„Zewnętrzne źródła finansowania przedsięwzięć innowacyjnych”
szkolenia imprezy zewnętrzne - CDR · szkolenia imprezy zewnętrzne prawo e-Biuletyn wydawany jest...
Transcript of szkolenia imprezy zewnętrzne - CDR · szkolenia imprezy zewnętrzne prawo e-Biuletyn wydawany jest...
szkolenia imprezy zewnętrzne prawo
e-Biuletyn wydawany jest przez Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie
Zachęcamy do zamieszczania w e-Biuletynie artykułów, ciekawych informacji i ofert. Jeśli są Państwo zainteresowani otrzymywaniem e-Biuletynu Informacyjnego drogą elektroniczną, prosimy o zgłoszenia na adres:
[email protected] lub tel. 22/729 66 34 w. 132
www.cdr.gov.pl
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
(Sylwia Filas, CDR O/Kraków)
Bardzo cenna i przez wiele osób zapewne oczekiwana
publikacja szeroko omawiająca sztukę prowadzenia
prezentacji — umiejętności niezbędnej w pracy doradcy.
Poza wyczerpującym przedstawieniem zasad i pojęć,
artykuł pokazuje praktyczne sposoby radzenia sobie
z tremą w czasie wykładów. Przedstawione są również
techniczne zasady opracowania prezentacji i jej
prowadzenia. To koniecznie trzeba przeczytać !
CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE
05-840 Brwinów, ul. Pszczelińska 99, tel. 22 729 66 34 do 38
Marzec 2015
PRODUKCJA ROLNA
DOBRE PRAKTYKI
EKONOMIKA ROLNICTWA
METODYKA DORADZTWA
2
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
CDR Brwinów
II Ogólnopolskie seminarium dla pełnomocników ds. zarządzania ryzykiem
19-20 marca
Janina Dąbrowska 22/729 66 34 wew. 106 [email protected]
Zasady wypełniania wniosku o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz płatności w ramach wybranych
działań PROW 2014-2020 /szkolenie/
16-17 marca
31 marca
- 1 kwietnia
Justyna Zdunek 22/729 66 34 wew. 107
Rolnictwo precyzyjne /szkolenie/ 24-25 marca
Barbara Grygo tel. 22 729 66 34 w.122
Innowacyjność w uprawach ogrodniczych zamkniętych
/szkolenie/ 25-26 marca
Barbara Grygo tel. 22 729 66 34 w.122
Rolnicy w systemach jakości żywności /szkolenie/
26-27 marca
Barbara Grygo tel. 22 729 66 34 w.122
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
3
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
CDR O/Kraków
Płatności obszarowe 2015 /szkolenie/
marzec
Rafał Galiak tel. 12 424 05 07
Wsparcie młodych rolników w ramach PROW 2014 – 2020
/warsztaty/ marzec/kwiecień
Joachim Kempka tel. 12 424 05 07
Jak prawidłowo napisać projekt /szkolenie internetowe/
marzec-maj
Karolina Boba tel. 12 424 05 21
CDR O/Poznań
Kreatywność na obszarach wiejskich. Przykłady przedsiębiorczości /szkolenie/
2-4 marca
Iwona Kajdan Zysnarska tel. 61 823 20 81 w. 136 [email protected]
Wymogi zazielenienia w płatnościach bezpośrednich
/szkolenie/ marzec
Iwona Kajdan Zysnarska tel. 61 823 20 81 w. 136 [email protected]
Analiza i planowanie rozwoju gospodarstwa /szkolenie/
marzec
Mariusz Tatka tel.61 823 20 81 w. 130
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
4
NAZWA WYDARZENIA/
FORMA EDUKACYJNA
DATA
I MIEJSCE
ZGŁOSZENIA
I INFORMACJE
CDR O/Radom
Przetwórstwo na poziomie gospodarstwa rolnego - II etap /szkolenie, warsztaty/
marzec
Barbara Sałata tel.48/3656935
Wybrane problemy w integrowanej ochronie roślin warzywnych /szkolenie/
24 marca
Magdalena Kibler, tel. 48 365 69 43
Opracowanie planów nawożenia w programach rolnośrodowiskowych /szkolenie/
I-II dekada marca
Anna Litwinow tel. 48 365 69 39
Zmiany w programie rolnośrodowiskowym dla beneficjentów działania w ramach PROW 2007-2013 oraz zasady realizacji nowych działań w ramach PROW 2014-2020 /szkolenie/
I-II dekada marca
Barbara Sazońska tel. 48 365 69 41
szkolenia CDR
Konferencje, szkolenia, warsztaty
organizowane przez CDR
5
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Ma
rzec
201
4
Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu
www.dodr.pl
miejsce/kontakt
19 marca Konferencja wojewódzka „Rola Liderów w społeczności wiejskiej”
DODR we Wrocławiu, Dział PWGDiA [email protected], tel. 71 339 80 21
21 marca XVIII Spotkania Tradycji Wielkanocnych Ziemi Kłodzkiej
DODR we Wrocławiu, PZD Kłodzko [email protected], tel. 74 867 38
01
28 marca Prezentacja wojewódzka „Tradycyjnych stołów wielkanocnych, palm i pisanek”, Wojewódzki konkurs: „Najładniejszy koszyczek wielkanocny”
DODR we Wrocławiu, Dział PWGDiA [email protected], tel. 71 339 80
21
marzec Konkurs wojewódzki „Najciekawsza kronika wiejska 2015”
DODR we Wrocławiu, Dział PWGDiA [email protected], tel. 71 339 80
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie www.w-modr.pl
organizator/kontakt
marzec-kwiecień Konkurs fotograficzny "Rolnictwo to moja pasja"
W-MODR w Olsztynie, Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw
tel. 89 535 76 84 w. 44, 665 890 903 [email protected]
imprezy zewnętrzne
6
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Ma
rzec
201
5
Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie
www.oodr.pl
organizator/kontakt
marzec Biesiada Wielkanocna – konkurs dla stowarzyszeń i KGW
OODR w Łosiowie, Dział Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki tel.77 412 53 27 wew.259, [email protected]
marzec-listopad Konkurs „Gospodarstwo rolne przyjazne środowisku”
OODR w Łosiowie, Dział Rozwoju Obszarów Wiejskich, Ekologii, Ochrony Środowiska tel.77 412 53 27 wew.233, [email protected]
marzec-grudzień Konkurs „Najaktywniejszy lider społeczności wiejskich”
OODR w Łosiowie, Dział Rozwoju Obszarów Wiejskich, Ekologii, Ochrony Środowiska tel.77 412 53 27 wew.233, [email protected]
Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie
www.modr.mazowsze.pl
miejsce/kontakt
3 marca Targi Edukacyjne
MODR w Warszawie, Oddział Poświętne, Zespół Metodyki Doradztwa,
Szkoleń i Wydawnictw tel. 23 663 07 30
marzec Kiermasz Wielkanocny w Węgrowie
MODR w Warszawie, Oddział Siedlce, TZD w Węgrowie tel. 25 792 01 57
marzec Kiermasz Wielkanocny w Szydłowcu
MODR w Warszawie, Oddział Radom, TZD w Szydłowcu
48 617 16 65, [email protected]
imprezy zewnętrzne
7
Imprezy promocyjne, konferencje szkolenia,
warsztaty organizowane przez WODR
Ma
rzec
201
5
Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach www.modr.pl
organizator/kontakt
4 marca Seminarium nt. Technologie uprawy zbóż i strączkowych z uwzględnieniem integrowanej ochrony roślin uprawnych
MODR w Karniowicach, TZDR w Brzesku [email protected], kom. 697 039 025
6 marca Seminarium dla gospodarstw agroturystycznych
MODR w Karniowicach, TZDR Sucha Beskidzka
kom. 603 053 211, [email protected]
13-14 marca IX Małopolskie Dni Wierzby Głowiastej
MODR w Karniowicach, TZDR w Proszowicach
28 marca XI Powiatowy Konkurs Potraw i Palm Wielkanocnych
MODR w Karniowicach, BiOAK gm. Budzów tel. 33 874 23 10, [email protected]
imprezy zewnętrzne
8
II edycja ogólnopolskiej akcji promocyjnej
pn. „Dni Otwarte Funduszy Europejskich”
imprezy zewnętrzne
W imieniu Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi serdecznie
zapraszamy do udziału w II edycji ogólnopolskiej akcji promocyjnej pn. „Dni Otwarte Funduszy
Europejskich”, która odbędzie się w terminie od 7 do 10 maja 2015 r. Koordynatorem akcji jest
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi
przy zaangażowaniu większości instytucji zajmujących się Funduszami Europejskimi w Polsce,
a przede wszystkim Państwa, realizujących projekty. I edycja Dni Otwartych, która odbyła się
w okresie od 1 do 11 maja 2014 r. cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem. Do udziału
w akcji zgłosiło się 970 beneficjentów, którzy przygotowali ponad 1300 atrakcji dla uczestników
odwiedzających projekty.
Aby wziąć udział w II edycji akcji, wystarczy „otworzyć” swój projekt dla mieszkańców regionu
przynajmniej na jeden dzień w okresie od 7 do 10 maja 2015 r.
Przedsięwzięcia i inwestycje dofinansowane z Funduszy Europejskich poprawiają jakość
życia nas wszystkich. Ważne jest zatem, aby Państwo - jako beneficjenci Funduszy
Europejskich – pokazali te osiągnięcia. Dzięki udziałowi w Dniach Otwartych uzyskają Państwo
możliwość dodatkowej promocji projektu i staną się uczestnikami ogólnopolskiej akcji
organizowanej pod jednym, wspólnym szyldem.
Po stronie instytucji koordynującej akcję leżeć będzie przeprowadzenie promocji
w ogólnopolskich mediach. Ponadto, na stronie internetowej znajdą się informacje o każdym
projekcie wraz z opisem atrakcji oferowanych przez beneficjenta, czyli Państwa (tzw. program
„Dnia Otwartego”), godzinami otwarcia i mapką dojazdu. Akcja będzie posiadała również spójną
identyfikację wizualną: logo oraz gotowe szablony materiałów promocyjnych do wykorzystania
podczas Dni Otwartych (np. bannery internetowe, ulotki, plakaty, itp.).
W przypadku zainteresowania udziałem w akcji, zachęcamy Państwa do wypełnienia
elektronicznego formularza zgłoszeniowego na stronie akcji: www.dniotwarte.eu, która będzie
aktywna od 25 lutego 2015 r.
Jeśli mają Państwo pomysł na swój udział w Dniach Otwartych, ale mają wątpliwości, bądź
obawiają się trudności w realizacji wydarzenia, prosimy o kontakt. Chętnie udzielimy Państwu
wszelkich informacji.
Osobą do kontaktu w tej sprawie jest Pani Iwona Szcześniak, Zespół Krajowej Sieci
Obszarów Wiejskich i Komunikacji, Biuro Pomocy Technicznej, Ministerstwo Rolnictwa
i Rozwoju Wsi,
tel. (22) 623 13 38, [email protected]
9
Szkolenie z zakresu integrowanej ochrony
roślin, ze szczególnym uwzględnieniem
znaczenia materiału siewnego
imprezy zewnętrzne
Zapraszamy
rolników prowadzących produkcję roślinną oraz doradców rolnych
na Szkolenie z zakresu integrowanej ochrony roślin, ze szczególnym
uwzględnieniem znaczenia materiału siewnego
organizowane w ramach
Planu działania Sekretariatu Centralnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014-2015
Czas: marzec 2015 roku
Miejsce: 16 województw Polski (zgodnie z załączonym harmonogramem)
Wydarzenie poprowadzą specjaliści:
prof. dr hab. inż. Marek Mrówczyński z Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu
Badawczego w Poznaniu / inz. Henryk Wachowiak Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu
oraz
dr inż. Tadeusz Oleksiak z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie.
Udział w szkoleniu jest bezpłatny
Z uwagi na ograniczoną liczbę miejsc, o udziale decyduje kolejność zgłoszeń.
Zgłoszenie należy przesłać do 02 marca 2015 roku na adres: [email protected]
lub fax: 55 2360219.
Formularz zgłoszeniowy oraz harmonogram spotkań i program szkolenia dostępny jest
na stronie www.2perspektywa.pl
10
Prezentacja, czyli …
Prezentacja – jedna z najważniejszych form komunikowania się – jest „planowanym
i systematycznym sposobem oddziaływania na określoną grupę w sposób bezpośredni”(1).
Jej rolą jest przekonywanie odbiorcy do idei, koncepcji, usługi, określonych działań lub produktu.
Jest metodą wymiany informacji i doświadczeń (przekazywanie wiedzy) oraz rozwijania
umiejętności. W prezentacji informacja to środek a nie cel.
Trzy podstawowe rodzaje wystąpień: (2)
informacyjne – wykłady, prelekcje, mowy okolicznościowe, mowy polityczne
i agitacyjne;
komercyjne – wystąpienia sprzedażowe, ofertowe i produktowe;
edukacyjne – szkolenia, warsztaty i treningi.
