"Szanse, korzyści, rozwój..."

Szanse, korzyÊci, rozwójProgram Leonardo da Vinci dla placówek kszta∏cenia i doskonalenia nauczycieli

Projekty mobilnoÊciProjekty mobilnoÊci skierowane sà do uczniów, absolwentów

i pracowników, a tak˝e osób poszukujàcych pracy ze wszystkich

grup zawodowych. Polegajà one na organizowaniu wyjazdów do

innych krajów Unii Europejskiej w celu zdobywania oraz

doskonalenia wiedzy i umiej´tnoÊci zawodowych w trakcie sta˝y

bàdê podczas wymiany doÊwiadczeƒ. Projekty te przyczyniajà si´ do

zwi´kszenia otwartoÊci i elastycznoÊci uczestników poprzez mo˝liwoÊç

pracy w innych krajach europejskich. Pozwalajà doskonaliç

umiej´tnoÊci wed∏ug nowoczesnych standardów oraz umo˝liwiajà

zapoznanie si´ z rozwiàzaniami stosowanymi w innych krajach. Osoby

bioràce udzia∏ w projektach majà szans´ na rozwijanie i pog∏´bianie

wiedzy o ró˝nicach mi´dzykulturowych oraz praktycznà nauk´

j´zyków obcych.

G∏ównym za∏o˝eniem tego typu projektów jest po∏àczenie teorii

z praktykà i zbli˝enie kszta∏cenia zawodowego do wymagaƒ rynku

pracy. Wyró˝niamy trzy typy projektów mobilnoÊci:

r sta˝e dla osób w trakcie wst´pnego kszta∏cenia zawodowego (IVT),

r sta˝e dla pracowników, absolwentów i osób poszukujàcych pracy (PLM),

r wymiany doÊwiadczeƒ dla osób odpowiedzialnych za szkolenia

zawodowe lub rozwój zasobów ludzkich (VETPRO).

Projekty partnerskieProjekty partnerskie to przedsi´wzi´cia prowadzone na niewielkà

skal´, które sà ÊciÊle zwiàzane z kszta∏ceniem i szkoleniem

zawodowym. Zak∏adajà aktywny udzia∏ osób szkolonych i sà zorientowane

na twórczà wspó∏prac´ pomi´dzy partnerami. Rezultaty projektu

partnerskiego mogà byç przedstawione w formie opisowej lub

materialnej, na przyk∏ad jako wspólny raport, konferencja, p∏yta CD

czy te˝ koncepcja szkoleniowa w jakiejÊ dziedzinie kszta∏cenia

zawodowego itp. W projektach tych niezwykle wa˝ny jest udzia∏

ró˝norodnych partnerów – nie tylko szkó∏ zawodowych i tech-

nicznych, ale równie˝: przedsi´biorstw, partnerów spo∏ecznych,

instytucji szkoleniowych i doradczych, decydentów z zakresu

kszta∏cenia i szkolenia zawodowego na szczeblu lokalnym, regio-

nalnym i krajowym. Projekty partnerskie polegajà przede wszystkim

na wymianie doÊwiadczeƒ pomi´dzy instytucjami zajmujàcymi si´

szeroko rozumianym kszta∏ceniem i doskonaleniem zawodowym.

Kluczowà rol´ pe∏nià tu wzajemne wizyty sk∏adane w instytucjach

partnerskich.

Projekty transferu innowacjiKolejnà grup´ stanowià projekty transferu innowacji, które majà za

zadanie podniesienie jakoÊci i atrakcyjnoÊci systemów kszta∏cenia

i szkolenia zawodowego poprzez przenoszenie innowacyjnych

rozwiàzaƒ oraz ich dostosowanie do potrzeb nowych grup odbiorców

lub sektorów. Rezultatami projektów transferu innowacji mogà byç:

nowoczesne produkty szkoleniowe, programy nauczania, modu∏y

szkoleniowe, materia∏y dydaktyczne, innowacyjne metody nauczania,

narz´dzia do oceny umiej´tnoÊci i kwalifikacji zawodowych, narz´dzia

do badania potrzeb szkoleniowych, jak równie˝ ukierunkowane

zawodowo materia∏y do nauki j´zyków obcych (podr´czniki, sylabusy).

Program Leonardo da Vinci jest jednym z komponentów programu edukacyjnego Unii Europejskiej „Uczenie si´ przez ca∏e

˝ycie” (obok takich programów jak Erasmus, Comenius, Grundtvig i Program Mi´dzysektorowy).

Ma on na celu wspieranie dzia∏aƒ, które przyczyniajà si´ do podnoszenia umiej´tnoÊci i kwalifikacji zawodowych uczestników

programu, a zatem zwi´kszania ich szans na rynku pracy oraz u∏atwiania im rozwoju zawodowego i osobistego. Wspiera te˝

innowacyjne podejÊcia w dzia∏aniach zwiàzanych z edukacjà i szkoleniem zawodowym, a tak˝e k∏adzie nacisk na szukanie

rozwiàzaƒ, które przyczyni∏yby si´ do ulepszania systemów kszta∏cenia i dopasowania ich do potrzeb rynku pracy.

Projekty realizowane w ramach programu Leonardo da Vinci majà charakter mi´dzynarodowy. W zale˝noÊci od rodzaju

dzia∏aƒ i grupy docelowej realizowanych jest kilka rodzajów projektów.

WÊród ró˝norodnych grup zawodowych, do których skierowany jest program Leonardo da Vinci,

bardzo istotnà grup´ stanowià nauczyciele. Dzia∏ania zmierzajàce do podniesienia ich kwalifikacji,

podobnie jak w przypadku przedstawicieli innych zawodów, sà jednym z celów programu i mogà

byç obj´te dofinansowaniem z jego Êrodków. Dodatkowo szczególne znaczenie, z punktu

widzenia za∏o˝eƒ programu, majà projekty skierowane do nauczycieli zawodu, gdy˝ doskonalenie

ich umiej´tnoÊci przek∏ada si´ bezpoÊrednio na jakoÊç, efektywnoÊç oraz atrakcyjnoÊç kszta∏cenia

i szkolenia zawodowego. Publikacj´ t´ stworzyliÊmy z myÊlà o ró˝nego rodzaju placówkach

kszta∏cenia i doskonalenia nauczycieli, które do tej pory nie korzysta∏y z mo˝liwoÊci realizacji

projektów w ramach programu Leonardo da Vinci. ChcielibyÊmy zapoznaç Paƒstwa z korzyÊciami,

jakie niesie ze sobà udzia∏ w programie oraz zach´ciç do realizacji w∏asnych pomys∏ów przy

wsparciu programu. Na ∏amach tej broszury przedstawiamy przyk∏ady ciekawych projektów

zrealizowanych przez podobne podmioty w ca∏ej Polsce.

