TAJEMNICA BANKOWA W POSTĘPOWANIU · 4 Agreement between the European Union and the United States...
Transcript of TAJEMNICA BANKOWA W POSTĘPOWANIU · 4 Agreement between the European Union and the United States...
UNIWERSYTET W BIAYMSTOKU
WYDZIA PRAWA
Agata Osiska
TAJEMNICA BANKOWA W POSTPOWANIU
KARNYM
Rozprawa doktorska
napisana w Katedrze Postpowania Karnego
pod kierunkiem
Prof. zw. dr hab. Cezarego Kuleszy
BIAYSTOK 2013
2
WYKAZ SKRTW....5
WSTP...7
ROZDZIA I.
TAJEMNICA ZAWODOWA ZAGADNIENIA WSTPNE
1. Uwagi ogle....12
2. Pojcie tajemnicy zawodowej.12
3. Tajemnica bankowa jako rodzaj tajemnicy zawodowej..23
3.1. Tajemnica bankowa jako tajemnica zawodowa w wybranych
krajach europejskich.25
3.2. Tajemnica bankowa jako tajemnica zawodowa na gruncie
ustawodawstwa polskiego....34
4. Tajemnica zawodowa w wietle orzecznictwa Europejskiego
Trybunau Sprawiedliwoci w Luksemburgu.44
ROZDZIA II.
TAJEMNICA BANKOWA (CHARAKTERYSTYKA OGLNA)
1. Uwagi ogle61
2. Istota tajemnicy bankowej..62
3. Zakres przedmiotowy tajemnicy bankowej....65
4. Zakres podmiotowy tajemnicy bankowej...74
5. Czas obwizywania tajemnicy bankowej.......82
ROZDZIA III.
PRZESANKI UCHYLENIA TAJEMNICY BANKOWEJ
1. Uwagi oglne..87
2. Postawy prawne ujawnienia tajemnicy bankowej.87
3. Podmioty uprawnione ex lege do informacji stanowicych
tajemnic bankow93
3.1. Sd i organy prowadzce postpowanie przygotowawcze105
3.1.1. Dostp sdu i prokuratora do informacji stanowicych
tajemnic bankow na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b)
Prawa bankowego...105
3
3.1.2. Dostp prokuratora do informacji stanowicych tajemnic
bankow na podstawie art. 106a
Prawa bankowego........115
3.1.3. Dostp prokuratora do informacji stanowicych tajemnic
bankow na podstawie art. 106b
Prawa bankowego127
3.1.4. Dostp prokuratora do informacji stanowicych tajemnic
bankow na podstawie art. 106c
Prawa bankowego.....132
3.1.5.Dostp Policji do informacji stanowicych tajemnic
bankow136
3.1.6. Dostp organw kontroli skarbowej do informacji stanowicych
tajemnic bankow ..155
3.1.7. Dostp Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego
oraz innych organw do informacji stanowicych
tajemnic bankow na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. k)
Prawa bankowego.....................................................................159
3.1.8. Dostp Suby Celnej do informacji stanowicych
tajemnic bankow...175
ROZDZIA IV.
PROCEDURA UCHYLANIA TAJEMNICY BANKOWEJ
1. Uwagi oglne181
2. Uchylanie tajemnicy zawodowej na podstawie art. 180 1
Kodeksu postpowania karnego182
3. Ujawnienie tajemnicy bankowej ex lege (art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b)
Prawa bankowego)191
4. Uchylanie tajemnicy bankowej na podstawie art. 106b
Prawa bankowego.196
4
ROZDZIA V.
UCHYLENIE TAJEMNICY BANKOWEJ NA PODSTAWIE ART. 106B
PRAWA BANKOWEGO W WIETLE BADA AKTOWYCH
1. Uwagi oglne209
2. Analiza wnioskw prokuratorskich skadanych w trybie art. Prawa
bankowego....211
3. Rozstrzygnicia Sdw Okrgowych wydanych po rozpoznaniu wniosku
prokuratora zoonego w trybie art. 106b Prawa bankowego......220
3.1. Zgoda na udostpnienie informacji stanowicych tajemnic
bankow....220
3.2. Czciowa zgoda na udostpnienie informacji stanowicych
tajemnic bankow....224
3.3. Odmowa udostpnienie informacji stanowicych tajemnic
bankow..232
ZAKOCZENIE262
BIBLIOGRAFIA....273
WYKAZ AKTW PRAWNYCH....291
WYKAZ ORZECZNICTWA.......298
5
Wykaz skrtw
ABW Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego
AW Agencja Wywiadu
BOR Biuro Ochrony Rzdu
CBA Centralne Biuro Antykorupcyjne
Dz.U. Dziennik Ustaw
Dz.Urz. UE Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej
Dz. Urz. WE - Dziennik Urzdowy Wsplnot Europejskich
ETPC Europejski Trybuna Praw Czowieka
ETS Europejski Trybuna Sprawiedliwoci w Luksemburgu
GG Gruntgesetz
GIIF Generalny Inspektor Informacji Finansowej
GIKS Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej
GINB Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego
GIODO Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
k.c. kodeks cywilny
k.k. kodeks karny
k.k.s. kodeks karny skarbowy
k.p.c. kodeks postpowania cywilnego
k.p.k. kodeks postpowania karnego
k.s.h. kodeks spek handlowych
NBP Narodowy Bank Polski
NIK Najwysza Izba Kontroli
NSA Naczelny Sd Administracyjny
OSA Orzecznictwo Sdw Apelacyjnych
OSAB Orzecznictwo Sdw Apelacji Biaostockiej
6
OSNC Orzecznictwo Sdu Najwyszego. Izba Cywilna
OSNCP Orzecznictwo Sdu Najwyszego. Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna,
Pracy i Ubezpiecze Spoecznych
OSNKW Orzecznictwo Sdu najwyszego Izby Karnej i Wojskowej
OSP Orzecznictwo Sdw Polskich
OTK Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego
o.p. ordynacja podatkowa
OBDK Oberste Berufungs und Disziplinarkommission fr Rechtsanwlte und
Rechtsanwaltsanwrter
Pr. bank. Prawo bankowe
RPO Rzecznik Praw Obywatelskich
SA Sd Apelacyjny
SC Suba Celna
SG Stra Graniczna
SI Sd Pierwszej Instancji
SKW Suba Kontrwywiadu Wojskowego
SN Sd Najwyszy
SO Sd Okrgowy
StPO - Strafprozeordnung
SW Stra Wizienna
SWW Suba Wywiadu Wojskowego
TK Trybuna Konstytucyjny
WSA Wojewdzki Sd Administracyjny
u.k.s. ustawa o kontroli skarbowej
u.o.i.n. ustawa o informacji niejawnych
u.p.p.f.t. ustawa o przeciwdziaaniu praniu pienidzy i finansowaniu terroryzmu
UE Unia Europejska
7
uw. uwaga
ZBP Zwizek Bankw Polskich
ZUS Zakad Ubezpiecze Spoecznych
W andarmeria Wojskowa
8
Wstp
Dyskrecja w transakcjach finansowych jest cile zwizana z histori bankowoci,
a ladw jej doszuka si ju mona w Kodeksie Hammurabiego. Bezporednio nie
wskazywa on na istnienie tajemnicy bankowej, ale zaznacza, e bankier, penic poniekd
rol notariusza, mg ujawni posiadan dokumentacj w przypadku sporu ze swoim
klientem. W staroytnym Rzymie poufno chroniona bya przez actio iniuriarium1. W
czasach nowoytnych austriackie prawo konsumenckie z XVI w. znao tajemnic
finansow, za w XIX w. Niemczech prywatno finansowa zyskaa status prawa
konstytucyjnego2. Przez wieki stosunki bankierw i ich klientw miay charakter poufny
3.
Dopiero XX w. przynis narodziny instytucji tajemnicy bankowej zblionej do obecnej
postaci. Wspczenie jej koncepcja nie jest obca adnemu systemowi prawnemu, ale
rozwizania przyjte w poszczeglnych pastwach s zrnicowane.
Pojcie tajemnicy bankowej z reguy kojarzy si ze Szwajcari. Tamtejsze banki
syn na caym wiecie z ogromnej i wrcz przysowiowej pewnoci, e powierzone im
informacje co do wacicieli i zawartoci ich kont nie zostan nikomu ujawnione. Ostatnie
lata pokazuj jednak, e razem z rozwojem technologicznym sektora bankowego,
tajemnica bankowa staje si pojciem coraz bardziej wirtualnym i coraz czciej mwi si
o jej upadku. W mediach pojawiaj si informacje, e niemiecki rzd przekupi
pracownika banku w Liechtensteinie i uzyska informacje o obywatelach niemieckich,
ktrzy uciekajc przed paceniem w kraju podatkw, zakadali konta w bankach tego
pastwa czy te o przekazaniu wadzom amerykaskim przez szwajcarski bank UBS
danych o stanie kont amerykaskich obywateli (wrd nich byli zarwno przestpcy
wojenni, handlarze broni, jak i najbogatsi ludzie wiata). Te bezprecedensowe wydarzenia
powoduj, e tajemnica bankowa utosamiana jest ze rodkiem umoliwiajcym
obywatelom jednego pastwa uchylanie si od pacenia podatkw i deponowaniem
oszczdnoci na kontach w banku innego kraju, a w zawizku z tym z rajami podatkowymi
i procederem prania pienidzy. Niewtpliwie w wiecie globalizacji, nowoczesnych
technologii, konkurencji i rozwoju przestpczoci gospodarczej oraz finansowania
terroryzmu ograniczanie dostpu do tajemnicy bankowej stanowi dla organw cigania
1E. Chambost, Bank Accounts. A world Guide to Confidentiality, New York 1984, s. 3-4.
2 Cyt. za: A. ygado, Wyczenia tajemnicy bankowej a prawo do prywatnoci, Warszawa 2011, 39.
3 P. Niczyporuk, A. Talecka, Bankowo. Podstawowe zagadnienia, Biaystok 2011, s. 17-22.
9
znaczne utrudnienie. Z uwagi na to krytykowana jest przez kraje UE, ktre d do
cilejszej wsppracy, w szczeglnoci w zakresie wymiany informacji podatkowych.
Dostp do informacji stanowicych tajemnic bankow jest przedmiotem
zainteresowania organw cigania na caym wiecie. W 2006 r. amerykaskie media
ujawniy, e po atakach z 11 wrzenia 2001 r. na World Trade Center, CIA we wsppracy
z Departamentem Skarbu wdroya program nazwany TFTP (Terrorist Finance Tracking
Program). Jego elementem byo ledzenie ruchu w SWIFT (Society for Worldwide
Interbank Financial Telecommunication) - globalnej sieci czcej instytucje finansowe. Z
sieci tej korzysta kady, kto zleca przelew na zagraniczny rachunek bankowy. Podsuch
tych dziaa odbywa si za nieformaln zgod banku centralnego Belgii - kraju, gdzie
umiejscowione s centra przetwarzania SWIFT. Po ujawnieniu afery kwesti dostpu do
tych danych uregulowano poprzez umow zawart pomidzy USA i Uni Europejsk4.
Instytucja tajemnicy bankowej jest jednym z elementw ustawowej ochrony praw
i wolnoci obywatelskich. Informacje dotyczce sytuacji finansowej i gospodarczej
zarwno osb fizycznych, jak i prawnych, uwaane s za element ich prawa do
prywatnoci. Trybuna Konstytucyjny stwierdzi, e Prawo do prywatnoci obejmuje te
ochron danych dotyczcych sytuacji majtkowej obywatela, a wic odnosi si te do
posiadanych przez niego rachunkw bankowych (i podobnych) oraz dokonywanych przez
niego transakcji5.
Wedug A. Kopffa prawo do prywatnoci to prawo jednostki do ycia wasnym
yciem z ograniczeniem do minimum wszelkiej ingerencji zewntrznej6. Ochrona prawa
do prywatnoci znajduje silne oparcie w przepisach Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia
1997 r.7 (art. 47, 49, 50, 51). Ochrona ta musi by postrzegana w dwch paszczyznach,
tzn. w odniesieniu do stosunkw jednostki z innymi jednostkami (ukad horyzontalny) oraz
w relacji jednostka organ wadzy publicznej (ukad wertykalny)8. Z uwagi na dostp
poszczeglnych organw pastwa do informacji, jak stanowi tajemnic bankow,
szczeglnego znaczenia nabiera drugi ze wskazanych ukadw.
