1

Str. WSTĘP 3 Rozdział 1. CHARAKTERYSTYKA TERENÓW ZURBANIZOWANYCH 6 1.1. Charakterystyka osiedli 8 1.2. Typy zabudowy i ich wpływ na działania bojowe 10 1.3. System zabudowy miasta 13 1.4. Charakterystyka i taktyczne właściwości budynków 18 Rozdział 2. WPŁYW REJONÓW ZURBANIZOWANYCH NA DZIAŁANIE WOJSK ORAZ PROWADZENIE ROZPOZNANIA 21 Rozdział 3. ZASADY PROWADZENIA DZIAŁAŃ BOJOWYCH W TERENIE ZURBANIZOWANYM (WEDŁUG POGLĄDÓW ZACHODNICH) 24 3.1. Zasady organizowania obrony 24 3.2. Działania zaczepne 26 3.3. Zasady przygotowania budynku do obrony 27 3.4. Wybór i przygotowanie stanowisk ogniowych 28 3.5. Zasady użycia zapór inżynieryjnych i minowych 31 Rozdział 4. PROWADZENIE ROZPOZNANIA OGÓLNOWOJSKOWEGO W TERENE ZURBANIZOWANYM 32 4.1. Zasady ogólne 32 4.2. Elementy rozpoznawcze i zasady ich działania 34 4.3. Poruszanie się zawodników w terenie zurbanizowanym 39 ZAKOŃCZENIE BIBLIOGRAFIA

2

„Teren wywiera wpływ na działania bojowe

dzięki trzem właściwościom: jako przeszkoda

w ruchu, jako przeszkoda w obserwacji i jako

ukrycia przed ogniem. Do tych trzech właści-

wości można sprowadzić wszystkie inne.”

Carl von Clausewitz „O wojnie”

3

WSTĘP Jednym z zasadniczych obszarów, w których mogą być prowadzone działania bojowe wojsk jest powierzchnia lądowa Ziemi, nazywana po-wszechnie terenem. Teren, wraz ze swoją rzeźbą i punktami, wpływa znacznie na organizację i zasady prowadzenia działań. Szczególną rolę odgrywa tu zwłaszcza pokrycie terenu, obejmujące przedmioty naturalne i sztuczne. Do naturalnych zalicza się wszystkie te przedmioty, które powstały w wyniku oddziaływania czynników przyrodniczych, jak np. lasy, zarośla, łąki, rzeki, jeziora itp., a do sztucznych te obiekty, które powstały dzięki pracy ludzkiej, jak np. osiedla, drogi, koleje, kanały, zbiorniki wodne itp. Nasycenie tych przedmiotów na kierunku działań bojowych może wpływać dodatnio lub ujemnie na tempo działań. W ocenie wpływu terenu na przebieg działań bojowych należy uwzględniać następujące jego elementy: rzeźba, grunty, roślinność, drogi, wody, osiedla. Według poglądów wielu specjalistów ważność poszczególnych elementów można ująć w następujących proporcjach

- rzeźba terenu – 24% - drogi (koleje) – 18% - wody – 16% - roślinność (lasy) – 18% - grunty – 14% - osiedla -- 13%

Osiedla (miasta, osady, wsie i przysiółki) oraz towarzyszące im skupiska ludzkie stwarzają specyficzne warunki do prowadzenia w nich walki. Według ocen specjalistów obszary zabudowane, ograniczając w sposób zasadniczy manewr i zasięg ognia, stwarzają nowe trudniejsze warunki prowadzenia działań bojowych, pogłębiające się w miarę poszerzania trwałej zabudowy. Dla rozpoznania cechą charakterystyczną każdego terenu jest ocena widoczności. Teren zabudowany wyraźnie pogarsza warunki widoczności. Na przykład ocenia się, że w zachodniej Europie występują następujące proporcje podziału terenu ze względu na widoczność: - ponad 500 m – 45% obszaru, z czego:

- 6% powyżej 2600 m; - 10% powyżej 2000 m; - 17% powyżej 1700 m, - mniej niż 500 m – 55% obszaru.