Od wielu lat placówki kszta∏cenia i doskonalenia nauczycieli z ca∏ego kraju wykorzystujà mo˝liwoÊci,

jakie daje program Leonardo da Vinci i zdobywajà dofinansowanie dla swoich dzia∏aƒ. Z powodzeniem

realizujà ró˝norodne inicjatywy, bioràc udzia∏ w projektach wymiany doÊwiadczeƒ, uczestniczàc

w zagranicznych sta˝ach zawodowych lub wspólnie z europejskimi partnerami opracowujàc nowa-

torskie rozwiàzania w dzia∏aniach zwiàzanych z edukacjà i szkoleniem zawodowym. Ró˝norodnoÊç

pomys∏ów na realizacj´ dzia∏aƒ w ramach programu jest ogromna, a korzyÊci p∏ynàce z jego

realizacji sà nie do przecenienia.

Szans´ na podniesienie kwalifikacji swoich pracowników przy wsparciu programu Leonardo da Vinci

dostrzeg∏ m.in. OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu i dzi´ki wspó∏pracy z zagranicznymi

partnerami rozpoczà∏ realizacj´ projektu, którego celem jest zdobycie przez nauczycieli, studentów

oraz trenerów wiedzy o sposobach pracy, kwalifikacjach i kompetencjach wymaganych od

nauczycieli wychowania przedszkolnego w innych krajach Unii Europejskiej.

Ciekawy projekt zrealizowa∏ tak˝e Warmiƒsko-Mazurski OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie .

Zak∏ada∏ on poszukiwanie przez nauczycieli zawodu i dyrektorów szkó∏ województwa warmiƒsko-

mazurskiego, podczas pobytu w niemieckich instytucjach, metod i sposobów pracy z m∏odzie˝à,

które zwi´kszy∏yby jej mo˝liwoÊci nie tylko na rynku pracy, ale tak˝e pozwoli∏yby na lepsze

funkcjonowanie w doros∏ym ˝yciu.

1

2

Powiatowy OÊrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Kartuzach by∏ pomys∏odawcà

projektu zak∏adajàcego wymian´ doÊwiadczeƒ w obszarze edukacji. Poznanie mechanizmów

stymulowania rynku pracy, a tak˝e wypracowanie strategii doskonalenia nauczycieli w oparciu

o zaobserwowane rozwiàzania logistyczne z zakresu organizacji i dzia∏alnoÊci podobnych instytucji

w Grecji to owoce tego przedsi´wzi´cia.

Szans´ na doskonalenie swych umiej´tnoÊci zawodowych wykorzystali uczestnicy projektu

opracowanego przez Nauczycielskie Kolegium J´zyków Obcych w Toruniu . Celem projektu by∏o

szkolenie zawodowe i poznanie zasad kszta∏cenia przysz∏ych nauczycieli j´zyków obcych oraz

sposobu realizacji praktyk nauczycielskich w dwóch krajach partnerskich – Danii i S∏owenii.

Z mo˝liwoÊci uczestnictwa w programie skorzysta∏o te˝ Nauczycielskie Kolegium w Bia∏ymstoku

Rewalidacji, Resocjalizacji i Wychowania Fizycznego , które z sukcesem realizuje ciekawe projekty.

Biorà w nich udzia∏ nauczyciele i studenci uczestniczàcy w wymianach doÊwiadczeƒ i zagranicznych

sta˝ach zawodowych, dzi´ki którym podnoszà swoje kompetencje i zapoznajà si´ z europejskimi

rozwiàzaniami edukacyjnymi. Pozwala im to na wypracowanie efektywnych rozwiàzaƒ problemów

spo∏ecznych co ma wp∏yw na skutecznoÊç realizacji polityki spo∏ecznej regionu podlaskiego.

Projekty zrealizowane w ramach programu Leonardo da Vinci przez placówki szkolenia nauczycieli

z ca∏ego kraju stanowià doskona∏e przyk∏ady zarówno realizacji celów programu, jak i wykorzystania

mo˝liwoÊci, jakie on stwarza. Mamy nadziej´, ˝e stanà si´ one cennym drogowskazem dla innych

podmiotów, które chcia∏yby wykorzystaç swój potencja∏ i kreatywnoÊç, tworzàc w∏asne projekty we

wspó∏pracy z europejskimi partnerami, do czego serdecznie Paƒstwa zach´camy.

Zespó∏ programu Leonardo da Vinci

3

KorzyÊci, jakie placówki kszta∏cenia i doskonalenia nauczycieli, ich studenci oraz pracownicymogà osiàgnàç dzi´ki realizacji projektów w ramach programu Leonardo da Vinci:

r nawiàzanie kontaktów i wspó∏pracy z partnerskimi organizacjami z zagra-

nicy r wymiana doÊwiadczeƒ, poglàdów i dobrych praktyk r poznanie

praktycznych rozwiàzaƒ stosowanych w europejskich organizacjach i insty-

tucjach r mo˝liwoÊç przeniesienia nowoczesnych rozwiàzaƒ i standardów na

grunt w∏asnej organizacji (podniesienie jakoÊci Êwiadczonych us∏ug) r opra-

cowanie innowacyjnych rozwiàzaƒ w dzia∏aniach zwiàzanych ze szkoleniem

i doskonaleniem zawodowym r zdobycie nowych kwalifikacji zawodowych

na europejskim rynku pracy r doskonalenie umiej´tnoÊci zawodowych

wed∏ug nowoczesnych europejskich standardów r zwi´kszenie kompetencji

j´zykowych, szczególnie w zakresie specjalistycznego s∏ownictwa zwiàzanego

z wykonywanà pracà zawodowà r zwi´kszenie elastycznoÊci i otwartoÊci

dzi´ki mi´dzynarodowej wspó∏pracy z europejskimi partnerami r zdobycie

certyfikatów potwierdzajàcych wiedz´ i umiej´tnoÊci nabyte podczas wyjazdu

r zwi´kszenie motywacji do dalszego kszta∏cenia i podnoszenia kwalifikacji

zawodowych r zwi´kszenie samooceny i pewnoÊci siebie uczestników r po-

szerzenie wiedzy na temat historii, tradycji, kultury kraju, w którym odbywa∏a

si´ wymiana lub sta˝.