4 Agreement between the European Union and the United States of America on the processing and transfer of
Financial Messaging Data from the European Union to the United States for the purposes of the Terrorist
Finance Tracking Program from 13 July 2010, 2010/412/EU, OJ L 195, 27.7.2010. 5 Wyrok TK z dnia 24 czerwca 1997 r., K 21/96, OTK 1997, nr 2, poz. 23
6 Cyt. za: R. Kaszubski, A. Tupaj-Cholewa, Prawo bankowe, Warszawa 2010, s. 138.
7 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z pn. zm.).
8 A. Sakowicz, Prywatnoprawne gwarancje ochrony prawa do prywatnoci, Krakw 2006, s. 9.
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32010D0412:EN:NOT
10
Prawo do prywatnoci nie ma jednak charakteru absolutnego i moe podlega
ograniczeniom. Zastrzec jednak naley, e wszelkie ograniczenia praw i wolnoci
obywatelskich musz odpowiada wymaganiom zawartym w Konstytucji RP:
Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolnoci i praw mog by
ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym pastwie
dla jego bezpieczestwa lub porzdku publicznego, bd dla ochrony rodowiska, zdrowia
i moralnoci publicznej, albo wolnoci i praw innych osb. Ograniczenia te nie mog
narusza istoty wolnoci i praw (art. 31 ust. 3). W literaturze przedmiotu podkrela si
trzy czci klauzul ogranicze wolnoci i praw jednostki. Pierwsza dotyczy formalnej
podstawy ewentualnych ogranicze, ktra nie moe mie innej postaci anieli ustawa.
Druga dotyczy dopuszczalnych przesanek ogranicze, trzecia za stanowi gwarancj
nienaruszalnoci istoty wolnoci i praw9.
Obowizek zachowania tajemnicy bankowej to jeden z podstawowych zwyczajw
w bankowoci. Jak pokazuje praktyka, posiadane przez banki informacje s uyteczne, a
czsto niezbdne dla organw cigania, wymiaru sprawiedliwoci czy fiskusa. Nierzadko
swoje prawo dostpu do tych informacji forsuj take inne osoby i instytucje. Dziaalnoci
bankowej permanentnie towarzyszy konflikt pomidzy obciajcym banki obowizkiem
ochrony informacji objtych tajemnic bankow, a deniem rnych podmiotw do
uchylenia bd ograniczenia tej ochrony. Z uwagi na oczywist kolizj interesw tych
podmiotw satysfakcjonujce rozstrzygnicie konfliktu zainteresowanych stron wydaje si
by mao prawdopodobne. Zwizane z opisanym stanem rzeczy czste zmiany prawa
bankowego, bdce konsekwencj uchwalania nowych ustaw wprowadzajcych kolejne
organy uprawnione do otrzymania informacji konfidencjonalnych od podmiotw
wykonujcych dziaalno bankow, prowadz do coraz wikszych wyomw w
dotychczas hermetycznym systemie ochrony informacji dyskrecjonalnych, co niewtpliwie
deprecjonuje charakter tajemnicy bankowej.
Kolejnym czynnikiem, ktry przyczyni si do podjcia tematu rozprawy jest brak
w polskiej literaturze przedmiotu kompleksowego opracowania o charakterze
monograficznym podejmujcym problematyk tajemnicy bankowej w postpowaniu
karnym i karnym skarbowym. Zauwaono, i dostpne pozycje w tej materii w wikszoci
poruszaj kwestie o charakterze teoretycznym. Natomiast brak jest opracowa,
9 Cyt. za: M. Wyrzykowski, Granice praw i wolnoci granice wadzy [w:] Obywatel jego wolnoci i
prawa. Zbir studiw przygotowanych z okazji 10. lecia urzdu Rzecznika Praw Obywatelskich, d 1998,
s. 48; zob. P. Wiliski, Proces karny w wietle Konstytucji, Warszawa 2011, s. 267 i n.
11
podejmujcych problemy, z ktrymi, w zwizku z procedur dostpu do informacji
stanowicych tajemnic bankow, spotykaj si praktycy, a w szczeglnoci prokuratorzy.
Celem pracy jest zbadanie warunkw dostpu sdu i organw prowadzcych
postpowanie przygotowawcze do informacji stanowicych tajemnic bankow na
potrzeby tych postpowa.
W rozprawie podjto prb udowodnienia, e wbrew zaoeniom ustawodawcy
regulacje zawarte w ustawie Prawo bankowe, odnoszce si do podmiotw uprawnionych
do dostpu do informacji stanowicych tajemnic bankow, nie tworz katalogu
zamknitego o charakterze numerus clausus. Mona wrcz twierdzi o pewnym
odwrceniu poj i wartoci, tzn. obecnie zasad staje si moliwo dostpu do informacji
dotyczcych klientw banku, natomiast wyjtkiem jest ochrona tych danych przed innymi
podmiotami zewntrznymi. Warto wskaza, i w chwili wejcia w ycie aktualnie
obowizujcej ustawy Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. w art. 105 wymieniono 12
przypadkw, w ktrych mogo dochodzi do ujawnienia informacji stanowicych
tajemnice bankow. W stanie prawnym obowizujcym w 2013 r., a zatem po upywie 16
lat od momentu wejcia w ycie przedmiotowej ustawy, art. 105 wskazuje ju 28 takich
przypadkw. Podkreli naley, e w zamiarze ustawodawcy art. 105 Prawa bankowego
mia tworzy katalog podmiotw uprawnionych do bezporedniego dostpu do informacji
konfidencjonalnych. Prawny tytu dostpu do tych wiadomoci maj jednak take inne
podmioty, ktrych uprawnienia wynikaj z odrbnych przepisw.
Rozszerzeniu ulega nie tylko krg podmiotw, ktre mog uzyska informacje
stanowice tajemnic bankow, ale rwnie zakres wiadomoci, ktrych uprawniony organ
moe da. Dowodem tego jest przygotowany przez Ministerstwo Finansw projekt
ustawy o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej10
,
ktry zakada, e organy podatkowe bd mogy mie dostp nie tylko do danych o
rachunkach podatnikw (w tym ich stanie i obrotach), ale rwnie do bardziej
szczegowych informacji o dokonywanych przelewach, ich adresatach i opisach.
Wprowadzenie zmian uzasadniono koniecznoci uszczelnienia systemu poboru podatkw
i walk z unikaniem opodatkowania.
W pracy przyjto, i przepisy dopuszczajce prokuratora i inne organy
prowadzce postpowanie przygotowawcze do informacji stanowicych tajemnic
10
Rzdowy projekt o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz ustawy o kontroli skarbowej z dnia 22
maja 2013 r. (druk sejmowy nr 1405).
12
bankow s uzasadnione, ale uwarunkowania tego dostpu i zakres moliwych do
pozyskania wiadomoci konfidencjonalnych, nie zawsze wywaa interes porzdku
publicznego i prawa do prywatnoci osb, ktrych te dane dotycz w sposb prawidowy,
uprzywilejowujc ten pierwszy.
Udowodniono rwnie, e dostp organw cigania do tak prywatnej sfery
czowieka, jakim jest jego sytuacja majtkowa, z uwagi na brak precyzji poszczeglnych
przepisw, pozostaje niedookrelony. Ponadto wskazano, e wprowadzanie rnych
trybw, w tym zakresu i celu ujawniania informacji stanowicych tajemnic bankow,
wie si z trudnociami interpretacyjnymi powstajcymi na styku ustawy Prawo bankowe
i poszczeglnych ustaw odrbnych ustanawiajcych uprawnione organy pastwowe.
Gwn tez dysertacji poddan weryfikacji jest twierdzenie, e regulacja dostpu
prokuratora do wiadomoci konfidencjonalnych na podstawie wniosku w przedmiocie
wyraania zgody na udostpnienie informacji stanowicych tajemnic bankow
skadanego do sdu okrgowego w trybie art. 106b Prawa bankowego jest naduywana.
Naduycie to odnosi si do, przewidzianego w tym przepisie, uprawnienia gromadzenia
materiau dowodowego. Zarzuca si prokuratorom, i od wnioskowanej czynnoci, objtej
zakazem dowodowym, rozpoczynaj postpowanie dowodowe, domagajc si uchylenia
tajemnicy bankowej, czsto w moliwie najszerszym zakresie. Zastanowienia wymaga, czy
cel jakim jest zebranie dowodw w sprawie oraz osignicie pozostaych celw
postpowania karnego, moe zosta osignity przy uyciu innych metod ni zwrcenie si
do banku z daniem ujawnienia informacji. Stanowi to niewtpliwie rodek najatwiejszy,
ale czy najmniej dotkliwy, jest to ju kwestia dyskusyjna.
Std istotn rol przypisuje si tu sdom okrgowym, jako waciwym do
rozpoznania wnioskw, o ktrych mowa w art. 106b Prawa bankowego. Sdy te powinny
ogranicza i sta na stray dostpu prokuratora do informacji stanowicych tajemnic
bankow. Uchylanie tajemnicy bankowej przez Sdy Okrgowe apelacji biaostockiej ma
jednak charakter mechaniczny. Teza ta zostaa poparta analiz i badaniami wydanych
przez te Sdy postanowie.
Praca skada si z piciu rozdziaw, z ktrych kady zakoczony jest
wskazaniem najwaniejszych wnioskw.
Pierwszy rozdzia pracy ma charakter wprowadzajcy. Powicony zosta
omwieniu charakteru prawnego tajemnicy bankowej jako swego rodzaju tajemnicy
zawodowej. Skupiono si w nim na prbie okrelenia nie tyko samego pojcia tajemnicy
13
bankowej, ale take jej podstaw teoretycznych rozumianych jako racja funkcjonowania tej
instytucji w systemie prawa. Pokazano, e wstpna kwalifikacja tej tajemnicy nasuwa
wiele problemw interpretacyjnych. W odbiorze spoecznym jest pojciem
jednoznacznym, tzn. z punktu widzenia kadego obywatela dotyka szeroko rozumianego
prawa do prywatnoci, a z punktu widzenia podmiotw gospodarczych ma zwizek z
tajemnic handlow. Wskazano, i tematyka tajemnicy bankowej jest niejednolicie
uregulowana rwnie w ustawodawstwie europejskim, cho powszechnie ujmuje si j
jako tajemnic zawodow (professional secrecy). Za tak uwaana jest rwnie przez
orzecznictwo krajowe. Odwoania do prawa, doktryny i orzecznictwa pastw obcych
(Francji, Niemiec, Szwajcarii) su zobrazowaniu uregulowa konkretnych kwestii,
jednak bez narzucania pracy charakteru czysto komparatystycznego. Cao rozwaa
rozdziau pierwszego pracy wieczy przegld orzecznictwa Europejskiego Trybunau
Sprawiedliwoci dotyczcy tajemnicy zawodowej.
Rozdzia drugi pracy wskazuje, e rdem obowizywania tajemnicy bankowej
jest ustawa Prawo bankowe. Akt ten wyznacza zakres tajemnicy bankowej, ktry
ujmowany jest na paszczynie: podmiotowej, przedmiotowej i czasowej.
Ustawa Prawo bankowe wskazuje, e podstawowym elementem unormowa
okrelajcym osoby i instytucje uprawnione do dostpu do tajemnicy bankowej jest art.
105 ust. 1. Przepis ten, wskazujc podmioty uprawnione, statuuje, e bank ma obowizek
udzielenia informacji stanowicych tajemnic bankow wycznie tym podmiotom.
Szczegln grup podmiotw upowanionych do tego dostpu jest sd oraz organy
prowadzce postpowanie przygotowawcze.
W rozdziale trzecim pracy zostay omwione podstawy prawne oraz przesanki
udostpnienia tych informacji. Z uwagi na cel bada szczeglnym rozwaaniom poddano
dostp do informacji konfidencjonalnych prokuratora, poniewa podmiot ten, jako jedyny,
na podstawie kilku przypisw dysponuje niezalenymi od siebie procedurami, ktre
umoliwiaj mu wejcie w posiadane tych informacji. Procedury te poddano analizie,
porwnaniu oraz ocenie.
W rozdziale czwartym odniesiono si do kwestii zwizanych z ogln procedur
uchylania tajemnicy zawodowej przewidzianej w kodeksie postpowania karnego.
Potwierdzono zawarte w rozdziale I twierdzenia o tajemnicy bankowej, jako szczeglnym
rodzaju tajemnicy zawodowej. Wskazano, e ustawa Prawo bankowe, w odniesieniu do
procedury zwalniania z tajemnicy bankowej, stanowi regulacje o charakterze lex specialis,
14
w stosunku do rozwiza zawartych w kodeksie postpowania karnego. W rozdziale tym
szczegln uwag zwrcono na praktyczne problemy zwizane z wystpowaniem
prokuratorw do bankw o udostpnienie informacji stanowicych tajemnice bankow na
podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b) Prawa bankowego oraz na podstawie art. 106b tej
ustawy.
