Systemy Operacyjne (2)

UNIX i LINUX

System Operacyjny UNIX

System Operacyjny UNIX

• system dla róznych komputerów: mikrokomputerów, stacji roboczych, superkomputerów

• powstał w latach 60-tych (Ken Thompson, Dennis Ritchie z Bell Laboratories)

• 1988 powołano oraganizację UNIX International (ponad 200 członków: AT&T, Control Data, Fujitsu, ICL, Motorola, NRC, NEC, Olivetti, Sun Microsystems, Toshiba,... )standaryzacja

260 wersji UNIX260 wersji UNIX

• SCO Unix Open Server 5, opracowany przez kalifornijską firmę Santa Cruz Operation;AIX (Advanced Interactive eXecutive) na stacje robocze RISC serii 6000 firmy IBM A/UX (Apple Unix), dla MacIntoshy HP-UXna komputery Hewletta-Packarda (początkowo znana jako AP-UX) oraz unixopodobny system MPE/iX Irix na komputery Silicon Graphics Sinix, na komputery Siemens-Nixdorf SunOS i Solaris, na komputery Sun Ultrix, Digital Unixi Unixo-podobny system OSF na komputery firmy DEC

• Inne: Coherent - najtańszy komercyjny Unix,  IBM-PC Xenix - najstarszy na PC

LINUX LINUX

• Jedna z najpopularniejszych wersji Unix (darmowy)

• dzieło Linusa Torvalda z Finlandii,• Skromne wymagania, na PC i stacje

robocze• trudny w konfiguraci i instalacji.• Możliwości uruchomiania programów dla

Windows - za pomocą emulacji lub pakietu WINE.

CECHY UNIX’a

• wielodostępność (16 – kilkaset osób)• wieoloprocesowość (wielozadaniowość) – mechanizmy synchronizacji i komunikacji• hierarchiczny system plików (katalogi, pliki i urządzenia zewnętrzne = pliki)• wykonywanie operacji we/wy niezależnie od typu urządzenia• dużo programów narzędziowych (kompilatory języków: C, Pascal, Fortran, Basic, Cobol)• kontrola uprawnień dostępu

Struktura systemuStruktura systemu

Oprogramowanie użytkowe (edytory, kompilatory, itp.)

Funkcje systemowe(open, close, wait, read, exit)

Jądro Systemu Operacyjnego UNIX(zarządzanie pamięcią, procesami, urządzeniami, systemem

plików)Sprzęt komputerowy

(procesory, pamięć, dyski, itp.)

użytkownicy końcowi

tryb użytkowania

tryb jądra

złącze z użytkownikiemzłączefunkcji

systemowych

UNIX- strukturaUNIX- struktura

• Jądro – warstwa wewnętrzna: obsługa przerwań, przydział czasu procesora, realizacja procesów, zarządzanie pamięcią.

• warstwa zewnętrzna – zestaw procesów odpowiadających za wykonywanie programów systemowych i programów użytkownika

• powłoka (shell) – proces warstwy zewnętrznej odpowiadający za komunikację z uzytkownikiem (interpretację poleceń) zwykle dostępne są dwie powłoki: Bourne Shell oraz Bercley C Shell

System plikówSystem plików

• logiczny system plików:– każde urządzenie, plik i katalog traktowane są jak

plik (niezależnie od typu i lokalizacji)– istnieje jeden wyróżniony system zawierający

katalog pierwotny (root – korzeń systemu) – musi znajdować się na HD

– do katalogu pierwotnego dołączone są inne systemy plików (na dyskach, dyskietkach, taśmach itd.)

Hierarchiczna struktura katalogówHierarchiczna struktura katalogów

• Każdy zbiór informacji traktowany jest jak plik – katalog jest plikiem zawierającym listę plików, oraz (..) odnośnik do katologu nadrzędnego (rodzica)

• do każdego katalogu musi istnieć odwołanie w conajmniej jednym katalogu nadrzędnym

• cechy plików: – brak struktury wewnętrznej – ciąg znaków zakończony

EOF– nazwa, wielkość, właściciel, czas powstaniam prawa

dostępu

• dowolny ciąg 14 znaków ASCII (bez / * ? { } < > & spacja)

