ŚWIADOMOŚĆŚWIADOMOŚĆ

przygotowała:Paula Pilarska

1. Czy jesteś świadoma / y siebie i otaczającego Cię świata?

2. Skąd o tym wiesz?

3. Czy wierzysz w istnienie nieświadomej części psychiki?

4. Jeżeli tak, to co się dzieje twoim zdaniem w nieświadomości?

5. Czy człowiek jest w stanie rozumieć i badać świadomość

innej osoby? Dlaczego tak lub dlaczego nie?

• Świadomości nie można bezpośrednio zaobserwować czy dot-

knąć, jednak jest ona dla większości ludzi realnym zjawiskiem

• Zmysłowa świadomość otoczenia (wzrok, słuch, dotyk)

• Świadomość jako selektywność uwagi – szum i skupienie uwagi

na jednym bodźcu (zjawisko cocktail party)

• Świadomość introspekcyjna (wyobraźnia)

• Świadomość jako poczucie ja

• Świadomość jako stan czuwania

(a odmienne stany świadomości)

ŚWIADOME, NIEŚWIADOME I PRZEDŚWIADOME

• Zygmunt Freud, odróżniał procesy (myśli i uczucia)

świadome od nieświadomych i przedświadomych.

• Materiał przedświadomy nie jest w danym momencie

uświadamiany, choć jest łatwo dostępny świadomości, np.

„Co jadłaś wczoraj na obiad?",

• Treści przedświadome stały się świadome dzięki skupieniu na

nich wewnętrznej uwagi.

ŚWIADOME, NIEŚWIADOME I PRZEDŚWIADOME

• WYPARCIE

bolesne wspomnienia, pragnienia seksualne i impulsy agresywne, których

człowiek nie akceptuje, zostają usunięte z jego świadomości - zostają

wyparte do nieświadomości (unikanie bólu, wstydu i poczucia winy)

• STŁUMIENIE

Ludzie mogą świadomie unikać myślenia o nieakceptowanych przez siebie

treściach (np.: można tłumić myśli o ewentualnej randce, gdy musimy się

przygotowywać do egzaminu)

S E NS E N

SENSEN

• Przesypiamy około 1/3 naszego życia

• Większość ludzi potrzebuje około 6 godzin snu na dobę

• Cykl dobowy – naprzemiennie czuwanie i sen (25?)

FAZY SNUFAZY SNU

• Elektroencefalograf EEG – mierzy aktywność elektryczna mózgu

• Fale mózgowe maja cykliczny charakter • Różne fazy snu – fale o zróżnicowanej

częstotliwości i amplitudzie (pomiar w woltach)

• Wysoka częstotliwość = czuwanie

Badanie EEGBadanie EEG

FAZY SNUFAZY SNU

1 faza snu – sen paradoksalny

REM – marzenia senne najbardziej wyraziste, najtrudniej obudzić śpiącą

osobę, fale podobne do tych występujących w czasie snu płytkiego

4 faza snu – napady lękowe

Non REM

REM

CYKLE SNUCYKLE SNU

Podczas przechodzenia do kolejnych faz snu fale staja się coraz wolniejsze a ich amplituda rośnie.

czuwanie

senność

pierwsza faza snu

trzecia i czwarta faza snu

JAKIE FUNKCJE PEŁNI SEN?JAKIE FUNKCJE PEŁNI SEN??

Odbudowanie sił

Brak fazy REM:

Pogorszenie funkcjonowania pamięci –

a w szczególności przypominania

• O czym śnicie?O czym śnicie?

• Dlaczego śnicie?Dlaczego śnicie?

MARZENIA SENNEMARZENIA SENNE• 5 snów – w ciągu 8 godzin snu – faza REM

• Treść marzeń sennych – większość snów – działania

i codzienne problemy

• Freud – nieświadome marzenia i popędy

• Model aktywizacji – syntezy: nadmiar acetylocholiny –

aktywizacja układu siatkowatego – pobudzenie -

powstają marzenia senne, ale nie wybudzamy się. Faza

REM - Aktywność mięśniowa – zahamowana. Ruchy

gałek ocznych. Stymulacja neuronów odpowiedzialnych

za aktywność wzrokową, słuchową i pamięć.