Rozdzia pity dysertacji wypeniaj wyniki bada empirycznych stanowice jej
nieodzowny element. Wiodc metod bada prowadzonych w latach 2004, 2009-2011
bya metoda analizy dokumentw, a podstawowym instrumentem badawczym - badania
aktowe. Przedmiotem tych bada jest dostp prokuratora do informacji stanowicych
tajemnic bankow w trybie art. 106b ustawy Prawo bankowe. Zawenie zakresu bada
do tego trybu podyktowane byo tym, e bezporednie wystpienia prokuratorw do
bankw, na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b) ustawy Prawo bankowe, nie s przez
prokuratury ewidencjonowane. W zwizku z tym analizie poddano wnioski prokuratora o
wyraanie zgody na udostpnienie informacji stanowicych tajemnic bankow kierowane
do sdw okrgowych. Z uwagi na to, badania objy rwnie postanowienia sdw
okrgowych, wydane na skutek rozpoznania tych wnioskw. Badania zostay
przeprowadzone na terenie apelacji biaostockiej, tj. Sdach Okrgowych w Biaymstoku,
omy, Olsztynie, Ostroce i Suwakach. cznie przebadano 2460 spraw.
Z prob o podanie informacji, dotyczcych danych, wycznie w zakresie
statystycznym, okrelajcych liczb zapyta kierowanych do bankw o udzielenie
informacji objtych tajemnic bankow zwrcono si rwnie do Komendy Gwnej
Policji w Warszawie oraz Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego w Warszawie. W
pierwszym przypadku otrzymano odpowied, e Komenda Gwna Policji nie gromadzi
danych w ujciu statystycznym. Natomiast z informacji przesanych przez CBA wynika, i
w latach 2006-2011, na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. k) ustawy Prawo bankowe, CBA
sporzdzio okoo 5414 wnioskw o udostpnienie informacje stanowice tajemnic
bankow.
Rozprawa doktorska opiera si na dokumentach aktach prawnych,
monografiach, pracach zbiorowych oraz artykuach naukowych, jak rwnie materiale
badawczym w postaci akt, zawierajcych wnioski prokuratora w przedmiocie
udostpnienia informacji stanowicych tajemnic bankow skadanych do sdu
okrgowego w sprawach karnych.
15
W opracowaniu przede wszystkim wykorzystano metod analizy dokumentw
oraz w mniejszym stopniu metod prawnoporwnawcz. Podstawow metod badawcz
bya analiza tekstu prawnego. Metod t wykorzystano przy analizie rozwiza
normatywnych. Metod integralnie zwizan z analiz tekstu prawnego bya analiza
dorobku naukowego w zakresie wyznaczonym celem bada. Posuyy one do
wypracowania wnioskw dotyczcych obecnych uregulowa prawnych. Nieodczn
metod przy prowadzonych badaniach bya rwnie analiza orzecznictwa sdw
krajowych oraz midzynarodowych. Natomiast w ostatnim rozdziale dotyczcym dostpu
prokuratora do informacji stanowicych tajemnic bankow na podstawie art. 106b Pr.
bank. posuono si metod analizy dokumentw, a podstawowym instrumentem
badawczym byy badania aktowe. Zastosowan metod analizy dokumentw
przeprowadzono w ramach analizy ilociowej i jakociowej.
16
ROZDZIA I.
TAJEMNICA ZAWODOWA ZAGADNIENIA WSTPNE
1. Uwagi oglne
Szczegowe rozwaania nad tajemnic bankow wymagaj okrelenia nie tylko
samego pojcia tajemnicy, ale take jej podstaw teoretycznych rozumianych jako racja
funkcjonowania tej instytucji w systemie prawa. Tajemnica bankowa stanowi ciekawy
materia badawczy, poniewa nie tylko jej regulacja, ale i wstpna kwalifikacja nasuwaj
wiele problemw interpretacyjnych. Zagadnienie to jest istotne z uwagi na fakt, e wie
si ono z rzeczywistymi interesami uczestnikw ycia gospodarczego.
Tajemnica bankowa w odbiorze spoecznym jest pojciem jednoznacznym, tzn. z
punktu widzenia kadego obywatela dotyka szeroko rozumianego prawa do prywatnoci, a
z punktu widzenia podmiotw gospodarczych ma zwizek z tajemnic handlow.
Tajemnica bankowa jest niejednolicie uregulowana rwnie w ustawodawstwie
europejskim, zaliczana jest do najbardziej skomplikowanych instytucji prawa bankowego.
wiadczy o tym take fakt, e w literaturze przedmiotu nie ma zgody, co do okrelenia jej
charakteru. Utosamiana jest z tajemnic zawodow, ale nadaje si jej rwnie przymioty
tajemnicy finansowej, handlowej oraz przedsibiorstwa. Na gruncie dawnej ustawy o
ochronie informacji niejawnych11
traktowana bya take jako tajemnica subowa. S to
pojcia, ktrych konstrukcje czsto krzyuj si, a pewne jej elementy mona dostrzec w
tajemnicy bankowej, co tym bardziej czyni j zoon oraz wymagajc rozwaa na wielu
paszczyznach.
2. Pojcie tajemnicy zawodowej
Tajemnica to pojcie wieloznaczne, co powoduje, e precyzyjne jej zdefiniowanie
jest trudne. W literaturze zachodniej podnosi si brak normatywnego okrelenia samego
terminu tajemnicy wsplnego dla prawa karnego i cywilnego. Za przyczyn takiego stanu
11
Ustawa z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95 z pn. zm.).
17
rzeczy podaje si trudnoci opisu tego pojcia w formie jurydycznej12
. Faktem jest jednak,
e w wielu aktach prawnych zdefiniowano pewne jej rodzaje. W jzyku potocznym
tajemnic nazywa si sekret absolutny, tzn. fakt nieznany nikomu w ogle, tajemny,
zagadkowy, niepoznany13
. Fakt ten, jeli zostanie odkryty, traci swj absolutny charakter,
staje si relatywny i jednoczenie przestaje by tajemnic. Drugie z potocznych znacze
tajemnicy to wiadomo niejawna, ktrej nie naley rozgasza, wymagajca dyskrecji,
znana jedynie ograniczonemu krgowi osb 14
.
Problem dotyczcy okrelenia tego terminu podnoszony jest take w doktrynie
polskiej. J. Sawicki stwierdzi, e wiadomo musi dotyczy takich okolicznoci, ktre
nie s znane ogowi, lecz ograniczonemu relatywnie krgowi osb. Liczba i rodzaj osb,
ktre mog wiadomo ju zna, a mimo to uchodzi ona jeszcze za kwalifikujc si jako
tajemnica, nie da si mechanicznie okreli. Jest to rzecz wzgldna, ktr mona ustali i
oceni tylko na tle konkretnego yciowego przypadku15
.
Polski system prawny, podobnie jak systemy wielu innych krajw16
, nie zawiera
ani pojcia tajemnicy w oglnoci, ani definicji tajemnicy zawodowej, ograniczajc si do
zdefiniowania tylko niektrych, znaczcych prawnie sekretw. W kilkudziesiciu rnych
ustawach okrelono rodzaje oraz zasady ochrony informacji niejawnych i innych tajemnic
prawnie chronionych. Przepis art. 1 ust. 3 u.o.i.n.17
stanowi, e: Przepisy ustawy o
ochronie informacji niejawnych nie naruszaj przepisw innych ustaw o ochronie
tajemnicy zawodowej lub innych tajemnic prawnie chronionych, z zastrzeeniem art. 5,
regulujcego klasyfikacj informacji niejawnych. Ustawodawca dopuci tym samym
moliwo szerszej ochrony tajemnicy, o ile taka zostanie przewidziana w innych
ustawach18
. Niektrzy autorzy wyrniaj 25 rodzajw tajemnicy zawodowej i 16
rodzajw tajemnic prawnie chronionych, niebdcych tajemnic zawodow19
.
12
A. Ruckstuhl,Verletzung des Schriftgeheimnisses auf Grund des Art. 179 des Schweizerischen
Strafgesetzbuches, Freibug in der Schweiz, 1955, s. 17-18. 13
J. Sawicki, Tajemnica zawodowa lekarza i dziennikarza w prawie karnym, Warszawa 1960, s. 11. 14
W nauce prawa karnego powszechnie przyjto, e wiadomo oglnie znana nie moe by przedmiotem
ochrony jako tajemnica; zob. W. Mahler, Spionage und ihre strafrechtliche Bekmpfung im schweizerischen
Recht, Zrich 1937, s. 68-69, R. Maurach, Deutsches Strafrecht, Heidelberg 2003-2005, s. 153; A. Dalcke, E.
Fuhrmann, K. Schfer, Strafrecht und Strafverfahren, Schweitzer 1950, s. 369. 15
J. Sawicki, Tajemnica op. cit., s. 24. 16
Ibidem. 17
Ustawa o ochronie informacji niejawnych z dnia 5 sierpnia 2010 r., (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) zastpia
ustaw z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 11, poz. 95 z pn. zm.). 18
K. Rodziewicz, Ochrona informacji niejawnych analiza przepisw, Przegld Prawa i Administracji, t. 53,
Wrocaw 2003, s. 182. 19
Cyt. za: S. Hoc, Ochrona informacji niejawnych i innych tajemnic ustawowo chronionych. Wybrane
zagadnienia. Opole 2006, s. 19-20; zob. R. Taradejna, M. Taradejna, Dostp do informacji publicznej a
http://libraries.admin.ch/cgi-bin/gwalex/chameleon?sessionid=2011020819161418296&skin=portal&lng=en&inst=consortium&host=biblio.admin.ch%2b3606%2bDEFAULT&patronhost=biblio.admin.ch%203606%20DEFAULT&search=SCAN&function=INITREQ&sourcescreen=INITREQ&pos=1&rootsearch=3&elementcount=1&u1=2009&t1=C.F.%20M%c3%bcller,&beginsrch=1
18
W celu wyznaczenia desygnatw pojcia tajemnica zawodowa dokona trzeba
wykadni pojcia informacja, poniewa przedmiotem kadej tajemnicy jest jaka
wiadomo. Jako informacj rozumie si komunikat, wiadomo przekazywan w
dowolnej formie20
. Uniwersalne zdefiniowanie pojcia informacji, podobnie jak tajemnicy,
jest spraw niezwykle trudn, poniewa ma ono charakter interdyscyplinarny i jest
przedmiotem zainteresowania nie tylko nauk prawnych, lecz take informatyki czy
filozofii21
. Na potrzeby tej pracy nie bdzie podejmowana prba zdefiniowania tego
terminu. Wspomnie tylko naley, e prawo dysponowania informacj moe mie
rnorodn podstaw i w zwizku z tym moe podlega rnym reimom ochrony
prawnej. Kryterium pozwalajcym na ustalenie tego prawa moe by wasno przedmiotu
bdcego nonikiem informacji, fakt jej sporzdzenia czy utrwalenia przez okrelon
osob, czy te sama jej tre22
. Prawo do informacji moe przybiera rne postaci, np.
prawa do swobody wymiany naukowej, wolnoci sowa czy te prawa do tajemnicy23
.
Natomiast wyczno dysponowania informacj obejmuje uprawnienia do zachowania jej
w tajemnicy, prawo do zapoznania si z jej treci z wykluczeniem innych osb, prawo do
zachowania integralnoci zapisu (tzn. ochrona przed zniszczeniem czy uszkodzeniem tego
zapisu), wyczno w wykorzystywaniu oraz rejestrowaniu i gromadzeniu informacji24
.
Realizowanie tego prawa moe nastpi tylko w przypadku, gdy gwarantowana jest jej
jawno. Tajemnica stanowi natomiast tego zaprzeczenie i tym samym ogranicza prawo do
uzyskania i dysponowania informacj25
. Prawo do informacji nie ma charakteru
absolutnego i bezwzgldnego, tym samym wpisane jest w nie jego ograniczenie26
. Istot
tajemnicy jest natomiast to, e informacje ni objte nie s przeznaczone do udostpniania
prawna ochrona informacji dotyczcych dziaalnoci gospodarczej, spoecznej, zawodowej oraz ycia
prywatnego, Toru 2003, s. 43; por. K. Domagaa, T. Domagaa, Tajemnice prawnie chronione po wejciu w
ycie ustawy z dnia 5.08.2010 r. o ochronie informacji niejawnych, s. 7-25, http://www.zielona-
gora.po.gov.pl/index.php?id=26. 20
Zob. A. Szewc, Z problematyki ochrony danych osobowych cz. I, Radca Prawny 1999, Nr 3, s. 23; P.
