szkoła podstawowa - klasy 4-6

- 1 -

Woda podarowaa wiatu niewiarygodnie ruchliw si YCIE, fantastyczn moliwo przemiany i wzrostu. Wprowadzia na scen plejad ywotnych aktorw, ktrzy kr w cyklu samoodnowy dziki jej potencjaowi. My sami w nieustannym biegu rzeki odnajdujemy podobiestwo do cyklu naszego ycia. Rozumiemy, e chwila, ktr przeywa-my, jest unikalna.

Woda jest niezbdnym rdem wszelkich procesw yciowych. To w jej rodowisku dochodzi do narodzin i do od-twarzania ycia. Ruchliwa i zmienna. Jest staym elementem samo- odnawiajcym si w naturalnym cyklu. Jako ciecz wypenia szczeliny skorupy ziemskiej, tworzc rzeki, jeziora, bagna, morza czy oceany. Przenikajc w gb, wypenia na-turalne rezerwuary wd gbinowych. Ciepo soca sprawia, e woda ma szans porzuci ciek form na rzecz lotnego stanu. Unoszc si w postaci pary wodnej nad zbiornikami, odparowujc z gleb, rolin, zwierzt, ludzi, wnika w struktur powietrza. To dziki niej atmosfera staa si naturalnym buforem utrzymujcym temperatur wok Ziemi na okrelo-nym poziomie. W wyszych partiach spotyka si z chodnymi masami powietrza, ktre pozwalaj jej ponownie opa na ziemi i zasili zbiorniki wodne, nawily organizmy. Trafi ajc na obszary zimne: szczyty gr czy tereny okoobiegunowe, zamarza i przyjmuje posta lodowcw. Ludzie znaleli si zatem w puli szczliwcw obdarowanych jej cennym ruchem. W ciele niemowlaka woda stanowi a 70 %. Podobny procent wd pokrywa nasz bkitn planet.

Tak bliski biologicznie i fi zycznie zwizek z ywioem tumaczy, w sposb naturalny, stosunek czowieka do wody. Do wiadomoci czowieka woda przenika w sposb subtelny jako sacrum-wity ywio. Jej szum nas uspokaja, a zanu-rzenie w niej koi. Tak, jakby przywoywaa w naszej pamici poczucie bezpieczestwa, kiedy w macierzystej substancji powoli budowa si nasz organizm. Bez niej nie byoby rozmowy z drug osob, radoci, poznawania natury wiata, przy-jani z innymi gatunkami, nie mielibymy szansy uczy si mioci, rozpoznawa w nas wszechwiat. Brak wody to brak ycia. ycia w ogle. Std rda i niektre rzeki stay si naturalnymi sanktuariami, do ktrych na przestrzeni historii ludzkoci cigaj pielgrzymi. W Polsce do rdlanych wd Krynicy Grskiej z nadanymi swojsko imionami Jana, Jzefa, Tadeusza rok rocznie cigaj tumy kuracjuszy. Spragnionych zdrowia i witalnoci. Podobnie do witych wd, takich jak rdo w skalnej grocie w Lourdes, wita rzeka Hindusw- Ganges czy biblijny obszar obecnej katastrofy ekolo-gicznej - rzeka Jordan, czowiek pielgrzymuje wiadomie po ponowne narodziny. Oczyszcza ciao, ale przede wszystkim uzdrawia ducha. Jak przez rzek, tak w ludzkiej psychice przechodzi pewn granic, zostawiajc ciki baga yciowy za sob, dobijajc odbarczony do brzegu duchowej dojrzaoci. Na lady rde, zdrojowisk, ani, basenw, studni, fontann natrafi amy ju w ruinach najstarszych cywilizacji. Wystarczy uda si na spacer po europejskich starwkach, by co par krokw, wzrok ciga ku sobie sznur fontann wpisujcych si w cykl wodnej odysei zaprztajcej gowy artystw od wie-kw. Woda to dla czowieka w duej mierze symbol. Przede wszystkim jednak warunek przetrwania.

Paradoksalnie, przeciwstawnie do swoich wierze, czowiek naruszy sacrum symbolu ycia i oczyszczania. Popeni wie-le bdw w uytkowaniu Ziemi i doprowadzi do zamierania caych ekosystemw oraz zanieczyszczania wd planety na wielk skal. Przez swj ekspansywny i zachanny styl ycia ogooci ju prawie terenw poowowych. Due ryby to ra-rytas, poniewa wikszo nie zdy urosn przed podaniem ich do stou. Czowiek wytoczy wojn naturalnemu cyklowi ycia. Wybrzea wiec pustkami. Ssaki morskie nie s w stanie konkurowa z przemysowym poowem ryb i nie udaje im si wykarmi potomstwa. Populacje kruszej. Ptaki morskie w poszukiwaniu ryb musz przemierza coraz wiksze odle-goci. Zapasy wd gbinowych, jedno z istotnych dla czowieka rde sodkiej wody, kurcz si w zastraszajcym tempie. Co dziesita dua rzeka wiata nie jest w stanie dopyn do morza przez kilka miesicy w cigu roku. Morze Martwe

WODA TO YCIE

Sylwia Sowa

- 2 -

stopniowo zaczynaj pokrywa malownicze, ale jaowe wysepki solne. Uprawa ziemi, a zwaszcza przemysowe rolnictwo stao si celem, ktry mia uwici rodki. Ingerencja w naturalne koryta rzek, zmiana ich biegu, budowa tam czy wprowa-dzenie melioracji zachwiay dotychczasow rwnowag. Delta Nilu, jezioro Aralskie czy Morze Kaspijskie to raptem kilka z mnocych si przykadw klsk ekologicznych. Melioracja podmokych terenw osuszaa rwnie tereny do tej pory pro-duktywne i wymusia na czowieku sztuczne nawadnianie. To za uszczuplio zasoby. Uywane w rolnictwie czy przemyle maszyny zanieczyciy powietrze, wypuszczajc do atmosfery dwutlenek wgla, tlenki siarki czy azotu. Te powrciy w posta-ci kwanych deszczy, przedostajc si do gleb, korzeni rolin, niszczc licie, zwierzta, zakaajc wody. Nawozy sztuczne, kt-re uratoway czowieka od klsk godowych, nieudanych zbiorw, teraz truj go drog wodn. cieki rolnicze, przemysowe czy komunalne sprawiaj, e czyste kiedy rzeki i morza, baseny ycia, staj si guch mietnikow brej.

A jeli tak wanie wyglda dziaalno ludzi, to czy nasz stosunek do wody nie powinien zosta jeszcze raz wiadomie okrelony? Trzeba by si zatem zastanowi, czy zmiana zachowania indywidualnego jest a tak trudna, by postawi na szali ycie, ktre cenimy. ycie, w takiej skali barwnej, w jakiej wiat unerwiony sodkowodnymi rzekami i jeziorami mia szan-s do tej pory pozna i odczu. Kolejne gatunki z kadym rokiem wyduaj list wymarych. Co roku umiera z pragnienia czy chorb na skutek zatrucia brudn wod 190 mln dzieci przed 5 rokiem ycia . Czy odnalezienie w sobie szacunku do wody i umiejtne, konsekwentne zastosowanie go w codziennym yciu wymyka si moliwociom adaptacyjnym czowie-ka? Czowiek w swojej historii pokaza, na jak skal jest w stanie okrela kolejne przeomy. Teraz polem wytonej pracy staje si on sam. Musi nauczy si powcign sam siebie. Pomyle o innych. Sta si ekonomiczny. Poskromi pd do wyraania siebie kosztem otoczenia, do przyjemnoci i pikna za cen ycia. Stan na stray rwnowagi, wspistnienia, w tym na stray rda ycia, skadowej jego ciaa - wody. Pomysowo i zaradno to cechy w czowieku, ktre budo-way cywilizacje. Te cechy teraz su mu, by przetrwa. Na wiecie ludzie prbuj nowych sposobw gospodarowania wod. Ucz si zatrzymywa nadmiar zasobw i odkada je na czas niedoboru. owienie mgy w sieci, w grskiej wiosce w Peru, daje szans na odrodzenie si lasu, ktry nastpnie samodzielnie bdzie wyawia wilgo z powietrza. Prosty sposb o akronimie SODIS , polegajcy na uzdatnianiu wody poprzez leakowanie jej na socu, pozwoli wpyn na zdrowie, a tym samym poziom edukacji uczniw w jednej z wiosek tanzaskich. Zagroone zwierzta i roliny wysychaj-cych bagien Parku Narodowego Everglades na Florydzie maj szans przetrwa dziki budowie wiaduktu na fragmencie autostrady1. W kadej azience, kuchni, ogrodzie, garau moe odby si osobista rewolucja. Moemy samodzielnie na-uczy si ocenia zasadno odkrcania kurka , nie szuka usprawiedliwienia, patrzc na beztroskie zachowanie ssiada, samodzielnie decydowa, dokonywa wyboru.

Dla wielu ludzi na Ziemi gwne zajcie dnia, na ktre raptem starcza im si i czasu, to wielogodzinna wdrwka po wod. Kolejny dzie rozpoczynaj od pragnienia. Dokd starczy im si, bd powtarzali wyczerpujcy marsz.

W umiarkowanym klimacie bez wody i przy umiarkowanym wysiku czowiek moe przey do 7 dni.

- 3 -

OPOWIADANIA

Jezioro niczym zwierciado w porannym socu byszczao,Gdy jednak kto spojrza na dno, pod wod nieco zmtnia,Nie ujrza aby ni raka, mg tylko marzy o rybach,Tu lea kawaek wraka, tam tkwia stuczona szyba.Opony dwie nieopodal, pord nich zgnieciona puszka, Wyblaky kubek po lodach oraz spryny z ka.Podwodny mietnik, powiecie, nie zawsze jednak tak byo.Czasami wieczorem, w lecie, jezioro na jawie nioO czystej toni, wrd ktrej mkn cienie potek znajome,I perkoz zwinny nurek; pimak buduje swj domekPrzy brzegu, gdzie gitka trzcina podmuchom wiatru si kania,Bk na odygi si wspina, niezdarny mistrz ukrywaniaLecz czsto dwik obcy przerywa senne marzenia jeziora, Zza cypla pdem wypywa dzib stalowego potwora.d mkna, prujc fal, popoch sprawiajc wrd kaczek,Kto rzuci puszk niedbale ... Czy mogoby by inaczej?

Krzysztof Kus

JEZIORO NICZYM ZWIERCIADO

Iwona Zajc

aba Matylda mieszkaa ze swoim mem Leonem i z dziemi nad rzek. Wkrtce rodzina miaa si powikszy. Matylda miaa zoy skrzek, z ktrego wylgn si kijanki. Wiedli tam szczliwe ycie, a do dnia, w ktrym Matylda zachorowaa. Bolay j brzuch i gowa, pieky oczy i skra. aba nie moga si ju doczeka powrotu swojej rodziny przebywajcej z wizyt u wuja Teodora. Na szczcie wrcili do domu o jeden dzie wczeniej. Leon przywita on i z trosk zapyta:

Czy ty si dobrze czujesz? Nie, jest mi niedobrze i w ogle czuj si bardzo le. Moe si przezibia albo zjada niewie much? Nie, na pewno nie, przecie jak zwykle polowaam nad nasz rzek. Nigdzie nie chodziam. Cay czas byam tu, na

miejscu, bo jestem ju cika, a poza tym przygotowywaam pokoik dla dzieci. Miaa to by niespodzianka dla ciebie, ale nie byam w stanie jej skoczy.

Po si tu, na mikkim listku, ja si rozgldn, a Dosi wyl po doktora. On na pewno ci pomoe.Dosia posza po doktora, a bardzo zmartwiony Leon zacz szuka przyczyny zego stanu Matyldy. Sprawdzi las,

w ktrym owili owady, ale wszystko byo tak jak dawniej. Piknie, zielono i pachnco. Poszed wic nad jezioro. Ju z oddali poczu niemiy zapach, a gdy si zbliy, rwnie i kolor wody wydawa mu si jaki inny. Pochyli si niej, bo do wody nie chcia wskoczy i zobaczy co dziwnego. Mae rybki pyny wolniutko i z trudnoci oddychay. Gdy zobaczyy Leona, cichutko zawoay:

Uciekaj std! Przygldajc si uwaniej, zobaczy na wodzie spienione smugi. Co si w nogach skoczy do ony i powiedzia: Domylam si przyczyny twojej choroby. Jezioro jest zabrudzone. Teraz tylko musz zobaczy, skd si wziy

w nim te brudy.

CHOROBA ABY MATYLDY

OPOWIADANIA

- 4 -

OPOWIADANIA Nie wiem, czy to dobry pomys. Boj si o ciebie rzeka Matylda. Nie bj si, bd ostrony. Przecie musz co zrobi, bo gdzie bdziemy wychowywali nasze malestwa? i ruszy

w drog.Leon nie musia dugo wdrowa. Wkrtce zobaczy, e jacy ludzie na brzegu jeziora, miejc si i rozmawiajc,

myj swoje auta. Leon wrci do ony nad jezioro. Zwoa na pomoc wszystkie zwierzta, mae i due. Opowiedzia im, co widzia.