ZABURZENIA SNUZABURZENIA SNU

• Bezsenność

• Narkolepsja

• Bezdech (otyłość, głośne chrapanie)

• Zaburzenia snu głębokiego:

– napady lęku we śnie,

– moczenie nocne,

– lunatyzm

Walka z bezsennością

• Zrelaksuj się

• Przeciwstawiaj się przesadnym lękom

• Nie myśl za wiele przed zaśnięciem

• Ustal harmonogram snu

• Popróbuj fantazji

Zmiany stanów świadomości

• Kiedy kończy się używanie narkotyku,

a zaczyna jego nadużywanie?

Zmiany stanów świadomości

• NADUŻYWANIE substancji psychoaktywnych to

uporczywe stosowanie przez dana osobę jakiegoś

środka, mimo że pociąga to za sobą negatywne

konsekwencje dla jej funkcjonowania społecznego,

zawodowego, psychicznego i fizycznego.

Zmiany stanów świadomości

• UZALEŻNIENIE ma aspekt behawioralny i biologiczny (fizjologiczny)

• W sensie behawioralnym uzależnienie oznacza utratę kontroli

nad zażywaniem jakiegoś środka. Ludzie uzależnieni mogą całe

swoje życie organizować wokół pozyskiwania i zażywania

danego środka.

• Uzależnienie fizjologiczne cechuje się wzrostem tolerancji

organizmu na dany środek lub występowaniem objawów

wycofania bądź obydwoma tymi zjawiskami.

Zmiany stanów świadomości

• Depresanty – środki uspokajające: alkohol,

opiaty, barbiturany i metakwalon

• Stymulanty – środki pobudzające:

amfetaminy, kokaina, papierosy (nikotyna)

• Halucynogeny: marihuana, LSD

DEPRESANTY – ŚRODKI USPOKAJAJĄCE

alkohol,

opiaty,

barbiturany i metakwalon

ALKOHOLALKOHOL

ALKOHOLALKOHOL• Substancja chemiczna o działaniu psychogennym

• Można publicznie stosować, bez narażania się na krytykę

• Najczęściej nadużywana substancja psychoaktywna

• Alkoholicy (USA) od 10 do 20 milionów (heroina – 1 mln,

kokaina – 800 tysięcy)

• Picie nadmiernych ilości alkoholu wiąże się ze:

– spadkiem wydajności pracy,

– utratą pracy i

– spadaniem w dół drabiny społecznej

Nadużywanie alkoholuNadużywanie alkoholu

• Mężczyźni częściej popadają w alkoholizm niż kobiety- normy społeczne- alkohol silniej działa na kobiety (wolniejszy metabolizm)

• Nadużywanie alkoholu a etniczność (Żydzi vs Irlandczycy)

AlkoholAlkohol• Upośledza funkcjonowanie poznawcze i językowe• Osłabia koordynację wzrokowo – ruchową• Ponad połowa śmiertelnych wypadków samochodowych (w

USA) – wiąże się ze spożyciem alkoholu przez ich sprawców• Spadek aktywności seksualnej• Upośledza myślenie niezbędne do skutecznej samokontroli

impulsów• Maleje zdolność przewidywania konsekwencji własnych

zachowań• Nasila poczucie rozluźnienia i euforię• POBŁAŻLIWOŚĆ SPOŁECZNA – „to alkohol, nie ja”

AlkoholAlkohol

• Często prowadzi do zaburzeń we wchłanianiu przez organizm

substancji odżywczych (w szczególności witaminy B)

• Przewlekłe picie alkoholu może prowadzić do wielu chorób w

szczególności do

– Marskości wątroby (niedobór białek)

– Zespół Korsakowa (niedobór witaminy B)

– Choroby serca

– Nowotwory

Leczenie alkoholizmuLeczenie alkoholizmu

• Dwunastostopniowy program Anonimowych Alkoholików

• Terapia poznawczo – behawioralna (radzenie sobie z pokusa

wypicia alkoholu i nabywanie umiejętności odmawiania)

• Terapia podwyższania motywacji – nakierowana na wzrost

motywacji do zaprzestania picia

OPIATY• Grupa narkotyków wytwarzanych z opium – wysuszonego soku mlecznego z

niedojrzałych makówek maku lekarskiego.