Kardas, Prawnokarna ochrona informacji w polskim prawie karnym z perspektywy przestpstw
komputerowych. Analiza dogmatyczna i strukturalna w wietle aktualnie obowizujcego stanu prawnego,
Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2000, z. 1, s. 26-27. 21
A. Adamski, Prawo karne komputerowe, Warszawa 2000, s. 40. 22
W. Wrbel, Przestpstwa przeciwko ochronie informacji [w:] A. Barczak-Oplustil, M. Bielski, G. Bogdan,
Z. wikalski, M. Dbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Szewczyk, A. Zoll, Kodeks
karny. Cz szczeglna. Komentarz do art. 117-277 kodeksu karnego, A. Zoll (red.), Warszawa 2013, s.
1481. 23
Ibidem. 24
Ibidem. 25
P. Kozowska-Kalisz, Odpowiedzialno za naruszenie tajemnicy przedsibiorstwa, Warszawa 2006, s. 24. 26
K. Nowacki, M. Mucha, Regulacja prawna dostpu do informacji w Polsce, Prawo Spek 2002, nr 2, s.
20.
19
osobom postronnym, nieuprawnionym, a zatem z pewnych wzgldw mog, czy te
musz, pozosta znane tylko cile oznaczonym jednostkom bd grupom. Naley
podkreli, e wszelkie ustawowe regulacje tajemnicy powinny by rozpatrywane w
kontekcie norm i wartoci konstytucyjnych.
Pojcie zawodu jest wieloznaczne zarwno w naukach dotyczcych rnych
dziedzin wiedzy, jak i w jzyku potocznym. Doda naley, e problem zdefiniowania tego
pojcia bdzie bardziej zoony, jeli wemie si pod uwag klasyfikacj zawodw czy te
podejmie si prb odrnienia zawodu od specjalnoci. Std te podkrela si, e zawd
jest terminem niezdefiniowanym jednoznacznie ani co do znaczenia, ani co do zakresu,
wobec podkadania rnych treci intelektualnych i wizania rnych skojarze
emocjonalnych27
. Prezentowane w literaturze definicje zawodu kad nacisk na takie
elementy jak: trwae lub systematyczne wykonywanie pewnych czynnoci, opartych na
okrelonej wiedzy i umiejtnociach, skierowanych na wytworzenie pewnego przedmiotu
lub usug, majce na celu uczynienie z nich rda utrzymania; czynnoci te i zwizane z
nimi konsekwencje spoeczne s podstaw prestiu i pozycji spoecznej28
. W literaturze
niemieckiej przez zawd uwaa si samodzielnie wybran i wykonywan dziaalno
zwizan z okrelonym zasobem wiedzy, ktr czowiek wybra jako stay rodek
zarobkowania, przy tym nie zawsze konieczne jest dziaanie odpatne29
. Dla potrzeb
rozwaa nad karnoprocesowymi aspektami tajemnicy zawodowej, za B.
Kunick-Michalsk30
, mona przyj, e zawd to oparte na wiadomociach i
umiejtnociach systematyczne wykonywanie ukadu czynnoci wyodrbnionych wskutek
spoecznego podziau pracy, stanowice stae rdo zarobkowania. Wspczenie osoby
zatrudnione w bankach, podobnie jak notariusz, lekarz, adwokat czy doradca finansowy
reprezentuj zawody o szczeglnej regule dyskrecjonalnoci31
. Z przyczyn zawodowych
uzyskuj oni wgld w tajemnice klienta i obowizani s strzec ich w sposb wykluczajcy
potencjalny dostp osb trzecich. W Polsce, w przeciwiestwie do wielu
27
S. Kowalewska, Definicje i klasyfikacje zawodw [w:] A. Sarapata (red.), Socjologia zawodw, Warszawa
1965, s. 55. 28
J. Szczepaski, Czynniki ksztatujce zawd i struktur zawodow [w:] A. Sarapata (red.), Socjologia
op. cit., s. 15-17. 29
H. Deschl, Das Berufsgeheimnis im Strafrecht, Emsdetten 1938, s. 42. 30
B. Kunicka-Michalska, Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, Warszawa 1972, s. 9. 31
J. Krzyewski, Tajemnica bankowa, Radca Prawny 1994, Nr 2, s. 20-21; H. Izdebski, Zawody prawnicze
jako zawody zaufania publicznego [w:] H. Izdebski, P. Skuczyski (red.), Etyka zawodw prawniczych.
Etyka prawnicza, Warszawa 2006, s. 4356; T. Stawecki, Od perfekcjonizmu moralnego do cisych regu
odpowiedzialnoci zawodowej: droga ku globalnej etyce prawniczej? [w:] H. Izdebski, P. Skuczyski (red.),
Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy, Warszawa 2011, s. 133139.
20
zachodnioeuropejskich uregulowa, nie zdecydowano si, pomimo pewnych prb, na
wprowadzenie do systemu prawnego definicji zawodw zaufania publicznego. W praktyce
tym mianem okrela si profesje polegajce na wykonywaniu zada o szczeglnym
charakterze z punktu widzenia zada publicznych, troski o realizacj interesu
publicznego32
. W literaturze przedmiotu wskazuje si na takie cechy zawodw zaufania
publicznego jak m. in. powierzanie w warunkach wysokiego zaufania uprawiajcym taki
zawd informacji osobistych i dotyczcych ycia prywatnego osb korzystajcych z ich
usug, uznawanie tych informacji za tajemnic zawodow, ktra nie moe by ujawniona,
objcie osb dysponujcych tak tajemnic - w wypadku moliwoci naruszenia istotnych
dbr jednostki w razie jej ujawnienia - immunitetem zwalniajcym je od
odpowiedzialnoci karnej za nieujawnienie informacji33
. Ponadto z orzecznictwa
Trybunau Konstytucyjnego wynika, e zawody zaufania publicznego wykonywane s w
sposb zaoony i spoecznie aprobowany, o ile ich wykonywaniu towarzyszy realne
zaufanie publiczne, na ktre skada si szereg czynnikw. Wrd nich podkrelane s:
przekonanie o zachowaniu przez wykonujcego ten zawd dobrej woli, waciwych
motywacji, naleytej starannoci zawodowej oraz wiara w przestrzeganie wartoci
istotnych dla profilu danego zawodu34.
Niektrzy autorzy uwaaj, e uznanie elementu motywacji po stronie jednostki
za skadnik definicji tajemnicy zawodowej wydaje si zbyt daleko idce, cho mona go
uzna za jej cech charakterystyczn35
. Zauwaa si, e wtajemniczajc przedstawiciela
zawodu w dotyczce jej okolicznoci, dziaa on w sytuacji przymusowej, gdy bez tego nie
jest w stanie uzyska prawidowego i skutecznego wiadczenia zawodowego36
.
Spostrzeenie to jest trafne w odniesieniu do najbardziej charakterystycznych dyskrecji
zawodowych, jak np. lekarskiej czy adwokackiej37
. W kontaktach na linii klient - bank
32
. Mazur, R. ak, Zawody zaufania publicznego, Fiskus 2007, nr 9-10; zob. wyrok TK z dnia 19
padziernika 1999 r., sygn. akt SK 4/99, OTK ZU nr 6/1999, poz. 119; wyrok TK z dnia 26 listopada 2003
r., sygn. akt SK 22/02, OTK ZU z 2003 poz. 97. 33
P. Sarnecki, komentarz do art. 17 konstytucji [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej
Polskiej. Komentarz, tom IV, Warszawa 1999-2007; tene, Opinia w sprawie wykadni art. 17 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Przegld Sejmowy 2001, nr 2, s. 75-76; M. Tabernacka, Pojcie
zawodu zaufania publicznego, Acta Uniwersitatis Wratislaviensis nr 2663, s. 302. 34
Zob. Wyrok TK z dnia 18 lutego 2004 r., P21/02, OTK ZU 2/A/2004, poz. 9; wyrok TK z dnia 2 lipca
2007 r., K41/05, OTK ZU 7/A/2007, poz. 72. 35
Tak: M. Rusinek, Tajemnica zawodowa i jej ochrona w polskim procesie karnym. Warszawa 2007, s. 23. 36
K. ojewski, Instytucja odmowy zezna w polskim prawie karnym, Warszawa 1970, s. 157. 37
Wtpliwo moe pojawi si w przypadku tych zawodw, z usug ktrych jednostka nie korzysta
dobrowolnie, jak np. kuratora sdowego czy rachmistrza spisowego. Jednake nawet w tych wypadkach
jednostka, biorc udzia w czynnociach zawodowych, chroni swoj sytuacj prawn, wykonuje bowiem
obowizek naoony na ni pod sankcj przymusu pastwowego.
21
element motywacji jest jednak istotny, poniewa obowizek rygorystycznego zachowania
dyskrecji przez pracownikw banku oraz liczne trudnoci w dostpie osb trzecich do
informacji dotyczcych kont, depozytw itp. stanowi gwn przyczyn, dla ktrej
potencjalni klienci decyduj si na korzystanie z usug danego banku lub lokowanie w nim
kapitau. Podmioty, ktre powierzaj przedstawicielom tej instytucji swoje sekrety, nie
tylko finansowe, maj przekonanie, e ich tajemnice objte s szczegln ochron, jak
zapewnia im tajemnica bankowa.
Dokonujc podziau rodzaju informacji na zawierajce tajemnice zawodow,
naley podnie, e w zasadzie w adnym akcie prawnym nie jest zawarta pena definicja
tajemnicy zawodowej, pomimo e niektre ustawy posuguj si t terminologi38
.
Natomiast w literaturze istnieje stanowisko okrelajce merytoryczn zawarto tajemnicy
zawodowej39
. Pierwsz kategori wiadomoci stanowi informacje niezwizane z
jednostk korzystajc z usugi zawodowej, lecz czce si z wykonywaniem danego
zawodu lub jego organizacj40
. Pewne kryteria uatwiajce zakwalifikowanie danej
informacji jako tajemnicy zawodowej zawiera art. 266 1 k.k.41
, zgodnie z ktrym kady,
kto wbrew przepisom ustawy lub przyjtemu na siebie zobowizaniu ujawnia lub
wykorzystuje informacj, z ktr zapozna si w zwizku z penion funkcj (np.
kierownicz), wykonywan prac (np. w subie zdrowia), dziaalnoci publiczn (np.
poselsk), spoeczn (np. w organizacjach spoecznych), gospodarcz lub naukow,
podlega odpowiedzialnoci karnej42
. Tajemnic zawodow sensu stricto stanowi zatem
informacje, do ktrych okrelona osoba ma dostp z uwagi na wykonywany zawd, z
jakim zwizany jest element zaufania. Przepis art. 266 1 k.k. przewiduje przestpstwo
naruszenia nie tylko tajemnicy zawodowej, ale rwnie wiadomoci dotyczcych
prywatnego ycia jednostki, czyli tajemnicy prywatnej43
.
38
Zob. np. art. 32 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych, art. 54-55c ustawy o giedach
towarowych. 39
M. Cielak, Zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Warszawa 1955, s. 271-272. 40
Ibidem, s. 273. 41
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 89, poz. 553 z pn. zm.). 42
M. Kalitowski, Przestpstwa przeciwko ochronie informacji [w:] J. Bojarski, M. Bojarski, M. Filar, W.
Filipkowski, O. Grniok, E. Guzik-Makaruk, S. Hoc, P. Hofmaski, M. Kulik, L. K. Paprzycki, E.
Pywaczewski, W Radecki, Z. Sienkiewicz, Z. Siwak, R. A. Stefaski, L. Tyszkiewicz, A. Wsek, L. Wilk,
Kodeks karny. Komentarz, M. Filar (red.), Warszawa 2012, s. 1204-1205. 43
Za tajemnic prywatn uwaa si te informacje, ktre dotycz sfery ycia prywatnego jednostki, stanowic
jednoczenie jej dobro osobiste. Na tre tajemnicy prywatnej skadaj si tego rodzaju wiadomoci, ktrych
ujawnienie czy rozpowszechnianie naley do wycznej, co do zasady, woli podmiotu, ktry nimi dysponuje.
Bd to informacje dotyczce stanu zdrowia, sytuacji majtkowej, zwizkw i sympatii politycznych,
przekona religijnych, preferencji seksualnych, a wic wolnoci i praw okrelonych w Konstytucji RP.
