Symbole miejscaw kulturze

i literaturze macedońskiej

NR 2887

Lech Miodyński

Symbole miejscaw kulturze

i literaturze macedońskiej

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2011

Redaktor serii: Historia Literatury SłowiańskiejBożena Tokarz

RecenzentCelina Juda

Publikacja będzie dostępna ― po wyczerpaniu nakładu ― w wersji internetowej:

Śląska Biblioteka Cyfrowawww.sbc.org.pl

Redaktor Barbara Todos-Burny

Projektant okładki i stron działowych Paulina Tomaszewska-Ciepły

Redaktor techniczny Barbara Arenhövel

Copyright © 2011 byWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Wszelkie prawa zastrzeżone

ISSN 0208-6336ISBN 978-83-226-2039-7

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: wydawus@us.edu.pl

Wydanie I. Ark. druk. 23,5. Ark. wyd. 30,0. Papier offset. kl. III, 90 g Cena 36 zł (+ VAT)

Łamanie: Pracownia Składu KomputerowegoWydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego

Druk i oprawa: PPHU TOTEM s.c. M. Rejnowski, J. Zamiaraul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław

5

Spis treści

Wstęp

Lokalizacja abstrakcyjna

Miejsce w przestrzeniWyobrażenia symboliczne w kulturzeSymbole miejsca w tekstach kulturyReprezentacje symboli miejsca w literaturze

Lokalizacja konkretna

Współrzędne macedońskiej symboliki geokulturowejGeosferaAntroposferaTrzy widnokręgi symboliczne

SalonikiOchrydSkopje

Topografie słowa ― atrybuty, komunikaty, mediacjeSymbole pierwotneSymbole przetworzone

ZakończenieBibliografiaIndeks osobowyIndeks nazw geograficznychРезимеSummary

7

13355472

9797

116201202219236258259282315319347363373375

7

Wstęp

Problem ontologicznej i aksjologicznej kategoryzacji miejsca w układzie zbiorowych wyobrażeń rysuje się wielorako w zależności od obranej perspek‑tywy analizy, której metody oraz cele mogą być tak różnorodne, jak odręb‑ności uznających je za własne dyscyplin szczegółowych. Zakładając niemoż‑ność stworzenia stałego i systematycznego katalogu kulturowych odniesień do tytułowego przedmiotu w ramach często rewaloryzowanej tradycji etnicz‑nej, wspólnoty użytkowników danego terytorium czy jednojęzycznego korpu‑su tekstów (z powodu nadmiaru przykładów i chwiejności wartościowania), można jednak próbować określić zakres adaptacji tych odniesień w szeroko pojętych przekazach tekstowych oraz w systemie kolektywnej symboliki. Tym relacjom i związkom znaczeń o charakterze symbolicznym właściwa byłaby przynależność zarówno do sfery samych postrzeżeń geo - i topograficznych, jak i do konstrukcji semantycznych umiejscowionych w lokalnych modelach konotacji przestrzennych, formach wypowiedzi artystycznych (z literacką i architektoniczną włącznie), topicznych wymiarach narodowej kultury i jej (auto)stereotypach, materialnej tkance cywilizacji, folklorze i różnych posta‑ciach wiedzy potocznej.

Obszar owej refleksji autor ogranicza do środowiska macedońskiego w jego granicach terytorialnych, etnograficznych i administracyjnych (choć dziś niezupełnie się one pokrywają), nie stroniąc od ważnego w tym przy‑padku dziejowego kontekstu geokulturowego oraz współrzędnych południo‑wosłowiańskich i bałkańskich ― w ich raczej topoanalitycznym i środowi‑skowym właśnie niż politycznym czy ideologicznym rozumieniu. Świadom niebezpieczeństw rozmycia opisu interdyscyplinarnego, w oprawie metodo‑logicznej pracy stara się przy tym selekcjonować i funkcjonalizować dane dostępne w zasobach geograficznych, filologicznych, historycznych czy kul‑turoznawczych, lecz z uwzględnieniem uszczegółowionych już aspektów spojrzenia na miejsca znaczące przez pryzmat ontologii obszaru fizycznego, wybranych teorii symbolu i obrazu, etnologii diachronicznej, materialnej hi‑storii cywilizacji, geografii humanistycznej oraz historycznej, mitografii, ide‑

8

ogramów folkloru czy fenomenologii, topiki i genologii literaturoznawczej. Bez ich wykorzystania balast faktografii okazałby się nie do udźwignięcia przez opracowanie o charakterze czysto ― na przykład ― filologicznym, które w niejednej zresztą postaci w obrębie slawistycznej macedonistyki już funkcjonuje jako wycinkowe ujęcie kwestii lokalności czy rodzimości. Z ko‑lei analogiczne monografie kulturoznawcze mają z reguły nachylenie wąsko materiałowe albo kierują się ku etnokonfesyjnym czy regionalnym wspólno‑tom bałkańskich terytoriów, historyczne zaś koncentrują na chronologizacji faktów, interpretacji materiałów archiwalnych czy opisach jednorodnych sek‑torów narodowych kultur. Rzut oka na załączoną bibliografię pozwala prze‑konać się o dominacji badań monotematycznych, z których duchem z rzadka polemizują niektóre studia teoretyczne.

Złożoność kluczowej kwestii może się więc okazać komparatystycznym spoiwem, pomagającym w sposób wielostronny i otwarty na uzupełnienia zaprojektować ramę oglądu procesów homogenizacji tożsamości zbiorowej na płaszczyźnie jej „statycznego zakotwiczania” w miejscach. Jednocześnie możliwe jest też dostrzeżenie przezwyciężania owego uzależnienia. Obie po‑stawy pozwolą w założeniu na określenie społecznych, kulturowych i arty‑stycznych funkcji wyobrażeń historycznie głęboko utrwalonych na danym terytorium, w którego geosferze wybrane loci rozwijają się z czasem w cen‑tra oddziaływania symbolicznego. Kolejno przedstawiane zespoły zagadnień miałyby właśnie owo narastanie znaczeń w wybranych miejscach unaocznić. Formułowanie tez technicznie przebiega w dwóch fazach ― począwszy od budowy teoretycznego zaplecza rozdziałów analitycznych (lokalizacji abs‑trakcyjnej ― część ta jest względnie obszerna i świadomie autonomiczna w stosunku do drugiej, by posłużyć przy innych naukowych okazjach za uni‑wersalny wzorzec), a skończywszy na analizach i interpretacjach świadectw lokalizacji konkretnej ― próbujących wysunięte propozycje ogólne zastoso‑wać. Pierwszy segment obejmuje przedstawienie kontekstów pojęcia miej‑sca w ujęciach przyrodoznawczych i ― szczególnie ― humanistycznych, porządków występowania wyobrażeń symbolicznych w kulturze (zgodnie z ich różnymi koncepcjami i funkcjami), rozpowszechnienia symboli miej‑sca w wytworach kultury oraz reprezentacji tych fenomenów w tekstach li‑terackich. W drugim natomiast uwaga zostaje skupiona na naturalnych oraz antropogenicznych uwarunkowaniach powstawania symboliki geokulturowej w dawnej i dzisiejszej Macedonii, z akcentem na bodźce płynące z geosfe‑ry i ― w najważniejszej części studium ― na przekształcenia świadomo‑ści symbolicznej etnotopografii w rzeczywistości antroposfery (podrozdział, o którym mowa, zawiera również trzy jednostki kompozycyjne poświęcone „symbolicznym horyzontom” zakreślanym w narodowej pamięci z głównych miejsc / miast etnosemantycznego wytwarzania wartości). Całości dopełnia ― mający naturę rozbudowanego konspektu problemów ― fragment doty‑

czący ideowych i formalnych zastosowań atrybutów oraz ról lokatywnego uniwersum znaków w macedońskiej literaturze (i w ograniczonym stopniu ― w folklorze). Naszkicowana pod takim kątem mapa „mikrokosmosu wyobra‑żonego”, odkrywanego na peryferiach południowej Słowiańszczyzny, okazać się może wielokrotnie pomniejszonym modelem geograficzno -historycznych stref o szerszym zasięgu, co w istocie zaświadczyć powinno o względności wielu rodzajów granic, ustanawianych na mocy prawa chwili bądź arbitral‑nych interpretacji dowodów kulturowej dawności. Wielorodność jest tu bo‑wiem dana aksjomatycznie jako signum loci, a znaczenie ruchu i zmienności obszarów wpływu występuje jako spotęgowany wyróżnik całego geokultu‑rowego wizerunku subkontynentu bałkańskiego. Na owym dzisiejszym nie‑ustabilizowanym politycznym przedpolu Europy, korzystającej umiejętnie z jego symbolicznego potencjału znaków upadłych cywilizacji i ich wielo‑wiekowego płodnego współegzystowania, istnieją wszak miejsca obdarzone znaczeniem uniwersalnym również daleko poza Macedonią ― tam już tylko zmitologizowane, tu natomiast wciąż żywe.

347

A

Abdil -aga Şabanderoglu 148Abdülhamid II 214Abdul -pasza 246Abler Ronald 22Abrams Robert 90Aczkow Nikoła 132Adamowski Jan 132, 272, 276Adams John 22Ahmeti Ali 163,Ajdačić Dejan 308Al -Idrizi 141, 150, 225Aleksandar I Obrenović 188, 240Aleksander I 123Aleksander III Wielki 99, 113, 115,

121, 122, 124, 125, 154, 158, 201, 206, 241, 256, 288, 289, 318

Aleksander IV 121Aleksandrow Todor 195Aleksić Dragan 252Aleksiew Arseni 156Aleksova Blaga 181Aleksudi Antim 232Alighieri Dante 81Ali -Pasza z Tepeleny / Janiny 133, 148Ančevski Goran 297Ančevski Zoran 288Anderson Ben 14Andonov Vančo 178Andonov -Poljanski Hristo 100Andonovski Venko 263, 287, 299

Andreevski Petre 286, 292Andrić Ivo 245Andronik II Paleolog 229Angelarij, św. 232Angelovska -Panova Maja 165Anim Fatima 146Anna Komnena 108, 221Antoljak Stjepan 131Antygon II 124Apostolova Srebra 194Apostolski Mihailo 128, 147Appleton Jay 63Archelaos 109, 121Armand Dawid 61Arnold Arthur 210Aroesti Chaim 252Arsenij z Salonik 310Arsova Slavka 300Arsovski Tihomir 244Arystoteles 38, 121, 125, 181Ataî Üskübi 240Atanasov Petar 105Atanasovski Miho 285Atatürk (Mustafa Kemal Pasza) 155,

210, 214, 248, 281Avzi -pasza 246Aymard Maurice 67

BBachelard Gaston 87, 284Bajazyd I 139, 249

Indeks osobowy*

* Indeks nie obejmuje nazwisk zamieszczonych w Bibliografii.