PA

4

OÊr

odek

Dos

kona

leni

a N

aucz

ycie

li w

Poz

nani

u O lepsze przedszkole. Przygotowanie materia∏ów dyda

OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu rozpoczà∏ swój dwuletni projekt w 2008 roku wraz

z kilkoma partnerami: Kuratorium OÊwiaty w Poznaniu, Telemark Educational Research z Norwegii

i University of Joensuu z Finlandii. Projekt pt. „O lepsze przedszkole. Przygotowanie materia∏ów

dydaktycznych i szkoleƒ dla nauczycieli wychowania przedszkolnego” przewiduje zapoznanie si´

nauczycieli, studentów i edukatorów z systemami nauczania i niezb´dnymi kwalifikacjami

nauczycieli wychowania przedszkolnego w krajach partnerskich, a nast´pnie przygotowanie

materia∏ów dla nauczycieli i doradców metodycznych, prezentujàcych ró˝ne przyk∏ady zabaw

z dzieçmi do wykorzystania przez nauczycieli. Projekt zak∏ada podniesienie jakoÊci pracy nauczycieli

przedszkolnych przez wzbogacenie ich wiedzy i umiej´tnoÊci. Partnerzy projektu wymieniajà si´

doÊwiadczeniami w zakresie pracy z ma∏ymi dzieçmi. Ich celem jest wsparcie nauczycieli

w prowadzeniu rozwijajàcych i aktywizujàcych zaj´ç z dzieçmi oraz pokazanie ró˝nych sposobów

pracy z dzieçmi poprzez zabaw´.

Ewa Superczyƒska, dyrektor OÊrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu:

Wszystko przygotowane jest tak, by dziecko mog∏o tam bezpiecznie i spokojnie sp´dzaç czas.

Klimat w nich przypomina bardziej domowy ni˝ szkolny i to wyraênie odró˝nia je od naszych,

polskich przedszkoli. Przedszkola norweskie sà du˝o mniejsze, nie sà tak bogato wyposa˝one

jak nasze, a zaj´cia w nich odbywajà si´ w sposób naturalny w formie zabaw i zdobywania

nowych umiej´tnoÊci poprzez spontaniczne ich podtrzymywanie.

Projekt partnerski

5

˚adna teoria nie jest w stanie odtworzyç tego, co si´ dzieje w praktyce, wi´c jesteÊmy bardzo

zadowoleni z realizacji tego projektu. Fakt, ˝e w tak idealnym partnerstwie mo˝emy uczestniczyç

w wyjazdach roboczych, obserwowaç, jak przygotowujà si´ do zawodu zagraniczni studenci,

zapoznaç si´ z przyk∏adami dobrych praktyk stosowanych w krajach partnerskich jest ogromnym

plusem tego projektu. Nasi nauczyciele i doradcy, którzy uczestniczyli w wyjazdach, swoje

doÊwiadczenie przekazujà innym i majà ju˝ teraz okazj´ weryfikowaç metody swojej pracy oraz

przyjrzeç si´ pewnym rozwiàzaniom tak˝e pod kàtem nowej podstawy programowej. Tak si´

bowiem dobrze z∏o˝y∏o, ˝e zainicjowaliÊmy ten projekt na chwil´ przed rozpocz´ciem wielkiej

dyskusji na temat wejÊcia szeÊciolatków do szkó∏ podstawowych. TrafiliÊmy na najlepszy

moment, gdy zmienia∏a si´ podstawa programowa zwiàzana z wychowaniem przedszkolnym.

Widzimy podobieƒstwa jej rozwiàzaƒ w krajach, które mamy okazj´ obserwowaç. W zwiàzku

z tym nasi doradcy mogà na bie˝àco weryfikowaç swoje myÊlenie o wychowaniu przedszkolnym

i wykorzystaç to, co jest w nim najlepsze. My natomiast dzielimy si´ swoim doÊwiadczeniem

z krajami partnerskimi, które bardzo ch´tnie korzystajà z naszych pomys∏ów i to jest tak˝e wa˝ne.

Teresa Radomska, koordynator projektu:

Nasi nauczyciele, kiedy rozpoczynajà prac´, sà Êwietnie przygotowani do jej wykonywania pod

wzgl´dem teoretycznym. Nie majà jednak takiego przygotowania praktycznego, jak to ma

miejsce u naszych skandynawskich partnerów. My, jako oÊrodek doskonalenia nauczycieli,

staramy si´ dbaç o t´ praktyk´. Za granicà mieliÊmy okazj´ obserwowaç realizowane przez

tamtejszych nauczycieli warsztaty tkackie, rzeêbiarskie i plastyczne. Tam nauczyciel otrzymuje

solidne przygotowanie warsztatowe. ChcielibyÊmy, aby pewne elementy tego warsztatu pojawi∏y

si´ w naszym kraju, a nasi nauczyciele otrzymywali takie praktyczne wsparcie dla realizacji

swoich dzia∏aƒ zawodowych.

Ewa Superczyƒska, dyrektor OÊrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu:

To by∏o nasze pierwsze doÊwiadczenie z programem Leonardo da Vinci, choç od lat uczestni-

czymy w projektach mi´dzynarodowych. MieliÊmy konkretny pomys∏ na projekt i wiedzieliÊmy,

co chcemy osiàgnàç dzi´ki jego realizacji.

ZnajomoÊç j´zyka przy jego tworzeniu i realizacji jest niezmiernie wa˝na i bez niej trudno si´

obejÊç. Uczestnictwo mobilizuje wszystkie zaanga˝owane osoby do pracy nad umiej´tnoÊciami

j´zykowymi, co stanowi ogromnà wartoÊç dodanà. Podczas trwania projektu jest okazja do wielu

kontaktów i spotkaƒ osobistych. Wówczas jest si´ zdanym na w∏asne si∏y w rozmowach

z partnerami z innych krajów, a relacje te mo˝emy wykorzystaç do pracy nad projektowaniem

kolejnych przedsi´wzi´ç.

ktycznych i szkoleƒ dla nauczycieli wychowania przedszkolnego

Teresa Radomska, koordynator projektu

VETP

RO

6

Projekt wymiany doÊwiadczeƒ (VETPRO)

Warmiƒsko-Mazurski OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie ma na swoim koncie realizacj´

ciekawego projektu pod nazwà „Nauczanie do zawodu – nauczanie do ˝ycia w zjednoczonej

Europie”, który rozpoczà∏ si´ w 2006 roku.

