Struktura tekstu dziennikarskiego. Od czego zacząć? Rodzaje leadów

Dla kogo piszemy?

Co nowego wydarzyło się?

Czy temat jest przetwarzalny

na obraz?

Ilu Czytelników dotyczy ten

temat?

Czy temat budzi emocje?

5 pytań, które musimy sobie zadać przed przystąpieniem do pisania:

Czy temat jest „rozwojowy”?

Zacznij od tytułuTytuł to hak, na którym wieszamy nasz tekst. Jeśli jest mocny, utrzyma nawet duży i ciężki materiałKiedy mamy tytuł, łatwiej trzymać się tematu i nie zbaczać z wybranego kierunkuTytuł nie powinien mieć więcej niż 7 słów (lub 2 linie)Tytuł może być informacją, cytatem lub pytaniem – pod warunkiem, że znamy na nie odpowiedźZaczynając pisanie od wymyślenia tytułu, porządkujemy zebrane informacje

80% informacji w pierwszych 20%

tekstu

Odwrócona piramida i najważniejsze pytania dziennikarza

Co się stało?

Kto brał w tym

udział?

Gdzie to się stało?

Kiedy to się stało?

Jak to się stało?

Dlaczego to się stało?

Czym jest lead?

Dobry lead jest jak pistolet…

… przystawiony do głowy Czytelnika…

… nie pozwala mu oderwać się od lektury

To najważniejsza część historiiLead decyduje, czy odbiorca zacznie czytać tekstLead odpowiada na pytania: kto, co, gdzie, kiedy, dlaczego i jakLead najpierw powinien odpowiedzieć na pytanie CO się dzieje i KTO w tym bierze udziałWiele leadów zaczyna się od odpowiedzi na pytanie KIEDY. To pójście na łatwiznę. Taką informację powinno się przeredagować.

Ekspozycja leadów

Ekspozycja leadów

Rodzaje leadów1. Lead informacyjny W dłuższych tekstach możemy zastosować

też:2. Lead cytat3. Lead pytanie4. Lead historię

Lead informacyjny Mówi, o czym będzie historia Jest jej efektownym streszczeniem Zawiera słowa kluczowe dla zrozumienia informacji Może występować jako lead „twardy”, streszczający, typowy

dla informacji typu „breaking news”… Przykład: Ludzie znów polecą na księżyc. NASA

poinformowała o tym dziś występując o 10 miliardów dolarów na realizację projektu

… może też występować jako lead „miękki”, wymagający większej koncentracji i uwagi, zawierający więcej informacji wyjaśniających zdarzenie:

Przykład: NASA proponuje kolejny projekt kosmiczny. Jej potrzeby budżetowe – ujawnione dziś – zawierają plan wysłania na Księżyc kolejnych ludzi. Agencja ma nadzieję na realizację długoterminowego projektu, w którym Księżyc zostanie wykorzystany jako „skocznia” do dalekich podróży kosmicznych. Zdaniem NASA potrzeba na to 10 miliardów dolarów.

Lead cytat Pozwala na efektowne otwarcie tekstu poprzez użycie

kontrowersyjnych i zdecydowanych opinii Przykład: „Łatwiej uwierzyć w pogańskiego boga Jariłę

niż dane Centralnej Komisji Wyborczej w Rosji – komentuje wyniki wyborów Aleksander Podrabinek, znany obrońca praw człowieka, więzień polityczny” (Duży Format, Jak fałszowano wybory w Rosji, 17.03.2008)

Umożliwia pokazanie konfliktu poprzez cytowanie oponentów (ring)

Przykład: „Czym kierowali się autorzy artykułu i osoby, które dostarczyły im materiałów? – pisze w liście na Niedzielę Palmową arcybiskup Kamiński. Czym kieruje się arcybiskup, powtarzając o mnie nieprawdę? – pyta dominikanin, który ujawnił ukryty grzech Kościoła”. (GW, Arcybiskup broni dobrego imienia księdza Andrzeja, 17.03.2008)

Zawsze jednak trzeba wyjaśnić Czytelnikowi kontekst wypowiedzi

Ważne! Czy wszystkie wybrane przez Ciebie cytaty są mocne i użyteczne? Czy nie powtarzają informacji zawartych w tekście?

Lead pytanie Nazywany także leadem-receptą, ponieważ stawia pytanie i od

razu na nie odpowiada Wciąga w lekturę poprzez postawienie pytania często

zadawanego sobie przez Czytelników Przykład: Dlaczego świat jest taki zakłamany?