348

Branković Vuk 238, 241Braudel Fernand 22, 67, 289Brezovski Slavko 175Brkić Aleksej 170Brown Edward 154Brown Roger 39Bryll Ernest 299Bubevski Dušan 178Buchowski Michał 37, 49Buczyńska -Garewicz Hanna 79, 81,

82, 87, 92, 116, 259, 284, 317Budrowska Kamila 86, 197Budzińska Magdalena 119Bukowska -Floreńska Irena 51, 58Bulo Jorgo 136Buntašeska Tanja 226Burkot Stanisław 78Burszta Wojciech 37, 42, 79Buşatli Mehmed 148Buttimer Anne 14, 19, 20, 50Bužarovska Vera 134

C

Calvino Italo 92Carlyle Joseph 188Carter Frank 132Casey Edward 15Cassirer Ernst 18, 39, 47, 48Castoriadis Cornelius 46Castorius 99, 107Çelebi Evliya 233, 240, 242Cenevski Kiril 135Cenew G’ore 117Cepenkov Marko 267, 272Chankowski Andrzej 109Chatzon 206Chelińska Maria 111Chervau M. 168Chitrow Michaił 150Chomatianos Demetrios, abp 271Chomsky Noam 73Christowa Swetłana 58, 170Ciborowski Adolf 254Cichowicz Stanisław 44

Bajazyd II 240, 241Bakevski Petre 295Balabanov Kosta 237, 243, 248Baldwin Elaine 62, 65, 309Balevski Milčo 175Banse Ewald 61, 75Bańka Józef 71Baran Bogdan 49Bartmiński Jerzy 261, 262, 265Bartnicka Małgorzata 15, 16, 66, 90Baševski Dimitar 286, 304Batowski Henryk 203Bazyli II Bułgarobójca 135, 151, 224,

227Bączyk -Tomaszewska Alicja 76Beatus 100Beaujour Felix, de 171, 242Beckett Samuel 86Bečanović Tatjana 43Bendereew Atanas 106Benediktsson Karl 58Benedyktowicz Zbigniew 60Berger Peter 21Bernardo Lorenzo 100Bieńkowska Danuta 60Black Max 39Blanchot Maurice 77Bloor David 39Błażejewski Michał 78Boduszyńska -Borowikowa Maria 67Bogucka Anna 52Bogusławska Magdalena 129Bollnow Otto 264Bondone Giotto, di 184Borek Henryk 165Borys I Michał 224Borys III Koburg 253Borzęcka Münevver 240, 248Boškovik’ G’urg’e 131Boškovski -Jon Jozo 117, 297Botew Christo 78Boué Ami 104Boulding Kenneth 54Božinovski Stole 197Božinovski Zdravko 195

349

Cieński Marcin 85Cieślikowa Aleksandra 279Cieślikowska Teresa 81Ciszewska Barbara 104Ciwian Tatiana 261Claudel Paul 86Claval Paul 14, 51, 70Coarelli Filippo 67Conder Josiah 204, 206Cousinery Esprit 133, 149, 150, 153,

155, 166, 189, 199Cvetković Bora 154Cvijić Jovan 118Cybulska -Piskorek Jadwiga 70Cyceron 204Cyrus Młodszy 143Cyryl, św. 181, 214, 232, 256Czaja Dariusz 60Czankow Żeczo 165Czarnowski Stefan 89Czekalski Tadeusz 215, 216Czerniewska Krystyna 70

Č

Čapovski Ivan 296, 303Čašule Ilija 305Čašule Kole 303, 304Čausidis Nikos 168, 267, 268Čento (Andonov) Metodija 256Čingo Živko 294, 304, 308Čipan Boris 172, 234Čolovik’ Iskra 237, 240, 242, 251Čupovski Dimitrie 101, 128, 195

D

Damevski -Šate Trajko 302Damjanovski Zoran 309Dancygier Józef 261Danczewa M. 17Danielewicz Jerzy 85Danilovski Jordan 299Dansereau Pierre 14, 17Dardel Éric 23, 24Daskałow Georgi 142

Davie Donald 14Dąbrowska -Partyka Maria 89, 286Deczew Dimityr 128Dehnel Tadeusz 67Delčev Goce 194, 251, 253, 256Delinikolova Zorka 157Deptuła Czesław 118, 126Deroko Aleksandar 238Desmolins Edmond 143Dewey John 76Dębowski Jan 78Dilthey Wilhelm 24Dimevski Slavko 188, 209, 227, 251Dimitri Michael 125Dimitrijević Srboljub 104, 120, 170,

177, 208Dimitrioski Trenčo 299Dimitrow Bożidar 136Dimitrow -Babata Atanas 194Dimkovska Lidija 313Dimovska Vesna 285Dinčev Evgenij 105Dinew Angeł 253Diodor Sycylijski 221Dioklecjan 130, 204Dionizy, bp 223Dirjan Liljana 286, 287Diukow Grigorij 187Diużew Jurij 90Dmitruk Krzysztof 84, 311Dojčinoski Kiro 243Dolinski Vitomir 186Doroteus, abp 227Dostojewski Fiodor 84, 282Douglas Mary 41, 42Downs Roger 37Dragutin (Jovan Dragutin) 183Drakul Simon 290, 294Dramowicz Konrad 15, 25, 73, 77Drinow Marin 186Drnkov Blagoja 108Držić Marin 238Dujczew Iwan 310Duracovski Dimitrie 298Durand Gilbert 46

350

Fotinow Konstantin 101Fras Zbigniew 62

G

Gabelić Smiljka 230Gać Jan 136Gadomska Barbara 13, 60, 259Gale Nathan 15, 16Galen 249Galeriusz 204Galinow Szamil 90Galt John 205, 210Gałczyński Konstanty 299Gapo Branko 151, 193Gaughran Richard 288Gavril Lesnovski, św. 182Geertz Clifford 41, 42, 49, 52Gega Dževat 307Gelevski Nikola 306Genadios, metropolita 218George Pierre 111, 155Georgievski Ljubiša 308Georgievski Mihajlo 209Georgievski Taško 293, 295, 303German, św. 136Ghervas Stella 317Gil Dorota 269Ginovski Panajot 175Ginsberg Allen 313Girard René 75Giurowa Swetła 150Giuzelew Wasił 135, 136Gleń Adrian 65Głombiowski Krzysztof 142Głuchowski Gerard 41Głuszek Michał 183Goethe Johann Wolfgang, von 39, 74,

85Goldmann Lucien 75Golledge Reginald 16Gołowackij Jakow 165Goodenough Ward 37Gopčević Spiridon 104, 155, 163, 245Gorazd, metropolita 188Gorazd, św. 232

Duridanow Iwan 280Durkheim Émile 47Dušan (Stefan Dušan) 137, 139, 152,

158, 182, 183, 188, 230, 234, 238, 247

Dymitr, św. 146, 210, 215Dželadin -beg 225, 233Džeparoski Ivan 119, 286, 291Džikov Stavre 303Dżurak Ewa 42

Đ

Đerić Gordana 312Đerić Vasilije 196Đulibrk Svetozar 118Đurić Rajko 158

E

Eco Umberto 46Eliade Mircea 42, 46, 220, 263Elias Norbert 47Eliasz, św. 268, 269Eluard Paul 296Elżbieta II 305English Paul 169Enver -beg (Enver Paşa) 194Erazm z Antiochii, św. 181Erazm z Rotterdamu 69Eurypides 122Eutymiusz Tyrnowski 310Evans Arthur 237, 247, 297Eyles John 14, 25

F

Farley James 154Fasmer Max 165Feridi 240Filip II 121, 124, 165, 203Filip V 125Filipović Milenko 163Firth Raymond 46, 48Fleischer Michael 45Fotev Metodija 292

351

Goszczyńska Joanna 129Gould Peter 22Goździk Jan 77Górdziałek Józef 90Graboń Andrzej 115Grabrijan Dušan 168Grabska Elżbieta 87Gracianskij Andriej 105, 110, 166Granö Olavi 16Grédion Sigfried 86Gregory Derek 65Greimas Algirdas 46Grigorian Eduard 165Grigorow Georgi 132Grigorowicz Wiktor 221, 232, 280Grisellini Francesco 100Grozdanov Cvetan 175, 231, 232, 234Grozdin Hristo 311Gruev Dame 141, 194, 256Grzegorz Cambłak 310Grzegorz I Wielki 227Grzegorz II, abp 229Grzegorz Palamas, św. 229Grzybowski Jerzy 77Guleski Sotir 292Guli Pitu 193Guliński Stanisław 146Gułkowski Jerzy 36Gutorow Jacek 65Gzell Sławomir 294G’uckova Fani 303G’určinov Milan 284G’určinova Anastasija 110G’uzel Bogomil 284―287, 303, 313

H

Habermas Jürgen 48Hadaczek Bolesław 90Hadžiev Vanja 144Hadžikonstantinov -Džinot Jordan 133,

