Szablon dokumentacji Planukrakow.rdos.gov.pl/files/artykuly/61490/Wisliska... · Web viewPliki PDF,...

Dokumentacja Planu Zadań Ochronnych obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084 w województwie małopolskim

1. Etap wstępny pracy nad Planem

2.

1.1. Informacje ogólne

Nazwa obszaru WiśliskaKod obszaru PLH120084 Opis granic obszaru opis_granic_obszaru znajduje się w Załączniku nr 1SDF Załącznik nr 2 Położenie Woj. Małopolskie, pow. wadowicki, gm. SpytkowicePowierzchnia obszaru (w ha) 48.68 haStatus prawny Nie wydano krajowego rozporządzenia. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty (OZW), zaproponowany

2009-10-01. Zatwierdzony decyzją Komisji z dnia 10 stycznia 2011 r. (dokument 2011/64/UE) w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana, jako dokument nr C(2010) 9669)

Termin przystąpienia do sporządzenia Planu

18 - 08 - 2016

Termin zatwierdzenia Planu Data wydania zarządzenia RDOŚ. Podana data powinna zostać zapisana w formacie dd - mm - rrrrKoordynator Planu Tadeusz Zając, [email protected], +48123703541.Planista RegionalnySprawujący nadzór Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, ul. Mogilska 25, 31-542 Kraków.

1

1.2 Ustalenie terenu objętego Planem

L.p. Nazwa krajowej formy ochrony przyrody lub nadleśnictwa, pokrywającej/go się z obszarem,

która/e może powodować wyłączenie części terenu ze sporządzania Planu

Dokument planistyczny

Uzasadnienie wyłączenia części terenu ze sporządzania

PZO

Powierzchnia krajowej formy ochrony przyrody lub nadleśnictwa pokrywająca

się z obszarem [ha]obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy PLB120005

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy PLB120005

Nie ma podstaw do wyłączenia 48,68

2

Teren objęty PZO: cały obszar Natura 2000 Wiśliska PLH120084, o powierzchni 48,68[ha]

1.3. Mapa obszaru Natura 2000

3

1.4. Opis założeń do sporządzenia Planu

Obszar Natura 2000 to wyznaczony przez dany kraj obszar wchodzący w skład ogólnoeuropejskiej sieci obszarów chronionych przed utratą dziedzictwa przyrodniczego. Jest powoływany na podstawie Dyrektyw Rady Europy tzw. Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej (w przypadku "Wiślisk"). Na tej podstawie Rzeczpospolita Polska zobowiązuje się do utrzymania lub przywrócenia właściwego stanu przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 oraz podjęcia koniecznych do tego działań, zobowiązując do współpracy wszystkie organy państwa. Obszar Natura 2000 nie jest rezerwatem, lecz obszarem współistnienia człowieka i przyrody. Ponieważ Dyrektywy Rady Europy oraz ustawa o ochronie przyrody uregulowały prawnie istnienie sieci Natura 2000 i zasady jej działania, kwestie te nie podlegają dyskusji w procesie tworzenia PZO.Przedmiot ochrony na obszarze Natura 2000 - Gatunki / siedliska ujęte w Standardowym Formularzu Danych przekazanym Komisji Europejskiej z ocenami A, B lub C są przedmiotami ochrony i dla nich wykonuje się PZO.Plan Zadań Ochronnych (PZO) jest narzędziem i środkiem planistycznym zapewnienia skutecznej ochrony przedmiotów ochrony na obszarze Natura 2000, wdrażanym przez sprawującego nadzór nad tym obszarem.Zasada przezorności - nierozstrzygnięte wątpliwości muszą być interpretowane zawsze na korzyść środowiska przyrodniczego. Jest ona jednym z głównych założeń ochrony obszaru Natura 2000, wynika z prawa europejskiego (Art. 191.2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).Właściwy stan ochrony - sytuacja, w której w przypadku chronionego gatunku lub siedliska stan i areał zajmowany jest stabilny lub rośnie, oraz szczególne funkcje gatunku lub siedliska są utrzymane. Ocenę WSO najlepiej wykonać w oparciu o wskaźniki opracowane przez GIOŚ dla każdego gatunku i siedliska na potrzeby krajowego monitoringu. Skala ocen wskaźników i WSO składa się z 3 stopni: FV - oznacza stan właściwy, U1 - stan niezadawalający, U2 - stan zły. XX - taką ocenę nadaje się w planie elementom, o których wiedza jest zbyt mała, aby podjąć miarodajną ocenę.Cel planowania - celem PZO jest zachowanie przedmiotów ochrony znajdujących się na danym obszarze, utrzymanie ich dotychczasowego stanu lub poprawienie go. Planowanie musi być zgodne z zasadami najlepszej wiedzy naukowej i wnioskowania naukowego, wykorzystującego doświadczenie ekspertów i wiedzę innych zainteresowanych osób. Proces sporządzania projektu PZO nie jest miejscem negocjacji dopuszczalności/niedopuszczalności jakichkolwiek inwestycji mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. PZO powinien być zaprojektowany odpowiednio dla maksymalnego osiągnięcia celów ochrony i minimalizacji ich uciążliwości dla ludzi korzystających z obszaru. Jeżeli jest to niezbędne, ustalenia mogą dotyczyć terenów położonych poza granicami obszaru. Planowanie obejmuje:- zebranie, zweryfikowanie, przeanalizowanie i wykorzystanie istniejących informacji o danym obszarze Natura 2000; - ustalenie, jakiej wiedzy i informacji brakuje, następnie zaplanowanie i zorganizowanie jej zebrania/uzupełnienia; - uzupełnienie podstawowych informacji (w zakresie niezbędnym do oceny, jaki jest stan przedmiotów ochrony i czy wymaga pilnych działań); - uzgodnienie realizacji tych działań ochronnych, które trzeba jak najszybciej podjąć; - rozstrzygnięcie, czy i kiedy należy dla obszaru lub jego części opracować gruntowny plan ochrony.

4

Skutki powstania PZO:- utrzymanie celów ochrony obszaru Natura 2000,- plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 jest aktem prawa miejscowego, ustanawianym w formie zarządzenia przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. „Jeżeli działania na obszarze Natura 2000 zostały podjęte niezgodnie z ustaleniami planu zadań ochronnych, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska nakazuje ich natychmiastowe wstrzymanie i podjęcie w wyznaczonym terminie niezbędnych czynności w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub chronionych na nim gatunków” (art. 37 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody),- PZO jest sporządzany na okres 10 lat, jednak może on zostać zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk, dla ochrony których wyznaczono obszar Natura 2000,- PZO może wskazywać potrzeby zmian w istniejących studiach i planach zagospodarowania przestrzennego.

Udział społeczny - PZO powinien być opracowany w sposób transparentny, przy udziale wszystkich zainteresowanych stron, zwłaszcza lokalnych społeczeństw, użytkowników obszaru, zarówno osób, jak i instytucji, tworzących Zespół Lokalnej Współpracy. W toku prac nad przygotowaniem PZO wykonawca dokumentacji projektu planu zadań ochronnych organizuje, w porozumieniu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Krakowie, spotkania dla przedstawicieli stron zainteresowanych obszarem Natura 2000 Wiśliska. W trakcie całego procesu opracowywania planu zadań ochronnych istnieje możliwość składania uwag i wniosków do powstającego planu – pisemnie, na adres RDOŚ w Krakowie Plac Na Stawach 3, 30-107 Kraków, ustnie do protokołu lub za pomocą poczty elektronicznej na adres [email protected]. Ponadto po zakończeniu etapu opracowania dokumentacji ogłoszone zostaną 21-dniowe konsultacje społeczne projektu zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084. Informacja o konsultacjach będzie ogłoszona w siedzibie RDOŚ w Krakowie oraz w sposób zwyczajowy w urzędach gmin, na terenie których położony jest obszar Natura 2000. Strony będą miały możliwość zgłaszania wszelkich uwag i wniosków, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, bez konieczności opatrywania ich bezpiecznym podpisem elektronicznym, o którym mowa w ustawie z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1579), do materiałów zgromadzonych podczas prac nad sporządzaniem projektu planu zadań ochronnych, na adres: [email protected].

W trakcie prac nad planem dla Wiślisk zakłada się zorganizowanie minimum 3 spotkań zainteresowanych stron, w tym drugie spotkanie połączone z wykonaniem wizji terenowej. Wykonawca planu na bieżąco będzie konsultował zagadnienia ochrony obszaru z poszczególnymi osobami zgłaszającymi się bezpośrednio z uwagami i postulatami, szczególnie napotkanymi w terenie,

Informacja o planie - za pomocą publicznie dostępnych kanałów teleinformatycznych (strony internetowej i pocztą elektroniczną Partnera wspierającego projekt tj. Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie) będzie można zapoznawać się z bieżącym stanem prac nad projektem planu zadań ochronnych i zgłaszać uwagi i wnioski podczas całego procesu planistycznego.

5

mailto:[email protected]

Podstawy prawne: - obowiązek przygotowania planów zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 wynika z art. 6(1) i 6(2) Dyrektywy Siedliskowej (tylko ta dyrektywa odnosi się do obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084) oraz z prawa krajowego z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2015 r. poz. 1651 z późn. zm.).- tryb sporządzania i zmiany tego planu, a także zakres prac koniecznych do jego sporządzenia reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 roku w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r. Nr 34, poz. 186 z późn. zm.).- sporządzający projekt planu zadań ochronnych, zapewnia możliwość udziału społeczeństwa, na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, (tekst ujednolicony Dz.U. 2016 poz. 353 z późn. zm.).

6

1.5. Ustalenie przedmiotów ochrony objętych Planem

Lp. Kod Nazwa polska Nazwa łacińska

% pokrycia Po

p.

Pop.

roz

rodc

za

Pop.

prz

emie

szcz

ając

a si

ę

Pop.

zim

ując

a

Oce

na p

op. /

Sto

pień

re

prez

en.

Oce

na

st. z

ach.

Oce

naiz

ol. /

Pow

. wzg

lędn

a

Oce

naog

ólna

Opina dot. wpisu

S1 3150

Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

Natural eutrophic lakes with Magnopotamion or Hydrocharition - type vegetation

94% A B C B

Omawiane zbiorniki są bardzo typowe i reprezentatywne dla tego siedliska, w przypadku wiśliska Miejsce bardzo dobrze zachowane ze strefową roślinnością, występuje komplet gatunków i układów biocenotycznych, w tym rzadkich, świadczących o zachowanych funkcjach ekosystemu. Ocenę obniża głównie Krajskie, które jest wypłycone, nie ma naturalnej linii brzegowej i upośledzone funkcje ekosystemowe na skutek zanieczyszczenia wody i inwazji gatunków obcych. Starorzecza nie są izolowane, o czym świadczy: okresowe pojawianie się kumaka, wejście kotewki, występowanie grzybieńczyka u ujścia Łowiczanki, ale i gatunków inwazyjnych zwierząt pochodzących z sąsiadujących terenów w dol. Wisły. Powierzchnia siedliska jest duża i gwarantuje stabilność, która w przypadku starorzeczy Wisły może sięgać setek lat. Ocenę ogólną w stosunku do maksymalnej obniża antropogeniczny charakter całego układu hydrologicznego i stan zb. Krajskie.

Z1 1188 Kumak nizinny

Bombina bombina

C C B B C Zbiorniki wchodzące w skład obszaru nie są odpowiednie dla płazów. Siedliska rozrodcze kumaka nizinnego znajdują się tylko w zabagnionej

7

N-E części Miejsca, gdzie stwierdzano w długich okresach czasu gody od kilku do kilkudziesięciu samców i znajdywano pojedyncze osobniki młodociane. W przeszłości wobec słabego rozpoznania sytuacji tego gatunku w dolinie Wisły, stanowisko to mogło się wydawać reprezentatywne i istotne. Jednak obecnie w skali pozostałych starorzeczy w dol. Wisły, są to liczebności niewielkie.

Z2 A075 Traszka grzebieniasta

Triturus cristatus C C B C C

Występowanie traszki grzebieniastej nie zostało potwierdzone w żadnym z kilku cykli badań herpetologicznych na tym obszarze, wykonywanych przez różne zespoły, również siedlisko wydaje się nieadekwatne w świetle dotychczasowej wiedzy. Prawdopodobnie została pochopnie ujęta w SDF na podstawie materiałów dot. sąsiednich zbiorników (zb. "Skowronek" na drugim brzegu Wisły), wchodzących w ten sam kwadrat Atlasu płazów Polski, pomylonych z Wiśliskami (G. Połczyńska-Konior - inf. ustn.).

Gdzie symbol: S oznacza siedliska, R – rośliny, Z – zwierzęta (w tym ptaki). Uwaga: Siedliska i/lub gatunki nie wykazane jako przedmioty ochrony w SDF w momencie przystąpienia do sporządzenia PZO, a kwalifikujące się do tego o czym świadczy dostępna wiedza zaznaczamy indeksem „p” w kolumnie Lp. i wpisujemy kursywą. W tabeli wpisujemy dane z SDF po zweryfikowaniu o dostępne inne dane.

1.5.2. Uzasadnienie wyłączenia niektórych gatunków zwierząt z listy przedmiotów ochrony obszaru Wiśliska PLH 120084

Występowanie traszki grzebieniastej nie zostało potwierdzone w żadnym z kilku cykli badań herpetologicznych na tym obszarze, wykonywanych przez różne zespoły. Również ocena siedliska wykonana wg metodyki monitoringu GIOŚ wskazuje na nieadekwatne siedlisko. Prawdopodobnie została pochopnie ujęta w SDF na podstawie materiałów dot. sąsiednich zbiorników (zb. "Skowronek" na drugim brzegu Wisły), wchodzących w ten sam kwadrat Atlasu płazów Polski, pomylonych z Wiśliskami (G. Połczyńska-Konior - inf. ustn.).

1.6. Opis procesu komunikacji z różnymi grupami interesu.

Zgodnie z art. 28 ust 3 i art. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2015 r. poz. 1651 z późn. zm.) do udziału zaproszono przedstawicieli: jednostek samorządowych (gmina Spytkowice, Alwernia), placówek naukowych, organizacji pozarządowych i osób prywatnych, których działalność może być w jakikolwiek sposób powiązana z obszarem Natura 2000. Powołano Zespół Lokalnej Współpracy, w skład którego weszły ww. podmioty i instytucje (wymienione poniżej). Informacja o przystąpieniu do sporządzania planu zadań ochronnych

8

znalazła się w obwieszczeniu Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie z dnia 18 sierpnia 2016 r., oraz na stronie internetowej RDOŚ w Krakowie.

W celu zapewniania możliwości komunikacji między zainteresowanymi stronami założono zorganizowanie trzech spotkań warsztatowych Zespołu Lokalnej Współpracy (ZLW), w ramach których przedstawiono kolejne etapy dokumentacji oraz przeprowadzono dyskusje nad kwestiami problematycznymi. Po ustaleniu listy potencjalnych zainteresowanych zaproszenia na spotkania wysyłano przy użyciu poczty tradycyjnej i elektronicznej oraz ustnych zaproszeń telefonicznych.

Zorganizowano trzy spotkania konsultacyjne:1. Spotkanie 1. - przeprowadzono w dniu 4.08.2016 r. w Zatorze, w siedzibie stowarzyszenia Dolina Karpia —protokół stanowi załącznik nr 3,Celem pierwszego spotkania było zapoznanie zainteresowanych strona z zasadami funkcjonowania sieci Natura 2000, zasadami i skutkami tworzenia PZO oraz sytuacją przedmiotów ochrony na terenie obszaru. Na spotkanie przygotowano wstępny materiał informacyjny napisany przystępnym językiem dotyczący Natury 2000 i założeń zasad ochrony na terenie Wiślisk (załącznik nr. 4).

2. Spotkanie 2. - przeprowadzono w dniu 28 października 2016 r. w siedzibie gminy Spytkowice - protokół stanowi załącznik nr 5. Celem drugiego spotkania była wymiana uwag na temat propozycji PZO przygotowanej przez koordynatora planu (Moduł A i B) oraz analiza planów związanych z terenem i zagrożeń dla obszaru N2000.

3. Spotkanie 3. - przeprowadzono w dniu 14 grudnia 2016 r. w siedzibie gminy Spytkowice - protokół stanowi załącznik nr 6. Celem spotkania była analiza dotychczasowej dokumentacji PZO oraz zabiegów ochronnych planowanych do wykonania w ramach PZO, przygotowanych przez koordynatora planu i przyszłego funkcjonowania obszaru.

1.7. Kluczowe instytucje/osoby dla obszaru i zakres ich odpowiedzialności

L.p. Instytucja/osoby Zakres odpowiedzialności Adres siedziby instytucji/osoby Kontakt

1. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego

Polityka regionalna, planowanie przestrzenne, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, udostępnianie powiązanych informacji

ul. Racławicka 56 30-017 Kraków

(12) 630 31 07, (12) 630 35 39, [email protected]

2. Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie

Polityka regionalna, rozdział funduszy, uzgadnianie projektów planów zadań ochronnych jako aktów prawa miejscowego

ul. Basztowa 2231-156 Kraków

(12) 392 15 27(12) 392 12 00 [email protected]

3. Starostwo Powiatowe w Prowadzenie zadań dot. transportu i dróg ul. Batorego 2 (33) 873 42 50

9




Wadowicach publicznych, geodezji, kartografii, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej i ochrony środowiska, włącznie z ochroną przyrody, rolnictwem i leśnictwem.

34-100 Wadowice [email protected]

4. Urząd Gminy Spytkowice Lokalne zadania planistyczne i zagadnienia inwestycyjne, realizacja zadań z zakresu m.in. ochrony środowiska i przyrody, promocji gminy i regionu.

ul. Zamkowa 1234-116 Spytkowice

(33) 879 18 20 (33) 879 18 [email protected]

5. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie

Kształtowanie i ochrona zasobów wód powierzchniowych

ul. Marszałka J. Piłsudskiego 22 31-109 Kraków

(12) 628 41 30 [email protected]

6. Koło Polskiego Związku Wędkarskiegow Spytkowicach

Ochrona wód (Społeczna Straż Rybacka), sprzedaż licencji, zarybianie (dzierżawca terenu obejmującego Wiśliska)

ul. Jana Pawła II 33 34-116 Spytkowice

7. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie

Ochrona przyrody, nadzór nad obszarami Natura 2000

ul. Mogilska 2531-542 Kraków

(12) 61 98 120 [email protected]

8. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,Małopolski Oddział Regionalny

Wdrażanie programów rolnych ul. Lubicz 2531-503 Kraków

(12) 629 80 [email protected]

9. Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie

Zarządzanie wodami powierzchniowymi i ich monitoringiem, utrzymanie urządzeń wodnych

ul. Szlak 7331-153 Kraków

(12) 618 80 00(12) 618 80 [email protected]

10. Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk

Badania naukowe w dziedzinie ochrony przyrody, wdrażanie wyników do praktyki i popularyzacja wyników badań i wdrożeń

al. A. Mickiewicza 3331-120 Kraków


10









11. Towarzystwo na Rzecz Ziemi Ogólnopolska organizacja działająca na rzecz ochrony przyrody

ul. Leszczyńskiej 732-600 Oświęcim

(33) 842 21 20(33) 844 19 [email protected]

12. Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica Spółka Akcyjna

Zarządzanie elektrowniami wodnymi, w tym elektrownią na stopniu wodnym Łączany

ul. Widokowa 134-441 Niedzica

(18) 261 01 00 (18) 261 01 50(18) 261 01 [email protected]

13. Rybacki Zakład Doświadczalny Instytutu Rybactwa Śródlądowego

Zarządzający gospodarką stawową na pobliskich obszarach hodowli ryb, z których odprowadzana jest woda do potoku Łowiczanka Spytkowicka

Plac Kościuszki 532-640 Zator

(33) 841 21 28(33) 841 05 [email protected]

14. Stowarzyszenie Dolina Karpia Lokalne stowarzyszenie mające na celu promocję regionu

ul. Rynek 232-640 Zator


15. Centrum Informacji Turystycznej w Oświęcimiu

Propagowanie atrakcji turystycznych, w tym walorów przyrodniczych Ziemi Oświęcimskiej, rozpowszechnianie materiałów informacyjnych o regionie

ul. St. Leszczyńskiej 1232-600 Oświęcim


16. Sołtys wsi - Przewodniczący Rady Sołeckiej wsi Miejsce

Reprezentant lokalnej społeczności ze wsi leżącej bezpośrednio nad obszarem Natura 2000

Grażyna StańczykMiejsce, ul. Folwarczna 234-116 Spytkowice


17. Wiśnicz sp. z o.o. Prowadzenie wydobycia kruszywa wewnątrz zakola Wiślicz

[email protected]

18. Zarząd Okręgowy Polskiego Związku Łowieckiego w Krakowie, Ośrodek Hodowli Zwierzyny w Zatorze

Prowadzenie gospodarki łowieckiej w obszarze działania OHZ w Zatorze, m.in. na terenie obszaru Natura 2000 Wiśliska

ul. Żywiecka 12 30-427 Kraków


19. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków

Ogólnopolska organizacja działająca na rzecz ochrony przyrody, w szczególności ptaków, jednym z działań jest prowadzenie nadzoru nad obszarami IBA

- [email protected]

11











za pomocą grupy opiekunów ostoi (w tym przypadku ostoi Dolina Dolnej Skawy)

20. Klub Przyrodników Ogólnopolska organizacja działająca na rzecz ochrony przyrody

ul. 1 maja 22 66-200 Świebodzin

683 828 [email protected]

1.8. Zespól Lokalnej Współpracy

L.p. Imię i nazwisko Funkcja Nazwa instytucji /grupy interesu, którą reprezentuje

Kontakt

1 Katarzyna Paciora Przedstawiciel RDOŚ RDOŚ w Krakowie [email protected] 2 Tadeusz Zając Koordynator Planu Wykonawca [email protected]

3 Halina Pióro Przedstawiciel gminy Gmina Spytkowice 338791820 w. 31

[email protected]

4 Grażyna Stańczyk Przedstawiciel rolników, sołtys

sołectwo Miejsce, Radna Rady gm. Spytkowice

[email protected]

5 Przedstawiciel PZW Koło PZW Spytkowice

6 Przedstawiciel PZW Koło PZW Spytkowice

7 Marcin Wrzeszcz Lokalny samorząd UM w Alwerni [email protected]

8 Marcin Sowa Lokalny samorząd UM w Alwerni9 Katarzyna

StasiowskaLokalny samorząd Starostwo Powiatowe w Wadowicach 33 873 42 09

[email protected]

10 Dariusz Dyda Zespół Elektrowni Wodnych Nidzica SA [email protected]

11 Arkadiusz Włoszek ARiMR Kraków BP Oświęcim [email protected]

12 Krzysztof Kamiński Centrum Informacji Turystycznej/ referent Oświęcim

[email protected]

12


13 Wiesław Domin Lokalny samorząd Starostwo Powiatowe w Chrzanowie, Wydz. Ochrony Środowiska

[email protected]

14 Organizacje ekologiczne Tow. na rzecz Ziemi

15 Anna Lipińska Środowiska naukowe IOP PAN, Kraków [email protected]

16 Robert Sporysz MZMiUW w Krakowie, IR Oświęcim [email protected]

17 Monika Nowak Lokalny samorząd Starostwo Powiatowe w Wadowicach 33 873 42 17ś[email protected]

18 Katarzyna Łukasiewicz-Łuszczek

Administracja państwowa RZGW w Krakowie [email protected]

19 Agnieszka Miszczak Administracja państwowa RZGW w Krakowie [email protected]

13

2. Etap II Opracowanie projektu Planu

Moduł A

2.1. Informacja o obszarze i przedmiotach ochrony

L.p. Typ informacji Dane referencyjne Zakres informacji Wartość informacji Źródło dostępu do danych1 Materiały publikowane Zając T., Pociecha A., Wilk-

Woźniak E., Zając K., Bielański W., Ciszewski D., Florek J., Gołąb M., Guzik M., Lipińska A., Myszka R., Najberek K., Potoczek M., Walusiak E., Szczęsny B. 2013. „Analiza stanu ochrony starorzecza na przykładzie kompleksu starorzeczy „Wiśliska” – obszar Natura 2000 PLH 120084”. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 68(2): 116-133

Charakterystyka przyrodnicza obszaru Wiślisk ze szczególnym uwzględnieniem siedliska 3150

Praca naukowa, na poziomie krajowym, o nastawieniu praktycznym.

Chrońmy Przyrodę Ojczystą 68(2): 116-133.

2 Gadzinowska J. 2013. Plankton communities in oxbow lakes of the River Vistula (Oświęcim Basin) with bottom sediments heterogeneously contaminated with heavy metals, Limnological Review 13 (2):93-104.

Charakterystyka naukowa fito- i zooplanktonu na terenie "Wiślisk"

Praca naukowa na poziomie międzynarodowym w jęz. angielskim

Limnological Review 13: 93-104.

3 Ciszewski D., Pociecha A., Szczęsny B., Wilk-Woźniak E., Zając T. 2012. Wpływ wód Wisły na zanieczyszczenie chronionych starorzeczy w rejonie Spytkowic Górnictwo i Geologia 7 (2):115-128.

Analiza zanieczyszczenia osadów dennych na terenie Wiślisk

Praca naukowa, na poziomie krajowym, o nastawieniu praktycznym.

Górnictwo i Geologia 7:115-128.

4 Zając K. 2002. Habitat preferences Analiza wpływu stopnia Praca naukowa o poziomie Ekologia (Bratislava) 21 (4):

14

of swan mussel Anodonta cygnea (Linnaeus, 1758) (Bivalvia, Unionidae) in relation to structure and successional stage of floodplain. Ekologia (Bratislava) 21 (4): 345-355.

sukcesji starorzeczy na występowanie chronionej szczeżui wielkiej.

międzynarodowym 345-355.http://www.iop.krakow.pl/pobierz-publikacje,477

15

5 Van Damme D., Bogutskaya N., Hoffman R. C. and Smith C., 2007. The introduction of the European bitterling (Rhodeus amarus) to west and central Europe. Fish and fisheries 8: 79-106.

Omówienie historii tego gatunku w Europie.

Ściśle naukowa, na poziomie światowym.

Pliki PDF, JPG, tiff, Word, shp, png, itp. obejmujące całość lub istotne wyciągi z punktu widzenia celów ochrony obszaru oraz linki do stron internetowych

6 Starkel L. 2001. Historia Doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś, Monografie Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, Monografia nr 2., Warszawa 2001.

Kompletna monografia geograficzna doliny Wisły

Książka o charakterze naukowym, wydanie naukowe.

http://rcin.org.pl/Content/2556/WA51_13511_r2001-t2_Monografie.pdf

7 Piskozub A., 1982. Wisła. Monografia rzeki. PWN Warszawa.

Opis rzeki o charakterze popularno-naukowym

Publikacja książkowa Biblioteka IOP PAN.

8 Materiały niepublikowane

Zając T. (red.) 2012. Inwentaryzacja przyrodnicza ostoi Natura 2000 „Wiśliska” (PLH120084), części ostoi „Dolina Dolnej Skawy” (PLB120002) oraz terenów przyległych objętych zakresem oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko, maszynopis

Kompletna inwentaryzacja przyrodnicza terenu Wiślisk dla lat 2010 i 2011 wykonana na potrzeby OOŚ kopalni odkrywkowej żwiru "Wiślicz"

Inwentaryzacja do raportu OOŚ

Maszynopis dostępny w RDOŚ.

9 Zając T., Stawarz B. 2013. Uzupełnienie raportu o oddziaływaniu żwirowni „Wiślicz” na chronione obszary, siedliska i gatunki, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000, uzupełnienie raportu OOS

Omówienie kompleksowe oddziaływania planowanej kopalni odkrywkowej żwiru na Wiśliska na chronione siedliska i gatunki

Uzupełnienie raportu OOŚ Maszynopis dostępny w RDOŚ.