Sposób na udane wystąpienie
Co decyduje o sukcesie?
Jak się do tego sukcesu przygotować?
„ (…) czy istnieją niezawodne sposoby na to, aby perspektywa
wystąpienia publicznego oraz prezentacji przed szerokim gronem
nie wywoływała negatywnych uczuć, stresu czy złych skojarzeń”.(3)
Mówiąc o właściwym przygotowaniu należy rozdzielić je na dwie sfery: przygotowanie
merytoryczne oraz przygotowanie emocjonalne.
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
Autor: Sylwia Filas, CDR O/Kraków
11
Przygotowanie merytoryczne
Pamiętając o tym, iż cechą dobrej prezentacji jest: (4)
proces przygotowań zamyka się w następującym cyklu pytań:
1. po co? - co zamierzasz osiągnąć
Określenie celu, to pierwszy a zarazem najważniejszy etap przygotowań. Cele związane
z realizacją danego wystąpienia wyznaczają kierunek naszych działań.
„Jeśli nie masz jasno postawionego celu,
możesz osiągnąć coś, czego wcale byś sobie nie życzył”. (5)
Cel to nie to samo, co temat.
Formułowanie celu prezentacji:(6)
co chcemy sami osiągnąć poprzez prezentację (cele otwarte i ukryte)?
co powinniśmy osiągnąć zdaniem zlecającego?
czy istnieje sprzeczność między tymi celami?
czy słuchacze znają, rozumieją i akceptują cele?
co powinni wiedzieć, umieć i odczuwać uczestnicy po zakończeniu?
w jaki sposób ocenić stopień realizacji celu?
czy w efekcie prezentacji mają zostać podjęte jakieś ustalenia, wnioski?
2. do kogo? - kim są uczestnicy
„(…) praktycznie każda prezentacja (nawet na ten sam temat) powinna być
indywidualnie przygotowana z myślą o konkretnej grupie słuchaczy (…)”.(7)
Analiza takich czynników jak: wiek, wykształcenie, posiadana wiedza, doświadczenie,
potrzeby i oczekiwania jest gwarantem indywidualnego podejścia do każdego audytorium.
„Tworzenie prezentacji bez określonego wyobrażenia grupy docelowej jest jak pisanie listu
miłosnego <do wszystkich zainteresowanych>”.(8)
Informacja o poziomie wiedzy uczestników to priorytet dla prelegenta, bowiem:
determinuje poziom merytoryczny wystąpienia – powinno uwzględniać jego stan;
wpływa na nastawienie uczestników zarówno do tematu jak i do prelegenta (neutralne,
pozytywne, negatywne);
określa motywy, dla których decydują się na udział w prezentacji (m.in. pogłębienie
wiedzy, ciekawość, obserwacja konkurencji).
Każda grupa odbiorców charakteryzuje się sobie właściwą specyfiką. Przygotowując się do
wystąpienia zastanów się nad tym: jacy oni są, dlaczego przyszli, co nie daje im spać, jak
możesz rozwiązać ich problem, co mają zrobić, w jaki sposób mogą się opierać, jak najlepiej do
nich dotrzeć? (9)
„Słuchacze nie przyszli na prezentację, żeby się z Tobą zobaczyć,
lecz żeby się dowiedzieć, co możesz dla nich zrobić. Jeśli wykażesz, że
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
12
dobrze wykorzystałeś dany Ci czas, przedstawisz interesujący komunikat
i wskażesz jasno, jakie mają podjąć działania – odniesiesz sukces”.(10)
3. co? – co chcesz przekazać
Wiedząc, po co i do kogo możemy przystąpić do opracowywania treści wystąpienia.
Proces przygotowania to:
zebranie materiałów tematycznie związanych z wystąpieniem
im więcej tym … trafniejszy dobór treści pod kątem potrzeb, preferencji
i zainteresowań słuchaczy
a następnie selekcja materiału
„wystąpienie na dany temat nie jest prezentacją wszelkich umiejętności oraz
pełnego zakresu wiedzy prelegenta, lecz jedynie wycinkiem jego zadań
zawodowych”.(11)
Powinniśmy przedstawiać tylko to, co ułatwi i umożliwi osiągnięcie celu, a nie wszystko, co
wiemy i posiadamy na „zadany” temat. Zebrany materiał należy, więc poddać krytycznej analizie.
Sposób na sukces - organizacja treści
Udana prezentacja:
przypomina scenariusz - posiada jasno określony początek, środek i koniec
posiada widoczną, przejrzystą strukturę, na którą składają się:
jasno sformułowana teza,
odpowiednio dobrane argumenty,
logicznie wynikające z całości wnioski.
Struktura musi być dostosowana do poziomu wiedzy słuchaczy i skonstruowana w sposób dla
nich zrozumiały. Struktura wzmacnia tok rozumowania.
4. jak? - jaką formę ma wystąpienie
„ (…) wcześniej przygotowane <niekiedy banalne i traktowane zbyt uniwersalnie> prezentacje
multimedialne stanowią jakby usprawiedliwienie
dla nieprzygotowanego mówcy, który opiera swoje wystąpienie
wyłącznie na elementach technicznych, zapomina zaś o słuchaczach.
Takie zachowanie nie wpływa pozytywnie na poziom zainteresowania audytorium”.(12)
Gwarancją wzbudzenia zainteresowania słuchaczy jest … odpowiednio dobrana forma przekazu
(metody prezentacji).
Aby dotrzeć ze swym przekazem … nawiąż relację z publicznością.
Pamiętaj – słuchacze pragną uczestniczyć w prezentacji! Mobilizuj ich do aktywności – zachęcaj
do wyrażania opinii, zadawania pytań, nie bój się dyskusji…
Zwracaj się bezpośrednio do słuchaczy – tylko tak przekonasz odbiorców, że przygotowałeś
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
13
wystąpienie z myślą o nich oraz, że nie jest Ci obca umiejętność współpracy i współdziałania
z innymi. (13)
„Korzystanie z dobrodziejstw technik multimedialnych
nie może być jedyną formą kontaktu z audytorium,
tylko uzupełnieniem innych metod przekazu informacji”.(14)
Aby móc tego dokonać:
ogranicz liczbę slajdów - uniezależnij się od slajdów;
opowiadaj, nie przemawiaj;
bądź autentyczny.
Perswazyjny język
Jak mówić, aby dotrzeć ze swym przekazem?
precyzyjnie
jasno – unikać niejasności i wieloznaczności – nie każ odbiorcy domyślać się,
o co ci chodzi (!)
prosto i zwięźle
krótkie zdania (zrozumiałe do ok. 10 wyrazów)
unikać rozwlekłości i bezładu
obrazowo
opisy, przykłady, porównania, metafory
pomoce wizualne
językiem dostosowanym do audytorium
słownictwo znane (zrozumiałe) dla słuchaczy
brak żargonu zawodowego
wyjaśnienie znaczenia rzadkich bądź nowych pojęć
brak skrótów (chyba, że zostaną wyjaśnione)
5. kiedy? - ile masz czasu na przygotowanie
O potrzebie przygotowania się (prze – ćwiczenia wystąpienia) …
„Twój największy wróg to zwlekanie. (…) odkładanie ważnych czynności związanych
z prezentacją czy przygotowaniem się na później. Często okazuje się jednak, że to
później nie nadchodzi do chwili, gdy włącza się czerwone światełko, gdy jest już
ostateczny moment na podjęcie działania”.(15)
„Amator ćwiczy, aż mu się uda, profesjonalista ćwiczy, aż jest pewien, że uda się
zawsze”.(16)
6. gdzie? - w jakich warunkach się ono odbędzie
„Po tym można poznać profesjonalistę: jeśli to tylko możliwe,
wcześniej zapoznaje się z miejscem swojej prezentacji”.(17)
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
14
Jeśli to tylko możliwe samodzielnie aranżuj salę. Ustawienie miejsc dla widzów oraz dla
prelegenta ma znaczenie nie tylko z uwagi na komfort obu strona, ale również dla przyswajania
informacji. W centrum uwagi każdego uczestnika powinno być to samo – spraw, aby wszyscy
uczestnicy byli zwróceni w jedną stronę.
Przygotowanie emocjonalne
Odpowiednia wiedza to jeszcze za mało, aby odnieść sukces w publicznych wystąpieniach.
„Najważniejsze jest nastawienie, przygotowanie psychiczne, bo to ono daje energię do działania
(…)”. (18)
Czego się boimy w sytuacji publicznego przemawiania?
Na to, jak ujarzmić stres nie ma na to gotowych recept – każdy musi znaleźć sposób
odpowiedni dla siebie. Pomaga:
pozytywne myślenie - świadomość, że każda prezentacja to ciekawe
i wzbogacające doświadczenie, które buduje nasz warsztat;
skupianie się na swoich mocnych stronach;
umiejętność wyciągania wniosków z popełnianych błędów.
Cztery sposoby na pozbycie się tremy:(19)
zajmij się oddechem - wdech nosem i dłuuugi wydech
zajmij się słuchaczami - zadbaj o ich komfort
zajmij się zachowaniem
zmień sposób mówienia (głośniej/ciszej, wolniej/szybciej)
zmień styl mówienia (lakonicznie/emocjonalnie)
zmień pozycję ciała (usiądź/wstań, dodaj ruch/zatrzymaj się)
daj sobie czas
zadaj pytanie, zadanie w grupach
zarządź krótką przerwę
Zasady przygotowania prezentacji w PPT
„Dość nieprofesjonalnych prezentacji!
Dość tasiemcowych tekstów tępo czytanych przez prelegenta z ekranu,
dość niezrozumiałych wykresów, dość przeładowanych treścią slajdów
przewijanych, co kilkanaście sekund z nerwowym dyszeniem
<tego to już państwu nie pokażę, bo nie mamy czasu…>”. (20)
Cztery zasady komponowania prezentacji wizualnych to czytelność, oszczędność,
ilustracyjność i jednorodność. (21)
Podstawowa reguła brzmi: jak najczytelniej. Uczestnik nie może szukać informacji na slajdzie,
„wczytywać się” w to, co widzi. Patrząc na ekran powinien móc od razu zorientować się, o co
w nim chodzi (test 3 sekund). Przeładowany tekstem slajd przytłacza i rozprasza. „Slajdy nie są
do czytania (ani przez widza, ani przez mówcę), ale do wzmacniania i obrazowania tego, co
mówi prezenter”. (22) Ich zadaniem jest ułatwiać zrozumienie treści wystąpienia oraz dodawać
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
15 EKONOMIKA OLNICTWA
emocji.
Przepis na czytelny slajd:
treść tylko i wyłącznie w postaci krótkich haseł (!) – wyjątek: gdy przytaczamy
definicje, cytujemy czyjąś wypowiedź; „Żadnych długich tekstów, żadnych pięknych,
pełnych zdań: najwyżej kilka wyrazów (…)”. (23)
hasła - wypunktowane lub numerowane - wyrównane tylko i wyłącznie do lewej
krawędzi; zastosowanie innych rozwiązań utrudnia śledzenie tekstu;
wyśrodkowane mogą być jedynie tytuły
jeden zakres tematyczny na slajdzie – jedna myśl, jeden obraz, jedna historia
(nawet, jeśli zostaje nam miejsce na slajdzie, nie umieszczajmy na niej treści
związanych z innym zagadnieniem);
ilustracje schematyczne, a nie szczegółowe (widz w ostatnim rzędzie też chciałby je
zobaczyć).
każdy slajd powinien mieć tytuł – pozwala on słuchaczowi na szybkie zorientowanie
się, o czym teraz będzie; wyjątek – kiedy slajd zawiera jeden duży rysunek, schemat,
ilustrację
tytuł ma przyciągać uwagę, intrygować
Oszczędność dotyczy ilości zarówno zastosowanych środków wizualnych jak
i przekazywanych informacji.
Oszczędność środków wizualnych
Programy do tworzenia prezentacji multimedialnych kuszą niezliczoną ilością funkcji
i opcji. Profesjonalna prezentacja nie jest jednak reklamą możliwości programu.
Prezentacja obfitująca w zbyt dużą ilość „efektów specjalnych” (ostrożnie z animacją) nie tylko
nie pomaga w zrozumieniu przekazywanych treści (przeszkadza i dekoncentruje),
a co najgorsze - odwraca uwagę od prelegenta. Prelegent i to, co ma do powiedzenia -
a nie to, co ma za plecami – jest istotą wystąpienia.
Rola pomocy wizualnych:
pomagają w przekazywaniu informacji;
uzupełniają - wzmacniają przekaz słowny;
pomagają widowni śledzić tok wypowiedzi.
Oszczędność ilości przekazywanych informacji
Jak dopasować ilość prezentowanego materiału do czasu wystąpienia?
Ile slajdów – tyle ile potrzeba, aby zrealizować cel! Liczba wszystkich slajdów uzależniona
jest od czasu, jakim dysponujemy.