147, 182, 184, 189, 197, 239, 244, 270, 275, 300

Hadživasiljević Jovan 252Hafiz Mehmed 245Haki Çelebi 240

Hall Edward 25, 29Halpern Joel 108, 162Hałas Elżbieta 46―48, 87, 296Hamdi -bej 134, 146, 155Hammond Nicholas 109, 113, 121, 122,

124, 125Handke Kwiryna 97, 260Hard Gerhard 58Hardy Thomas 75Harrison Paul 14Hasan -pasza 148Haussig Hans -Wilhelm 181, 207, 228Haxhihasani Qemal 149Hay Robert 55Heidegger Martin 16Hekatajos z Miletu 122Herder Johann, von 277Herodot 112, 114, 136Hezjod 112Hierokles 130Hipokrates 250Hjelmslev Louis 46Hodrová Daniela 78Hodża Enver 124Hołówka Teresa 29Homer 108, 199, 212Hopfinger Maryla 84Hristić Stevan 234Hristov Stojan 304Hristova -Jocik’ Svetlana 286Hugo Victor 87Huma Szach Sultana 240, 241Hunt Philip 188Husein Szach 241Husserl Edmund 23

I

Ibsen Henrik 60Igow Swetłozar 77, 265, 284Ihnatowicz Ewa 87Ilić Mihailo 168Iljov Vasil 247İnciciyan Ğugas 171Inglot Mieczysław 89Ionesco Eugène 86

352

Joksimović Hranislav 252Jordan Terry 62Jordanovski Ljupčo 300Jovan Oliver 182, 230, 268Jovančević Branislav 174Jovanov Mitko 200Jovanovik’ Marinela 301Jovanovski Meto 308, 313Jovkov Arsenij 193Jowkow Jordan 78Juda Celina 89, 286Juliusz Cezar 312Jung Carl Gustav 38Jurewicz Oktawiusz 206Jurišić Gedeon 238Justynian I Wielki 170, 205, 221, 223,

227, 256Juvan Mirko 304

K

Kacarow Gawrił 123, 128Kaczyński Maciej 62, 309Kadłubek Wincenty 126Kadłubek Zbigniew 29, 56, 72, 122, 261Kalinowska Maria 90Kallimopolou Eleni 216Kałojan Asen 156Kamionka -Straszakowa Janina 78Kapandżi Ahmed 215Kapčev Georgi 195Kaplan Bernard 37Kapustin Antonin 108, 129, 130, 138,

153, 155, 184, 230Kapuševska -Drakulevska Lidija 298Kara Trifun 240Karajanov Ilija 286Karajowow Toma 253Karanov Efrem 280Karanučev M. 292Karaoğlan 240Kardula Niko 133Karev Nikola 256Karinte Eleni 155Karłowa Marija 112, 150, 157, 158,

173, 176, 184, 186, 192, 234

Isaak Çelebi 240Ishak -beg 240Ismail -beg 133, 148Ivanov Blagoja 299Ivanova N. 305Ivanova Olga 138, 139, 165, 278, 281Ivanovska Irina 301Ivanovski Jovica 300Ivanovski Srbo 286, 287Iwan Rylski, św. 182Iwan Władysław 136Iwanow Ilija 101Iwanow Jordan 111, 135, 136, 147, 151,

182, 185, 223, 227, 231, 232, 238, 240, 266―269, 271, 275, 283, 310

Iwanow Wiaczesław 70Izabela I 207Izokrates 121

J

Jačev Risto 286, 293Jaja -pasza 241Jałowiecki Bohdan 89Jan, abp 206Jan Chryzostom (Złotousty) 227Jan I Tzimiskes 135Jan Kukuzel, św. 186, 230Jan Stauracjusz 206Janczak Julian 165Janevski Slavko 155, 273, 274, 284,

292, 293, 297, 299Janion Maria 24Janusz Maria 202Jaranow Dimityr 145, 163Jargina Zoja 17Jaspers Karl 31, 38Jerzy Kratowski, św. 209Jesenšek Marko 293Jędrzejczyk Dobiesław 14, 19, 28, 29,

34, 54, 74Jigit -pasza 241, 249Joakim Osogovski (Sarandaporski), św.

182Johnston Ron 14, 22Jokiel Irena 65

353

Karol I 155Karovski Lazo 153, 178, 269, 305Karpoš 148, 242, 256Karwowska Elżbieta 67Kasarełło Lidia 78Kasim Pasza 207Kasumović Milan 104Katardžiev Ivan 178Katarzyna Wielka 209Kavasilas Konstantyn 230Kawka Maciej 215Kele František 202Kellerman Aharon 28Kemal Rustem -beg 246Kietlińska Anna 86, 197Killian Lewis 47 Kiosew Aleksandyr 306Kitančev Trajko 266Kitanoski Mišo 134, 148, 152, 166,

191, 198, 218Kitevski Marko 264Kitowska -Łysiak Małgorzata 57, 80,

118Kletnikov Eftim 142, 286Kliman Aldo 299Kliment, św. 136, 137, 144, 152, 153,

181, 183, 221, 223―225, 229, 230, 232, 234, 256, 267, 271, 275, 276, 305

Kłoczowski Jan Andrzej 44Kłoskowska Antonina 45Knežević Miloš 317Kocevski Danilo 238, 240, 241, 245,

246, 248, 249, 252, 253, 256, 287, 297, 299

Koco Dimče 116Kohoski Vladimir 150Kolar -Panova Dona 255, 256Kolbe Kica 291Kolbuszewski Jacek 76, 85, 90, 170,

293Koledarow Petyr 144, 224Kolevski Pando 287Kolumb Krzysztof 142Kondakow Nikodim 126, 209

Kondracki Jerzy 61Koneczny Feliks 131Koneski Blaže 281, 286, 287, 292, 293,

304Konew Ilija 132Konikowska Magdalena 57Konstantinov Duško 195Konstantinov Hristo 178Konstantinov Miloš 157Konstantyn Asen 238Konstantyn I Wielki 135Kornecki Marian 294Kornhauser Julian 129Kosara (Teodora Kosara) 184Kosma i Damian, św.św. 249Kostić Kosta 196Kostov Kiro 189, 190Kostov Vladimir 275Kostyrko Teresa 41, 42Koter Marek 97Koteski Jovan 286, 287, 292Kotovčevski Mitko 106, 113, 119,

178Kovačevski Zoran 287Kowalczyk Andrzej 62, 169Kowalczykowa Alina 76Kowalenko Władysław 124Kowalik Artur 263Kowalska Małgorzata 30Kowalski Andrzej 50Kowalski Piotr 58, 73, 170, 261, 265Krajkow Jakow 240Krasuski Krzysztof 89Krawczak Ewa 37, 41Krčovski Joakim 182, 184Krle Risto 212, 235Krleža Miroslav 246Królikowski Jeremi 55, 63, 64, 74, 103Krstevski Hristo 254Krstić Branislav 265Krum 100Krzywicki Ludwik 143Ksenofont 143Kubińska Olga 37Kubłaj -chan 92

23 Symbole…

354

Link Jürgen 44Lloyd Robert 15Lorca Federico García 286, 292, 294Low Setha 14, 55Lowenthal David 17, 23Lukács György 75Lukermann Fred 15, 18, 25Lund Katrin Anna 58Lurker Manfred 43Lužina Jelena 313Lynch Kevin 14

ŁŁabęcka -Koecher Małgorzata 240, 248Ładogórski Tadeusz 165Łotman Jurij 309Łozanowa Ralica 230Łoziński Jerzy 62, 309Łukasz, św. 130

MMachalski Franciszek 81Macheta Lidia 264Maciejewski Witold 262Madyda Władysław 67Madžunkov Mitko 262, 287, 299Maffesoli Michel 46Magidowicz Josif 104Magidowicz Wadim 104Majda Tadeusz 248Majewski Kazimierz 67Majski Nikola 193Makazlieva Eli 291Malingoudis Phaedon 128Malkovski G’org’i 148Małczak Leszek 92Małecki Mieczysław 129Manakis Janaki 134, 155Manakis Milton 134, 155Mančevski Milčo 151Maneva Elica 128Manević Todor 252Maninski Aco 241Manojlov Pande 303Mantegazza Vico 246

K’ulavkova Katica 260, 263, 268, 285, 286

Kuligowski Waldemar 79Kuljić Todor 253Kumbaradži -Bogoevik’ Lidija 240, 250Kunce Aleksandra 29, 56, 79, 93, 261Kusturica Emir 161, 252Kuźma Erazm 81Kynczow Wasił 110, 135, 136, 141,

147, 151, 155, 158, 162, 163, 186, 189, 191, 233―235

L

Labuda Gerard 124Lafazanovski Ermis 287, 297, 299, 311Lakaliska Sneška 238, 243Lałczew Dragomir 155Langer Susanne 26, 39, 40, 52Lapie Alexandre 101Launey Marie, de 134, 146, 155Lauretanus Petrus 100Lawrence -Zúñiga Denise 14, 55Lazarevski Angel 109Leake William 157Lehr -Spławiński Tadeusz 124Lejan Wilhelm 171Leko Dimitrije 251Leon, abp 227Leov Jordan 295Lepavcov Aleksandar 106Lesky Albin 143Leveque Pierre 67Lévi -Strauss Claude 49, 69Lewis Gareth 63, 70, 74Lewis Raphaela 239, 243Ley David 16Libura Hanna 14, 18, 21, 22, 24,

26―28, 51, 52, 54, 57, 65, 66, 70, 75, 80, 261, 263, 302

Lichaczow Dmitrij 85Lichański Stefan 89Ligęza Wojciech 87, 88Limani Same 304Limanoski Nijazi 144, 145, 147, 149,

163, 187, 198

355

Mara (Mara Branković) 198Marek Aureliusz 249Maria Egipcjanka, św. 228Marina Męczennica, św. 231Mariot Peter 202Marko (królewicz) 105, 137―139, 176,