Aleksander Suhak, koordynator projektu:

Od lat zajmuj´ si´ szkolnictwem zawodowym w wymiarze praktycznego kszta∏cenia ró˝nych

umiej´tnoÊci. Idea tego projektu powsta∏a kilka lat wczeÊniej, zanim przystàpiliÊmy do jego

realizacji. Wówczas pracowa∏em jeszcze w organizacji pozarzàdowej, która zajmuje si´ m.in.

europejskim wolontariatem. Mia∏em wówczas szans´ zobaczyç, jak bardzo wyjazdy m∏odych

ludzi na placówki socjalne do innych europejskich krajów zmieniajà ich ˝ycie, ich sposób

patrzenia na Êwiat, a tak˝e jak kszta∏tujà ich umiej´tnoÊci spo∏eczne i komunikacyjne. To mnie

zainspirowa∏o do realizacji tego projektu.

Projekt skierowany by∏ przede wszystkim do nauczycieli zawodu naszego regionu. Badania jasno

pokazujà, ˝e zamieszkuje go m∏odzie˝ najmniej mobilna, której brakuje tak wa˝nych w funkcjo-

nowaniu na dzisiejszym rynku pracy, a tak˝e w ˝yciu, kompetencji spo∏ecznych. Szko∏y zawodowe

kszta∏cà fachowców, lecz nie uczà ich autonomicznego podejmowania decyzji czy funkcjonowania

w zespole. M∏odzie˝ nie realizuje ˝adnych interesujàcych projektów, nie nabywa umiej´tnoÊci, które

pozwalajà na aktywne wchodzenie w dojrza∏e ˝ycie zawodowe. Stàd tak cz´sto s∏yszy si´ tu historie

o powrotach m∏odzie˝y do rodzinnych miejscowoÊci czy ˝yciu pod wspólnym dachem z rodzicami czy

dziadkami.

Nauczanie do zawodu – nauczanie do ˝ycia w zjed

War

miƒ

sko-

Maz

urs

ki O

Êrod

ek D

osko

nale

nia

Nau

czyc

ieli

w O

lszt

ynie

VETP

RO

noczonej Europie

7

We wspó∏pracy z niemieckim partnerem, organizacjà pozarzàdowà Internationaler Bund, zajmujàcà

si´ kszta∏ceniem zawodowym m∏odzie˝y, zrealizowano projekt anga˝ujàcy 48 nauczycieli, dyrektorów

i kierowników praktyk z 12 szkó∏ z ca∏ego województwa. Odbyli oni pi´ciodniowe wizyty, których

celem by∏o wypracowanie nowych metod i sposobów pracy z m∏odzie˝à.

Zorganizowano wyjazdy do Brandenburgii, której problemy spo∏eczno-ekonomiczne sà zbli˝one do

wyst´pujàcych w województwie warmiƒsko-mazurskim: wysokie bezrobocie, apatia ludzi m∏odych.

Wspólnie z partnerami szukano wi´c sposobów oddzia∏ywaƒ edukacyjnych, które mog∏yby

zwi´kszyç ˝yciowe szanse m∏odych ludzi z tych regionów.

Aleksander Suhak, koordynator projektu:

MieliÊmy bardzo intensywny program podczas wyjazdów: wizyty w instytucjach i szko∏ach, gdzie

odbywa∏y si´ warsztaty np. podczas których pracowano z uczniami o mniejszych szansach.

PoznawaliÊmy praktyczne sposoby diagnozowania predyspozycji zawodowych m∏odzie˝y,

uczestniczyliÊmy w treningach z zakresu tworzenia zespo∏u. Pierwsze dni by∏y trudne, poniewa˝

wieczorem zasiadaliÊmy tak˝e, by wspólnie wziàç udzia∏ w sesji ewaluacyjnej, podczas której

by∏y omawiane te elementy programu, które mogà byç wykorzystane po powrocie do kraju.

Projekt w ramach programu Leonardo da Vinci sk∏ada∏em po raz pierwszy. W moim przekonaniu,

to Êwietna idea, a sam projekt jest przyjazny i ∏atwy w zarzàdzaniu. Mam nadziej´, ˝e uda nam

si´ jeszcze zrealizowaç kolejny, którego efekty przyczynià si´ do polepszenia kszta∏cenia

i szkolenia zawodowego w naszym regionie.

Wymiernym rezultatem realizacji projektu sà nowe umiej´tnoÊci zdobyte przez uczestniczàcych

w nim nauczycieli i dyrektorów w wielu aspektach pracy pedagogicznej i ˝ycia spo∏ecznego.

Uczestnicy zaznajomili si´ ze sposobami nauczania przez partnera niemieckiego interesujàcych ich

zawodów (stolarz, florysta, fryzjer, murarz, malarz, kucharz, ogrodnik itp.), zobaczyli narz´dzia

i technologie stosowane przez sàsiadów w procesie nauczania zawodu oraz – co najwa˝niejsze –

poznali nowe metody wspomagania rozwoju spo∏ecznego uczniów.

Aleksander Suhak, koordynator projektu

VETP

RO

8

Po

wia

tow

y O

Êro

dek

Do

rad

ztw

a i D

osk

ona

leni

a N

aucz

ycie

li w

Kar

tuza

ch

„Wymiana doÊwiadczeƒ w obszarze edukacji, zwiàzana z przekszta∏caniem si´ rynku pracy” to tytu∏

projektu, którego pomys∏odawcà by∏ Powiatowy OÊrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli

w Kartuzach.

W projekcie wzi´li udzia∏ dyrektorzy szkó∏ ponadgimnazjalnych z powiatu kartuskiego oraz

kierownicy kszta∏cenia praktycznego, dyrektorzy Specjalnych OÊrodków Szkolno-Wychowawczych,

dyrektor Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej, Powiatowego Urz´du Pracy oraz przedstawiciele

samorzàdu odpowiedzialni za edukacj´.

Anna Dereƒ, koordynator projektu:

Pomys∏ na realizacj´ projektu narodzi∏ si´, kiedy przyglàdaliÊmy si´ aktywnej wspó∏pracy szkó∏

ponadgimnazjalnych powiatu kartuskiego z partnerami wielu przedsi´wzi´ç realizowanych

z europejskich Êrodków, których celem by∏o wspieranie mobilnoÊci uczniów. UznaliÊmy, ˝e

wa˝ne jest tak˝e to, aby nie tylko sami uczniowie, ale równie˝ dyrektorzy szkó∏, przedstawiciele

starostwa powiatowego oraz instytucji zwiàzanych z rynkiem pracy i edukacjà uczestniczyli

w podobnym projekcie. Wówczas mo˝liwe stanie si´ dok∏adne zaobserwowanie, w jaki sposób

organizowane sà wymiany, na jakie trudnoÊci napotykajà podczas nich uczniowie i jak nabywa si´

w czasie ich trwania nowych doÊwiadczeƒ. Istotne by∏o tak˝e to, by stworzyç mo˝liwoÊç

nawiàzania szerszej wspó∏pracy z innymi instytucjami i szko∏ami i aby w póêniejszym etapie na tej

bazie doÊwiadczeƒ sformu∏owaç wspólnie oczekiwania zwiàzane z wykorzystaniem wszystkich

efektów organizacji wyjazdów i wymian, które sà przecie˝ tak cz´sto realizowane przez szko∏y.