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
16
Sposobem na precyzyjne określenie liczby slajdów jest stosowanie reguły 5/15. (24)
A więc na 45 minut prezentacji potrzebnych jest maksymalnie … 15 slajdów.
Gdy wystąpienie przewiduje aktywność słuchaczy (pytania, ćwiczenia) slajdów powinno być
jeszcze mniej.
Stosowanie zasady 5/15 pozwala prowadzić prezentację bez pośpiechu. Slajdy występują w roli
pomocy a nie w zastępstwie prelegenta, dzięki czemu każdy uczestnik zdąży je zauważyć.
Niedopasowanie ilości materiału merytorycznego do czasu wystąpienia to często popełniany
błąd. Skutek – przedłużamy bądź skracamy nasze wystąpienie. Gdy czas zmierza do
nieuchronnego końca, a liczba slajdów niekoniecznie – przyśpieszamy, mówimy niewyraźnie,
nasze zdenerwowanie udziela się słuchaczom.
O ile to możliwe, należy zastępować tekst ilustracjami, symbolami, wykresami
i diagramami. Pod jednym wszak warunkiem – użycie każdego elementu graficznego musi mieć
uzasadnienie merytoryczne. Nie może być tylko ozdobnikiem.
Jednorodność dotyczy wszystkich elementów prezentacji – kolorystyki, kroju czcionki, rodzajów
ilustracji. Widz śledząc prezentacje ma zobaczyć jeden spójny projekt graficzny - nie można go
zmieniać, co kilka slajdów. Brak zdecydowania i chaos w formie materiałów wizualnych
podważają kompetencje prelegenta. Rodzą obawy, czy aby nie przygotowywał się do
wystąpienia w ostatniej chwili.
Przepis na jednorodny slajd:
2-3 kolory przewodnie;
jeden krój czcionki;
maksymalnie 3 różne wielkości czcionki dla wyróżnienia lub podkreślenia;
jeden rodzaj ilustracji.
Wizualna spójność materiałów graficznych ułatwia skupienie. „Niech uwaga widza będzie
skupiona na treści, a nie na formie (nie myl treści z tekstem, bo tego ostatniego
w mistrzowskiej prezentacji ma być jak najmniej)”. (25)
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
17
To, co równie ważne to …
CZCIONKA
krój pisma ma ogromny wpływ na wygląd prezentacji. W PPT mają zastosowanie tylko
i wyłącznie proste tzw. bezszeryfowe czcionki (np. Arial, Helvetica, Tahoma); ich główny
atut to wysoki poziom wyrazistości – są czytelne nawet w wersji pogrubionej. Zasada
najważniejsza – jeden krój czcionki w całej prezentacji (!)
styl kroju pisma: wybór jest duży - styl normalny, pogrubiony, kursywa, podkreślenia,
cień i kontur + inne opcje stylizacji jak przekreślenie, kapitaliki, wersaliki, uwypuklenia;
zastosowanie stylów powinno mieć logiczne uzasadnienie - należy unikać przesady,
bowiem zbyt duża różnorodność stylów wprowadza chaos;
z rozmysłem i tylko w uzasadnionych przypadkach należy stosować tzw. hamulce dla
oka, czyli:
WIELKIE LITERY - jeśli już to tylko w nagłówkach i hasłach;
kursywa – jedynie dla wyszczególnienia np. jednego słowa, fragmentu hasła
rozmiar kroju pisma powinien być dostosowany do wielkości sali i liczby słuchaczy –
odległość dzieląca mówcę od ostatniego rzędu to kryterium najważniejsze; prezentacja
ma być czytelna dla wszystkich. Rozmiar kroju należy zhierarchizować.
KOLORYSTYKA I TŁO
mają wspomagać prezentację – nie mogą dominować i rozpraszać
kolor tworzy nastrój, wywołuje skojarzenia, budzi emocje, dlatego należy stosować je
z rozmysłem i umiarem
zasada – kolor czcionek (czarny, granatowy) ma kontrastować z kolorem tła (biel, kość
słoniowa, beż, błękit)
Podsumowanie
Pięć twierdzeń o udanych prezentacjach (26)
1. słuchacz jest panem
2. szerz idee i poruszaj ludzi
3. niech ujrzą, co chcesz im przekazać
4. projektuj, nie ozdabiaj
5. dbaj o prawidłowe relacje
„Utrzymanie wydajnego komunikacyjnie związku między Tobą, slajdami
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
18
a publicznością pozwoli słuchaczom dobrze przyswoić sobie Twój przekaz (…)”
I nie bój się konstruktywnej krytyki J - zwracaj uwagę na to, jak odbierane są Twoje prezentacje –
pytaj odbiorców, co im się w nich podobało, a co nie.
Przypisy:
1. G. Łasiński, Sztuka prezentacji, Wydawnictwo eMPi2, Poznań 2000, s. 63 – 64 2. E. Żurek, Wystąpienia perswazyjne, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2010, s. 27-30 3. Ibidem, s. 17 4. E. Żurek, Sztuka wystąpień, czyli jak mówić, by osiągnąć cel, Poltext, Warszawa 2000, s. 21-23 5. P. Lenar, Sekrety skutecznych prezentacji multimedialnych, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2008, s. 26 6. G. Łasiński, op. cit., s. 65 7. E. Żurek, Sztuka wystąpień…, op. cit., s. 70 8. N. Duarte, Współbrzmienie. Znajdź wspólny język z odbiorcami twojej prezentacji, Wydawnictwo
Helion, Gliwice 2012 s. 78 9. N. Duarte, Slajd:ologia. Nauka i sztuka tworzenia genialnych prezentacji, Wydawnictwo Helion, Gliwice
2011, s. 35 10. Ibidem, s. 273 11. E. Żurek, Sztuka wystąpień…, op. cit., s. 70 12. E. Żurek, Sztuka wystąpień…, op. cit., s. 63 13. E. Żurek, Wystąpienia perswazyjne, op. cit., s. 159 14. Ibidem, s. 63 15. P. Lenar, op. cit., s. 99 16. A. J. Rzędowscy, Mistrzowskie prezentacje. Slajdowy poradnik mówcy doskonałego, Wydawnictwo
HELION, Gliwice 2010, s. 130 17. Ibidem, s. 131 18. P. Lenar, op. cit., s. 92 19. A., J. Rzędowscy, Mówca doskonały. Wystąpienia publiczne w praktyce, Wydawnictwo HELION,
Gliwice 2009, s. 40 20. A. J. Rzędowscy, Mistrzowskie prezentacje…, op. cit., s. 15 21. E. Żurek, Sztuka prezentacji, czyli jak przemawiać obrazem, Poltext, Warszawa 2006, s. 16-20 22. A. J. Rzędowscy, Mistrzowskie prezentacje…, op. cit., s. 83 23. Ibidem, s. 83 24. Ibidem, s. 68 25. Ibidem, s. 75 26. N. Duarte, Slajd:ologia…, op. cit., s. 271-281
METODYKA DORADZTWA
Prezentacje – sztuka wystąpień publicznych
19 EKONOMIKA ROLNICTWA
Możliwości wsparcia w latach 2014-2020 Opracowanie zawiera syntetyczny opis uwarunkowań w jakich funkcjonują młodzi
rolnicy w Polsce oraz możliwości wsparcia zarówno w ramach I jak i II filara Wspólnej Polityki Rolnej
Kontekst
W Polsce co drugi młody człowiek mieszka na wsi. (1)
Z raportu młodzi 2011 przygotowanego na zlecenie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
przez prof. Krystynę Szafraniec wynika, że młode pokolenie wsi stanowi duży potencjał. Jest
pokoleniem silnym, ambitnym, wymagającym choć zróżnicowanym wewnętrznie.
To zróżnicowanie, często jest wynikiem (warunków) możliwości tworzonych przez środowisko
wiejskie.
Obszary wiejskie w Polsce, definiowane są, jako tereny położone poza granicami
administracyjnymi miast. Zauważyć należy, że obszary te różnią się, nie tylko w obrębie
poszczególnych regionów, ale także powiatów i gmin. Inne są warunki gospodarcze, społeczne
czy przyrodnicze w województwie małopolskim, podkarpackim, świętokrzyskim i śląskim. A inne
w województwie wielkopolskim, pomorskim czy kujawsko-pomorskim.
Są gminy bogate i biedne, gminy dynamicznie rozwijające się i takie, gdzie wyraźnie widać
stagnację. Zróżnicowanie(2) to ma znaczący wpływ na potrzeby i oczekiwania młodych
mieszkańców wsi, w tym młodych rolników. Ta sytuacja przemawia za regionalizacją
tworzonych programów, a przynajmniej za tworzeniem regionalnych kryteriów wyboru projektów.
Różne bowiem jest zainteresowanie proponowanymi instrumentami wsparcia w poszczególnych
regionach kraju, także z powodu braku możliwości sprostania ogólnopolskim wymogom.
Za przykład mogą tu posłużyć badania(3) Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
przedstawione w materiałach konferencyjnych „Młodzież w gospodarstwach rodzinnych i na
obszarach wiejskich Europy” (2014).
Cieszy zatem fakt, że w obecnym okresie programowania (2014-2020) zakłada się większą
regionalizację, choć PROW 2014-2020 będzie w dalszym ciągu programem horyzontalnym.
Większą regionalizację zamierza się osiągać poprzez możliwość ustalania regionalnych kryteriów
wyboru, uwzględniających lokalne warunki. Ponadto w PROW na lata 2014-2020 przewidziano
obok działań skierowanych do młodych rolników, także wsparcie dla małych gospodarstw oraz
wsparcie dla rolników przekazujących małe gospodarstwa. Działania te powinny tworzyć lepsze
warunki do zmian strukturalnych na wsi, w wielu wypadkach poprawić sytuację młodych rolników.
Wydaje się, że młodzi ludzie na obszarach wiejskich z zainteresowaniem powinni przyjąć
wsparcie związane z poprawą konkurencyjności rolnictwa (działania PROW 2014-2020:
Inwestycje w środki trwałe; Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej) oraz instrumenty
wspierające działalność pozarolniczą i rozwój rynków lokalnych.
Nowa Wspólna Polityka Rolna wobec
młodych rolników
Opracowała: Jadwiga Nowakowska, CDR O/Kraków
20 EKONOMIKA ROLNICTWA
Analizując możliwości wsparcia młodych rolników w latach 2014-2020 można
stwierdzić, że nowa Wspólna Polityka Rolna stara się aktywnie wspierać młodych
rolników zarówno poprzez instrumenty I jak i II filara. Ze wsparcia będą mogli
skorzystać zarówno ci młodzi rolnicy, którzy rozpoczynają prowadzić gospodarstwo
rolne, jak i ci, którzy je rozwijają i modernizują, a także ci którzy będą chcieli
uruchomić działalność pozarolniczą.
Wsparcie młodych rolników w ramach płatności bezpośrednich w Polsce
W perspektywie finansowej 2014-2020 młodzi rolnicy po raz pierwszy otrzymają specjalną
płatność w ramach płatności bezpośrednich. Płatność dla młodych rolników w systemie wsparcia
bezpośredniego jest komponentem obligatoryjnym dla wszystkich państw członkowskich, na
który będzie można wydatkować do 2% koperty krajowego wsparcia bezpośredniego.
Celem tej płatności jest ułatwianie rozpoczęcia działalności rolniczej młodym rolnikom
i dostosowanie strukturalne ich gospodarstw rolnych po jej rozpoczęciu.
Płatność dla młodych rolników będzie miała postać płatności powierzchniowej, a jej stawka
wyniesie 25% średniej krajowej płatności na hektar, czyli – według szacunków – ok. 60 EUR/ha.
W Polsce płatność będzie przyznawana młodym rolnikom do powierzchni nie większej niż 50 ha.
Kogo uważa się, w świetle przepisów przyjętych na potrzeby programu za młodego rolnika?
Za młodego rolnika dla potrzeb przyznania płatności bezpośrednich uznano
rolników, którzy rozpoczynają prowadzenie gospodarstwa rolnego lub rozpoczęli je
w ciągu 5 lat poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie płatności obszarowej
i w pierwszym roku składania wniosku nie przekroczyli 40 lat ( tj. nie ukończyli 41 roku
życia w roku składania wniosku o przyznanie jednolitej płatności obszarowej w okresie
2015-2020).
Wsparcie to będzie przyznawane na okres nie dłuższy niż 5 lat. Okres ten zostaje skrócony
o liczbę lat, które upłynęły pomiędzy rozpoczęciem działalności przez młodego rolnika
a pierwszym złożeniem wniosku o płatność dla młodych rolników. Płatność przysługiwać będzie
rolnikowi aktywnemu zawodowo, uprawnionemu do otrzymywania jednolitej płatności
obszarowej.