193, 241, 253, 262, 264, 268, 270, 272, 292, 295

Markowski Michał 277Martinovski Nikola 252Maryański Andrzej 145, 178, 215Maslow Abraham 21Mateski Z. 178Matevski Mateja 286Matka Teresa z Kalkuty 255Matkovski Aleksandar 100, 104Matoré Georges 80Mavrovska Dafinka 254Mavrovska Dragica 254Mazov Ivan 242, 313Mazower Mark 157, 203, 205―208,

210, 212, 213, 216, 218, 219Mazurczak Urszula 69Mažovski Isaija 195, 272Mączak Antoni 78Mead George 22, 39, 47, 48Meddah -baba 249Mehmed II Zdobywca 247Mehmed IV 141Mehmed V Reşad 245Meinig Donald 14, 58Menduh -beg 246Menescardi Giustino 100Merleau -Ponty Maurice 30Metodij, metropolita 195Metody, św. 214, 232, 256Michalik Joanna 36Michał Anioł (Buonarroti Michelange‑

lo) 83Michał III Szyszman 185Mickovik’ Slobodan 287Mieletinski Eleazar 261Migański Jacek 30Mihajlović Josip 251Mihajlovski Dragi 299, 304, 306

Mihajlovski Jordan 182Mikołaj I 187Mikołaj, św. 269Mikołajczak Aleksander 189Mikulčik’ Ivan 107, 123, 126, 127, 170,

198, 237Mikulina Elena 17Miladinov Dimitar 107, 112, 162, 189,

194, 206, 234, 248, 262―265, 267, 268, 270―272, 274―277, 289, 305

Miladinov Konstantin 107, 112, 162, 189, 194, 206, 234, 248, 259, 262 ―265, 267, 268, 270―272, 274 ―277, 289, 305

Milan Obrenović 240Milićević Živko 175Miller Emmanuel 212Milutin (Stefan Milutin) 137, 186, 238,

239Minevski Blaže 295Miodyński Lech 43, 189, 202Miovski Tome 178Mirčevska Mirjana 197, 290Mirindin G. 122Mirković Lazar 184Mironska -Hristovska Valentina 274, 313Misew K. 17Misirkov Krste 121, 193Mišić Siniša 238Miteva Dimka 281Mitkov Marinko 280Mladenovski Simo 306Mładenowa Olga 132Mojżesz 269Mokrzycki Edmund 52Momirovski T. 251Monev Ljubiša 176Monge Gaspard 74Morawińska Agnieszka 13, 60, 81, 105,

290, 316Moroz -Grzelak Lilla 287Morris Charles 48Morrisson Cécile 115Morritt John 122Moutzopulos Nikolaos 135Mowrer Orval 39

23*

356

Okopień Krzysztof 36Olesiak Grzegorz 89Olimpias 289Olkiewicz Joanna 67Olkusz Wiesław 81Olszewska -Dyoniziak Barbara 36Onufri 231, 238Orlik Filip 209Orlik Piotr 43Ormandżijan Agop 171Ortakov Boris 230Osmanli Dimitrie 254Osmanli Tomislav 298―300Osmond Humphry 29Osolnik Vladimir 293Ossowski Stanisław 76, 89Otok Stanisław 62, 169

P

Paassen Christiaan, van 23, 25, 28, 29Paik’ Milenko 264Pajsije 141, 232Pajsije, metropolita 252Palavestra Predrag 307Palikruševa Galaba 128, 131, 146, 147Panov Anton 152Panov Branko 128, 147Panov Mitko 106, 148, 167, 197Panov Nikola 105, 183Parfianowicz Sławomir 277Parg’ovski Vencislav 270Park Robert 17, 22Parsons Talcott 87Pasierb Janusz 288Passarge Siegfried 14, 61Patek Artur 218Patelarios Athanasios 211Patoczka Piotr 66Pavle, bp 232Pavlović Jeremija 141Pavlovski Božin 303―305, 307, 313Pavlovski Radovan 271, 284―286Paweł, św. 100, 129, 130, 204, 205Pawliszyn Aleksandra 78Pawłowski Tadeusz 35

Mroczek Izabela 291Mugerauer Robert 15, 66Muhik’ Ferid 118, 119Muličkoski Petar 168Murat I 106, 139, 245Murat II 146, 206, 247Murzajew Eduard 276Musek Janek 38, 40, 44, 261, 262Muslihuddin Abdul Gani 239Mustafa -pasza 240

N

Nałkowski Wacław 61Nanevski Duško 271Naum, św. 221, 224, 226, 230―232,

256, 269, 271Naumow Aleksander 129Nawotka Krzysztof 126Nedelkovski Kole 267, 272Nedelkovski Mile 292, 299Nedeljković Dušan 252Ničev Blagoja 304Niebrzegowska Stanisława 272Nikefor Gregoras 227Nikefor Patriarcha 221Niketas I 129Niketić Gojko 165Nikolov Velimir 169, 170Nikolovska Snežana 300Nikolovski Slave 178, 198Nora Pierre 317Norberg -Schulz Christian 13, 30―32,

60, 62, 65, 70, 103, 118, 259, 266, 276, 290, 295

Novaković Stojan 238Nowicki Andrzej 13Nowosielska Ewa 63, 74Nowosielski Kazimierz 78Nurek Stanisław 14Nušić Branislav 152Nycz Ryszard 277

O

Obrębski Józef 168Ochab Maria 44

357

Pédech Paul 69Peirce Charles 39, 52, 79Pejčinovik’ Kiril 151, 184, 275Penušliski Kiril 138, 262, 272Perdikkas I 112, 120Perkovski Dičo (Zograf) 175Perseusz Antygonida 241Perykles 121Petka, św. 268Petkov Apostol 194Petković Živko 137Petkovska Antoanela 286Petrarca Francesco 85Petreski Hristo 299, 303Petreski Petar 299Petronić Olja 317Petrov Kostadin 237Petrova Eleonora 125Petrović Vladimir 107Petrovski Trajan 287, 288, 294, 303,

304, 313Petrovski Trajko 158―160Petruševska Nikolina 165Petruševski Ilija 100, 165Pfeiffer Ehrenfried 61Piaget Jean 30Pianka Włodzimierz 165, 281Piątkowski Krzysztof 37Piccolomini Enea 242, 247Pieńkos Andrzej 87Piętkowa Romualda 261, 262Pirivatrić Srđan 134, 227Pirveli Marika 282Piskozub Andrzej 67, 102, 107, 143, 147Pitagoras 181Plasari Aurel 133Plevneš Jordan 117, 289Plutarch 181Płaskowicka -Rymkiewicz Stanisława

240, 248Pocock Douglas 75Podosinow Aleksandr 61Poincaré Henri 28Pokropek Marian 168Pol Wincenty 76

Polenakovik’ Haralampie 252Polibiusz 123, 221Polo Marco 92Pomian Krzysztof 317Pop -Atanasov G’orgi 99, 129Popov Stale 198, 200, 291, 292Popov Stole 161Popović Dušan 133Popovski Ante 270, 280, 285, 286, 310,

311Popovski Jovan 113, 167, 176Poprzęcka Maria 42, 68Porteous John 90, 91Potocka Małgorzata 135Pouqueville François 122, 126, 149,

159, 198, 199, 221Poźniak Telesfor 78, 264Praz Mario 87Prličev Grigor 233, 290, 311, 312Proeski Toše (Todor) 193Proeva Nade 122, 223Prohor, abp 230Prohor Pčinjski, św. 182Prokopiev Aleksandar 287, 299Protogen, bp 223Proust Marcel 82Przedpełski Andrzej 70Przybył Elżbieta 263Ptolemeusz I Soter 121Ptolemeusz Klaudiusz 60, 99, 100, 186

221, 279Pulevski G’org’i 173, 175, 269, 289, 312Puzynina Jadwiga 262

R

Racin Kočo 111, 294Radew Żeżko 101Radičevski Naume 294Radovanović Vojislav 105, 117, 118,

151, 167Radwański Witold 239Ramzes II 158Rancew -Sikora Dorota 71Raynor John 91

358

Sandžakoski Stefan 180, 181, 187Sapir Edward 73Sarı Saltık 231Sarkanjac Branislav 306Sartre Jean -Paul 254Sauer Carl 14, 17, 58, 61Sava, św. 232, 238Sawicka Grażyna 282Schlüter Otto 14, 61Schon Donald 39Schütz Alfred 17, 23, 46Schwarz Rudolf 60, 62Seamon David 14Selim I 141Seliszczew Afanasij 150, 165Sennet Richard 57Serafimow Canko 132Shapcott Thomas 305Siemionow -Tian -Szanski Piotr 61Sienkiewicz Barbara 52Siennicka Halina 252Sierociuk Jerzy 64Siljan Rade 294Simonides Dorota 62Simovski Todor 281Sinaitski Teodosije 211Sinân Mimar 172Siri Baba Ahmed 210Sirma Vrleska 194Skenderbeg 255Skok Petar 165Skowronek Małgorzata 230Skucińska Anna 260Sławejkow Petko Raczew 211Sławejkow Petyr 100, 101Sławek Tadeusz 31, 72, 256, 299Sławińska Irena 72, 86Smilevski Vele 297Smiljanić Toma 186Smith Susan 14, 57Smolčić -Makuljević Svetlana 269Smoleński Jerzy 164Smolińska Teresa 62Snegarow Iwan 211, 221, 222Sobierajski Zenon 64

Relph Edward 14―16, 23, 25, 27, 133, 138

Rendžov Mihail 286, 295Rewers Ewa 13, 56, 58, 66, 68Richards Ivor 39Ricoeur Paul 44Risteski Ljupčo 174Risteski Stojan 273, 307Ristevski Goce 295Robotycki Czesław 89, 261Rodak Magda 263Rodak Paweł 263Roksana 121Roman IV Diogenes 182Rosch Eleanor 58Rosenthal Juliusz 194Rosińska Zofia 36Rosiński Tomasz 62, 309Rospond Stanisław 278, 280Rosset François 317Rostropowicz Joanna 85, 142Rousseau Jean -Jacques 85Rowntree Lester 62Rożek Lucyna 275Rudkowski Tadeusz 277Rumi Dżalaluddin 146Ruskin John 68, 76Russet Dimityr hadżi 101Rybicka Elżbieta 277Rygielska Ewa 105Rygielski Janusz 105, 114Rylke Jan 55, 63, 64, 74, 103Rymut Kazimierz 280Rzetelska -Feleszko Ewa 279