Zacza si narada. Leni i wodni przyjaciele abiej rodziny postanowili, e jakim sposobem zmusz ludzi do opusz-czenia brzegu. Ca gromad wyruszyli na miejsce, gdzie byli winowajcy. Zwierzta stany na przeciwlegym brzegu i pochylajc si nad wod, daway sygnay, e chc si napi, ale nie mog, a przy tym kade wydawao swj charakte-rystyczny dla siebie gos. Zdziwieni i przestraszeni ludzie przygldali si poczynaniom zwierzt. Jeden z nich zawoa:

Co tu si dzieje? Nie wiem, ale one chyba co od nas chc rzek drugi. Wiesz, ty chyba masz racj powiedzia po chwili zastanowienia trzeci Wystarczy si przyjrze ich zachowaniu,

przecie one pokazuj nam, e chc si napi. I co z tego? zawoa drugi. Jak to co? odpowiedzia trzeci - A co maj pi, skoro zabrudzilimy im wod pynami i olejami?

Zdziwieni, ale i zawstydzeni mczyni wyprowadzili samochody i czym prdzej odjechali. Postanowili, e ju tak niemdrze nigdy nie postpi. Leon zadowolony z siebie i takiego obrotu sytuacji, bardzo pragn podzieli si swoj radoci z Matyld. Wielkimi susami wraca do domu. Z daleka ju zobaczy on, przy ktrej siedziay starsze crki i doktor. Czekaa na niego te niespodzianka - kilkanacie malekich kijanek, ktre wylgy si ze skrzeku. Matylda czua si i wygldaa lepiej. Bya szczliwa, e m ju wrci. Doktor potwierdzi, e przyczyn jej choroby bya zanie-czyszczona woda. Leon cieszy si, e jego malestwa bd miay odpowiednie warunki, aby sta si piknymi abkami. By take dumny, e ma wok siebie takich przyjaci. Zadowolone z zachowania ludzi zwierzta, przyglday si, jak z dnia na dzie woda w jeziorze robi si coraz czystsza i bardziej przejrzysta. Nad wod powrcia rado.

Agnieszka Romanik

SPOTKANIE Z CZAPLPoranna mga snua si leniwie nad polami i kami. Zwierzta budziy si powoli. Sycha byo zaspane jeszcze

gosy ptakw. Na skraju pola pojawi si zajc, ciekawie strzygc dugimi suchami. Przebudzia si rwnie bociania rodzina. Nie czekajc, a reszta rodziny wyruszy w poszukiwaniu jedzenia, Klekotek postanowi sam zatroszczy si o swoje niadanie. Przecign si leniwie i zaklekota na powitanie nowego dnia. Tym sposobem sposzy przyglda-jcego si mu zajca. Zamia si wesoo, podskoczy na swoich dugich nogach i wzbi si w powietrze. Patrzc w d, doszed do wniosku, e na tej ce mog go spotka tylko mie rzeczy. Zielona, wysoka trawa, wrd ktrej poyskiway kaue wody, obiecywaa obfi to poywienia. Od smacznych ab musi si tutaj a roi! stwierdzi z zadowoleniem Klekotek. Zacz koowa, obniajc lot. W kocu wyldowa na samym rodku ki. Jego dugie nogi uatwiay mu brodzenie, a nozdrza umieszczone przy samej gowie nie przeszkadzay w zanurzaniu dzioba w kauach. Kroczy powoli, uwanie obserwujc otoczenie. Wok kryy waki, trzepoczc skrzydekami, a komary nawoyway si go-nym bzz. Dziwne stwierdzi w duchu Gdzie te wszystkie smaczne abki? Przecie powinny by na podmokej ce. Przyjrza si dokadniej i dostrzeg abi ksztat, ale dlaczego wczeniej go nie zauway? Moe sprawi to kolor aby? Tak sprytnie si zamaskowaa, e nic nie wyszoby z polowania, gdyby nie moje bystre oko! pomyla ze zdzi-wieniem Klekotek. Przestao mu burcze w brzuchu, cho jeszcze przed chwil by bardzo godny. Postanowi pj troch dalej, aby zwiedzi okolic.

- 5 -

OPOWIADANIAPosuwa si powoli, wsuchujc si w przyjemny chlupot wydobywajcy si spod jego ng. Wtem Co to? Usysza

ciche plusk, plusk. Woda? pomyla i, nie zastanawiajc si, przyspieszy kroku. Nie myli si. To bya woda. Duo wody! Cae ogromne jezioro! Bocian a pomacha skrzydami z radoci. Jezioro to aby, mnstwo ab, mnstwo je-dzenia. Ruszy dziarsko naprzd. Jezioro wygldao obiecujco.

Po powierzchni pywaa rzsa wodna. Na tafl i wesoo lizgay si nartniki wrd uroczych kwiatw, nad ktrymi kryy owady. Kwiaty i licie rolin rwnie pyway. Bociek pomyla, jak gbokie musi by jezioro, skoro te roliny, nazywane grelami tymi i grzybieniami biaymi, s zakorzenione w jego dnie. Przy brzegu majestatycznie koysay si szuwary, wrd ktrych wyrniay si tatarak, trzcina pospolita oraz paka wodna. Klekotek przypomnia sobie opowieci taty, e odygi tych rolin s sztywne, puste w rodku i odporne na uderzenia falujcej przy brzegu wody - na pewno stanowiy one schronienie dla ptakw i ich pisklt, a moe te pazw i ich larw. Tafl a jeziora bya wygadzona, a w przejrzystym powietrzu nis si szerokim echem tak miy dla ucha Klekotka rechot ab. Cudownie zachwyci si bocian.

Wtem ujrza na brzegu czapl, stojc z dumnie uniesion gow. Z przyjemnoci stwierdzi, e bya podobna do niego. Miaa rwnie dugi dzib, nogi i palce. Zbliy si i grzecznie zaklekota na powitanie.

Widz, e w nasze strony zawita mody bocian. Jak masz na imi? zapytaa czapla. Klekotek, a ty? Ja jestem Matylda Czaplipirko. Mieszkam tutaj niedaleko i wanie korzystam z cudownego poranka. Mog z tob porozkoszowa si widokiem tego piknego jeziora? Oczywicie, jeli tylko masz ochot. O, spjrz, kaczki wanie zabieraj si do niadania. Poogldamy, jak sprytnie

nurkuj. Klekotek stan obok Matyldy i zacz obserwowa kaczki. Nie mg si nadziwi ich umiejtnociom. Pyway

sobie spokojnie i nagle chlup pod wod. Jak one to robi? Czego tam szukaj? Poywienia? A co one jedz? Dlaczego maj takie dziwne dzioby?- myla na

gos. Och, to proste, Klekotku powiedziaa, miejc si Matylda Kiedy dobrze si przyjrzysz, zauwaysz, e nie tylko

kaczki tak si zachowuj i inaczej wygldaj. Twoje ulubione aby te potrafi nurkowa. A ryby? Nigdy wody nie opuszczaj odpowiedzia Klekotek Ale jak to si dzieje? Przyroda tak to urzdzia, e rne zwierzta w odmienny sposb s przystosowane do rodowiska, w ktrym yj.

Ty i ja mamy dugie nogi, a kaczka krtkie z bon midzy palcami. Po co? By lepiej jej si pywao. My nie musimy py-wa w poszukiwaniu jedzenia. Wystarczy, e mamy dugie dzioby. Zwr te uwag, e kaczka ma natuszczone pira, aby nie zamoky w wodzie. Ryby yj w wodzie, a wic zamiast puc, ktre my mamy, one maj skrzela umoliwiajce im oddychanie. Kiedy przyjrzysz si dokadniej ich ciau, zauwaysz, e s liskie i pokryte uskami, co uatwia im po-ruszanie si pod wod. Ksztat ciaa maj rwnie przystosowany do ycia w wodzie. tumaczya spokojnie Matylda Kademu wedug jego potrzeb dodaa fi lozofi cznie.

Klekotek spojrza z uznaniem na now znajom. Skd ona tyle wie? To pewnie dlatego, e yje duej ode mnie. Ile ja si musz jeszcze nauczy westchn cichutko. Nauczysz si. Wystarczy uwanie obserwowa otaczajcy wiat i wyciga wnioski z tych obserwacji. A teraz ju id

na polowanie, bo sysz, jak burczy ci w brzuchu. Masz racj. Do widzenia, Matyldo. Do zobaczenia, Klekotku czapla przecigna si leniwie, wystawiajc gow w stron przygrzewajcego ju so-

ca.

OPOWIADANIA

- 6 -

OPOWIADANIAAgnieszka Romanik

Klekotek, jako bocian ciekawy wiata, uwanie obserwowa to, co si dzieje wok niego. Dlatego te zbliy si do brzegu jeziora i bacznie mu si przyglda.

Poniewa poczu gd, zacz obserwowa powierzchni w poszukiwaniu poywienia. Postanowi wej do wody. Zrobi krok - i nastpny. Poczu, e si zapada. Mu pomyla, ale nie zaniepokoi si. Co prawda przemkny mu przez gow ostrzeenia taty, aby by ostrony, wchodzc do nieznanej wody, ale nie zaprzta sobie tym gowy. Bardziej niepokoi go dziwny zapach unoszcy si w powietrzu. Zapach zgnilizny? To normalne. Przecie to jezioro, ktre moe zarasta rnymi rolinami lubicymi wod. rozwaa Klekotek. Ale to nie by taki zapach. Postanowi obej jezioro wok, brodzc przy brzegu.

Nagle zobaczy na powierzchni wody co byszczcego w porannym socu. Podszed bliej. To bya butelka. Klekotek skrzywi si na myl, kto postpi tak niemdrze, wyrzucajc butelk do jeziora. Ale co to? Spojrza dalej, a tam kbia si caa gra rnych odpadw. Byy wrd nich nie tylko plastikowe butelki, ale rwnie kartony, papiery, puszki, stare opony, jakie worki foliowe i inne rzeczy, ktrych Klekotek nigdy w yciu nie widzia, ale nie wyglday one przyjanie. Bocian zaklekota gono ze zoci. Bezmylni ludzie! zakrzykn w duchu. Wygldao na to, e kto przyjecha tutaj samochodem i wyrzuci to wszystko na brzeg. lady k byy jeszcze widoczne, a zapach, ktry unosi si nad jeziorem, pochodzi wanie z tego miejsca. W dodatku zauway, e odpady lece na brzegu podmakaj i brudna woda podcieka do jeziora. Klekotek w bezsilnej zoci zacz biec do tych odpadw. Chcia je wycign z jeziora, nie zdajc sobie sprawy, e sam nic nie zdziaa. Tu potrzebna bya sia wielu bocianich dziobw, a przede wszystkim mdrych, mylcych ludzi. Biegnc, zobaczy co, co go jeszcze bardziej rozgniewao. Do jeziora doprowadzone byy rury, z ktrych wypyway cieki. Co strasznego! - zatrzs si ze zoci Klekotek. - Jak mona odprowadza trucizn do miejsca, gdzie yj zwierzta! To dlatego nigdzie nie widziaem rakw. Nie mog y w tak zanieczyszczonej wodzie! Ten, kto to robi, to prawdziwy przestpca! Wtem poczu bl w nodze i upad. Sprbowa poruszy nogami, chcc si podnie. Niestety, byo to niemoliwe. Biedny bocian zaplta si w zwoje drutw porzu-cone przez kogo przy brzegu jeziora. Zacz bi bezradnie skrzydami i szarpa dziobem druty. Oczy zaszkliy mu si od ez bezradnoci. Z wielki wysikiem udao mu si wydosta na brzeg. Spojrza na swoj nog. Bya caa pokaleczona. Sprbowa stan, ale sprawiao mu to ogromn trudno, bo noga dosy mocno bolaa. Klekotek rozglda si bezrad-nie i jego wzrok znw pad na stos odpadw. Pomyla, e na pewno cae dno byo w tym miejscu zarzucone zwojami drutw, ktre s sztywne i maj ostre zakoczenia. Straszne!- pomyla Przecie ludzie te mog si pokaleczy, wchodzc do jeziora, nie mwic ju o zwierztach w nim zamieszkujcych.

Tymczasem mama zaniepokoia si dug nieobecnoci swojego syna. Wysaa na poszukiwania tat bociana. Teraz kry nad polami i k, bacznie przeczesujc wzrokiem teren. Zobaczy biao czarny ksztat nad brzegiem jeziora. To Klekotek! Jego dugi dzib aonie wyciga si ku niebu. Tata szybko wyldowa obok syna. Zobaczy jego zranion nog i a zatrzs si z alu.

- Klekotku, synku, jak do tego doszo? - Druty pozostawione w jeziorze skaleczyy mi nog. Tato, boli!

Tata bocian nie wiedzia, co robi. Bociany nie potrafi opatrywa ran. Zacz zrywa dziobem traw i przykada j na ran. Drepta w miejscu, bijc bezradnie skrzydami powietrze i klekoczc, ile si w pucach. Moe kto usyszy jego woanie. I nagle sta si cud! Niedaleko od jeziora rozleg si gromki piew:

Gdzie strumyk pynie z wolna,Rozsiewa zioa, maj,Stokrotka rosa polna, a nad ni szumia gaj To grupa harcerzy wdrowaa skrajem ki. Nadzieja wstpia w serca bocianw. Moe harcerze pomog Klekotkowi.