16

10 Łaciak M., Łaciak T. 2015. Sprawozdanie z nadzoru herpetologicznego nad pogłębianiem starorzecza Wisły w Smolicach. [maszynopis; dostępny w siedzibie stowarzyszenia TnZ]

Materiał porównawczy do określenia rangi stanowiska na Wiśliskach

Raport z nadzoru przyrodniczego

Maszynopis dostępny w siedzibie Tow. na rzecz Ziemi.

11 Łaciak M., Łaciak T. 2014. Rewitalizacja, ochrona bioróżnorodności i wykorzystanie walorów starorzeczy Wisły, zatrzymanie degradacji doliny górnej Wisły jako korytarza ekologicznego – inwentaryzacja herpetologiczna. Raport cząstkowy 2013 i 2014.

Raport z badań na terenie Wiślisk, wykonanych w latach 2013- 2014

Raport cząstkowy z realizacji projektu.

Maszynopis dostępny w siedzibie Tow. na rzecz Ziemi. http://www.tnz.most.org.pl/wisliska/do-pobrania

12 Plany/programy/strategie/projekty

Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie z dnia 18 września 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Skawy PLB120005

Zarządzenie regulujące ochornę przedmiotów ochrony na terenie obszaru Natura 2000 pokrywającego się z obszarem PLH120084 Wiśliska.

Akt prawa miejscowego publikowane w Dzienniku Urzędowym Województwa małopolskiego, poz. 5154, lub http://krakow.rdos.gov.pl/files/artykuly/21079/ddskawy_zarzadzenie.pdf

13 Zając T. Stawarz B., 2011 Opracowanie ekofizjograficzne dla zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Alwernia w miejscowości Okleśna oraz miejscowego planu

Zawiera omówienie uwarunkowań przyrodniczych w skali całej gminy

Dokumentacja Studium Maszynopis dostępny w gminie Alwernia

17

zagospodarowania przestrzennego Gminy Alwernia w miejscowości Okleśna.

14 Raporty Zając T. 2016. Analiza składu fito- i zooplanktonu zbiorników wodnych wchodzących w skład obszaru Natura 2000 Wiśliska, maszynopis.

Analiza składu gatunkowego i waloryzacja fito- i zooplanktonu

Raport z analizy próbek planktonu zebranych w trakcie prac nad planem

Maszynopis załączony do niniejszego opracowania (załącznik 7)

15 Łaciak M., Łaciak T. 2016. Batrachofauna zespołu starorzeczy „Wiśliska” w gminie Spytkowice Obszar Natura 2000 – PLH 120084 Raport z wizji terenowej

Raport z wizji terenowych na starorzeczach oraz analiza sytuacji na podstawie danych z wcześniejszych opracowań (projekt "Ratujemy Wiśliska" TnZ oraz badania własne)

Raport z wizji terenowej oraz analiza dostępnych informacji

Maszynopis załączony do niniejszego opracowania (załącznik 8)

2.2. Ogólna charakterystyka obszaru

(o ile nie zaznaczono inaczej dane wykorzystane do poniższego opisu pochodzą z opracowań: Zając [Red.] 2012, Zając i in. 2013, Zając i Stawarz 2011, 2013).

Regionalizacja. Zgodnie z fizycznogeograficznym podziałem Polski J. Kondrackiego, obszar zakola Wiśliska i powiązana z nim dolina Wisły leżą w całości w Dolinie Górnej Wisły (512.22), środkowej części Kotliny Oświęcimskiej (512.2; podprowincji Podkarpacie Północne (512) w prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym (51)). Od północy Dolina Górnej Wisły graniczy z Garbem Tenczyńskim (341.34) – zrębem tektonicznym opadającym uskokami do Kotliny Oświęcimskiej i Bramy Krakowskiej, co zaznacza się wyraźnie w krajobrazie. Zapewne do tych struktur nawiązuje niewielkie i niskie (5 m wysokości względnej), przykryte płytkimi aluwiami wapienne wzgórze położone w korycie Wisły, naprzeciwko Zakola Wiśliska. Od południa Dolina Górnej Wisły graniczy z Pogórzem Wielickim (513.33) o typowo karpackim krajobrazie, skąd wypływają potoki nawadniające starorzecze.

18

Według regionalizacji geobotanicznej Polski Matuszkiewicza (Matuszkiewicz J.M., Regiony geobotaniczne Polski - mapa numeryczna, IGiPZ PAN, Warszawa 2008) obszar Wiślisk leży w zasięgu następujących jednostek geobotanicznych: Państwo: Holarktyka; Obszar: Europejskich Lasów Liściastych i Mieszanych; Prowincja: Środkowoeuropejska; Podprowincja: Środkowoeuropejska Właściwa C. Dział: Wyżyn Południowopolskich C.7. Kraina: Kotliny Oświęcimskiej C.7.1.Okręg: Oświęcimski C.7.1.c Podokręg: Doliny Wisły „ujście Skawy – Kraków”.

Według regionalizacji klimatycznej E. Romera Wiśliska leżą w dolinie Wisły, zaliczanego do stosunkowo łagodnego klimatu podgórskich nizin i dolin (region E7) o niewielkich opadach.

Geologia. Obszar zakola Wiśliska znajduje się w dolinie górnej Wisły stanowiącej fragment rozległej jednostki – Zapadliska Przedkarpackiego, o rozciągłości generalnej W-E, wypełnionej kompleksem morskich mioceńskich skał osadowych (iły, iłowce, łupki, mułowce) o dużej, kilkusetmetrowej miąższości, całkowicie nieprzepuszczalnymi. Są one przykryte utworami czwartorzędowymi o zmiennej miąższości i urozmaiconym pochodzeniu (osady glacjalne, fluwioglacjalne, rzeczne, eoliczne), ich obecność i miąższość uwarunkowane są morfologią stropu utworów mioceńskich. Na osadach mioceńskich położone są osady żwirowe, miąższości od 6,1 do 11,6 m (śr. 10,4m), pochodzące z procesów transportu rzecznego o dużej dynamice. W stropie tych osadów notujemy osady piaszczyste o miąższości od 0,0 do 6,1 m. Te z kolei przykryte są nadkładem osadów pochodzących ze spokojnego przepływu: generalnie glin, rzadziej iłów. Ten tzw. nadkład sięga od 0,4 do 4,8 m.

Gleby. Współczesne procesy wietrzeniowo-sedymentacyjne wykształciły na powierzchni podłoża następujące typy gleb: gleby brunatne, pseudo-bielicowe, mady, rędziny, czarne ziemie, gleby mułowo-torfowe. Największy obszar zajmują gleby brunatne, występują tutaj również gleby brunatne, wytworzone z glin lekkich i piasków. Mady (dominują na obszarze zakola i jego bezpośredniego sąsiedztwa) zostały wytworzone z utworów naniesionych przez wody rzek. Pod względem podziału na klasy bonitacyjne są to gleby klasy od I do VI, przeważają zdecydowanie klasy III i IV. Gleby klasy I-III oraz gleby organiczne i mineralne bez względu na klasę objęte są ochroną przed innym użytkowaniem niż rolnicze. Gleby te występują w centralnej części zakola. Na terenie zakola Wiślicz odczyn kwaśny i bardzo kwaśny wykazuje aż 71% powierzchni użytków rolnych. Gleby te wymagają wapnowania, podobnie wymagają zwiększonych dawek nawozów magnezowych. Zasobność gleb w fosfor i potas nie wykazuje większego zróżnicowania przestrzennego. 80% gleb użytków rolnych wymaga zwiększonych dawek w nawożeniu mineralnym.

Hydrologia. Po południowej stronie obecnego koryta Wisły rozciąga się jej dawne zakole, obecnie sztucznie odcięte starorzecze, znane pod nazwą Wiśliska (rys 1.). W części południowej do dawnego zakola Wisły uchodziła wspólnym ujściem rzeczka Bachówka (Potok Spytkowicki; obecnie całkowicie uregulowany), odwadniająca na południu teren Pogórza Wielickiego, oraz rzeczka/kanał nawadniający znany lokalnie pod nazwą zwyczajową: Łowiczanka (również uregulowana za wyjątkiem odcinka ujściowego; nazwa myląca prawdopodobnie przeniesiona z rzeczki o analogicznej nazwie nawadniającej Stawy Przeręb, tutaj będzie dalej zwana "Łowiczanką Spytkowicką"), biegnąca

19

z południowego zachodu, nawadniająca/odwadniająca teren stawów rybnych gosp. Stawów Spytkowickich. Do "Łowiczanki Spytkowickiej" tuż za przepustem pod ul. Starowiśliską, uchodzi niewielki lokalny ciek (<1m szerokości koryta), biegnący starym korytem Bachówki (sprzed wybudowania wałów) zasilany lokalnymi źródłami, uwidoczniony na niektórych mapach. Głównym źródłem wody niesionym przez Łowiczankę Spytkowicką jest sztuczne ujęcie na jazie rz. Skawy, na potrzeby nawadniania stawów. Pod odcięciu zakola od głównego koryta Wisły, Bachówka z dopływami (w tym Łowiczanką Spytkowicką) odłożyły w dawnym korycie Wisły duży stożek napływowy, wypłycający południową cześć starorzecza i rozdzielający je na dwa zbiorniki: Miejsce i Oko.

Zachodnia część (zwana wiśliskiem Miejsce) to dość dobrze zachowane morfologicznie dawne koryto Wisły, składające się z dawnych wysp śródkorytowych w części północnej, oraz zakola, osiągającego maksymalną głębokość po zewnętrznej stronie (ok. 2,3m). Podcinana część zakola ma wysoką skarpę, sięgającą 3-4m wysokości względnej. Wiślisko Miejsce łączy się wąskim kanałem biegnącym pod wewnętrznym brzegiem zakola i nadmiar wody pochodzący z Łowiczanki Spytkowickiej przelewa się do następnego zbiornika (zwanego wiśliskiem „Oko”), płytkiego (do 1.5m) i płaskiego, skąd sztucznym przekopem woda idzie do trzeciego zbiornika (wiślisko „Krajskie”), oddzielonego od wiśliska Oka wałem przeciwpowodziowym. Wiślisko Krajskie stanowi również ujściowy odcinek rzeczki Bachówki, obwałowany od zachodu i wschodu, dość wysoko w górę tej rzeczki. Jest ono płytkie, w południowej części zaniesione osadami niesionymi przez Bachówkę i wypłycone, w północnej części oddzielone od koryta Wisły wałem przykorytowym, łagodnie przechodzącym w rozległą płyciznę. Zbiornik uchodzi do głównego koryta Wisły wąskim, dość głęboko wciętym kanałem, nieuregulowanym. Dno Krajskiego jest płaskie, głębokość niewielka (do 1,5m). Wał przeciwpowodziowy od strony zachodniej biegnie granicą wody, po stronie wschodniej pozostawiono pas gruntu kilkunasto- do kilkudziesięciometrowej szerokości. W południowo-wschodniej części do obwałowań przylega szeroki suchy rów o niewiadomym przeznaczeniu.

Batymetria i rozdział wód. Większość akwenów wchodzących w skład zakola Wiślicz to zbiorniki bardzo płytkie (rys. 1.). Największe głębie (pow. 2m) znajdują się pod wsią Miejsce (ul. Św. Floriana) i są miejscem odprowadzania wód z kanalizacji burzowej. Zarówno dopływ od stawów (Łowiczanka Spytkowicka), jak dopływ od Spytkowic (Bachówka), przyczyniają się do wypłycania odpowiednich akwenów. Głównym czynnikiem wypłycającym wiślisko Krajskie od północy, jest napływ osadów ze wzbierającymi wodami Wisły. Istniejący pas zalądowiony ogranicza kontakt Krajskiego z wodami Wisły w okresie niżówek, co w sumie jest zjawiskiem pozytywnym ze względu na niską jakość wód wiślanych.

Głównym elementem nawadniającym wiśliska i decydującym o jakości wód wiślisk jest Łowiczanka Spytkowicka z dopływem, która dostarcza do układu starorzeczy dwa razy więcej wody niż Bachówka i to wody o wyższej do niedawna jakości. Zgodnie z prawami hydrauliki, większość tej wody uchodzi przez bliżej położone i lepiej udrożnione ujście przez wiślisko Oko i śluzę wałową do wiśliska Krajskiego (ryc. 1).

20

Ryc. 1 – Mapa głębokości starorzecza Wiślicz i rozdział wód (stan na 2011 r.)

Poziom wody w starorzeczu znajduje się na wysokości 215,9 m n.p.m., natomiast w Wiśle na odcinku Miejsce-Przewóz na wysokości 215,9 – 215,8 m n.p.m. Wynika z tego, że spadki hydrauliczne przepływu powierzchniowego są niemal zerowe, wynoszą 0,00005 na kierunku SWW-NEE do 0,0003 na kierunku S-N do tj. ok. 0,05 do 0,3 m na 1 km. Wskazują one na niewielką prędkość spływu wód powierzchniowych typową dla terenów nizinnych przyujściowych, ale w rejonie obszaru Wiśliska warunkowaną przede wszystkim wpływem cofki spiętrzenia Wisły przez stopień w Łączanach. Obliczone wartości korespondują bowiem z założonymi spadkami na drodze żeglugowej, wynoszącymi 0,04 m na 1 km.

Wnętrze zakola jest oddzielone wałem przeciwpowodziowym od Wisły. Część południowo-wschodnia jest obniżona, podmokła i odwadniana kanałem melioracyjnym (fot. 16), z którego wodę odprowadza automatyczna pompa do wiśliska Krajskie. Po zbudowaniu

21

kaskady górnej Wisły obszar zakola stał się obszarem bezodpływowym - spiętrzenie nie pozostawiło możliwości grawitacyjnego odpływu wód z uwagi na rzędne posadowienia śluz wałowych (wloty 216,17 – 216,28 m n.p.m.). Zlewnia pompowni wynosi ok. 69 ha. Oprócz wód powierzchniowych pompownia odprowadza także wodę z przesiąków przez wały oraz infiltrującą z podłoża. Wydajność pompowni i jej ochrona przed zalaniem zakładają, że retencja wody w starorzeczu sięga do 217,2 m n.p.m., a zlewnie śluz wałowych i pompowni są rozłączne. Przy wyższych dopływach (powodzie, opady) pompownia przerywa pracę lub ulega zalaniu. Korona wału cofkowego przy pompowni ma rzędną 221,6 m n.p.m., podstawa natomiast 216,9 m n.p.m. Woda do pompowni doprowadzana jest rowem melioracyjnym F1 o głębokości ok. 1,5 m ppt i długości 420 m, biegnącego południkowo we wschodniej części zakola.

Sytuacja topograficzno-hydrologiczna rejonu zakola jest specyficzna z uwagi na położenie praktycznie na terenie międzyrzecza, tj. pomiędzy starorzeczem Wisły (zakole Wiśliska) a aktualnym korytem rzeki, w którym o poziomie wód powierzchniowych i podziemnych, decyduje zasięg wpływu piętrzenia wód wiślanych przez stopień wodny w Łączanach, zlokalizowany w km 35+580 rzeki (ok. 28-29 km poniżej terenu Wiślisk). Wspomniany stopień ma założoną normalną rzędną piętrzenia (NPP) 215,4 m n.p.m. przy przepływie wody 10% i mniejszej. Natomiast przy przepływie wody „stuletniej” (Q=1%) spiętrzenie osiągnie rzędną 217,9 m n.p.m. Woda tysiącletnia (Q=0,1%) spowoduje zalanie terenu zakola Wiślicz, bowiem jaz spiętrzy wodę Wisły do wysokości 220,1 m n.p.m.

Wody podziemne czwartorzędowego piętra wodonośnego w rejonie wnętrza zakola (Wiślicz) wypełniają zbiornik wód podziemnych o charakterze porowym w piaskach i żwirach, ściśle związany z wodami powierzchniowymi, których reżim kształtuje wielkość i dynamika przepływu wody w Wiśle modyfikowana budowlami hydrotechnicznymi. Maksymalna miąższość warstwy osadów klastycznych wynosi H = 14,9 m, minimalna 7,5 m, natomiast średnia to 10,4. Wartość średnią miąższości można utożsamiać z miąższością warstwy wodonośnej (złoże zawodnione). Głębokości do pierwszego poziomu wodonośnego wynoszą od 0,5 do 6,0 m ppt wg stanu wiosennego z 2008 roku. Rzeczywista głębokość występowania wody w profilu podłoża jest generalnie niezależna zarówno od morfologii powierzchni terenu, jak i grubości nadkładu (stropu serii złożowej).

Przepływ wód podziemnych w zakolu formuje dwa strumienie - większy, poruszający się centralną synkliną, obejmuje niemal ¾ złoża. Wody spływają z zachodu i południa ku osi i dalej wzdłuż wału cofkowego ku Wiśle. Strumień ten prawdopodobnie odtwarza przebieg przepływu podziemnego rzeki w czasie, kiedy zakole było jej meandrem. Drugi, mniejszy strumień, ale o większych spadkach hydraulicznych, odwadnia NE fragment terenu zakola. Pomimo różnych kierunków napływu wód (z N, W, SW), ostatecznie kierują się one w tym samym kierunku, co wody strumienia większego. Modyfikacja warunków hydrogeologicznych stopniem piętrzącym Łączany miała miejsce ok. 50 lat temu; wydaje się, że obecny stan można uznać za ustabilizowany. W analizowanym przypadku odpływ podziemny jest lokalnym ośrodkiem drenażu wód powierzchniowych starorzecza, a jedynie w części północnej zakola spływ podziemny może zasilać wiślisko Miejsce. Układ hydroizohips nie pozostawia jednak wątpliwości, że regionalnym ośrodkiem drenażu wód podziemnych zakola jest koryto Wisły.

Krajobraz. W szerokim planie panoramicznym po północnej stronie dominują atrakcyjnie krajobrazowo wzniesienia Jury.

22

Na pozostałych kierunkach teren jest równinny, od południa z horyzontem zajętym przez zalesione wzgórza Pogórza Wielickiego. Główne elementy lokalnego krajobrazu są ramowane bardzo atrakcyjnymi krajobrazowo kurtynami drzew.

W obrębie samych wnętrz widokowych starorzeczy krajobraz ma charakter naturalny, o bardzo dużej atrakcyjności, o której decydują duże tafle wody odbijające niebo, do późnego lata urozmaicone kwitnącymi dywanami pływającej roślinności, tworzącymi atrakcyjne żółto-zielone zestawienia kolorystyczne. Lustra wody ramowane są kurtynami starych zadrzewień liściastych, w części środkowej wiśliska Miejsce dębów, przed wiśliskiem Oko zadrzewieniami wierzbowymi. Ten niezwykle atrakcyjny krajobraz, funkcjonujący do niedawna przy stosunkowo niskim stopniu ingerencji człowieka, obecnie jest psuty zabudowaniami wsi Miejsce, schodzącymi do lustra wody, oraz chaotyczną i brzydką rekreacyjną "infrastrukturą" wędkarską.

W otoczeniu Wiślisk przeważa krajobraz rolniczy. Teren zakola i jego otoczenia stanowią grunty rolne, intensywnie użytkowane, w małej części nieużytki. W NE części zakola znajduje się niewielki obszar zurbanizowany (4 zagrody, budynki magazynowo-gospodarcze, pompownia wód powierzchniowych administrowana przez RZGW Kraków, określany nazwą Wiślicz (na niektórych mapach mylnie Wiśnicz). Oprócz wymienionej wyżej enklawy w obrębie zakola nie ma obiektów kubaturowych, a jedyną siecią uzbrojenia terenu jest linia energetyczna przebiegająca z NW na SE w środkowej części terenu, następnie rozgałęziająca się na prostopadłe odcinki biegnące wzdłuż wału wiśliska Krajskiego na NE do zabudowań Wiślicza i na SW, a następnie na SE do Dębiny. Jedyną możliwością dojazdu i komunikacji na terenie zakola jest lokalna droga gruntowa, która jednak okresowo jest wykorzystywana nie tylko do prac rolnych, ale i do transportu starych przyczep kempingowych nad wewnętrzny brzeg wiślisk, psując krajobraz i zanieczyszczając zadrzewienia.

Po wewnętrznej stronie zakola od brzegów wiśliska Miejsce, rozrasta się warstwa zakrzewień tarniny, wkraczająca na teren rolny, która w 2016 r. została ograniczona przy użyciu ciężkiego sprzętu, bowiem rozrastała się na teren pól uprawnych, na teren pół uprawnych. Zakrzewienia te mają pozytywny wpływ na zachowanie zbiornika, bowiem ograniczają dostęp ludzi do jego najbardziej zeutrofizowanej części, będącej miejscem rozrodu płazów i ptaków.

Po zewnętrznej stronie zakola od zachodu do wiśliska Miejsce przylega zwarta zabudowa wsi o tej samej nazwie. Po zachodnim brzegu tego wiśliska biegnie droga asfaltowa Spytkowice-Miejsce (ul. Starowiślana/św. Floriana). Druga droga gruntowa odchodzi od tej drogi, dochodząc do południowego brzegu Oka.

Teren zakola Wiślicz jest mało atrakcyjny pod kątem konfiguracji terenowej - jest to niemal płaski obszar o rzędnych około 216 – 219,5 m n.p.m. Wyżej położone są tereny od strony wiśliska Miejsce (na SW) i wału wiślanego, lokalną depresją jest teren w części SE w narożniku zakola okolonym wiśliskami Krajskie i Oko. Dominantę morfologiczną, a zarazem wyraźną granicę wizualną terenu stanowią wały przeciwpowodziowe: od strony Wisły o przebiegu NW-SE oraz tzw. cofkowy wzdłuż obu brzegów wiśliska Krajskie o przebiegu NNE-SSW.

Dno doliny Wisły w dominującej części mezoregionu ma charakter zalewowy z piaszczystymi tarasami, którym towarzyszą niewielkie formy wydmowe.

Rzeka Wisła opływająca zakole od strony NE, jest wykorzystywana jako szlak żeglugowy oraz w przyszłości do załadunku i transportu surowego urobku z kopalni żwiru "Wiślicz" w kierunku zachodnim. Istotnym elementem systemu wód powierzchniowych są znajdujące się w niedalekim sąsiedztwie kompleksy stawów hodowlanych i żwirownie (Palczowice, Zakola A i B, starorzecze Wschodnie i Staw Kasztelan). Są

23

to wielkoobszarowe zespoły akwenów o znacznej pojemności retencyjnej.

Korytarze ekologiczne. W założeniach sieci ekologicznej ECONET-PL teren ten należy do korytarz ekologiczny "Doliny Górnej Wisły 26m" o znaczeniu międzynarodowym. W sieci opracowanej przez Instytut Badania Ssaków zakole bezpośrednio przylega do korytarza pn. Dolina Górnej Wisły KPd-10.

W skali lokalnej miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Zator uchwałą nr VIII/31/2011 Rady Miejskiej w Zatorze z dnia 21 marca 2011 r. wyznaczył korytarze ekologiczne rzek Wisły i Skawy - EKO WISŁA i EKO SKAWA o znaczeniu regionalnym oraz ciągów ekologicznych EKO o znaczeniu lokalnym oraz określił warunki ich ochrony.

Obecne funkcje przyrodnicze tego obszaru są powiązane z doliną Wisły oraz z obszarem gospodarki stawowej w dolinie górnej Wisły. Jest ona znanym szlakiem migracyjnym ptaków wodno-błotnych. Jednak pomimo dość intensywnej migracji ptaków, szczególnie gęsi, kaczek i żurawi, większość z nich nie zatrzymuje się na omawianym obszarze. W okresach przelotów obserwowano jedynie niewielkie stada kaczek zatrzymujące się na przelotach na terenie obszaru Wiśliska. Na terenie żwirowni „Smolice-Zakole” i „Smolice-Zakole B”, szczególnie żwirowni „Smolice-Zakole”, obserwowane są za to nawet kilkutysięczne stada kaczek zatrzymujące się na wędrówkach. Dla ptaków zimujących ważne jest utrzymywanie rzeki bez lodu, co ma miejsce zarówno na kanałach żeglugowych, jak i w ujściach rzek, z szybko płynącą wodą, które wytwarzają oparzeliska pozbawione pokrywy lodowej (na Wiśliskach takie oparzelisko powstaje w ujściu Łowiczanki Spytkowickiej, jednak nie ma znaczenia przyrodniczego jako miejsce zimowania).

Żwirownie „Smolice-Zakole” i „Smolice-Zakole B” stanowią ważne miejsce rozrodu mew i rybitw oraz ślepowrona. Ma to związek z dość liczną populacją gatunków z tych grup, przystępującą do rozrodu w dużych kompleksach stawów rybnych, Spytkowic i Zatora. Ptaki przystępujące do lęgów na obu zakolach żerują w dolinie Wisły oraz na okolicznych polach, stawach rybnych i innych obszarach wodno-błotnych, również na zakolu Wiśliska. Występowanie bąka na terenie Wiślisk i bączka na terenie żwirowni „Smolice-Zakole” i „Smolice-Zakole B”, jest najprawdopodobniej powiązane z bogatymi populacjami tych ptaków na stawach rybnych.

Ważne jest dość bliskie położenie omawianego obszaru względem innych obszarów wodno-błotnych, które ułatwiają dyspersję osobników i łączność między obszarami przyrodniczo wartościowymi. O roli takich połączeń może świadczyć występowanie łanu grzybieńczyka dokładnie na tafli wody u ujścia Łowiczanki Spytkowickiej, płynącej prosto ze stawów rybnych, na których grzybieńczyk jest szeroko rozpowszechniony. O roli doliny Wisły jako korytarza migracji może świadczyć stwierdzenie w 2011 r. samca kumaka nizinnego godującego w kałuży na drodze do wnętrza zakola (W. Bielański - inf. ustna). W bezpośrednim sąsiedztwie Wiślisk, od zachodu, znajduje się inne starorzecze z bogatymi populacjami płazów, jednak nie zostało ono poddane badaniom ze względu na bardzo jasno wyrażony sprzeciw właściciela. Również od zachodu niedaleko Wiślisk znajduje się staw Kasztelan, jednak nie ma on wysokich walorów przyrodniczych. Przy Łowiczance Spytkowickiej, niedaleko za drogą asfaltową (ul. Starowiślicka) znajdują się stare wyrobiska żwiru wykorzystywane przez liczne płazy jako miejsca rozrodu.

Dolina Wisły jako oś ekologiczna całego obszaru, sprzyja również występowaniu zjawisk niekorzystnych. Należy do nich rozprzestrzenianie się roślin inwazyjnych. Niszczenie przez rzekę powierzchni ziemi i tworzenie powierzchni odsłoniętych sprzyja inwazji obcych gatunków roślin, które szybciej i sprawniej kolonizują tereny pozbawione pokrywy roślinnej przez wylewającą rzekę. W dolinie Wisły

24

szczególnie dobrze widać idącą od zachodu inwazję rdestowca japońskiego. Powiązania siecią wodną poszczególnych starorzeczy sprzyja rozprzestrzenianiu się gatunków zwierząt wodnych, m.in. bobra, ale również obcych gatunków inwazyjnych, np. raka pręgowanego, racicznicy zmiennej, czy wodożytki nowozelandzkiej. Jak wspomniałem we wcześniejszych opracowaniach z 2011 r. (Zając i Stawarz 2012) " inwazji dwóch ostatnich gatunków na następne zbiorniki można spodziewać się z terenu żwirowni „Smolice-Zakole” i „Smolice-Zakole B”", co potwierdziło się w roku bieżącym stwierdzeniem występowania wodożytki nowozelandzkiej na wiślisku Krajskim.