S

Sabbataj Cwi 210, 214Sagan Iwona 14, 19, 57Salvesen Christopher 58Samuel 100, 130, 131, 134―136, 184,

221, 222, 224, 227, 234, 235, 237, 256, 271, 273

Samuels Marwyn 16Sandanski Jane 194, 195, 214

359

Sokrates 181Solak Elżbieta 101Solev Dimitar 298, 299Sorkočević Ivan 105Sorokin Pitirim 47Sosnowska Danuta 90Spaso Radoviški, św. 209Spasojević Snežana 317Sperber Dan 49, 50, 195Spirydon, św. 244Springer Sławomir 43, 44Spychalski Marian 296Srbinovski Mladen 195, 247, 288, 290,

297, 301, 302Stalev Georgi 133, 182, 270, 287, 305,

312Stamatoski Trajko 165Stamenov Sveto 237, 240, 242, 251Staniszewski Andrzej 62Stanković Siniša 221Stankovski Jovica 117Stardelov Georgi 122, 125, 129, 131,

172, 223, 283, 287, 289Starova Luan 113, 296, 313Stavridis Aleksandar 252Stawowy -Kawka Irena 178, 215Stea David 37Stefan (Stojan Veljanovski), abp 193Stefan Uroš III 268Stefan Uroš V 229Stefanija Dragi 304Stefanovski Goran 254Steinbeck John 74Stjepan Tomašević 241Stojanoski Bojko 111Stojanovik’ -Lafazanovska Lidija 174,

306Stojčevska -Antik’ Vera 313Stojčevski Sande 286Stolarek Zbigniew 60Stomma Ludwik 293Stone Ellen 194, 213Strabon 122, 198Strauss Anselm 48Strączek Tomasz 168

Strezov Samuil 304Strezovski G’oko 198Strezovski Jovan 291Stroeker Elisabeth 259Strossmayer Josip Juraj 190Subtelny Orest 209Suchanek Lucjan 264Sujecka Jolanta 102, 192, 260, 283Sulejman Wspaniały 204, 240Svetieva Aneta 175, 178, 179Symeon I Wielki 224Symotiuk Stefan 30, 56, 83, 122Szahaj Andrzej 43Szatrawski Krzysztof 83Szczepański Marek 89Szczukin Wasilij 78, 282, 309Szekspir William 135Sziszkow Stoju 142, 185, 188Szostkiewicz Adam 44Szpociński Andrzej 283Szulc Witold 189Szymor Piotr 119

Š

Šaban Iljaz 160Šakir Vojvoda (Krsto Germov) 194Šapkarev Kuzman 267, 311Šatev Pavel 213Šeleva Elizabeta 68, 284, 285, 287,

291, 298, 300, 306, 309Širilov Petar 303Škalovski Pande 113Škokljev Antonije 198Šoklarova -Ljorovska Germanija 202Šopov Aco 286, 303Šopov Vladimir 287Šukarova A. 171

Ś

Ściborowska Barbara 66Ślęczka Tomasz 126Świderkówna Anna 90Świtalski Władysław 25

360

Trajkovski Nikola 190Trąpczyński Włodzimierz 104, 138, 155,

161, 163, 188, 198, 213, 243, 245Trifunoski Jovan 140, 145, 148, 152, 157,

159, 160, 162, 166―168, 197, 247Tućan Fran 115Tufai Muzafer 286Tukidydes z Aten 109, 121Turner Ralph 47Turner Victor 41Turundžev Aleksandar 194Twain Mark 74Tyler Stephen 37Tymowski Michał 57Tyszkiewicz Wiesława 112Tytus Liwiusz 198, 221

U

Uglješa Jovan 137Ujma Magdalena 69Uług -beg 288Uroševik’ Vlada 286, 287, 292,

297―299, 313Uspienski Boris 43Uzunov Hristo 194

V

Vangelov Atanas 286Varošlija Branko 299Vasari Giorgio 68Vasilevski Ivan 241Velev Ilija 180Veličkovski Bone 158, 159Velimirović Nikolaj 221Veljanovski S. 178Verković Stefan 166, 184, 198, 262,

265―267, 270, 271, 276, 289, 302, 305

Vico Giambattista 76, 277Vidal de la Blache Paul 14, 18―22, 58Vidoeski Božidar 101Vitkov David 157Vladova Jadranka 298, 302Vlahov Dimitar 216

T

Taczewa Elena 173, 191Tahu Naum 134Talevski Jove 106Tankovski Nikola 193, 194Tańczuk Renata 277Tarnowski Józef 276Taskata Serski (Atanas Daskalov) 194Taškovska -Arsova Nada 244Taškovski Ljuben 286, 287, 293Taszew Spas 190Taszycki Witold 278Tatarkiewicz Anna 220Tatarkiewicz Władysław 76Tatić Žarko 184Taylor John 58, 260Teodoru Viktorija 294Teofilaktes, abp 181, 224Terzić Slavenko 307Thoreau Henry David 39Tilley Christopher 58Tillich Paul 44Timur Taş -pasza 249Tito (Josip Broz) 178, 256Tiulekow Dimityr 132Tocinovski Vasil 160, 270, 294Točko Ivan 270, 290Todorova Maria 119Todorovski Gane 253, 260, 264, 287,

296, 299Tokarska -Bakir Joanna 58Tołstaja Swietłana 56, 263Tołstoj Nikita 101, 261Tomoski Tomo 170, 224Tomovski Krum 128, 146, 164,

171―173, 175, 251Toporow Władimir 55, 56, 58, 59, 66,

78, 83, 88, 263, 272Tot -Naumova Ljerka 297Toynbee Arnold 67, 146Tozer Henry 104, 109, 126, 142, 155,

159, 169, 189, 247, 250Trajanovski T. 134Trajczew Georgi 175Trajkovski G’orgi 253

361

Vlahov -Micov Stefan 117, 119, 120, 137, 154, 233, 252

Voeglin Eric 46Voss Christian 102Vražinovski Tanas 182, 187, 271, 272,

274, 275Vujević Pavle 105Vukanović Tatomir 153, 165Vukašin 137Vulcanescu Romulus 60

W

Waklinow Stanczo 67Wallis Aleksander 51, 56, 57, 63―65,

82, 208, 248, 311Walmsley Dennis 63, 70, 74Walpole Robert 188Ward Barbara 24Wasilew Sawa 294Weber Max 24Wegener Philipp 39Weigand Gustav 133, 151, 163Wenedikow Iwan 123Werner Heinz 37Weyand Johann 176, 177Węcławowicz Grzegorz 70White Kenneth 301, 313Whorf Benjamin Lee 73Wieczorek Aleksandra 78Wierzbicka Katarzyna 67Wieszczij Oleg (właśc. Baszmakow

Aleksandr) 126Wilczyński Witold 13, 16, 18, 50, 55,

61, 64Wilkinson Henry 131Williams William Carol 31Wilowski Włodzimierz 44Władimirow Wiktor 17Wojciechowski Krzysztof 77Wojcieszuk Anna 197Wojnakowski Ryszard 43Wojtyła -Świeżowska Maria 276Wolicka Elżbieta 57, 80, 118Wolska Dorota 277Woolridge John 23

Woźniakowski Jacek 42Wódz Jacek 14Wójcik Tomasz 76Wright John 14, 17, 70Wrocławski Krzysztof 218, 261, 272Wyrobisz Andrzej 57Wysłouch Seweryna 46

Y

Yi -Fu Tuan 13, 15―17, 22, 28, 30, 31, 60, 63―65, 67, 69, 81, 105, 121, 127, 151, 171, 192, 290, 299, 309, 316

Ypsilanti Aleksander 231

Z

Zabłudowski Tadeusz 181Zachariadis Nikos 178Zafirov Dimče 244Zając Paweł 263Zalewski Tomasz 24Zargarian Ruben 307Zdravkovska Žaneta 200Zdravkovski Cane 254, 301, 302Zeidler -Janiszewska Anna 78, 299Zemon Rubin 158Zieliński Bogusław 189, 192, 218, 283Ziemilski Andrzej 17Zimand Roman 85Zlatanov Metodi 226Znaniecki Florian 51, 61, 89Zografski Partenije 175Zowczak Magdalena 183

Ž

Žefarović Hristofor 231Žinzifov Rajko 263, 264, 270, 302

Ż

Żabicka -Czop Mira 86Żajworonok Witalij 265Żegleń Urszula 54, 79Żółkiewski Stefan 84Żyłko Bogusław 66, 83

363

A

Adriatyckie Morze (Adriatyk) 107, 108, 135, 170, 221, 295

Afryka 91, 120, 209, 216Ahil (wyspa św. Achillesa) 135, 227,

268Ajgaj 112, 121, 122, 124Albania 98, 102, 103, 127, 131, 135,

144, 159, 162, 178, 195, 200, 224, 234, 252, 298, 307

Aleksandria 121, 125, 210, 227Algieria 149, 177Ameryka Północna 75Ameryka Środkowa 120Amsterdam 208Amu -Daria 281Amzabegovo 281Anatolia 139, 146, 158, 296Anglia 75Ankara 239, 304Antarktyda 229Antiochia 227Antwerpia 211Antygoneja 124Aračinovo 151Ararat 289Argolida (Argolis) 90

Indeks nazw geograficznych*

* Wykaz obejmuje występujące tylko w tekście warianty (historyczne, ortograficzne), nie uwzględniając nazwy Macedonia, etymologicznych form toponomastycznych, dzielnic miast oraz mikrotoponimów.