NIESZCZLIWY WYPADEK

- 7 -

OPOWIADANIA Wszyscy sta! zakrzykn druynowy Jak widzicie, jezioro jest bardzo zanieczyszczone. Naszym dzisiejszym za-

daniem jest usunicie odpadw z jego brzegw. Dostaniecie worki, do ktrych spakujemy nieczystoci i przewieziemy je na prawdziwe, zorganizowane skadowisko. I pamitajcie o zaoeniu rkawic ochronnych! doda surowo.

Druhu! Druhu! Prosz spojrze. Tam w trawie ley bocian! To nie jest normalne, eby bocian tak lea. Moe co mu si stao? zaczy woa piskliwie dziewczynki.

Faktycznie, musimy to sprawdzi. Bdziemy jednak ostroni, eby si nie wystraszy. Tata Klekotka schowa si nieopodal. Wiedzia, e pomoc harcerzy jest szans dla jego syna i nie chcia im przeszka-

dza. Harcerze zbliyli si do rannego bociana. Klekotek spojrza na nich smutno. Ten bocian jest ranny. Musimy zabra go do weterynarza zarzdzi druynowy To s wanie skutki nieodpo-

wiedzialnego postpowania ludzi doda smutno. Harcerze szybko przenieli bociana do ciarwki stojcej na drodze. Kierowca ruszy pdem, a oni zostali, aby

posprzta dzikie wysypisko. Tata bocian wrci do swojej rodziny. Co za nieszczcie! zapakaa mama Klekotka Moe trzeba pomyle o jakim zupenie nowym miejscu na

dom? Nie, moja droga, przecie my, bociany, od pokole wracamy w to samo miejsce. Tu jest nasz dom. To ludzie spra-

wiaj, e czujemy si w nim coraz gorzej. Jednak kiedy dzi przygldaem si harcerzom, pomylaem, e nie musi tak by. Oni dali mi nadziej. odpowiedzia tata, przytulajc skrzydem zrozpaczon mam.

W tym czasie weterynarz opatrzy ran Klekotka, ktry od razu poczu si lepiej. Bd musia poszuka swojej ro-dziny, kiedy wyzdrowiej westchn Dobrze jednak, e znaleli si ludzie, ktrzy mi pomogli- doda ju weselej. Z t myl pooy gow na legowisku przygotowanym przez on weterynarza i zasn.

Elbieta Gierek

Woda jest nie tylko rodowiskiem ycia szeregu organizmw, ale take podstawow substancj wszelkich procesw fi zjologicznych zachodzcych w komrkach.

Bierze udzia w zjawiskach fi zycznych i chemicznych: paruje, skrapla si, przenika do wd gruntowych, jest pobie-rana lub wydalana przez organizmy. Powszechnie wiadomo, e ycie organizmw rolinnych i zwierzcych na Ziemi jest niemoliwe bez wody, a jej znaczenie w funkcjonowaniu przyrody oraz w codziennych czynnociach czowieka nieocenione.

Porwnujc stosunek powierzchni rodowisk wodnych do ldowych, wydawaoby si, e stae zasoby wody naszej planety s olbrzymie i wrcz nieograniczone. Jednake z tego a okoo 97% stanowi wody sone zgromadzone w mo-rzach i oceanach, dostpne tylko dla niektrych organizmw morskich. Jedynie ok. 3% oglnych zasobw wodnych Ziemi zajmuje woda sodka zgromadzona gwnie w lodowcach. Wody rzek, jezior oraz gruntowe zajmuj z tego zaledwie ok. 0,03%.

Ta niewielka cz globalnych wd jest stosunkowo atwo dostpna i eksploatowana przez czowieka. Warto podkreli, e i te, wzgldnie skromne zasoby, z powodu rnych przyczyn kurcz si z dnia na dzie.

W do duym tempie narasta liczba ciekw i zbiornikw wodnych o ekstremalnie niekorzystnych dla ycia warun-kach, co w efekcie prowadzi nie tylko do uszczuplania zasobw wody pitnej dla czowieka, ale take ogranicza wyst-powanie wielu organizmw rolinnych i zwierzcych na naszym globie.

Dziki wielu wiatowym organizacjom, zajmujcym si ochron zasobw naturalnych Ziemi, problem wody sta si globalnym i obecnie urs do stanu alarmujcego.

Gwny truciciel wd rdldowych to przemys. Do najwikszych ich konsumentw nale: hutnictwo, prze-mys chemiczny i papierniczy.

WODA

OPOWIADANIA

- 8 -

OPOWIADANIANie jest to jedyne rdo zanieczyszcze wd sodkich. Znaczny udzia maj cieki komunalne oraz roztwory

chemiczne dostajce si bezporednio do wd lub powstae w wyniku wypukiwania przez opady herbicydw, pesty-cydw i nawozw sztucznych z pl uprawnych.

Mona wymieni rwnie wiele innych przyczyn degradacji wody, a stopie jej zanieczyszczenia z roku na rok wzrasta.

W konsekwencji tego nastpuje wzrost: zatru pokarmowych, stanw zapalnych i chorb nowotworowych ukadu pokarmowego, alergii jelitowych, chorb skrnych oraz szeregu innych.

Uszczuplaj si zasoby nie tylko wody pitnej, ale rwnie potrzebnej do mycia, prania, a take rekreacji. Obecnie w Polsce mamy ju niewiele ciekw wodnych o I klasie czystoci wd.

W wyniku narastania zanieczyszcze wystpuj czsto okresowe nicia ryb oraz obserwuje si zanik wielu or-ganizmw wodnych (gbek, wypawkw, niektrych owadw, ma). Nastpuj strukturalne procesy przebudowy stosunkw jakociowych i ilociowych organizmw w ekosystemach wodnych, co w efekcie doprowadza nie tylko do ekstynkcji (zaniku) jednych populacji i pojawiania si innych, ale take do okresowych gradacji np.: niektrych miczakw, ochotek, komarw, a te czsto okazuj si dokuczliwe dla czowieka.

Jedn z gwnych przyczyn tego niekorzystnego zjawiska w przyrodzie s nie tylko nieprzemylane formy dziaal-noci gospodarczej czowieka, ale take nonszalanckie i bezmylne zachowania. Wikszo z nas na og nie zauwaa zachodzcych stopniowo przemian w rodowiskach wodnych zwizanych ze wzrostem zanieczyszcze. Dopiero, kie-dy odczuwamy bezporednio konsekwencje tego przykrego dla przyrody zjawiska, zaczynamy dziaa. Reakcja ta moe jednak okaza si zbyt pna.

Zapewne nie uda si ju zatrzyma niekorzystnego zjawiska degradacji rodowisk wodnych, ale moe da si go ograniczy lub przynajmniej w czci zagodzi jego skutki.

Co zatem robi w i tak ju do dramatycznej sytuacji? Wiele si ju w tym kierunku prbuje zmienia. Buduje si oczyszczalnie ciekw przemysowych i komunalnych,

chroni si obszary z zasobami wody pitnej oraz cieki wodne z I klas czystoci, zmienia si prawo, np. budowlane. Jest to jednak niewystarczajce, trudne i bardzo kosztowne. Nie wszystkie gminy, osiedla i wioski sta na to,

a wzrost emitentw zanieczyszcze wd nastpuje i bdzie si powiksza. Niewtpliwie duym postpem jest powtrna utylizacja zanieczyszczonych wstpnie wd przez przemys i produk-

cja tzw. ekologicznych rodkw o wzgldnie niskiej toksycznoci i atwym rozkadzie przez mikroorganizmy. W niektrych rejonach kraju oraz grupach spoecznych obserwuje si ju symptomy pozytywnej reakcji ludzi na

ogln edukacj ekologiczn i racjonalne uytkowanie wody. Jest to jednak wszystko za mao, aby odczu wyran popraw jakoci wd w Polsce.

Co mona jeszcze zrobi?Paradoksalnie mona by odpowiedzie wiele - i wymieni ca list moliwoci. Jedn z nich jest z pewnoci

profi laktyka zwizana z jak najwczeniejszym uwiadamianiem spoeczestwa, a szczeglnie edukacj modziey w szkoach, o randze problemu. Moe wanie tego rodzaju inwestycja w szeroko pojt wiadomo, a take wypra-cowanie pewnych zachowa socjalnych mogyby w najbliszej przyszoci poprawi szacunek ludzi do wartoci wody jako jednego z najwikszych skarbw dziedzictwa przyrodniczego, dziki ktremu moliwe jest ycie na Ziemi.

Elbieta Gierek, Stanisaw Knutelski, Czowiek i rodowisko wodne wiczenia nie tylko na lekcje przyrody, MCDN, Krakw 2002

- 9 -

OPOWIADANIAElbieta Gierek

Jesienne wieczory w helskim fokarium duyy si w nieskoczono. O tej porze roku turyci ju nie odwiedzali schroniska tak tumnie jak w czasie wakacji. Zmrok zapada wczenie. Zwierzta nudziy si - szczeglnie mode foczki, ktre nigdy nie miay do zabawy.

Nudz si, opowiedz jak bajk, mamo poprosia dorastajca foka Agatka. O nie, do bajek, moja droga, powinna ju wydorole - mama wyranie nie miaa ochoty na adne opowieci

Jeli chcesz, opowiem ci o Batyku. Moe zamierzenia naszych opiekunw si udadz i wtedy popywasz w jego wodach.

A jakie jest to nasze morze? zapytaa foczka z zaciekawieniem. No to posuchaj mama zacza swoj opowie Nasze morze jest nazywane rdldowym albo wewntrznym,

to znaczy, e z kadej strony otaczaj go ldy, a z innymi morzami czy si tylko wskimi cieninami. Te cieniny nazywamy duskimi.

A z jakim morzem cz go te przesmyki? zapytaa zaintrygowana Agatka. Z Morzem Pnocnym, a ono jest z kolei czci Oceanu Atlantyckiego, tak jak i Batyk mama umiechna

si tajemniczo. Czy ty tam bya, mamo? A spotkaa kogo po drodze? Jakie zwierzta yj w Batyku? Duo ich jest? A foki?

Foki, mamo, duo fok pywa w Batyku? foczka zasypaa mam pytaniami. Nie przerywaj starszym, moja droga, jeli chcesz si jeszcze czego dowiedzie mama foka skarcia swoj

crk Niestety, w Batyku yje niewiele zwierzt. Widziaam morwiny, due ssaki, nasze kuzynki: fok szar, obrczkowan i pospolit. Jednak mnie gwnie interesowa obiad ryby. Prawd mwic, mona powybrzydza. Pywa tam ponad dwadziecia gatunkw ryb sonowodnych, a przy ujciach rzek trafi aj si nawet sodkowodne. Przy samym dnie zobaczy mona mae, na przykad omuka, sercwk, rogowca batyckiego. Sporo pywa rw-nie skorupiakw, najczciej krewetki i kiee. Ciebie pewnie rozmiesz meduzy, czyli jedna z form yciowych chebi modrej. S prawie przezroczyste, a ksztat maj jak te dziwne przedmioty, ktre trzymaj ludzie w rku, gdy stoj nad naszym basenem podczas deszczu.

Mamo, a te wszystkie zwierzta, o ktrych opowiadasz, te jedz ryby? Agatka suchaa w zadumie opowieci, a wok niej zbierao si coraz wicej foczych dzieci. Przecie mama opowiadaa tak, jakby to wszystko widziaa na wasne oczy.

Oj, to rnie. Kady ma wasne smaki, s i tacy, ktrzy jedz tylko roliny, fuj! - z wielkim grymasem odpo-wiedziaa foka W Batyku s takie malutkie roliny, ktre pywaj biernie unoszone przez fale. Prawie ich nie wida. Ludzie mwi na nie fi toplankton. To okrzemki i sinice. S te takie, ktre porastaj dno morskie. Tworz prawdziwe zarola. Mog by zielone jak gazatka, brzowe jak morszczyn albo czerwone jak widlik. A wszystko zaley od tego, gdzie rosn i na jakiej gbokoci. Wygldaj piknie, jak kolorowe dywany foka bya ju zmczona opowieci. Wyranie zacza ziewa.

A czy Batyk jest gboki? teraz pytay ju inne mae foki- A jaka jest w nim woda, bardzo sona? A na nas te kto poluje?

To ju ostatnie pytanie, moi drodzy. Odpowiem, a potem idziecie spa foka zaczynaa si niecierpliwi. - Ba-tyk jest pytkim morzem. Jego wody s sabo zasolone. Nazywany jest morzem sonawym. Ma na to wpyw wiele czynnikw, na przykad sabe parowanie wody ze wzgldu na pooenie geografi czne morza. Do Batyku dopywa te duo rzek, ktrymi spywaj wody sodkie. O cieninach duskich ju wam mwiam. Sami pomylcie, jakie to ma znaczenie foka najwyraniej miaa ju do udzielania wywiadu coraz wikszej grupie foczek. Czua si nie-swojo. Otaczay j obce dzieci, a wok kryy zaciekawione, dorose foki.

ROZMOWA W FOKARIUM

OPOWIADANIA

- 10 -

OPOWIADANIA Chcemy do morza!!! Tam jest cudownie!!! Nie bdziemy si nudzi! Dlaczego jestemy tu uwizione?! krzyki

maych fok zaczy zwraca uwag najpierw ich rodzicw, a potem opiekunw. Co niepokojcego dziao si w base-nie. Ludzie podchodzili do balustrady i przygldali si ssakom zgromadzonym wok jednej foki.