Płatność przysługiwać będzie także osobie prawnej, pod warunkiem, że przynajmniej jedna
osoba fizyczna spełniająca kryteria młodego rolnika (co do wieku i rozpoczęcia działalności)
sprawuje efektywną i długoterminową kontrolę (ponosi ryzyko finansowe, pobiera korzyści,
zarządza) nad osobą prawną samodzielnie lub z innymi osobami. Okres pięciu lat w przypadku
osób prawnych skracany będzie o liczbę lat, które upłynęły między przejęciem kontroli nad daną
osobą prawną przez młodego rolnika, pierwszym złożeniem wniosku o płatność dla młodych
rolników przez tę osobę prawną. Obowiązywać będzie rzetelność i przestrzeganie przyjętych
w tej sprawie procedur.
W przypadku stwierdzenia, że rolnik dostarczył fałszywe dowody, w celu udowodnienia
Nowa Wspólna Polityka Rolna wobec młodych rolników
21 EKONOMIKA ROLNICTWA
zgodności z kryteriami młodego rolnika, stosowana będzie kara odpowiadająca 20% kwoty,
którą beneficjent otrzymał lub mógłby otrzymać jako płatność dla młodych rolników (poza sankcją
w postaci odmowy lub cofnięcia płatności w całości).
Młodzi rolnicy oprócz opisanego wyżej wsparcia specjalnego, będą mogli korzystać
z pozostałych komponentów składających się na system płatności bezpośrednich przyjęty na lata
2015-2020, pod warunkiem, że będą spełniać określone dla tych komponentów wymogi.
Przypomnę, że na system wsparcia bezpośredniego w Polsce składa się 6 komponentów:
trzy obligatoryjne dla wszystkich państw członkowskich:
1. Jednolita płatność obszarowa (JPO);
2. Płatność za zazielenienie;
3. Płatność dla młodych rolników;
4. oraz trzy dobrowolne wybrane przez Polskę:
5. Płatność dodatkowa;
6. Płatności związane z produkcją;
7. Przejściowe wsparcie krajowe.
Warto także podkreślić, że nowy system płatności bezpośrednich jest komplementarny
z pozostałymi formami unijnego wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich zawartymi w PROW
2014-2020, a także z programami operacyjnymi Polityki Spójności. Poniżej przedstawione
zostanie wsparcie dla młodych rolników w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2014-2020.
WSPARCIE MŁODYCH ROLNIKÓW W RAMACH FILARA II WPR – PROGRAMU ROZWOJU OBSZARÓW
WIEJSKICH NA LATA 2014-2020 W POLSCE
Premia dla młodych rolników
Celem wsparcia młodych rolników w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na
lata 2014-2020 jest pomoc w podjęciu lub rozwijaniu działalności rolniczej.
Głównym zaś narzędziem wsparcia jest poddziałanie „Pomoc na rozpoczęcie działalności
gospodarczej na rzecz młodych rolników” (Premie dla młodych rolników), wdrażane w ramach
działania „Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej”.
Pomoc ma charakter premii wypłacanej w dwóch ratach, przy czym pierwsza rata
w wysokości 80% kwoty pomocy zostanie wypłacona w ciągu 9 miesięcy po spełnieniu
warunków określonych w decyzji, na podstawie której przyznane zostało wsparcie.
Drugą ratę w wysokości 20% kwoty pomocy otrzyma rolnik po realizacji biznesplanu.
Maksymalna wysokość premii (obydwu rat) wynosi 100 tysięcy złotych.
Aby uzyskać wsparcie potencjalny beneficjent musi spełnić określone warunki.
Być osobą, która nie ukończyła 40 roku życia, posiadać odpowiednie kwalifikacje zawodowe
i do czasu złożenia wniosku o wsparcie nie kierować gospodarstwem rolnym.
Ale wymaga się, aby osoba ubiegająca się o pomoc rozpoczęła urządzanie gospodarstwa
jednak, nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed złożeniem wniosku.
Nowa Wspólna Polityka Rolna wobec młodych rolników
22 EKONOMIKA ROLNICTWA
W Programie za rozpoczęcie urządzania gospodarstwa uważa się moment, kiedy
młody rolnik stał się jego właścicielem lub objął je w posiadanie, a kończy się z chwilą
rozpoczęcia prowadzenia go jako kierujący gospodarstwem rolnym. Z kolei, za
kierującego gospodarstwem uważa się, osobę, która pracuje w tym gospodarstwie,
podejmuje wszelkie decyzje na własny rachunek, ponosi koszty i czerpie korzyści.
Przyjmuje się, że o prowadzeniu gospodarstwa rolnego jako kierujący świadczy:
zgłoszenie zwierząt gospodarskich do rejestru w związku z prowadzeniem działalności
rolniczej;
wystąpienie o płatności bezpośrednie;
wystąpienie o pomoc finansową dla rolników w ramach programów UE lub pomoc krajową,
prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej.
Należy zaznaczyć, że młody rolnik, jako osoba, a także jego gospodarstwo (grunty rolne)
tylko raz, w okresie realizacji PROW 2014-2020, może korzystać z tej pomocy. Wyjątek stanowi
sytuacja, kiedy to pomoc została przyznana, lecz nie została wypłacona np. z powodu rezygnacji
lub niespełnienia warunków wynikających z decyzji o przyznaniu pomocy.
Z możliwości ubiegania się o premię dla młodych rolników w PROW 2014-2020 wyłączone
są osoby, które skorzystały ze wsparcia w ramach działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom”
PROW 2007-2013.
W przypadku małżonków premię może otrzymać tylko jedno z nich, niezależnie od tego czy
prowadzą wspólnie gospodarstwo, czy odrębne gospodarstwa. Ponadto małżonek młodego
rolnika musi spełniać co najmniej dwa warunki: nie korzystał ze wsparcia „Ułatwianie startu
młodym rolnikom” PROW 2007-2013 i nie prowadził gospodarstwa jako kierujący.
Do przyznania pomocy wymagane jest posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, lub
stażu pracy w rolnictwie. W przypadku braku odpowiednich kwalifikacji wnioskodawca może
uzupełnić je w okresie 36 miesięcy, licząc od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy.
Kolejnym ważnym wymogiem dla potencjalnego beneficjenta jest opracowanie
biznesplanu, którego realizacja gwarantowałaby rozwój działalności rolniczej lub przygotowania
do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie.
Co powinien zawierać biznesplan?
Biznesplan ubiegającego się o premię młodego rolnika powinien przedstawiać
koncepcję rozwoju gospodarstwa, a przede wszystkim informacje dotyczące
posiadanych zasobów, strukturę produkcji, cele pośrednie i końcowe rozwoju
gospodarstwa, opis planowanych inwestycji, także szczegóły dotyczące działań
środowiskowych i gospodarki zasobami.
Ponadto biznesplan młodego rolnika powinien zawierać inne informacje dotyczące
rozwoju gospodarstwa np. udział w szkoleniach, korzystanie z doradztwa, udział
w zorganizowanych formach współpracy producentów rolnych (np. grupy
producenckie), także informację nt. sposobu uzupełnienia wykształcenia (jeśli dotyczy).
Nowa Wspólna Polityka Rolna wobec młodych rolników
23 EKONOMIKA ROLNICTWA
Aby otrzymać wsparcie młody rolnik, w ciągu 9 miesięcy od otrzymania decyzji
o przyznaniu pomocy musi nabyć lub wejść w posiadanie gospodarstwa rolnego. Zobowiązać
się, do realizacji biznesplanu, w wyniku czego nastąpi wzrost wielkości ekonomicznej
gospodarstwa co najmniej o 10%. Ponadto beneficjent w momencie rozpoczęcia realizacji
biznesplanu musi rozpocząć prowadzenie uproszczonej rachunkowości, którą należy
prowadzić co najmniej do dnia upływu okresu związania z celem. Beneficjent w terminie 18
miesięcy od dnia rozpoczęcia prowadzenia gospodarstwa ma stać się rolnikiem aktywnym
zawodowo, zobowiązać się do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy
w pełnym zakresie, jako rolnik przez okres co najmniej 12 miesięcy od dnia wypłaty pierwszej
raty pomocy, a gospodarstwo rolne jako kierujący musi prowadzić do dnia upływu okresu
związania z celem.
Jakie kierunki produkcji nie będą wspierane?
Chów drobiu, z wyjątkiem produkcji ekologicznej.
Prowadzenie plantacji roślin wieloletnich na cele
energetyczne.
Prowadzenie niektórych działów specjalnych produkcji rolnej np.: hodowli zwierząt
laboratoryjnych, hodowli ryb akwariowych, hodowli psów i kotów rasowych
Jakie kryteria wyboru mogą być brane pod uwagę przy przyznawaniu pomocy:
wielkość gospodarstwa,
kwalifikacje zawodowe młodego rolnika,
rodzaj planowanej produkcji,
kompleksowość biznesplanu,
przetwarzanie produktów rolnych wytwarzanych
w gospodarstwie,
wpływ na realizację celów przekrojowych,
udział w zorganizowanych formach współpracy producentów rolnych,
przejmowanie gospodarstwa w całości lub tworzenie gospodarstwa z mniejszych
gospodarstw,
różnice wieku pomiędzy przekazującym gospodarstwo a młodym rolnikiem.
Nowa Wspólna Polityka Rolna wobec młodych rolników
24 EKONOMIKA ROLNICTWA
Preferencje dla młodych rolników w ramach innych działań PROW 2014-2020
Jednym z zadań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 jest
umacnianie korzystnej struktury wiekowej na obszarach wiejskich. Młodzi rolnicy są
lepiej wykształceni, cechuje ich większa zdolność do poszukiwania i wdrażania innowacji,
co powinno przyczyniać się do rozwoju rolnictwa. Dlatego też oprócz wyżej opisanego
wsparcia, w PROW 2014-2020 przewidziano dla młodych rolników pewne preferencje
w ramach innych działań.
Do takich działań należy działanie „Transfer wiedzy i działalność informacyjna”,
gdzie odbiorcą ostatecznym pomocy jest młody rolnik korzystający ze wsparcia
w ramach działania „Premia dla młodych rolników”;
Preferencje dla młodych rolników przewidziano także w działaniu „Inwestycje
w środki trwałe” w ramach poddziałania „Pomoc na inwestycje
w gospodarstwach rolnych”, które obejmuje trzy typy operacji: Modernizacja
gospodarstw rolnych, Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach
Natura 2000, Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSN.
Oprócz preferencji dla operacji realizowanych przez młodych rolników, w ramach
wymienionych wyżej rodzajów operacji przewiduje się także wyższe kwoty wsparcia –
60% kosztów kwalifikowalnych operacji, wobec 50% dla pozostałych beneficjentów,
a w przypadku Modernizacji gospodarstw rolnych, jeżeli o pomoc na inwestycję
dotyczącą rozwoju produkcji mleka krowiego ubiega się młody rolnik, pomoc może być
przyznana nawet jeżeli w gospodarstwie nie są utrzymywane krowy albo utrzymywanych
jest mniej niż 15 krów. Jednak młody rolnik w wyniku realizacji operacji do dnia złożenia
wniosku o płatność ostateczną musi osiągnąć próg co najmniej 25 krów.
To najważniejsze przykłady działań, w ramach których stosowane będą preferencje
dla młodych rolników.
W opracowaniu wykorzystano informacje zawarte w Programie Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2014-2020, informacje zawarte w dokumencie System Płatności
Bezpośrednich w Polsce w latach 2015-2020 (projekt MRiRW styczeń 2015) oraz w materiale
informacyjnym ARiMR Płatności bezpośrednie w roku 2015.
Opracowanie:
Jadwiga Nowakowska, CDR O/Kraków
e-mail: [email protected], tel. (12) 424 05 25
Przypisy:
1. Dr Magdalena Kowalska; Uniwersytet Rolniczy w Krakowie; Problemy młodzieży wiejskiej w Polsce
2. Projekt badawczy Młodzież na Wsi został zrealizowany przez Pracownię Badań i Innowacji „Stocznia”
na zlecenie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności
3. Jarosław Wojtowicz ARiMR ; Wsparcie dla młodych rolników PROW 2007 – 2013 na terenach Polski
południowo-wschodniej.
Nowa Wspólna Polityka Rolna wobec młodych rolników
25 PRODUKCJA ROLNA
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
Autorzy: Iwona Kajdan-Zysnarska, Danuta Nowak, Zygmunt
Bilski; CDR/O Poznań
I. Agrotechnika uprawy
I.1 Wymagania klimatyczno-glebowe
Jęczmień jar, roślina o dużych możliwościach adaptacyjnych do klimatu, uprawiana
w różnych rejonach świata, od dalekiej północy (Laponia) aż do strefy podzwrotnikowej, od
depresji nadmorskich po wysokie góry.