Obszary chronione. Na omawianym terenie występują trzy obszary chronione.Obszar Natura 2000 „Dolina Dolnej Skawy” PLB120005, pow. 7081,7 ha, chroniony na podstawie Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywy Rady

79/409/EWG). Obszar znajduje się we wschodniej części Doliny Górnej Wisły, wchodzącej w skład Kotliny Oświęcimskiej. Obejmuje fragment doliny Wisły i uchodzącej do niej rzeki Skawy, gdzie znajdują się bardzo duże kompleksy stawów rybnych, o półnaturalnym charakterze, stanowiące istotne w skali Europy miejsca rozrodu ptaków i ich odpoczynku w czasie migracji. Charakterystyczną cechą krajobrazu jest mozaika użytków: pól uprawnych, otwartych wód stawów hodowlanych i użytków zielonych, z dużym udziałem wyrobisk pożwirowych, będących miejscem licznego gnieżdżenia się niektórych bardzo rzadkich gatunków ptaków. Obszar utworzono dla ochrony 17 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, z czego dla zachowania 12 gatunków obszar ma istotne znaczenie. Występuje tutaj 6 gatunków ujętych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (PCKZ), m.in. jedno z nielicznych w Polsce stanowisk lęgowych podgorzałki. Występuje tu bardzo liczna populacja rybitwy rzecznej, rybitwy białowąsej i ślepowrona. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (kryteria C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bączek (PCKZ), mewa czarnogłowa, podgorzałka (PCKZ), rybitwa białowąsa (PCKZ), rybitwa rzeczna, ślepowron (PCKZ), cyranka, czernica, gęgawa, głowienka, kokoszka, krakwa, perkoz dwuczuby, sieweczka rzeczna, śmieszka, zausznik; stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają: bąk (PCKZ), krwawodziób, perkozek.

Po drugiej stronie Wisły znajduje się otulina Rudniańskiego Parku Krajobrazowego, wchodzącego w skład Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych. Jego zadaniem jest ochrona naturalnego krajobrazu Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Użytkowanie terenu. Najstarsze informacje dotyczące Doliny Górnej Wisły pochodzą z mapy Mayera von Heldensfelda z 1801 roku, na której widać obydwa omawiane zakola Wisły. Koryto Wisły ma prawdopodobnie przebieg naturalny. Oddzielenie zakola Wiśliska od koryta Wisły nastąpiło pomiędzy rokiem 1880, a 1907. Odcięcie starorzecza mogło mieć związek z budową linii kolejowej nr 103 Trzebinia-Skawce, oddanej do użytku w roku 1899, jak również planowaną budową kanału Wisła-Dniestr.

Przekopanie szyi zakola doprowadziło do oddzielenia wnętrza zakola od dotychczasowych funkcjonalnych połączeń ze wsią Okleśna. Na przekopie okresowo funkcjonuje co prawda prom, jednak z czasem wytwarza się nowa sieć dróg łącząca je z dotychczas leżącymi za Wisłą: Miejscem i Spytkowicami. Połączenia te ułatwia obniżony poziom wody w starorzeczu, które w większości pozbawione jest lustra wody. Analizując mapy od roku 1907 do roku 1947 można zaobserwować zanik starorzecza, jego wysychanie. Punktem przełomowym dla stanu starorzecza była budowa stopnia wodnego Łączany w latach 1955-57, który spowodował spiętrzenie wód gruntowych na obszarze powyżej stopnia i utrzymanie wysokiego poziomu wody w starorzeczu.

25

W okresie przedwojennym rozpoczęto obwałowywanie Wisły (Piskozub 1982, Starkel 1982). Doprowadziło to do prawie całkowitego odcięcia wiślisk Miejsce i Oko od koryta Wisły, oraz obwałowania wiśliska Krajskie razem z przyujściowym odcinkiem Bachówki. Cała hydrologia starorzecza jest regulowana w sposób sztuczny: zależy od ilości wody w Łowiczance Spytkowickiej, ujmowanej na jazie na Skawie i regulowanej dodatkowo przez pobór wody na stawach rybnych, odprowadzanej przez przepusty klapowe w wałach przeciwpowodziowych w dwu miejscach: z Oka do Krajskiego, oraz z północnej części wiśliska Miejsce do Wisły (ryc. 1). W 2011 r. wykonano modernizację wałów wiśliska Krajskiego (uszczelnienie).

Główne koryto Wisły jest wyprostowane i obustronnie obwałowane, prawdopodobnie w związku z budową drogi wodnej Kraków-Oświęcim. Tor wodny jest cały czas pogłębiany. Odcięto duże zakola po północnej stronie, które również zostały obwałowane i zlokalizowano w nich duże żwirownie. W związku z funkcjonowaniem toru wodnego, poziom wody we Wiśle i wiśliskach jest regulowany poziomem piętrzenia na zaporze w Łączanach. Powoduje to podtapianie niżej położonych fragmentów zawala, które są aktywnie odwadniane stacjami pomp (przysiółek Wiślicz i Młoszowa).

Zewnętrzny brzeg wiśliska Miejsce został zniekształcony w wyniku budowy drogi, biegnącej skrajem skarpy. Zewnętrzny brzeg jest również zasypywany gruzem w celu powiększenia powierzchni działek budowlanych, kosztem starorzecza. Wzdłuż zewnętrznego brzegu wybudowano szereg betonowych stanowisk wędkarskich.

W całym starorzeczu prowadzona jest gospodarka rybacka, co owocuje corocznym sztucznym zarybianiem. We wiślisku Oko i szczególnie we wiślisku Krajskie występuje duża liczba gatunków inwazyjnych zwierząt obcego pochodzenia, jednak wg informacji od członków PZW pochodzą one z Wisły, będąc uciekinierami ze stawów rybnych.

Wnętrze zakola jest zmeliorowane i bardzo intensywnie uprawiane, z użyciem dużej ilości nawozów i środków ochrony roślin (fot. 17). Brak tutaj już użytków zielonych, obecnych wcześniej. Biegnie tutaj również linia średniego napięcia.

W stosunku do sytuacji na początku XIX w., zmienił się bardzo przebieg cieków. Dotyczy to szczególnie Bachówki, która dawniej biegła bardziej na zachód łącząc się z wodami Łowiczanki Spytkowickiej wpadała do zakola Wisły. Później wraz z regulacją doliny przełożono jej koryto w obecne miejsce. Po dawnych korytach pozostały ślady w krajobrazie, w postaci ciągów zadrzewień.

Oprócz zmian negatywnych należy wspomnieć również o pozytywnych zmianach w środowisku – do głównych należy poprawa jakości wody w głównym korycie Wisły, które w połowie XX w. niosło wody beztlenowe, o wysokim zasoleniu i wysokiej zawartości metali ciężkich.

Droga wodna. Pierwsze plany (1904 r.) obejmowały budowę Kanału Małopolskiego, rozpoczynającego się w rejonie Cieszyna i ciągnącego się prawobrzeżną częścią doliny od Oświęcimia aż po Halicz, na dzisiejszej Ukrainie (Piskozub 1982). Wymiary kanału były dostosowywane do barek 400 tonowych. Ze względu na sytuację polityczną planu nie wykonano; wybudowano jedynie krótki odcinek kanału w rejonie Zatora i Skawiny oraz przebudowano koryto w obrębie Krakowa, aby kanał wiązał się z miastem (port rzeczny).

W dwudziestoleciu międzywojennym (Piskozub1982) zaprojektowano skaskadowanie Wisły za pomocą stopni piętrzących i przekształcenie jej w drogę wodną IV klasy, wtedy również ukończono prace regulacyjne na Wiśle powyżej Krakowa. W 1937 r. rozpoczęto dalszą budowę tzw. kanału Małopolskiego, od Krakowa do Spytkowic. W 1946 r. powstał nowy projekt, zmodyfikowany w 1953 r., który

26

projektował drogę wodną głównie korytem Wisły, ze zwiększeniem ładowności barek do 1000t i utworzenie na głównym korycie Wisły kaskady. Przystąpiono do realizacji 3 spośród planowanych stopni (Łączany, Dąbie i Przewóz), które ukończono w 1961r. Stopnie były jednak projektowane głównie pod kątem poboru wody, produkcji energii elektrycznej, zmniejszenia erozji dennej. Po ich realizacji prace nad Wisłą wstrzymano.

W 1974 r. prace wznowiono i zrealizowano następne inwestycje (stopnie: Dwory, Smolice, Kościuszko), które miały doprowadzić do pełnej kanalizacji na odcinku Oświęcim-Kraków i zapewnić drogę wodną dla zespołu dwu barek o łącznej ładowności 3500t, czego nie udało się zrealizować ze względu na niskie parametry (1000t, a nawet 300-400t) wcześniejszych budowli wodnych (głównie stopnia Łączany, niektórych mostów i łuków koryta). Sytuację poprawia stopień „Kościuszko”, oddany w Krakowie, który piętrzy wodę na odcinku do Łączan. Planowano również budowę dodatkowego stopnia „Niepołomice” mającego usprawnić transport wodny poniżej Krakowa (Henning 1991).

W latach 80-tych przewóz towarów drogą wodną stanowił ok. 1% wszystkich krajowych przewozów, w tym na górną Wisłę z 15 mln t/rok towarów przewożonych barkami przypadało 1 mln t/rok. Towary przewożone obecnie tą drogą to głównie piasek, kruszywo i kamień, transportowane na niewielkie odległości (Henning 1991). Przewozy węgla wykonywane były w znikomej ilości elektrociepłowni w Krakowie-Łęgu i Skawinie, zostały ostatecznie zaniechane w 1982 r. (Henning 1991). Obecnie praktycznie nie obserwuje się ruchu na tej drodze wodnej, za wyjątkiem pogłębiarek.

Kopaliny. Na obszarze zakola znajduje się udokumentowane w kategorii C1 złoże kruszyw naturalnych o nazwie „Wiślicz”. Powierzchnia złoża ograniczona sztucznie uwarunkowanymi granicami koncesji na realizację projektowanych prac geologicznych wynosi około 64,4 ha. Miąższość złoża jest dość stała i wynosi średnio 10,4 m. Złoże kruszywa o wartości bilansowej występuje na całej powierzchni dokumentowania. Koncesja jest wydana na 30 lat i ważna jest do końca 2043 r.

W dolinie Łowiczanki Spytkowickiej na S-W od wiśliska Miejsce znajduje się kilka niewielkich, nieużywanych i zalanych wodą wyrobisk pożwirowych.

27

2.3. Struktura własności i użytkowania gruntów

Typy użytków gruntowych Typ własności Powierzchnia użytków w ha % udział powierzchni w obszarze

Wody stojące Skarb Państwa w Zarządzie RZGW

48,68 99,3

Wody stojące Gmina Spytkowice 0,32 0,7

Dane PODGiK podano w załączniku nr. 9.

2.4. Zagospodarowanie terenu i działalność człowiekaTeren jest praktycznie w całości zarządzany przez RZGW pozostając we własności Skarbu Państwa (część południowej granicy obszaru wchodzi w granice własności gm. Spytkowice). Wszystkie 3 zbiorniki wodne są dzierżawione przez PZW Spytkowice do celów rekreacji wędkarskiej.

2.5. Istniejące i projektowane plany/programy/projekty dotyczące zagospodarowania przestrzennego

W tej części należy podać informację o przyjętych, wdrażanych i projektowanych planach/programach/projektach, które mogą mieć wpływ na

przedmioty ochrony. Przez „Tytuł opracowania” należy rozumieć pełną nazwę, nr aktu prawnego, organ ustanawiający/wydający, a w przypadku

aktów publikowanych, także miejsce publikacji, nr i poz.

L.p. Tytuł opracowania Instytucja odpowiedzialna za przygotowanie

planu/programu/wdrażanie projektu

Ustalenia planu/programu/projektu

mogące mieć wpływ na przedmioty ochrony

Przedmioty ochrony objęte wpływem

opracowania

Ustalenia dot. działań minimalizujących lub

kompensujących

Uchwała nr XVI/124/04 Rady Gminy Spytkowice z dn. 12 lutego 2004 r. w

Gmina Spytkowice §9 1. Ustanawia strefę ochrony krajobrazu, oznaczoną na rysunkach

Wszystkie przedmioty ochrony na obszarze Natura 2000 Wiśliska

28

sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gm. Spytkowice Dz.U. woj. małopolskiego nr 63, z 31 marca 2004 r. poz. 809

planu w celu zachowania i ochrony przed degradacją wysokich wartości przyrodniczo-krajobrazowych.2. Na terenach objętych granicami strefy ochrony wartości krajobrazowych obowiązują następujące zasady:1) zakazuje się lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej, w tym też zabudowy zagrodowej i związanej z przetwórstwem rolnym i rybackim, poza terenami wyznaczonymi w planie. – zakaz zabezpiecza brzegi starorzecza przed zabudową i dewastacją.

2) dopuszcza się lokalizację urządzeń sportowych i usług turystyki (zgodnie §36 - boisk sportowych, terenowe urządzenia sportu i rekreacji, typu campingowego (...) przeznaczenie dopuszczalne pod: zieleń urządzoną i zadrzewienia. – realizacja zapisu może skutkować przebudową brzegów

PLH120084.

29

starorzecza i płoszeniem kumaka nizinnego.

§ 14 2) W zakresie ochrony systemu przyrodniczego obowiązująnastępujące zasady: d) zakaz lokalizacji nowych obiektów budowlanych innych niż urządzenia wodne, urządzenia infrastruktury drogowej,urządzenia infrastruktury technicznej w odległości mniejszej niż 15 m od linii brzegowej cieków wodnych,w celu zachowania obudowy biologicznej cieku, – zakaz zabezpiecza dopływy starorzecza przed zabudową, dewastacją i możliwymi źródłami zanieczyszczeń.3) W zakresie ograniczania uciążliwości obiektów obowiązuje:a) zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do gruntu i powierzchniowych zbiorników wód,b) warunkiem realizacji zabudowy jest wyposażenie

Wszystkie przedmioty ochrony na obszarze Natura 2000 Wiśliska PLH120084.

30

budynków w urządzenia do odprowadzania ścieków,c) podłączenie obiektów mieszkaniowych, usługowych i wytwórczo - rzemieślniczych do sieci kanalizacyjnej w zasięgu obsługi sieci sukcesywnie wraz z budową systemu kanalizacji.

- ochrona wód powierzchniowych – bezpośredni (ścieki) i pośredni (niszczenie brzegu i odpady/ścieki z gospodarstw i obiektów rekreacyjnych) - zapis w zasadzie wyklucza wpływ zabudowy na stan siedliska 3150 jako przedmiotu ochrony

Teren US (Tereny sportu i rekreacji) przy południowym brzegu zbiornika Oko – Ustala się przeznaczenie ternów oznaczonych na rysunkach planu symbolem US, w tym:1) przeznaczenie podstawowe pod:a) boiska sportowe zielone – nie kryte,b) terenowe urządzenia


Utrzymanie naturalnego charakteru brzegu w odległości 15 m od linii wody w celu zachowania obudowy biologicznej zbiornika.

31

sportu i rekreacji – nie kryte typu campingowego,3) przeznaczenie dopuszczalne pod:a) sieci infrastruktury technicznej, b) zieleń urządzoną i zadrzewienia,drogi dojazdowe, miejsca postojowe, ścieżki rowerowe - realizacja zapisu może skutkować przebudową brzegów starorzecza i płoszeniem kumaka nizinnego.Teren US (Tereny sportu i rekreacji) przy południowo-wschodnim brzegu zbiornika Krajskie – Ustala się przeznaczenie ternów oznaczonych na rysunkach planu symbolem US, w tym:1) przeznaczenie podstawowe pod:a) boiska sportowe zielone – nie kryte,b) terenowe urządzenia sportu i rekreacji – nie kryte typu campingowego,3) przeznaczenie dopuszczalne pod:


Utrzymanie naturalnego charakteru brzegu zbiornika.

32

a) sieci infrastruktury technicznej, b) zieleń urządzoną i zadrzewienia,drogi dojazdowe, miejsca postojowe, ścieżki rowerowe - realizacja zapisu może skutkować przebudową brzegów starorzecza i płoszeniem kumaka nizinnego.Teren ML (tereny zabudowy mieszkaniowej, letniskowej) przy południowym brzegu zbiornika Oko –Ustala się przeznaczenie terenów oznaczonych na rysunkach planu symbolem ML: 1) przeznaczenie podstawowe pod:a) budynki letniskowe, rekreacyjne w układzie wolnostojącym,2) przeznaczenie dopuszczalne pod:a) usługi komercyjne, służące zaspokojeniu potrzeb na poziomie lokalnym w zakresie handlu detalicznego, gastronomii, rekreacji i sportu,

Dla terenów ML w sąsiedztwie obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084 w odległości do 15 m od zbiorników chronionych tym obszarem wyznacza się bufor zieleni nieurządzonej

33

b) pomocnicze obiekty gospodarcze i garaże wbudowane lub przybudowane do budynków bądź jako obiekty wolnostojące,c) drogi dojazdowe i miejsca postojowe- realizacja zapisu może skutkować przebudową brzegów starorzecza, dopływem zanieczyszczeń do zbiornika i płoszeniem kumaka nizinnego.

Uchwała Nr XII/86/11 Rady Gminy Spytkowice z dnia 27 września 2011 r. w sprawie zmiany uchwały Nr XVI/124/04 Rady Gminy Spytkowice z dnia 12 lutego 2004 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Gminy Spytkowice

Gmina Spytkowice Modyfikacja §14: w granicach obszaru sieci Natura 2000 zakazuje się lokalizacji przedsięwzięć mogących zawsze znaczącooddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów odrębnych


Informacja wójta gm. Spytkowice z dn. 17 07 2009 r. BIP 2009 www.spytkowice.net.plInformacja o przystąpieniu do opracowywania projektu AKTUALIZACJI

Pkt. 7.3. „Wiślana Trasa Rowerowa” – element blisko 1000km trasy wzdłuż rzeki Wisły, jej część przebiega również przez gminę Spytkowice (łączna długość trasy na terenie gminy


Trasa powinna być przeprowadzona poza granicami obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084.Konserwacja urządzeń przeciwpowodziowych i

34

http://www.spytkowice.net.pl/

„PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SPYTKOWICE NA LATA 2009 – 2012 Z PERSPEKTYWĄ 2013-2016”

Spytkowice to 10,7 km).

Cele średniookresowe do 2016 r.: 8.1.1. Ochrona i zwiększanie różnorodności biologicznej- Ochrona terenów przyrodniczo cennych przed niewłaściwym sposobem użytkowania- Zachowanie istniejących zbiorników wodnych8.4.1. Ochrona przed powodzią – odbudowa i konserwacja urządzeń przeciwpowodziowychBudowa przepompowni we wsi Miejsce.9.3.1. - Współpraca ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym- Rozbudowa istniejącej sieci kanalizacyjnej dla miejscowości dla w których jest to ekonomicznie uzasadnione.

modernizacja przepompowni powinny być poprzedzone odpowiednimi procedurami OOS.

35

- Wspieranie działań inwestycyjnych mających na celu ograniczenie i eliminację ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych w ściekach do środowiska wodnego a w szczególności substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego.

Strategia Rozwoju Społeczno -Gospodarczego Gminy Spytkowice na lata 2007 – 2015; Uchwała Nr XVI / 131 / 08Rady Gminy w Spytkowicach z dnia 28 lutego 2008 roku

(nowa strategia jest w opracowaniu, jej zamknięcie opóźniono na skutek włączenia zakola Wisły do gm Spytkowice, co wymaga uwzględnienia w nowym opracowaniu)

Gmina Spytkowice 4.4.Cele strategiczne:Cel strategiczny IV:Cel taktyczny: 16. Utworzenie dogodnych miejsc wędkowania i zagospodarowanie starorzecza Wisły; 17. Rozwój budownictwa letniskowego.

Wszystkie przedmioty ochrony na obszarze PLH120084 Wiśliska.

Obszar Natura 2000 nie może być wykorzystywany jako obszar inwestycyjny dla zagospodarowania turystycznego ze względu na ochronę siedliska 3150., jednak z wyłączeniem wędkarstwa, które jest ujęte pod celem taktycznym nr 16 (utworzenie dogodnych miejsc wędkowania)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Spytkowice; Uchwała Nr X/63/99 z dnia 19.08.1999r Rady Gminy Spytkowice

Gmina Spytkowice Obszar zakola znajduje się w polu rezerw górnictwa węgla kamiennego, w przypadku realizacji takiej inwestycji może znajdować się w obszarze występowania szkód.

36

W szacie roślinnej gminy nie odnotowano Nyphea alba, odnotowano natomiast Reynoutria japonica. Podano również włosienicznika krążkolistnego na starorzeczu Wisły - gatunek później nie odnaleziony. Zwracano uwagę na nieuporządkowaną gospodarkę ściekową, ze stwierdzanym wypływem powierzchniowym z szamb. Zaproponowano utworzenie użytku ekologicznego "Starorzecze Wisły" na terenie Wiślisk i dostosowania zagospodarowania terenu do walorów przyrodniczych, niska zabudowa, również letniskowa.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Spytkowice; Przystąpiono do opracowania uchwałą Rady Gminy nr XXI/151/16 z dnia 31 sierpnia 2016 roku (Obwieszczenie wójta gm. Spytkowice z dn. 5.10.2016)

Gmina Spytkowice W przygotowaniu Wszystkie przedmioty ochrony na obszarze PLH120084 Wiśliska.

Brak

Raport z oddziaływania na Firma Wiśnicz sp. z o.o. św. Barbary Żwirownia działająca po Wszystkie przedmioty W raporcie zalecono

37

środowisko inwestycji: Eksploatacja złoża piaskowo-żwirowego "Wiślicz" wraz z organizacją zakładu górniczego i montażem układu transportowo-przeróbczego w Miejscowości Okleśna, gmina Alwernia", Kraków, 26.08.2013.

21 w Katowicach wewnętrznej stronie zakola w przysiółku Wiślicz, obejmująca pola orne.

ochrony na obszarze PLH120084 Wiśliska

realizację wariantu 1.1., realizacja pod nadzorem przyrodniczym, nadkład odłożony na hałdę od strony zachodniej, duży gabarytowo sprzęt i hałdy osłonięte roślinnością, zalesiony pas 50m wokół terenu eksploatacji, prace poza sezonem lęgowym, wybudowanie osłonowych stawków dla płazów, minimalizacja placu budowy, manewrowych, przechwytywanie wód odprowadzanych z placu budowy, składowiska nadkładu i humusu mają być wykorzystane do zwałowania wewnętrznego w wyrobisku w celu utworzenia wypłyconego obszaru wodno-błotnego o zróżnicowanej linii brzegowej, zwalczać gatunki inwazyjne, zakaz używania sprzętu wodnego na wiśliskach, (Postanowienie o

38

pozytywnym uzgodnieniu inwestycji przez RDOŚ OO.42.42.47.2013.AK - załącznik nr 10)

Program rewitalizacji górnej Wisły w Małopolsce

Towarzystwo na rzecz Ziemihttp://www.tnz.most.org.pl/wisliska/images/pliki/Program_rewitalizacji_Wisly.pdf

Program ochrony przeciwpowodziowej przez renaturyzację doliny Wisły przy użyciu polderów na terenach zalewowych, m.in w zakolu Wiślicz, które byłoby w całości zalewane w czasie wezbrań.

Wszystkie przedmioty ochrony na obszarze PLH120084 Wiśliska

Brak

UWAGA: Dane te należy także przekazać w rastrowej warstwie informacyjnej systemów informacji przestrzennej GIS zgodnie z wymaganiami zawartymi w pkt 13.

39

2.6. Informacja o przedmiotach ochrony objętych Planem wraz z zakresem prac terenowych – dane zweryfikowane

L.p. Przedmiot ochrony Ocenaogólna

Powierzchnia Liczba stanowisk Rozmieszczenie w obszarze

Stopień rozpoznania Zakres prac terenowych uzupełniających/

Uzasadnienie do wyłączenia z prac terenowych

Siedliska przyrodnicze

3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

B 44,75ha 3 zbiorniki wód stojących odpowiadające definicji siedliska przyrodniczego

Siedlisko 3150 pokrywa w całości wiśliska Miejsce, Oko i Krajskie

Zbadano wszystkie 3 wiśliska pod względem struktury roślinności (warunek zaliczenia do typu siedliska przyrodniczego), chemizmu wód, powiązań biocenotycznych, wykonano kompletne inwentaryzacje przedmiotów ochrony i gatunków chronionych (2010-2011), które zweryfikowano w 2016 r.

Na potrzeby projektu PZO przeprowadzono uzupełniającą inwentaryzację terenową siedliska przyrodniczego „Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion” (3150) w odniesieniu do pokrycia roślinnością (25-27.07.2016) zauważono mniejsze pokrycie grążelem obszarów Miejsca oraz wykonano mapowanie kotewki wodnej (27-28.08.2016), która była nieobecna na Wiśliskach w czasie poprzedniej inwentaryzacji. Pobrano również próbki wody do badań chemicznych i badań planktonu, które powtórzono 10.09.2016 r.

40

UWAGA: Dane te należy także przekazać w wektorowej warstwie informacyjnej systemów informacji przestrzennej GIS zgodnie z wymaganiami zawartymi w pkt. 13. W części opisowej(2.6.1.; 2.6.2. ; 2.6.3.) należy dokonać analizy uzyskanych wyników.

2.6.1. Typy siedlisk przyrodniczych

2.6.1.1. Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (3150)2.6.1.1.1.Ogólna charakterystyka siedliska przyrodniczego

Definicja siedliska przyrodniczego wg Interpretation manual… (2007): “Jeziora i inne drobne zbiorniki wodne z wodą o zabarwieniu od brudno-szarego do niebiesko-zielonego, mniej lub bardziej mętne, szczególnie bogate w jony zasadowe (pH zwykle> 7), z wolno pływającymi zbiorowiskami ze związku Hydrocharition lub, w przypadku głębszych wód otwartych, ze zbiorowiskami rdestnic (Magnopotamion)”. Gatunki roślin: Hydrocharition - Lemna spp., Spirodela spp., Wolffia spp., Hydrocharis morsus-ranae,.Stratiotes aloides, Utricularia vulgaris, U. aus-tralis, Aldrovanda vesiculosa, [paprocie (Azolla)] Wątrobowce: (Riccia spp., Ricciocarpus spp.).; Magnopotamion - Potamogeton lucens, P. praelongus, P. zizii, P. perfoliatus.

Klimaszyk (2004) definiuje to siedlisko następująco: Naturalne jeziora i stałe niewielkie zbiorniki wodne oraz odcięte fragmenty koryt rzecznych z wolno pływającymi w toni wodnej makrofitami (Potamion i częściowo Nymphaeion), makrofitami zakorzenionymi w dnie oraz o liściach pływających (część Nymphaeion), a także prymitywnymi skupieniami drobnych roślin pływających po powierzchni wody (Lemnetea).

Zwraca on również uwagę na następujące cechy tego siedliska, które mogą mieć znaczenie dla jego ochrony:

Hydrologia: wykazują one olbrzymie zróżnicowanie – od zbiorników nieprzepływowych, do takich, gdzie dopływy i odpływy stanowią istotny procent w bilansie hydrologicznym. Zaopatrywane w wodę: ze źródeł powierzchniowych (opad atmosferyczny, spływ powierzchniowy, dopływy rzeczne) lub ze źródeł podziemnych – dopływ gruntowy.

Otoczenie (zlewnia) starorzeczy ma na ogół duży udział obszarów przekształconych przez człowieka: pól uprawnych, terenów zabudowanych itp.) w zlewni, co powoduje, iż zbiorniki ulegają przyspieszonej eutrofizacji.

Roślinność ma układ pasowy: zbiornik otaczają trzcinowiska – zbiorowiska z klasy Phragmitetea – można tu wyróżnić dwa pasy: znajdujący się od strony wody szuwar wysoki (Phragmitetum i in.) i występujący w głąb lądu szuwar turzycowy. Dalej mogą występować zbiorowiska mszysto–turzycowe (klasa Scheuchzerio–Caricetea nigrae) lub wilgotne łąki (Molinio–Arrhenatheretea), na które wkracza łozowisko Salicetum pentandro–cinereae. Najdalszą strefę roślinności związaną z eutroficznymi zbiornikami wodnymi stanowią zbiorowiska leśne z klas Alnetea glutinosae lub Querco–Fagetea. Przedstawiony pasowy układ roślinności występującej wokół zbiorników ulega znacznym modyfikacjom.