Konfrontując oba wymienione wskaźniki, jako cechy charakterystyczne terenu działań, należy uznać, że planowanie działań w terenach zabudowanych wymaga uwzględnienia wielu czynników rzutujących na ich przebieg.

4

Szczególnego potraktowania wymagają miasta, których liczba, w miarę urbanizacji1, wciąż rośnie. Ich wpływ na działania bojowe będzie zależał w dużym stopniu od wielkości miasta, jego kształtu i wewnętrznej struktury, położenia, warunków fizyczno geograficznych, stanu gospodarczego, znaczenia politycznego i militarnego. Duże miasta są specyficznym rodzajem przeszkód dla nacierających wojsk. Operacyjne znaczenie miast zwłaszcza zachodniej Europy polega na roli, jaką spełniają w funkcjonowaniu ekonomiki państw oraz świadczeniu usług na rzecz sił zbrojnych. W miastach jest skupiany przemysł i potencjał ludzki, przecinają się główne węzły i szlaki komunikacji drogowej, kolejowej i wodnej śródlądowej, są rozlokowane sztaby i jednostki wojskowe, a ponadto część z nich stanowi ważne porty i bazy morskie. Szybki przyrost ludności i związane z tym budownictwo mieszkaniowe oraz rozwój przemysłu i zachodzące zmiany w budownictwie wiejskim powodują ciągłe zmiany w krajobrazie przede wszystkim europejskiego teatru działań wojennych. Wzrastająca powierzchnia terenów zabudowanych (zurbanizowanych) ma istotny wpływ na charakter działań bojowych. Należy się liczyć, że istotnym elementem tych działań może być ciągła walka o miasta2, miasteczka, wsie oraz przylegające do nich tereny. Zabudowa miast i miasteczek, w większości z cegły, kamienia i betonu, może być wykorzystywana do naturalnych ukryć dla walczących wojsk; jednocześnie umożliwiać szybką rozbudowę punktów oporu na rubieży opartej o teren zurbanizowany. Skuteczność ognia nacierających wojsk oraz obserwacja będą ograniczone przez naturalne zasłony i zabudowę terenu. W związku z tym, w terenie zurbanizowanym, nie mogą być w pełni wykorzystane walory manewrowe i możliwości techniczne (zasięg ognia, system kierowania ogniem na dużą odległość) czołgów i środków przeciwpancernych. Walka w takim terenie będzie więc wymagała zgrania wielu elementów - umiejętności dowodzenia, współdziałania, stosowania manewru i odpowiedniego wykorzystania posiadanych środków ogniowych. Teren zurbanizowany będzie również rzutował na organizację i pro-wadzenie rozpoznania. Już pobieżna analiza tego terenu nasuwa wiele wniosków, co do użycia poszczególnych rodzajów rozpoznania, sposobów

1 Urbanizacja- proces społeczny i kulturowy wyrażający się w rozwoju miast, wyroście ich liczby, powiększeniu się obszarów miejskich i udziału ludności miejskiej w całości zaludnienia, Charakterystyczną cechą urbanizacji jest coraz szybszy wzrost wielkich miast, które tworzą coraz większe aglomeracje i konurbacje miejskie. 2 W warunkach zachodniej Europy (w jej centralnej części) duże i średnie miasta występują co 10-15 km. Są one wciąż rozbudowywane i mogą znacznie wpływać na tempo działania wojsk.