Wyhodowane odmiany w zależności od kierunków użytkowania różnią się pod względem
klimatycznym. Cechy te należy uwzględnić w rejonizacji upraw. Jęczmień jary jest rośliną, która
wymaga klimatu cieplejszego niż pozostałe gatunki zbóż. Optymalna temperatura kiełkowania
wynosi 5-7oC, ale rozwój początkowy (faza liścienia i krzewienia) przebiega w temperaturze
powyżej 8oC. W okresie od strzelania w źdźbło do kłoszenia wymaga umiarkowanie ciepłej
i słonecznej pogody 17-19oC i umiarkowanych, dobrze rozłożonych opadów. W tym okresie
jęczmień jary jest bardzo wrażliwy na złe warunki pogodowe. Nadmierne opady oraz pochmurne
dni powodują osłabienie łodyg, wyleganie roślin i wzmożone porażenie roślin przez choroby
grzybowe (mączniak, rdza). Jęczmień jary ma płytki system korzeniowy w porównaniu z innymi
zbożami, dlatego sucha i upalna pogoda, szczególnie przed kłoszeniem wpływa ujemnie na
rozwój i wykształcenie kłosów i ziarna. W warunkach wysokiej temperatury w fazie strzelania
w źdźbło, połączonej z niedostatkiem opadów jęczmień zawiązuje mniej ziarniaków w kłosie.
Podczas złych warunków klimatycznych może w ogóle nie kłosić się.
Jęczmień jary pastewny może być uprawiany na obszarze całego kraju. Na cele
browarne, ze względu na duże wymagania klimatyczne powinien być uprawiany tylko w klimacie
łagodnym, słonecznym, o prawidłowych i dobrze rozłożonych opadach, w rejonach
gwarantujących wczesny siew. Jęczmień jary browarny udaje się na glebach żyznych,
próchniczych przewiewnych o dobrej aktywności biologicznej i dużej zdolności magazynowania
wody. W Polsce najlepsze warunki przyrodnicze do uprawy jęczmienia browarnego występują
w rejonie kutnowskim, konińskim, poznańskim i wrocławskim.
Jęczmień jary wymaga gleb dobrych, zaliczanych do kompleksów pszennych bardzo
dobrych i dobrych, pszennego wadliwego oraz żytniego bardzo dobrego. Ma duże wymagania co
do odczynu gleby. Najlepiej plonuje w zakresie pH 5,5-7,5. Nie zaleca się wysiewać jęczmienia
poniżej odczynu pH 5,5 gleby, ponieważ następuje obniżka plonu. Jęczmień jest najbardziej
wrażliwy ze wszystkich zbóż na nadmiar wolnych jonów glinu i manganu w roztworze glebowym.
Wapnowanie powinno być zastosowane pod przedplon.
I.2. Przedplon i uprawa roli
W uprawie jęczmienia jarego dobrymi przedplonami są: okopowe, motylkowe, oleiste oraz
kukurydza i gryka. Dopuszczalnymi przedplonami spośród zbóż są owies i pszenica. Ze względu
na choroby podsuszkowe nie należy uprawiać jęczmienia po życie, pszenżycie oraz po sobie.
26 PRODUKCJA ROLNA
Natomiast, zbyt częsta uprawa jęczmienia po owsie może prowadzić do namnażania się w glebie
nicieni. W celu poprawienia stanowiska po zbożach zaleca się uprawę poplonów na przyoranie
przed zimą, tj.: gorczyca, rzodkiew oleista lub pastewna, rzepak, rzepik czy facelia. Zboża jako
przedplon pod jęczmień powinny być uprawiane w dobrych stanowiskach (po okopowych,
motylkowych lub rzepaku ozimym). W uprawie jęczmienia browarnego najlepszymi przedplonami
są okopowe na oborniku, oleiste i warzywa nawożone niezbyt dużymi dawkami azotu.
Jęczmień ma najwyższe spośród zbóż wymagania co do uprawy gleby, szczególnie
stosunków wodno-powietrznych. Po przedplonach należy wykonać podorywkę z bronowaniem,
a następnie jedno lub dwukrotne bronowanie (w celu niszczenia chwastów). Orkę przedzimową
wykonuje się w październiku na głębokość 20-25 cm, a po roślinach okopowych - 15 cm. Wiosną
należy wykonać włókowanie lub bronowanie, a następnie zastosować zestaw uprawowy złożony
z kultywatora o wąskich łapach i wału strunowego.
I.3. Nawożenie mineralne
Jęczmień jary wykazuje znaczną wrażliwość na niedobór fosforu i potasu. Wielkość dawek
fosforu i potasu zależy od zawartości ich przyswajalnych form w glebie oraz przewidywanego
poziomu plonów. Zalecenia nawozowe dla fosforu i potasu ustala się na podstawie analiz
zasobności gleby. Należy je wykonywać co 3-4 lata. Prawidłowe nawożenie fosforem i potasem
zwiększa odporność jęczmienia jarego na choroby, niedobory wody i wyleganie oraz wpływa na
wypełnieniu ziarna i równomierne jego dojrzewanie. Nawozy fosforowe i potasowe należy
zastosować w całości przedsiewnie, na glebach cięższych korzystniej jest stosować jesienią
przed orką przedzimową, natomiast na glebach lżejszych - wczesną wiosną. W technologii
integrowanej dawki fosforu (P2O5) w zależności od stanowiska i przewidywanego plonu wynoszą
od 55 do 70 kg/ha, natomiast potasu (K2O) od 65 do 85 kg/ha. Przy bardzo niskiej zasobności
gleby w te składniki dawki nawozów można zwiększyć o ok. 20-30 kg P2O5/ha lub 30-40 kg K2O/
ha.
Wielkość dawek nawozów azotowych pod uprawę jęczmienia jarego typu pastewnego
zależy od potrzeb nawożenia tym składnikiem. Ocenia się go na podstawie wielu czynników
siedliskowych i agrotechnicznych. Nawożenie azotem zwiększa masę plonu oraz zawartość
białka w ziarnie. Jego nadmiar sprzyja rozwojowi wielu chorób i szkodników. Duże potrzeby
nawożenia N występują przeważnie w warunkach gleb średnich, gdy opady w okresie zimy
znacznie przekroczyły normę, przedplon był nawożony małą dawką azotu, odczyn gleby jest
optymalny i poziom agrotechniki wysoki. Małe potrzeby nawożenia N występują na glebach
żyznych, gdy opady zimowe były poniżej normy, po przedplonach motylkowych lub innych
nawożonych obornikiem, przy kwaśnym odczynie gleby i ograniczonej ochronie roślin. Dawki
nawozów azotowych od 40 do 50 kg N/ha stosuje się w całości przedsiewnie. Natomiast,
powyżej 50 kg N/ha należy dzielić na 2 części: 60% całkowitej dawki – przedsiewnie, 40% pod
koniec fazy krzewienia lub na początku fazy strzelania w źdźbło. Przedsiewnie można stosować
roztwór RSM (28% N). Do nawożenia pogłównego zaleca się saletrę amonową w formie stałej
lub oprysk roztworem mocznika (5-8%). Dokarmianie dolistne mocznikiem można stosować
z zabiegami ochrony zbóż na choroby grzybowe i szkodniki, gdy dozwolone jest jego mieszanie
ze środkiem ochrony roślin. Najlepiej wykonać co najmniej dwukrotne dokarmianie, pierwszy
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
27 PRODUKCJA ROLNA
oprysk – w końcu fazy krzewienia (15% roztwór mocznika + nawóz z miedzią, manganem,
molibdenem i borem), a drugi oprysk w końcu fazy strzelania w źdźbło, stosując 5-6% roztwór
mocznika + nawóz dolistny z manganem i borem. Dobre wyniki uzyskuje się stosując dolistnie
mocznik (z dodatkiem manganu i do 50 g/ha boru) w fazie kłoszenia - dawka jakościowa,
szczególnie skuteczna w suche lata.
W uprawie jęczmienia jarego na cele browarne stosuje się niższą dawkę azotu ze względu
na właściwą zawartość białka w ziarnie. Przy nawożeniu uwzględnia się zasobność gleby w ten
składnik. Stosunek N:P:K powinien wynosić 1:2:3. Na glebach zwięzłych na kompleksie
pszennym bardzo dobrym lub dobrym w stanowisku po okopowych zasobność w azot jest
większa, stąd optymalna dawka wynosi 25-30 kg N/ha. W stanowisku po pszenicy można
stosować 35 kg N/ha na kompleksach pszennych i 45 kg N/ha na kompleksie żytnim bardzo
dobrym. Przy dużych plonach pszenicy powyżej 7 t/ha, dawki azotu należy zwiększyć o 10-15%.
Nawozy azotowe w uprawie jęczmienia jarego stosuje się przedsiewnie.
W przypadku niedoboru magnezu w glebie zaleca się przedsiewnie: kizeryt, siarczan
magnezu lub rolmag w dawce 30 do 60 kg MgO/ha ().
Przy plonie ziarna 6 t/ha jęczmień jary pobiera ok. 120 kg N, 70 kg P2O5, 100 kg K2O, 20 kg
MgO oraz 50 kg CaO.
I.4. Dobór odmian
W strukturze zasiewów jęczmień jary zajmuje dużo większy areał uprawy niż ozimy. Wybór
odmiany zależy przede wszystkim od kierunku użytkowania. Ziarno wykorzystuje się głównie do
produkcji pasz, słodu, kaszy czy płatków. Przy wyborze odmiany do uprawy należy uwzględnić
informację, czy jest ona umieszczona na liście odmian zalecanych do uprawy w danym regionie.
Listy zalecanych odmian dla województw są sporządzane co roku.
Obecnie w Krajowym Rejestrze znajduje się 61 odmian jęczmienia jarego, w tym 31 odmian
pastewnych i 30 browarnych. W 2014 r. na listę wpisano 5 odmian browarnych (Baryłka, KWS
Dante, KWS Irina, Salome, SU Lolek) oraz 2 pastewne (Podarek, Rubaszek). Wszystkie odmiany
posiadają kłos dwurzędowy, a większość charakteryzuje się ziarnem oplewionym. Jedynie
odmiana Gawrosz ma ziarno nieoplewione. Głównym kryterium wyboru odmian typu pastewnego
jest plenność. W ubiegłym roku najwyższy plon uzyskały odmiany: Ella, Soldo, Penguin, KWS
Atrika, KWS Olof, Basic, a także Rubaszek i Iron. Ważną cechą jest również odporność na
choroby tj.: mączniak prawdziwy zbóż i traw, plamistość siatkowa, rynchosporioza, rdza
jęczmienia. Najwyższą odpornością na mączniaka prawdziwego wyróżniały się takie odmiany
jak: Ella, Basic, Kucyk. Na cele browarne przeznacza się tylko odmiany tego typu o wysokich
parametrach jakościowych słodu i brzeczki oraz o zawartości białka 9,5-11,5%. Najwyższą
wartością browarną w 2014 r. uzyskały odmiany: Despina, Bordo, KWS Aliciana oraz Żeglarz.
I.5. Termin i gęstość siewu
Materiał siewny przeznaczony do wysiewu powinien charakteryzować się takimi cechami
jak: czystość nie mniejsza niż 98%, wysoka masa 1000 ziaren (powyżej 40 g), dobra
zdrowotność, zdolność kiełkowania nie mniejsza niż 95%.
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
28 PRODUKCJA ROLNA
Powinien być zaprawiony przeciwko chorobom grzybowym występującym w pierwszym
okresie rozwoju roślin. Wysoka wartość materiału siewnego decyduje o równomiernych i pełnych
wschodach oraz o prawidłowym wzroście i rozwoju roślin.
Uzyskanie wysokich plonów ziarna zbóż jarych uzależnione jest od optymalnego terminu
siewu, który zależy od długości trwania zimy. Termin ten waha się w granicach od 20 marca do
10 kwietnia. Wczesny siew to dłuższy okres wegetacji i możliwość większego pobierania
składników pokarmowych, lepsze wykorzystanie wody pozimowej, a w konsekwencji mniejsza
podatność na susze. Jęczmień jest rośliną ciepłolubną, źle znosi nadmiar wilgoci i związany
z tym niedobór powietrza w glebie. Nie powinno wysiewać się go zbyt wcześnie w zbyt mokrą
glebę. Jęczmień jest rośliną bardzo wrażliwą na zaskorupienie i brak tlenu w glebie. Przy siewie
w zbyt mokrą glebę, część siewek ginie, a wschody roślin pozostałych przy życiu są słabe
i wydłużają się. W przypadku późnej wiosny wskazane jest wysiewać odmiany tolerancyjne na
opóźnienie siewu.
Opóźniony siew wpływa na zwiększoną zawartość białka, cecha niekorzystna przy uprawie
jęczmienia browarnianego. Jęczmień jary wysiany w późniejszym terminie na glebach słabszych
gorzej plonuje niż na glebach lepszych. Gleby żyzne w pewnym stopniu łagodzą skutki
opóźnionego siewu poprzez lepsze rozkrzewienie się roślin.
Źródło: Jan Kuś, Krzysztof Jończyk 2003, UPRAWA ZBÓŻ W GOSPODARSTWACH
EKOLOGICZNYCH ; materiały dla rolników. Jęczmień jary.