Celem projektu by∏a wymiana doÊwiadczeƒ uczestników na temat mechanizmów stymulowania

rynku pracy, a tak˝e wypracowanie strategii doskonalenia nauczycieli w oparciu o poznane

rozwiàzania logistyczne z zakresu organizacji i dzia∏alnoÊci podobnych instytucji w Grecji. Udzia∏

greckiego partnera, szko∏y w Volos, posiadajàcego bogate doÊwiadczenie we wspó∏pracy

mi´dzynarodowej i w realizacji edukacji zawodowej w regionie turystycznym, gwarantowa∏ owocnà

wspó∏prac´, której celem mia∏o byç zwi´kszenie atrakcyjnoÊci kszta∏cenia zawodowego w regionie.

Wymiana doÊwiadczeƒ w obszarze edukacji, zwiàzana Projekt wymiany doÊwiadczeƒ (VETPRO)

z przekszta∏caniem si´ rynku pracy


Naszego partnera znaliÊmy ju˝ wczeÊniej, a pozytywna wspó∏praca zaowocowa∏a dalszym jej

rozwojem. Istotny by∏ dla nas fakt, i˝ ∏àczà nas podobieƒstwa: obydwa regiony sà silnie

zwiàzane etnicznie i kulturowo, a g∏ównymi ich walorami sà turystyka i agroturystyka. ByliÊmy

tak˝e zaciekawieni kwestià edukacji artystycznej, która jest tam bardzo szeroko realizowana,

a do której u nas nie przyk∏ada si´ tak du˝ej wagi. UznaliÊmy, ˝e ten obszar wspólnego

doÊwiadczenia i wspólna wymiana doÊwiadczeƒ mogà byç bardzo interesujàce.

Przed wyjazdem zorganizowaliÊmy dla jego uczestników kurs j´zyka angielskiego, a tak˝e

zajćia i wyk∏ady zwiàzane z problematykà unijnà w kontekÊcie edukacji. Sam wyjazd by∏

niezwykle owocny. Odby∏y si´ spotkania z dyrektorami szkó∏ ponadgimnazjalnych tego regionu,

spotkania w tamtejszych instytucjach wspierajàcych edukacj´, z przedstawicielami samorzàdów,

dyrektorem poradni pedagogiczno-psychologicznej.

PoznawaliÊmy ró˝nice w sposobie organizacji praktyk i anga˝owania w nie uczniów. Dla mnie

bardzo interesujàca by∏a liczba ró˝nego rodzaju zaj´ç artystycznych realizowanych z m∏odzie˝à,

bazujàcych na tradycji greckiej. Grecy znakomicie radzà sobie z po∏àczeniem tematu mitologii ze

wspó∏czesnà kulturà.

U nas zbyt s∏abo kszta∏ci si´ m∏odzie˝ pod wzgl´dem artystycznym i jest to wyraênie widoczne

przy takim porównaniu. Te doÊwiadczenia i obserwacje zosta∏y wykorzystane przez naszych

uczestników przy opracowywaniu kolejnych programów edukacyjnych.

Powiatowy OÊrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli wykorzysta∏ t´ wizyt´ tak˝e do

organizacji spotkaƒ omawiajàcych zebrane doÊwiadczenia uczniów, nauczycieli i dyrektorów

zaanga˝owanych w projekty zagraniczne oraz dzia∏ania zwiàzane ze zwi´kszaniem mobilnoÊci

zawodowej i edukacyjnej. Zorganizowano spotkania z przedstawicielami m∏odzie˝y, nauczycieli,

dyrektorami, przedstawicielami urz´du pracy i pracodawców, by opowiedzieç o doÊwiadczeniach

nabytych podczas wyjazdów. To bardzo wa˝ne, ˝e tak wiele osób zwiàzanych z edukacjà i pod-

noszeniem kwalifikacji spotka∏o si´ w jednym miejscu, by wspólnie analizowaç zmiany zachodzàce

na rynku pracy, w systemie edukacji, uczeniu si´ pozaszkolnym i budowaç nowe koncepcje

wspierania rozwoju uczniów.


Zachća∏abym inne oÊrodki do uczestnictwa w programie Leonardo da Vinci. Sàdz´, ˝e wa˝nym

celem i zadaniem oÊrodków doskonalenia nauczycieli jest integrowanie Êrodowiska edukacyjnego,

a im wićej ma si´ wspólnych doÊwiadczeƒ, tym bardziej wzmacniajà one i integrujà Êrodowisko.

Odwo∏ywanie si´ do wspólnego doÊwiadczenia buduje Êrodowisko oÊwiatowe w naszym powiecie,

sprzyja komunikacji wewn´trznej, a tak˝e procentuje realizacjà kolejnych zadaƒ.

9

10

Nau

czyc

iels

kie

Ko

legi

um

J´z

ykó

w O

bcy

ch w

To

run

iu

VETP

RO


Nauczycielskie Kolegium J´zyków Obcych w Toruniu otrzyma∏o wsparcie z programu Leonardo da

Vinci na realizacj´ projektu pt. „Opracowywanie nowego modelu praktyk pedagogicznych w celu

zaspokojenia zmieniajàcych si´ potrzeb europejskiego rynku pracy”. Celem projektu by∏o szkolenie

zawodowe i poznanie zasad kszta∏cenia przysz∏ych nauczycieli j´zyków obcych oraz sposobu

realizacji praktyk nauczycielskich w dwóch krajach partnerskich – Danii i S∏owenii. Projekt

wystartowa∏ w 2006 roku.

Beata Tomaszewska, koordynator projektu:

Organizowa∏am ju˝ wczeÊniej wyjazdy studyjne, w których brali udzia∏ nauczyciele naszego

kolegium. Tym razem stworzyliÊmy projekt, którego cele odpowiada∏y za∏o˝eniom programu

Leonardo da Vinci. DostaliÊmy zielone Êwiat∏o na jego realizacj´. Partnerów do jego realizacji

szuka∏am zupe∏nie w ciemno. Zale˝a∏o mi na wspó∏pracy z instytucjami, które sà podobne do

naszej i z powodzeniem funkcjonujà w innych europejskich krajach. Nie mieliÊmy du˝ego

problemu ze znalezieniem partnerów. Zostali nimi Wydzia∏ Pedagogiczny Uniwersytetu

w Mariborze w S∏owenii i dwa oÊrodki kszta∏cenia nauczycieli w Danii (Hjorring College of

Education i Holbaek College of Education).