• Morfina, heroina, kodeina, demerol i inne leki o działaniu przeciwbólowym

• XIX w – „choroba żołnierska”

• Heroina - heros

• Wzrost pozytywnego nastroju,

• Duże dawki heroiny – senność, zmiana postrzegania czasu, upośledzenie

zdolności do formułowania sądów

• Metadon – opioid używany do łagodzenia objawów heroiny

• Zespół odstawienny – przypływy gorąca naprzemiennie z odczuwaniem zimna,

drżenie, przyspieszenie pulsu, podwyższenie ciśnienia krwi, bezsenność,

wymioty, biegunka.

BARBITURANY i METAKWALON

• W medycynie środki używane do zwalczania leków, napięcia,

łagodzenia bólu, leczenia padaczki, nadciśnienia i

bezsenności.

• Szybko wywołują uzależnienie psychiczne i fizjologiczne

• Wywołują stan umiarkowanej euforii

• Duże dawki prowadzą do senności, obniżenia zdolności do

formułowania sądów

STYMULANTY – ŚRODKI POBUDZAJĄCE

amfetaminy

kokaina

papierosy

• Nasilenie aktywności ośrodkowego układu nerwowego

• Stan euforii

• Wzrost poczucia pewności siebie

• Skutki uboczne

AMFETAMINY

• Używane przez żołnierzy (II WŚ) dla utrzymania czujności w nocy

• Uczucie euforii

• pigułki, dożylnie

• Wielogodzinna, nieprzerwana praca

• Gwałtowne zaśnięcie,

• Często depresja

• Częste przypadki samobójstw po wyjściu z euforii

KOKAINA• Krzew kokainowy – erythroxyulum coca

• Wywołuje euforię, tłumi głód i ból, nasila pewność siebie

• Gwałtowny wzrost ciśnienia krwi, zwężenie naczyń wieńcowych –

zmniejszenie dostawy tlenu do serca, przyspieszenie pracy serca

• Przedawkowanie – niepokój, bezsenność, ból głowy, mdłości, konwulsje,

halucynacje, urojenia,

• „krak” i „bazooka” zawierają narkotyk w nieoczyszczonej postaci

• Poczatek XIX – uzywana do znieczuleńmiejscowych,

PAPIEROSYPAPIEROSY

PAPIEROSYPAPIEROSY

NerwowośćSenność Zanik energiiBóle głowyNieregularną pracę jelitZawroty głowy

Środek pobudzający zawarty w papierosach – NIKOTYNA

Nikotyna jest czynnikiem wywołującym fizyczną zależność od papierosów

Objawy odstawienia nikotyny obejmują:

Bezsenność

Mdłości

Kurcze

Drżenia

Palpitacje

Nadmierne pocenie się

420 tysięcy Amerykanów umiera co roku

z przyczyn związanych z paleniem

– jest to większa liczba niż łączna liczba osób

umierających wskutek:

wypadków drogowych, narkomanii

i alkoholizmu, zabójstw, samobójstw i AIDS

• Odsetek palaczy wśród Amerykanów spadł z 42,2% w 1966 do

25% latach dziewięćdziesiątych

• Palenie związane jest z:

– płcią,

– wiekiem,

– pochodzeniem etnicznym,

– poziomem wykształcenia i

– pozycją społeczną

• Osoby lepiej wykształcone rzadziej palą papierosy

• Każdy wypalony papieros kradnie człowiekowi 7 minut życia

• Tlenek węgla - upośledza zdolność krwi do przenoszenia tlenu,

co powoduje spłycenie oddechu

• Węglowodory (substancje smoliste) mogą się przyczynić do

zachorowania na raka płuc

• U nałogowych palaczy ryzyko śmierci wskutek nowotworu płuc

wzrasta dziesięciokrotnie

• Podwyższone ryzyko zgonu z powodu chorób serca

• Ryzyko zapadania na przewlekłe choroby układu oddechowego

• Paląc w ciąży kobiety nasilają ryzyko poronienia,

przedwczesnego porodu i wrodzonych wad u dziecka

HALUCYNOGENY

marihuanaLSD

MARIHUANA

• Produkowana z rośliny Cannabis sativa

• Podnosi nastrój,

• Może wywoływać łagodne halucynacje – zaliczana do środków

psychodelicznych

• Główna substancja psychodeliczna w

marihuanie to THC (w liściach, łodygach i

żywicy)