5

działania elementów rozpoznania ogólnowojskowego oraz koordynowania ich działań w różnych obszarach miasta. W działaniu organów rozpoznawczych nic może być z góry ustalonego schematu, ponieważ ugrupowanie nieprzyjaciela w mieście nie bodzie z zasady odpowiadało przyjmowanym normom. Uzależniono ono będzie od charakteru zabudowy i stanu ilościowego sił i środków. Generalnie należy stwierdzić, że liczba obiektów (celów) do rozpoznania może znacznie przewyższać możliwości etatowych sił i środków. Dlatego też w działaniach w mieście szczególnego znaczenia nabiera prowadzenie rozpoznania przez wszystkie elementy walczących pododdziałów. Przy czym jego wyniki powinny być doprowadzane do jednego ośrodka koordynującego działania bojowe wszystkich rodzajów wojsk. Od prawidłowej organizacji rozpoznania, jego efektywności i terminowego dostarczania danych będzie zależeć pomyślny przebieg walki w terenie zurbanizowanym. Pododdziały rozpoznania ogólno wojskowego będą odgrywać w nim decydującą rolę. Dlatego właściwe przygotowanie kadry z tej tematyki, a szczególnie metodyczne jej przygotowanie powinno stanowić jedno z ważniejszych przedsięwzięć szkoleniowych oddziału (pododdziału). Niniejszy praca stanowi zbiór zagadnień wyjaśniających istotę terenu zurbanizowanego, specyfikę działań bojowych oraz zasady organizacji i prowadzenia rozpoznania przez pododdziały rozpoznania ogólnowojskowego. Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy opisuje charakterystykę terenu zurbanizowanego. Następny rozdział traktuje o wpływie rejonów zurbanizowanych na działania bojowe. Trzeci rozdział poświęcony jest zasadom prowadzenia działań w terenie zurbanizowanym według poglądów zachodnich. Ostatni rozdział omawia prowadzenie rozpoznania ogólnowojskowego w terenie zurbanizowanym. Praca zawiera tabele, rysunki oraz zdjęcia. Informacje wykorzystane w niniejszej pracy są dostępne w szeregu podręczników, skryptów oraz publikacji traktujących o rozpoznaniu w tak specyficznych warunkach jak rozpoznanie w terenie zurbanizowanym.

6

Rozdział 1.

CHARAKTERYSTYKA TERENÓW ZURBANIZOWANYCH

Przez pojęcie „teren zurbanizowany” należy rozumieć te jego obszary, w których miasta, osady, wsie i przysiółki tworzą siec osadniczą zajmującą ponad 50% całej powierzchni. Nieuchronny proces urbanizacji, towarzyszący rozwojowi przemysłu wysoko rozwiniętych krajów, doprowadza do tego, że powstają całe skupiska miast, zajmujących 80-90% powierzchni określonego terenu. Tworzą one olbrzymia makroregiony, w których trudno doszukać się granic pomiędzy miastami czy osadami. Przykładami takich makroregionów są: Zagłębie Ruhry w Niemczech czy konurbacja górnośląska w Polsce. W Zagłębiu Ruhry na obszarze około 2 tys. km2 mieszka ponad 9 milionów ludzi. Cały obszar na przestrzeni około 100 km2 ze wschodu na zachód i od 10 do 20 km z północy na południe, między Lippe i Ruhrą, stanowi jeden wielki rejon zurbanizowany. Wolnych terenów jest mało. Około l0% zajmują tereny zielone, na które składają się łąki zalewowe wzdłuż rzeki Ruhry i Emsher, skrawki lasów urządzonych jako parki dla kilku miast - a przede wszystkim drobne ogródki działkowe wciskające się między nasypy kolejowe i wielkie hałdy, na których zboczach rosną gaje akacjowe. Powierzchnia konurbacji górnośląskiej wynosi ok. 2,6 tys. km2 Zamieszkuje w niej ok. 2,8 mln. ludności (7% ludności Polski), w tym 92% to ludność miejska. Średnia gęstość zaludnienia wynosi tu ponad 1000 osób/km2. Do konurbacji zalicza się następujące miasta: Katowice, Zabrze, Bytom, Chorzów, Gliwice, Rude, Śląska, Sosnowiec, Siemianowice, Świętochłowice, Dąbrowę Górniczą, Mysłowice, Będzin i Czeladź. Ważną cechą charakteryzująca dynamikę procesów urbanistycznych jest coraz większy wzrost zaludnienia dużych miast kosztem małych miasteczek i wsi. W związku z tym duże miasta, powiększając swoją powierzchnię, przeradzają się w zespoły miejskie zwane aglomeracją (łac. aglomero - skupiać, gromadzić). Przyjmuje się, że duża aglomeracja albo zespół miejski obejmuje ponad 500 tysięcy mieszkańców oraz co najmniej 500 km2 obszaru. O tendencji do dużej koncentracji ludności może świadczyć fakt, że np. na terenie Niemiec na obszarze stanowiącym 7% powierzchni kraju mieszka ponad 50% ludności. Obszar ten obejmuje 10 aglomeracji miejskich, z których każda liczy ponad milion ludności. Ze względu na różnorodne funkcje, jakie spełniają wielkie ośrodki miejskie: administracyjno-polityczne, gospodarcze, komunikacyjne - stanowią one na terenie działań wojennych obiekty operacyjne, a nawet strategiczne. Ostatnia wojna dowiodła, że miejscowości i obszary zabudowane mogą być wykorzystywane w działaniach wojennych i w pewnych przypadkach mogą