Idea by∏a taka, by zobaczyç, w jaki sposób instytucje w innych krajach przygotowujà osoby do

wykonywania zawodu nauczyciela. By∏ to czas, kiedy wchodzi∏a u nas nowa podstawa

programowa, a studenci wyra˝ali obawy, ˝e sà zbyt s∏abo przygotowani do podj´cia zawodu.

Poza tym cz´Êç naszych absolwentów z sekcji angielskiej wyje˝d˝a cz´sto do pracy za granic´,

uczàc j´zyka w Wielkiej Brytanii. ChcieliÊmy wi´c sprawdziç, jak wyglàda system nauczania

j´zyków w innych krajach i porównaç go z naszym.

Opracowywanie nowego modelu praktyk pedagogicznych w celu

11

VO

W ramach realizacji projektu odby∏y si´ dwie wizyty w Danii i jedna w S∏owenii. Wzi´∏o w nich udzia∏

18 nauczycieli, kierowników praktyk i osób uczàcych metodyki. W trakcie szeÊciodniowych pobytów

u zagranicznych partnerów uczestnicy starali si´ obserwowaç ró˝nice w systemach edukacji tych

krajów, by po przyjeêdzie zmodyfikowaç w∏asny program nauczania, bazujàc na podpatrzonych

dobrych przyk∏adach i praktykach.


W Danii istnieje du˝a autonomia jeÊli chodzi o nauczanie. Nie ma programów nauczania, sà tylko

wytyczone zarysy i cele – inaczej ni˝ w polskim systemie. Istnieje wi´ksza swoboda, jednak

w sprawach wychowawczych panuje du˝a dyscyplina, przynajmniej w rejonie, który mieliÊmy

szans´ odwiedziç.

Hjorring College of Education w Danii to instytucja zajmujàca si´ kszta∏ceniem przysz∏ych

nauczycieli uczàcych czterech przedmiotów w klasach 1.-9. Tu nauczyciele, którzy chcà nauczaç

w szko∏ach Êrednich, majà obowiàzek ukoƒczenia studiów na poziomie uniwersyteckim, gdzie

specjalizujà si´ w dwóch przedmiotach. Praktyka nauczycielska, którà odbywajà studenci

Hjorring College of Education, trwa szeÊç tygodni w roku i – co istotne – polega przede

wszystkim na przygotowaniu dobrego pedagoga, a dopiero potem dobrego specjalisty przed-

miotu. Kszta∏ci si´ tam przede wszystkim wychowawc´, a dopiero potem specjalist´ i to stanowi

ró˝nic´ w porównaniu z naszym systemem, w którym jest nastawienie na to, by kszta∏ciç przede

wszystkim specjalist´ od przedmiotu. Nauczyciel otrzymuje tak˝e bardzo du˝e wsparcie

w trakcie swojego procesu kszta∏cenia, dzi´ki mo˝liwoÊci korzystania z licznych materia∏ów

dydaktycznych i pomocy doradców – obok college’u funkcjonuje bowiem bogato zaopatrzone

Centrum Materia∏ów Dydaktycznych, w którym zarówno przyszli, jak i obecni nauczyciele mogà

znaleêç nie tylko liczne opracowania dotyczàce teorii uczenia i nauczania, ale równie˝ dost´pne

na rynku duƒskim podr´czniki do nauki j´zyków obcych.

W ramach wymiany doÊwiadczeƒ w Hjorring i Holbaek nauczyciele toruƒskiego kolegium odwiedzili

kilka okolicznych szkó∏, gdzie mogli obserwowaç lekcje j´zyka niemieckiego i angielskiego oraz

wymieniç si´ doÊwiadczeniami i uwagami z nauczycielami i dyrekcjà goszczàcych ich instytucji.


W Danii funkcjonuje tak˝e sprawny system kontroli uczniów, który odgrywa znaczàcà rol´

w funkcjonowaniu tamtejszego systemu. Kiedy uczeƒ jest nieobecny, jego rodzic jest o tym od

razu informowany. Istnieje du˝a wspó∏praca pomi´dzy rodzicami i nauczycielami, a ka˝dy uczeƒ

musi posiadaç swój dzienniczek. >

Beata Tomaszewska, koordynator projektu

zaspokojenia zmieniajàcych si´ potrzeb europejskiego rynku pracy

Ka˝da klasa ma przypisanà sobie sal´, w której odbywajà si´ wszystkie zaj´cia tej grupy.

Uczniowie sami utrzymujà w niej porzàdek, sprzàtajà stoliki, wycierajà tablice, ustawiajà

krzes∏a. Sà sami odpowiedzialni za to, jak wyglàda ich sala, co ma ogromne znaczenie

wychowawcze.

W ka˝dej szkole istniejà tak˝e specjalne klasy, do których odsy∏a si´ ucznia za z∏e zachowanie.

Uczeƒ przebywa wówczas w specjalnej sali pod nadzorem wyznaczonego nauczyciela i pod jego

okiem realizuje materia∏ dydaktyczny. Kiedy si´ uspokoi – wraca do swojej klasy.

W S∏owenii z kolei polskich nauczycieli zaskoczy∏y nowoczesne rozwiàzania techniczne i du˝a

autonomia praktykantów. Mentor podczas trwania lekcji jest jedynie biernym jej obserwatorem.

Po przyjeêdzie osoby zaanga˝owane w projekt wypracowa∏y liczne materia∏y dydaktyczne

usprawniajàce prac´ nauczycieli. WÊród nich m.in. tak zwany dziennik refleksyjnego praktykanta czy

program szkoleƒ i warsztatów dla mentorów.


ZaobserwowaliÊmy te rozwiàzania za granicà. PlanowaliÊmy przede wszystkim stworzyç takie

sytuacje, w których studenci dokonywaliby samooceny zwiàzanej z przeprowadzanà praktykà.

S∏uchacze drugiego roku naszych studiów przed okresem swoich praktyk w szko∏ach

i przedszkolach prowadzà dziennik refleksyjnego praktykanta, zanim sami pójdà na praktyk´.

Szukajà rozwiàzaƒ ró˝nych problemów, a my im w tym pomagamy.

Prowadzimy tak˝e – co równie˝ jest owocem projektu – kursy i warsztaty dla mentorów.