Woda charakteryzuje się umiarkowanymi i wysokimi koncentracjami pierwiastków biogennych – azotu i fosforu, choć ich stężenia w

41

poszczególnych zbiornikach mogą mieścić się w szerokim zakresie. Charakterystyczna jest także wysoka koncentracja rozpuszczonych soli mineralnych (wysokie przewodnictwo elektrolityczne właściwe). Odczyn wód od obojętnego do alkalicznego – pH najczęściej >7. Ze względu na dużą zasobność w związki biogenne w wodzie występują masowe pojawy fitoplanktonu, które wywołują niebiesko–zieloną barwę wody i niewielką widzialność. Przezroczystość wód i zasięg strefy fotycznej mieści się w szerokich granicach od kilkudziesięciu centymetrów dla zbiorników o większej żyzności do nawet kilku metrów w zbiornikach będących na pograniczu mezotrofii i eutrofii.

Morfologia mis zbiorników jest silnie różnorodna, od zbiorników płytkich o łagodnie opadających stokach do głębokich o znacznym nachyleniu stoków misy jeziornej, możliwe jest także istotne zróżnicowanie morfologii misy w obrębie jednego zbiornika.

Zróżnicowanie morfologiczne zbiorników, cech fizyczno-chemicznych wód i osadów dennych mają decydujący wpływ na wykształcanie się poszczególnych typów roślinności.

Wiśliska będące przedmiotem niniejszego PZO zaliczają się do podtypu 3150–2 Eutroficzne starorzecza i drobne zbiorniki wodne.Są to stałe zbiorniki wodne o powierzchni od kilkuset metrów kwadratowych do kilku hektarów i niewielkiej głębokości maksymalnej

(nie przekraczającej zazwyczaj 3 m). W ich obrębie najczęściej nie wyróżnia się stref charakterystycznych dla jezior: pelagialu (otwarta toń wodna) i profundalu (dolna strefa głębokich jezior bez światła słonecznego). W okresie letnim nagrzewają się silniej od dużych jezior i zazwyczaj nie są stratyfikowane. Stan wód w drobnych zbiornikach i starorzeczach może ulegać w ciągu roku i w wieloleciach znacznym wahaniom, są one bowiem bardzo wrażliwe na zmiany stosunków wodnych otaczających je terenów. Ruch wód w obrębie misy zbiornika (falowania i prądy) zwykle ograniczony – ze względu na niewielką powierzchnię.

Występowanie roślinności (zróżnicowanie taksonomiczne, układy strefowe, itp.) w starorzeczach i drobnych zbiornikach wodnych uzależnione jest od morfologii misy zbiornika: w zbiornikach głębokich (do 4 m) i o stoku ławicy przybrzeżnej opadającym stromo nawiązuje do układów zonacyjnych w dużych jeziorach eutroficznych: układu pasów roślinności zanurzonej (Potamion), roślin o liściach pływających (Nymphaeion) i roślin tworzących szuwar. W zbiornikach o urozmaiconej konfiguracji dna oraz w zbiornikach płytkich hydromakrofity tworzą mozaikę, w której trudno dopatrzyć się regularnych układów.

Dość rzadkim zespołem i charakterystycznym dla starorzeczy jest zespół orzecha wodnego – Trapetum natantis. Stanowiska tego zespołu to wypłycone starorzecza górnej Wisły i Odry oraz Sanu w Kotlinie Sandomierskiej.

Starorzecza i drobne zbiorniki wodne są optymalnym siedliskiem rozwoju roślinności pleustonowej z klasy Lemnetea. W niewielkich i osłoniętych od wiatru zbiornikach tworzą na całej powierzchni zwarty łan, odcinając dostęp światła i tlenu w głąb wody, czyniąc toń zbiornika martwą, na co zwróciła uwagę Zając (2003), jest to zatem zjawisko wysoce niekorzystne.

Wszystkie rodzaje roślinności wodnej i przybrzeżnej tworzą łańcuch sukcesyjny, przyspieszając lądowienie zbiornika.

Wrażliwe cechy siedliska:- zmniejszanie objętości misy zbiornika na skutek sedymentacji i/lub zarastania: zbiornik może być zanoszony osadami w czasie wezbrań, może również wypłycać się na skutek wkraczania od zewnątrz rozrastającego się pła roślinności wynurzonej, ułatwianego okresowym obniżeniem

42

poziomu wody, jak również produkcji roślinnej będącej skutkiem dopływu z zewnątrz substancji użyźniających i odkładania się martwych tkanek roślin naczyniowych i planktonu. Wytwarza się wtedy warstwa żyznych namułów. Gwałtowne procesy rozkładu powodują wytwarzanie się strefy beztlenowej, zatrutej siarkowodorem. Kontakt z rzeką może być korzystny (przepłukiwanie starorzecza), może jednak również prowadzić do zaniesienia zbiornika mineralnymi osadami rzecznymi (sąsiedztwo ujścia Skawy).- sztuczne wprowadzanie gatunków ryb roślinożernych, które zjadają makrofity i/lub żerując przy dnie, uruchamiają chemicznie osady denne, prowadząc do zmętnienia i eutrofizacji,- gospodarka rybacka dąży na ogół do usunięcia roślinności wodnej, - nawet krótkotrwałe wahania poziomu wody wpływają negatywnie na faunę i florę, a dłuższe obniżenia poziomu wody w okresie wegetacyjnym ułatwiają opisane wyżej wkraczanie roślinności wynurzonej, szybkie zarośnięcie i wypełnienie misy zbiornika kobiercami pospolitych szuwarów, oraz ich martwymi szczątkami.- zbiorniki takie często są uważane za nieużytki i niszczone przez zasypywanie ziemią, odpadami roślinnymi lub po produkcji rolnej, gruzem, śmieciami, nadkładem przy odsłanianiu pokładów żwiru/piasku.

Charakterystyka siedliska przyrodniczego w obszarze (stan na 2011 r., o ile nie zaznaczono inaczej dane wykorzystane do poniższego opisu pochodzą z opracowań: Zając i Stawarz 2011, Zając 2012, Zając i Stawarz 2013, Zając i in. 2013a,b).

Obecny układ morfologiczny wiślisk, poza Miejscem, ma charakter sztuczny, będący albo konsekwencją odcięcia zakola od rzeki (łęg w południowej części powstał na stożku nasypowym Bachówki i Łowiczanki Spytkowickiej, a później tylko Łowiczanki Spytkowickiej), albo konsekwencją prac regulacyjnych (ostateczne oddzielenie starorzecza od głównego koryta Wisły, regulacja przepływów przepustami, sztuczny kształt wiśliska Oko, przełożenie koryta Bachówki, sztuczny, obwałowany kształt wiśliska Krajskiego). Nawet kształt wiśliska Miejsce jest lokalnie zniekształcony nasypem drogi, lub nadsypywaniem gruntu na terenach podmokłych przy wsi Miejsce. Morfologia zb. Miejsce podlega niewielkim, lokalnym zmianom na skutek powstawania stożka napływowego z osadów niesionych przez rz. Łowiczankę Spytkowicką, jednak ma on tylko znaczenie lokalne. Zb. Krajskie podlega wypłyceniu na skutek działania dwóch czynników: (1) rz. Bachówka w czasie wezbrań niesie dużo osadów, które są odkładane w części przyujściowej, gdzie rzeka wpływając na płaski obszar zwalnia odkładając osady, (2) rz. Wisła w czasie wezbrań niesie dużo osadów, woda wchodząc do starorzecza zwalnia pozostawiając warstwę osadów o miąższości odwrotnie proporcjonalnej do odległości od rzeki.

Również układ hydrologiczny starorzecza jest sztuczny. Nawodnienie wiślisk jest uzależnione od Łowiczanki Spytkowickiej, która nawadnia poszczególne zbiorniki względnie czystymi wodami pobranymi na jazie na Skawie, przepływającymi przez Stawy Spytkowickie. Poziom wody w wiślisku Oko i Miejsce jest uzależniony od stosunkowo wysoko posadowionych progów przepustów. Dość duża średnica przepustów powoduje, że odprowadzanie nadmiaru wód jest dość efektywne. Przebieg wody w Miejscu jest uzależniony od odległości przepustów od ujścia Łowiczanki – większość wody płynęła w kierunku przepustu w wale przeciwpowodziowym Oka, a przepust z Miejsca do Wisły przeprowadzał tylko 10% wody napływającej Łowiczanką. Spadek końcowego odcinka Łowiczanki jest bardzo niewielki (2‰), co sprzyja

43

sedymentacji niesionych przez nią osadów u jej ujścia (stożek napływowy i rozrost masy roślinnej, również związanej z szuwarami i łęgiem) i może przyczynić się do zmniejszania przepływu wody w stronę Oka i "uczynnienia" odpływu z Miejsca do Wisły.

Co warte podkreślenia przy niskich stanach wody jej jakość jest w dużej mierze determinowana przez dopływy: Łowiczanka Spytkowicka decyduje o jakości wody w Miejscu i Oku, a Bachówka w Krajskim - tylko 1/3 objętości wody w Krajskim pochodzi z zanieczyszczonej Wisły. Jednakże należy pamiętać, że przy dużych wezbraniach napływ wody z Wisły jest ogromny i morfologia tego wiśliska oraz jakość wody zmienia się wtedy bardziej pod wpływem wezbrań Wisły.

Jakość siedlisk wodnych oraz warunki życia organizmów rozmnażających się lub żerujących w wiśliskach określa głównie jakość chemiczna wody. Wody wiślisk można zaliczyć do dwóch grup:

wody wodorowęglanowo-wapniowe, ze znacznym udziałem siarczanów, chlorków, magnezu i sodu. Należą tu wiśliska Oko i Miejsce wraz z zasilającą je Łowiczanką Spytkowicką oraz Bachówką. Znaczne stężenia jonów chlorkowego i sodowego, a w niektórych także jonów amonowego (Łowiczanka, Bachówka) i fosforanowego (Bachówka) wskazują na antropopresję, jakiej podlegają ekosystemy tych zbiorników. Należy je zaliczyć do wód miękkich (przewodnictwo elektrolityczne 322-381 μS/cm). Wyjątkiem jest strumień Bachówka, który prowadzi wody o większej zawartości jonów wapnia i magnezu, dzięki czemu jego wodę zaliczyć należy do średnio twardych (622 μS/cm).

wody chlorkowo – sodowe, ze znacznym udziałem wodorowęglanów, siarczanów, wapnia i magnezu. Do tej grupy należy wiślisko Krajskie (woda twarda) oraz główne koryto Wisły. Woda wiślana jest zasolona, jest tu 4,4 razy większe stężenie chlorków niż w wiślisku Krajskim, a udział jonów chlorkowo-sodowych odpowiednio 80% i około 66%. Ogólny wzrost zasolenia wyraża bardzo wysokie przewodnictwo elektrolityczne pomierzone w lipcu 2011 r. wynoszące 4130 μS/cm (w 2010 roku - 2630 μS/cm). Fosforany do Krajskiego doprowadzane są prawdopodobnie z wodami Bachówki, gdzie występują w dużej ilości (stężenia biogenów w wodzie Bachówki: jonu amonowego (4,086 mg/dm3) oraz fosforanowego (ponad 2,5 mg/dm3), wyraźnie wskazują na zanieczyszczenie tego strumienia).

Chemizm wody wyraźnie wpływa na produktywność poszczególnych wiślisk. W Miejscu brak jonu azotanowego, śladowe jego ilości występują w Oku i małe w Krajskim, bo zaledwie 0,05 - 0,145 mg/dm3 w warstwie przypowierzchniowej. Małe ilości jonu amonowego stwierdzono w Miejscu i Oku, znaczne w Krajskim – ponad 0,7 mg/dm3. Podobnie były niewielkie ilości jonu fosforanowego w Miejscu i Oku, a znaczne w Krajskim –0,961 mg/dm3 przy powierzchni. Brak azotu albo jego śladowe ilości świadczą o bardzo intensywnym rozwoju glonów, a w konsekwencji intensywnej asymilacji. Azot (tj. jego brak) stał się czynnikiem ograniczającym rozwój glonów w toni wodnej stawów. Rozwój glonów powodował nasycenie tlenem osiągające bardzo wysokie wartości: najwyższe 200% w wiślisku Miejsce, 165% w Krajskim. W najgłębszych partiach Miejsca nasycenie sięgało 16%, zatem brak w zbiorniku miejsc martwych.

W jesieni (wrzesień 2011 r.) w środkowej części Krajskiego zanotowano wysoką wartość pH 8,2, która może świadczyć o rozwijającym się zakwicie glonowym. Wartość ta obniża ocenę jakości wód tego starorzecza.

Plankton. Największą różnorodnością gatunkową glonów charakteryzowało się starorzecze Oko, a najmniejszą Miejsce. Plankton starorzecza Krajskiego jest odmienny w składzie. Tylko tutaj stwierdzono objawy świadczące o możliwości zakwitu. Stwierdza się w nim

44

zdecydowanie większy udział oraz większą zmienność euglenin w porównaniu do pozostałych dwóch starorzeczy. Jest to związane z zanieczyszczeniami organicznymi oraz dużą zawartością chlorków, bowiem organizmy te dobrze znoszą takie warunki. Starorzecze Oko wykazało najwyższą różnorodność biologiczną glonów, nie stwierdzono tu występowania gatunków sinic mogących utworzyć zakwit (w okresach poborów prób). W starorzeczu Miejsce stwierdzono obecność gatunków sinic mogących wytworzyć zakwit. Do podobnych wniosków prowadzi analiza zooplanktonu: największą różnorodność gatunków wykazuje starorzecze Oko, a najmniejszą Krajskie, chociaż różnice w składzie gatunków nie były duże.

Warunki siedliskowe kształtują bentos. Większość żyjących tu gatunków to zwierzęta pospolite i szeroko rozsiedlone. Są jednak i te rzadko spotykane i rzadko cytowane, np. Arcteonais lomondi rozsiedlony w niektórych krajach Europy Północnej, Środkowej i Wschodniej i znany z nielicznych stanowisk w Polsce. Szczególnie ważna jest obecność aż trzech gatunków chruścików z rodzaju Ceraclea , których rozwój w stadium wodnym przebiega w gąbkach. Gąbki szczególnie licznie można obserwować w wiślisku Oko, jako białawe lub zielone „narośla” na zalegających na dnie gałęziach drzew, albo fragmentach zwisających gałęzi krzewów i drzew zanurzonych w wodzie. Występują również w kanale przepływowym między Miejscem a Okiem, oraz w południowej części Miejsca. Gąbki są obecne w wodach zeutrofizowanych, ale czystych. W wodach zanieczyszczonych zanikają, a wraz z nimi także żyjące w nich chruściki.

Stabilność ekosystemu dobrze charakteryzuje obecność gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia. Ekosystemy o zaburzonej biocenozie podlegają bowiem łatwiej inwazjom obcych gatunków, nieprzystosowanych do lokalnych warunków i konkurencji z rodzimymi organizmami. Pod względem inwazyjnych zwierząt najlepiej zachowane wydaje się wiślisko Miejsce, gdzie nie stwierdzono obecności gatunków obcych. W Oku stwierdzono występowanie obcego gatunku inwazyjnego, raka pręgowanego, podczas gdy w Krajskim stwierdzono trzy gatunki inwazyjne: raka pręgowanego i szczeżuję chińską, w dość dużych liczebnościach oraz rozdętkę zaostrzoną. Co ważne, stwierdzono obecność młodocianych osobników szczeżui chińskiej, co może wskazywać na rozród tego gatunku. Nie ma obecnie sprawdzonych metod efektywnego zwalczania tych gatunków (dr W. Solarz IOP PAN - inf. ustna).

Spośród wszystkich występujących gatunków roślin 32 to antropofity zadomowione we florze polskiej i jeden gatunek o niepewnym statusie. Na omawianym obszarze stwierdzono występowanie 12 gatunków obcych roślin, których inwazyjność w Polsce uznawana jest za wysoką lub średnią. Najszerzej rozpowszechniona jest nawłoć kanadyjska Solidago canadensis. Obecność tej rośliny ma udokumentowany negatywny wpływ na rodzimą przyrodę, jest również szeroko rozpowszechniona w dolinie Wisły. Drugą pod względem liczby stanowisk i osobników rośliną inwazyjną o wyższym stopniu szkodliwości była rudbekia naga Rudbeckia lacinata; pozostałe gatunki zaliczane do wysoce inwazyjnych w skali Polski, występowały na omawianym obszarze zaskakująco rzadko, szczególnie jest to ważne w stosunku do bardzo niebezpiecznego rdestowca japońskiego Reynoutria japonica. Podstawową metodą zwalczania tych gatunków jest niedopuszczenie do powstania populacji.

Ważnym elementem kształtowania biocenozy Wiślisk jest zarybianie, co oznacza coroczne wprowadzanie do zespołu ryb karpia, który jest gatunkiem planktono- i bentosożernym, w orientacyjnej ilości 5–10 g biomasy na m2. Drugim stałym elementem wpływu na ichtiofaunę pozostanie wprowadzanie gatunków drapieżnych (szczupak i sandacz) w ilości 1–2 g m−2. Zakładając naturalną pojemność środowiska starorzecza w przedziale 10–30 g m−2, ogólny poziom zarybiania (6–14 g m−2 w 2010 roku) należy uznać za znaczący dla ostatecznego składu

45

zespołów ryb w poszczególnych zbiornikach, oraz dla troficznych powiązań pomiędzy gatunkami ryb i ich bazą pokarmową. Wprowadzanie karpia będzie powodowało eutrofizację wody (usuwanie makrofitów i uruchamianie osadów). Wprowadzanie ryb drapieżnych oznacza większą presję na ryby planktonożerne i zmniejszenie ich presji na zooplankton, co z kolei oznacza zwiększenie presji zooplanktonu na fitoplankton i redukcję zakresu zakwitów.

Szata roślinna starorzecza jako zbiornika wodnego, jest to naturalna szata roślinna charakterystyczna dla siedliska „Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion” o kodzie 3150, chronionego na podstawie Dyrektywy Siedliskowej. Wody stojące, osłonięte od wiatru (których jest niewiele, głównie w N-E ramieniu wiśliska Miejsce) pokrywa głównie rzęsa wodna, co jest zjawiskiem niekorzystnym, bowiem roślinność tego rodzaju odcina toń zbiornika wodnego od natlenienia. Znakomitą większość lustra wody trzech wiślisk pokrywa zespół lilii wodnych, z dominującym grążelem żółtym Nuphar luteum, szeroko pokrywającym lustro wody, chronionym częściowo. Jest to zespół typowy dla wód eutroficznych, a dzięki produkcji bardzo dużej biomasy i mocnych, grubych kłączy, odgrywa istotną rolę w procesach wypłycania zbiorników wodnych, ale i również w procesie wiązania związków podwyższających troficzność zbiornika. Występują tutaj również gatunki chronione prawem krajowym: bardzo rzadki w Polsce grzybieńczyk wodny Nymphoides peltata tworzący prawie jednogatunkowe agregacje. Zespół lilii wodnych jest najszerzej rozprzestrzeniony na wiślisku Miejsce, gdzie praktycznie pokrywa większość lustra wody (nieco mniej w 2011 r.). W północnej części starorzecza Miejsce, w partiach wód stojących osłoniętych od wiatru i silnie wypłyconych materią organiczną, występuje zbiorowisko z żabiściekiem i osoką aloesowatą. W 2011 r. na jednym stanowisku na wiślisku Krajskie odnaleziono po raz pierwszy orzech i fragmenty liści kotewki wodnej Trapa natans, rzadkiego, chronionego gatunku typowego dla starorzeczy górnej Wisły. Prawdopodobnie jest to objaw niedawnej kolonizacji wiśliska przez ten gatunek, być może w związku z powodzią w 2011 r.

Zbiorowiska szuwarowe Wiślisk rozwinęły się w dość niewielkim stopniu, co może być wytłumaczone stosunkowo niskim wiekiem starorzecza i przede wszystkim działalnością fal, powstających na dużej powierzchni otwartej wody. Występują tutaj typowe zbiorowiska szuwarów pałki wąskolistnej, szuwar jeżogłówki gałęzistej (głównie w północnej połowie Miejsca), typowy szuwar trzcinowy, porastający obrzeża wszystkich akwenów oraz szuwar mannowy, występujący na największej powierzchni w sąsiedztwie Łęgu. W rozproszeniu na terenie wszystkich wiślisk występuje charakterystyczne zbiorowisko z kosaćcem żółtym. Szuwary niskie, głównie szuwar turzycy zaostrzonej, występuje na podmokłych partiach północnych obrzeży rejonu Wysp na wiślisku Miejsce, oraz na mniejszych powierzchniach na obrzeżach Łęgu. W wypłyconym rejonie ujścia Krajskiego do Wisły występują rozległe płaty szuwaru mozgowego, szeroko rozpowszechnionego na międzywalu Wisły (mineralne podłoże z żyznymi wodami).

W południowej części Wiślisk, poza granicami obszaru Natura 2000, występuje wilgotny las łęgowy, zbudowany głównie z wierzb. W tym rejonie również występuje fragment drzewostanu nawiązujący do łęgu jesionowo-olszowego. Gatunkiem dominującym pod względem miąższości jest wierzba krucha (obecnie atakowana przez patogeny i prawdopodobnie wypadnie z drzewostanu w ciągu najbliższych lat), osiągająca 77% miąższości drzewostanów. Dość duży udział miąższościowy ma tutaj dynamicznie rozwijający się wiąz pospolity i szypułkowy (sięga nawet 40%), wskazując na możliwość rozwinięcia się cennego drzewostanu, zwłaszcza wobec złej kondycji wierzby kruchej. Pozostałe fragmenty nawiązujące do łęgów mają raczej charakter kadłubowy i są przeważnie silnie zniekształcone.

46

Na obszarze Wysp w N części Wiśliska Miejsce występuje dominujące w krajobrazie zadrzewienie z dużym udziałem topoli kanadyjskiej Populus x canadensis, sztuczne zalesienie pochodzące z lat 50-tych. Topola ta ma dominujący charakter w tym drzewostanie, osiągając 93% jego miąższości. Jako gatunek obcy powinna być z tego terenu sukcesywnie usuwana, gdyż ma dodatkowo właściwości osuszające teren, a więc silnie oddziałuje na chronione siedlisko.

Ogólnie flora tego terenu nie jest zbyt bogata, co jest typowe dla siedlisk wodno-błotnych. Ogólnie zidentyfikowana flora roślin naczyniowych badanego obszaru wraz z roślinami wodnymi obejmuje 198 taksonów. Spośród nich 3 znajdują się pod ochroną ścisłą ( Epipactis helleborine, Nymphoides peltata, Trapa natans) i 3 pod ochroną częściową (Nuphar lutea, Frangula alnus i Viburnum opulus). Najcenniejszy z nich to Nymphoides peltata, zamieszczony jest także w Polskiej Czerwonej Liście Roślin w randze taksonów narażonych na wyginięcie poza głównym obszarem występowania [V], jak i w Czerwonej Księdze Karpat Polskich z kategorią wymarłe (EX) oraz Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jako narażony na wyginięcie (VU). Podobnie Trapa natans znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin z kategorią (CR) krytycznie zagrożone oraz w Czerwonej Księdze Karpat Polskich; kategoria CR a także w Polskiej Czerwonej Liście Roślin z kategorią (E) wymierające.

Z roślin objętych ochroną częściową w pierwszej wersji SFD dla obszaru natura 2000 pn. „Wiśliska” wymieniane jest grzybienie białe Nymphaea alba, z oceną D, jednak intensywne, badania nie potwierdziły występowania tego gatunku na badanym obszarze.

Z gatunków bezkręgowców, których występowanie mówi o różnorodności siedliska ważne jest występowanie 26 gatunków ważek, w tym rozród nielicznej populacji straszki północnej (Sympecma paedisca), głównie w wiślisku Miejsce (w siedlisku z osoką aloesową) oraz w północno-wschodniej części „Oka”.

W odniesieniu do mięczaków obszar Natura 2000 „Wiśliska” należy uznać za obiekt bardzo interesujący, zwłaszcza w świetle badań pozostałych 210 starorzeczy w górnej Wiśle (Zając K. 2015) . Występują tu co prawda licznie tylko najpospolitsze gatunki małży i ślimaków (38 gatunków łącznie dla obu grup), poza szczeżują wielką Anodonta cygnea brak tutaj gatunków chronionych, jednak zagęszczenie i rozmiary osiągane przez szczeżuję wielką sprawiają, że jest to jedna z najważniejszych populacji tego gatunku w województwie. Ze względu na bardzo istotną rolę środowiskową pełnioną przez małże, zwłaszcza w wodach eutroficznych, ważne jest utrzymanie tak licznych populacji. Populacja szczeżui wielkiej jest najliczniejsza w wiślisku Miejsce, porównywalna w Krajskim, natomiast skład gatunkowy małży w Oku jest różny: dominuje tutaj skójka zaostrzona, co ma związek prawdopodobnie z najmniej eutroficznym charakterem tego wiśliska.

W „Wiśliskach” odnotowano występowanie 14 gatunków ryb, 4 spośród nich to gatunki obce (karp, karaś srebrzysty, amur i tołpyga). Wśród gatunków rodzimych znajduje się boleń, chroniony Dyrektywą Siedliskową, na uwagę zasługuje również występowanie suma, chronionego Konwencją Berneńską, obydwa są wymieniane na polskiej Czerwonej Liście Ryb (kategoria – NT near threatened, bliski zagrożenia). Obydwa gatunki w Polsce nie są chronione. Obecność w zbiornikach starorzecza pojedynczych boleni i sumów nie uzasadnia uwzględnienia tych gatunków ryb w programie ochrony zbiorników. Oba gatunki są bowiem związane z siedliskami właściwymi dla koryta rzeki nizinnej (w tym przypadku Wisły), a starorzecza nie mają znaczenia ani dla bieżącego stanu, ani dla przetrwania ich populacji. Wiśliska charakteryzują się występowaniem bogatej populacji różanki Rhodeus sericeus - gatunku chronionego prawem krajowym i Dyrektywą Siedliskową, w krajowej Czerwonej Liście Ryb ujęty jako VU (vulnerable – narażony). Gatunek ten charakteryzuje się osobliwym sposobem rozmnażania, bowiem składa jaja do muszli żywych małży, gdzie rozwijają się młode. Zatem do przeżycia wymaga bogatych populacji gatunków

47

małży o dużych rozmiarach ciała – Unionidae – warunki te są spełnione w badanych wiśliskach. Gatunek ten odławiano porównawczo w Miejscu i Krajskim, w Miejscu osiągał wyższe znacznie liczebności, co wydaje się proporcjonalne do wyższych zagęszczeń i rozmiarów ciała małży. Jednak nie proponuje się włączenia tego gatunku do przedmiotów ochrony, bowiem najnowsze badania wskazują, że jest to gatunek inwazyjny, szybko rozprzestrzeniający się po całym świecie, ale w Europie rozprzestrzeniający się po 1850 r. (Van Damme i in. 2007), który jako taki, powinien być wyjęty spod ochrony.

W latach 2010 i 2011 na badanym terenie stwierdzono występowanie 8 gatunków płazów, jednak wiśliska te nie mają wybitnego znaczenia dla ochrony tej grupy, bowiem występuje tu niewiele miejsc rozrodu ze względu na łatwy dostęp ryb drapieżnych do praktycznie całej powierzchni zbiornika. Jedynym wyjątkiem jest N-E ramię Miejsca i podobne siedliskowo obszary między Miejscem i Okiem. Fauna gadów Wiślisk jest wyjątkowo uboga (zaskroniec, żyworódka, padalec i zwinka).

Awifauna Zakola i rejonu Wiślisk również nie jest zbyt bogata. Na badanym obszarze stwierdzono 130 gatunków ptaków, z czego tylko 75 gatunków było lęgowych (dużo poniżej polskiej średniej), aczkolwiek różnorodność gatunkowa była duża (H’=5.44). Najważniejsze są gatunki związane z siedliskami wodno-błotnymi. Spośród nich Dyrektywa Ptasia chroni takie gatunki jak: bąk, błotniak stawowy, rybitwa rzeczna, zimorodek, podróżniczek (niepewna lęgowość).