Argos 120Armenia 158, 195, 307Armensko 194Armonia 127Asamati 165Astraia (Astraion, Astraeum) 124, 127Ateny 68, 105, 123, 177, 189, 204,

208Athos (góra Athos, Święta Góra) 111,

128, 174, 177, 185, 187, 188, 210, 211, 262, 288, 289

Attyka 203Australia 177, 178, 200, 288, 296, 304Austria 153Azja 120, 124, 209, 239, 288Azja Centralna 120Azja Środkowa 125, 207, 288, 292Azja Zachodnia 125

B

Baba 268Babilon 121Babin Dol 182Babuna 116, 139, 145, 165Bagdad 210, 245, 300Balanci 144Ballsh 271

364

Bośnia 89, 107, 135, 147, 158, 175, 198, 214, 244, 245, 262

Bregalnica 129, 270, 272, 281Brindisi (Brundisium) 107Buchara 207Buda 192Budapeszt 255Bukovo 115, 116, 155Bułgaria 98―102, 111, 123, 132, 135,

147, 178, 190, 216, 217, 227, 233, 288, 298

Burgas 132Bursa 244, 250Bylasora 117, 123, 125, 281

C

Capari 273Carev Dvor 273Chalkidycki Półwysep (Chalkidiki) 99,

103, 111, 127, 128, 137, 203Chania 139Chaskowo 132Chiny 59, 67, 114, 274Chorwacja 84, 211Craiova 138Crna Reka (Erigon, Kučuk -Kara Su)

123, 187, 198―200, 273Crnik 158Cypr 99, 227, 307Czarna Góra (Czarnogóra) 98, 111,

191, 268Czarne Morze 178Czechy 296

Č

Čaušica 123Čemarsko 273

D

Dacja 113, 130Damaszek 244, 300Dardania 115, 130, 163, 233Dassaretyda 125, 150, 221, 233

Bałkany (Półwysep Bałkański) 78, 80, 98, 101, 103, 105, 119, 120, 127, 140, 142, 145, 146, 151, 155, 160, 165, 170, 181, 187, 188, 209, 210, 212, 217, 222, 240, 250, 255, 264, 279, 285, 289, 298

Banica 241Bapčor 166, 218Bardovci 246Bargala 281Basra 300Belasica 110, 124, 136, 269, 283Belgrad (Parnoforo) 104, 109, 114, 160,

177, 192, 252, 300Ber 153, 173, 207Berat 124, 159, 231, 232, 238Bergen -Belsen 217Berkeley 17, 61Berlin 68Berovo 158, 185, 186Berzitija 128, 134, 278Besarabia 100Betlejem 69Bieszczady 296Biljanini Izvori 235Bistra 169, 269Bistrica 98, 99, 101, 156Bitola (Bitule) 107, 109, 112, 115,

116, 131, 133, 135, 139, 145, 148, 154―158, 160, 172, 177, 178, 184, 190, 194, 213, 217, 227, 229, 231, 234, 244, 272, 279

Bitynia 181Bizancjum 127, 129, 180, 205Bliski Wschód 243, 298Błagoewgrad (Gorna Džumaja) 139,

178Bogaz 167Bogdanci 172, 190Bogomilsko Pole 165Bogoslov 165Bojmija 218Bonče 117, 199Bor 116Bosfor 145, 211, 263

365

Debar (Deborus) 103, 145, 149, 150, 162, 163, 170, 172―174, 186, 211, 234, 296

Debarca 235Debarskie Jezioro 147Debrešte 128Dečani 131, 150, 268Delčevo (Carevo Selo, Vasilevo, Sulta‑

niye) 141, 191Delfy 124, 263Delos 198Demir Hisar 172, 178Demir Kapija 107, 109, 115, 138, 170,

264Derriopia 123Derven 162Detroit 209Devol 129, 224, 267Dion 121Divle 175Diyarbakır 193, 304D’mbeni 166Dobera 124Dobrača 131Dobrudża 89Dojran (Tauriana) 99, 102, 107, 110,

111, 115, 231Dojrańskie Jezioro (Prazias) 104, 114,

115, 295Dolna Reka 147Dolna Župa 147Dolno Banjišta 148Dostoneia 198, 201Dračevo 161Dragovitija 128, 278Drama 111Drembica (Velika) 224Drenok 165Drenovo 130Drim (Czarny Drim, Drilon) 105, 108,

124, 150, 163, 185, 221, 231, 235Drimkol (Struški Drimkol) 113, 147Držilovo 145Dubrownik 84, 238Dunaj 124, 127, 130, 135

Durrës (Drač) 107, 128Dzierżoniów 303Džepište 163, 187

E

Edessa 121Edirne (Adrianopol, Odrin) 139, 146,

239, 283, 290Egejskie Morze 85, 99, 105, 108, 109,

127, 142Egipt 121, 154, 158, 177, 209, 211,

214, 233, 239Elbasan 112, 134, 146, 147, 234Enchelani 220Enidže (Enidže Vardar) 157, 194Eordaja 121, 124, 198Epir 98, 103, 128, 130, 132, 174, 198,

203Europa 60, 75, 78, 97, 101, 127, 144,

156, 161, 176, 177, 179, 191, 196, 208―211, 214, 216, 230, 245, 257, 260, 266, 288, 289, 305, 306, 317

Euxini 127Euzoni 99Evora 208

F

Farsalos 312Fergańska Kotlina 288Filippi (Philippi) 100, 130, 204, 262Florencja 68, 83Francja 18, 19, 21, 298, 311

G

Galičica 110, 124, 231, 269, 289Galičnik 175Gališča 292Gazi -Baba 241, 297Gdynia 296Genetae 127Genewa 195Genezaret 129Genua 209

366

J

Jablanica 99, 104, 113Jaffa 214Jajce 297Jakupica 99Janina 147, 189, 206Jelovjane 144Jerozolima 69, 70, 129, 208, 214, 227,

238Jordan 310Jugosławia 109, 111, 128, 164, 169,

170, 178, 270, 291, 296, 303Jurukluk 197Jurumleri 160Justinianopolis 221

K

Kačanik 105, 107, 160, 295Kadino Selo 281Kair 210Kalaja e Zvezdës 267Kale -Dzvezda 267Kališta 131, 181Kanada 288, 296, 304, 305Kaneo 228Kapadocja 288Karbala 210Karpaty 288Kassandra 128Katalonia 208Katlanovo 160, 248Kaukaz 187Kavadarci 124, 125, 172, 183, 197Kavala (Neapolis) 100, 130, 185Kellion 124Kičevo 99, 105, 108, 138, 145, 147, 158,

178, 186, 187, 197, 211, 238, 249, 267Kijów 211King Lake 229Kirgizja 288Kisela Voda (Ekşi Su) 253Kittim 99Kiustendił (Amfipolis, Pautalia, Wel-

bużd) 106, 123, 171, 185

German (masyw) 104German (Agios Germanos) 136Gevgelija 99, 110, 160, 189, 271Golem Grad 136, 268Golo Brdo 147, 163Gopeš 134Gora 147, 235Gorica 136, 235Gorna Belica 166Gostivar 111, 139, 145, 148, 150, 172,

197, 267Gradec 182Gradište (Legen Grad) 267Gradsko 159, 169Gramos 101, 136, 218Graždeno 218Grecja (Hellada) 60, 90, 98, 102, 103,

115, 129, 137, 148, 167, 189, 193, 204, 205, 216, 295, 298

Grenada 207G’upsko Kladenče 280

H

Hawana 305Heraklea 106, 107, 124, 126Hermeleja 222Hilandar 187, 188, 238, 275Himalaje 288Hiperborea 198Hiszpania 278Hunza 125

I

Idomeni 189Idrizovo 281Ierissos 128Iliria (Illyricum) 100, 130, 143, 150,

198, 221, 227, 233Indie 75, 91, 214Iran 211, 307Irkuck 195Itaka 285Italia (Włochy) 75, 206, 278, 286,

312

367

Klisura 193Knežje 123Kočani 110, 139, 141, 160, 196, 274Kodžadžik (Sveti Grad) 170, 281Kokino 116, 117Kokre 201Konče 183Kondovo 151Konjsko 165Konya 139, 297Kopanica 162Kopanos 121Korab 104, 269Korcza 101, 136, 175, 193, 212, 224,

231, 267Korfu 297Kosowe Pole 138, 245Kosowo 98, 102, 105, 117, 122, 144,

148, 149, 161, 262, 295, 307Kostenarija 156Kostur (Kastoria) 129, 138, 153, 159, 172

―174, 177, 193, 218, 234, 269, 281Košnica (Kusinica) 185Kozjak 104, 138Kožani 104, 156, 281Kožuf 110, 162, 198, 201Kraków 126, 209, 217Kratovo (Tranupara) 104, 123, 138,

172, 190, 194, 195, 238Kremenica 139Kreta 111, 211, 237Kristoforovo 116Kriva Palanka 139, 148Kriva Reka 114Krnin 186Kruja 149Krupište 130Kruša 99Kruševica 200Kruševo 133, 172, 173, 194, 211, 273Ksanti (Carevo) 142, 188Kukuš (Kilkis) 111, 115, 194, 215, 259Kumanovo 106, 116, 131, 132, 148,

160, 197Kurbinovo 130

Kurdystan 195Kutmičevica 129

L

Labuništa (Albanopolis) 279Lagadin 99Larisa 135, 154Lavce 273Lavci 155Lazaropole 110, 168, 175Lebaja 112, 120Lepenec 105, 124, 237Lerin (Florina) 136, 139, 194, 215Leskoec 114, 229Lesnovo 104, 230, 271Lešok 131, 150, 184, 267, 275Liban 307Libia 117, 193, 289Lin 163Linkestis (Linkestida) 123, 198Lisolaj 152Litwa 27Lizbona 208Llënge 231Londyn 101Lwów 211, 214