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
29 PRODUKCJA ROLNA
Przy wczesnym terminie siewu obserwuje się silniejszą konkurencję chwastów niż przy
siewie opóźnionym. Powodem tego jest występowanie niższych temperatur na przełomie marca
i kwietnia. Sprzyjają one szybkim wschodom zbóż szczególnie ciepłolubnym, jak jęczmień. W
przypadku pól mocno zachwaszczonych zaleca się kilkudniowe opóźnienie siewu. Gęstość
siewu jest czynnikiem, który najsilniej wpływa na plony zbóż. Związane jest to z Przy wczesnym
terminie siewu obserwuje się silniejszą konkurencję chwastów niż przy siewie opóźnionym.
Powodem tego jest występowanie niższych temperatur na przełomie marca i kwietnia. Sprzyjają
one szybkim wschodom zbóż szczególnie ciepłolubnym, jak jęczmień. W przypadku pól mocno
zachwaszczonych zaleca się kilkudniowe opóźnienie siewu. zależnością liczby kłosów w łanie od
różnych czynników siedliskowo-agrotechnicznych. Liczba kłosów jest tym elementem plonu,
która jest silnie dodatnio powiązana z wielkością plonu.
Przy nadmiernym zagęszczeniu pędów produkcyjnych występuje zjawisko wylegania roślin,
porażenia przez choroby grzybowe, zmniejszenie liczby ziaren w kłosie i zmniejszenie masy
1000 ziaren. Dlatego przy wysiewie należy zwracać uwagę na ilość wysiewu nasion,
uwzględniając zdolność odmiany do rozkrzewienia produkcyjnego oraz rożne czynniki
siedliskowe i agrotechniczne.
Jęczmień siany w słabszych warunkach glebowych krzewi się słabiej, więc należy wysiewać
go gęściej niż na glebach lepszych. W latach suchych na glebach słabszych wysiew większej
ilości nasion na hektar może mieć odwrotny skutek od zamierzonego ze względu na
niedostateczne zaopatrzenie roślin w wodę. Na glebach żyznych rośliny silniej krzewią się,
występuje ich silniejszy wzrost, co spowodowane jest dostępem składników pokarmowych
i wody, w wyniku czego może dojść do wylegania jęczmienia.
Odmiany jęczmienia jarego różnią się ilością wysiewu, niejednakową tolerancją na
zacienienie, zdolnością do krzewienia i podatnością na wyleganie roślin. Gęściej należy
wysiewać odmiany słabiej krzewiące się, mają one mniejsze wymagania świetlne oraz
są odporne na wyleganie i choroby.
Jęczmień browarny, wysiewa się nieco gęściej niż pastewny, aby ograniczyć nadmierne
krzewienie. Ziarno jest wtedy dorodniejsze, ponieważ kłosy: główny, pierwszy boczny wydają
ziarna bardziej dorodne niż wyrośnięte źdźbła późniejsze. Przy opóźnionym siewie należy
uwzględnić większą ilość wysiewu, ponieważ rośliny krzewią się słabiej.
W badaniach COBORU nad ilością wysiewu jęczmienia jarego najlepsze wyniki uzyskuje się
przy obsadzie 300 roślin na m2 na glebach bardzo dobrych i dobrych, natomiast na glebach
słabszych - 350 szt./ m2. Ilość wysiewu różnych odmian jęczmienia jest uzależniona od: gleby,
terminu siewu i odmiany, wynosi od 120 do 180 kg/ha. Zaleca się stosowanie rozstawy rzędów
13-15 cm i głębokości wysiewu 3-4 cm. Przy większej ilości wysiewu, powyżej 160 kg/ha, można
zwężać rozstawę rzędów do 9-11 cm.
II. Zwalczanie chwastów
II.1. Niechemiczne metody regulacji zachwaszczenia
W integrowanej ochronie dąży się do ograniczenia lub wyeliminowania chemicznych
zabiegów ochrony roślin. Przed pojawieniem się herbicydów podstawowym zabiegiem
zwalczającym chwasty było bronowanie zbóż. Chwasty w zbożach jarych niszczy się metodą
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
30 PRODUKCJA ROLNA
mechaniczną podczas poprawnego przygotowania roli do wysiewu nasion. Po wysianiu roślin
stosuje się lekką bronę lub bronę chwastownik. Środki chemiczne stosuje się po przekroczeniu
progu ekonomicznej szkodliwości.
Po raz pierwszy bronuje się jęczmień po wysiewie, ale jeszcze przed ukazaniem się
wschodów, tylko wówczas, gdy pojawiły się chwasty lub powstała skorupa glebowa. Bronowanie
jęczmienia jarego w tym okresie niszczy 50-80% chwastów, które wzeszły od zasiania roślin.
Bronowania nie należy wykonywać od momentu wschodów do wytworzenia 3-5 liści,
ponieważ można uszkodzić słaby jeszcze system korzeniowy. Drugie bronowanie można
przeprowadzić w okresie, kiedy rośliny mają rozwinięte 3-5 liści. Bronowanie w tym czasie
pobudza rośliny do krzewienia i niszczy chwasty. Zastosowana w tym okresie brona niszczy 40-
60% nowo wzeszłych chwastów. W wielu badaniach (Idziak i wsp. 2007) stwierdzono, że na
wzorowo prowadzonych plantacjach, w których uwzględnia się prawidłowy płodozmian, uprawę
roli, nawożenie, pielęgnację, dobór odmian itp. można zrezygnować z chemicznego
odchwaszczania, poprzestając na mechanicznym odchwaszczaniu w postaci dwukrotnego
bronowania.
II.2. Chemiczne metody regulacji zachwaszczenia
Odchwaszczanie chemiczne, opiera się na stosowaniu herbicydów nalistnych od fazy dwóch
liści jęczmienia do fazy początku liścia flagowego (BBCH 12-13). Środki chemiczne powinny być
stosowane zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania.
W zbożach jarych powszechnie występują chwasty dwuliścienne. Chwasty jedoliścienne
(miotła zbożowa) występuje sporadycznie w latach mokrej wiosny. Z chwastów jednoliściennych
może wystąpić owies głuchy na polach, na których występował wcześniej. Do jego zwalczania
najwcześniej i przez najdłuższy okres stosowania zalecany jest środek Axial 100 EC łącznie
z adiutantem Adigor 400 EC w stosunku 1:3 (jedna część preparatu i 3 części adiuwantu).
III. Choroby i sposoby ich ograniczenia
Ze względu na zagrożenie ze strony występowania chorób w uprawie jęczmienia jak i innych
gatunków zbóż ważne jest łączenie różnych metod ochrony poprzez wszelkie zabiegi uprawowe
i pielęgnacyjne w okresie wegetacji roślin, dobór odmian, aż po wykorzystanie odpowiednich
fungicydów. Należy pamiętać, że podstawą wykrycia chorób jest prowadzenie obserwacji pól
przez cały okres uprawy roślin, a także zbieranie i śledzenie danych meteorologicznych
(temperatura, opady) oraz znajomość objawów chorobowych, powodowanych przez grzyby,
wirusy czy bakterie. Lustrację pola należy prowadzić w kilku różnych miejscach.
Należy zwracać uwagę, jaka część rośliny jest porażona, w jakiej fazie rozwojowej są rośliny
i czy przekroczony jest próg szkodliwości dla zdiagnozowanej choroby.
Ważniejsze choroby występujące na plantacjach jęczmienia jarego przedstawiono
w tabeli na kolejnej stronie:
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
31 PRODUKCJA ROLNA
Choroba Cechy diagnostyczne Progi szkodliwości
Fuzarioza kło-
sów
Żółte częściowo lub całkowicie przebarwienie kłosów, początkowo pojedynczych. Przy wysokiej wilgotności porażone kłosy pokrywają się białym lub różowym wa-towatym nalotem grzybni.
Na kłosach mogą pojawić się pomarańczowe skupiska zarodników. Porażone ziarno może zawierać miko tok-syny.
Głownia pylą-
ca
jęczmienia
Porażone kłosy roślin ukazują się nieco wcześniej niż kłosy roślin zdrowych. Ciemnobrunatne skupienia za-rodników głowni, pokrywają cały kłos początkowo deli-katną, szarobiałą osłonką, która po zniszczeniu, rozpyla zarodniki pozostawiając kłosy z osadkami kłosków.
Mączniak
prawdziwy
zbóż i traw
Pierwsze objawy choroby można obserwować jesienią, w okresie późnowiosennym i letnim choroba rozwija się szybko.
Objawy widoczne są na liściach, pochwach liściowych, źdźbłach przeważnie po wykłoszeniu, czasem kłosach
- skupienia białego nalotu, na starszym, zbitym nalocie powstają ciemnobrunatne (czarne) punkty (klejstotecja).
Choroba atakuje dolne liście potem górne, które z cza-sem zamierają.
w fazie krzewienia: 25-35% roślin pierwsze obja-wy porażenia (pojedyncze, białe skupie-nia grzyba)
w fazie strzelania w źdźbło:
10% źdźbeł pierwsze ob-jawy porażenia
Plamistość liści jęczmie-
nia
Objawy w fazie strzelania w źdźbło na liściach pojawia-ją się żółte, następnie brunatne, długie smugi między nerwami, na których może pojawić się brunatny nalot. W miejscach przebarwień liście pękają na pasma, stop-niowo zamierają przed lub w czasie kłoszenia. Rośliny są niższe, wykłaszają się lub maja płonne kłosy.
Plamistość siatkowa jęcz-
mienia
Początkowo na liściach występują małe brunatne plam-ki, składające się z poprzecznych i podłużnych brunat-nych nekroz, tworząc wzór „siatki”, które mogą wystę-pować w kilku miejscach na liściu (objawy typowe).
Z czasem w tym miejscu pojawia się chloroza i blaszka liściowa żółknie, silnie porażone liście zamierają. Nie-kiedy można obserwować plamy brunatno-czarne lub ciemnobrunatne o nieregularnym kształcie z wąską żółtą obwódką. Typ objawów zależy od szczepu grzyba i reakcji odmiany.
Objawy w postaci brązowych, nieregularnych plam ob-serwuje się też na pochwach liściowych, źdźbłach, kło-sach, na ościach i plewach.
w fazie krzewienia:
15-20% powierzchni liści z objawami choroby
w fazie strzelania w źdźbło:
10% źdźbeł pierwsze ob-jawy porażenia
Rdza jęczmie-
nia
Objawy porażenia widoczne na liściach i pochwach liściowych roślin od czerwca. Skupienia zarodników rozwijają się głównie na górnej stronie liści pod skórką, w postaci pomarańczowych lub rdzawobrunatnych po-duszeczek. Pod koniec wegetacji widoczne są na dol-nej stronie liści czarne skupienia teliospor.
Silnie porażone liście mogą zasychać.
w fazie krzewienia:
10-15% liści pierwsze objawy porażenia
w fazie strzelania w źdźbło:
10% źdźbeł pierwsze ob-jawy porażenia
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
32 PRODUKCJA ROLNA
Orientacyjne warunki sprzyjające rozwojowi niektórych patogenów w jęczmieniu jarym:
fuzarioza kłosów – temp. 12-14oC/dzień; 5-12oC/noc, wysoka wilgotność, długo
utrzymująca się,
mączniak prawdziwy zbóż i traw – temp. 12-20oC/dzień; 5-12oC/noc, opady, wysoka
wilgotność, objawy widoczne 5 dni po porażeniu,
plamistość siatkowa jęczmienia – temp. 18-22oC/dzień; 0-4oC/noc, opady, wysoka
wilgotność,
rdza jęczmienia – temp. 10-20oC/dzień; 5-12oC/noc, opady, utrzymująca się wysoka
wilgotność, objawy chorobowe widoczne po tygodniu do 2 tygodni po porażeniu.
W uprawie jęczmienia, w czasie wegetacji wykonuje się do 2 zabiegów. Pierwszym etapem
ochrony chemicznej jest zaprawianie materiału siewnego – to jedyny sposób, na zwalczanie
głowni, zgorzeli siewek i pasiastości liści.
Ziarno jęczmienia jarego przeznaczonego na cele browarniane, czy paszę powinno być
wolne od sprawców fuzariozy kłosów, ponieważ wpływa ona źle na procesy słodowania i wartość
pokarmową paszy. W jęczmieniu ważne jest to, aby zabiegu opryskiwania nie opóźniać. Lepiej
wykonać go nawet 1-2 dni wcześniej niż z opóźnieniem.