Obowizek ich ujawnienia wynika z okrelonej podstawy prawnej i podlega cisej, prawnej reglamentacji.
22
Podzia ten nie jest zupeny, poniewa mog istnie wiadomoci, ktre nie
dotycz ycia prywatnego jednostki ani spraw zwizanych z samym wykonywaniem
zawodu, a s przedmiotem tajemnicy zawodowej. Na tej paszczynie pojawiaj si
trudnoci zwizane z utosamianiem tajemnicy zawodowej z tajemnic prywatn. W
odniesieniu do tajemnicy bankowej kwestia ta jest bardziej skomplikowana, poniewa
sytuacja finansowa klienta naley do sfery jego ycia prywatnego i to, jaki zasb tych
informacji przekae bankowi, zaley wycznie od niego. Decydujce znaczenie ma tu
zwizek z wykonywaniem zawodu, a wic kryterium formalne, nawizujce do
okolicznoci uzyskania wiadomoci konfidencjonalnych. Informacje uzyskane w zwizku
z wykonywaniem zawodu mog dotyczy nie tylko ycia osobistego bd rodzinnego
jednostki, ale take sfery jej aktywnoci spoecznej, publicznej czy finansowej. Tajemnica
bankowa jest tego dobrym przykadem. Naley zwrci uwag, e wszystkie gazie
(dziedziny) zawodowe maj tak zwane tajemnice handlowe lub przedsibiorstwa,
natomiast tajemnica zawodowa jest w cisym znaczeniu zastrzeona dla szczeglnie
wykwalifikowanego krgu osb44
. Zawody te odznaczaj si szczeglnym zaufaniem,
jakie istnieje pomidzy wykonujcymi zawd a klientem. Dowodzi si rwnie, e
Ochron tych informacji zabezpieczaj zarwno przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, jak i
przepisy prawa cywilnego. Z drugiej strony, przepisy ustaw zapewniaj moliwoci sigania w sfer ycia
prywatnego obywateli, zwaszcza przez organy pastwowe. Taka sytuacja moe mie miejsce jedynie dla
zapewnienia ochrony innym dobrom prawnym czy uzasadnionym interesom publicznym bd spoecznym
(np. ujawnianie wiadomoci wymaganych przez organy podatkowe). Tak te wypowiedzia si W. Makowski stwierdzajc, e jednym z praw, skadajcych si na caoksztat wolnoci czowieka w
zbiorowoci, prawem gwarantowanym przez Konstytucj, jest wolno decyzji co do ujawnienia lub
zachowania w tajemnicy okolicznoci zwizanych z jego osob, o ile z jakichkolwiek powodw wyszy
interes publiczny nie nakazuje ich ujawnienia (W. Makowski, Prawo karne. O przestpstwach w
szczeglnoci. Wykad porwnawczy prawa karnego austriackiego, niemieckiego i rosyjskiego
obowizujcego w Polsce, Warszawa 1924, s. 318). Polski kodeks karny z 1932 r. w art. 254 wyranie stanowi o tajemnicy prywatnej. Przewidywa odpowiedzialno karn sprawcy, ktry wbrew swemu
obowizkowi ujawni tajemnic prywatn pozyskan w zwizku z wykonywaniem swego zawodu lub
penieniem funkcji publicznej. Obecnie obowizujcy kodeks karny z 1997 r., podobnie jak kodeks z 1969 r.,
nie uywa pojcia tajemnicy prywatnej. Ochrona takich informacji moe nastpi w oparciu o karnoprawne
przepisy ustawy o ochronie danych osobowych (gwnie na podstawie art. 49 ust. 2). Na gruncie
obowizujcego kodeksu karnego nie s natomiast objte ochron prawa karnego przypadki ujawnienia
tajemnicy prywatnej przez osob fizyczn pod warunkiem, e sposb uzyskania tych informacji nie naruszy
prawa do tajemnicy korespondencji (w przeciwnym razie jest moliwa odpowiedzialno na podstawie art.
267 k.k.) albo e informacja nie zostaa uzyskana w ramach penionej funkcji, wykonywanej pracy,
dziaalnoci publicznej, spoecznej, gospodarczej lub naukowej (w przypadku niespenienia tego warunku
znajdzie zastosowanie art. 266 k.k.; zob. A. Zoll, Ochrona prywatnoci w prawie karnym, Czasopismo
Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2000, z. 1, s. 226; A. Sakowicz, Ochrona prywatnoci, Jurysta 2001, nr 6,
s. 7-10). Szersza ochrona prawno-karna informacji dotyczcych ycia prywatnego i prawa do utrzymywania
ich w tajemnicy wydaje si zbdna, skoro ochron interesu takiej osoby gwarantuj przepisy prawa
cywilnego. 44
P. M. Achleitner, Rechtliche und wirtschaftliche Beurteilung des Bankgeheimnisses in sterreich,
Deutschland und der Schweiz, sterreichisches Forschungsinstitut fr Sparkassenwsen, Vierteljahres
- Schriftenreihe, 1981, nr 3, s. 11.
23
najistotniejsza rnica pomidzy tajemnic zawodow a tajemnic handlow czy
przedsibiorstwa tkwi w tym, e dyskrecji zawodowej podlegaj prywatne tajemnice
klienta45
.
Przy wyszczeglnianiu rodzaju tajemnic zawodowych uregulowanych
w ustawach naley podkreli, e na gruncie przepisw prawa obowizujcego od dnia 2
stycznia 2011 r.46
wyrnia si szereg rodzajw tajemnicy zawodowej, przyjmujc jako
podstawowe kryterium odrbne zapisy ustawowe dotyczce okrelonej grupy zawodowej.
Nakadaj one wprost obowizek zachowania tajemnicy w zwizku z wykonywaniem
okrelonego zawodu czy te penionej funkcji oprcz dodatkowych zapisw zawartych
w treci lubowania, a dotyczcych przyjcia na siebie obowizku zachowania w tajemnicy
informacji zwizanych z prac, sub, czynnociami wykonywanymi na innej podstawie
itd.47
. Katalog rodzajw tajemnic zawodowych w polskim systemie prawnym jest bardzo
szeroki i trudny do caociowego przedstawienia w sposb wyczerpujcy. Moliwe jest
rwnie przyjcie odmiennego kryterium, co spowoduje inne ujcie zakresowe tajemnic
zawodowych. Przykadowo wskaza mona kryterium waciciela lub adresata uzyskanych
informacji48
.
Zdaniem niektrych autorw49
tajemnica zawodowa istnieje, gdy wiadomo ni
objta zostaa uzyskana przez osob reprezentujc okrelony zawd z tytuu
wykonywania ktrego byo moliwe wejcie w posiadanie cudzej tajemnicy czy sekretu.
Ustalenie obowizku zachowania tajemnicy zawodowej moe wynika wprost z
przepisw regulujcych tryb i zasady wykonywania okrelonych zawodw bd z
przyjcia na siebie zobowizania co do nieujawniania faktw poznanych w zwizku z
45
P. M. Achleitner, Rechtliche und wirtschaftliche Beurteilung des Bankgeheimnisses in sterreich,
Deutschland und der Schweiz, sterreichisches Forschungsinstitut fr Sparkassenwsen, Vierteljahres
- Schriftenreihe, 1981, nr 3, s. 12. 46
Z dniem tym wesza w ycie ustawa o ochronie informacji niejawnych z dnia 5 sierpnia 2010 r., ktra
zastpia ustaw o ochronie informacji niejawnych z dnia 22 stycznia 1999 r. (Dz.U. 2005, Nr 196, poz. 1631
z pn. zm.). Nowa ustawa m.in. zlikwidowaa tajemnic subow, co sprawio, e z zakresu ochrony
przewidzianej dla informacji niejawnych zostay wyjte tajemnice, takie jak: adwokacka, lekarska,
dziennikarska, danych osobowych i in. Zgodnie z nowym uregulowaniem s one chronione wycznie na
podstawie ustaw szczeglnych (np. w przypadku tajemnicy adwokackiej jest to ustawa Prawo o
adwokaturze). 47
Zob. Uzasadnienie do rzdowego projektu ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych i
o zmianie niektrych ustaw (druk sejmowy nr 2791). 48
A. Adamczyk, R. Renk, J. Radziulis, W. Houbowicz, Klasyfikacja informacji i danych prawnie
chronionych oraz wymagania dotyczce rodkw informatycznych przeznaczonych do ich przechowywania i
ich przetwarzania, XI Konferencja PLOUG, Kocielisko 2005. 49
Tak: P. Kozowska-Kalisz, Przestpstwa przeciw ochronie informacji [w:] M. Budyn-Kulik, M. Kulik, M.
Mozgawa, Kodeks karny. Komentarz, M. Mozgawa (red.), Warszawa 2012, s. 616-619; A. Huk, Tajemnica
zawodowa lekarza w polskim prawie karnym, Warszawa 2006, s. 13-14.
24
wykonywan prac zawodow. W wikszoci krajw europejskich obowizek
zachowania w poufnoci informacji powierzonych przez klientw czy inne osoby jest
regulowany na paszczynie ustawy50
.
rdem zachowania obowizku dyskrecji w przypadku tajemnicy zawodowej nie
s wycznie przepisy prawne. Wrd norm dotyczcych wykonywania zawodw
prawniczych szczeglne miejsce zajmuj kodeksy etyki zawodowej, ktre tworzone s z
reguy przez organy poszczeglnych samorzdw zawodowych51
. Nie s to normy jedyne,
lecz wrd tzw. ustaw zawodowych, innych przepisw ustawowych dotyczcych
wykonywania zawodw prawniczych, w szczeglnoci z zakresu prawa procesowego oraz
rnego rodzaju regulaminw i innych uchwa organw samorzdw zawodowych s one
aktami regulujcymi, co do zasady, wycznie materi etyki zawodowej52
. Znaczenie, jakie
ustawodawca przypisuje kodeksom etyki zawodowej, czy szerzej - etyce zawodowej,
przejawia si midzy innymi w przepisach ustanawiajcych rot lubowania, w ktrej
przykadowo adwokaci przyrzekaj m. in. () zachowa tajemnic zawodow (). Na
gruncie prawa europejskiego dyskrecja w kontaktach klienta z np. adwokatem zawarta jest
m. in. w Europejskim Kodeksie Etyki Prawnikw Europejskich53
. W artykule 2.3. tego
Kodeksu, pt. Poufno, okrela si j jako esencj zawodu kadego prawnika. Zgodnie z
postanowieniami Kodeksu sens funkcji prawnika polega na tym, e powinien on
dowiedzie si od klienta tego, czego nie zechciaby ujawni komukolwiek innemu, za
50
W Niemczach kwestie tajemnicy adwokackiej reguluje art. 43a Federalnej ustawy o zawodzie adwokata
(Bundesrechtsanwaltsordnung) vom 1. September 1958 (BGBl. I S. 565), za o obowizku zachowania
tajemnicy zawodowej przez prawnikw w oglnoci stanowi 2 Rozporzdzenie o reguach wykonywania
zawodu adwokata w Niemczech (Berufsordnung fr Rechtsanwlte) vom 10. Dezember 1996; w Austrii o
zachowaniu tajemnicy adwokackiej stanowi 9 pkt 2 i 3 Ustawy o zawodzie adwokata
(Rechtsanwaltsordnung) vom 6 Juli 1868 (RGBI. 1868 No. 96); zob. M. Kleine-Cosack, BRAO mit BORA
und FAO. Kommentar, Mnchen 2009, s. 21. Na gruncie prawa polskiego nakaz ten jest sformuowany w art.