M

Maghreb 208Makarovec 116Makedonski Brod 146, 168, 172, 184Malesija 235Maleševo 147, 280Mali i Zvezdës 267Mali Madi 218Malta 135Mała Azja (Azja Mniejsza) 111, 145,

181, 215, 241Mała Prespa 124, 135, 164Manastir 184Manastirec 184Marica 100, 127, 137Mariovo (Merihova, Marina) 114, 116,

139, 148, 152, 194, 196―201, 272

368

O

Oblakovskiot Rid 160Oceania 304Ochryd (Lychnidos, Achrida) 107, 108,

110, 117, 124, 128, 129, 135, 136, 145, 152, 155, 171, 172, 174, 178, 181, 184, 189, 193, 202, 219―236, 249, 259, 301, 304, 306, 310

Ochrydzkie Jezioro (Białe Jezioro) 115, 116, 124, 163, 187, 221, 231, 264, 271, 289

Odessa 209Oktisi 167Olimp (Elimbdag) 101, 104, 112, 182,

263, 267Oregon 313Orestyda 101, 123Osogovo 104, 124, 167, 196, 279Osoj 138Osumi 159Otišani 163Otranto 208Owcze Pole (Mustafa Ovasi) 113, 123,

169, 305

P

Pagaruša 145Pajonia 109, 125, 270Pakistan 125Pakoševo 166Palermo 225Palestyna 206Pangea (Pangeo) 115, 185Panonia 130Papaz -Čair 194Papradište 173Papradnik 156Paristrion 100Paryż 212, 243, 303, 312Pazarskie Jezioro 99Pčinja 114Peć 150, 187, 232Pehčevo 103, 115, 144

Marmara Morze 214Marsylia 153, 208Matejče 151, 275Mati 124Matka 162Mečkin Kamen 193Meglen 111, 144, 145Mekka 210, 249Melbourne 304Melnik 156, 172Mesta (Kara Su) 98―100, 128, 145,

152, 163Mokra 104Mołdawia 131, 190, 211, 307Mont Ventoux 85Morava 105, 124, 181Morodvis (Morozvizd) 130, 170Moskopole (Moschopolis) 133, 134,

175, 224, 231Moskwa 189, 216Mukos 268

N

Nakolec 136Neapol 209, 300Nedokrštenica 165Negotino 145, 159, 172Negrevo (Negrita) 141, 142, 165Neguš 153Nerezi 130, 184Neveska 194Nevrokop (Nikopolis) 155Newa 101Nidže (Sarakina, Bora) 198, 269Niemcy 61, 75, 178Nieżyn 242Nil 223Niski Olimp 136Niš (Naissus) 106, 108, 109Novak 140Novi Pazar 159Novo Selo 152Nowogród 130Nožot 194

369

Pelagonia 99, 103, 105, 107, 116, 117, 123―125, 148, 170, 185, 195, 198, 199, 201, 235, 236, 280

Pelister 122, 133, 155, 198, 269Pella 99, 121―123, 257Peloponez 120, 128, 158, 297Peonia 198, 199Pepelište 164Persejda 125Persja 209Perth 179Peshkopi(a) 186Pesjak 269Peszt 134Peštani 131Petersburg (Piotrogród) 83, 101, 188,

195, 301Petrčani 273Petricz 136, 156Piemont 189Pieria 112Pijanec 147Pindus 101, 104, 185Pirava 218Pireus 216, 218Pirin 99, 128, 194, 269Plačkovica 140, 170Plaošnik 117, 223, 225, 229Pletvar 107Płowdiw 132, 156Pobožje 185Podmole 181Pogradec 212, 235Polog (Bologo) 99, 112, 122, 128, 150,

170Polska 61, 63, 101, 218, 296Popova Šapka 183Porečie 99, 196Poznań 100Požarsko 273Praga 189, 210, 219, 242Presław 221Prespa (region, miasto) 99, 107, 112,

135, 136, 170Prespańskie Jezioro (Prespa) 115, 135,

165, 289

Prilep (Perlepe) 107, 128, 131, 133, 134, 136―138, 145, 147, 154, 155, 160, 172, 177, 194, 199, 200, 206, 238, 256, 262, 267, 291, 295

Prizren 174Proništa 136Prosek 170Pydna 125

R

Radanje 123Radika 147, 197Radobil 292Radolište 122Radoviš 112, 116, 171, 197Radožda 131Raduša 115Ras 159Rašanec 194Raška 159Razlog 174Razlovci 191Reka 99Resen 107, 158, 177, 178, 196Riła 104, 240Rodopy 98, 103, 104, 163Romania 137Rosja (Ruś) 84, 85, 101, 176, 188, 190,

209, 211, 232, 253, 290, 307Rožden 269Ruen 104Rumelia 250Rumunia 134, 218, 231Rusinovo 141Rzym 107, 117, 190, 197, 249, 266

S

Sahara 213Salonicka Nizina 140Salonicka Zatoka 98, 108, 110, 220Saloniki (Sołuń, Therme, Selanik,

Sǎrunǎ) 98, 106―109, 114, 126 ―130, 133―135, 139, 142, 146, 149, 153―155, 157, 166, 168, 169, 171,

24 Symbole…

370

Smyrna (Izmir) 101, 170, 177, 209, 216, 250

Sofia (Serdika) 104, 106 109, 132, 134―136, 194, 209, 223, 229, 233, 253

Split 204Sremska Mitrovica (Sirmium) 227Stambuł (Carogród, Konstantynopol)

113, 117, 127, 129, 130, 134, 142, 146, 147, 149, 153, 156, 158, 160, 169, 176, 177, 190, 200, 211, 227, 237, 239, 249, 259, 263, 264, 286, 288, 297, 307

Stara Zagora 195Staravina 200Staro Nagoričane 130, 184Starova 235Stobi 106, 107, 126, 127, 236, 268Stogovo 193, 269Strasburg 101Strezovce 188Struga 126, 145, 148, 158, 162, 165,

177, 183, 189, 227, 234, 235, 259Struma 98, 99, 127, 128, 165, 171,

181Strumica (Ustrumile) 109, 113, 127,

130, 145, 160, 166, 171, 181, 195, 241, 243

Styberra 123, 268Suho 129Sušica 138, 184, 185Sveti Nikole 160Syberia 296Sycylia 135, 208, 232Sydney 305Syjon 222Synaj 187, 211Syr -Daria 281Syria 209Szigetvár 250Szipka 283Szkoderskie Jezioro 135, 268Szkodra 117, 177Szumen 154Szwajcaria 178, 195

174, 190, 192, 202―220, 222, 235, 236, 243, 246, 249, 252, 253, 267, 270―272, 295, 304

Samarkanda 207, 288Samovilsko Kladenče 280Samuiłowo 136San Lazzaro 171Sandžak 145, 153Saraj 241, 297Sarajevo 257Sarandapor (Kırkgeçit) 182Sation 220Scirtiana 127Senegal 303Senej 150Ser 111, 133, 137, 139, 153, 184, 187,

188Serava 237, 249Serbia 89, 100, 105, 117, 118, 123, 133,

135, 137, 147, 154, 161, 186, 191, 195, 296

Setina 136Sicz Zaporoska 211Sithonia 102Skandynawia 21, 73Skopje (Scupi, Üsküb, Scopia, Skopi)

97, 100, 102, 106, 107, 109, 110, 115, 116, 118, 123, 130, 133, 137, 139, 144, 146, 147, 149, 153―155, 159, 161, 168, 171, 172, 174, 177, 195, 202, 204, 217, 227, 236―257, 262, 264, 290, 296―298, 300―302, 306

Skopska Crna Gora 104, 108, 111, 124, 130, 169, 183, 184, 292

Skupica 182Slepče 175, 184, 280Sliva 194Slivovo 273Sliwnica 283Sloeštica 117Słowacja 89Słowenia 89Smilevo 173, 194Smolikas 218

371

Š

Šar (Scardus) 99, 104, 113, 118, 138, 150, 168, 169, 268, 269, 289, 305

Šemnica 148Štip (Astibo) 106, 110, 116, 140, 145,

160, 197, 218, 268, 272Šumadija 98Šuplevec 116Šuto Orizari 160, 161

Ś

Śląsk 296Śródziemne Morze (Mare Internum)

109, 209, 285, 298Święty Krzyż 125

T

Tamiza 91Taor 171, 237Tarinci 130Tasmana Morze 305Taszkient 295Tašmaruništa 183, 194Tauriana 126Tbilisi 214Tearce 275Tesalia 98―100, 102, 105, 128, 130,

135, 312Tetovo (Kalkandelen) 139, 146, 149,

150, 168, 172, 267Thassos 98, 114, 127, 142, 212Thermajska Zatoka 112, 203, 206Tiberiopolis 181Tikveš 110, 113, 114, 140, 147, 152,

164, 169, 183, 185, 196Tirana 124, 146, 148, 164Tomorri 136Topaana (Tophane) 160, 161Torbešija (K’umurdžilok) 144Toronto 303Trabotivište 166Trabzon 193Tracja 98―101, 127, 139, 154, 203

Trebenište 122Treblinka 217Treska 183, 185, 241Treskavec 183―185, 268Tresonče 175Tri Češmi 218Triest 89, 300Tsaritsani 136Tunezja 149, 214Turcja 100, 101, 110, 145, 146, 150,

154―156, 158, 177―179, 212, 232, 238, 242, 244, 253, 286, 303

Turkmenia 257

U

Ukraina 307Ulcinj 149, 210Urvin 144USA (Stany Zjednoczone Ameryki) 17,

90, 91, 177, 178, 288, 304Uzbekistan 218, 296

V

Valandovo 99, 103Varoš 185Vataša 173Veles (Köprülü) 102, 108, 117, 123,

128, 131, 169, 171, 172, 189, 191, 244, 281

Velešta 162Veljusa 183, 186Vergina 121Vevčani 152, 166Virginov Rid 237, 250Visoka 129, 199Vitolište (Vitolišča) 200, 292Vladimirovo 115Vlahi 280Vlaška Reka 280Voden (Edessa) 136, 153, 215, 218Vodno 237, 297Vodoča 130, 184Vojnica 102Vranje 251