• duże i małe litery są rozróżnialne – zaleca się małe• nie mogą zaczynać się od kropki• nie mają rozszerzeń (programy użytkowe mogą ich

potrzebować):– .a – pliki archiwalne– .c – programy w C– .f – programy w Fortranie– .p – programy w Paskalu– .s – programy asemblerowe– .h – zbiór wierszy definicyjnych dla C– .i – pliki wynikowe procesor C– .o - moduł programu w postaci wynikowej

Nazwy plikówNazwy plików

MaskiMaski

• * dowolny ciąg znaków• ? zastąpienie jednego znaku• [] zastąpienie znakiem z nawiasu:

test*: test_1, testowy.xxx, lub testertest?: test1, test. , test_[AOE]la: Ala, Ola, Ela

AtrybutyAtrybuty

• prawa dostępu - 9 bitów: - --- --- ---

katalog? prawa właściciela

prawa grupy

prawa pozostałych użytkowników

---rwx

r – prawo czytaniaw – prawo pisaniax - prawo wykonywania (execute)

- rwx rwx rwx pełne uprawnienia

Zmiana atrybutówZmiana atrybutów

• chmod [kto][+/- co] [plik]

chmod a+r *

ktoa – all wszyscyu – user użytkownikg - grupao - pozostali

co+ nadanie- odebranie= nowe niezależne od poprzednichr – prawo czytaniaw – prawo pisaniax - prawo wykonywania

komendyUNIXkomendyUNIX    

login   - rozpoczęcie sesji:{ login  użytkownik }                                   lub:     { login  użytkownik }                                               { password  hasło }logout    - zakończenie sesji {ctrl-D, exit }passwd - zmiana hasła program interterpretujący polecenia - shell   sh     - Bourne shell   csh - C shell   ksh

DOS-UNIXDOS-UNIXdir ls

cls clear

copy cp

del rm

deltree rm -Rrmdir

edit vipico

format fdformatmountumount

move / rename mv

type less <file>

cd cdchdir

more < file more file

md mkdir

win startx

komendy systemukomendy systemuwho [am i] - podaje nazwy zalogowanych użytkownikówpwd- podanie bieżącego katalogu {print working directory}ls      - wyświetlenie zawartości kataloguls -l   - wyświetlenie katalogu w formie rozszerzonejcd     - zmiana katalogumkdir  - utworzenie katalogurmdir  - usunięcie katalogu cat   - zawartość pliku (tekstowego)cp     - kopiowanie plikumv    - przesunięcie lub zmiana nazwy pliku mail, mailx     - programy poczty elektronicznej man komenda- wyświetlenie podręcznika (pomocy)

początek i koniec pracypoczątek i koniec pracy

telnet  - logowanie sie na swoje konto

passwd - zmiana hasla

exit lub quit - zakonczenie pracy na koncie

Ctrl + d "kombinacja klawiszy" - przerywa uruchomiony proces pierwszoplanowy

man -wyswietla pomoc na wyspecyfikowany temat (np. man ls) wiecej informacji uzyj rozkazu: man -a man w celu przegladania stron helpu uzyj klawisza spacji

ps - sprawdza ile procesow jest aktualnie uruchomionych - sprawdzaj to przed zakonczeniem pracy !!! (np. ps -a; ps -afl)

kill - kasowanie uruchomionych procesow, ktore widoczne sa po uzyciu polecenia ps (gdzie PID jest numerem identyfikacyjnym procesu) (np. kill nrPID; kill -9 nrPID)

Przeglądanie katalogów i plików:Przeglądanie katalogów i plików:

pwd  - sprawdzenie gdzie się aktualnie znajdujemy w "drzewie katalogowymls      - wyświetla nazwy plików i podkatalogów znajdujących się w aktywnym katalogu[opcje]-l - wyswietla pelne informacje o plikach (calkowita skladnia: ls -l)

np.:drwxr-xr-- 2 kat uzytkow 40 Apr 21 10:40 test_1typ pliku: - plik zwykły; b twardy lub miękki dysk; c specjalne urządzenie znakowe; d katalog; m n plik specjalny z nazwa; p potok z nazwa; s flagauprawnienia do: r odczytu; w zapisu; x wykonania; - brak zezwolenialiczba połączeń (sciezek do np.pliku)nazwa wlascicielanazwa grupyrozmiar np.pliku w bajtachdata i czas ostatniej modyfikacjinazwa pliku