3 ust. 2-5 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. 1982, Nr 19, poz. 145 z pn. zm.), art. 6
ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t.j. Dz.U. 2002, Nr 123, poz. 1058 z pn. zm.), art. 18
ustawy z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. 2008, Nr 189, poz. 1158 z pn. zm.). 51
Np. Zbir Zasad Etyki Adwokackiej i Godnoci Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) dostpny na stronie
http://www.nra.pl/, Kodeks Etyki Radcy Prawnego dostpny na stronie http://www.kirp.pl/, szwajcarski
Richtlinien SAV fr die Pflichten Codices der kantonalen Anwaltsverbnde z 1973 r., kodeks adwokatw
niemieckich z 1957 r., kodeks adwokatw austriackich z 1951 r. 52
Wyrok TK z dnia 23 kwietnia 2008 r., SK 16/07, OTK A 2008, Nr 3, poz. 45; por. postanowienie TK z
dnia 7 padziernika 1992 r., U 1/92, OTK 1992, Nr 2, poz. 38. 53
Europejski Kodeks Etyki Prawnikw Europejskich (Code of Conduct for European Lawyers), zosta
przyjty przez Rad Adwokatur i Stowarzysze Prawniczych Europy (CCBE) 28 padziernika 1988 r. Jest
wicy dla polskich radcw prawnych podczas ich dziaalnoci transgranicznej, czyli podczas wszelkich
kontaktw zawodowych radcy prawnego z prawnikami z innych Pastw Czonkowskich CCBE oraz
dziaalnoci zawodowej radcy prawnego na terenie innego Pastwa Czonkowskiego CCBE, niezalenie od
tego czy radca prawny fizycznie si w nim znajduje, www.ccbe.org.
http://de.wikipedia.org/wiki/Bundesgesetzblatt_%28Deutschland%29http://www.nra.pl/http://www.kirp.pl/http://www.ccbe.org/
25
odbir takich informacji musi opiera si na zasadach poufnoci. Kodeks regu t
definiuje jako pierwszorzdne a zarazem fundamentalne prawo i obowizek prawnika54
.
Obowizek zachowania tajemnicy zawodowej zosta rwnie podniesiony przez
austriack Oberste Berufungs - und Disziplinarkommission fr Rechtsanwlte und
Rechtsanwaltsanwrter (OBDK, Najwysza Komisja Dyscyplinarna i Odwoawcza
- dziaajca przy Austriackim Stowarzyszeniu Prawnikw). Wskazaa ona, e powinno
zachowania tajemnicy przez przedstawiciela zawodu, jak rwnie jego asystentw55
,
istnieje take po mierci klienta i w takim samym stopniu odnosi si do jego
spadkobiercw56
. Zwrcono rwnie uwag, e klient moe zwolni z zachowania
poufnoci, ale to podmiot zwizany tym obowizkiem za powinien za kadym razem
rozway zasadno tej decyzji57
. Ponadto podkrela si take, e obowizek zachowania
tajemnicy jest podstaw i istot wykonywania zawodu, a kade ujawnienie
przekazywanych przez klienta informacji stanowi jego naruszenie. W zwizku z tym
zwolnienie z obowizku zachowania tej tajemnicy moe nastpowa tylko w wyjtkowych
sytuacjach i w przewidzianej do tego procedurze58
.
Natomiast w Wielkiej Brytanii, z uwagi na obowizujcy tam system prawa
common law, obowizek istnienia i zachowania poufnoci (legal professional privilege) na
linii klient przedstawiciel zawodu wywodzi si z decyzji sdowych59
. Pocztkowo
ochrona dotyczya porad prawnych otrzymanych w zwizku z prowadzonym
postpowaniem sdowym. Nastpnie zostaa ona rozszerzona na wszelkie porady
niezalenie od tego, czy s one zwizane z postpowaniem sdowym60
. Ponadto tajemnica
ta obowizuje rwnie po mierci klienta61
. W orzecznictwie podniesiono, e informacje
pochodzce od klienta a przekazane prawnikowi powinny by objte cis tajemnic62
.
Potwierdzono to w sprawie R v. Derby Magistrates Court63
, w ktrej obrona daa
ujawnienia tajemnicy zawodowej z uwagi na interes publiczny. Izba Lordw odrzucia
wniosek w caoci ze wzgldu na to, e zdaniem sdu klient powinien mie pewno, i
54
Por. J. Naumann, Zbir Zasad Etyki Adwokackiej i Godnoci Zawodu. Komentarz, Warszawa 2012,
s. 226 55
OBDK 2.5.1988, Bkd 115/87. 56
OBDK 29.11.1988, Bkd 34/88. 57
OBDK 14.10.1991, Bkd 92/89. 58
OBDK 24.1.2000, 11 Bkd 4/99. 59
Berd v. Lovelace, (1577) 21 Eng. Rep. 33 (Ch.). 60
Solosky v. R. (1980), [1980] 1 S.C.R. 821 (Supreme Court of Canada). 61
Bullivant v. A-G for Victoria, [1901] A.C. 196, 205-06 (h.l.); Curtis v. Beaney, [1911] P.181, 184. 62
Pearse v. Pearse, (1846) De G. & Sm. 12, 28-29, 63 Eng. Rep. 950, 957 (Knight Bruce V.C.). 63
R v. Derby Magistrates Court, [1996] A.C. 487 (H.L.).
26
wszystko, co ujawni prawnikowi, pozostanie w poufnoci. W niektrych przypadkach, gdy
klient nie mia interesu w tym, aby dalej utrzymywa przekazane prawnikowi informacje
w tajemnicy, sdy nakazyway ujawnienie tych wiadomoci w celu umoliwienia
oskaronemu obron w procesie karnym64
. Uprawnienie do zachowania w poufnoci
informacji jest prawem klienta, a nie prawnika i tylko moe zrezygnowa z tej poufnoci65
.
Naley jednak zaznaczy, e informacje przekazywane przez klienta prawnikowi nie
podlegaj ochronie, jeli klient dy do uzyskania porady prawnej w celu popenienia
zbrodni lub oszustwa, poniewa doradzanie sprzeczne z prawem nie stanowi wypenienia
obowizkw prawnika wobec klienta66
. Tajemnica zawodowa chroni poufno informacji
pomidzy klientem i jego prawnikiem oraz stanowi fundament prawidowego
funkcjonowania systemu prawnego opartego na wzajemnym zaufaniu67
. W 2003 r. sd
orzek, e ochrona tajemnicy zawodowej stanowi zasad funkcjonowania systemu
sprawiedliwoci i moe by uchylona jedynie w szczeglnej sytuacji, jeeli prawo wprost
tak stanowi68
.
W odniesieniu do tajemnicy bankowej powszechn praktyk stanowi
umieszczanie obowizku przestrzegania poufnoci w rnych kodeksach deontologicznych
ustalanych w rodowiskach bankowych w celu ksztatowania dobrej praktyki bankowej.
Wskaza tu mona brytyjski kodeks praktyki bankowej (The Code of Banking Practice).
Zawiera on deklaracj instytucji bankowych (postanowienie 11 ust. 1) dotyczc
traktowania informacji odnoszcych si do klientw w sposb poufny. Ujawnienie tych
wiadomoci moliwe jest wycznie w sytuacjach, gdy prawo tak nakazuje69
. Z uwagi na
fakt, e w brytyjskim prawie bankowym praktycznie brak generalnych zasad
ustanowionych w aktach normatywnych, regulacja ta jest istotna. Natomiast polskie zasady
64
R. v. Dunbar and Logan, (1982) 68 C.C.C. (2d) 13, p. 104 (Ont. C.A.). 65
Minter v. Priest {1930] AC 558 at p. 579 za w orzeczeniu Anderson v Bank of British Colombia (1876) 2
ChD 644 wskazano, e prawnik nie moe zrzec si tajemnicy zawodowej za klienta. 66
R v. Cox and Railton (1884) 14 QBD. 67
Commission Consultative des Barreaux de la Communaut Europenne, The Professional Secret,
Confidentiality And legal Professional Privilege In Europe a Report prepared by D.A.O. Edward, Q.C.,
Treasurer of the Faculty of Advocates in Scotland, Rapporteur-Gnral,
http://typoccbe2.ntc.be/fileadmin/user_upload/NTCdocument/edward_enpdf1_1182334460.pdf, s. 6-8; The
Professional Secret, Confidentiality And legal Professional Privilege In Europe (An update on the Report by
D.A.O. Edward, QC). s. 1-2,
http://www.ccbe.eu/fileadmin/user_upload/NTCdocument/update_edwards_repor1_1182333982.pdf. 68
B v. Auckland District Law Society [2003], UKPC 38. 69
http://www.bba.org.uk/customer/article/banking-code-2008-in-pdf-format/archived-banki.ng-codes/.
http://typoccbe2.ntc.be/fileadmin/user_upload/NTCdocument/edward_enpdf1_1182334460.pdfhttp://www.ccbe.eu/fileadmin/user_upload/NTCdocument/update_edwards_repor1_1182333982.pdf
27
dobrej praktyki bankowej70
pozbawione s jakichkolwiek odniesie w zakresie tajemnicy
bankowej.
Powysze rozwaania dowodz, e jednoznaczne zakwalifikowanie informacji do
bdcych tajemnic zawodow nie jest atwe i moe nasuwa wiele wtpliwoci
interpretacyjnych w zalenoci od przyjtych kryteriw podziau informacji.
3. Tajemnica bankowa jako rodzaj tajemnicy zawodowej
Tradycyjnie tajemnica bankowa postrzegana bya jako obowizek o charakterze
prywatnoprawnym71
. Zarwno na gruncie prawa niemieckiego, jak i polskiego na
przeomie XIX i XX w., podmioty wykonujce dziaalno bankow z obowizku
starannoci sumiennego kupca72
wywodziy przymus zachowania tajemnicy dotyczcej
wysokoci obrotw i stanw rachunkw czy informacji o samym jego istnieniu73
. O
gospodarczym znaczeniu tajemnic w dziaalnoci bankowej wiadcz ju regulacje ustawy
z dnia 17 marca 1928 r. Prawo bankowe74
, gdzie przedsibiorstwa bankowe miay status
prawny kupca rejestrowego, ktrego obowizywaa tajemnica handlowa75
. Sami
przedsibiorcy rejestrowi, jak rwnie organizacje ich zrzeszajce, strzegli bdcych w ich
posiadaniu tajemnic handlowych, organizacyjnych i innych informacji posiadajcych
warto gospodarcz76
. wczesna tajemnica przedsibiorstw bankowych wystpowaa w
podwjnym znaczeniu:
70
Rozdzia I Zasad Dobrej Praktyki Bankowej wskazuje jedynie, e: Banki, uznajc, i s instytucjami
zaufania publicznego, w swojej dziaalnoci kieruj si przepisami prawa, uchwaami samorzdu bankowego,
normami przewidzianymi w Zasadach oraz dobrymi zwyczajami kupieckimi, z uwzgldnieniem zasad:
profesjonalizmu, rzetelnoci, rzeczowoci, starannoci i najlepszej wiedzy.
http://www.zbp.pl/photo/prawo/ZDBP.pdf. 71
P. Avancini, G. Iro , H. Koziol, Osterreichisches Bankvertragsrecht, Wien 1987, s. 103. 72
Zob. Zasady Dobrej Praktyki Bankowej. Rozdzia I odwouje si do wzoru dobrych zwyczajw
kupieckich. Zasady te s udostpnione na stornie internetowej Zwizku Bankw Polskich: http:/www.zbp.pl. 73
H. Bruchner, H. Krepold [w:] H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, Bankrechts-Handbuch,
Monachium 2007, s. 785. 74
Zob. art. 59 Rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1928 r. Prawo bankowe (Dz.U.
Nr 34, poz. 321), zgodnie z ktrym czonkowie dyrekcji oraz urzdnicy banku s obowizani zarzdza
majtkiem i interesami banku oraz spenia swoje obowizki ze starannoci sumiennego kupca; s oni
zobowizani rwnie do zachowania tajemnicy handlowej; podobnie: R. Tupin, Tajemnica bankowa w
praktyce, Przegld Ustawodawstwa Gospodarczego 1994, nr 4, s. 2; M. Joczyk, Nowe uregulowania
tajemnicy bankowej, Prawo Spek 1998, nr 4, s. 40-41. 75
Szerzej na temat midzywojennego prawa bankowego por. J. Gliniecka, J. Harasimowicz, R.
Krasnodbski, Polskie prawo bankowe (1918-1996), Warszawa 1996, s. 11 i n. 76
W. Meisel, Wilkierze poznaskie, cz. III, Organizacja cechowa, Wrocaw-Warszawa-Krakw 1969, s.
110.
28
a) jako obowizek przedsibiorstwa bankowego wobec jego klientw taka
sytuacja miaa miejsce m. in. w Statucie Pocztowej Kasy
Oszczdnociowej z 1924 r.77
, ktry stanowi, e PKO zapewnia swoim
uczestnikom bezwzgldn tajemnic, co do posiadania kont i depozytw
oraz ich wysokoci; podobne zapisy zawiera statut Hamburskiego Banku
Giedowego, ktry stwierdza, i w razie jakichkolwiek pyta,
pochodzcych od kogokolwiek, ksigowy nie powinien udziela adnych
informacji78
,
b) jako obowizek czonkw wadz i pracownikw przedsibiorstwa
bankowego wobec swego banku odzwierciedlenie tej sytuacji znajduje
si w Statucie Banku Gospodarstwa Krajowego, w ktrym stwierdzono, e
czonkowie rady, dyrekcji, jak rwnie wszyscy urzdnicy banku s
zobowizani zachowa tajemnic we wszystkim, co dotyczy prywatnych
interesw i rachunkw banku79
.