Fauna ssaków rejonu Wiślisk jest uboga. Z względnie rzadkich gatunków stwierdzono tutaj jedynie występowanie rzęsorka rzeczka Neomys fodiens. W 2011 pojawiły się zgryzy bobra.Podsumowując:

1. Stan ekosystemu:a. badane starorzecze jest obiektem w dużym stopniu sztucznym, wtórnie się naturyzującym,b. jego hydrologia jest zniekształcona przez sztucznie utrzymywany poziom wody i system nawadniająco-odwadniający związany z

wałami przeciwpowodziowymi,c. starorzecza posiadały dobrą jakość wody w części zasilanej z Łowiczanki Spytkowickiej, oraz wysoki walor powiązanych z

jakością wody biocenoz (obecność gąbek i powiązanych z nimi chruścików),d. starorzecze posiadały niską jakość wody w części wykazującej kontakt z Wisłą i zasilaną z Bachówki, zaznacza się obecność

organizmów obcego pochodzenia.2. Siedliska i gatunki chronione:

a. Siedlisko 3150 jest wykształcone w środowisku półnaturalnym w bardzo dobry sposób,b. Szata roślinna starorzecza wykazuje cechy naturalne, obecne są unikalne gatunki roślin (grzybieńczyk i kotewka), c. Zalesienia w otoczeniu starorzecza mają charakter sztuczny,d. W południowej części starorzecza wykształciło się siedlisko łęgowe (poza granicami obszaru Natura 2000), e. Entomofauna ma charakter typowy dla krajobrazu rolniczego regionu. Z cenniejszych gatunków świadczących o jakości

ekosystemu wodnego można wymienić chronioną zalotkę większą i straszkę północną,

48

f. Jednym z najważniejszych elementów biocenozy starorzecza jest bogata malakofauna, z bardzo liczną i silną populacją chronionej szczeżui wielkiej,

g. W starorzeczu występuje bardzo słaba populacja płazów, co związane jest z brakiem odpowiednich miejsc do rozrodu i liczną obecnością ryb drapieżnych,

h. W obrębie zakola występuje 130 gatunków ptaków, jednak zarówno liczba gatunków lęgowych, jak i liczebność osobników są niewielkie.

Prace uzupełniające (2016 r.)

Badania hydrobiologiczne wykonane w drugiej połowie sierpnia, wykazują bardzo dobrą kondycję wiśliska Miejsce, niezmienioną kondycję wiśliska Krajskie i pogorszenie kondycji wiśliska Oko.

Miejsce. Układ zbiorowisk roślinnych "Miejsca" pozostał niezmieniony (fot. 3, 4, 5 i 6): lustro wody jest porośnięte jednorodnym kobiercem grążela żółtego (za wyjątkiem największych głębi), z wąskim pasem rozproszonych pędów rogatka sztywnego w bezpośrednim sąsiedztwie brzegu (występującego w pasie do 2-3m od brzegu). Z gatunków współwystępujących stwierdzono występowanie płatu chronionego prawem krajowym grzybieńczyka w ujściu Łowiczanki Spytkowickiej (ok. 2 arów; fot. 18), który wydaje się mniejszy niż w latach poprzednich, chociaż liczne osobniki kwitną i liście są w dobrej kondycji.Woda ma barwę brunatnawą, jest dość przeźroczysta (krążek Secciego widoczny do 0.95m, przy hmax=1.75m). Głębokość nie zmieniona w stosunku do badań batymetrycznych z 2011 r. Wyraźnie słyszane w godzinach południowych "trzeszczenie" ulatujących banieczek tlenu. Pomiary wykonano w dwu punktach. W punkcie 1 położonym na głębi w sąsiedztwie "stanicy" wędkarskiej (50o01'07.54"N 19o30'56,92"E) wartość przewodnictwa wynosiła 280µS/cm, przy pH równym 7.55 (22.6oC, 0.5m pod pow wody). Woda ma klasyczny układ natlenienia (ryc. 2). Co warto podkreślić, zawartość tlenu spada dokładnie od punktu granicznego widoczności krążka.

49

Rys. 2. - Zawartość tlenu w zależności od głębokości na czterech stanowiskach: Miejsce 1(N), Miejsce 2(S), Krajskie i Oko

W punkcie 2, położonym pod nasypem drogi na głębi w pobliżu ujścia Łowiczanki Spytkowickiej (50 o 00'45.13"N 19 o30'49.43"E) wykonano powtórnie pomiary natlenienia, które potwierdziły naturalny układ warstw (Miejsce 2(S) na ryc. 2).

Krajskie. Układ zbiorowisk roślinnych "Krajskiego" uległ dość daleko idącym zmianom: lustro wody w pobliżu brzegów jest porośnięte w zasadzie jednorodnym kobiercem nie grążela żółtego, jak w badaniach w latach poprzednich (fot. 10), ale łanami kotewki orzecha wodnego o zmiennej szerokości, z przymieszką płatów rogatka (fot. 11). Strefa kotewki rozciąga się na największej powierzchni w płytkich partiach zbiornika: w południowej części w delcie Bachówki (fot. 9) i w północnej części w pobliżu zalądowionej części zbiornika (fot. 12). Kotewka występuje w pasie o większej szerokości przy zachodnim brzegu Krajskiego (pod wałem przeciwpowodziowym; fot. 12, 13) niż przy brzegu wschodnim (fot. 15; może to mieć związek z aktywnością fal w tej części zbiornika). Grążel występuje w pojedynczych kilkuarowych płatach przy zachodnim brzegu. Stwierdzono występowanie płatów grzybieńczyka pod północną częścią brzegu zachodniego, również występuje licznie w miejscu dawnego występowania w środkowej części północnej części zbiornika (fot. 14), jednakże nie występuje w tak zwartym i gęstym płacie jak w latach poprzednich, natomiast miesza się z kotewką.

50

Woda ma barwę brunatnawą, jest dużo mniej przeźroczysta niż w Miejscu (krążek Secciego widoczny do 0.5m, przy h max=1.00m). Głębokość nie zmieniona w stosunku do badań batymetrycznych z 2011 r. Wyraźnie słyszane w godzinach południowych "trzeszczenie" ulatujących banieczek tlenu. Pomiary wykonano w części środkowej zbiornika (50o00'45.52"N 19o31'44.08"E). Wartość przewodnictwa wynosiła 339µS/cm, przy pH równym 7.23 (23.0oC). Woda ma odmienny układ natlenienia w porównaniu do zb. Miejsce (ryc. 2, "Krajskie"). Co warto podkreślić, zawartość tlenu sięga dna, nie wytwarza się strefa beztlenowa.

Oko. Układ zbiorowisk roślinnych "Oka" nie uległ istotnym zmianom: lustro wody jest porośnięte w zasadzie jednorodnym płatem grążela żółtego, ale z rzadko rozmieszonymi pędami i pływającymi liśćmi, podobnie jak to stwierdzono w badaniach w latach poprzednich (fot. 7 i 8). Rogatka stwierdzano w pojedynczych pędach w pobliżu brzegów (do 7-10m), nie tworzy zwartych rozległych płatów, występuje pojedynczymi pędami. Woda ma barwę brudnozieloną, jest dużo mniej przeźroczysta niż w Miejscu (krążek Secciego widoczny do 0.48m, przy hmax=0.8m). Zaniepokojenie budzi pozostawanie gęstego osadu glonów o brunatnej barwie na przyrządach zanurzonych w wodzie oraz opalizująca błona na powierzchni wody. Głębokość nie zmieniona w stosunku do badań batymetrycznych z 2011 r. Wyraźnie słyszane w godzinach południowych intensywne "trzeszczenie" ulatujących banieczek tlenu. Pomiary wykonano w części środkowej zbiornika (50o00'28.90"N 19o31'16.05"E). Wartość przewodnictwa wynosiła 337µS/cm, przy pH równym 7.30 (21.7.0oC). Woda ma odmienny układ natlenienia w porównaniu do zb. Miejsce (ryc. 2, "Oko"), bardzo podobny do zb. Krajskie, jednak co charakterystyczne, pomimo intensywnego nasłonecznienia, wartość natlenienia wody w warstwie przypowierzchniowej jest o połowę mniejsza niż w Miejscu i Krajskim, spadając słabo acz równomiernie wraz z głębokością. Zawartość tlenu sięga dna, nie wytwarza się strefa beztlenowa, jednak zawartość tlenu jest zaskakująco niska. W wynikach badań z bieżącego roku (sierpień i wrzesień) niepokój budzi wyraźnie zwiększona zawartość fitoplanktonu przy niewielkiej częstości zooplanktonu, oraz podwyższona częstość sinic.

Porównanie siedlisk pod względem chemicznym

Porównanie siedlisk pod względem chemicznym wskazuje na brak wyraźnych różnic między zbiornikami zarówno pod względem chemii ogólnej, jak i pod względem biogenów (ryc. 3 i 4):

51

Rys. 3.- Zawartość jonów litu, sodu, potasu, magnezu, wapnia, węglanowych, siarczanowych i chlorkowych na stanowiskach Łowiczanka, dopływ Łowiczanki, Bachówka, Krajskie, Oko, i Miejsce1

52

Rys. 4. - Zawartość jonów azotynowych, amonowych, azotanowych. fosforanowych i fluorkowych na stanowiskach Łowiczanka (2016), dopływ Łowiczanki, Bachówka, Krajskie, Oko i Miejsce1

Jedynym czynnikiem, który wyraźnie odstaje od innych jest poziom azotanów, przy czym należy zwrócić uwagę na niewielki dopływ Łowiczanki Spytkowickiej, który nie ma nazwy (stare koryto Bachówki sprzed przeniesienia koryta), a który niesie bardzo dużą zawartość azotanów. Cieki te po połączeniu niosą zatem podwójny bagaż tego biogenu. W latach poprzednich czynnikiem ograniczającym wzrost glonów był azot, zatem w tym roku produkcja musi być większa. Na uwagę zasługuje, że ani w Oku, ani w Miejscu biogeny nie są wyczerpywane do zera, co ma miejsce w przypadku zakwitów i wtedy czynnik NPK, który został wyczerpany do zera jest czynnikiem ograniczającym dla wzrostu glonów. Tego zjawisko nie obserwowano.

Porównanie jakości wody wpływającej w korycie Łowiczanki Spytkowickiej do Miejsca i Oka, nie tłumaczy obserwowanych niejasności. Jak widać z ryciny poniżej (rys. 5) ten system hydrologiczny dostaje znaczne ilości azotanów z dopływu (odprowadzającego ścieki bytowe), jednak brak dostawy fosforanów porównywalnej z rokiem 2011. Fakt, że ilości fosforanów potrzebne do rozwoju glonów nie są wielkie, a czynnikiem limitującym były w przeszłości azotany, które obecnie Łowiczanka Spytkowicka dostarcza w bardzo dużych ilościach.

53

Ryc. 5. Wody Łowiczanki Spytkowickiej w 2011 r. i w 2016 r. oraz w dopływie Łowiczanki, bez nazwy w 2016 r.

Zestawienie wartości najważniejszych wskaźników jakości wody między 2011 r. a 2016 r. wskazuje na pewne bardzo istotne różnice (patrz tabela poniżej Miejsce d % Oko d % Krajskie d %przewodnictwo 2011 315 -11 325 4 405 -16 2016 280 337 339 pH 2011 7,83 -4 7,6 -4 7,69 -6 2016 7,55 7,3 7,23 tlen 2011 11,42 11 9,24 -35 9,3 31 2016 12,68 6,05 12,2 krążek 2011 0,9 6 bd bd 2016 0,95 0,48 0,5 azotany 2011 0,002 16050 0,1942 74 1,684 -81 2016 0,323 0,3385 0,3233 fosforany 2011 0,0006 27300 0,00052 12746 0,00033 2870 2016 0,1644 0,0668 0,0098 amon 2011 0,0154 701 0,0389 10 0,0601 -49 2016 0,1234 0,0427 0,0305

54

Rys. 6. - Zawartość jonów amonowych, fluorkowych, azotynowych, azotanowych i fosforanowych na stanowiskach Miejsce1, Oko i Krajskie w próbach pobieranych w sierpniu i we wrześniu 2016 r.

Porównanie stężeń substancji biogennych, oraz amonu i fluorków (wskazujących na zanieczyszczenie) wskazuje, że są podobne w badaniach z sierpnia i września (kiedy próby powtórzono). Co więcej, próby pobrane we wrześniu z Oka (Oko IX), z samego centrum toni wodnej (więc nie ma możliwości występowania lokalnych zastoisk albo zanieczyszczeń) wskazują nawet na istotne pogorszenie niektórych parametrów.

Jak widać z tabeli stężeń powyżej, w stosunku do wartości z 2011 r. zanotowano bardzo wyraźny wzrost stężenia fosforanów (o dwa rzędy wielkości!!!) we wszystkich trzech wiśliskach o ca 100% w 2016 r., jedynie w Krajskim zaobserwowano spadek stężeniach jonów azotanowych o 81%. W Oku zauważalny silny spadek natlenienia w ciągu dnia, aż o 1/3, co znakomicie koresponduje ze wzrostem żyzności i zwiększoną obecnością fitoplanktonu.

Jak wskazuje ryc. 3 i 4. źródłem zwiększonej ilości zanieczyszczeń jest Łowiczanka Spytkowicka oraz jej lokalny dopływ, uchodzący do niej w rejonie przepustu pod

drogą asfaltową Spytkowice-Miejsce. Ponieważ Łowiczanka Spytkowicka oddziałuje na wszystkie wiśliska, brak między nimi wyraźnych różnic, a wszędzie widać ogromne zwiększenie ilości fosforanów.

10 i 11 listopada 2016 r. wykonano badania dotyczące źródeł zanieczyszczeń w systemie hydrologicznym Łowiczanki, po spuszczeniu stawów i zakończeniu prac rolnych. Pomiary wykonano przy pomocy konduktometra firmy Bach HQ 40d.Pomiary wykonane na Łowiczance Spytkowickiej wykazały niskie przewodnictwo elektrolityczne wody, niższe lub przynajmniej nie odbiegające od wartości z Wiślisk (patrz wyżej) i z głównego koryta Skawy;główne koryto Skawy przy moście nad drogą nr 44 - 269 µS

55

Łowiczanka Spytkowicka most na drodze nr 44 z Zatora - 276 µSŁowiczanka Spytkowicka przed ujściem do Oka most na ul. Starowiśliskiej - 307 µS.brak zatem tutaj wyraźnych skoków przewodnictwa wskazujących na punktowe źródła zanieczyszczeń.

Badania na dopływie Łowiczanki wykazały, że ciek ten płynie starym korytem Bachówki, pochodzącym sprzed regulacji Wisły. Ciek ten nie jest drożny do Bachówki, zatem źródłem zanieczyszczeń nie może być woda pochodząca z Bachówki, ani nie jest możliwe by z koryta Bachówki występował podsiąk do starego koryta, bowiem woda pojawia się w korycie daleko od nowego koryta Bachówki (ryc. ).Przewodnictwo w głównym korycie Bachówki na wysokości mostu przed zamkiem - 556 µS;

przewodnictwo dopływu Łowiczanki (Starej Bachówki) na wysokości ujścia do Łowiczanki Spytkowickiej (przepust drogowy na drodze w pola) - 462-501 µS;przewodnictwo na polu ornym z uprawą kukurydzy, w starej kałuży w koleinie - 318 µS;pierwszy punkt w górę Starej Bachówki - 547 µS;drugi punkt (tuż powyżej ujścia ścieków) - 402 µS;trzeci punkt (powyżej ujścia ścieków) - 298 µS;czwarty punkt w zrudziałej stojącej wodzie - 321 µS;powyżej ciek zanika.W punkcie zrzutu ścieków przewodnictwo wynosiło:w strumyczku ścieków 1600 µSw dołku wytłoczonym stopą obok po napłynięciu wody z młaki - 1365 µS (fot. 1.);w cieku 1m powyżej ujścia ścieków - 605 µS;w naturalnej młace ok. 5m powyżej ujścia ścieku - 459 µS.W punkcie zrzutu ścieków wytworzyła się obszerna młaka (fot. 1.), z uwodnionym luźnym osadem o głębokości przekraczającej 1m. W okolicy unosi się silny zapach kloaczny, podobny zapach ma namuł z młaki, na wodzie unosi się film bakteryjny.

Fot. 1. Lokalizacja ścieku 50 00 24.13N 19 30 55.55E

56

Według informacji uzyskanych w czasie 3. spotkania Zespołu Roboczego, w dolinie Łowiczanki Spytkowickiej kilka pól uprawnych jest nawożona osadami ściekowymi z oczyszczalni, które najprawdopodobniej są źródłem zanieczyszczenia tego cieku tylko w okresie letnim i wczesnojesiennym (działki 670/1, 630/5, 630/4, 630/3, 630/2, 630/1 mapa poniżej). Ponieważ nawożenia na jesień się nie stosuje obecnie nie

stwierdzono podwyższonych wartości N i P.

57

PLANKTON (Załącznik 7)

Fitoplankton Krajskie - ocena FV

uzasadnienie: w Krajskim dominują inne niż sinice grupy glonów. Sinice zostały stwierdzone, ale nie dominują w fitoplanktonie. W porównaniu do badań z 2012 r. stwierdzono mniej gatunków zielenic, ale też dodatkowo nowy gatunek z tej grupy - Pediastrum simplex. Oko - ocena U1

uzasadnienie: w Oku stwierdzono wzrost liczby gatunków sinic w próbach w porównaniu z 2012 r. Sinice były liczne i niektóre tworzyły kolonie (zakwit w terenie nie został zaobserwowany). Potwierdzono obecność Peridiniopsis kevei (bruzdnica, gatunek ekspansywny, inwazyjny). Miejsce - ocena FV

uzasadnienie: nie zaobserwowano dominacji sinic; duża różnorodność gatunkowa; nadal liczne występowanie złotowiciowca Synura uvella oraz bruzdnicy Ceratium hirundinella. Liczna obecność tego ostatniego wskazuje, że sinice nie rozwijają się w tym zbiorniku nadmiernie, ponieważ przy zbyt obfitym występowaniu sinic nie znajduje się tej bruzdnicy.

Zooplankton Krajskie - ocena U1

uzasadnienie: duże zróżnicowanie taksonomiczne zooplanktonu, ale obecne głównie gatunki często spotykane (w tym obecność drobnych wioślarek i wrotków); gatunki eutroficzne stanowią ok. 30% znalezionych (U1 bo ponad 5% ale mniej niż 50%) np.: Bosmina longirostris, Keratella cochlearis f. tecta, Trichocerca pussila, T. similis i Pompholyx sulcata - P. sulcata nie został stwierdzony w 2012 r.; gatunki rzadkie i chronione nie zostały wykazane; ponadto duża liczebność orzęska Codonella cratera (Tintinnidae);Oko - ocena U1

uzasadnienie: stosunkowo mało gatunków, głównie gatunki pospolite i są one reprezentowane przez raczej nieliczne osobniki; obecne drobne wioślarki i wrotki; gatunki eutroficzne mają udział ponad 5% w grupie stwierdzonych gatunków. Miejsce - ocena FV

uzasadnienie: duże zróżnicowanie taksonomiczne (w tym obecność drobnych wioślarek i wrotków); co prawda gatunki eutroficzne stanowią ponad 5 % znalezionych, ale stwierdzono występowanie rzadkiego gatunku wrotka Rotatoria: Brachionus diversicornis.

Ocena ogólna - Krajskie: U1 (fitoplankton FV, zooplankton U1),- Oko: U1 (fitoplankton U1, zooplankton U1),- Miejsce: FV (fitoplankton FV, zooplankton FV),

58

Mechanizm. Przyczyna złego stanu wiśliska Oko leży w hydrologii (ryc. 7). W 2011 r. większość wody płynęła przez Oko do przepustu Oko/Krajskie, ponieważ przepust do Krajskiego znajdował się bliżej. Niestety, po powodzi w 2010 r. na Wiśliskach pojawiły się bobry, które osiedliły się w kącie wiśliska Oko przyległym do przepustu. Kanał odprowadzający wodę z Miejsca do Oka został przedzielony najpierw starą kładką (fot. 2a), która zaniosła się materiałem roślinnym, ograniczając przepływ, kilkadziesiąt metrów poniżej bobry zbudowały tamę piętrzącą wodę na wysokość ok. 20-30cm (fot. 2b), podnosząc tym sposobem lustro wody na wyższy poziom i przekierowując przepływ do przepustu Miejsce/Wisła. Dodatkowo tempo przepływu wody ogranicza kanał z Oka do przepustu Oko/Krajskie, który jest w znacznej części zarośnięty (fot. 2c). Przed samym przepustem tempo przepływu zmniejsza sztuczne podpiętrzenie wykonane przez człowieka. O zbyt wysokim podpiętrzeniu wody Oka świadczy kanał obejścia głównego kanału, który sam się wytworzył dzięki różnicy poziomów omijając sztuczną tamę po krótszej trasie o większej różnicy poziomów (fot. 2d). Osłabiony przepływ przez przepust Oko/Krajskie powoduje, że u ujścia przepustu przepływ jest słaby i nie ma wystarczającej siły aby wymywać stamtąd osady nanoszone przez Bachówkę, co skutkuje zasypywaniem przepustu.

Wartość przepływu w 2016 r. obliczono dla przepustów wg metody rachunkowej, wg wzoru Q=∑Fi*vśrFi [m3/s]), gdzie Q - objętość przepływu w metrach sześciennych na sekundę, Fi - cząstkowe pola powierzchni przekroju między dwoma pionami w metrach kwadratowych a vśrFi - to prędkość średnia dla i-tego przekroju [m/s]. Pomiar wykonano 29.102016 r. Wykazał on, że przez przepust Oko/Krajskie wypływa 0,22m3/s, podczas gdy na z Miejsca do Wisły wypływa 0,084m3/s. Oznacz to, że z Oka na Krajskie odpływa 72% przepływu, podczas gdy z Miejsca do Wisły odpływa 28% odpływu. Odpowiednie wartości w 2011 r. wynosiły 91% z Oka na Krajskie i 9% z Miejsca do Wisły. Zatem przepływ przez Miejsce wzrósł 3 krotnie, podczas gdy przepływ Oko/Krajskie spadł o 20%.

Realny problem biologiczny stanowi fakt zalegania wody w zbiorniku co daje wystarczającą ilość czasu na rozwój glonów, ich osobniczy wzrost i dzielenie się. Zakładając z przybliżonych obliczeń, że pojemność zbiornika wynosi 52320m3, to czas opróżnienia zbiornika przy przepływie 0,39m3/s wynosi 37 godzin, podczas gdy przy przepływie 0,22m3/s wynosi aż 66 godzin.

Znaczenie przepływu będzie się zmieniać w zależności od całkowitej ilości wody dostarczanej do układu hydrologicznego, która może być zmienna w zależności od warunków w zlewni. Woda jest pobierana na jazie na Skawie w celu nawodnienia stawów rybnych w Spytkowi-cach. Jeżeli w okresach bezdeszczowej, upalnej i wietrznej pogody, stan wody na Skawie będzie bardzo niski a parowanie na stawach wysokie (może tutaj również decydować np. konieczność napełniania stawów hodowlanych w celu zapobieżenia stratom w rybostanie), to całkowita dostawa wody ze stawów do Łowiczanki Spytkowickiej może być bardzo niska i wszystkie efekty opisane powyżej będą spotęgowane, bowiem przy bardzo niskim przepływie wartość stężeń jonów azotu i fosforu wzrośnie, czas wymiany wody w zbiorniku również wzrośnie, co umożliwi wzrost glonów i prawdopodobne pogorszenie warunków, włącznie z zakwitem. Zagadnienia te muszą być przedmiotem szczegółowego monitoringu hydrologicznego i wypracowania nowych rozwiązań hydrotechnicznych dla zarządzania całym układem hydrologicznym.

Oczywiście niezbędna korekta hydrologii nie zmienia konieczności wyeliminowania źródeł zanieczyszczeń chemicznych - nawożenia pól przyległych do cieków odpadami z oczyszczalni oraz likwidacji wypływu ścieków bytowych w korycie Starej Bachówki (prawy dopływ Łowiczanki Spytkowickiej tuż przed jej ujściem). Nielegalne użytkowanie osadów ściekowych oraz wypuszczanie ścieków bytowych do środowiska są działaniami nielegalnymi. W trakcie 3 spotkania konsultacyjnego przedstawiciele RZGW zasygnalizowali znajomość problemu i zobowiązali się zająć tą sprawą.

59

Ryc. 7. Schemat ideowy zaburzeń hydrologicznych występujących na skutek utrudnienia przepływu w kanałach między ujściem Łowiczanki Spytkowickiej a Krajskim.U góry - ortofotomapa z zaznaczonymi elementami środowiska zagrażającymi jakości wody w OkuU dołu - ideowy schemat rozdziału wód w 2011 r. i obecnie. Ponieważ woda jest podpiętrzona od strony odpływu do Krajskiego, różnica poziomów jest mniejsza i większość wody płynie do przepustu Miejsce/Wisła; pozbawione przepływu Oko w sytuacji zwiększonej żyzności wody, podlega degradacji.

Spośród pozostałych zagrożeń niewątpliwie dla integralności funkcjonowanie siedliska niezbędne jest ograniczenie zarastania Krajskiego przez kotewkę orzech wodny. Przewodniki metodyczne dot. ochrony tego siedliska nie przewidziały takiej sytuacji, gdy rozrost populacji jednego

60

gatunku prowadzi do wyeliminowania innego: w tym wypadku dalszy rozrost kotewki spowoduje eliminację zarówno grążela żółtego, który jest dość pospolitym gatunkiem, ale również do wyginięcia grzybieńczyka, który jest gatunkiem bardzo cennym. Brak również badań naukowych dotyczących wpływu rozrostu kotewki na integralne funkcje zbiornika: wypłycanie się, natlenienie, występowanie bezkręgowców wodnych. Istniejące badania (Zając 2003) wskazują, że utrzymywanie się pła z roślin wodnych (rzęs) powoduje spadek natlenienia wody i zubożenie fauny wodnej. W stanie obecnie istniejącym kotewce nie zagraża żadne niebezpieczeństwo, zatem dla utrzymania różnorodności biologicznej siedliska proponuje się utrzymywać stan obecny pokrycia tą rośliną do czasu uzyskania danych dotyczących jej wpływu na spójność siedliska w naszych warunkach biogeograficznych (we Włoszech roślina ta jest uważana za bardzo uciążliwy chwast, niebezpieczny dla drobnych zbiorników wodnych; inf. ustna od Nicoletty Riccardi, Univ. w Mediolanie).

61

Fot. 2. a) Kładka w najwęższym miejscu przepływu pomiędzy wiśliskami Miejsce i Oko; woda przebija się pod kładką i wypływa po drugiej stronie; ewidentnie przepływ w kanale jest ograniczony

b) Tama bobrowa rozciągająca się w poprzek przepływu między Miejscem i Okiem; woda jest podpiętrzona na wysokość 20-30 cm, woda przepływa trzema "przepustami", gdzie tama jest odrobinę niższa. Poniżej tamy w korycie cieku rośnie roślinność szuwarowa, co wskazuje, że intensywność przepływu nie jest w stanie wyrzeźbić koryta, w związku z czym należy oczekiwać, że cały kanał bez konserwacji wkrótce zarośnie.

62

c) kanał przepływowy z wiśliska Oko (jasna plama w głębi) do przepustu na Krajskie; kanał jest w znacznej cześci zarosnięty przez jeżogłowkę, koryto jest zaniesione gałęziami i listowiem, woda w pewnych miejscach stagnuje. Jest charakterystyczne, że woda rozlewa się z kanału na okolicę, stąd wniosek, że poziom wody jest w nim podpiętrzony w stosunku do stanu wcześniejszego

d) powierzchniowe przebicie wody omijające główny kanał wypływający z Oka, uchodzące poniżej "zapory" z desek zbudowanej na Oku; piętrzącej wodę do poziomu umożliwiającego wodzie opłynięcie zapory. Zdjęcie pokazuje przyujściowy odcinek tego "obejścia", zatykany workami z piask-iem, jednak ze względu na podłoże zabiegi takie są nieskuteczne.