7

spełniać rolę podstawowych punktów i ośrodków oporu o dużej wartości, zwłaszcza przy włączeniu ich do systemu obrony polowej. Dla celów planowania działań potrzebna jest nie tylko znajomość sieci osadniczej, ale również dane dotyczące charakteru zabudowy miast (zabudowa zwarta, rozszerzona, wysokość budynków), planu miasta (sieć ulic regularna, prostokątna, promienisto-okrężna, nieregularna itp.), komunikacji miejskiej, rozmieszczenia urządzeń użyteczności publicznej, takich jak: elektrownie, wodociągi, gazownie, szpitale, poczty itp. W zależności od układu sieci ulicznej rozróżniamy sześć systemów

projektowania ulic: średnicowy, średnicowo-pierścieniowy, promienisty

(wachlarzowy), prostokątny lub w szachownicę, kombinowany oraz dowolny.

1.System średnicowy – najczęściej spotykany w starych miastach, jest

niekorzystny dla nacierającego ze względu na małą przepustowość ulic. Brak

ulic pierścieniowych, łączących ulice średnicowe, utrudnia manewr

pododdziałami i sprzętem.

2. System średnicowo-pierścieniowy – stwarza dobre warunki manewrowania

z różnych stron – zarówno dośrodkowo, jak i po pierścieniach (wokół centrum).

Ułatwia organizację współdziałania pododdziałów, eliminacji przeciwnika i

zdobywanie obiektów położonych w centrum miasta, częściami i małymi

sektorami. System charakterystyczny dla starych miast.

3.System promienisty (wachlarzowy) – charakterystyczny dla starych miast

portowych, przyrzecznych, czasami górskich. Występuje z innymi systemami

ulic. Wywiera podobny wpływ na działanie wojsk, jak system średnicowo –

pierścieniowy.

4. System prostokątny – charakterystyczny dla nowych miast, w których ulice

są szerokie, przelotowe i równoległe. Dużo placów i skwerów, a obszar miasta

podzielony na kwadraty. Pod względem architektury budynki są w zasadzie

podobne do siebie – pudełkowe w centrum, willowe na przedmieściach. Ten

system ulic stwarza dużo możliwości manewru ogniem i pododdziałami,

pozwala rozwinąć natarcie wzdłuż ulic w kierunku centrum miasta i peryferii.

8

5.System kombinowany – charakterystyczny dla uporządkowanych starych

miast, w którym dawne budowle znajdują się obok nowych. System bardzo

niedogodny dla nacierającego. Ulice są często krzywe, wąskie, kręte i ślepe.

Utrudnia to manewr, ruch i orientację, stwarza kłopotliwe sytuacje, zwłaszcza

dla pododdziałów czołgów.

6.System dowolny – charakteryzuje się dowolnością zabudowy. Budynki i

budowle są rozmieszczone chaotycznie. Ulice – zwykle krzywe wąskie i z dużą

liczbą ślepych zaułków. W tych warunkach manewr i ruch wojsk w mieście jest

utrudniony.

System ulic.

1 – średnicowy, 2 – średnicowo-pierścieniowy, 3 – promienisty (wachlarzowy), 4 –

prostokątny, 5 – kombinowany, 6 – dowolny.