Wskazuje si jednak, e w tym przypadku chodzio nie tyle o ochron wasnych
tajemnic kupieckich, co o utrzymanie w tajemnicy informacji obcych tj. dotyczcych
klientw banku80
. Std te tajemnica bankowa czciej ujmowana bya, a w niektrych
krajach jest w dalszym cigu, jako instytucja o charakterze kontraktowym, ktrej rdo
stanowi umowa miedzy bankiem a klientem. Nasuwa si pytanie, w jaki sposb tajemnica
bankowa powinna by kwalifikowana. Historycznie postrzegana bya jako tajemnica
handlowa, finansowa, przedsibiorstwa lub subowa, z drugiej strony posiada cechy
charakterystyczne dla tajemnicy zawodowej.
Zachowanie tajemnicy naley do cech charakterystycznych tzw. wolnych
zawodw, a w szczeglnoci - zawodw zaufania publicznego81
. Cech szczegln
tajemnicy bankowej jest jednak to, e wie si ona z instytucj jak jest bank. W zwizku
z tym, w zalenoci od uzasadnienia, tajemnica bankowa moe by postrzegana jako
tajemnica odrbnej instytucji - banku lub tajemnica zawodowa. W drugim przypadku
77
Statut stanowi zacznik do rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1924 r. o
Pocztowej Kasie Oszczdnoci (Dz.U. R. P. Nr 55, poz. 545). 78
E. Chambost, Bank Accounts. A World Guide to Confidentiality, New York 1984, s. 115; H. T. Schubert,
Das Bankgeheimnis, Berlin 1929. 79
Statut stanowi zacznik do rozporzdzenia Ministra Skarbu z 31 maja 1924 r. o statucie Banku
Gospodarstwa Krajowego (Dz.U. R. P. Nr 46, poz. 478). 80
P. Avancini, G. Iro, H. Koziol, sterreichisches op. cit., s. 105; M. Eckl, Das Bankgeheimnis und die
Richtlinie 2003/48/EG des Rates vom 3. Juni 2003 im Bereich der Besteuerung von Zinsertrgen, Khler
2007, s. 41. 81
Zob. K. Wojtczak, Zawd i jego prawna reglamentacja, Pozna 1999, s. 55.
29
warunkiem sine qua non jest aby zostaa ona poznana w zwizku z wykonywaniem
zawodu, czyli uzyskana przez osob reprezentujc okrelony zawd, z tytuu
wykonywania ktrego byo moliwe wejcie w posiadanie cudzego sekretu.
3.1. Tajemnica bankowa jako tajemnica zawodowa w wybranych krajach
europejskich
Obecnie tajemnica bankowa postrzegana jest jako obowizek o charakterze
publicznoprawnym. W wielu krajach ustawy reguluj zakres tej tajemnicy, jak rwnie
dopuszczalne od niej wyjtki. Obowizek zachowania tajemnicy na temat wszystkich
faktw, w posiadanie ktrych weszo si w trakcie wykonywania zawodu, moe wynika
rwnie ze zwyczajowego postpowania82
. Tradycyjne podejcie do tajemnicy bankowej
(Bankgeheimnis) istnieje na gruncie prawa niemieckiego, gdzie nie ma ona wyranego
umocowania w prawie stanowionym83
. Przyjmuje si, e jest swego rodzaju
przyzwyczajeniem, ktrego podstawy le w prawie cywilnym84
. Obowizek
przestrzegania przez banki tajemnicy bankowej opiera si przede wszystkim na umowach
zawieranych midzy bankiem a klientami, co wyranie zostao sformuowane w art. 2 pkt
1 Oglnych Warunkw Handlowych bankw niemieckich. Postanowienie to nie stanowi
jednak podstawy prawnej przestrzegania przez banki tajemnicy bankowej, a ma jedynie
znaczenie deklaracyjne85
. Pocztkw tajemnicy bankowej mona doszukiwa si w prawie
z 1619 r., na podstawie ktrego powsta Hamburski Bank Giedowy86
. Obecnie jej
82
F. Delachux, Le secret professionnel du banquier en droit Suisse, Neuchtel 1939, s. 8, A. Joczyk, R. W.
Kaszubski, Istota tajemnicy bankowej, Przegld Podatkowy 1996, nr 6, s. 33. 83
C. Junker, Actuelle Fragen zum Bankgeheimnis und zur Bankauskunft, DStR 1996, s. 224; Ch. Huber,
Bankrecht, Baden-Baden 2007, s. 394; H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, Bankrechtshandbuch,
58 uw. 53, Mnchen 2001; H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, H. Bruchner, P. Glauben,
Bankgeheimnis Rechtsgrundlagan, Inhalt und Granzen, DriZ 2002, s. 104; C. P. Claussen, Bank und
Brsenrecht, Mnchen 2003, s. 120; P. Derleder, K. O. Knops, H. G. Bamberger, Handbuch zum deutschen
und europischen Bankrecht, Berlin - Heidelberg 2004, 5 II uw. 2; H. P. Schwintowski, F. Schfer,
Bankrecht, Kln-Berlin-Bonn-Mnchen 2004, 3 uw. 3. 84
H. U. Fuchs, Zur Lehre vom algemeien Bankvertrag, Frankfurt am Main-Bern 1982, s. 42; S. Sichtermann,
S. Feuerborn, R. Kirchherr, R. Terdenge, Bankgeheimnis und Bankauskunf in der Bundesrepublik
Deutschland sowie in wichtigen auslndischen Staaten, Franfurkt am Main 1984, 62 ff; H. P. Schwintowski,
F. Schfer... op. cit. 3 uw. 3; H. J. Musielak, Die Bankauskunft nach dem Recht der Bundesrepublik
Deutschland, [in:] Bankgeheimnis und Bankauskunft in der Bundesrepublik Deutschland und in
auslndischen Rechtsordnungen, Berlin 1986, s. 13, H. Schimansky, H. J. Bunte, H. J. Lwowski, H.
Bruchner... op. cit 39 uw. 5 ff; C. P. Claussen... op. cit. 6 uw. 5; P. Derleder, K. O. Knops, H. G.
Bamberger... op. cit., 5 II uw. 4 ff. 85
E. Gostomski, Zagroenie tajemnicy bankowej w Niemczech, Bank 1996, nr 6, s. 15. 86
Gwnym celem powstania banku byo uatwienie kupcom prowadzenia interesw poprzez rozliczanie si
za pomoc tego banku, a bez posugiwania si monetami. Bank mia rwnie prawo udzielania kredytw.
30
obowizywanie wyprowadzane jest z konstytucji87
(Grundgesetz GG). W literaturze
przedmiotu podkrela si, e jest to podstawowe prawo klienta banku (art. 1 i 2 GG)88
.
Czasami wyprowadzane jest z tego prawo osobiste prawo do ochrony sfery tajnoci
(Geheimsfere)89
. Ponadto Federalny Sd Konstytucyjny90
(Bundesverfassungsgericht)
wywid, e podstawy tajemnicy bankowej le w prawie wolnego, swobodnego rozwoju
osobowoci zagwarantowanego w art. 2 GG. Zgodnie z nim Kady ma prawo do
swobodnego rozwoju jego osobowoci w stopniu, ktry nie narusza praw innych osb,
porzdku konstytucyjnego lub prawa moralnego. Z drugiej strony instytucje kredytowe
oraz banki, w tym ich pracownicy, dziki konstrukcji tajemnicy bankowej i wynikajcej z
niej ochrony maj moliwo waciwego dla tych podmiotw wykonywania zawodu. Std
ingerowanie w tajemnic bankow moe zosta odczytane jako naruszenie art. 12 GG91
.
Doktryna niemiecka przyjmuje, e powinno zachowania tajemnicy bankowej stanowi
obowizek umowny, ktry zawarty jest w kontrakcie klienta z bankiem. Ma on charakter
fundamentalny, a co za tym idzie, nie ma potrzeby zaznaczania go explicite w ustawie92
.
Paragraf 53 ust. 1 nr 3 Strafprozeordnung (StPO)93
enumeratywnie wylicza osoby, (w
tym duchownych, obrocw, adwokatw, rzecznikw patentowych, notariuszy, biegych
rewidentw, doradcw podatkowych, lekarzy, dentystw), ktre zobligowane s do
zachowania w poufnoci wszelkich informacji uzyskanych podczas wykonywania zawodu
Zgodnie z art. 6 regulaminu tego Banku osoba, ktra prowadzia ksigi rachunkowe, moga udzieli
informacji dotyczcych konta bankowego tylko jego wacicielowi. W tamtym czasie podobne przepisy
przyjmoway rwnie inne banki. Art. 19 ustawy krlewskiej z 1765 r. (Reglements der Kniglichen
Giro-und Lehn-Banco) stanowi, e informacje dotyczce stanu konta nie mog by udzielane innym
osobom ni ich waciciele. Bankierzy, ktrzy dopucili si zamania tego przepisu, podlegali sankcjom
karnym. Powzite przez nich wiadomoci zobowizani byli doywotnio utrzyma w tajemnicy; zob. M. Eckl,
Das Bankgeheimnis... op. cit., s. 41; H. T. Schubert, Das... op. cit., s.323; S. Sichterman, S. Feuerborn, R.
Kirchherr, R. Terdenge, Bankgeheimnis... op. cit., s. 75. 87
Grundgesetz fr die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S.1), zuletzt gendert durch
das Gesetz vom 11. Juli 2012 (BGBl. I S. 1478). 88
Zob. M. Eckl, Das Bankgeheimnis... op. cit., 78. 89
Pod tym pojciem rozumiane jest wszystko, co jednostka utrzymuje jako tajne w sposb uznawalny.
Ochrona sfery intymnej jest natomiast czci skadow godnoci ludzkiej w sensie art. 1 GG. Lokowanie
tajemnicy bankowej w sferze intymnej jest jednak dziaaniem zbyt daleko idcym, poniewa zasada ta ma
inn struktur. Wyjtkowo jej naruszenie moe mie charakter wnikania w sfer podstawowej intymnoci,
ale generalnie odnosi si ona do praw majtkowych, a nie sfery uczuciowej. Ochrona, ktra dotyczy sfery
intymnoci, nie moe by przenoszona na ochron interesw o charakterze majtkowym. Std tajnoci
interesw majtkowych nie naley wywodzi z art. 1 GG; zob. C. W Canaris, Bankvertragsrecht, Walter de
Gruyter Co, Berlin-New York 1988, pkt 36, s. 25. 90
Federalny Sd Konstytucyjny Niemiec z dnia 16 stycznia 1957 r. (BVerfGE 6, 32); por. Federalny Sd
Konstytucyjny Niemiec z dnia 15 grudnia 1970 r. (BVerf GE 29, 402, 408). 91
Art. 12 GG: Wszyscy obywatele niemieccy maj prawo do wolnego wyboru zawodu, miejsca pracy i
wyksztacenia. Wykonywanie zawodu moe zosta uregulowane jedynie w drodze ustawy. 92
A. Baumbach, K. Duden, K.J. Hopt, Handelsgesetzbuch, Mnchen 1987, s. 584. 93
Strafprozeordnungvom 1. Februar 1877 (RGBI. S. 253), neueFassungvom 7. April 1987 (BGBl. I S.
1074, 1319), letztenderungdurch Art. 2 G vom 20. Juni 2013 (BGBl. I S. 1602, 1603 f.).
http://www.petlaczasu.pl/walter/degruyter/w00002291http://www.petlaczasu.pl/walter/degruyter/w00002291
31
i na temat ktrych mog odmwi skadania zezna. Zapis 53 StPO nie wskazuje w tej
grupie pracownikw bankw. W postpowaniu karnym, z uwagi na wykonywany zawd,
s oni jednak zwizani obowizkiem zachowania w poufnoci okolicznoci, na ktre
rozciga si ta tajemnica. W kwestii tej wypowiedzia si rwnie niemiecki Trybuna
Konstytucyjny94
. W orzeczeniu z dnia 19 lipca 1972 r. stwierdzi, i poza uregulowaniami
okrelonymi w 53 ust. 1 nr 3 StPO, ograniczenie co do ustawowego obowizku skadania
zezna moe, w pojedynczych i wyjtkowych przypadkach oraz pod szczeglnie
surowymi warunkami, wynika rwnie z Konstytucji. Rozstrzygnicie to doprowadzio
do wielu spekulacji. Przesanki wymienione przez Budesverfassungsgericht wobec
bankw, innych instytucji kredytowych oraz ich pracownikw nie zostay jednak
spenione. Trybuna uzasadni to tym, i informacje nalece do zakresu Bankgeheimnis,
zasadniczo nie obejmuj nietykalnej sfery osobistej (prywatnej) chronionej przez art. 2 ust.