Mama foka nigdy nie pozwalaa na najmniejsze nieposuszestwo swojej crce, a teraz musiaa ugasi wyranie rodzcy si bunt foczej modziey.

Pomylcie sami, jaka moe by przyczyna tego, e tu jestemy? bya bardzo zdenerwowana Czy mylicie, e wasi rodzice nie tskni za morzem? Nie tkwimy tu z dobrej woli! To po prostu mniejsze zo i jedyny ratunek dla naszego gatunku!

A potem si wzruszya i zacza mwi ju duo ciszej. Morze Batyckie jest pikne, ale czowiek go niszczy. Nie jestemy w nim bezpieczne - ani my , ani inne organizmy.

Na szczcie, ludzie ju wiedz o swoim niewaciwym postpowaniu. To, e istnieje nasze fokarium, to dowd na to, e ludzie staraj si naprawia krzywd wyrzdzan zwierztom.

Foka bardzo posmutniaa. Wrzawa wrd modych foczek ucicha. Wszystkie spoglday teraz po sobie ze smut-kiem w oczach.

Moe kiedy popywam w Batyku westchna Agatka i przytulia si do mamy.

wychowanie przedszkolne i edukacja wczesnoszkolna

- 11 -

Iwona Zajc

Temat: Czysto wd jeziora.Cele oglne

uwiadomienie koniecznoci ochrony czystoci jezior.

Cele operacyjneucze:

rozumie znaczenie czystej wody dla organizmw, dostrzega potrzeb ochrony czystoci jezior, formuuje odpowiedzi na pytania, opowiada o swoich uczuciach, potrafi przedstawi plastycznie wysuchany wiersz, aktywnie pracuje na zajciach.

Metody pracy pogadanka, dyskusja, praktycznego dziaania, waloryzacyjne.

Formy pracy indywidualna, grupowa, zbiorowa.

rodki dydaktyczne tekst przewodni wiersz pt. Jezioro niczym zwierciado, pyta DVD, karty pracy: Znaki zakazu, Jezioro, Rebusy, kolorowa plansza jeziora, odtwarzacz DVD, pyta CD z muzyk relaksacyjn, mae karteczki i kartony, blok, mapa fi zyczna Polski, farby, magnesy.

SCENARIUSZ 1

wychowanie przedszkolnei edukacja wczesnoszkolna

- 12 -

Przebieg zaj

1. Powitanie w krgu.Nauczyciel piewa powitanie Dzie do bry dzie ci, na dwikach sol i mi, a uczniowie odpiewuj Dzie do bry pa ni, rwnie na tych samych dwikach.

2. Wprowadzenie. Analiza ilustracji przedstawiajcej jezioro. Wskazanie typowych dla tego krajobrazu zwierzt i rolin.

3. Wypowiedzi wielozdaniowe na temat ilustracji. Jakie zwierzta pywaj po wodzie? Jakie zwierzta pywaj pod wod? Jakie roliny rosn wok jeziora lub w jeziorze? Jakim zbiornikiem wodnym jest jezioro? Czym jezioro rni si od rzeki? Jak mona spdza czas nad jeziorem? Czy w kadym miejscu nad jeziorem moemy pywa? Czy w kadym jeziorze mona pywa?

4. Odszukanie na mapie najwikszych jezior Polski. Miejsca z najwiksz liczb jezior to pojezierza.

5. Suchanie czytanego wiersza pt. Jezioro niczym zwierciado - pyta DVD.

6. Rozmowa na temat wysuchanego wiersza: Jak wygldao jezioro w porannym socu? O czym marzyo jezioro? Co przerywao spokj jeziora? Jakie pytanie koczy wiersz?

7. Swobodne wypowiedzi dzieci ustosunkowujce si do ostatniego pytania w wierszu - Czy mogoby by inaczej?

8. Wizualizacja.Uczniowie kad si na dywanie, zamykaj oczy i przy dowolnej muzyce relaksacyjnej nauczyciel powtrnie czyta wiersz.

9. Swobodne wypowiedzi uczniw po wysuchaniu utworu przy muzyce. Wyraanie odczu towarzyszcych suchaniu I czci wiersza. Wyraanie odczu towarzyszcych suchaniu II czci wiersza.

10. Praca plastyczna.Nauczyciel dzieli klas na dwie grupy. Jedna grupa maluje farbami krajobraz, na ktrym jezioro jest zanieczysz-czone, a druga krajobraz z czystym jeziorem.

11. Wywieszenie prac na tablicy.

12. Wsplne wyciganie wnioskw z wysuchanego wczeniej tekstu oraz prac namalowanych przez uczniw, np.: Naley dba o czysto jezior. Krajobraz nad czystym jeziorem jest pikny. W zanieczyszczonej wodzie nie bd yy zwierzta i roliny. W czystym jeziorze mona pywa i podziwia jego mieszkacw.

13. wiczenie.Uczniowie otrzymuj od nauczyciela kart pracy Jezioro. Ich zadaniem jest wycicie wszystkich elementw znaj-dujcych si pod rysunkiem jeziora.Musz dokona wyboru, ktre elementy nale do omawianego krajobrazu. Tylko te naklejaj na karcie pracy.


- 13 -

14. Zabawa ruchowa - Wdkarz i ryby.Nauczyciel wybiera jedno dziecko, ktre bdzie wdkarzem. Pozostae dzieci to rybki. Na haso rybki wszy-scy biegaj po sali, a na haso wdkarz kucaj , aby nie zosta zowion rybk. Kto nie kucnie, gdy wdkarz doliczy do trzech, zostaje zowiony i odpada z zabawy.

15. wiczenia. Uczniowie otrzymuj do wypenienia karty pracy Znaki zakazu i Rebusy.

16. Karta pracy Znaki zakazu zadaniem uczniw jest zaprojektowanie czterech znakw zakazu (wedug wasnej inwencji twrczej), ktre umieciliby nad jeziorem, aby chroni je przed zanieczyszczeniem.

17. Karta pracy Rebusy - uczniowie musz rozszyfrowa zakodowane rebusy. Dotycz one wody.

Jezioro Kaczki Dbaj o czysto jezior.

18. Burza mzgw. Kady ucze dostaje ma karteczk, na ktrej zapisuje propozycje, jak mona zapobiec zanieczyszczaniu jezior.Nastpnie nakleja j na karton przypity magnesami na tablicy.

19. Nauczyciel wybiera jednego ucznia, ktry odczytuje wszystkie propozycje. Uczniowie wsplnie wybieraj najwaniejsze i najciekawsze z nich. Buduj z nich zdania i zapisuj jako notatk w zeszycie.

20. Podsumowanie zaj.Dzieci staj w krgu, a ich zadaniem jest dokoczy zdanie Wszystkie odpady naley.

Bibliografia Zdzisaw Kajak, Ekosystemy wd rdldowych, PWN, Warszawa 2001

- 14 -

ZNAKI ZAKAZU

Narysuj znaki zakazu, ktre umieciby nad jeziorem.

SCENARIUSZ 1 - KARTA PRACY 1

- 15 -

JEZIO

RO

SC

ENA

RIU

SZ 1 - KA

RTA P

RAC

Y 2

Wytnij elem

enty znajdujce si pod ilustracj jeziora i naklej je w odpow

iednich miejscach. K

trych elementw

nie wykorzystasz do naklejenia?

- 16 -

Dbaj o 100+

REBUSY


t=k

d bie wer

ba=je e=oro


- 17 -

Iwona Zajc

Temat: Znaczenie wody dla zwierzt i rolin.Cele oglne

uwiadomienie koniecznoci ochrony czystoci wd.


rozumie znaczenie czystej wody dla zwierzt i rolin, dostrzega potrzeb ochrony czystoci wody, wyciga wnioski, poprawnie liczy w zakresie 20, rozwizuje zadania tekstowe, aktywnie pracuje na zajciach, rozwija umiejtno wsppracy w grupie.

Metody pracy pogadanka, pokaz, dyskusja, praktycznego dziaania.


rodki dydaktyczne tekst przewodni Choroba aby Matyldy, pyta DVD, karty pracy: Labirynt, Zadania z abk, Zadania rozmaite, Notatka o abie, Etapy rozwoju aby, plansza Gatunki ab, plansza Etapy rozwoju aby, odtwarzacz DVD, farby, blok A4 i A3.

SCENARIUSZ 2


- 18 -

Przebieg zaj

1. Powitanie w krgu.

2. Wprowadzenie - prezentacja ilustracji rnych gatunkw ab aba trawna, aba wodna, aba moczarowa i aba dalmatyska (zwinka).

3. Rozmowa na temat rnych gatunkw ab z wykorzystaniem spostrzee uczniw i demonstrowanej ilustracji. Jakie zwierzta s na ilustracji? Do jakiej gromady zaliczamy aby - ssakw, pazw czy gadw?

Komentarz nauczyciela: S to pazy bezogonowe. Maj ciao krtkie, spaszczone i pokryte nag skr. Ich skra pokryta jest luzem.Palce tylnych ng maj spite bon pawn. Jzyk ab jest wski, dugi, wyrzucany i lepki.

Gdzie yj aby? Czym si ywi aby? Co dzieje si z abami zim? W jaki sposb aby przychodz na wiat?

Komentarz nauczyciela: Samica skada jaja zwane skrzekiem, ktre s w galaretowatej otoczce. Z nich wylgaj si stadia larwalne zwa-ne kijankami, ktre znacznie rni si od osobnikw dorosych. Nie posiadaj koczyn, oddychaj skrzelami. W cigu okoo 16 tygodni ycia w wodzie kijanka stopniowo przeobraa si w dorosego osobnika i staje si go-towa, by opuci rodowisko wodne.

Dlaczego aba skada skrzek w wodzie, a nie na ldzie? Czy aby s pod ochron? Co to znaczy, e s pod ochron?

4. Ogldanie kolorowej planszy Etapy rozwoju aby.5. Utrwalenie z uczniami kolejnych etapw rozwoju aby.

Samica aby skada w wodzie, wok roliny, zapodnione jaja zwane skrzekiem. Z jaj wylgaj si kijanki. Stopniowo kijanka ulega przeobraaniu(wyksztacaj si kolejno koczyny tylne, przednie i stopniowo traci ogon). Zanikaj skrzela, pojawiaj si puca. Moda abka moe wyj na ld.

6. Wysuchanie opowiadania pt. Choroba aby Matyldy czytanego przez nauczyciela lub odtwarzanego z pyty DVD.

7. Rozmowa na temat wysuchanego tekstu. Jakie postaci wystpuj w opowiadaniu? Co si stao abie Matyldzie? Jakie dziaania podj jej m Leon? Co ludzie zrobili w jeziorze? Dlaczego ich zachowanie byo nieodpowiednie? Kto pomg abiej rodzinie? Jak zakoczya si historia Matyldy?

8. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli uczniw na czteroosobowe zespoy. Kady zesp otrzymuje du kartk z bloku. Zadaniem dzieci jest zapisanie odpowiedzi na pytanie Dlaczego aba Matylda zachorowaa?


- 19 -

9. Odczytanie przez przedstawicieli grup zapisanych zda.

10. Wsplne wyciganie wnioskw. Czysta woda jest wana dla ludzi, zwierzt i rolin. Zwierzta musz y w czystej wodzie. W zanieczyszczonej wodzie zwierzta choruj.

11. wiczenie. Dzieci otrzymuj kart pracy Etapy rozwoju aby. Zadaniem uczniw jest podpisanie kolejnych etapw prze-obraania si aby.

12. Zabawa ruchowa - abki skacz po ce .Nauczyciel najpierw ustala z dziemi znaczenie sygnaw. Uderzenie w bbenek oznacza, e dzieci maj skaka jak abki. Gdy przestanie uderza, wwczas abki daj koncert, czyli kumkaj i rechocz. Wtedy ju nie skacz.

13. Notatka.Dzieci otrzymuj kart pracy Notatka (tekst z lukami). Ich zadaniem jest uzupenienie go brakujcymi literami , rz, . Po wsplnym dokonaniu korekty bdw przepisuj j do zeszytu.

...aba jest pazem. yje nad wod i potrafi pywa. ...ywi si owadami. Jej sk...ra jest cienka i wilgotna. W wodzie skada skek, z kt...rego wylgaj si kijanki. One peobraaj si w doros ab.

14. Praca plastyczna.Dzieci otrzymuj farby i kartki z bloku. Ich zadaniem jest namalowanie ilustracji do dowolnego fragmentu opo-wiadania o abie Matyldzie.

15. Wystawka prac.Uczniowie trzymaj swoje prace i ustawiaj si w kolejnoci chronologicznej wydarze w opowiadaniu. Nastp-nie wieszaj prace na tablicy plastycznej.

16. Opowiadanie.Uczniowie, na podstawie chronologicznie uoonych prac, samodzielnie opowiadaj o przygodzie aby Matyldy. Nauczyciel zwraca uwag, aby dzieci wypowiaday si penymi zdaniami.

17. Labirynt.Uczniowie otrzymuj kart pracy Labirynt. Zadaniem ich jest doprowadzenie aby do jej przysmaku. Nikomu nie wolno wyj poza ciek.