63

Ocena stanu siedliska wg metodyki monitoringu przyrodniczego GIOŚ, z uwzględnieniem wszystkich lat badań:

Aktualna ocena stanu siedliska 3150wg metodyki GIOŚ

Miejsce Oko

Krajskie Uwagi

charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu FV FV FV Zmienna między sezonamigatunki wskazujące na degenerację FV FV FVbarwa wody FV FV FVprzewodnictwo elektrolityczne FV FV FVprzeźroczystość wody U1 U2 U1 zb. bardzo płytkieodczyn wody FV FV FVFitoplankton FV U1 FVZooplankton FV U1 U1Ogólna struktura i funkcja FV FV FV

Ogólny stan zachowania siedliska w sieci Natura 2000 (GIOŚ) i ranga w obszarzeOceniono, że w 29 monitorowanych w latach 2009-2011 obszarach Natura 2000, siedlisko przyrodnicze w 14 obszarach wykazało stan właściwy (FV), stan niezadowalający (U1) w 3 obszarach i w 2 obszarach stan zły (U2). Na 10 obszarach określono stan jako niewiadomy (xx).

Zagrożenia (wg monitoringu GIOŚ)Główne zagrożenia na obszarze Wiślisk obejmują:- zmianę stosunków hydrologicznych na obszarze drogi wodnej górnej Wisły, która może skutkować osuszeniem większej części siedliska 3150;- wzrost zanieczyszczeń chemicznych, głównie N i P, prowadzących do wzrostu eutrofizacji zbiorników wodnych, możliwości wystąpienia zakwitów zagrażających biocenozom zbiorników;- awarie systemów przepustów wałowych, które mogą doprowadzić do zalania/odwodnienia zbiorników;- wzrost transportu osadów dennych, prowadzący do zalądowienia części zbiorników położonych u ujścia cieków (Bachówka, Łowiczanka Spytkowicka), mających wpływ na rozdział wód: zalądowienie kanału między Miejscem a Okiem, zaniesienie osadami przepustu między Okiem a Krajskim; - aktywność bobrów, prowadząca do zmiany stosunków wodnych: osłabienia wałów przeciwpowodziowych, wybudowania tam ograniczających przepływ wody między zbiornikami, szczególnie Miejscem i Okiem;- wpływ gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia,- niekontrolowane użytkowanie brzegów powodujące ich dewastację,

64

Fot. 3. Zima 2011 r. - widok na zamarznięte starorzecze z oparzeliskiem w miejscu ujścia wód Łowiczanki Spytkowickiej

66

Fot. 4. Północna część zb. Miejsce z płatami grążela żółtego (sierpień 2016 r., widok ze stanicy wędkarskiej )

67

Fot. 5. Widok na środkową część zb. MiejsceFot. 6. Widok na południową część zb. Miejsce i na łan szuwaru porastającego nowy stożek napływowy Łowiczanki Spytkowickiej, zamykający po lewej stronie przepływ do Oka

69

Fot. 7. Widok na Oko w 2010 r.

Fot. 8. Widok na Oko w 2016 r. (sierpień)

72

Fot. 9. Widok na wypłyconą i zabagnioną "deltę" Bachówki (2010 r.)

74

Fot. 10. Widok na Krajskie (lipiec 2010 r. podwyższony stan wód)

Fot. 11. Widok na łany kotewki wodnej w rejonie ujścia Bachówki od strony toni wodnej (S część Krajskiego, sierpień 2016 r.)

50 00 40.7"N19 31 38.1"E

76

Fot. 12. Widok na węższy pas kotewki wzdłuż wału przeciwpowodziowego na W brzegu Krajskiego (widok od toni wodnej, sierpień 2016 r.)

50 00 43.6"N19 31 39.2"E

Fot. 13. Praktyczny brak kotewki wzdłuż wału zachodniego (sierpień 2016 r.)

50 01 52.7"N19 31 44.0"E

78

Fot. 14. Widok na płat grzybieńczyka w N-środkowej części Krajskiego z toni wodnej w stronę brzegu wschodniego (sierpień 2016 r.)

50 00 58.0"N19 31 47.2"E

Fot. 15. Widok na wąski pas rogatka sztywnego i rzadko rozmieszczonych rozet kotewki wodnej przy wschodnim brzegu Krajskiego (27.08.2016 r.)

50 00 42.1" N19 31 46.0" E

80

Fot. 16. Rów odwadniający wnętrze zakola prowadzący do przepompowni (2010 r.)

81

Fot. 17. Intensywne uprawy we wnętrzu zakola

Fot. 18. Płat grzybieńczyka i grążela żółtego w rejonie ujścia Łowiczanki (2016 r.)

50 00 44.62 N19 30 51.31 E

84

2.6.2. Gatunki roślin i ich siedliska występujące na terenie obszaru

W obszarze Natura 2000 Wiśliska PLH120084 brak jest gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, będących przedmiotami ochrony.

2.6.3. Gatunki zwierząt i ich siedliska występujące na terenie obszaru

Poniżej opisane gatunki wymienione są w aktualnie obowiązującym Standardowym Formularzu Danych dla obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084, jednak z uwagi na brak potwierdzenia występowania w obszarze traszki grzebieniastej zostanie ona wykreślona z listy przedmiotów ochrony obszaru.

Traszka grzebieniasta Triturus cristatus (kod: 1166)

Ogólna charakterystyka gatunku

(wg Zielińskiego (2004))Największa traszka żyjąca w Polsce. Dojrzałe płciowo samce mają długość 85–150 mm, a samice 95–165 mm. Skóra na grzbiecie i bokach ciała wyraźnie ziarnista. Grzbiet ubarwiony jednolicie, szaro lub czarno. Na bokach ciała (w dolnej części) i na podgardlu, na ciemnym tle, wyraźne białe kropki. Brzuszna strona ciała ubarwiona żółto lub pomarańczowo, z wyraźnymi czarnymi plamami. Dymorfizm płciowy jest wyraźnie zaznaczony w okresie godowym: u samca wykształca się wtedy wysoki na kilkanaście milimetrów grzebień godowy, ciągnący się po stronie grzbietowej od głowy do końca ogona, z przerwą nad nasadą ogona. Fałd ten jest głęboko i nieregularnie powycinany. Ponadto po bokach ogona pojawiają się opalizujące, perłowe smugi. Wargi kloakalne samca są wówczas nabrzmiałe i czarne. Poza okresem rozrodczym grzebień godowy samca zmniejsza się do niewysokiej listwy ciągnącej się wzdłuż grzbietu. U samicy brak grzebienia godowego, wargi kloakalne są płaskie i żółte. Ciało samicy jest masywniejsze od ciała samca.Rozmnaża się od marca do czerwca, najchętniej w niewielkich zbiornikach wody stojącej. Samce godują na tokowiskach. Preferują zbiorniki większe niż traszka zwyczajna. Samica w kilku etapach składa pojedynczo ok. 200 dużych (dł. 4–6 mm), żółtozielonych jaj. Każde jajo jest od razu zawijane w jeden liść. Na 1000 złożonych jaj do dojrzałości płciowej średnio dożywa zaledwie 5 osobników. Rozwój larw w wodzie do momentu metamorfozy (przeobrażenia) trwa 70–90 dni. Po metamorfozie (koniec lata) większość osobników opuszcza zbiorniki wodne i przebywa w ich pobliżu. Nieliczne mogą zimować w wodzie. Przeżywalność dojrzałych osobników w skali roku wynosi ok. 65%. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 2–3 lat. Najstarsze osobniki dożywają kilkunastu lat.Aktywność. W okresie życia na lądzie zajmuje silnie wilgotne siedliska. Aktywna przede wszystkim w nocy, a w ciągu dnia jedynie w czasie

85

ciepłej, deszczowej pogody albo w wodzie, podczas pory godowej. Dzień spędza zwykle ukryta w schronieniach ziemnych lub pod rozmaitymi przedmiotami (kamienie, kora itd.). W sen zimowy zapada z końcem października, po pierwszych przymrozkach. Zimuje w norach ziemnych, pod stertami drewna, kamieni, liści, a nawet w piwnicach domów. Ze snu zimowego budzi się najczęściej w marcu i udaje się do wody wkrótce po ustąpieniu lodu ze zbiornika. W wodzie pierwsze pojawiają się samce, po nich samice. Po godach i złożeniu jaj większość osobników dorosłych opuszcza zbiorniki. Samce przebywają w wodzie dłużej niż samice i mogą być tam znajdywane nawet jesienią.Sposób odżywiania. Zarówno larwy, jak i osobniki dorosłe na lądzie odżywiają się głównie dżdżownicami, ślimakami i owadami. W wodzie polują na wszelkie małe organizmy wodne, jak skorupiaki, pajęczaki, owady i ich larwy, ślimaki i larwy płazów.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000 na podstawie wyników raportowania i monitoringu – dane GIOŚ

Zasoby traszki grzebieniastej w obszarach Natura 2000 w Polsce nie są dobrze poznane ani właściwie udokumentowane, z praktyki wiadomo, że gatunek jest często mylony z traszką zwyczajną. W standardowych formularzach danych dla obszarów Natura 2000, w których podaje się występowanie traszki grzebieniastej, operuje się nieporównywalnymi danymi dotyczącymi liczebności (skale opisowe, liczba stanowisk, szacunkowa liczba osobników). Gatunek został odnotowany w 221 obszarach.

Stwierdzono, że w monitorowanych w latach 2007-2008 stanowiskach na potrzeby Państwowego Monitoringu Środowiska (bez rozdzielenia na obszary Natura 2000 i in.), traszka grzebieniasta wystąpiła w 62 próbach, ale analizowanych tylko w jednym obszarze w 2007 r. oraz w 445 próbach analizowanych na 14 obszarach. Nie badano jej wtedy na obszarach Alpejskich, a jedynie Kontynentalnych, gdzie uzyskała zbiorczą oceną U1.

Stan populacji oceniono na 7 obszarach jako FV, na jednym jako U1, na 4 jako U2, dla dwóch obiektów stanu nie oceniono (xx). Stan siedlisk oceniono dość podobnie: 7 obszarów oceniono jako FV, 4 jako U1 i 1 jako U2, podobnie jak poprzednio dla dwóch

obszarów nie uzyskano właściwej oceny (xx).Perspektywy gatunku oceniono nieznacznie gorzej: na 6 obszarach jako FV, na 3 jako U1, na 2 jako U2 i na 3 jako niewiadome (xx).Ocena ogólna jest prostą w tym wypadku pochodną ocen szczegółowych: 7 obszarów jako FV, 2 jako U1, 3 jako U2 i 2 jako xx.

Stan zachowania stanowisk i siedlisk gatunku w obszarzeOd wielu lat, praktycznie od momentu powołania obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084, występowanie tego gatunku na obszarze

ostoi nie zostało potwierdzone, Wg informacji od p. G. Połczyńskiej-Konior, traszka ta nigdy tam nie była badana, ani tym bardziej stwierdzana, natomiast "Atlas Płazów i Gadów Polski" (2011, red. Głowaciński, Profus, Połczyńska-Konior, IOP PAN), wykazuje ten gatunek w kwadracie obejmującym Wiśliska, ale na podstawie stwierdzenia w stawie "Skowronek", który leży po północnej stronie koryta Wisły. W tym rejonie geograficznym traszka jest dość szeroko rozpowszechniona: występuje we wszystkich kwadratach atlasowych na N, W i S od Wiślisk, jednakże nie została ostatnio potwierdzona w kwadratach położonych na wschód od omawianego miejsca. Wg wyników projektu "Chrońmy Wiśliska" (Tow. na rzecz Ziemi), traszka grzebieniasta występowała w starorzeczach Wisły na obszarze między Zatorem a rejonem Nowego Korczyna

86

tylko na 3 stanowiskach. W takim wypadku możliwość występowania tego gatunku na jeszcze jedynym stanowisku byłaby bardzo wartościowa dla sieci Natura 2000 i z punktu widzenia ochrony fauny doliny Wisły; jednakże badania Wiślisk wykonane w ramach tego samego projektu nie wykazały obecności tego gatunku (M. Łaciak - mat. niepublikowane). Wg Łaciak (2016) w północnej części Wiślisk stwierdzono 1 osobnika traszki zwyczajnej Lissotriton vulgaris - jest możliwe, że ten gatunek pomylono z traszką grzebieniastą. Analiza siedliska wg metodyki monitoringu przyrodniczego (wg Pabjana 2004), wskazuje na szereg jego negatywnych cech:- zbiorniki są za duże, traszki mogłyby się utrzymywać tylko w skrajnie zeutrofizowanych zbiorniczkach w N-E odgałęzieniu Miejsca.- zbiornik nigdy nie wysycha i jest stale zarybiony, w tym dużą obsadą ryb drapieżnych (sprzyja to kontrolowaniu rozrostu glonów

planktonowych),- na NE odgałęzieniu Miejsca występują cn. dwie pary kokoszki wodnej i para krzyżówki, mogącej oddziaływać jako drapieżnik na larwy tego

gatunku,- występuje tylko 1 zbiornik wodny mogący stanowić alternatywę dla Wiślisk (małe zbiorniki poeksploatacyjne w dol. Łowiczanki

Spytkowickiej), - bezpośrednie otoczenie zbiornika można oszacować jako siedlisko średnie, a cały kompleks Wiślisk nawet jako izolowane (pola uprawne,

drogi);- w zbiornikach odpowiednich dla traszki lustro wodne jest zarośnięte rzęsą wodną, co odcina toń od dostępu powietrza.

Wg metodyki zaproponowanej przez Pabjana do oceny stanu siedliska, stan Wiślisk został oceniony jako HSI=0,43: wszystkie siedliska osiągające stan wskaźnika HSI poniżej 0.5 są oceniane jako złe (U2), w swoich badaniach waloryzujących wskaźnik Pabjan nigdy nie stwierdził obecności traszki grzebieniastej w zbiornikach, dla których stan wskaźnika był niższy niż 0,61.

Z drugiej strony Wiśliska są terenem, na którym występują mikrosiedliska, np. NE część odgałęzienia zb. Miejsce lub okolice łęgu, gdzie wiele z czynników negatywnych nie występuje (np. obecność ryb drapieżnych, ocienienie jest większe). Niestety, metodyka ta nadaje się do typowych siedlisk tej traszki, jakim są drobne śródpolne zbiorniki wodne.

Traszka grzebieniasta jest gatunkiem trudnym do stwierdzenia, ale szukali jej tam specjaliści, którzy odnajdywali ją w innych miejscach. Z drugiej strony wiadomo, że gatunek ten ma duże wahania liczebności i w niektórych ciągach lat może być nie stwierdzany z przyczyn czysto statystycznych, podczas gdy nie oznacza to, że wyginął w obszarze. W związku z powyższym, gatunek ten zostanie usunięty z listy przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084.

siedlisko traszki grzebieniastej wg metodyki Pabjana Si

iloczyn wskaźników HSI

region A 1 0,000198 0,43pow. zbiornika [m2] 486800 0,1wysychanie lata 0 1jakość wody 4 1zacienienie 5 1

87

ptaki wodne 20 1ryby silny 0,01zbiorniki <500m 1 0,6ląd złe 0,33roślinność pływająca 90 1Zagrożenia (wg stwierdzanych w ramach Monitoringu GIOŚ)- wysychanie i zarastanie zbiorników, w tym lustra wody, - presja organizmów drapieżnych, głównie na larwy: ryb, ptaków, dużych bezkręgowców wodnych (drapieżne chrząszcze, larwy ważek,

skorupiaki), ale także zwierzęta domowe (drób),- płoszenie, niszczenie siedlisk lądowych, wydeptywanie,- zanieczyszczenie wody w miejscu rozrodu (głownie nadmierna eutrofizacja nawozami, możliwe skażenie środkami ochrony roślin)- wzrost urbanizacji obszarów wiejskich (ciągła zabudowa, duża infrastruktura np. lotniska, obiekty sportowe),- gatunki inwazyjne obcego pochodzenia,- pozyskanie i transport drewna, usuwanie drewna martwego i gnijącego (refugium na lądzie),- powódź (dostęp ryb drapieżnych do płytkich okresowych zbiorników),- prace hydrotechniczne,- składowanie śmieci i odpadów po produkcji rolnej.

88

Kumak nizinny Bombina bombina (kod: 1188)

Ogólna charakterystyka gatunku

(wg Szymury 2004):Obie płcie podobnych rozmiarów; dojrzale płciowo samce mają długość 26–55 mm, samice 30–57 mm. Masa dojrzałych osobników w okresie godowym: samce 7,0–13,9 g, samice 2,2–8,8 g. Większa masa samców w tym okresie wynika z gromadzenia płynów ustrojowych w ciele. Ciało spłaszczone grzbietobrzusznie, o krępych kończynach; przednie są czteropalczaste, tylne pięciopalczaste i spięte błoną pławną. Źrenica sercowata, brak błony bębenkowej i wyraźnych gruczołów przyusznych (parotyd). Skórę grzbietu pokrywają drobne, płaskie, brązowo-czarne brodawki rogowe. Tło grzbietu szare lub brązowe, na nim wyraźne, ciemniejsze, oliwkowe plamy. Na ogół są one rozmieszczone symetrycznie i nad łopatkami mają kształt łuków. Zdarzają się osobniki o grzbiecie zielonkawym. Odcień grzbietu u tego samego osobnika waha się w zależności od warunków i tła otoczenia. Brzuszna strona ciała z jaskrawymi plamami na ciemnym tle.. Spód ciała jest szaroniebieski w okolicy podgardla i piersi brzuch ciemnogranatowy lub czarny. Plamy (pomarańczowe lub czerwone, o różnych rozmiarach i kształcie) oraz białe kropki tworzą charakterystyczny dla tego gatunku, ale odmienny w szczegółach, niepowtarzalny u każdego osobnika wzór. U kumaka nizinnego plamy barwne zajmują mniej niż 50% powierzchni brzusznej strony ciała. Dymorfizm płciowy dostrzegalny jest wyraźnie jedynie w okresie rozrodu. Samce posiadają w tym okresie na spodniej stronie przedramienia, nasadzie kciuka i przyśrodkowej stronie palców 1–3 szorstkie, brązowo-czarne modzele godowe. W czasie wydawania głosów (kumkania) uwidaczniają się również parzyste wewnętrzne worki powietrzne podgardla. Po rozrodzie zmiany uwsteczniają się i dymorfizm zanika. Ciało kijanki jest pękate; grzbietowy fałd wysklepionej płetwy ogonowej sięga głowy. Płetwę i ostro zakończony ogon pokrywa gęsta sieć ciemnych komórek barwnikowych – melanoforów. Wzdłuż tułowia biegną dwa szerokie, ciemnobrązowe pasma. Przez przezroczyste powłoki brzucha prześwieca ciemnoniebieska wyściółka jamy ciała (otrzewna) o metalicznym połysku. Otwór oddechowy na spodniej stronie, zlokalizowany pośrodku (medialnie) w okolicy serca. Kijanki osiągają długość 45–55 mm.Rozmnażanie. Po wyjściu z lądowych kryjówek zimowych kumaki nizinne pojawiają się w zbiornikach wodnych na początku kwietnia. Gody, którym towarzyszy wydawanie głosów, rozpoczynają się później, gdy temperatura wody osiągnie ok. 15°C, co zwykle następuje w połowie kwietnia. Łączenie się w pary i składanie jaj zachodzi w nieco wyższej temperaturze i jest często związane z opadami deszczu. Gody trwają ok. 3 miesięcy – do końca lipca, niekiedy nieco dłużej. W czasie godów samce wydają głosy unosząc się na powierzchni wody. Głos kumaka nizinnego, tzw. kumkanie, jest o wiele głośniejszy od pojękiwania kumaka górskiego dzięki obecności umięśnionych worków powietrznych i obszernym płucom pełniącym rolę rezonatorów. Chóry kumaków słychać z daleka. Samce wydają głosy w małych grupach, na przemian z najbliższymi sąsiadami. Ustalają w ten sposób terytoria, których bronią przed intruzami. Szczegóły łączenia się w pary nie są znane. Zapewne głosy wabią samice, które podążają do wybranych przez siebie samców. W uścisku godowym samiec obejmuje samicę w okolicy bioder. Składanie jaj następuje po kilku godzinach od utworzenia pary. Skrzek składany jest w małych kłębach liczących 9–76 jaj (średnio 32). Przyczepiany jest do pionowych podwodnych łodyg roślin kilkanaście cm poniżej powierzchni wody. Średnica jaj z brunatnym biegunem wynosi 1,4 mm, a wraz z galaretowatymi osłonkami – 8 mm. Zależnie od swej wielkości, samica składa od kilkuset do ponad tysiąca jaj. Nie wiadomo, czy samica

89

powtarza gody w tym samym roku. Rozwój jaj w osłonkach trwa, przy różnej temperaturze, 5–10 dni. Po opuszczeniu osłonek jajowych kijanki o długości 5–7 mm zwisają przez kilka dni przyczepione do podwodnych przedmiotów nitkami śluzu wydzielanego przez parzyste gruczoły cementowe, umieszczone za otworem gębowym. Następnie kijanki zaczynają aktywne życie – odżywiają się glonami, które zeskrobują ząbkami z powierzchni roślin lub dna zbiornika. Maksymalną długość osiągają po ok. 3 miesiącach od złożenia jaj. Tempo ich rozwoju i ostateczna wielkość, która rzutuje na rozmiary świeżo przeobrażonych kumaczków (długości 11–15 mm), zależą od temperatury i obfitości pokarmu. Kijanki, które nie ukończyły metamorfozy przed zimą, nie mają zdolności zimowania i giną. Młode kumaczki gromadzą się w paśmie przybrzeżnym, na płyciznach zbiorników macierzystych, gdzie intensywnie żerują. Jesienią opuszczają zbiorniki wodne i wędrują na ląd w poszukiwaniu kryjówek. Zimują zagrzebane w ziemi, w wykrotach, norach gryzoni, pod kamieniami itp., często w towarzystwie osobników dorosłych i innych płazów. Dojrzałość płciową kumaki nizinne osiągają prawdopodobnie po dwu zimowaniach, w trzecim roku życia.Aktywność. Kumak nizinny jest mocno związany z wodą, której prawie nigdy nie opuszcza. Nie wygrzewa się jak żaby zielone, toteż w okresie godów jego aktywność jest uzależniona od temperatury i przypada na dzień, a wydawanie głosów wyraźnie nasila się wieczorem. W razie wyschnięcia wody podejmuje kilkusetmetrowe wędrówki do innych zbiorników, jeśli sprzyja temu wysoka wilgotność czy opady deszczu. Przemieszcza się także do nowo powstałych rozlewisk na łąkach lub wypełnionych wodą rowów i zagłębień terenu, gdzie również może godować i składać jaja. W czasie godów odżywia się intensywnie. Skład pokarmu jest urozmaicony i zależy od rodzaju zbiornika. Duży udział mają w nim małe, ściśle wodne bezkręgowce. Dominują dorosłe owady i ich larwy (np. ochotki, komary, wodne chrząszcze), ale kumaki nie gardzą także wioślarkami, ślimakami, pająkami, skorupiakami czy pierścienicami. Przebywając w płytkich wodach, zjadają też narybek i faunę denną, gdyż mogą pobierać pokarm pod wodą. Ciekawostką jest odżywianie się kumaków podczas uścisku godowego (in amplexus).

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000 na podstawie wyników raportowania i monitoringu – dane GIOŚ

Zasoby kumaka nizinnego w obszarach Natura 2000 w Polsce nie są dobrze poznane ani właściwie udokumentowane, w strefach sympatrycznych i mieszańcowych gatunek może być mylony z kumakiem górskim lub osobnikami mieszańcowymi. W standardowych formularzach danych dla obszarów Natura 2000, w których podaje się występowanie kumaka nizinnego, operuje się nieporównywalnymi danymi dotyczącymi liczebności (skale opisowe, liczba stanowisk, szacunkowa liczba osobników). Gatunek został odnotowany w 303 obszarach. Wykrywalność gatunku jest sezonowo bardzo zmienna, gatunek jest długowieczny (może dożyć 22 lat), zatem brak obecności w krótkich okresach czasu nie przesądza o randze stanowiska.

Stwierdzono, że w latach 2009-2011 na stanowiskach wyznaczonych na obszarach Natura 2000 dla monitoringu płazów na potrzeby Państwowego Monitoringu Środowiska, stwierdzono co następuje:

Stan populacji oceniono na 6 obszarach jako xx. Stan siedlisk na 3 obszarach oceniono jako U1 i na 3 jako XX.Perspektywy gatunku oceniono na 1 obszarze jako FV, na 2 jako U1, na 3 jako niewiadome (xx).

90

Ocena ogólna jest prostą w tym wypadku pochodną ocen szczegółowych: 3 obszary oceniono jako FV, 3 jako xx.W ramach "Atlasu Płazów i Gadów Polski", kumaka nizinnego zaobserwowano w 1199 kwadratach na terenie Polski, jednak na mapie

rozmieszczenia zaznacza się wyraźny trend do ustępowania z wcześniej zajętych stanowisk. Na terenie otaczającym omawiany obszar występuje tylko w kwadratach na południe i zachód.

Stan zachowania stanowisk i siedlisk gatunku w obszarze

W 2010 r. i 2011, badania prowadzone przez dwa osobne zespoły (OOS Wiślicz; M. Gołąb, M. Potoczek, A. Lipińska, M. Guzik) w ramach inwentaryzacji do raportu OOŚ dla kopalni Wiślicz, wykazały pojedyncze samce aktywne głosowo w tylko w N części Miejsca (po jednym w NW i NE odgałęzieniu Miejsca) i jednego przy kanale między Miejscem i Okiem. W odniesieniu do stwierdzenia rozrodu, odłowiono tylko jednego osobnika młodocianego w 2010 r. w NE odnodze Miejsca (fot.19). Kumaki w liczbie kilku osobników były za to obserwowane w rejonie niewielkich żwirowni w dolinie Łowiczanki Spytkowickiej, gdzie również stwierdzono ich rozród.

Fot. 19. Osobnik młodociany kumaka nizinnego odłowiony 13.08.2010 r. w N-W części starorzecza (przy wpuście, we wschodniej odnodze), fot. Tadeusz Zając

50 01 10.97N 19 31 28.97E

W latach 2013-2014 wykonywano badania herpetofauny wiślisk między Zatorem a Nowym Korczynem (Łaciak i Łaciak 2014). W ramach tych badań stwierdzono występowanie kumaka w rejonie Wiślisk:Zb. Miejsce (w projekcie oznaczone numerem 217): żaba trawna (bardzo licznie), ropucha szara (często), kumak nizinny (określony jako liczny, czyli pow. 50 osobników, ale tylko w 2012 r., w 2013 nie stwierdzony, a w 2014 stwierdzony tylko 1 samiec w północnej części zb. Miejsce), żaba jeziorkowa (często), żaba wodna (często), inne żaby zielone nieoznaczone do gatunku (często);ponadto w otoczeniu: ropucha zielona (rzadko)Zb. Oko (w projekcie oznaczone numerem 436): żaba trawna (często), żaba wodna (często), żaby zielone (często);w otoczeniu: ropucha szara (rzadko)

91

Zb. Krajskie (w projekcie oznaczone numerem 216): żaba trawna (licznie), ropucha szara (często), kumak nizinny (1-10 osobników), traszka zwyczajna (rzadko), żaba wodna (często), żaba jeziorkowa (często), pozostałe żaby zielone nieoznaczone do gatunku (często). Jednak nie podano ani dokładnych liczebności, ani dokładnej lokalizacji stanowisk oraz ich charakteru (toki, jaja, larwy, młodociane).

W 2016 r. wykonano kontrole występowania kumaka nizinnego na obszarze Wiślisk przez dwa niezależne zespoły (T. Zając i K. Zając: kontrole występowania samców aktywnych głosowo w ciągu dnia i nocy 16-17.04.2016; 2.-3.05.2016) kiedy to stwierdzono występowanie najprawdopodobniej 6-ciu aktywnych głosowo samców w kałużach zrobionych w zalądowionej części starorzecza przy przejeździe pojazdów w czasie zrywki drzewa wyciętego na obszarze Wysp (fot. 20).