OpracowaliÊmy materia∏y pomocnicze tak˝e dla praktykantów. Powsta∏ te˝ pakiet praktyk dla

nauczycieli, który pomaga usprawniç ich prac´.

12

13V

ETP

RO


Nauczycielskie Kolegium w Bia∏ymstoku Rewalidacji, Resocjalizacji i Wychowania Fizycznego

kszta∏ci nauczycieli, którzy b´dà pracowaç z osobami z grup o szczególnych potrzebach. Od lat

z sukcesem realizowane sà tu ciekawe projekty w ramach programu Leonardo da Vinci. Bioràcy

w nich udzia∏ nauczyciele i studenci uczestniczà w wymianach doÊwiadczeƒ i sta˝ach zawodowych,

dzi´ki którym podnoszà swoje kompetencje i zapoznajà si´ z europejskimi rozwiàzaniami

edukacyjnymi. Efektem tych projektów jest m.in. wypracowanie nowych sposobów radzenia sobie

z problemami spo∏ecznymi, co wspiera realizacj´ polityki spo∏ecznej regionu podlaskiego.

Jeden z projektów bia∏ostockiego Kolegium, realizowany na prze∏omie 2007 i 2008 roku w ramach

programu, nosi∏ tytu∏ „Integracja i mobilnoÊç edukacyjna w europejskich standardach kszta∏cenia –

nauka bez granic”. Zak∏ada∏ on zwi´kszenie atrakcyjnoÊci szkolenia i kszta∏cenia zawodowego

w zakresie pedagogiki rewalidacyjnej, resocjalizacyjnej, spo∏ecznej i edukacji zdrowotnej. Potrzeba

zapoznania si´ z europejskimi standardami i programami kszta∏cenia oraz wykorzystania zdobytej

wiedzy na polskim gruncie zach´ci∏a pomys∏odawc´ do zorganizowania tygodniowych wyjazdów

i stworzenia uczestnikom szansy na wymian´ myÊli oraz poznanie wzajemnych doÊwiadczeƒ

zawodowych. W projekcie uczestniczy∏o dziesi´ciu nauczycieli i asystentów, zaanga˝owanych

w proces specjalistycznego kszta∏cenia studentów Nauczycielskiego Kolegium i organizacj´ jego

procesu dydaktycznego.

Partnerami zagranicznymi zosta∏y instytucje sprawdzone ju˝ wczeÊniej przy realizacji innych

wspólnych dzia∏aƒ: Centre Regional d’Etudes et d’Actions en Faveur des Personnes Inadaptees

z Francji, Lahden Diaconian Instituutti z Finlandii, Instituto Superior Ciencias Educativas in Ramada

z Portugalii oraz Evangelische Fachochschule Darmstadt z Niemiec.

Gra˝yna Olszewska-Baka, dyrektor Nauczycielskiego Kolegium:

W ramach tej wymiany nasza kadra pedagogiczna zdoby∏a najnowsze informacje dotyczàce

kszta∏cenia pracowników socjalnych, pracowników rehabilitacyjnych, pedagogów specjalnych,

pedagogów resocjalizacyjnych i edukatorów sportu. Wiedza dotyczàca aktualnych w Europie

standardów edukacyjnych wzmocni∏a kompetencje zawodowe tych osób, a to przyczynia si´ stale

do poprawy jakoÊci naszego kszta∏cenia.

Wykorzystujemy nowe umiej´tnoÊci i doÊwiadczenia w pracy zawodowej, tworzàc nowe koncepcje

dydaktyczne i aktywne metody nauczania. Po powrocie uczestników powsta∏y innowacyjne

formy pracy ze studentami, bazujàce na poznanych podczas wyjazdu rozwiàzaniach. Takie

dzia∏ania mocno anga˝ujà uczestników w poszukiwanie nowych rozwiàzaƒ i metod pracy czy to

w kwestii zwalczania marginalizacji spo∏ecznej, zapobiegania agresji i przemocy wÊród m∏odzie˝y,

czy zwiàzanych z pracà z osobami niepe∏nosprawnymi. Wzbogacajà nas. >

Integracja i mobilnoÊç edukacyjna w europejskichstandardach kszta∏cenia – nauka bez granic

Nau

czycielskie Kolegiu

m w

Bia∏ym

stoku R

ewalid

acji,R

esocjalizacji i Wychow

ania Fizycznego

VETP

RO

14

Istotne by∏o dla nas przybli˝enie polityki edukacyjnej i spo∏ecznej danego kraju poprzez

wykorzystanie metod aktywnego poznania. Dlatego te˝ program przewidywa∏ uczestnictwo

nauczycieli i asystentów w zaj´ciach instytucji edukacyjnych czy w posiedzeniach zespo∏u

nauczycieli oraz poznanie wybranych instytucji oÊwiatowych i socjalnych – ich zaplecza

pedagogicznego, czytelni, biblioteki, przebiegu praktyk pedagogicznych.

Nauczyciele realizujàcy wymian´ doÊwiadczeƒ w Portugalii poznali metody wykorzystywane do

zwalczania marginalizacji spo∏ecznej, odwiedzajàc oÊrodek windsurfingowy skupiajàcy m∏odzie˝

trudnà i zagro˝onà spo∏ecznie. Uczestnicy wymiany doÊwiadczeƒ w Finlandii brali czynny udzia∏

w zaj´ciach dydaktycznych dla osób o szczególnych potrzebach, poznajàc m.in. relaksacyjne metody

organizacji czasu wolnego poprzez uprawianie nordic walkingu. Zdobyte umiej´tnoÊci zosta∏y

wykorzystane po powrocie w trakcie realizacji obozu sportowego przeznaczonego dla studentów

wychowania fizycznego. Te i inne rozwiàzania poznane przez uczestników projektu owocujà w ich

pracy do dziÊ, a nabyta wiedza praktyczna s∏u˝y doskonaleniu warsztatu nauczania.


Poznanie organizacyjnych i programowychwalorów europejskiej edukacji i praktyki socjalnejPodobny w swych za∏o˝eniach projekt pt. „Poznanie organizacyjnych i programowych walorów

europejskiej edukacji i praktyki socjalnej” tak˝e doczeka∏ si´ realizacji przy wsparciu programu

Leonardo da Vinci. Ukierunkowany by∏ na poznanie przez nauczycieli i asystentów Kolegium

rozwiàzaƒ edukacyjnych i aktualnych problemów spo∏ecznych spotykanych we Francji, Finlandii,

Portugalii i Niemczech oraz strategii ich rozwiàzywania. Rozwijanie i wypracowywanie nowych form

dzia∏aƒ wykorzystywanych w pracy nauczycieli, wymiana poglàdów, myÊli, doÊwiadczeƒ, a tak˝e

rozwijanie dalszej wspó∏pracy z partnerami zagranicznymi, którzy ju˝ wczeÊniej uczestniczyli we

wspólnych projektach, stale podnoszà jakoÊç kszta∏cenia w tym regionie.