18. Zadania matematyczne. Nauczyciel przed rozdaniem uczniom matematycznych kart pracy sprawdza rachunek pamiciowy, czyli dodawanie

i odejmowanie do 20, nastpnie rozdaje karty pracy Zadania z abk oraz Zadania rozmaite. Zadania z abk uczniowie rozwizuj proste zadania tekstowe na dodawanie i odejmowanie. Zadania rozmaite uczniowie wykonuj dziaania z okienkiem, tabelki oraz musz wstawi znaki < , >, =.

19. Podsumowanie zaj i ocena wedug zasad ustalonych w klasie.

- 20 -

LABIRYNT


PolecenieSprawd, ktra aba zapaa much?

- 21 -

ZADANIA Z ABK


R:

O:.............

Po ce skakao 16 abek. Cztery si odczyy w poszukiwaniu much. Ile abek zostao na ce? Skrel abki, ktre si odczyy.

R:.

O:.

Rozwi zadania tekstowe.

Nad jeziorem 8 ab szukao owadw, po chwili doczyo do nich jeszcze 7 ab. Ile ab razem szukao owadw?

- 22 -

14 10 9

20 17

19 20 15

8 12- 8 + 8

+ 6 - 6

6 9

8 + 2 9

0 4

12 9

16 16

13 + 7 20

7 6

2 + 5 7

4 + 3 10 - 3

13 12

20 - 3 15

20 + 0 20 - 0

3. Wstaw znaki , =

1. Oblicz

2. Tabelki

4. Oblicz

3 +

15 +

17 +

= 16

=16

= 20

19 -

11 +

16 -

= 11

= 15

= 9

20 -

16 -

5 +

= 14

= 9

= 17

2 + - + - +.......... .......... .......... ....................14 5 5 3 4

ZADANIA ROZMAITE


- 23 -

NOTATKA O ABIE


Uzupenij tekst brakujcymi literami , rz, .

...aba jest pazem. yje nad wod i potrafi pywa. ....ywi si owadami. Jej sk...ra jest mikka i wilgotna. W wodzie skada skek, z kt...rego wylgaj si kijanki. One peobraaj si w doros ab.

ETAPY ROZWOJU ABY


- 25 -

Iwona Zajc

TEMAT: Transport wodny.cele oglne

uwiadomienie znaczenia wody w transporcie oraz podczas wypoczynku.


docenia rol transportu wodnego, zna wyraenia i zwroty zwizane z transportem wodnym i sportami wodnymi, wymienia sposoby wykorzystania wody przez czowieka, wyciga wnioski, formuuje myli, rozwizuje rne zadania matematyczne, wykonuje poprawnie cztery podstawowe dziaania matematyczne w zakresie 100, wsppracuje w grupie, aktywnie pracuje na zajciach.

Metody pracy pokaz, rozmowa, praktycznego dziaania.


rodki dydaktyczne plansze: rodki transportu wodnego, Sporty wodne, karty pracy: Rebusy wodne, Kto i co pywa?, Zawody zwizane z wod, aglwka, Pow ryb, magnetofon, pyta CD, mapa fi zyczna Polski, niebieskie kartki z bloku technicznego, upiny po orzechach, noyczki, plastelina, kredki.

SCENARIUSZ 3


- 26 -

Przebieg zaj


2. Wprowadzenie.Burza mzgw. Uczniowie, siedzc w krgu, kocz zdanie:Woda kojarzy mi si z np. podr statkiem, z basenem, myciem, pywaniem, kpiel, podlewaniem, deszczem, rybami, morzem, itp.

3. Rozwizanie pokazanych przez nauczyciela rebusw z karty Rebusy wodne.Rozwizania rebusw to:- statek, kajak, dka, prom.

4. Pogadanka. Co oznaczaj odgadnite rebusy? Po jakich wodach mog porusza si tego typu rodki transportu? Co mona nimi przewozi? Kto pracuje na statkach?

5. Praca z map fi zyczn Polski.Wskazywanie na mapie miejsc, po ktrych moe porusza si transport wodny, czyli:

najwikszych i najduszych rzek, jezior, Morza Batyckiego. (Zwrcenie uwagi, e woda na mapie oznaczona jest kolorem niebieskim).

6. Rozmowa na temat rozwoju transportu wodnego dawniej i obecnie z wykorzystaniem planszy rodki transportu wodnego:

tratwy, odzie aglowe - napdzane si ludzkich mini, parostatki, aglowce, jachty, motorwki, wodoloty, kutry rybackie, barki, statki pasaerskie, tankowce, promy, lotniskowce.

Komentarz nauczyciela. Transport wodny jest stosunkowo tani i mona nim przewozi bardzo due iloci towaru, samochody, wagony kolejowe, autobusy oraz du liczb pasaerw.7. Swobodne wypowiedzi uczniw na temat podry drog wodn, sportw wodnych lub aktywnego wypoczynku

nad wod na podstawie wasnych dowiadcze.

8. rodki transportu wodnego. podzia statkw na pasaerskie, towarowe, rybackie oraz wojenne, podzia na statki pywajce po rzekach i morzach transport rdldowy i morski, rekreacja nad wod.

9. wiczenie. Uczniowie otrzymuj kart pracy Kto i co pywa?Zadaniem uczniw jest poczenie rodka transportu wodnego z odpowiedni postaci:statek pasaerski kapitan,kuter rybacki rybak,lotniskowiec marynarz nadzorujcy start samolotw,


- 27 -

aglwka eglarz,kajak kajakarz,motorwka ratownik,dka turysta.

10. Zabawa ruchowa - d Wikingw. Nauczyciel dzieli klas na dwa zespoy. Kady zesp jest jedn odzi, ktra napdzana jest si ludzkich mini. Zabawa polega na pywaniu odzi po klasie. Do celu moe dopyn tylko ta d, ktrej osada bdzie rwno uderza wiosami wod.

11. wiczenie ortografi czne i jzykowe.Uczniowie otrzymuj kart pracy Zawody zwizane z wod.a) Zadaniem uczniw jest uzupenienie wyrazw brakujcymi spgoskami lub rz i przepisanie notatki do zeszytu.

Maryna pywa na statku po moach i oceanach.Na aglowcu egla wciga agiel na maszt.Rybak na kute Ra wiatrw wypyn w moe owi dorsze.

b) Zadaniem uczniw jest wpisanie do odpowiednich statkw czasownikw, rzeczownikw i przymiotnikw umieszczonych pod rysunkami oraz pokolorowanie statkw.( marynarz, owi, grone, pywa, odwany, rybak, koysze, spokojne, foka, morski, sztorm, fale, zarzuca, bkitny, grzmi)

12. Zabawa w skojarzenia.Uczniowie siedz w krgu. Objanienie zasad zabawy.

Skojarzenia acuchowe - nauczyciel podaje wyraz morze. Pierwszy ucze podaje skojarzenie do tego wyrazu, ale nastpny ju do wyrazu kolegi itd.

Skojarzenia soneczko- nauczyciel podaje wyraz sztorm. Kady ucze podaje inne skojarzenie z wyrazem sztorm.13. wiczenie.

Uczniowie otrzymuj kart pracy aglwka. Ich zadaniem jest dopasowanie podpisw do odpowiednich miejsc na aglwce.(rufa ty statku, dzib przd statku, lewa burta i prawa burta boki statku, maszt , agiel, ster, kotwica)

14. Praca plastyczna aglwki na jeziorze.Z czterech upinek orzechw dzieci robi cztery aglwki. Wntrze upinek wypeniaj plastelin. Do grnej cz-ci wykaaczki przyklejaj agle w ksztacie trjktw. Nastpnie wbijaj wykaaczk do upinki. Tak wykonane aglwki na kawaku plasteliny przyklejaj na jezioro wycite z niebieskiej kartki z bloku technicznego.

15. Wystawa prac i ocena.

16. Zadania matematyczne.Uczniowie otrzymuj kart matematyczn Pow ryb.

a. Zadaniem uczniw jest obliczenie, ktry rybak zowi wicej ryb i pokolorowanie kutra.b. Zadaniem uczniw jest obliczenie, jak odlego przebya barka rzeczna pynca po Wile z Krakowa

do Gdaska.

17. Podsumowanie dnia i ocena wedug zasad ustalonych w klasie.

- 28 -

REBUSY WODNE


k

p

b

p=k c=k

lwka=tek

- 29 -

KT

O I CO P

YWA?

SC

ENA

RIU

SZ 3 - KA

RTA P

RAC

Y 2

Polecenie

Pocz strzakami rodek transportu w

odnego z odpowiedni postaci.

- 30 -

ZAWODY ZWIZANE Z WOD


PolecenieUzupenij wyrazy brakujcymi spgoskami lub rz.Przepisz notatk do zeszytu.

Maryna pywa na statku po moach i oceanach.

Na aglowcu egla wciga agiel na maszt.

Rybak na kute Ra wiatrw wypyn w moe owi dorsze.

Wpisz do odpowiednich statkw czasowniki, rzeczowniki i przymiotniki umieszczone pod rysunkami. Pokoloruj statki.

(marynarz, owi, grone, pywa, odwany, rybak, koysze, spokojne, foka, morski, sztorm, fale, zarzuca, bkitny, grzmi)

czasowniki

rzeczowniki

przymiotniki

- 31 -

AGLWKA


PolecenieDopasuj podpisy do odpowiednich miejsc na aglwce.( rufa ty statku, dzib przd statku, lewa burta i prawa burta boki statku, maszt , agiel, ster, kotwica)

- 32 -

PolecenieOblicz, ktry rybak zowi najwicej ryb. Pokoloruj jego kuter.

POW RYB


25 + 18 =

14 + 21 - 5 =

3 6 = 36 : 6 =

43 - 31 =

- 33 -

Gdask

Toru

Warszawa

Krakw

Sandomierz

Pock14 cm

29 cm

8 cm

32 cm

15 cm

PolecenieOblicz, jak odlego przebya barka rzeczna pynca po Wile z Krakowa do Gdaska. Odlegoci zaznaczone s w centymetrach, a 1 cm = 8 km.

miejsce na obliczenie, czyli R:..

miejsce na odpowied, czyli O:

TRANSPORT RZECZNY



- 35 -

Iwona Zajc

SCENARIUSZ 4TEMAT: Woda rdem ycia.Cele oglne

uwiadomienie znaczenia wody dla ycia i zdrowia ludzi, zwierzt i rolin; ksztatowanie umiejtnoci racjonalnego wykorzystania wody.


rozumie znaczenie wody dla ludzi, zwierzt i rolin, okrela waciwoci wody, wyciga wnioski na podstawie przeprowadzonych dowiadcze, formuuje odpowiedzi na pytania, rozwizuje proste zadania tekstowe, aktywnie pracuje na zajciach.

Metody pracy pogadanka, dyskusja, praktycznego dziaania.


rodki dydaktyczne pyta CD odgosy wody, karty pracy: Ziemia, Krople, Podzia wd, 4 szklanki, butelka o pojemnoci 1 litra, woda, cukier, sl, farba plakatowa, mapa fi zyczna wiata, globus, niebieska kartka z bloku technicznego A-4, wycite z gazet sylwetki zwierzt yjcych w wodzie, wycite z gazet wizerunki rolin podwodnych, noyczki, klej.


- 36 -

Przebieg zaj


2. Wprowadzenie. Zabawa Moje miejsce na Ziemi. W sali rozmieszczamy ilustracje: morza, jezior, rzek, gr, pustyni, wsi i miasta. Zadaniem dzieci jest wybranie sobie miejsca, gdzie chciayby zamieszka i uzasadnienie swojego wyboru.

3. Pogadanka na temat miejsc najchtniej wybieranych przez ludzi do zaoenia swoich domostw.

4. Praca z map fi zyczn wiata i globusem.Szukanie na mapie i globusie mrz, oceanw i ldw.

5. wiczenie.Uczniowie otrzymuj kart pracy Ziemia. Ich zadaniem jest zamalowanie kolorem niebieskim, na schemacie Zie-mi, mrz, oceanw, a kolorem zielonym ldw. Wycignicie wniosku na Ziemi wicej jest wd ni ldw. Uczniowie wycinaj obrazek i wklejaj do zeszytu pod tematem lekcji.

6. Zabawa Wodna muzyka Co to za dwiki? odgadywanie dwikw wysuchanych z pyty CD: szum fal; padajcy deszcz; woda z odkrconego

kranu; woda gotujca si w czajniku; szmer rzeczki. Tworzenie muzyki: naladowanie odgosw wody i ich odtwarzanie przy uyciu butelek z rn iloci wody, workw

foliowych, dzwonkw.7. Podzia wd na:

wody pynce, wody stojce, naturalne zbiorniki wodne, sztuczne zbiorniki wodne.

8. wiczenie.Uczniowie otrzymuj kart pracy Podzia wd. Ich zadaniem jest obliczenie dziaa i wpisanie wynikw w odpo-wiednie miejsce do tabelki.

9. Dowiadczenie: Jaka jest woda?Naley przygotowa trzy szklanki z wod. W jednej rozpuszczamy cukier, w drugiej sl, a w trzeciej farb plaka-tow. Wyciganie wnioskw.

Co stao si z cukrem, sol i farb umieszczonymi w wodzie? Jakie s kolor i smak wody? Jak wod mog pi ludzie i zwierzta? W jaki sposb mona oczyci wod?