Fot. 20. Miejsce stwierdzenia aktywnych głosowo samców kumaka nizinnego w NE części zb. Miejsce16 kwietnia 2016, 15:59:22szer. geogr. 50 01 12.99 Ndł. geogr. 19 31 30.01 E

Ponadto odrębny zespół (M. Łaciak i T. Łaciak) wykonał niezależnie kontrole Wiślisk w ramach programu Ratujmy Wiśliska, w dniu 18.06.2016 oraz 26.06.2016, jednak nie stwierdzono obecności chronionych gatunków płazów.

Zagrożenia (wg monitoringu GIOŚ):- presja organizmów drapieżnych, głównie na larwy: ryb, ptaków, dużych bezkręgowców wodnych (drapieżne chrząszcze, larwy ważek,

skorupiaki), ale także zwierzęta domowe (drób),- zasypywanie obniżeń terenu, drobnych zbiorników wodnych, - prace hydrotechniczne, zwłaszcza:

92

- wyłączanie zalewu dolin rzecznych (zbiorniki zaporowe, obwałowania),- regulacja brzegów cieków wodnych,- odmulanie cieków nizinnych,

- wyrównywanie terenu na obszarach zalewowych, - porzucanie gospodarki stawowej,- płoszenie, niszczenie siedlisk lądowych, wydeptywanie,- zanieczyszczenie wody w miejscu rozrodu (głównie nadmierna eutrofizacja nawozami, możliwe skażenie środkami ochrony roślin)- wzrost urbanizacji obszarów wiejskich (ciągła zabudowa, duża infrastruktura np. lotniska, obiekty sportowe),- gatunki inwazyjne obcego pochodzenia,- składowanie śmieci i odpadów po produkcji rolnej,- transport drewna - hodowla ryb (pułapka ekologiczna stawy hodowlane z rybami drapieżnymi jako miejsce rozrodu)- zmiany poziomu wody (np. przez bobry) ułatwiające penetrację siedlisk kumaka przez ryby drapieżne- zalądowanie zbiorników na skutek nagromadzenia się materii organicznej i sukcesji naturalnej

Ocena stanu gatunku wg metodyki PMŚ GIOŚ:

Według tej metodyki na poziomie obszaru nie ocenia się stanu populacji. Jednak uwzględniając specyfikę obszaru Natura 2000 stan tutejszej populacji kumaka nizinnego na tle innych tego typu siedlisk należy określić jako zdecydowanie zły i nadać mu ocenę U2. Perspektywa zachowania gatunku po przeprowadzeniu działań ochronnych można określić jako U1.

ocena stanu siedliska kumaka nizinnego wg metodyki monitoringu GIOŚ Punktyudział szuwaru 0wysokość szuwaru 0roślinność zanurzona lub pływająca 1nachylenie brzegów 0zacienienie zbiornika 1obecność płycizn 0,5obecność ryb 0,5bariery wokół zbiornika 1zabudowa otoczenia zb. 0,5

93

inne zb. Wodne <0,5km 1droga asfaltowa 0,3SUMA 5,8OCENA U2

W ocenie wykonawcy planu metodyka GIOŚ nie przystaje do zbiornika w typie Wiślisk, bowiem ich charakter zbliżony jest do jeziornego, który nie jest typowy dla kumaka. Dla przykładu nie można określać obecności płycizn w skali dwumianowej (0,1), bowiem przy tak dużej powierzchni zbiorników, występowanie płycizn ma charakter bardzo lokalny - nie można powiedzieć że ich nie ma, ale ich obecność bardzo nieznacznie wpływa na liczebność gatunku i jakość siedliska. Nie rozwiązuje również problemu mikrosiedlisk w obrębie obszaru, które mogą mieć charakter bardziej sprzyjający. Pewne wskaźniki mogą mieć znaczenie niedocenione lub przecenione (obsada rybami drapieżnymi jest w przypadku małych zbiorników mało prawdopodobna, w przypadku dużych zbiorników może mieć znaczenie decydujące). Jednak zagadnienie to, ze względu na okresowe dość wysokie liczebności, wymaga dalszych badań w długich okresach czasu.

Wydaje się, że wahania liczebności kumaka na terenie ostoi są spowodowane z jednej strony niewłaściwym siedliskiem ("jeziorny" charakter siedliska, z niewielkimi obszarami nadającymi się dla kumaka, z drugiej jednak strony porównanie z innymi miejscami rozrodu kumaka w tym rejonie wskazuje, że w obrębie poszczególnych stanowisk rozrodczych mogą występować znaczne wahania liczebności, włącznie z nieobecnością gatunku w pewnych sezonach. Zjawisko to nie jest zbadane naukowo. W okolicy znajdują się dobrze funkcjonujące miejsca rozrodu kumaka (starorzecze "wschodnie", mała żwirownia na S-W od obszaru), pojedyncze godujące samce są spotykane tuż poza granicami obszaru, w obydwu północnych odnogach Miejsca są możliwości znacznego zwiększenia liczby i powierzchni siedlisk rozrodczych, podobnie na północ od Krajskiego; jednak jakiekolwiek działania wymagają wcześniejszego rozszerzenia granic obszaru.

Dlatego posługując się zasadą ostrożności, proponuje się rozszerzenie granic obszaru na potencjalne miejsca rozrodu i ułatwienie w ten sposób bezpiecznej migracji między sąsiadującymi z obszarem subpopulacjami oraz poprawienie charakteru siedlisk rozrodczych przez wykopanie kilku płytkich stawków i dalszą obserwację sytuacji.

94

Moduł B

3. Stan ochrony przedmiotów ochrony objętych Planem

Przedmioty ochrony objęte PlanemL.p.

Siedliska przyrodnicze Kod Natura Stanowisko Parametr

stanu Wskaźnik

Ocena stanu ochrony na podstawie dostępnych danych wg

skali FV, UI, U2, XX

Ocena stanu ochrony po

weryfikacji wg skali FV, UI,

U2, XX

Ocena stanu

ochrony stanowiska wg skali

FV,U1, U2, XX

Ogólna ocena stanu

ochrony siedliska/gat

unku wg skali FV, UI,

U2, XX

Uwagi


3150 Miejsce {...7b65} Powierzchnia

siedliska

FV FV U1 U1 Powierzchnia siedliska jest bez istotnych zmian, występuje charakterystyczna kombinacja zbiorowisk roślinnych z obecnością gatunków unikalnych, znikoma obecność pleustofitów i rogatka sztywnego, brak gatunków obcych i inwazyjnych, woda zielonobrązowawa słabo przeźroczysta, (krążek Secciego ok. 1m) przewodn. ok 280µS/cm, pH=7,5, dominacja zielenic, zbiorniki duże, głębokie, niezarastające brak intensywnych zakwitów.

Struktura i funkcje

Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk

FV FV

Gatunki wskazujące na degenerację siedliska

FV FV

Barwa wody FV FVPrzewodnictwo elektrolit.

FV FV

Przeźroczystość wody U1 U1Odczyn wody FV FVFitoplankton FV FVZooplankton FV FV

Perspektywy ochrony

FV FV

95

Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

3150 Oko {...48eb} Powierzchnia

siedliska

FV FV U1 Powierzchnia siedliska bez zmian, występuje charakterystyczna kombinacja zbiorowisk roślinnych, niewielka obecność pleustofitów i rogatka sztywnego, brak gatunków obcych i inwazyjnych, woda zielonobrązowa słabo przeźroczysta, (krążek Secciego <1m) przewodn. ok 337µS/cm, pH=7,3, ze skupieniami sinic, zbiorniki duże, głębokie, niezarastające. Pomimo spełniania norm monitoringu, stan wody pogorszył się w stosunku do wcześniejszych badań (2010-2011), jednak pomimo małej wartości przeźroczystości wody, pozostałe parametry siedliska nie wskazują na zły stan ekologiczny, dlatego powinien zostać utrzymany stan U1.

Struktura i funkcje


FV FV


FV FV


FV FV

Przeźroczystość wody U1 U2Odczyn wody FV FVFitoplankton FV U1Zooplankton FV U1

Perspektywy ochrony

FV U1

Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z

3150 Krajskie {...f5fc}

Powierzchnia siedliska

FV FV U1 Powierzchnia siedliska bez zmian, występuje charakterystyczna

Struktura i funkcje


FV FV

96

Nympheion, Potamion kombinacja zbiorowisk roślinnych, mała obecność pleustofitów i w rejonach przybrzeżnych i płytkich dość duża rogatka sztywnego, brak gatunków obcych i inwazyjnych, woda zielonobrązowa słabo przeźroczysta, (krążek Secciego <1m) przewodn. ok 339µS/cm, pH=7,2, , zbiornik duży, głęboki, niezarastający.


FV FV


FV FV

Przeźroczystość wody U1 U1Odczyn wody FV FVFitoplankton FV FVZooplankton FV U1

Perspektywy ochrony

FV FV

2. Kumak nizinny 1188 Krajskie {...f5fc}

Stan populacji Liczebność populacji rozrodczej

U2 U2 U2 U2 Występują znaczne wahania liczebności, włącznie z nieobecnością gatunku w pewnych sezonach.Zbiorniki mają charakter zbliżony jest do jeziornego, który nie jest typowy dla kumaka. Występowanie płycizn ma charakter bardzo lokalny. Występuje duży udział powierzchni wysokiego szuwaru. Roślinność zanurzona i pływająca liczna,

Stan siedliska udział szuwaru U1 U1wysokość szuwaru U2 U2roślinność zanurzona lub pływająca U1 U1

nachylenie brzegów U2 U2zacienienie zbiornika FV FVobecność płycizn U1 U1obecność ryb U2 U2bariery wokół zbiornika FV FV

zabudowa otoczenia zb. FV FV

inne zb. wodne <0,5km FV FV

droga asfaltowa FV FVSzanse zachowania gatunku

XX U1

97

ale nie o pionowych pędach. Nachylenie brzegów jest strome. Zbiornik jest intensywnie zarybiany rybami drapieżnymi. W bezpośrednim sąsiedztwie występują zabudowania oraz ruchliwa droga asfaltowa. Szanse zachowania gatunku w obszarze oceniono na U1 ze względu na możliwość odtworzenia optymalnych siedlisk rozrodczych gatunku.

Miejsce {...7b65}

Stan populacji Liczebność populacji rozrodczej

U2 U2 U2

Stan siedliska udział szuwaru U2 U2wysokość szuwaru U2 U2roślinność zanurzona lub pływająca FV FV

nachylenie brzegów U2 U2zacienienie zbiornika FV FVobecność płycizn U1 U1obecność ryb U2 U2bariery wokół zbiornika FV FV

zabudowa otoczenia zb. U1 U1

inne zb. wodne <0,5km FV FV

droga asfaltowa U1 U1Szanse zachowania gatunku

XX U1

W części opisowej należy uzasadnić wybór stanowisk w wizji terenowej oraz dokonać analizy uzyskanych wyników.UWAGA: Dane te należy także przekazać w wektorowej warstwie informacyjnej systemów informacji przestrzennej GIS zgodnie z wymaganiami zawartymi w pkt. 13.

98

4. Analiza zagrożeń

L.p. Przedmiot ochrony

Stanowiska Zagrożenia Opis zagrożeniaIstniejące Potencjalne

1 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

Miejsce {...7b65}Oko {...7b65}Krajskie {...f5fc}

G05.01 Wydeptywanie, nadmierne użytkowanie

Dotyczy brzegów zbiornika, przyczynia się do nadmiernej abrazji i niszczenia brzegu przez erozję.

2 Miejsce {...7b65}Oko {...7b65}Krajskie {...f5fc}

H01.03 Inne zanieczyszczenie wód powierzchniowych ze źródeł punktowychH01.09 Zanieczyszczenie wód powierzchniowych z innych źródeł rozproszonych, niewymienionych powyżej

Stwierdzono wielokrotny wzrost stężenia biogenów (N i P) w wodach zasilających zbiorniki i w samych zbiornikach w porównaniu do okresu 2010-2011, który może przyczynić się do postępującej eutrofizacji. Stwierdzono odpływ z nielegalnego odprowadzenia ścieków do Łowiczanki od strony południowej, starym korytem Bachówki, wprowadzający do "Wiślisk" zanieczyszczone wody (ścieki bytowe).Jedną z prawdopodobnych przyczyn wzrostu zawartości N i P w wodach Łowiczanki Spytkowickiej, jest stosowanie osadów ściekowych na polach przyległych do jej koryta.


H05.01 Odpadki i odpady stałe Dotyczy odpadów po działalności rekreacyjnej wędkarzy, przywlekania starych przyczep kempingowych, namiotów, plandek i innych odpadów stałych,

99

które powodują niszczenie brzegów zbiorników.

4 Oko {...7b65}Miejsce {...7b65}Krajskie {...f5fc}

I02 Problematyczne gatunki rodzime

Tama zbudowana przez bobry w obrębie doprowadzalnika do zbiornika Oko podpiętrza wodę, powodując pogorszenie jakości wody w zbiorniku. Bobry przyczyniają się również do osłabienia brzegów poprzez kopanie w nich nor i zwiększenia ich podatności na erozję.

5 Oko {...7b65}Miejsce {...7b65}

J02.08 Podwyższenie zwierciadła wody

Podwyższenie zwierciadła wody na Oku powoduje jej zwiększony odpływ w kierunku przepustu Miejsce-Wisła i zmniejszenie przepływu przez Oko, przyczyniając się do koncentracji zanieczyszczeń i pogłębienia eutrofizacji.


K01.01 Erozja Abrazja niszczy środkową część wewnętrznego brzegu zb. Miejsce oraz wschodni brzeg Krajskiego, gdzie przyczynia się do wypłycania tej części zbiornika.

7 Miejsce {...7b65} B01.02 Sztuczne plantacje na terenach otwartych (drzewa nierodzime)

Wyspa w N części zb. Miejsce, wydzielona poza obszar Natura 2000 "Wiśliska", jest porośnięta topolami mieszańcowymi. W przypadku rozsiania się mogą one spowodować nadmierną ewapotranspirację i osuszanie odnóg wiśliska; w nowych granicach obszar N2000 obejmie

100

tę wyspę. 8 Miejsce {...7b65}

Oko {...7b65}Krajskie {...f5fc}

C01.01. Wydobywanie piasku i żwiru Starorzecze jest często traktowane jako miejsce zwałowania nadkładu (Grabie, starorzecze Raby w Cikowicach); możliwe są próby rozszerzenia eksploatacji żwiru z wnętrza zakola na starorzecze. Eksploatacja ze starorzecza była podejmowana w korytach zakoli odciętych od Wisły (zakole Wołowice N: 49o59’24.23”, E: 19o44’45.32”).


C01.04.01 Kopalnie odkrywkowe (żwiru w obrębie zakola)

Żwirownia "Wiśnicz" w obrębie zakola może potencjalnie stanowić zagrożenie w przypadku niedotrzymania warunków decyzji środowiskowej, poprzez zanieczyszczenie zbiorników, zwałowanie mas ziemnych i spływ powierzchniowy.

11 Oko {...7b65}Miejsce {...7b65}

E01.04 Inne typy zabudowy Zagospodarowanie brzegów zbiornika w sposób ingerujący w jego brzegi może powodować ich niszczenie (np. zwarta zabudowa wsi Miejsce lub inne zabudowania lokalizowane w bliskiej odległości od brzegów lub na samych brzegach).

12 Oko {...7b65}Miejsce {...7b65}

H01.05 Rozproszone zanieczyszczenie wód powierzchniowych z powodu działalności związanej z rolnictwem i leśnictwem

Główny ośrodek drenujący obszar dookoła Wiślisk stanowi dawne koryto Wisły. Stosowanie intensywnego nawożenia na polach kukurydzy po południowej stronie starorzecza przyczynia się do wzrostu eutrofizacji Oka .

13 Miejsce {...7b65}Oko {...7b65}

I01 Obce gatunki inwazyjne W dolinie Wisły od Oświęcimia postępuje inwazja rdestowca

101

Krajskie {...f5fc} japońskiego na brzegach rzeki. W dalszej perspektywie czasowej możliwa jest jego inwazja na brzegi Wiślisk, zmieniająca warunki środowiska (ocienienie, odizolowanie, zmiana struktury roślinności mogą mieć wpływ na chemizm wód).

I02 Problematyczne gatunki rodzime Rozwój populacji kotewki orzecha wodnego na Krajskim będzie prowadził do wytworzenia monokultury, eliminującej inne gatunki roślin pływających (m.in. rzadkiego grzybieńczyka) oraz upośledza strukturę i funkcje siedliska.


J02 Spowodowane przez człowieka zmiany stosunków wodnych

Obniżenie rzędnej piętrzenia rzeki Wisły może spowodować spadek poziomu wody w zbiornikach. Również w przypadku zmiany przebiegu lub zmniejszenia ilości wody w Łowiczance Spytkowickiej, spowodowanej wymogami gospodarki stawowej lub zmianami w infrastrukturze, może dojść do istotnej zmiany stosunków wodnych w obrębie zbiorników.


J02.05.03 Modyfikowanie akwenów wód stojących.

Możliwe w przypadku przebudowy przepustów wałowych lub cieków wodnych zasilających starorzecza.

16 Krajskie {...f5fc} J03.02 Antropogeniczne zmniejszenie spójności siedlisk

Budowa kładki dla rowerów w ramach trasy rowerowej na wałach wiślanych (http://bi.gazeta.pl/im/90/55/13/z20274576O,Siec-tras-rowerowych.jpg), może spowodować zanieczyszczenie

102

zbiornika lub uruchomienie osadów w trakcie prac budowlanych.

17. Krajskie {...f5fc} K01.02 Zamulenie Wzrost transportu osadów dennych, może prowadzić do postępującego zalądowienia części Krajskiego położonych u ujścia cieków (Bachówka) lub połączenia z Wisłą.

17. 1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Nie dotyczy Nie dotyczy Brak przedmiotu ochrony.

18. 1188 Kumak nizinny Bombina bombina

Miejsce {...7b65}Oko {...7b65}Krajskie {...f5fc}

G05.01 Wydeptywanie, nadmierne użytkowanie

Wydeptywanie odsłania gołą powierzchnię gleby, likwidując osłonę roślinności dla osobników przebywających w sąsiedztwie zbiornika wodnego. Nadmierne i niekontrolowane użytkowanie brzegów zbiorników przyczynia się do płoszenia kumaków w czasie rozrodu.

Miejsce {...7b65} I02 Problematyczne gatunki rodzime Tama zbudowana przez bobry w obrębie odprowadzalnika ze zbiornika Miejsce podpiętrza wodę, powodując połączenie toni wodnej tego zbiornika z zastoiskami wody w odnodze Miejsca, będących miejscem rozrodu kumaka. Powoduje to wkroczenie tam ryb i wytępienie kumaka.

20. Miejsce {...7b65}Oko {...7b65}Krajskie {...f5fc}

K02.02 Nagromadzenie materii organicznejK02.03 Eutrofizacja (naturalna)

Północno-wschodnia odnoga zbiornika Miejsce, która jest miejscem rozrodu kumaka podlega naturalnej eutrofizacji i wypełnieniu najpierw drobnocząsteczkowym osadem organicznym, potem zarośnięciu przez roślinność wynurzoną i

103

zalądowieniu. Procesy te likwidują toń wodną eutroficznego zbiornika, która jest miejscem rozrodu i wychowu kijanek.


K03.04 Drapieżnictwo Drapieżnictwo jest związane głównie z występowanie ryb i zaskrońca, które intensywnie polują zarówno na formy larwalne jak i na osobniki dorosłe kumaków.

22. Miejsce {...7b65} B01.02 Sztuczne plantacje na terenach otwartych (drzewa nierodzime)

Sztuczna plantacja topól mieszańcowych obcego pochodzenia, porastająca wyspę w północnej części zbiornika Miejsce (poza obszarem Natura 2000), zwiększa ewapotranspirację i osuszanie gruntu. W długiej perspektywie czasowej może prowadzić to do osuszenia północno-wschodniej odnogi zbiornika Miejsce i zaniku miejsc rozrodu kumaka


C01.04.01 Kopalnie odkrywkowe (żwiru w obrębie zakola)

Eksploatacja żwiru niezgodna z przepisami prawa (nielegalna – bez zezwolenia lub niezgodna z zapisami decyzji), prowadzona w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru Natura 2000, może stanowić zagrożenie dla kumaka (np. przez wytworzenie pułapki ekologicznej - atrakcyjnych miejsc rozrodu w kałużach i zastoiskach na terenie budowy, gdzie zwabione kumaki mogą

104

być zabijane w trakcie prac związanych z eksploatacją).


I01 Obce gatunki inwazyjne Zwiększenie powierzchni porośniętej przez topole mieszańcowe w północnej części zbiornika Miejsce na skutek postępującego zalądowiania tej części zbiornika może spowodować pogorszenie integralności biocenotycznej, poprzez ułatwienie inwazji występującego na brzegach Wisły rdestowca japońskiego. Może on skolonizować osuszone brzegi, co zmieni warunki siedliskowe, powodując zacienienie i zmianę struktury roślinności w strefie brzegowej, w konsekwencji również zmianę chemizmu wód na skutek zalegania dużej ilości materiału roślinnego, powodującego wystąpienie intensywnych procesów gnilnych i zmieniającego mechaniczną strukturę osadów (z drobnocząsteczkowych na duże, trudno rozkładające się liście).

26. Miejsce {...7b65}Oko {...7b65}

J02.08 Podwyższenie zwierciadła wody/sztuczne zasilanie wód podziemnych

W dłuższej perspektywie podpiętrzenie wód Oka i zwiększenie odpływu przez odprowadzalnik z zb. Miejsce

105

do Wisły, może spowodować wyerodowanie kanału odprowadzającego wodę przez północno-wschodnią odnogę zbiornika Miejsce do przepustu wałowego, co spowoduje dostęp ryb drapieżnych do lęgowisk kumaka i wytępienie go.


K03.04 Drapieżnictwo W przypadku znacznego podniesienia poziomu wody, ryby drapieżne mogą wejść na zarastającą północno-wschodnią odnogę zbiornika Miejsce wyjadać jaja, polować na larwy lub osobniki dorosłe.

5. Cele działań ochronnych

L.p. Przedmiot ochrony Stan ochrony Cel działań ochronnych Perspektywa osiągnięcia właściwego stanu ochrony


U1 Utrzymanie stanu ochrony siedliska (parametr "Struktura i funkcje", wskaźnik przeźroczystość wody) na poziomie niepogorszonym (co najmniej U1) poprzez udrożnienie przepływu pomiędzy starorzeczami Miejsce i Oko, które ma na celu poprawę jakości wody w Oku, z perspektywą osiągnięcia stanu FV.

W trakcie obowiązywania planu. Cel polega na uzyskaniu jakości wody charakterystycznej dla Oka i Miejsca w latach 2010-2011, bez wysokich stężeń N i P. Bez poprawy jakości wody eutrofizacja zbiorników ulegnie przyspieszeniu, może dojść do katastrofalnych

106

zakwitów prowadzących do zatrucia szczególnie zbiornika Oko produktami zakwitu sinic .

Utrzymanie stanu ochrony siedliska na poziomie niepogorszonym (co najmniej U1 w odniesieniu do parametrów powierzchnia siedliska oraz struktura i funkcje, wskaźnik: charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektu) poprzez ograniczenie zarastania zbiornika Krajskie przez kotewkę orzecha wodnego (kontrola przyrostu areału zajmowanego przez kotewkę).

Wymaga określenia maksymalnego pokrycia toni wodnej Krajskiego kotewką i corocznego zbierania kotewki z głębszych partii zbiornika.Działanie stałe.

1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Nie dotyczy. Brak przedmiotu ochrony.

1188 Kumak nizinny Bombina bombina

Zwiększenie powierzchni siedliska służącego do rozrodu. Kumak podejmuje próby rozrodu w N-E części zb. Miejsce. Wykonanie tam kilku płytkich stawków, zwiększy powierzchnie dostępną do rozrodu i pomoże utrzymać stabilną populację tego gatunku na terenie obszaru chronionego.

107

Moduł C

6. Ustalenie działań ochronnych

Działania ochronne należy przygotować dla poszczególnych przedmiotów ochrony w odniesieniu do wskaźników przyjętych w monitoringu

ogólnopolskim gatunku / typu siedliska, zagrożeń i sformułowanych celów ochrony.

Szacunkowe koszty opracowano na podstawie telefonicznego rozpoznania rynku u potencjalnych wykonawców.

Przedmiot ochrony

Działania ochronne

L.p.

Nr Nazwa Zakres prac Miejsce realizacji

Termin wykonania

Szacunkowe koszty

(w tys. zł)

Podmiot odpowiedzialn

y za wykonanie


Nr Działania związane z ochroną czynną

A1 Konserwacja doprowadzalnika wody do Oka

Celem działania (ryc. 8) jest odtworzenie przepływu wody przez wiślisko "Oko" i zredukowanie w ten sposób ilości glonów. Działanie polega na konserwacji doprowadzalnika wody do Oka: usunięciu z zarastającego i blokowanego przez bobry doprowadzalnika "Miejsce-Oko" blokującej przepływ, materii organicznej, rumoszu drzewnego, roślinności żywej do głębokości 1m

Teren wiśliska Oko {...48eb}Odcinek między punktem:50o 00' 39,47"N19 o31' 2,71"E a punktem50 o00'32,2N19o 31'11,52Eo długości 50m do szerokości granic obszaru "Wiśliska" stan na

W trakcie obowiązywania PZO.

Koparka:200 zł/godz. dojazd z okolic Krakowa ok. 1500 złCzas pracy 16 godz. Koszt całkowity 4700 złSkładowanie

Sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 we współpracy z lokalnym kołem Polskiego Związku Wędkarskiego oraz właścicielem

108

i na szerokości 10m. Działanie to obejmuje również usunięcie materiału budującego tamy bobrowe znajdujące się na tym odcinku, materiał z którego zbudowana jest prowizoryczna kładka oraz podrosty drzew i krzewów, znajdujące się od strony południowej kanału, które sprzyjają zarastaniu kanału przez zwolnienie przepływu i ustabilizowanie brzegu. Prace należy wykonać koparką, operującą od północnej strony starorzecza. Sugeruje się użycie koparki Gradall, albo jej czeskiego odpowiednika z wysięgnikiem teleskopowym dalekiego zasięgu. Należy zabezpieczyć drzewa przed zniszczeniem pni przy użyciu odeskowania. Prace należy wykonać w okresie jesiennym, po pierwszych ochłodzeniach (przynajmniej po 1 października) w celu zniwelowania możliwości wywołania zmian w biocenozie wiśliska "Oko". Wskazany byłby podwyższony poziom wody (większa prędkość przepływu szybciej wypłuka możliwą zawiesinę powstałą w czasie prac). Prace muszą być wykonane pod nadzorem przyrodnika. Jeżeli na urobku przez

2016 r.; należy uzyskać dostęp od strony działki 965/3, prace wykonać w granicach działki 741/1.

urobku należy dokonać na lewym brzegu doprowadzalnika.

terenu (RZGW)

109

nadzorującego przyrodnika zostaną zauważone organizmy chronione prawem, które zostaną ewentualnie wydobyte w czasie prac powinny zostać przez nadzorującego przyrodnika wypuszczone do wiślisk. Materiał może być składowany na brzegu starorzecza (północnym).

A2 Konserwacja odprowadzalnika wody z Oka na Krajskie (ryc. 8)

Celem działania jest odblokowanie odpływu z wiśliska Oko przez kanał do przepustu wałowego do wiśliska Krajskie.Teren w okolicy jest podmokły i porośnięty lasem, zatem dostęp maszyn jest utrudniony. Ponieważ wskazane jest głównie usunięcie roślinności wynurzonej (szuwar jeżogłówki rosnący w obrębie morfologicznego koryta kanału, na całej jego długości) możliwe jest wykonanie tych prac ręcznie, ze składowaniem usuniętego materiału na brzegu od strony zachodniej i północnej. Istniejące w końcowej części kanału przetamowanie zgromadziło bardzo dużą ilość materiału na tamie, dlatego jednorazowe usunięcie konstrukcji piętrzącej mogłoby doprowadzić do zatkania odpływu. Z

Teren wiśliska Oko {...48eb} Odcinek między punktem:50 o 00' 31,41"N19 o 31' 22,5"E a punktem50 o 00' 32,6"N19 o 31' 27,8"Eo długości ok 100m

W trakcie obowiązywania PZO.