Odpowiedź jest prosta: bo my sami go tworzymy. A kłamstwo jest wpisane w naszą naturę. Z badań psychologicznych wynika, że posługujemy się nim średnio od 2 do 200 razy dziennie(Newsweek, Cała prawda o kłamstwie, 30.09.2007)

Dobrze nadaje się do prezentowania danych statystycznych, wyników sond, ankiet i sondaży

Przykład: Czy ludzie żyją dziś tak, jakby nie mieli umrzeć? TAK odpowiedziało na to pytanie 71 procent badanych, a NIE – tylko 26 procent.(Sondaż IQS Quant dla GW 12-13.03.2008)

Ważne! W leadzie-recepcie nie stawiamy pytań retorycznych. Musimy znać konkretną odpowiedź na pytanie, które zadajemy.

Lead historia Znany też jako lead-anegdota lub lead opisowy Zaczyna się od opowiedzenia krótkiej historii, która

wprowadza Czytelnika w okoliczności zdarzenia, nastrój itp. Przykład: W podparyskiej la Cité samochody podpala

się zwykle między trzecią a czwartą rano. Więc o czternastej młodych ludzi raczej nie widuje się tu na ulicach. Odsypiają.

Wymaga zebrania wielu dodatkowych informacji Często stosowany w reportażu Przykład: Halina ma 40 lat i urodzi dziecko dla Joanny.

Zanim usiądzie, głaszcze się po brzuchu. To siódmy miesiąc.(Duży Format, Adopcja ze wskazaniem, 25.02.2008)

Jest skuteczny, ponieważ budzi emocje Czytelnika Jest skuteczny, ponieważ od razu wprowadza Czytelnika w

akcję

Ważne! Historia opowiedziana w leadzie nie jest samodzielną anegdotą - jej zadaniem jest wprowadzenie Czytelnika w tematykę artykułu. Lead jest haczykiem, na którym zawieszamy cały tekst.

Jak napisać dobry lead? Dobry lead jest jak atak, przed którym Czytelnik nie może się

obronić Dobry atak to informacja, cytat, scena, pytanie, porównanie,

anegdota... Jeden warunek - musi być zaskakujący. Często pomysł na dobry atak przychodzi dopiero, gdy się

rozpiszemy. Wtedy pierwsze zdania idą do kosza

Ważne! Napisanie leadu to najbardziej pracochłonna część pracy nad tekstem. Można ją wykonać na początku lub na końcu tworzenia materiału - trzeba jednak cały czas szukać jak najbardziej efektownego wejścia w temat. Od tych 25 słów zależy los całego artykułu

o Pytanie: Czy twój lead zachęca Cię do lektury tekstu? Jeżeli nie, wyrzuć go i zacznij pisać od nowa.

Po co są akapity?Tekst dziennikarski zbudowany jest z akapitówDzięki takiej konstrukcji możemy go łatwo skrócić i przebudowaćPierwszym, najważniejszym akapitem jest leadKażdy akapit to osobna scena, cytat, wątekAkapit powinien zawierać maksymalnie 5-6 zdańOptymalna długość akapitu to 5-12 linijek tekstu (w szpalcie)Pisanie akapitami to dziennikarski odruch

Rola śródtytułów

Przeciętny Czytelnik traci zainteresowanie lekturą po drugim akapicie Potrzebny jest wtedy „haczyk”, który rozbudzi na nowo jego zainteresowanieŚródtytuł jest wewnętrznym tytułem, który zapowiada, co będzie w następnych kilku akapitach tekstuTekst do 1800 znaków (kartka A4) nie potrzebuje śródtytułów, w dłuższych tekstach warto je wstawiać co 5-8 akapitów

Długość zdania – ile zniesie Czytelnik?

"Wielu ludzi uważa, że najdłuższe zdanie w historii literatury napisał Wiktor Hugo. Rekord przypisywany jest zdaniu z powieści „Nędznicy”, zawierającemu 823 słowa (...). Ta opinia jest błędna. Najdłuższe zdanie literatury angielskiej przypisuje się też Joyce'owi, który osiągnął 4391 słów („Ulisses”). Ale i on został pobity. Jonathan Coe w powieści „The Rotters Club” doszedł do 13955 słów w jednym zdaniu. To jednak nie koniec. Jest pewna polska książka, „Bramy Raju”, która zawiera zdanie złożone z 40000 słów (...). Powieść ta została napisana przez Jerzego Andrzejewskiego. Określana jest jako nowela, ale nowele zazwyczaj mają mniej niż 40000 słów. I wreszcie, na koniec, jest czeska powieść, która składa się z jednego długiego zdania – „Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych” Bohumila Hrabala (...). Składa się ze 128 stron.".