24*

372

Vrbjani 273Vršnik 116

W

Wardar (Aksios) 98―100, 102, 103, 105, 106, 108―110, 114, 122, 126, 127, 130, 138, 140, 159, 166, 169, 181, 191, 196, 199, 202, 203, 206, 211, 219, 236, 240, 242, 244, 245, 270, 280, 281, 288, 295, 301

Warna 132Warszawa 217Watykan 298Weimar 216Wenecja 68, 83, 134, 153, 171, 208,

209, 211, 225, 240Werona 226 Wezuwiusz 110Węgry 153, 208, 211, 231Wiedeń 134, 192, 231, 246Wielkie Tyrnowo 182, 187Wietnam 305Wilno 118, 208

Wisła 296Wojwodina 133, 303Wołoszczyzna 190, 211Wrocław 214

Z

Zagrzeb 195Zajas 163, 290Zajčev Rid 237Zapara 127Zarovo 129Zelenikovo 116Zeta 135Zilahovo 191Zlatovrv 267, 269Zletovo 115Zletovska Reka 116Zvegor 271

Ž

Žirovnica 186Župa 170

373

Лех Мјодињски

Симболите на местото во македонската култура и литература

Резиме

Вниманието на оваа дисертација е насочено кон проблемите на онтолошко‑то и аксиолошкото присуство на претставите за место во широко сфатените тек‑стуални форми и во системот на колективната симболика, поврзана во минатото и современоста со променливото подрачје на Македонија. Анализата има мулти‑дисциплинарна природа, разгледувајќи ги, меѓу другото, сложените географски, историски, литературни и етнографски аспекти, а нејзината методологија го уре‑дува материјалот дијахрониски, давајќи описи на геокултурните, општествено- -идентификациските или, пак, на уметничките феномени. Нивниот идентитет е определуван во контекстите на топологијата на физичката територија (осо‑бено на хуманистичката географија), одбраните теории на симболот и сликата, митографските испитувања, идеограмите на фолклорот и литературните топоси. Сфаќањето на насловната проблематика е повеќе топоаналитичко и од аспект на средината отколку политичко или идеолошко.

Теоретската заднина за формулирање на гореспоменатите тези ја одредува автономниот прв дел на трудот (Апстрактна локализираност), којшто би можел да служи како универзален истражувачки модел во студиите врз други случаи на конструирање на геокултурната и геоетничката симболика. Во него се прет‑ставени четири сегмента на клучното прашање: 1) диференцирањето на поимот место во природонаучна и ― посебно ― хуманистичка смисла; 2) поредокот и појавувањето на симболичните претстави во културата (во согласност со нив‑ните различни концепции и функции); 3) присутноста на симболите на местото во делата на културата; 4) распространувањето на овие симболи во книжевните текстови. Во првите две прашања доминира синтетичниот приод со акцент врз класичните западноевропски и американски теории, во наредните ― поширо‑ката словенска компаративна перспектива, со вклучување на руската. Бројните студии цитирани во наведените глави функционално се повикуваат во поната‑мошните фрагменти на дисертацијата.

Во вториот дел (Конкретна локализираност) вниманието се сосредоточу‑ва врз природните и антропогените обусловености на обликувањето на геокул‑турната симболика во дамнешната и денешната Македонија (акумулирањето на значењата во одбраните места). Подразделот којшто се однесува на импулсите коишто произлегуваат од физичката геосфера има задача да го потцрта искуство‑то на територијалната заедница, поврзанo со карактерот на природните услови. Значително поопширниот следен подраздел ― којшто претставува најважен

дел на цела студија ― им е посветен на појавите коишто се истакнуваат во антропосферата, покажувајќи ги во нејзините рамки долгите преобразувања на симболичната етнотопографија во културната свест на Македонците и кај над‑ворешните набљудувачи на експонираното подрачје на Балканот. Во овој дел материјалот обилно го аргументира постоењето на кохерентен имагинарен ком‑плекс со бројни детални податоци од областа на материјалната и духовната кул‑тура од разни епохи. Како дополнување овде се појавуваат суштествените кон‑кретни примери (Три симболични хоризонти) коишто ја разоткриваат сликата на етносемантичното создавање на вредностите во трите главни места / градови на националната меморија ― Солун, Охрид, Скопје.

Описот на картата на македонскиот „замислен микрокосмос” го завршу‑ва претставувањето на идејната и формалната примена на атрибутите и уло‑гите на локативен универзум на знаците во македонската литература и ― во ограничен степен ― во фолклорот (Топографиите на зборот ― атрибутите, соопштенијата, комуницирањето). Тоа има природа на проширен уводен кон‑спект на проблемите (изборот на примерите главно во фуснотите) којшто ќе налага продолжение во посебна идна обработка.

Без оглед на тешкотиите со формирањето на постојан и систематски каталог на надоврзувањата кон категоријата место (вишокот примери, колебливоста на вреднувањето и составот на заедницата на корисниците итн.) возможна е опре‑делба на општествените (дискурзивните и психолошките), како и на естетските функции на историски фиксирани претстави ― кругот на нивното појавување на македонската територија е прикажан во книгава преку класификацијата на геозофските и егзистенцијалните симболи, како и симболите на генезата и кул‑турниот ареал. Во разгледуваната геосфера избраните loci со текот на време‑то се развиваат во центри на симболичното влијание, вршејќи како локалите‑ти (заедно со објектите) разнообразни функции: интеграција на колективниот идентитет, валоризирање на националната традиција, просторна ориентација, визуелизација на секојдневното искуство и градење на емотивните матрици на вообразбата. Притоа, видлива е предноста на колективните афектни слики во однос на неутралната геометриска анализа на средината, што е поврзано со по‑требата од кодификација на генерациските искуства и со присутноста на автоте‑рапевтската пракса во установувањето на националното наследство. Следстве‑но, констелациите на „маркантните точки” (симболичните зони) изникнуваат од интенцијата за нивно непосредно постигнување, населување или посетување ― а не од апстрактната визија, меѓутоа постепено тие стануваат интенционални предмети на кондензација на афекти.

24*

375

Lech Miodyński

Symbols of places in Macedonian culture and literature

Summary

The work concentrates on the problem of an ontological and axiological pres‑ence of the images of a place in widely -understood texts in the system of collective symbolism connected in the present and in the past with a changing area of Macedo‑nia. The analysis is interdisciplinary in character, dealing with among others com‑plex geographical, historical, literary and ethnographic aspects and its methodology arranges the material diachronically, providing a description of geo -cultural, socio- -identifying or artistic phenomena. Their identity is defined in contexts of topology of a physical area (especially a humanistic geography), selected theories of symbol and image, mythographic studies, ideograms of folklore and literary topics. The under‑standing of the very problem is more topoanalytical and environmental than political or ideological.

A theoretical basis for formulating the above -mentioned hypotheses is defined by an autonomous part of the work (Abstract localization) which could serve as a universal research model on other cases of constructing geo -cultural and geo -ethnic symbolism. It covers four segments of the key issue: 1) diversification of the notion of place from the perspective of natural history, and, particularly, a humanistic one; 2) order and occurrence of symbolic images in culture (according to their various conceptions and functions); 3) presence of the symbols of place in cultural products; 4) popularization of these symbols in literary texts. In the first two, a cross -sectional approach accentuating classical Western European and American theories dominates, in the remaining ones a broader Slavish comparative perspective, including a Russian one. Many of the works cited in the above -mentioned chapters are quoted function‑ally in subsequent chapters of the very thesis.

In the second part (Concrete location) the attention is paid to natural and anthro‑pogenic conditions of the formation of geo -cultural symbolism in Macedonia in the past and present (an increase in meanings in selected places). A subchapter devoted to stimuli coming from a physical geo -sphere is to emphasise the experience of a territo‑rial community deriving from the nature of natural conditions. The next subchapter, larger and constituting the most important part of the whole study, concerns the phe‑nomena taking place in the atmosphere, showing within its scope long transforma‑tions of a symbolic ethnography in cultural awareness of Macedonians and external observers of the Balkan area. The material in this part is rich in arguments in favour of the existence of a compact imaginative complex based on numerous detailed data from the field of material and spiritual culture of various epochs. As a supplement

appears here a vital exemplification (Three symbolic horizons), giving an image of an ethno -semantic production of values in three main places/towns of national memory, Salonica, Ochrid and Skopje.

Descriptions of Macedonian maps of a “microcosm imagined” close with a pres‑entation of ideological and formal uses of attributes and roles of a locative universe of symbols in Macedonian literature and, to a limited extent, in folklore (Topographies of words ― attributes, messages, mediations). It is an extended, initial skeleton of problems (selected examples mainly in footnotes) which requires a continuation in another work in the future.

Despite difficulties in creating a fixed and systematic catalogue of references to the category of place (too many examples, fickleness of valuing and composition of the community of users, etc.) it is possible to define social (discursive and psycho‑logical) as well as esthetic functions of historically reinforced images. The scope of their appearance in Macedonian area is presented in this work by means of a divi‑sion into geosophic symbols, existential genesis and the ones of a cultural area. In geo -sphere selected loci develop with time in centres of symbolic influence fulfilling various functions as localizations with the objects: integration of collective identity, valorization of national tradition, spacious orientation, visualization of colloquial ex‑perience and construction of emotive matrices of imagination. What is striking is a predominance of collective affective images over a natural geometric analysis of the environment, which is connected with the need to codify generative experiences and the presence of auto -therapeutic practices in establishing national heritage. Constel‑lations of “vital points” (symbolic zones) appear from the intention to reach, live or visit them, not an abstract vision, and become intentional subjects of affect condensa‑tion with time.