• Haszysz produkowany z żywicy

• W XIX wieku używano tak jak teraz aspirynę

MARIHUANA• W większości krajów posiadanie i używanie jest nielegalne

• Upośledza

– koordynację wzrokowo – ruchową, funkcje percepcyjne niezbędne do

prowadzenia samochodu i kierowania różnymi maszynami

– Pamięć krótkotrwałą – spowalnia uczenie się

• Czasem występują napady lęku i epizody

przypominające doznania psychotyczne

• Nasila tempo akcji serca

• U niektórych osób podnosi ciśnienie krwi

LSD• Halucynogenny środek syntetyzowany chemicznie

• Osoby zażywające LSD twierdzą, że środek ten pozwolił im na

„prawdziwy wgląd w istotę życia”, ale po zakończeniu działania

narkotyku nie potrafią sobie przypomnieć na czym to odkrycie polegało

• Silny środek halucynogenny – prowadzi do wyrazistych i barwnych

halucynacji

• Duże dawki wywołują przerażające halucynacje, upośledzenie

koordynacji i zdolności do wydawania sądów, zmiany nastroju i

urojenia paranoidalne

SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE I ICH SKUTKI

SUBSTANCJA TYP SKUTKIPOŻĄDANE

TOLE-RANCJA

ZESPÓŁ ODSTAWIE-

NNYSKUTKI UBOCZNE

ALKOHOL Uspokaja-jący

Rozluźnienie, stan euforii, spadek zahamowań TAK TAK Upośledzenie koordynacji, oraz

zdolności formułowania sądów

OPIATY Uspo-kajające

Rozluźnienie, stan euforii, zanik leków i bólu TAK TAK Upośledzona koordynacja i funkcjo-

nowanie umysłowe, senność, apatia

BARBITURANY METAKWALO

N

Uspo-kajające

Rozluźnienie, stan euforii, spadek zahamowań TAK TAK Upośledzona koordynacja i funkcjo-

nowanie umysłowe, senność, apatia

AMFETAMINY Pobu-dzające Czujność, stan euforii TAK ? Niepokój, utrata apetytu, objawy

psychotyczne

KOKAINA Pobu-dzający

Stan euforii, pewność siebie TAK TAK

Niepokój, utrata apetytu, konwulsje, wylewy, objawy psychotyczne

NIKOTYNA Pobu-dzający Rozluźnienie, pobudzanie, TAK TAK Rak, choroby serca, płuc i dróg

oddechowych

MARIHUANA halucyno-genny

Rozluźnienie, zniekształcenie spostrzegania

NIE NIE Upośledzenie koordynacji, problemy oddechowe, ataki paniki

LSD, MESKALINA

Halucyno-genne

Zniekształcenia spostrzeżeń, wyraziste halucynacje

TAK NIE Upośledzenie koordynacji, objawy psychotyczne, napady paniki

MEDYTACJAMEDYTACJA

• Wywołuje zmianę w normalnych relacjach między jednostką

a otoczeniem dzięki: rytuałom, ćwiczeniom i biernej

obserwacji

• Podczas medytacji ulega zawieszeniu: rozwiązywanie

problemów, planowanie martwienie się i świadomość zdarzeń

bieżącego dnia

• Następuje rozluźnienie i zmiana świadomości (w sensie

koncentracji naszej uwagi)