10. Praca w grupach.

Dzieci otrzymuj puzzle w postaci kropel wody, ktre s ju przez nauczyciela pocite na kawaki. Zadaniem grup jest zoenie kropel i odczytanie hasa: Woda to najcenniejszy skarb. (Puzzle znajduj si na karcie pracy Krople).

11. Zapis w zeszycie.Przepisanie hasa do zeszytu jako tematu lekcji.

12. Zabawy dramowe Jak korzystamy z wody na co dzie? Praca w parach. Zadaniem uczniw jest przedstawienie za pomoc ruchu sposobu wykorzystania wody w yciu codziennym, np. mycie wosw, naczy, okien, pranie, kpiel itp.


- 37 -

13. Rozmowa z uczniami na temat znaczenia wody nie tylko w yciu codziennym, ale i dla zwierzt i rolin yjcych w wodzie oraz w przemyle, rolnictwie, transporcie i wypoczynku.

14. Wycignicie wniosku, np.Troska o wod to jednoczenie troska o przyszo i ycie caego globu. Ze wzgldu na rol, jak peni w naszym yciu, musimy oszczdnie ni gospodarowa i dba o popraw jej stanu.

15. Tworzenie rodziny wyrazu WODA karta pracy Ziemia. Zadaniem uczniw jest wypisanie jak najwikszej liczby sw nalecych do rodziny wyrazu WODA.

16. Zadanie matematyczne.Uczniowie otrzymuj kart pracy Woda z zadaniami tekstowymi.Naley przygotowa 4 szklanki i butelk o pojemnoci 1 litra w celu zobrazowania zadania.

17. Praca plastyczna Podwodny wiat. Na niebieskich kartkach z bloku technicznego uczniowie naklejaj przygotowane sylwetki zwierzt i wizerunki rolin yjcych pod wod.

18. Wystawka prac i ocena.


- 38 -

NA

JCEN

NIE

JSZY

WODA TO

SKARB

NA

ZIEM

I

PolecenieKrople naley rozci wedug wasnego uznania.

KROPLE


- 39 -

Woda

PolecenieZamaluj kolorem niebieskim obszary pokryte wod, a zielonym ldy. Wytnij obrazek i wklej do zeszytu pod tematem lekcji.

Utwrz rodzin wyrazu WODA.

ZIEMIA


- 40 -

PolecenieRozwi zadania.

Zad.1. Janek i Kuba postanowili sprawdzi, kto zuyje wicej wody podczas 10 minu-towej kpieli. Janek wzi prysznic i zuy 30 litrw wody, a Kuba wykpa si w wannie. Razem zuyli 180 litrw wody. Ile litrw wody zuy Kuba? Ktry chopiec zaoszczdzi wod i o ile?

R:.......................................................................................................................

Janek zuy.

Kuba zuy

Wstaw znak < lub >

Janek Kuba

O:......................................................................................

........................................................................................

Zad.2. Zosia i Kasia myy zby. Kasia mya zby pod biec wod, a Zosia nalaa wod do kubeczka. Zosia zuya 250 ml wody ( 1 szklank), a Kasia 4 razy tyle wody. Ile wody zuya Kasia do mycia zbw? Zosia zuya, wg moich oblicze,:

R:............................................................................................................................................

O:......................................................................................

WODA


250 mm wody

= 1 litr

- 41 -

WODA


PolecenieOblicz dziaania i wpisz wyniki w odpowiednie miejsce do tabelki.

WODY PYNCE(ZBIORNIKI NATURALNE)

WODY STOJCE(ZBIORNIKI NATURALNE)

SZTUCZNE (ZBIORNIKI WODNE)

30 55 27 34 18 50 100 38 61

30 + 25 = 15 + 15 = 20 + 7 =

20 + 14 = 10 + 8 = 25 + 25 =

30 + 31 = 20 + 18 = 60 + 40 =


- 43 -

Iwona Zajc

TEMAT: Bocian - przyjaciel z dalekich krajw.Cele oglne

uwiadomienie koniecznoci ochrony rodowiska ycia bocianw.


rozumie znaczenie czystej wody dla ptakw, dostrzega potrzeb ochrony czystoci wody, dostrzega potrzeb ochrony bocianw i ich gniazd, zna zwierzta wodne, zna roliny wodne, formuuje odpowiedzi na pytania, wyciga wnioski, uzupenia zdania prawidowymi wyrazami, poprawnie liczy w zakresie 30, aktywnie pracuje na zajciach.

Metody pracy pogadanka, dyskusja, praktycznego dziaania.

Formy pracy indywidualna, zbiorowa.

rodki dydaktyczne tekst przewodni opowiadanie pt. Nieszczliwy wypadek, pyta DVD, karty pracy: Budowa bociana, Matematyczny bocian, Rnice, Notatka o bocianie, ycie pod wod,

Ktre ryby pywaj w jeziorze?, kolorowe plansze: Bocian, Roliny i zwierzta wodne jeziora, odtwarzacz DVD, ksiki przyrodnicze, encyklopedia, tamburyn i grzechotka, noyczki, klej, kredki woskowe, kosz, materia do przykrycia.

SCENARIUSZ 5


- 44 -

Przebieg zaj


2. Wprowadzenie.Rozmowa na temat ilustracji bociana.

Gdzie bociany zimuj? Co charakterystycznego jest w jego wygldzie? Czym ywi si bocian? Gdzie bocian poluje?

3. Suchanie czytanego przez nauczyciela opowiadania pt. Nieszczliwy wypadek lub wysuchanie z pyty DVD.

4. Rozmowa wok tekstu: Co zamierza zrobi Klekotek? Co mu si przydarzyo i dlaczego? Jak zachowa si bociek, gdy zrani nog? Kto pomg Klekotkowi? Kto zawini? Jak nazywa si lekarz zwierzt? (Zwrcenie uwagi na rol weterynarzy w opiece nad zwierztami domowymi i dzikimi.)

5. Wycignicie wnioskw podsumowujcych rozmow na temat przygody Klekotka.

6. wiczenie. Uczniowie otrzymuj od nauczyciela kart pracy Budowa bociana. Ich zdaniem jest wpisanie nazw czci ciaa bociana.

7. Notatka.Uczniowie otrzymuj kart pracy Notatka o bocianie. Ich zadaniem jest uzupenienie tekstu brakujcymi wy-razami. Nastpnie notatk przepisuj do zeszytu. wiczenie to mona napisa i uzupenia na tablicy, z ktrej uczniowie przepisz j do zeszytu.

Bocian to duy... . Ma . dzib i czerwone nogi. ywi si.., gryzoniami, rybami i owadami. apie je, brodzc przy brzegu .

dugie, abami, ptak, czerwony, jeziora,8. Zabawa muzyczno ruchowa.

Naley przygotowa tamburyn i grzechotk. Dwik tamburyna bdzie oznacza nadchodzcego bociana, ktre-go wybiera nauczyciel, a dwik grzechotki wesoo bawice si aby, ktrymi s pozostali uczniowie. Nauczyciel, uderzajc grzechotk o rk, wywouje wszystkie aby do zabawy nad brzegiem jeziora. W tym czasie bocian pi. Na dwik tamburyna bocian si budzi i wychodzi na owy, wic wszystkie aby chowaj si, aby nie zosta zapanymi. Zapana aba odpada z zabawy.

9. Swobodne wypowiedzi uczniw na podstawie planszy Roliny i zwierzta wodne oraz wasnej wiedzy.- Od czego zaley ycie w wodzie?- Dlaczego w brudnej wodzie gin roliny i zwierzta? - Jakie zwierzta nigdy nie opuszczaj wody?- Ktre zwierzta zdobywaj pokarm w wodzie i znajduj tam schronienie?

10. Quiz Sprawd, co zapamitae?Uczniowie otrzymuj kart pracy ycie pod wod. Ich zadaniem jest wycicie znajdujcych si pod ilustracj puzzli i dopasowanie w odpowiednim miejscu na ilustracji.


- 45 -

11. Zadania matematyczne.Uczniowie otrzymuj karty pracy Matematyczny bocian i Ktre ryby pywaj w jeziorze?

Karta pracy Matematyczny bocian - zadaniem uczniw jest prawidowe obliczenie dziaa matematycznych i pokol-orowanie obrazka wedug kodu.

Karta pracy Ktre ryby pywaj w jeziorze? - zadaniem uczniw jest obliczenie dziaa. Dziaania z wynikiem 25 musz pokolorowa.

12. Zabawa Nietypowe owy.Nauczyciel daje kademu uczniowi ma karteczk, na ktrej ma napisa tre zadania do wykonania przez kole-g. Polecenie ma by zwizane z tematem lekcji, np.: czy rak to ryba?; czy w jeziorze yje rekin?; jaki jest dwik kapicej wody?; czy aba zjada bociana?; jaki jest kolor dzioba bociana? itd..Wszystkie zadania nauczyciel musi sprawdzi. Nastpnie wrzuca je do duego kosza i zakrywa materiaem. Dzieli klas na cztery grupy. Uczniowie losuj pojedynczo, odpowiadaj na pytania pojedynczo, ale punkty sumuj w swoich grupach. Zwy-cia grupa, ktra zdobya najwicej punktw.

13. wiczenie na spostrzegawczo.Uczniowie otrzymuj kart pracy Rnice. Zadaniem uczniw jest znalezienie 5 szczegw rnicych obrazki.

14. Podsumowanie zaj i ocena wedug zasad w klasie.

- 46 -

SCEN

AR

IUSZ

5 -

KA

RTA

PR

ACY

1

Pole

ceni

ePo

dpisz

cz

ci ci

aa b

ocia

na.

BU

DO

WA B

OC

IAN

A

nogi

, szy

ja, t

uw

, go

wa,

dzi

b, sk

rzyd

a

- 47 -

MATEMATYCZNY BOCIAN


PolecenieOblicz i pokoloruj obrazek wedug kodu.

8 + 2 =

12 + 5 =

18 - 6 =

20 - 4 =

10 + 5 =

15 - 4 =

4 + 5 =

20 - 10 =

20 - 20 =

czerwony

biay

biay

czarny

biay

biay

czerwony

czerwony

niebieski

- 48 -

NOTATKA O BOCIANIE


PolecenieOdszukaj 5 szczegw rnicych te obrazki.

PolecenieUzupenij tekst brakujcymi wyrazami. Nastpnie przepisz notatk do zeszytu.

Bocian to duy... .Ma .dzib i czerwone nogi. ywi si.., gryzoniami, rybami i owadami. apie je, brodzc przy brzegu .

(dugie, abami, ptak, czerwony, jeziora)

RNICE

- 49 -

SC

ENA

RIU

SZ 5 - KA

RTA P

RAC

Y 4

QU

IZ

Polecenie

Sprawd, co zapam

itae? W

ytnij puzzle znajdujce si pod ilustracj i dopasuj je w odpow

iednie miejsca na ilustracji.

- 50 -

30 - 5 = 19 + 6 =

29 - 4 = 10 + 15 =

21 + 8 = 30 - 6 =

27 - 2 = 20 + 5 =

30 - 10 = 19 + 7 =

oko

sumszczupak

wgorzpstrg

leszcz

karp lin

rekin dorsz

KTRE RYBY PYWAJ W JEZIORZE?


Polecenie Oblicz: Ryby, ktre w jeziorze pywaj, wynik 25 maj.


- 51 -

Iwona Zajc

TEMAT: Co dzieje si z wod w przyrodzie?Cele oglne

zapoznanie ze stanami skupienia wody i jej kreniem w przyrodzie.

Cele operacyjne

ucze: okrela waciwoci stanw skupienia wody, zna temperatur wrzenia i zamarzania wody, rozumie proces krenia wody w przyrodzie, wyciga wnioski z obserwacji i dowiadcze, poprawnie mnoy i dzieli do 50, uzupenia tekst z lukami, aktywnie pracuje na zajciach.

Metody pracy pogadanka, praktycznego dziaania.


rodki dydaktyczne plansza Krenie wody w przyrodzie, karty pracy: Stany skupienia wody, Woda pod rn postaci, Zadanie z hasem, Zadanie tekstowe, Krenie wody, magnetofon, pyta CD z muzyka relaksacyjn, mae karteczki, magnesy, butla gazowa z palnikami, naczynia, pokrywka, czajnik elektryczny.

SCENARIUSZ 6


- 52 -

Przebieg zaj


2. Wprowadzenie.Uczniowie otrzymuj po jednej maej karteczce. Ich zadaniem jest dokoczenie zdania: Woda potrzebna jest do, najpierw ustnie, a pniej zapisanie tych skojarze na karteczce. Nastpnie karteczki przyczepiaj magne-sami na tablicy.

3. Praca w grupach.Obserwacja stanw skupienia wody.

GRUPA 1. Uczniowie otrzymuj ld. Ich zadaniem jest udzielenie odpowiedzi na pytania: Jaki ma kolor? Czy moe zmieni ksztat? Jaka jest jego powierzchnia?

Wniosek: ld jest ciaem staym.

Dowiadczenie 1. Wkadamy do naczynia kawaki lodu i podgrzewamy. Ld si topi i zamienia w wod.

Wniosek: ld pod wpywem temperatury topi si. Otrzymujemy wod. Ld topi si ju w temperaturze 0C.

Dowiadczenie 2. Kawaki lodu wrzucamy do miski z wod. Ld pywa po jej powierzchni.