-c -a -wyswietla dodatkowo pliki ukryte

cd     - przejscie do innego katalogu (folderu)

[opcje]

/ -przejscie do katalogu podstawowego (calkowita skladnia cd /)

.. -przejscie o jeden katalog w "gore drzewa katalogow"

../.. -przejscie o dwa katalogi w "gore drzewa katalogowego

/nazwakatalogu/nazwacelkatalog -przejscie do katalogu o wybranej nazwie

find- poszukiwanie pliku (np. find /wkatalogu -name szukananazwa)

cat    - wyswietla zawartosc pliku o wyspecyfikowanej nazwie pliku (np. cat nazwapliku ; cat *)

more- wyswietla zawartosc pliku - podobnie jak cat, ale z wiekszymi możliwościami

Edytor viEdytor vi

vi - edycja pliku (np.vi nowyplik; vi staryplik)

kilka podstawowych funkcji wewnetrznych:

i - przejscie w tryb edytowania (pisanie tekstu; przejscie do nastepnego wiersza [Enter];poprawki tylko w trybie rozkazow)

[Esc] - przejscie do trybu rozkazow

x - kasowanie znaku znajdujacego sie przy kursorze

dw - kasowanie slowa w obrebie ktorego jest kursor

dd - kasowanie wiersza w ktorym znajduje sie kursor

:w - zapisanie

:q! - wyjscie bez zapisu

:x - wyjscie z zapisaniem pliku

Operacje na plikachOperacje na plikach

cp       - kopiowanie plików (np. cp nazwapliku1 nazwapliku2+1; cp kopiujplik /dokatalogu)rm       - kasowanie plików (np. rm nazwapliku; rm *)mv      - zmiana nazwy pliku (np. mv staranazwa nowanazwa) oraz przenoszenie plików (np. mv nazwapliku /dokatalogu)

Operacje na katalogachcp     - kopiowanie katalogów (np. copy katalog /na/nowykatalogmkdir- tworzenie katalogów (np. mkdir nazwanowegokatalogurmdir - osuwanie katalogów (np. rmdir nazwakatalogu

Operacje pomiędzy użytkownikamiOperacje pomiędzy użytkownikami

who   - pokazuje aktywne konta na serwerze (np. who)finger - (szerzej) pokazuje aktywne konta na wybranym serwerze (np. finger; finger nazwakonta@serwer)talk     - interakcyjne porozumiewanie się (np. talk nazwakonta@nazwa.serwera ----> odbiorca podaje: talk nazwamojegokonta@nazwa.mojego.serwera)write  - wysyłanie wiadomości ukazujących się na ekranie drugiej osoby pod warunkiem, ze wprowadzi polecenie: mesg y (np. write nazwakonta nazwaterminala [ENTER] Czy mozesz ..... [Enter] ... to narazie ctrl +d; nazweterminala (np.ttyp1) pokazuje polecenie who)mail  - poczta elektronicznaPrzyklady:mail nazwakonta [Enter] Witam Pana. Co nowego... Ctrl + d; [ENTER]mail nazwakonta1 nazwakonta2 nazwakontan < nazwaplikuzlistem [Enter]

DodatkiDodatki

date    - aktualna data i godzinacal       - kalendarzbc       - kalkulator (np. bc [Enter] 2^2 [Enter]; wyjście ctrl + d lub quit)mc      - program podobny do NC dla DOS - dostępny w systemie Linux Znaki ogolnego zastosowania:&         - przenoszenie procesu w tlo tj.uruchamianie dodatkowego okna obsługującego proces (np. xterm -sb &)>          - skierowanie wyniku procesu np. na plik a nie na ekran jak jest w domyśle (np. ls > nowyplik)>>       - skierowanie wyniku procesu np. na plik a nie na ekran jak jest w domyśle i dołączenie jego do istniejącego pliku (np. ls >> istniejacyplik)<          - pobranie danych do rozkazu np. z pliku (np. mail nazwakonta < nazwaplikuzlistem)|           - rozdzielenie kilku poleceń zapisanych w jednym wierszu tzw. potok (np. ls | wc -l)