VO

15IV

T

Kolejny z projektów Nauczycielskiego Kolegium, pt. „Edukacja pedagogiczna, spo∏eczna i zdrowotna

we wspólnej Europie”, rozpoczà∏ si´ w 2008 roku. Tym razem zak∏ada∏ on wyjazd 23 studentów

drugiego roku Nauczycielskiego Kolegium na trzynastotygodniowe sta˝e zawodowe do wybranych

zagranicznych oÊrodków z krajów partnerskich. By∏y to zarówno placówki opiekuƒczo-

wychowawcze, oÊrodki dla dzieci niepe∏nosprawnych i nieprzystosowanych spo∏ecznie, jak i oÊrodki

terapii i sportu, a tak˝e szko∏y. Projekt zorganizowany zosta∏ dzi´ki wspó∏pracy promotora

z Instituto Sciencas Educativas w Portugalii, ONECO i AC Traductores w Hiszpanii, JP Brossard

Consultant we Francji i Lahden Diakonian Institutti w Finlandii.

Gra˝yna Olszewska-Baka, dyrektor Nauczycielskiego Kolegium:

Udzia∏ w projekcie da∏ studentom szans´ zarówno na zweryfikowanie ich dotychczasowych

umiej´tnoÊci i kwalifikacji, jak i na doskonalenie warsztatu pracy, ale tak˝e – co równie wa˝ne –

doskonalenie w∏asnego rozwoju i kreowanie w∏asnej mobilnoÊci. Takie wyjazdy nie doÊç, ˝e

pomagajà w zdobyciu wiedzy od europejskich partnerów, ale niesamowicie zmieniajà m∏odego

cz∏owieka, który odkrywa innà kultur´, j´zyk, zwi´ksza swojà atrakcyjnoÊç na rynku zawodowym

i staje si´ bardziej pewny siebie i swoich mocnych stron. To jest nie do przecenienia.

Projekt sta˝y (IVT)

Edukacja pedagogiczna, spo∏eczna i zdrowotna we wspólnej Europie

IVT

VETPRO

16

Projekty IVT (sta˝e dla osób w trakcie wst´pnego kszta∏cenia zawodowego)

Beneficjent Nauczycielskie Kolegium w Bia∏ymstoku Rewalidacji, Resocjalizacji i Wychowania Fizycznego

Numer projektu PL/07/LLP-LdV/IVT/140336

Edukacja pedagogiczna, spo∏eczna i zdrowotna we wspólnej Europie

Bud˝et 80 258 euro, 23 uczestników

Instytucje partnerskie Instituto Sciencas Educativas, Portugalia; ONECO i AC Traductores, Hiszpania; JP Brossard Konsultant, Francja;

Lahden Diakonian Institutti, Finlandia

Projekty VETPRO (wymiany doÊwiadczeƒ dla osób odpowiedzialnych za szkolenia zawodowe lub rozwój zasobów ludzkich)

Beneficjent Warmiƒsko-Mazurski OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie

Numer projektu PL/06/Exd/174232

Nauczanie do zawodu – nauczanie do ˝ycia w zjednoczonej Europie


Instytucja partnerska Internationaler Bund, Niemcy

Beneficjent Powiatowy OÊrodek Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Kartuzach

Numer projektu PL/07/LLP-LdV/VETPRO/140515

Wymiana doÊwiadczeƒ w obszarze edukacji, zwiàzana z przekszta∏caniem si´ rynku pracy


Instytucja partnerska Volos, Grecja

Beneficjent Nauczycielskie Kolegium J´zyków Obcych w Toruniu

Numer projektu PL/06/A/Exd/174096

Opracowywanie nowego modelu praktyk pedagogicznych

w celu zaspokojenia zmieniajàcych si´ potrzeb europejskiego rynku pracy


Instytucje partnerskie Uniwersytet w Mariborze, S∏owenia; Hjorring College of Education, Dania; Holbaek College of Education, Dania


Numer projektu PL/07/LLP-LdV/VETPRO/140334

Integracja i mobilnoÊç edukacyjna w europejskich standardach kszta∏cenia – nauka bez granic


Instytucje partnerskie Centre Regional d’Etudes et d’Actions en Faveur des Personnes Inadaptees, Francja; Lahden Diaconian Instituutti,

Finlandia; Instituto Superior Ciencias Educativas in Ramada, Portugalia oraz Evangelische Fachochschule Darmstadt, Niemcy

Projekty opisane w broszurze

PA

Fundacja Rozwoju Systemu EdukacjiUl. Mokotowska 43

00-551 Warszawa

www.frse.org.plwww.leonardo.org.pl

T e k s t Klaudyna SznajderRed a k c j a Anna Kowalczyk, Weronika Walasek

Projekt, opracowanie graficzne, sk∏ad Assi Kootstra (eufloria design s.c.)

Zdj´cie na okladce Natalia Golanowska (eufloria design s.c.)

D r u k ARdruk, Ryszard Gruszczyƒski

Publikacja sfinansowana ze Êrodków Komisji Europejskiej w ramach programu

„Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie” – Leonardo da Vinci.

Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko autora. Komisja Europejska nie ponosi

odpowiedzialnoÊci za umieszczonà w niej zawartoÊç merytorycznà oraz za sposób

wykorzystania zawartych w niej informacji.

Publikacja bezp∏atna


Numer projektu PL/06/A/Exd/174628

Poznanie organizacyjnych i programowych walorów europejskiej edukacji i praktyki socjalnej


Instytucje partnerskie Centre Regional d’Etudes et d’Actions en Faveur des Personnes Inadaptees, Francja; Lahden Diaconian Instituutti,

Finlandia; Instituto Superior Ciencias Educativas in Ramada, Portugalia oraz Evangelische Fachochschule Darmstadt, Niemcy

Projekty Partnerskie

Beneficjent OÊrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu

Numer projektu 2008-1-PL1-LEO04-00818

O lepsze przedszkole. Przygotowanie materia∏ów dydaktycznych i szkoleƒ dla nauczycieli wychowania przedszkolnego

Bud˝et 25 000 euro

Instytucje partnerskie Kuratorium OÊwiaty w Poznaniu, Polska; Telemark Educational Research, Norwegia; University of Joensuu, Finlandia

"Szanse, korzyści, rozwój..."

Documents

Transcript of "Szanse, korzyści, rozwój..."