1 w zw. z art. 1 ust. 1 GG. Ponadto waenie przeciwstawnych interesw prowadzi do tego,
e interesy ogu spoeczestwa realizowane poprzez gromadzenie materiau dowodowego
przez organy cigania karnego i tym samym moliwo skutecznego realizowania zada
wymiaru sprawiedliwoci w sprawach karnych przewaaj nad interesem bankw i ich
klientw w zachowaniu dyskrecji. Std te pracownicy bankw, pomimo braku takiej
regulacji na gruncie kodeksu postpowania karnego i ze wzgldu na wykonywane
czynnoci, s objci obowizkiem zachowania tajemnicy zawodowej, z zastrzeeniem
jednak, e informacje stanowice tajemnic bankow w procesie karnym nie podlegaj
szczeglnej ochronie. W zwizku z tym brak jest podstaw do odmowy skadania zezna na
podstawie art. 2 ust. 1 i art. 1 ust. 1 GG. Banki, inne instytucje kredytowe i ich pracownicy,
na danie sdu lub prokuratora, s w postpowaniu karnym zobligowani do wypeniania
ustawowych obowizkw w tym zakresie.
Tendencja wprowadzania w miejsce zwyczajowego dotd zachowania dyskrecji w
stosunkach z klientami, jako ustawowego obowizku utrzymania tajemnicy bankowej,
zostaa zapocztkowana w ustawodawstwie szwajcarskim. Zarwno ani szwajcarski
kodeks cywilny ani kodeks zobowiza nie ustanawiaj w sposb bezporedni obowizku
zachowania tajemnicy bankowej. Trybuna Federalny Szwajcarii przyjmuje, e informacje
zwizane z sytuacj finansow danej osoby s sfer prywatn i w zwizku z tym tajemnica
94
Federalny Sd Konstytucyjny Niemiec z dnia 19 lipca 1972 r. (BVerfGE, 33. 367).
32
bankowa wywodzi si z prawa do prywatnoci oraz stanowi rwnie rodek jego
ochrony95
.
Gwn przyczyn obecnego ksztatu szwajcarskiej tajemnicy bankowej jest
gospodarcza konkurencja96
, ale idea finansowej prywatnoci ma gbokie, historyczne i
kulturowe korzenie. Jej pojcia mona doszukiwa si w kodeksach cywilnych ksistw,
ktre s obecnie czci Niemiec i miast w pnocnych Woszech. Znajduje to
odzwierciedlenie w regulacjach dotyczcych ochrony danych osobowych, tajemnicy
zawodowej oraz tajemnicy bankowej. W doktrynie szwajcarskiej podnosi si, e
prywatno obejmuje informacje znane ograniczonemu krgowi osb lub objte
poufnoci97
. Prywatno finansowa jest uwaana nie tylko za zasad, ale jest podniesiona
do rangi podstawowego prawa kadego obywatela98
. Przekonanie to m. in. wynika z
filozofii politycznej, wedug ktrej pastwo jest sug jednostki, a relacj t
odzwierciedla jego stosunek do tajemnicy finansowej99
. Takie podejcie do tajemnicy
bankowej jest zwizane ze szwajcarskim systemem demokracji bezporedniej. Inaczej ni
w wikszoci demokratycznych krajw rozwinitych, obywatele tego pastwa mog
wypowiedzie si w sprawie polityki podatkowej rzdu a take takich zagadnie jak
tajemnica bankowa poprzez inicjowanie referendum100
.
Tajemnica bankowa w Szwajcarii bya chroniona na mocy prawa prywatnego
przez ponad 300 lat. Zobowizanie do zachowania poufnoci w tych stosunkach wywodzi
si z prawa kontraktowego, a w szczeglnoci obowizku lojalnoci. W sytuacji, gdy nie
istniej stosunki kontraktowe, obowizek ten jest pochodn zasady dobrej wiary zwizanej
z prawem zwyczajowym. Pocztkowo, gdy taki obowizek nie by wyranie uzgodniony,
95
Decyzja Trybunau Federalnego Szwajcarii nr 64 (1938) II 162 (169); P. S. Grassi, D. Calvaresse, Duty of
Confidentiality of Banks In Switzerland: Where it stands and where it goes. Recent developments and
experience, Pace International Law Review 1995 r., vol. 7, s. 368. 96
D. Chaikin, Policy and Fiscal Effects of Swiss Bank Secrecy, Revenue Law Journal Volume 15, Issue 1,
2005, s. 94. 97
A. Buchner, Natrliche Personen Und Persnlichkeitsschutz, Basel 1995 r., s. 152-153. 98
Gwarancj prawa prywatnoci stanowi Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 1999 r.,
stanowic w art. 13 ust. 1, e Kady ma prawo do poszanowania ycia prywatnego i ycia rodzinnego,
mieszkania, korespondencji oraz komunikowania si. Ponadto zapewnia j art. 28 szwajcarskiego kodeksu
cywilnego oraz art. 98 szwajcarskiego kodeksu zobowiza; zob. C. Schellenberg, Bank Secrecy, Financial
Privacy and Related Restrictions - Switzerland, International Business Lawyer 1979, nr 7, s. 221. 99
F. Blankart, J. A. Bonna, M. Y. Drobert, Swiss Views on Financial Privacy [w:] Competitive Enterprise
Institute, The Future of Financial Privacy 2000, s 204, 209; zob. J. Gliniecka, Tajemnica finansowa. Aspekty
aksjologiczne, normatywne i funkcjonalne, Bydgoszcz-Gdask 2007, s. 63. 100
W kwietniu 2009 r. Stowarzyszenie Szwajcarskich Bankierw przeprowadzio sonda, ktry pokaza, e
80% spoeczestwa opowiada si za zachowaniem tajemnicy bankowej. Do zorganizowania referendum w
tej sprawie wystarczajce jest zebranie 50 tysicy podpisw.
33
stawa si on czci umowy jako zwyczaj handlowy101
. Std z jednej strony tajemnica
bankowa stanowi umowny obowizek banku, a z drugiej - prawo klienta102
. Wie si ona
cile z daniem kadej osoby do respektowania jej sfery prywatnoci. W dalszym cigu
najwaniejsz podstaw utrzymania sekretu stanu rachunku i przeprowadzanych na nim
operacji jest umowa klienta z bankiem, a w szczeglnoci umowa zlecenia. Istotn rol
odgrywaj przepisy, ktre okrelaj rodzaj zobowiza zleceniobiorcy wiadczcego
usugi na rzecz zleceniodawcy oraz sposb ich wykonania. Przepisy te przewiduj, e
poprzez przyjcie zlecenia zleceniobiorca zobowizuje si zrealizowa ustalone w umowie
transakcje gospodarcze lub wykona usugi w sposb staranny i sumienny103
. Z regulacji
tych doktryna szwajcarska wywodzi zobowizanie banku do zachowania w poufnoci
powierzonych mu informacji.
Do 1934 r. tajemnica bankowa bya cakowicie regulowana przez prawo cywilne,
zgodnie z ktrym klient mg domaga si naprawienia szkody wyrzdzonej przez bank na
skutek niezachowania obowizku poufnoci, do ktrego jest zobowizany104
. Z drugiej
strony nie byo w tej kwestii uregulowa w prawie karnym. Dopiero z kocem XX w.
obowizek zachowania tajemnicy bankowej zosta potwierdzony przez orzecznictwo. W
1930 r. Sd Federalny przypomnia, e poufno bankiera jest jego absolutnym
obowizkiem. Stwierdzenie to zostao rozwinite w wyroku z 1932 r. w sprawie Charpiot
v. the Caisse d'pargne de Bassecourt, w ktrej stwierdzono, e tajemnica bankowa jest
niczym innym jak prawem kadego klienta banku do dania od tego banku surowego
zachowania poufnoci w sprawach biznesowych, ktre zostay bankowi powierzone.
Obowizkiem banku jest zachowanie tych informacji w cakowitej tajemnicy. W
szczeglnoci dla bankierw obowizek ten jest niezaleny od relacji prawnej ze swoimi
klientami. Bez wzgldu na to czy zostaa zawarta pisemna umowa czy te nie, naruszenie
tajemnicy bankowej rodzi sankcje okrelone w art. 41 kodeksu pracy.
Dopiero w 1934 r. obowizek zachowania poufnoci bankw sta si przedmiotem
sankcji karnych w prawie bankowym. Okolicznoci kryminalizacji przedmiotowej
tajemnicy nie s jednoznaczne. W literaturze krajw anglojzycznych statuuje si, e
101
Std te tajemnica bankowa rozpatrywana jest czasem jako tajemnica handlowa. 102
Federalny Sd Szwajcarii (Bundesgericht) z dnia 10 grudnia 1948 r. (BGE 74 I 485, 492), gdzie
wskazano, e w przypadku, gdy klient banku jest uprawniony do ujawnienia informacji, bank nie moe
powoywa si na tajemnic bankow. Tylko klient banku moe czerpa osobiste uprawnienia wynikajce z
tajemnicy bankowej. Natomiast bank ma obowizek jej zachowania. 103
P. Zawirska, Tajemnica bankowa a prywatno przykad Szwajcarii i Anglii, Studia Prawnicze 2010, z.
3, s. 24-25. 104
Ibidem, s. 29.
34
ustawowa regulacja instytucji tajemnicy bankowej zostaa wprowadzona przez Szwajcarski
Federalny Parlament w celu ochrony rachunkw bankowych deponentw ydowskich
przed konfiskat ze strony hitlerowskich Niemiec105
. Z drugiej strony ustawowa regulacja
tajemnicy bankowej uzasadniana jest fal bankructw, jak przeywa szwajcarski sektor
bankowy we wczesnych latach 30 XX w. Doprowadzio to do wzmoenia roli nadzorczej
rzdu w odniesieniu do bankw. Przyjy one interwencj pastwa i podday si jej, ale w
zamian za sformalizowanie tajemnicy bankowej przez nadanie tej instytucji ustawowych
gwarancji. Tym samym w przyjtej ustawie Prawo bankowe Federacji Szwajcarskiej
(Bundesgesetz ber die Banken und Sparkassen) z dnia 8 listopada 1934 r.106
rzd
szwajcarski przyzna tajemnicy bankowej poziom ochrony ustawowej jako tajemnicy
zawodowej w zawodzie prawniczym107
. Gwnym jej elementem, ktry utosamia j z
tajemnic zawodow, jest zapis art. 47 tej ustawy. W rozdziale XIV zatytuowanym
Odpowiedzialno i dyspozycje karne stwierdzono: Ten, ktry w swych czynnociach
jest czonkiem organu, pracownikiem, mandatariuszem, likwidatorem lub komisarzem
banku, czonkiem komisji bankw lub jeszcze czonkiem organu albo instytucji
rewizyjnych wyjawi powierzon mu tajemnic, lub o ktrym byo mu wiadomo z tytuu
wykonywanych obowizkw, ten ktry bdzie nakania osob trzeci do zdradzenia
tajemnicy zawodowej, bdzie skazany na kar wizienia szeciu miesicy i duej oraz
grzywn do 50 000 frankw. () Pogwacenie tajemnicy pozostaje karalne nawet wtedy,
gdy odpowiedzialno lub praca zostaa zakoczona lub bdcy w posiadaniu tajemnicy
nie wykonuje duej zawodu. Przepis art. 47 stanowi, e kada osoba popenia
przestpstwo w przypadku ujawnienia jakichkolwiek informacji o wszelkich sprawach
majcych zwizek z bankiem. Obowizek zachowania tajemnicy zawodowej obejmuje
wszystkie relacje pomidzy bankiem a klientem, bez wzgldu na ich znaczenie i zawarto.
105
P. Lon, Histoire conomique et sociale du monde, Band 5: Guerres et crises: 1914 1947, Paris 1977, s.
493. E. Chambost, Guide de la banque suisse et de ses secrets, Balland, Paris 1987, s. 46. W opozycji jest te
inna koncepcja uzasadniajca ustawow regulacj tajemnicy bankowej. Wedug niej idea wprowadzenia tego
sekretu w celu ochrony ydw przeladowanych w Niemczech to legenda, ktra powstaa pod koniec lat
pidziesitych, w