Wniosek: ld jest lejszy od wody i dlatego nie tonie, np. na wiosn kra pynie na powierzchni rzeki. GRUPA 2. Uczniowie otrzymuj wod. Ich zadaniem jest udzielenie odpowiedzi na pytania:

Jaki ma kolor? Czy ma okrelony ksztat? Jaka jest w dotyku?

Wniosek: woda jest pynna. Jest to ciecz.

Dowiadczenie 3 . Wlewamy wod do naczy o rnych wysokociach i ksztatach(okrgych , kwadratowych) i obserwujemy, czy woda ma okrelony ksztat.

Wniosek: woda w postaci cieczy zmienia ksztat. Przyjmuje ksztat naczynia, w ktrym si znajduje.

GRUPA 3. Uczniowie rozpoczynaj swoje zadanie od obserwacji dowiadczenia.Dowiadczenie 4. Do szklanego naczynia wlewamy niewielk ilo wody i stawiamy na gazie. Doprowadzamy wod do wrzenia. Uczniowie obserwuj, co dzieje si z gotujc wod. Obserwuj unoszce si w gr pcherzyki oraz par. Po obserwacji uczniowie udzielaj odpowiedzi na pytania:

Co dzieje si z wod, gdy j podgrzewamy? Co unosi si od dna gotujcej si wody? Co byo widoczne nad naczyniem z gotujc si wod?

Wniosek: podgrzewana woda zaczyna si gotowa. Podczas gotowania od dna naczynia unosz si w gr p-cherzyki, ktre, dochodzc do powierzchni wody, pkaj i staj si niewidoczne. S to pcherzyki pary wodnej. Nad wod nie wida pary, ale nad naczyniem unosia si lekka mga. Jest to skroplona para wodna. Woda wrze w temperaturze 100C. Szybciej paruje podczas wrzenia, ale parowanie zachodzi w kadej temperaturze.

Wniosek: woda zmienia swj stan skupienia z ciekego w gazowy.


- 53 -

Dowiadczenie 5. Przystawiamy pokrywk do czajnika z gotujc si wod. Na pokrywce zatrzymuje si gorca para. Nastpnie odsuwamy pokrywk od czajnika. Po chwili powinny pojawi si krople wody.

Wniosek: woda pod wpywem gorcej temperatury paruje, unosi si do gry, a pod wpywem zimna skrapla si, staje si znw pynna. Stan skupienia wody zaley od temperatury otoczenia.

4. wiczenie.Uczniowie otrzymuj kart pracy Stany skupienia wody. Ich zadaniem jest poczenie strzakami zmian stanu skupienia wody.(woda zamarzanie ld topnieniewoda parowanie para wodna skraplanie)

5. Zabawa ruchowa przy muzyce Kropelki - nieynki. Nauczyciel opowiada histori na tle dowolnej, spokojnej melodii. By pikny dzie i na niebie wiecio jasno soneczko. (Dzieci wycigaj buzie do soca). Po upywie paru godzin soneczko zakryy chmury i zacz pada deszcz. Najpierw drobniutki (Dzieci biegaj na paluszkach po sali), a po chwili zaczy pada ogromne krople (Dzieci biegaj po sali, klaszczc w donie). Temperatura powietrza bardzo si zmienia, zrobio si bardzo zimno i krople deszczu zamieniy si w wirujce patki niegu (Dzieci chodz po sali, zamykaj rce na ramionach i krc si powoli wok siebie).

6. Notatka.Uczniowie przepisuj do zeszytu wskazane przez nauczyciela wnioski z wykonanych dowiadcze.

7. Pogadanka.Gdzie i kiedy w przyrodzie spotykamy stany skupienia wody w postaci:

lodu, cieczy, pary wodnej.

8. Zadanie matematyczne.Uczniowie otrzymuj kart pracy Woda pod rn postaci. Ich zadaniem jest poczenie ze sob tych samych wynikw.

9. Pokaz.Prezentacja planszy Krenie wody w przyrodzie. Wsplne omawianie krenia wody w rodowisku.

10. Rodzaje opadw atmosferycznych: opady spadajce deszcz, nieg, mawka, grad, opady unoszce mga, opady osiadajce rosa, szron, szad.

11. wiczenie.Uczniowie otrzymuj kart pracy Krenie wody w przyrodzie. Ich zadaniem jest poczenie strzakami liter w kolejnoci alfabetycznej i uzupenienie tekstu brakujcymi wyrazami.

12. Zadania matematyczne.Uczniowie otrzymuj karty pracy Zadanie z hasem i Zadania tekstowe.

Zadanie z hasem - uczniowie obliczaj dziaania, a nastpnie wynikom przyporzdkowuj odpowiednie litery. Zadania tekstowe - zadaniem jest rozwizanie zadania tekstowego.


- 54 -


STANY SKUPIENIA WODY

PolecenieZmiany stanu skupienia wody - pocz strzakami.

TOPNIENIE PAROWANIE

LD PARA WODNAWODA

ZAMARZANIE SKRAPLANIE

- 55 -

3 5 =

2 6 =

6 2 =

5 3 =

4 6 =

6 4 =


WODA POD RN POSTACI

PolecenieOblicz i pocz ze sob takie same wyniki.

stan ciekystan cieky

stan staystan stay

stan gazowystan gazowy

- 56 -


ZADANIE Z HASEM

Polecenie1. Oblicz dziaania.

4 5 = 20 W

5 5 = ...... .......

3 4 = ...... .......

6 3 = ...... ...

3 7 = ...... .......

6 4 = ...... .......

9 3 = ...... .......

7 4 = ...... .......

5 3 = ...... .......

50 : 5 = ...... .......

24 : 4 = ...... .......

27 : 3 = ...... .......

15 : 5 = ...... .......

6 : 6 = ...... .......

16 : 4 = ...... .......

20 : 4 = ...... .......

28 : 4 = ...... .......

12 : 6 = ...... .......

9 0 = ...... .......

32 : 4 = ...... .......

Zapisz haso:

W.

Liczba 20 8 25 0 12 18 2 7 5 4 1 3 9 6 21 24 15 27 28 10

Liczba W E O I D A Z D O R Y Z R P K R Y W

- 57 -

WTOREK


ZADANIA TEKSTOWE

PolecenieZad.1Ania i Basia pojechay we wtorek na trzydniow wycieczk. W dniu ich wyjazdu temperatura powietrza wynosia 14C, a w dniu powrotu tylko 9C. O ile spada temperatura powietrza? W jaki dzie tygodnia dziewczynki wrciy z wycieczki?

1.

W jaki dzie wyjechay dziewczynki na wycieczk?.....................................................

Ile dni trwaa wycieczka?.........................

W jaki dzie wrciy?................................................

2.

Jaka temperatura powietrza bya we wtorek?............................

Jaka temperatura powietrza bya w dniu powrotu?...............................

Jaka bya rnica?.....................................

ODPOWIED 1.

.........

ODPOWIED 2.

.....................................................................................

- 58 -


KRENIE WODY

PoleceniePocz strzakami litery w kolejnoci alfabetycznej. Uzupenij tekst brakujcymi wyraeniami: paruje, w par wodn , skropleniu, chmur, opadw spadajcych.

Woda z powierzchni wodnych, z wilgotnego gruntu oraz z nadziemnych

czci rolin i zamienia si w . Para wodna

ulega . , co powoduje tworzenie si .

Z chmur wraca w postaci.. . Cykl ten powtarza si.

Elbieta Gierekszkoa podstawowa - klasy 4-6

- 59 -

SCENARIUSZ 7Temat: Ile wody jest na wiecie?Cele oglne

uwiadomienie znikomoci zasobw wody pitnej na Ziemi.


wymienia i wskazuje na mapie zasoby wody na Ziemi, wymienia stany skupienia wody, nazwy przemian fazowych, przedstawia dane za pomoc diagramu supkowego, dostrzega potrzeb ochrony i oszczdzania wody, defi niuje pojcie mapy, legendy, odczytuje informacje z mapy, nanosi na map informacje, wskazuje i nazywa na mapie fi zycznej wiata oceany, najwiksze rzeki, analizuje i interpretuje fakty, formuuje wnioski, rozwija umiejtno dyskusji.

Metody pracy praca z tekstem, pogadanka, dyskusja, praktycznego dziaania.

Formy pracy indywidualna, grupowa, zespoowa.

rodki dydaktyczne tekst przewodni Woda, pyta DVD, karty pracy: Diagram supkowy, Bkitna Planeta, Zasoby wodne na wiecie, mapa fi zyczna wiata, globus, naczynia: wiadro 10-litrowe, kubeczek plastikowy 0,2 l, zakrtka po dezodorancie lub

inne naczynko o podobnej objtoci, yeczka do kawy, tekst zadania matematycznego.

szkoa podstawowa - klasy 4-6

- 60 -

Tok lekcji:

I Cz wstpna

1. Wysuchanie tekstu przewodniego Woda czytanego przez ucznia lub nagranego na pycie DVD.2. Powtrzenie wiadomoci o wodzie jako substancji (stany skupienia, waciwoci, nazwy przemian fazowych).

3. Omwienie rodzajw wd powierzchniowych Ziemi.a. Pogadanka. Jakie s rodzaje wd powierzchniowych Ziemi? Gdzie jeszcze oprcz zbiornikw zgromadzona jest olbrzymia ilo wody? b. Wskazanie na mapie fi zycznej wiata miejsc, o ktrych mowa (oceanw, mrz, wielkich rzek, jezior, lodowcw).c. Wypenienie karty pracy Zasoby wodne na wiecie.

4. Dyskusja. W jakiej postaci moe wystpowa woda w przyrodzie? Jak nazywa si woda w rnych stanach skupienia? Jak nazywaj si przemiany fazowe?

II Cz waciwa

1. Uzupenienie karty pracy Bkitna Planeta.2. Dyskusja.

Dlaczego Ziemi nazywamy Bkitn Planet?3. Analiza kolorw wystpujcych na mapie fi zycznej wiata i na globusie.

4. Zobrazowanie iloci wody na wiecie za pomoc naczy o rnej pojemnoci. Naczynia odzwierciedlaj odpo-wiednie iloci procentowe zasobw wody w przeliczeniu na mililitry:

wody sone (morza i oceany) 97,3% wiadro 10-cio litrowe, lodowce 2,1% - szklanka, wody gruntowe 0,58% - zakrtka, np. po dezodorancie, jeziora i rzeki 0,02% - maa yeczka do kawy.

Podczas pogadanki nauczyciel przykleja na tablicy przygotowane wczeniej kartki z analogicznymi napisami: morza i oceany 97,3%, lodowce 2,1%, wody gruntowe 0,58%, jeziora i rzeki 0,02%.

Pod odpowiednimi napisami na tablicy uczniowie umieszczaj naczynia symbolizujce zasoby wody.5. Dyskusja.

Jak duo jest na wiecie wody pitnej? Czy wszystkie rzeki i jeziora zawieraj wod zdatn do picia? Gdzie na wiecie wystpuj rejony, w ktrych istnieje defi cyt wody? Do jakich celw uywamy wod?

6. Uzupenienie karty pracy Wykres supkowy.


- 61 -

III Cz kocowa

1. Dyskusja. Dlaczego naley oszczdza wod? Co moemy zrobi, aby wiadomie ni gospodarowa?

2. Zadanie domowe. Wsplnie z domownikami rozwi zadanie matematyczne. Zastanwcie si nad jego wynikiem. Zadania do wyboru przez nauczyciela.Wskazwka: przyjmij, e cena 1 m3 wody wynosi 3,02 z.

Pani Kowalskiej nie pozwoliy w nocy spa kapice z kranu krople wody. Policzya, e w cigu minuty spada 60 kropli, co daje w cigu doby 20 litrw wody. Oblicz w przyblieniu, jak objto ma 1 kropla wody.Dowiedz si, ile kosztuje 1 litr wody i wsplnie z rodzicami oblicz, o ile wikszy rachunek za zuyt wod zapacia pani Kowalska, ktra wezwaa hydraulika dopiero po tygodniu od momentu zaistnienia usterki. Zastanw si nad wynikiem.

Nieznaczny wyciek ze spuczki, widoczny jako cienka struka w muszli, jest rwnoznaczny utracie 400 litrw wody w cigu doby. Oblicz:

a. o ile zotych powikszy si rachunek za zuycie wody, jeeli wyciek nie zostanie zlikwidowany w cigu tygodnia?

b. ile metrw szeciennych wody stracimy, jeeli nie naprawimy spuczki w cigu 3 dni? c. ile w cigu 2 tygodni?

Na kpiel w wannie potrzebujemy 100 litrw (zwr uwag, ile wanien wody wypywa w cigu 30 dni z ciekncej spuczki), a na kpiel pod prysznicem zuywamy 40 litrw wody. Oblicz:

a. ile wody mona zaoszczdzi w cigu tygodnia, kpic si codziennie pod prysznicem zamiast w wannie?b. ile zotych oszczdzi trzyosobowa rodzina, kpic si cay tydzie pod prysznicem zamiast w wannie?