• Skutki medytacji wynikają po części

ze zmian w organizmie wywołanych

samą medytacją, a po części

oczekiwań co do jej rezultatów

żywionych przez jednostkę

BIOLOGICZNE SPRZĘŻENIE ZWROTNEBIOLOGICZNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE

• Zwalczanie stresu, napięcia i lęku

• Np.: nauczenie się wysyłania przez mózg fal alfa (czemu

towarzyszy uczucie rozluźnienia) –EEG - brzęczyk

• Elektromiograf (EMG) – mierzy stan napięcia mięśni - kontrola

(do pewnego stopnia) akcji serca, ciśnienia krwi, czy pocenia

się dłoni

HIPNOZAHIPNOZA

Zmiany świadomości pod wpływem hipnozyZmiany świadomości pod wpływem hipnozy• Bierność - Ludzie w stanie hipnozy, transie, zdają sie zawieszać planowanie

własnych działań i oczekiwać na instrukcje z zewnątrz.

• Zawieszenie uwagi. Ludzie skupiają sie na glosie hipnotyzera lub wskazanym

światełku, unikają rozpraszających bodźców czy myśli.

• Podatność na sugestię. Zgodnie z sugestią hipnotyzera ludzie w transie mogą

odczuwać, że ich ramie staje sie lżejsze, albo ze ich powieki stają sie cięższe.

• Pseudowspomnienia i hipermnezja. Osoby w transie mogą być instruowane,

by przypominały sobie szczegóły, których w rzeczywistości nie pamiętają (np.:

świadek) Ale ludzie mogą podawać więcej szczegółów pod wpływem sugestii

hipnotycznej, jednak te szczegóły nie muszą być prawdziwe.

Zmiany świadomości pod wpływem hipnozyZmiany świadomości pod wpływem hipnozy

• Odgrywanie niezwykłych ról. (np.: odgrywanie samych siebie z okresu

dzieciństwa czy niemowlęctwa) Badania wykazują, że wiele szczegółów,

które rzekomo są wspomnieniami z dzieciństwa, jest nieprawdziwych,

choć niektórzy ludzie są także w stanie przywołać dawno zapomniane,

prawdziwe wspomnienia. (np.: język nieużywany od czasów dzieciństwa).

• Zniekształcenia spostrzegania. Osoby w transie mogą się zachowywać w

taki sposób, jakby hipnotycznie wzbudzane halucynacje i urojenia były

prawdziwe. (np.: sugestia, że jest się spragnionym).

• Niepamięć pohipnotyczna.

• Sugestie pohipnotyczne.

TEORIE TEORIE

HIPNOZYHIPNOZY

TEORIA ROLI Theodore Sarbin - 1972TEORIA ROLI Theodore Sarbin - 1972• Osoby niezahipnotyzowane potrafią dobrze odegrać rolę osoby

zahipnotyzowanej (np.: są w stanie sztywno leżeć pomiędzy

dwoma krzesłami)

• Ponadto nie sposób ludzi zahipnotyzować, jeżeli nie wiedzą na

czym hipnoza polega i co zazwyczaj robi osoba w transie.

• Ludzie będący w transie tylko udają ten stan?

• Badania dowodzą, ze większość zahipnotyzowanych nie udaje,

ale że pozwalają sobie na odgrywanie tej roli zgodnie ze

wskazówkami hipnotyzera.

DYSOCJACJA Ernest Hilgard (1994)DYSOCJACJA Ernest Hilgard (1994)• Biegacze długodystansowi często przezwyciężają ból i znużenie związane z

biegiem, stosując zabieg dysocjacji - wyobrażają sobie, ze są w jakimś innym

miejscu i robią cos innego.

• Jesteśmy w stanie wybiorczo skupiać uwagę na pewnych bodźcach (np.

sugestiach hipnotyzera), a „rozkojarzać" siebie z innymi, występującymi

dookoła zdarzeniami. (np. zanurzanie rąk w zimnej wodzie)

• Choć zahipnotyzowane osoby mogą się koncentrować na sugestiach

hipnotyzera i wyobrażać sobie zgodnie z nimi, że są gdzie indziej, nadal

mogą obserwować otoczenie, w którym rzeczywiście się znajdują - czynić to

na peryferiach świadomości.

• W pewnym sensie wszyscy to robimy, właściwie bez przerwy np.: egzamin

DZIĘKUJĘ!DZIĘKUJĘ!