Dwa dni robocze koszt prac ręcznych przy kopaniu fundamentów wynosi 40 zł/m3; w tym wypadku dochodzi wskaźnik trudności 150% oraz wyposażenie (wodery).Ilość masy ziemnej 100m3

Koszt 10000 zł, koszt woderów w zależności od liczby

Sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 we współpracy z lokalnym kołem Polskiego Związku Wędkarskiego oraz właścicielem terenu (RZGW)

110

tego względu proponuje się stopniowe usuwanie materiału sprzed tamy i na końcu stopniowe rozszczelnianie tamy i końcowe usunięcie. Materiał z tamy powinien być rozprowadzany stopniowo tak, aby nie zatykał odpływu ani nie wypłycał niszy wypadowej z przepustu wałowego.

pracowników, ok.150 zł sztuka;Koszt całkowity przy założeniu zespołu 5 osób 11000 zł.

A3 Kontrola zarastania Krajskiego przez kotewkę orzech wodny

Kontrola pokrycia kotewką powierzchni zbiornika: powierzchnia zarośnięta nie może być większa niż w 2016 r. (wg mapy GIS). Rozetki kotewki pojawiające się w miejscach poza tym zasięgiem powinny być wyławiane w miarę pojawiania się na powierzchni i wywożone na suchy grunt.

Teren wiśliska Krajskie {...f5fc}

W trakcie obowiązywania planu zadań ochronnych, w miarę potrzeb

0 sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 we współpracy z lokalnym kołem Polskiego Związku Wędkarskiego i "Towarzystwem na rzecz Ziemi".

A4 Ograniczenie negatywnego oddziaływania bobrów.

Podjęcie działań ograniczających działalność bobrów wpływającą na poziom wody i warunki fizyko-chemiczne zbiorników (stałe usuwanie tam bobrowych w miarę ich powstawania)

Teren wiśliska Oko {...48eb}Odcinek między punktem:50o 00' 39,47"N19 o31' 2,71"E a punktem

Działanie do realizacji w trakcie obowiązywania planu zadań ochronnych,

Sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 we współpracy z lokalnym kołem

111

50 o00'32,2N19o 31'11,52Eo długości 50m do szerokości granic obszaru "Wiśliska" stan na 2016 r.;należy uzyskać dostęp od strony działki 965/3, prace wykonać w granicach działki 741/1.

w miarę potrzeb.

Polskiego Związku Wędkarskiego oraz właścicielem terenu (RZGW)

A5 Ograniczenie zamulania Krajskiego

Ograniczenie zamulania zb. Krajskiego przez wybudowanie serii pułapek sedymentacyjnych, których wykonanie ze względu na znaczenie przeciwpowodziowe musi być oparte na specjalistycznym projekcie hydrotechnicznym.

Dolina Bachówki na południe ok Krajskiego, poza granicami obszaru Natura 2000

Działanie do realizacji w trakcie obowiązywania planu zadań ochronnych

Do ustalenia na podstawie projektu hydrotechnicznego

Sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000 we współpracy z gminą, zarządcą terenu (RZGW) oraz TnZ

Nr Działania związane z utrzymaniem lub modyfikacją metod gospodarowania

B1 Działanie fakultatywne: Kontrola

W planach zarybieniowych należy popierać gatunki ryb drapieżnych, redukować karpiowate.

Wszystkie wiśliska znajdujące się na obszarze Natura 2000:

Cały okres obowiązywania planu

0 Współpraca w zakresie opracowywania planów zarybień z

112

glonów przez biomanipulacje.

Miejsce {...7b65}Oko {...48eb}

Krajskie {...f5fc}

PZW (porozumienie RDOŚ z lokalnym kołem PZW)

B2 Poprawa jakości wody.

Podjęcie działań mających na celu zmniejszenie dopływu zanieczyszczeń do zbiorników w obszarze Natura 2000 (nawożenie osadami z oczyszczalni przy Łowiczance Spytkowickiej oraz usunięcie nielegalnego źródła ścieków na starym korycie Bachówki)

Wszystkie wiśliska znajdujące się na obszarze Natura 2000:Miejsce {...7b65}Oko {...48eb}

Krajskie {...f5fc}

Cały okres obowiązywania planu

Sprawujący nadzór nad obszarem Natura 2000, Gmina Spytkowice, RZGW

Nr Działania dotyczące monitoringu realizacji działań ochronnych

C1 Ocena jakości siedliska 3150

W połączeniu z monitoringiem obszaru, wg metodyki GDOŚ (z uwzględnieniem zasięgu kotewki)

Stałe punkty monitoringowe:Miejsce {...7b65}:50 o 01' 07.54" N19 o 30' 56.92" E50 o 00' 45.13" N 19 o 30' 49.43" EOko {...48eb}:50 o 00' 28.90" N19 o 31' 16.05" E

Krajskie {...f5fc}:19 o 31' 44.08" E50 o 00' 45.52" N

Co 3 lata (3 tury), w ramach wykonywania monitoringu obszaru

3x4000 zł=12000

RDOŚ

C2 Monitori Obejście granic całego obszaru. Brzegi i wody W ramach 6000 zł RDOŚ

113

ng roślinności w obszarze Natura 2000.

Każdy pojawiający się osobnik rdestowca japońskiego powinien być natychmiast raportowany do RDOŚ.Opłynięcie granic zwartego pła kotewki połączone z mapowanie GPS i porównanie do stanu optymalnego.

wszystkich wiślisk:Miejsce {...7b65}Oko{...48eb}

Krajskie {...f5fc}Obejście granic obszaru.

wykonywania monitoringu obszaru, co 3 lata.

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Nie wymaga

1188 Kumak nizinny Bombina bombina

Nr Działania związane z ochroną czynną

A6 Utworzenie optymalnych miejsc rozrodu gatunku.

Utworzenie 5 płytkich zbiorników o powierzchni nie mniejszej niż 20 m2 każdy, w obrębie szuwaru w północno-wschodniej części zbiornika Miejsce. Utrzymanie istniejących tu obszarów otwartego lustra wody przez usuwanie nadmiaru roślinności w ich obrębie.

Miejsce {...7b65}Punkty wyznaczające środek zbiorników 50o 01' 08.50" N19o 31' 26.00" E50o 01' 09.00" N19o 31' 26.50" E50o 01' 09.50" N19o 31' 27.30" E50o 01' 10.00" N19o 31' 28.00" E50o 01' 10.50" N19o 31' 28.50" E

Działanie do wykonania w trakcie obowiązywania planu zadań ochronnych.

Cztery dni robocze koszt prac ręcznych przy kopaniu fundamentów wynosi 40 zł/m3; w tym wypadku dochodzi wskaźnik trudności 200% oraz wyposażenie (wodery).Ilość masy ziemnej do 200m3.Koszt 10000

114

zł, koszt woderów w zależności od liczby pracowników, ok.150 zł sztuka;

Koszt całkowity przy założeniu zespołu 5 osób ok. 17000 zł.

Działania związane z utrzymaniem lub modyfikacją metod gospodarowania

Nie dotyczy

Nr Działania dotyczące monitoringu realizacji działań ochronnych

C3 Monitoring samców kumaka w obszarze Natura 2000.

Obejście granic całego obszaru, w dacie kwietniowej, majowej, czerwcowej i lipcowej, w godzinach wieczornych, przy ciepłej pogodzie. Każdy zidentyfikowany głosowo lub wzrokowo osobnik kumaka powinien być zmapowany; w przypadku występowania chórów należy zmapować lokalizacje chóru z szacunkową liczbą godujących samców. Wyniki przedstawić jako

Brzegi i wody wszystkich wiślisk:Miejsce {...7b65}Oko{...48eb}

Krajskie {...f5fc}Obejście granic obszaru.

Co 3 lata. 6000 zł RDOŚ

115

stosunek liczby samców w obszarach nowych siedlisk w porównaniu do reszty obszaru.

116

Ryc. 8. Działania ochronne dotyczące konserwacji systemu nawadniająco-odwadniającego wiślisko Oko

117

Ryc. 9. Granice występowania kotewki orzecha wodnego w 2016 r., które powinny zostać utrzymane w ramach działań ochronnych

118

7. Ustalenie działań w zakresie monitoringu stanu ochrony przedmiotów ochrony

L.p. Przedmiot ochrony

Cel działań ochronnych

Parametr Wskaźnik Zakres prac monitoringo

wych

Terminy/częstotliwość

Miejsce Podmiot odpowiedzialny

Szacowany koszt

(w tys. zł)1 3150 Starorzecza

i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion

Popr

awa

jako

ści w

ody

w w

iślis

kach

Mie

jsce

, Oko

i K

rajs

kie

Stru

ktur

a i f

unkc

je (z

godn

ie z

PM

Ś G

IOŚ)

Charakterystyczna kombinacja zbiorowisk w obrębie transektuGatunki wskazujące na degradację siedliskaBarwa wodyKonduktywność (przewodnictwo elektrolityczne)Przezroczystość wodyOdczyn wodyPlankton: fitoplanktonPlankton: zooplankton, Powierzchnia pokryta kotewką wodną

Oce

na w

skaź

nikó

w i

para

met

rów

w o

parc

iu o

met

odyk

ę m

onito

ringu

GIO

Ś

Co

3 la

ta o

d w

ejśc

ia w

życ

ie p

lanu

, w o

kres

ie 1

-30

sier

pnia

po

okr

esie

wys

tępo

wan

ia m

in. 3

dni

sło

necz

nych

, z te

mp

wod

y w

cza

sie

pom

iaró

w p

rzek

racz

ając

ą 20

o C.

Stałe punkty monitoringowe:Miejsce:50 01 07.54 N19 30 56,92 E50 00 45.13 N 19 30 49.43 EOko:50 00 28.90 N19 31 16.05 EKrajskie:19 31 44.08 E50 00 45.52 N

RDOŚKraków

7 tys. zł/rok

119

2 1188 Kumak nizinny Bombina bombina

Popr

awa

stan

u po

pula

cji k

umak

ni

zinn

ego

w w

iślis

ku M

iejs

ce

Stan

pop

ulac

ji na

obs

zarz

e "W

iślis

ka"

Liczba stwierdzonych osobników

Obc

hód

gran

ic z

bior

nikó

w i

noto

wan

ie

liczb

y sł

ysza

nych

gło

sów

, ob

serw

owan

ych

osob

nikó

w d

oros

łych

, m

łodo

cian

ych,

kija

nek

czy

jaj

połą

czon

e z

map

owan

iem

(wg

met

odyk

i PM

Ś G

IOŚ,

us

zcze

góło

wio

ne.

W r

amac

h w

ykon

ywan

ia

mon

itorin

gu d

ział

ań

ochr

onny

ch, c

o 3

lata

Brzegi i wody wszystkich wiślisk: Miejsce {...7b65}Oko{...48eb}Krajskie {...f5fc}Obejście granic obszaru.

RDOŚ Kraków

Ujęte w monitoringu działań ochronnych.

120

8. Wskazania do dokumentów planistycznych

Jeżeli w trakcie opracowywania planu zidentyfikowane zostaną wskazania do obowiązujących opracowań planistycznych, to należy je umieścić w poniższym zestawieniu.

L.p. Dokumentacja planistyczna Wskazania do zmian w dokumentach planistycznych niezbędne do utrzymania bądź odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000 (Art. 28 ust 10 pkt

5 ustawy o ochronie przyrody) Uchwała nr XVI/124/04 Rady Gminy Spytkowice z dn. 12 lutego 2004 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gm. Spytkowice, Dz.U. woj. małopolskiego nr 63, z 31 marca 2004 r. poz. 809

Wskazanie w części rysunkowej MPZP granic obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084;

Dla terenów US - tereny sportu i rekreacji dodać zapis:Na terenie US przy południowym brzegu zbiornika Oko należy utrzymać naturalny charakter brzegu w odległości 15 m od linii wody w celu zachowania obudowy biologicznej zbiornika.Na terenie US przy południowo-wschodnim brzegu zbiornika Krajskie utrzymać naturalny charakter brzegu zbiornika.W zakresie ochrony systemu przyrodniczego dodanie zapisu: „dla terenów ML w sąsiedztwie obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084 w odległości do 15 m od zbiorników chronionych tym obszarem wyznacza się bufor zieleni nieurządzonej.”

9. Przesłanki sporządzenia planu ochrony

Brak przesłanek przemawiających za koniecznością opracowania planu ochrony (zakres zadań ochronnych planowanych na najbliższe 10-lecie zapewni przetrwanie przedmiotów ochrony w niepogorszonym stanie zachowania, względnie uzupełnienie wiedzy o ich stanie ochrony w obszarze).

121

10. Projekt weryfikacji SDF obszaru i jego granic

W odniesieniu do SDF (załączyć do dokumentacji propozycję zmienionego SDF wg. Instrukcji wypełniania SDF przekazanej przez Zamawiającego) .

Rys. 10. Proponowana zmiana granic obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084

L.p. Zapis SDF Proponowany zapis SDF

Uzasadnienie do zmiany

1 3.2. Gatunki objęte art. 4 dyrektywy 2009I147IWE i gatunki wymienione w załączniku II do dyrektywy92I43IEWG:1166 traszka grzebieniasta

Wykreślenie z listy przedmiotów ochrony traszki grzebieniastej kod 1166

Jej występowanie nie zostało potwierdzone w żadnym z kilku cykli badań herpetologicznych na tym obszarze, wykonywanych przez różne zespoły, również siedlisko wydaje się nieadekwatne w świetle dotychczasowej wiedzy. Prawdopodobnie została pochopnie ujęta w SDF na podstawie materiałów dot. sąsiednich zbiorników (zb. Skowronek na drugim brzegu Wisły), wchodzących w ten sam kwadrat Atlasu płazów Polski, pomylonych z Wiśliskami (G. Połczyńska-Konior - inf. ustn.).

3.2. Gatunki objęte art. 4 dyrektywy 2009I147IWE i gatunki wymienione w załączniku II do dyrektywy92I43IEWG:1188 kumak nizinny

Zmiana kategorii liczebności na 0-50 samców, Zmiana jakości danych na "G" oceny obszarudla kumaka nizinnego kod 1166Populacja CStan zachowania CIzolacja B

Kumak występuje na terenie Wiślisk sporadycznie w większości lat 2010-2016 spotykano pojedyncze samce, jednak w pojedynczych latach osiągał liczebność od kilku do kilkudziesięciu osobników. Jako siedlisko "Wiśliska" są na większości powierzchni nieadekwatne do wymagań gatunku. Jednocześnie ten obszar jest słabo izolowany od innych miejsc występowania kumaka i w przypadku poprawienia jakości siedliska może zostać łatwo skolonizowany.

122

Ogólnie C

Projekt zmiany SDF stanowi załącznik nr 11 do dokumentacji. Projekt zmiany granic obszaru Natura 2000 Wiśliska PLH120084 w formie

warstwy shp stanowi załącznik nr 12 do dokumentacji.

W odniesieniu do granic obszaru (załączyć plik PDF oraz wektorową warstwę informacyjną GIS zawierające zmienione granice obszaru)

123

Proponowany przebieg granicy na tle istniejących

granic obszaru

Uzasadnienie do zmiany

Plik PDF mapy i wektorowa warstwa informacyjna GIS

Obecnie istniejące granice wyznaczone są na podstawie lustra wody, które podlega zmianom w miarę rozrastania się roślinności wynurzonej, nie jest zatem możliwe identyfikowanie tej granicy w terenie. Starorzecze jest dobrze opisane granicami działek katastralnych nr 444/2, 741/1, 4860/2 należących do RZGW, które są dobrze widoczne w terenie (granica morfologiczna dawnego koryta Wisły) i nie podlegają zmianom (ryc. 9.). Ponadto, oparcie granic obszaru na istniejącej sieci katastralnej gwarantuje ich łatwą identyfikację przez geodetów i rozstrzyganie ew. kontrowersji. Ujęcie starorzecza w działce katastralnej 4860/2 spowoduje włączenie do obszaru PLH120048 lasu łęgowego (łęg wierzbowo-topolowy, siedlisko priorytetowe) znakomicie wykształcony na stożku napływowym Łowiczanki. Włączenie całości obszaru morfologicznego starorzecza w granicach działki 741/1 spowoduje ujęcie w granicach obszaru dawnych wysp Wisły, porośniętych grądami niskimi i lasami łęgowymi (siedlisko priorytetowe) oraz potencjalnych miejsc rozrodu kumaka nizinnego. Południową granicę Oka należy poprowadzić po granicy morfologicznej (granicy skarpy brzegowej), włączając w teren obszaru północne części działek 534/3, 534/3, 534/4, 534/5 będących własnością gminy Spytkowice, oraz części działki 4472/3 i całość 538. Powierzchnia obszaru w nowych granicach wynosi 65,84 ha. Poszerzenie obszaru spowoduje włączenie w jego granice terenów i elementów infrastruktury, które są istotne z punktu widzenia ochrony obszaru i zachowania jego integralności (przepust Oko-Krajskie, ujście Bachówki do Krajskiego, wyspy z topolami, itp.), co ułatwi pozyskanie środków i wykonanie działań niezbędnych dla ochrony obszaru

124

11. Zestawienie uwag i wniosków

l.p. Uwagi i wnioski Podmiot zgłaszający Sposób rozpatrzenia / odpowiedź

Moduł A

W uwagach do protokołu zgłoszono brak formalnego istnienia cieku wodnego pn. Łowiczanka i fatalny stan czystości wód potoku Bachówka, zilustrowany fotografiami.

Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie, Inspektorat Rejonowy w Oświęcimiu

Poprawiono nazwę potoku Łowiczanka na Łowiczanka Spytkowicka, aby nie mylić jej z ciekiem o tej nazwie nawadniającym stawy Zatorskie.

Przedstawiciel Spółki Wiśnicz zwrócił uwagę, że Spółka Wiśnicz dysponuje koncesją obowiązującą do końca 2043 roku, prosząc o korektę zapisów w dokumentacji planu

Janusz Barański, przedstawiciel Spółki Wiśnicz

Uaktualniono informacje dotyczące koncesji w dokumentacji planu, wg sugestii przedstawiciela firmy.

Zgodnie z obowiązującymi zapisami ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (j.t. Dz.U.2015.469 z późn. zm.) w tym w szczególności art. 92 ust. 3 pkt 1 - do zadań dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej należy sporządzanie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i ocena ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych w regionie wodnym. Ponadto zgodnie z art. 96 ust. 12 pkt 3 ustawy o odpadach (Dz.U.2013.21), w pasie gruntu o szerokości 50 m bezpośrednio przylegającego do brzegów jezior i cieków zakazuje się stosowania komunalnych osadów ściekowych.

W związku z powyższym Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie zwrócił się do WIOŚ w Krakowie z prośbą udostępnienie informacji pochodzących z zawiadomień o „zamiarze przekazania komunalnych osadów

Agnieszka Miszczak

Wydział Planowania w Gospodarce Wodnej

RZGW w Krakowie

Informacja oraz przekazana w czasie spotkania nr III mapa została wykorzystana w module A do omówienia źródeł zanieczyszczeń.

125

ściekowych władającemu powierzchnią ziemi” zawierających numery ewidencyjne działek.

Mapa przekazana została stworzona na podstawie uzyskanych danych"

Moduł B

Zgłoszono problem utrzymania dotychczasowych stosunków wodnych, ważnych z punktu widzenia ochrony obszaru, i konieczność udrożnienia przepustu na wale Bachówki (Potok Spytkowicki).

Przedstawiciele gminy oraz zarządzającego obszarem Koła PZW Spytkowice

Wykonano badania terenowe, które potwierdziły zasadność uwagi - odpływ wody przez Oko do Krajskiego jest utrudniony.

Zgłoszono kwestię uporządkowania brzegów zbiorników, które obrastają samowolnymi wiatami i urządzeniami, konstruowanymi przez wędkarzy, niestety często z naruszeniem naturalnego stanu brzegów

Towarzystwo na rzecz Ziemi, Oświęcim

Dokonano uzgodnień między Tow. na rzecz Ziemi a PZW Spytkowice na temat wykonania małej infrastruktury wędkarskiej, która nie będzie szkodziła celom ochrony.

Omówiono kwestię usunięcia topól mieszańcowych z północnej części zbiornika Miejsce.

Przedstawiciel sołectwa Miejsce

Eksploatacja drzew na starorzeczu Miejsce przez właściciela terenu jest możliwa za zgodą gminy.

Plany wybudowania żwirowni we wnętrzu zakola, jako zagrożenie dla "Wiślisk"

Gmina Spytkowice Przeanalizowano raport OOŚ i decyzję środowiskową wykonane dla przedsięwzięcia, nie stwierdzono istotnych zagrożeń.

Konieczność zidentyfikowania i usunięcia miejscowych źródeł zanieczyszczeń

Przedstawiciel sołectwa Miejsce

Wykonano badania terenowe i i zidentyfikowano istotne źródło ścieków odprowadzanych do Łowiczanki Spytkowickiej

Potencjalne zagrożenia mogą wystąpić w trakcie remontu wałów i urządzeń wałowych na odcinku przyległym do Oka

Wydz. Melioracji, Oświęcim

Odpowiednie zapisy zostały wprowadzone do dokumentacji PZO

Zarastanie Krajskiego przez kotewkę orzech wodny PZW Spytkowice Odpowiednie zapisy zostały wprowadzone do dokumentacji PZO

Zgłoszono plany budowy mostów na Krajskim w związku z powstanie ścieżki rowerowej na wałach wiślanych. Stwierdzono, że korzystniejsza dla środowiska będzie budowa tej ścieżki po górnej stronie Krajskiego.

PZW Spytkowice Odpowiednie zapisy zostały wprowadzone do dokumentacji PZO

126

Zgłoszono propozycję utrzymywania kanalizacji burzowej i urządzeń melioracyjnych w stanie właściwego funkcjonowania, gdyż może stanowić to zagrożenie dla starorzecza

Społeczność lokalna m. Miejsce

Moduł C

Zarastanie Krajskiego przez kotewkę orzech wodny PZW Spytkowice Odpowiednie zapisy zostały wprowadzone do dokumentacji PZO

Gmina wdraża rozbudowę kanalizacji na obszary przyległe do starorzecza, rozpoczęto działania planistyczne, kontrolowana jest gospodarka śmieciami i nielegalnego odprowadzania ścieków do kanalizacji burzowej i innych podobnych działań

Gmina Spytkowice

Przedstawiciel spółki Wiśnicz zwrócił uwagę, że Spółka Wiśnicz nie będzie mogła uczestniczyć w żadnym zakresie w udrażnianiu przepływu między wiśliskami, bowiem nie dysponuje sprzętem przewidywanym w dokumentacji do wykonania tego zadania, a ponadto wykorzystywanie materiału uzyskanego z odblokowania kanału między Miejscem-Okiem i Okiem-Krajskim w jakikolwiek sposób na terenie kopalni, mogłaby zostać potraktowana jako nielegalne składowanie odpadów, co mogłoby zagrażać interesom przedsiębiorstwa. Zasugerowano użycie koparki Gradall lub jej czeskiego odpowiednika z wysięgnikiem teleskopowym dalekiego zasięgu.


Poprawiono informacje dotyczące realizacji zadań ochronnych..

Przedstawiciel spółki Wiśnicz, zwrócił uwagę, że co prawda miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego udostępniony w internecie nie ma treści w odniesieniu do wnętrza zakola, jednak istnieje aktualny, prawomocny plan dla tego terenu, tylko został opracowany osobno.


Poprawiono informacje o MPZP dla zakola.

127

12. Literatura

Engel J. 2009. Natura 2000 w ocenach oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.Hennig J., 1991. Drogi wodne. [w:] I. Dynowska , M. Maciejewski (red.), Dorzecze górnej Wisły. Część II.PWN, Warszawa–Kraków, 162-178. Klimaszyk P. 2004. Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion, W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków [on-line]. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.Matuszkiewicz J.M., Regiony geobotaniczne Polski - mapa numeryczna, IGiPZ PAN, Warszawa 2008.Wilk-Woźniak E., Gąbka M., Pęczuła W., Burchardt L., Cerbin S., Glińska-Lewczuk K. i in. 2012. 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion. W: Monitoring siedlisk przyrodniczych. Inspekcja Ochrony Środowiska, Przewodnik metodyczny, Biblioteka Monitoringu Środowiska.EUR27 2007. The Interpretation Manual of European Union Habitats, European Commission DG Environment.

13. Minimalne wymagania techniczne przekazywanych materiałów przestrzennych

1. Wyniki inwentaryzacji przyrodniczych, a także wszelkie inne dane o charakterze przestrzennym będące wynikiem prac nad Planem Zadań Ochrony dla obszaru Natura 2000, wykonawca przekazuje w formie cyfrowych warstw wektorowych używanych w systemach informacji przestrzennej (GIS) oraz cyfrowych map tematycznych.

2. Warstwy wektorowe mają spełniać wymagania:a. Sporządzone zgodnie z aktualnymi wersjami „Standardu Danych GIS w ochronie przyrody” autorstwa Macieja Łochyńskiego i Marcina

Guzika oraz podręcznika do obsługi platformy informacyjno-komunikacyjnej (PIK) pn. „Platforma Informacyjno-Komunikacyjna Plany Zadań Ochronnych Natura 2000 jako narzędzie wspomagające tworzenie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000” autorstwa Jarosława Sadowskiego i Rafała Michalaka – aktualne wersje ww. opracowań dostępne są na stronie internetowej GDOŚ

b. Układ współrzędnych "PUWG 1992" (EPSG: 2180)c. Format pliku, w którym wykonawca przekaże zleceniodawcy dane, to obligatoryjnie ESRI shapefile (*.shp), ewentualnie dodatkowo

formaty danych, na których pracuje dana RDOŚ.3. Informacje przestrzenne mają posiadać tzw. metadane zgodne z dyrektywą INSPIRE http://www.inspire-geoportal.eu/InspireEditor/.

Do metadanych należą informacje m.in. o źródle danych, aktualności, właścicielu, organie referencyjnym itp. 4. Cyfrowe mapy tematyczne przedstawiające wyniki inwentaryzacji powinny być sporządzone w oparciu o mapy państwowego zasobu

geodezyjnego i kartograficznego. Podkład rastrowy ma spełniać wymagania:a. Skala 1:10 000b. Kolor (RGB 24bit)

128

http://www.inspire-geoportal.eu/InspireEditor/

c. Skalibrowany do układu współrzędnych PUWG 1992 i zapisany w pliku TIFF niosącym informacje o georeferencji, tzw. GeoTIFF5. Wydruki cyfrowych map tematycznych mają spełniać wymagania:

a. Format co najmniej A3b. Opatrzone znakami graficznymi i logotypami zgodnie z wymaganiami POIŚc. Rozdzielczość wydruku nie mniejsza niż 300dpi

6. Skany map, o których mowa między innymi w punkcie 2.5., należy wykonać w rozdzielczości nie niższej niż 300 dpi.

14. Instrukcja wypełniania Standardowego Formularza Danych GDOŚ 2010

Zgodnie z instrukcją wypełniania SDF wersja 2010.1 z maja 2010 roku przekazaną przez Zamawiającego

(http://www.gdos.gov.pl/files/n2000/Instrukcja-wypelniania_SDF_final.pdf).

15. Spis treści

Dla dokumentów w formacie PDF, w których tworzony będzie spis treści, zaleca się wykonanie tzw. aktywnego spisu treści - odnośników do

poszczególnych sekcji dokumentów pozwalające na przyśpieszenie i optymalizację pracy na obszernych dokumentach. Aktywny spis treści

można wykonać w popularnych edytorach tekstu, takich jak Microsoft Word 2007 czy edytor tekstu Writer darmowego pakietu oprogramowanie

biurowego OpenOffice.

129

Szablon dokumentacji Planukrakow.rdos.gov.pl/files/artykuly/61490/Wisliska... · Web viewPliki PDF,...

Documents

Transcript of Szablon dokumentacji Planukrakow.rdos.gov.pl/files/artykuly/61490/Wisliska... · Web viewPliki PDF,...