Skuteczność działania fungicydu uzależniona jest od składu chemicznego i temperatury
podczas wykonywania zabiegu. Jeżeli fungicyd składa się tylko z substancji czynnych (s.cz.)
należących do triazoli, dla jego pełnej skuteczności najlepsza jest temperatura stosowania
powyżej 10-12°C. Przykładowe środki ochrony tej grupy: Impact 125 SC, Orius extra 250 EW,
Rubric 125 SC, Tebu 250 EW, Troja 250 EW, Syrius 250 EW; Soprano 125 SC. Jeżeli środek
zawiera s.cz. z grupy chemicznej morfolin, ditiokarbaminianów, strobiluryn i innych, może być
stosowany w temperaturze niższej niż 10°C, np. 6-7°C, tj. m.in.: Dobromir 250 SC; Capalo 337,5
SE; Juwel TT 483 SE; Tango Star czy z grupy imidazoli np.: Bumper Super 490 SC; Atak 450
SC; Mirage 450 EC i inne. Stosowanie fungicydów powyżej 25°C może powodować uszkodzenia
roślin. Planując użycie fungicydów należy uwzględnić zakres zwalczanych grzybów, cenę i skład
chemiczny fungicydu.
IV. Szkodniki i sposoby ich ograniczenia.
W uprawie jęczmienia jarego w okresie wegetacji występuje kilka gatunków szkodników w
mniejszym lub większym nasileniu. Najważniejsze z nich to: niezmiarka paskowana, skrzypionki
(zbożowa i błękitek) mszyce, wciornastki, oraz pryszczarki.
Szkodniki występujące w zasiewach jęczmienia jarego stanowią bezpośrednie zagrożenie
dla plonu jedynie wtedy, gdy ich pojawienie jest liczne, a warunki pogodowe sprzyjają żerowaniu.
Najważniejszymi szkodnikami w jęczmieniu są mszyce występujące zwłaszcza na
odmianach pastewnych nawożonych większymi dawkami azotu. Na spadzi wydzielanej przez
mszyce występują grzyby sadzakowe, które wytwarzają groźne dla ludzi i zwierząt mykotoksyny
oraz są przyczyną ograniczenia powierzchni asymilacyjnej rośliny. Szkodniki odpowiedzialne są
za wiele chorób, które nie tylko powodują straty w wysokości plonu ziarna, ale pogarszają jego
jakość.
Małe nasilenie niektórych gatunków nie wpływa bezpośrednio na plon, ale pośrednio może
wpłynąć na silniejsze wystąpienie chorób grzybowych i wirusowych. Integrowane zwalczanie
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
33 PRODUKCJA ROLNA
szkodników w uprawach polega na:
przeprowadzaniu regularnej lustracji pola,
identyfikacji i ocena liczebności szkodników i ich wrogów naturalnych,
podjęciu decyzji o przeprowadzeniu zabiegu chemicznego tylko wtedy, gdy liczebność
szkodników przekracza próg ekonomicznej szkodliwości, a organizmy pożyteczne nie są
w stanie ograniczyć ich liczebności.
W integrowanej ochronie w pierwszej kolejności wykorzystuje się metody agrotechniczne,
hodowlane i biologiczne w zwalczaniu szkodników. Jeśli mimo tego szkody przekraczają
ekonomiczny próg szkodliwości należy zastosować ochronę chemiczną.
IV.1. Owady pożyteczne w zwalczaniu szkodników w jęczmieniu.
Podejmując decyzję o zwalczaniu szkodników w jęczmieniu jarym należy brać pod uwagę,
że wiele szkodników występujących na roślinach ma swoich wrogów naturalnych. Należą do nich
chrząszcze z rodziny biegaczowatych, kusaki, pająki, kosarze, biedronki, złotooki oraz bzygi.
Niejednokrotnie wrogowie naturalni potrafią obniżyć populacje szkodników do progu
ekonomicznej szkodliwości i ochronić plantację bez stosowania chemicznych środków ochrony.
Należy więc dołożyć wszelkich starań, aby stworzyć wrogom naturalnym wybranych szkodników
jak najlepsze warunki do rozwoju.
IV.2. Chemiczne metody zwalczania szkodników w jęczmieniu
Do zwalczania szkodników po przekroczeniu progów szkodliwości w uprawach należy
stosować chemiczne, selektywne, skuteczne środki ochrony roślin uwzględniając aspekty
ekonomiczne i ochronę środowiska. Przy wyborze środka bardzo ważnymi czynnikami są:
temperatura powietrza, w której zastosowany insektycyd działa najskuteczniej oraz okres
karencji i prewencji. O skuteczności zabiegu decyduje prawidłowo dobrana dawka środka,
odpowiednie przygotowanie cieczy roboczej i właściwe wykonanie zabiegu opryskiwania roślin.
Do chemicznego zwalczania szkodników w roślinach uprawnych należy wykorzystać środki, które
niszczą szkodniki, ale są nieszkodliwe lub tolerancyjne dla organizmów pożytecznych. Przy
wyborze środka należy zwrócić uwagę na insektycydy stosowane w danej plantacji w latach
poprzednich i zastosować środki z innych grup chemicznych, aby w wyniku stosowania tej samej
substancji czynnej nie doprowadzić do wykształcenia się odporności szkodnika.
Środki ochrony roślin dopuszczone do stosowania w zwalczaniu chwastów, chorób
i szkodników jęczmienia jarego można znaleźć w aktualnych Zaleceniach Ochrony Roślin
wydanych przez Instytut Ochrony Roślin PIB, na stronie IOR lub na stronie Ministerstwa
Rolnictwa.
Literatura:
1. Mrówczyński M., i inni, 2013. Integrowana Ochrona Roślin Rolniczych tom I, Wydawnictwo
Rolnicze i Leśne Sp. z o. o Poznań.
2. Zboża wysokiej jakości wszechstronne wykorzystanie. Poradnik dla produ-centów, 2013, Agro
Serwis wydanie 6.
3. Korbas M., Mrówczyński M., 2012. Metodyka integrowanej ochrony jęczmienia ozimego i jarego dla
producentów, Instytut Ochrony Roślin - PIB Poznań.
4. Korbas M., Mrówczyński M., 2010. Integrowana Produkcja Jęczmienia Ozimego i Jarego, Instytut
Ochrony Roślin - PIB Poznań.
Integrowana ochrona jęczmienia jarego
34 prawo
Pozycja Treść
281
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lutego 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu
przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Renty strukturalne”
objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.
Dz. U. z 2015 Nr 281
240
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lutego 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu punktów wwozu, przez które
można wprowadzać rośliny, produkty roślinne lub przedmioty.
Dz. U. z 2015 Nr 240
237
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lutego 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie granicznej kontroli fitosanitarnej
drewna opakowaniowego przeprowadzanej w sposób wyrywkowy.
Dz. U. z 2015 Nr 237
228
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lutego 2015 r.
w sprawie wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych
serotypów Salmonella w stadach indyków rzeźnych” na 2015 r.
Dz. U. z 2015 Nr 228
221
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lutego 2015 r.
w sprawie wprowadzenia „Krajowego programu zwalczania niektórych
serotypów Salmonella w stadach indyków hodowlanych” na 2015 r.
Dz. U. z 2015 Nr 221
214
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 lutego 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie nadania statutu Agencji
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Dz. U. z 2015 Nr 214
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
35 prawo
Pozycja Treść
213
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 lutego 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia spraw rozstrzyganych
w drodze decyzji administracyjnych przez powiatowego lekarza weterynarii
albo urzędowego lekarza weterynarii z upoważnienia powiatowego lekarza
weterynarii.
Dz. U. z 2015 Nr 213
189
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 stycznia 2015 r.
w sprawie wprowadzenia programu zwalczania i monitorowania choroby
Aujeszkyego u świń.
Dz. U. z 2015 Nr 189
177
Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 stycznia 2015 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi w sprawie operatu rybackiego.
Dz. U. z 2015 Nr 177
161
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 27 stycznia 2015 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań weterynaryjnych przy
produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny.
Dz. U. z 2015 Nr 161
Najnowsze Ustawy i Rozporządzenia związane
z rolnictwem i obszarami wiejskimi
36 DOBRE PRAKTYKI
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI
Autor: Danuta Sobich, LODR w Końskowoli
Poznawać przyrodę zmysłami, to
niezapomniane przeżycie dla dzieci, szczególnie
tych z miast i jedyna możliwość dla osób
niepełnosprawnych, w tym niedowidzących
i niewidomych. Ogród sensualny jest właśnie tym
miejscem gdzie w poznawaniu przyrody zmysły
odgrywają największe znaczenie poznawcze.
Na taki pomysł wpadł Wojciech Golus,
nauczyciel z miejscowości Osmolice Pierwsze
niedaleko Lublina.
Historia regionu: Pierwsza pisana wzmianka
o Osmolicach pochodzi z 1377 roku. Pałac
w Osmolicach wspomina już Jan Długosz
w „Liber beneficiorum”, określając go jako „curia
militaria”. Stał tam obronny kasztel oblany ze
wszystkich stron wodą – rozlewiskami Bystrzycy
i Kosarzewki, które od Osmolic tworzą już jedną
rzekę. Właścicielami osmolickiego pałacu byli
kolejno: Mikołaj z Prawiednik h. Bończa, potem
rody Osmólskich, Gorajskich, Skarbek-
Kiełczewskich, Grabowskich, wreszcie
Stadnickich, którzy władali Osmolicami i pałacem
do 1944 r. Przez okres niespełna roku po śmierci
hr. Juliusza Stadnickiego majątkiem zarządzał
jego kuzyn i plenipotent Andrzej Boniecki.
Opuścił Osmolice w lipcu 1944 r. Park osmolicki,
rozległy, należał kiedyś do ciekawszych wśród
wszystkich okolicznych parków. W latach
powojennych został zaniedbany, częściowo
zdewastowany.
Wojciech Golus wraz z żoną Katarzyną Boruch-Golus wybrali sobie teren po starym
Grodzisku w Osmolicach na miejsce swojego zamieszkania. Decyzję taką podjęli w 2007 r.
Zakupili teren po dawnym grodzisku o powierzchni około 6 ha. Remont obecnego domu
rozpoczęli w lutym, a zakończyli w grudniu 2008 roku.
Obszar gospodarstwa to malownicze i zaciszne wzniesienie, położone w delcie dwóch rzek
Bystrzycy i Kosarzewki. Charakteryzuje się bogatą florą i fauną. Można tam spotkać bobry,
sarny, bażanty, czaple, dzikie kaczki, bociany, a nawet myszołowa. Położenie to stwarza
Danuta Sobich, od 16 lat jest pracownikiem Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli pracuje w dziale Przedsiębiorczości Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturys- tyki. Prywatnie i zawodowo zajmuje się rozwojem
przedsiębiorczości na obszarach wiejskich.
Od 2005 roku obie panie razem owocnie
współpracują, po kilku latach miedzy doradcą
LODR a klientem zawiązała się serdeczna
znajomość, która przeobraziła się w swojego
rodzaju przyjaźń. Przedsiębiorcza postawa Pani
Doroty Walasek, która tak jak Pani Danuta
zarządza firmą branży zdominowanej przez
mężczyzn, jest z całą pewnością przykładem
godnym naśladowania.
37 DOBRE PRAKTYKI
korzystne warunki do atrakcyjnego wykorzystania siedliska. Właściciele potrafili to położenie
dobrze wykorzystać.
Pan Waldemar Golus jest nauczycielem informatyki i założył działalność gospodarczą w 1995 r.
do świadczenia usług informatycznych dla placówek oświatowych w województwie lubelskim.
Od 2009 działalność została rozszerzona (drugi REGON i nowy oddział firmy
w Osmolicach Pierwszych) o usługi turystyczne oraz pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz
zajęcia sportowe i rekreacyjne świadczone w oparciu o gospodarstwo. Usługami tymi zajmuje się
jego żona Katarzyna.
Uruchomili usługi agroturystyczne. Część terenu przystosowali do gry w paintball’a, oferując
profesjonalną organizację gry. Wybudowali stajnię i zakupili konie do przejażdżek po okolicy.
W budynku znajduje się również wypożyczalnia quadów. W gospodarstwie wyznaczony jest
teren do jazdy. Gospodarze oferują organizację imprez plenerowych dla dorosłych (imprezy
integracyjne – miejsce na ognisko, ławki i stoły biesiadne, całoroczny namiot biesiadny
o powierzchni 200 m² oraz dla dzieci z wieloma atrakcjami, między innymi: plac zabaw, ścianka
wspinaczkowa, ognisko.
Dnia 27 kwietnia 2006 roku firma została wpisana w Wojewódzkim Urzędzie Pracy
w Lublinie do rejestru instytucji szkoleniowych.
fot.1. Wyznaczony teren do gry w paintbaal
fot.2. ławki i stoły biesiadne wokół miejsca na ognisko.
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI
38 DOBRE PRAKTYKI
fot.3. Ognisko zorganizowane dla dzieci.
fot.4. całoroczny namiot biesiadny o powierzchni 200 m²
fot.5. Budynek stajni z boksami dla koni oraz garażem dla quadów.