Bibliografia: E. Gierek, S. Knutelski, Czowiek i rodowisko wodne wiczenia nie tylko na lekcje przyrody, Wydawnictwo MCDN,

Krakw 2002 E. Gierek, I. Gwid, Przez matematyk do ekologii zbir zada o tematyce ekologicznej, Fundacja Wspierania

Inicjatyw Ekologicznych, Krakw 2003 E. Tyralska Wojtycza, Bkitny monitoring, ROEE, Krakw 1998

- 62 -


Polecenie

1. Narysuj diagram supkowy przedstawiajcy dane:

ZASOBY WODNE WIATAWody sone - 97%Wody sodkie - 3%

2. Odszukaj w tekcie przewodnim Woda informacj, jaki procent wody sodkiej jest dostpny dla czowieka. Od-powied zapisz pod wykresem.

WYKRES SUPKOWY

wody sone wody sodkie

10%

30%

50%

70%

90%

Odpowied:

- 63 -

SCEN

AR

IUSZ 7 - K

AR

TA PR

ACY 2

BK

ITN

A PLA

NETA

Polecenie

1. Zam

aluj niebiesk kredk oceany. Wpisz na m

apie ich nazwy.

2. Pokoloruj na niebiesko zaznaczone rzeki.

3. Podpisz zaznaczone na m

apie jeziora i zamaluj je rw

nie kolorem niebieskim

. 4.

Odpow

iedz na pytanie:D

laczego Ziemi nazyw

amy Bkitn Planet?

Odpow

ied:

.

......

- 64 -

SCEN

AR

IUSZ

7 -

KA

RTA

PR

ACY

3

ZA

SOB

Y W

OD

NE

NA W

IEC

IE

Pole

ceni

e

1.

Wyk

onaj

map

Za

soby

wod

ne n

a w

ieci

e.

2.

Stw

rz l

egen

d sw

ojej

map

y. D

obie

rz k

olor

y i sy

mbo

le.

3.

Podp

isz n

a map

ie n

ajwi

ksze

zbio

rnik

i wod

ne o

raz m

iejsc

a, gd

zie z

grom

adzo

na je

st d

ua i

lo

wod

y na Z

iem

i. W

ykon

ujc

map

, ko

rzys

taj z

info

rmac

ji za

war

tych

w te

kci

e W

oda.

mor

za i

ocea

ny

jezi

ora

lodo

wce

grun

ty o

bfi tu

jce

w w

od

tere

ny su

che,

pust

ynie

LEG

END

A

Elbieta Gierekszkoa podstawowa - klasy 4-6

- 65 -

Temat: Jak mona ograniczy zanieczyszczenie wody?Cele oglne

uwiadomienie koniecznoci oszczdnego gospodarowania zasobami wody oraz nieodwracalnoci procesu jej degra-dacji;

poznanie przyczyn i skutkw zanieczyszczenia wody bdcego wynikiem dziaalnoci czowieka.


wymienia przyczyny i skutki zanieczyszczenia wody, dostrzega potrzeb ochrony i oszczdzania wody, przeprowadza proste dowiadczenie symulujce zanieczyszczanie wody, analizuje i interpretuje fakty, wsppracuje w grupie rwieniczej, precyzuje i formuuje wnioski, rozwija umiejtno prowadzenia dyskusji.

Metody pracy dyskusja, burza mzgw, mapa mentalna, praktycznego dziaania.

Formy pracy indywidualna, grupowa, zespoowa.

rodki dydaktyczne teksty przewodnie: Woda, Nieszczliwy wypadek, Jezioro niczym zwierciado, pyta DVD, karty pracy: Zanieczyszczone jezioro, rda zanieczyszczenia wody, Wyniki z obserwacji symulacji oczyszczania

zanieczyszczonej wody, Truciciele wody, mapa fi zyczna wiata, pomoce do wykonania dowiadczenia: akwarium, detergenty, kosmetyki, surowce spoywcze uywane w gospodarst-

wie domowym (pasta do zbw, resztki tuszczu, herbata, mleko, szampon, proszek do prania, pyn do naczy, itp.),

zestaw paskw do oznaczania pH, zestaw kolorymetryczny do oznaczania stenia fosforanw, schemat mapy mentalnej (rybiego szkieletu) narysowany na tablicy (kolorowa plansza), kartki samoprzylepne (te i niebieskie).

SCENARIUSZ 8


- 66 -

Tok lekcji:

I Cz wstpna

1. Dyskusja. Jak due s zasoby wody pitnej na Ziemi? Wskazanie na mapie fi zycznej wiata rejonw, gdzie zgromadzone s due

iloci wody. W jakich zbiornikach zgromadzona jest woda sodka, zdatna do spoycia? Wskazanie przykadw na mapie.

2. Burza mzgw. Do jakich celw uywamy wod na co dzie? Zapisanie na tablicy pomysw podanych przez uczniw. Wybranie i podkrelenie tych przykadw wykorzystania wody, ktre miay miejsce w domach uczniw w dniu poprzedzajcym zajcia oraz tego samego dnia rano.

II Cz waciwa

1. Dowiadczenie - symulacja zanieczyszczenia wody w gospodarstwie domowym (zacznik 1).

2. Podsumowanie dowiadczenia i wnioski. Czy zanieczyszczona woda nadaje si do uytku? Gdyby tak zanieczyszczona woda dostaa si do rzek, czy moliwe byoby w nich ycie biologiczne? W jaki sposb mona j oczyci?

3. Dowiadczenie prba oczyszczania wody (zacznik 2).

4. Analiza waciwoci przefi ltrowanej wody. Wypenienie karty pracy Wyniki z obserwacji oczyszczania wody. Uczniowie okrelaj zapach, kolor, fakt, czy woda si pieni, pH oraz stenie fosforanw w wodzie (zestawy do oznaczania). Na podstawie tych danych okrelaj klas czystoci wody. Wskazwka metodyczna: Naley uczniom wyjani, czym s fosforany i skd ich obecno w prbce wody oraz jakie informacje zdobywamy po oznaczeniu pH wody.

5. Pogadanka dotyczca innych rde zanieczyszczenia wody. Jakie s inne rda zanieczyszczenia wody? Analiza kolorowej planszy rda zanieczyszczenia wody. Nauczyciel, prezentujc plansz, opisuje drogi przedostawania si zanieczyszcze do wody.

6. Mapa mentalna - okrelenie przyczyn zanieczyszczenia wody.Nauczyciel lub wybrany ucze rysuje na tablicy rybi szkielet. W rybiej gowie wpisany zostaje problem zanieczyszczenie wody. Wzdu linii duych oci zostaj wpisane czynniki warunkujce zanieczyszczenie wody. Uczniowie ustalaj, jakie s przyczyny danego czynnika. Wpisuj je pojedynczo na tych, samoprzylepnych kartkach. Kartki doklejaj na tablicy na mniejsze oci odchodzce od duych. Zastanawiaj si, jakie s skutki zanieczyszczenia wody. Pomysy zapisuj na niebieskich kartkach. Kartki przylepiaj na tablicy dookoa rybiego szkieletu, co symbolizuje zanieczyszczon wod.

7. Analiza tekstu przewodniego Nieszczliwy wypadek, Jezioro niczym zwierciado. Uczniowie czytaj go samodzielnie lub suchaj wersji nagranej na DVD.Wypenienie karty pracy Zanieczyszczone jezioro. Wykonanie polece zawartych na karcie.


- 67 -

Zacznik 1

Opis dowiadczenia - symulacja zanieczyszczenia wody Dowiadczenie polega na symulacji dziennego zanieczyszczenia wody w gospodarstwie domowym. Ma na celu uwia-domienie koniecznoci oszczdnego gospodarowania wod. Dzieci same przytaczaj pomysy jej wykorzystania.

Na rodku klasy umieszczone zostaje akwarium, do ktrego kady ucze ma swobodny dostp. Napenione czyst wod symbolizuje jeszcze czyst rzek. Uczniowie przypominaj sobie czynnoci wykonywane od samego poranka, powtarzaj je, uywajc akwarium jako np. umywalki, zlewozmywaka, pralki.Tak wic np. symuluj mycie zbw, dodajc do wody past, myj rce wod z mydem, dolewaj resztki mleka, herbaty czy kawy, udajc mycie naczy, wlewaj do akwarium pyn do mycia naczy. Mog, symulujc pranie, dosypa proszek; myjc gow, dola szampon. Do symbolicznej rzeki dostaj si resztki pokarmw, tuszcz, drobiny papieru higienicznego. Uczniowie maj prawo uywa wszystkich detergentw wykorzystywanych w domu. Stopniowo woda w akwarium zaczyna przypomina ciek. Uczniw z pewnoci zdziwi, e zanieczyszczenie wody nastpuje tak szybko.

Zacznik 2

Opis dowiadczenia - prba oczyszczania wodyDowiadczenie ma na celu wykaza nieodwracalno procesu degradacji wody.Wykorzystana bdzie woda zanieczyszczona w poprzednim wiczeniu. Uczniowie pracuj w grupach. Kada grupa wykonuje te same czynnoci.

Wod oczyszczaj w kilku etapach:1. z wikszych zanieczyszcze mechanicznie - za pomoc kuchennego sita,2. przepuszczaj przez samodzielnie wykonany fi ltr (zacznik 3),3. powtrnie przesczaj przez fi ltr z bibuy (np. do zaparzania kawy).

Obserwujc przebieg dowiadczenia, uczniowie analizuj waciwoci przefi ltrowanej wody, badaj jej zapach, kolor, sprawdzaj, czy si pieni.

III Cz kocowa

1. Dyskusja. W jaki sposb mona ograniczy przyczyny zanieczyszczenia wody? Jakie dziaania moe podj kady z nas, uywajc wod na co dzie? Jak kady z nas moe wiadomie ni gospodarowa?

2. Zadanie domowe. Wypenij kart pracy Truciciele wody lub rda zanieczyszczenia wody.

Bibliografia: E. Gierek, S. Knutelski, Czowiek i rodowisko wodne wiczenia nie tylko na lekcje przyrody, Wydawnictwo MCDN,

Krakw 2002 E. Gierek, I. Gwid, Przez matematyk do ekologii zbir zada o tematyce ekologicznej, Fundacja Wspierania

Inicjatyw Ekologicznych, Krakw 2003 E. Tyralska Wojtycza, Bkitny monitoring, ROEE, Krakw 1998


- 68 -

Instrukcja wykonania filtra1. Rozetnij w poowie, w poprzek, plastikow butelk typu PET. 2. Do szklanej zlewki lub litrowego soika w lejek, fi ltr z bibuy (np. do kawy) i odwrcon, grn cz butelki.3. Butelk napenij kolejno warstwami: piasku, drobnego i grubszego wirku, kamykw.

zamulona woda

kamyczki

wir

drobny wir

piasek

bibua fi ltracyjna

lejek

zlewka

Projekt filtra do uzdatniania wody

- 69 -

SCEN

AR

IUSZ 8 - K

AR

TA PR

ACY 1

Polecenie

Zapisz w tabeli sw

oje obserwacje i sprbuj, w

ykorzystujc wskazw

k zamieszczon poniej, okreli klas czystoci otrzym

anej wody.

WYN

IKI Z O

BSER

WAC

JI OC

ZYSZC

ZA

NIA W

OD

YKryteria jakoci w

ody ustalone na podstawie jej odczynu (pH

)

Stenie fosforanw [m

g/l] K

lasa jakoci wody

0 - 0,20,2 - 0,50,5 - 1,0> 1,0

woda I klasy czystoci

woda II klasy czystoci

woda III klasy czystoci

woda nadm

iernie zanieczyszczona (n.o.n.)

Wskazw

ka:

pHK

lasa jakoci wody

6,5 - 8,56,5 - 9,06,0 - 9,0 peny zakres skali pH

woda I klasy czystoci

woda II klasy czystoci

woda III klasy czystoci

woda nadm

iernie zanieczyszczona (n.o.n.)

Informacja przygotow

ana na podstawie: E.TyralskaW

ojtycza, Bkitny monitoring, RO

EE, Krakw

1998

Barwa

Zapach

Pieni sipH

Stenie Fosfo

ranwK

lasa jakoci

- 70 -

SCEN

AR

IUSZ

8 -

KA

RTA

PR

ACY

2

Pole

ceni

eZa

znac

z cze

rwon

kre

dk

rd

a zan

ieczy

szcz

enia

wody

. Pow

inien

e uw

zgld

ni z

arw

no p

rzyc

zyny

bez

pore

dnie,

jak i

po

redn

ie. Z

asta

nw

si, k

tre

z ni

ch m

gb

y sa

m o

gran

iczy

.

R

D

A Z

AN

IEC

ZYS

ZCZ

ENIA

WO

DY

- 71 -

SCEN

AR

IUSZ 8 - K

AR

TA PR

ACY 3

Polecenie

1. D

okadnie przyjrzyj si ilustracji. Zamaluj czerw

on kredk wszystkie elem

enty, ktre, wedug C

iebie, nie pasuj do rysunku.2.

Zastanw si, czyje dziaania spow

odoway zam

iecenie i zanieczyszczenie wd zbiornika.

3. O

dszukaj w tekcie w

ypowied druynow

ego na temat, kto jest w

inowajc zaistniaego w

ypadku.4.

Odpow

iedz na pytanie: jaki wpyw

na ycie organizmw

wystpujcych w

jeziorze ma czysto jego w

ody? Odpow

ied zapisz pod rysunkiem.

ZA

szkoła podstawowa - klasy 4-6

Documents

Transcript of szkoła podstawowa - klasy 4-6