Jednak…

Długość zdania – ile zniesie Czytelnik?Przeciętne zdanie w tekście dziennikarskim liczy ok. 8-10 słów (3-4 linijki tekstu)Dłuższe zdania (ok. 20 słów) to tylko te, w których wyliczane są miejsca, instytucje, osoby itp. lub zamieszczane długie nazwy własneKrótkie zdania to także krótkie słowa (do 5 sylab)Zasada tekstu dziennikarskiego: jedno zdanie, jedna myśl, jedna liczba, jeden cytat

Długość zdania – ile zniesie Czytelnik?

Ilość słów w zdaniu Ilu Czytelników zapamięta całe

zdanie

Ilu Czytelników zapamięta

pierwszą część zdania

Ilu Czytelników zapamięta drugą

część zdania

12 100 % 100 % 100 %

13 90 % 95 % 85 %

17 70 % 90 % 50 %

24 50 % 70 % 30 %

40 30 % 50 % 10 %

Im krótsze zdanie, tym więcej informacji Czytelnik z niego zapamięta

Pierwsza część zdania jest zawsze lepiej zapamiętywana, niż drugaNajlepsze wyniki zapamiętywania: zdania o długości do 12 słów

Język tekstu dziennikarskiego„W dążeniu do powagi wyklucza się z komunikacji zwykłych ludzi” Peter Glotz i Wolfgang Langenbucher („Wzgardzony czytelnik”)Piszemy po to, by poinformować, wytłumaczyć, zainteresować tematem, wzbudzić emocjeDziennikarze są przede wszystkim „tłumaczami”Ich zadaniem jest przetłumaczenie języka fachowego lub żargonu na język powszechnie zrozumiałyNależy więc:Unikać wszelkiego rodzaju przymiotników-ozdobników i powtórzeń (wzajemna współpraca, potencjalne możliwości, akwen wodny itp.)Skreślać wypełniacze (właściwie, w ogóle, niekiedy)Nie używać słów z języka biurokracji i języka prawniczegoUnikać skrótów nazw, szczególnie w tytułachUnikać form bezosobowych (zrobiono, kupiono)Dane liczbowe i procentowe stosować w umiarkowanych dawkachLiczby wielocyfrowe (setki milionów, miliardy) opisywać obrazowo (to tyle, ile…)

Konstrukcja tekstu dziennikarskiego: podsumowanieTYTUŁ ustawia kierunek, w którym pójdzie przekaz tekstu. Dobrze go mieć, zanim przystąpimy do pisania. Jeśli przyjdzie nam do głowy lepszy pomysł na tytuł, zawsze możemy go zmienićLEAD powinien zawierać najciekawsze i najważniejsze informacje, ale powinien też mieć to „coś”, co spowoduje, ze Czytelnik nie zakończy na nim lektury tekstu. Do wyboru mamy 4 formy leadu: informacyjny, cytat, receptę i historięTEKST zawsze dzielimy na akapity nie dłuższe niż 5-6 zdańŚRÓDTYTUŁ wstawiamy w dłuższych tekstach co 5-8 akapitów. Jego zadaniem jest podtrzymać zainteresowanie Czytelnika lekturąKRÓTKIE ZDANIA: Czytelnik najlepiej zapamięta te informacje, które liczą nie więcej niż 12 słówKRÓTKIE SŁOWA – Czytelnicy to lubią. Szukajmy synonimów dla długich słów

Kiedy warto podzielić tekst? Teksty uzupełniające (ramki)

powinniśmy zastosować, gdy:

Prezentujemy dużo danych liczbowych

Cytujemy opinie wielu osób Przypominamy poprzednie

wydarzenia związane z tematem (background)

Cytujemy przepisy prawne istotne dla tematu

Publikujemy biografię bohatera tekstu

Podajemy adresy, telefony, nazwy stron www. itp.

Publikujemy harmonogram wydarzenia lub listę osób/firm biorących w nim udział

Publikujemy komentarz do tekstu głównego