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI
39 DOBRE PRAKTYKI
Wszystkie dotychczasowe inwestycje rekreacyjno-sportowe były wsparte środkami z PROW
2007-2013, w ramach następujących działań:
- uruchomienie bazy rekracyjno-sportowej – pole do paintball’a oraz zakup niezbędnego
wyposażenia służącego do aktywnego wypoczynku i zajęć rekreacyjnych w ramach dziania:
„Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”, wniosek do ARiMR złożono w maju 2009; umowę
z ARiMR podpisano w kwietniu 2010 r.; koszty kwalifikowane bez VAT ponad 400 tys. zł (pomoc
200 tys. zł), inwestycje zakończono (wniosek o płatność ostateczną) w październiku 2012 r.,
dotację wypłacono w lutym 2013 r.;
- budowa stajni dla dwóch koni z garażem i magazynem pasz, zakup quadów i koni, wniosek:
„Podwyższenie konkurencyjności przedsiębiorstwa i zwiększenie poziomu zatrudnienia poprzez
rozwój bazy rekreacyjno – sportowej” w ramach działania: „Tworzenie i rozwój
mikroprzedsiębiorstw”. Wniosek złożony do ARIMR w styczniu 2011 r.; wartość projektu około
230 tys. zł netto, wnioskowana i uzyskana pomoc 100 tys. zł. Inwestycja zakończona w lutym
2013 r. (dotacja wypłacona).
- całoroczny namiot biesiadny, wniosek na małe projekty pn.: „Doskonalenie i rozwój usług
rekreacyjnych, sportowych i rozrywkowych poprzez zakup hali namiotowej o powierzchni 200 m2
został złożony przez LGD „Kraina Wokół Lublina” w listopadzie 2011 r. Cel:
1. Poprawa, rozwoju oferty turystycznej.
2. Wzrost liczby turystów korzystających z oferty.
Wielkość hali namiotowej umożliwi prowadzenie imprez dla około 200 osób przy założeniu
organizacji 2 imprez miesięcznie. Imprezy z wykorzystaniem hali będą odbywały się zarówno
latem jak i zimą z zastosowaniem ogrzewania, co da rocznie obsługę 4800 osób. Pozwoli to na
wydłużenie sezonu turystycznego trwającego średnio 5 miesięcy (okres od 01.05 do 30.09)
o kolejne miesiące, gdyż w hali namiotowej będzie możliwość organizowania wszelkiego typu
imprez rozrywkowych przez cały rok. Umowa zawarta z UM Województwa Lubelskiego. Wartość
projektu około 35 tys. zł netto. Udzielona pomoc około 24 tys. zł. Inwestycja zakończona we
wrześniu 2013 r.
OGRÓD SENSUALNY O FUNKCJI EDUKACYJNO-WYPOCZYNKOWEJ
Nazwa „ogród sensualny” nawiązuje do sposobu percepcji wszelkimi zmysłami roślin
znajdujących się w nim.
Ogród został założony na powierzchni 450 m2. Składa się on z rabat o powierzchni 250 m2,
trawnika o powierzchni 100 m2. Pozostałą powierzchnię zajmują alejki wyłożone kostką brukową
oraz murki oporowe.
OPIS TERENU
Ogród sensualny jest unikalnym obiektem w województwie lubelskim, ale także jednym
z niewielu w kraju. Jego zasadą jest percepcja wszystkimi zmysłami. W ogrodzie będzie można
organizować z powodzeniem lekcje przyrody, biologii i plastyki. Ogród jest bezpieczny
i dostępny.
Ogród jest zlokalizowany na otwartym terenie z daleka od zabudowań mieszkalnych.
Ma to na celu swobodne rozwijanie projektu w dalszym terminie. Ogród jest bezpośrednio
widoczny i komunikacyjnie powiązany z halą namiotową, w której można prowadzić zajęcia
w przypadku deszczowej aury. Teren, na którym jest ogród, spada naturalnie w kierunku
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI
40 DOBRE PRAKTYKI
południowym. Okalają go łąki i lasy, które są tłem dla ogrodu i stanowią także naturalny
ekosystem.
Ogród został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Szerokość alejek
dostosowana jest do poruszania się osób na wózkach inwalidzkich tak, by mogły się minąć. Alejki
nie mają ostrych zakrętów utrudniających manewrowanie wózkiem. Ścieżki krzyżują się pod
kątem prostym, co ułatwia orientację w terenie osobom niewidomym i słabo widzącym. Kostka
brukowa jest w kolorze żółtym oraz brązowym. Połączenie tych zharmonizowanych kolorów
współgra z kolorem cegły, z której wymurowano murki oporowe. Delikatny brązowy wzór na
kostce brukowej podkreśla główne węzły na ścieżce, to jest miejsca, z których najlepiej
obserwować poszczególne sceny w ogrodzie. Elementy wolno stojące, takie jak: ławki, pergole,
kosze na śmieci czy donice kwiatowe nie ograniczają szerokości alejki. Również roślinność
została tak zaprojektowana, aby przy ciągach pieszych nie ograniczała pasa ruchu – tak
w poziomie, rozrastając się na ścieżki, jak i w pionie, zwisając nisko nad alejkami. W projekcie
zastosowano krawężniki rozdzielające nasadzenia od nawierzchni. Zapobiegają one stoczeniu
się wózka z alejki oraz umożliwiają osobom niewidomym kontrolowanie biegu drogi.
Wzdłuż rabat zaplanowano murki oporowe. Murki zostały swoją wysokością dopasowane
do naturalnego spadku terenu. Zastosowanie murków sprawią, że osoby niepełnosprawne oraz
dzieci mogą bezpośrednio wzrokowo i dotykiem poznawać rośliny. Murki ułatwią kontakt
z roślinami bez konieczności schylania się czy kucania. Podwyższone rabaty zaprojektowano
tak, aby użytkownicy mieli swobodny dostęp do całej płaszczyzny rośliny. Zarówno na murku
oporowym jak i na trawniku można usiąść i prowadzić lekcje edukacyjne.
Część rabat przylega do ścieżki z kostki brukowej, a część otwiera się na trawnik.
Za trawnikiem znajdują się specjalnie zaprojektowane rabaty z roślinami owocującymi.
Kompozycje usytuowane na poziomie gleby są dostępne dla wszystkich, dlatego nasadzono tu
przede wszystkim wyższe byliny, aby można było ich dotknąć pozostając na ścieżce.
W ogrodzie sensualnym zastosowano rośliny o wysokich walorach plastyczno-
dekoracyjnych i informacyjnych. Pozwala to na uzyskanie ciekawych efektów estetycznych,
mających korzystny wpływ na psychikę człowieka. Walory dekoracyjne roślin w kompozycjach
ogrodowych zostały uwydatnione i potęgowane przez odpowiednie zestawienia takich cech
plastycznych, jak: wielkość, kształt, faktura oraz barwa. Najlepszy efekt terapeutyczny
z wykorzystaniem roślin uzyskuje się poprzez umożliwienie bezpośredniego kontaktu z nimi.
Można wówczas zapoznać się z różnymi cechami budowy roślin: kształtem liści, budową
kwiatów, kolorami, zapachami itp. Cechy zewnętrzne każdej rośliny w okresie wegetacji ulegają
ciągłym zmianom, podobnie zmieniają się całe układy ogrodowe. Ten dynamiczny charakter
zjawisk plastycznych wśród roślin powoduje w okresie wegetacji nieustanne zanikanie
i pojawianie się różnych efektów, a przez to wywoływanie nowych wrażeń. Dlatego w ogrodzie
zaprojektowano różnorodność roślinności, aby można było je odbierać wszystkimi zmysłami.
Ogród nie stwarza barier fizycznych dla jego użytkowników.
Roślinność ogrodu sensualnego również nie stwarza barier, jest ogólnie dostępna, dostarcza
wielu pozytywnych wrażeń oraz pobudza zmysły, dlatego dobrano w ogrodzie specjalne gatunki
roślin. Dobór roślin zaplanowano w taki sposób, aby oddziaływały na zmysły: zmysł wzroku –
zróżnicowanie kolorystyczne, zmysł węchu – zróżnicowanie zapachowe, zmysł słuchu – rośliny
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI
41 DOBRE PRAKTYKI
atrakcyjne dla zwierząt, zmysł smaku – rośliny jadalne, zmysł dotyku – rośliny o liściach gładkich,
szorstkich lub omszonych. Zestawiono rośliny kontrastujące pod względem wielkości i faktury
kwiatów, pędów.
Z ogrodu mają korzystać przede wszystkim dzieci w wieku szkolnym, dlatego w projekcie
pominięto rośliny trujące.
Wizualizacja roślinności ogrodu sensualnego
Ogród jest skorelowany z aktualną podstawa programową edukacji w zakresie plastyki oraz
przyrody. Dlatego na terenie ogrodu będzie można prowadzić edukację dzieci tzw. „żywe lekcje”
gdzie za pomocą wszystkich zmysłów można odbierać bodźce zewnętrzne.
Z lekcji plastyki będzie można poznać w terenie na przygotowanych tablicach
informacyjnych koło barw, odbiór barw i ich temperaturę. Poznać na przykładzie specjalnie
przygotowanych rabatach rośliny w tonacji ciepłej oraz zimnej, a także kontrastowe.
Organoleptycznie będzie można zapoznać się z różnorodnością kształtów roślin a także
występującymi w świecie roślin fakturami. Teren jest usytuowany na spadku, dlatego można
będzie w trakcie spaceru edukacyjnego podziwiać ogród z różnych perspektyw. Obszar, jakim
dysponuje właściciel terenu pozwala na swobodne prowadzenie zajęć plastycznych. Dziecko
może także obserwować zmienność pór roku w ogrodzie – w okresie wiosennym oraz jesiennym,
kiedy następuje przemiana z kwiatów w owoce. Obcowanie z roślinami pozwoli na poznanie
różnych zapachów i smaków roślin typowych dla naszego klimatu.
Wniosek pn.: „Zaprojektowanie i wykonanie ogrodu sensualnego” został złożony w ramach
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI
42 DOBRE PRAKTYKI
działania małe projekty przez LGD „Kraina Wokół Lublina” w październiku 2011 r. Umowa została
podpisana z UM Województwa Lubelskiego, wartość projektu około 36 tys. zł netto, wartość
pomocy 25 tys. zł. Inwestycja została zakończona.
Właściciele planują dalszy rozwój działalności rekreacyjno-sportowej.
Złożone zostały wnioski na kolejne atrakcje:
Wieża do zjazdów linowych i skoków wahadłowych – grupa docelowa osób korzystających
jest bardzo szeroka, gdyż wieża ta spełniać będzie głównie funkcję widokową. Po zastosowaniu
dodatkowych atrakcji: skoku wahadłowego oraz zjazdu linowego zdobędzie ona uznanie wielu
klientów lubiących poczuć wyższy poziom adrenaliny w organizmie. Wniosek z czerwca 2011
złożony przez LGD, w ramach działania: „ Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”, podpisana
umowa z ARIMR, inwestycja w trakcie realizacji – zakończenie w czerwcu 2014, wartość projektu
około 250 tys. netto, wnioskowana kwota pomocy 100 tys. zł.
Utworzenie nowego punktu informacji turystycznej poprzez zaprojektowanie,
wykonanie i zagospodarowanie drewnianej wiaty – ma na celu promowanie i rozwój
produktu turystycznego i kulturowego na obszarze LGD. Punkt informacyjny w wiacie może
stanowić zaplecze informacyjne i turystyczne dla uczestników spływów kajakowych
organizowanych w ramach projektu pn.: „Kajakiem po Bystrzycy i Wieprzu” oraz dla licznych w tej
okolicy wędkarzy. Wniosek z października 1012 r. złożony przez LGD, małe projekty. Wniosek
został złożony w ramach działania małe projekty przez LGD „Kraina Wokół Lublina”
w październiku 2012 r. i jest w trakcie rozpatrywania przez UM Województwa Lubelskiego wartość
projektu około 36 tys. zł, wartość pomocy 25 tys. zł.
Wprowadzenie nowych usług wypożyczalni oraz serwisu sprzętu rekreacyjno-sportowego.
Wypożyczalnia i serwis sprzętu rekreacyjno-sportowego będą służyć przede wszystkim turystom,
amatorom aktywnego wypoczynku odwiedzającym „zielony pierścień Lublina”, miejscowość
Osmolice Pierwsze, bazę rekreacyjno-sportową osmolice.pl. Do dyspozycji będą między innymi
rowery, skutery, kajaki, sprzęt narciarski i saneczkarski, stroje, kombinezony itp. Wniosek
z października 2012 r. złożony przez LGD „Kraina Wokół Lublina” do ARIMR, w ramach
działania: „Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw”, umowa z ARIMR podpisana w listopadzie
2013 r. Inwestycja w trakcie realizacji. Wartość projektu około 420 tys. zł netto, wnioskowana
wartość pomocy 200 tys. zł.
Adres: ROOT Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Wojciech Golus
Osmolice Pierwsze 21, 23-107 Strzyżewice
Właściciele: Wojciech Golus i Katarzyna Boruch-Golus
ODKRYWAĆ PRZYRODĘ ZMYSŁAMI