1.1. Charakterystyka osiedli

Osiedla tworzą złożone zbiory wszelkiego rodzaju zabudowań i obiektów, jak domy mieszkalne, budynki użyteczności publicznej, zakłady produkcyjne, fabryki oraz węzły komunikacyjne, parki, ogrody, sady, stadiony itp. Wszelkie budowle w osiedlach oraz towarzyszące im skupiska ludzkie stwarzają specyficzne warunki do prowadzenia w nich walki. Zasadniczy wpływ na sposób prowadzenia działań bojowych będą wywierały miasta. Wpływ ten

9

będzie zależał w dużym stopniu od wielkości miasta, jego kształtu i wewnętrznej struktury, płożenia i warunków fizyczno geograficznych. Miasta w zależności od ich liczby mieszkańców dzieli się na: - bardzo małe do 5 tysięcy; - małe 5-20 tysięcy; - średnie 20-100 tysięcy: - duże l00-500 tysięcy; - bardzo duże ponad 500 tysięcy. Kształt miast może być linearny, kolisty, prostokątny lub gwiaździsty. Strukturę wewnętrzną miasta tworzą: charakter zabudowy i sieć ulic, węzły komunikacyjne, parki, ogrody, stadiony sportowe, place i skwery oraz obszary nie zabudowane. Ważną rolę w działaniach bojowych odgrywa charakter zabudowy. Może ona być zwarta (budynek jeden przy drugim, prawie bez odstępów), gęsta (niewielkie odstępy między budynkami), luźna (budynki znajdują sio od siebie w pewnych odległościach), rozproszona (budynki znajdują się w znacznych odległościach ud siebie). Gęstość zabudowy a zależy w dużym stopniu od wielkości miasta. W miastach średniej wielkości gęstość zabudowy wynosi 20-30%, a w dużych - 30 do 50% i więcej. Zabudowę zwartą najczęściej spotyka się w centrach (stare budownictwo) dużych i średnich miast. Tworzą ją na ogól budynki trwałe, o grubych murach z cegły lub betonu. Ulice takich miast są zwykle wąskie, kręte i zbiegają się w centrum miasta. Zabudowa luźna jest charakterystyczna dla miast i osiedli nowych. Charakteryzują się one szerokimi, przelotowymi ulicami, dużą liczbą placów i skwerów, a obszar miasta jest wyraźnie podzielony na oddzielne kwartały (dzielnice). W kwartałach o zabudowie zwartej wozy bojowe mogą poruszać się tylko ulicami. Zabudowa zwarta i wysoka w znacznym stopniu osłabia działanie czynników niszczących wybuchu jądrowego. Budynki znajdujące się najbliżej punktu zerowego wybuchu przyjmują na siebie nadciśnienie fali uderzeniowej i promieniowanie świetlne; wskutek tego osłabiają działanie tych sił na budynki położone w dalszej odległości. Gęsta zabudowa (ponad 50%) zmniejsza skutki niszczenia od 20 do 40% w porównaniu z terenem otwartym, a zabudowa o gęstości poniżej 30% stanowi tak małą zasłonę, że praktycznie nie ma żadnego wpływu na zmniejszenie strat w ludziach i sprzęcie. Stopień zawalenia gruzem ulic zależy od ich .szerokości oraz od wysokości i gęstości budynków, a także odległości od punktu zerowego wybuchu jądrowego. Na wąskich ulicach i przy zwartej zabudowie podczas wybuchu jądrowego powstają zawały, które całkowicie zablokowują przejście ,jedynie ulice główne i przelotowe mogą być przejezdne, jeżeli ciśnienie fali uderzeniowej nie

10

przekracza 0,6 kG/cm2 (0,06 MPa). Na ulicach o szerokości 30-40 m ruch będzie możliwy tylko w ,jednym kierunku, natomiast na ulicach ponad 40 m - w dwóch kierunkach. W strefie ciśnienia większego niż 0,6 kG/cm2 (0,06 MPa) zawały będą się łączyć z. obu stron ulicy i marsz kolumn bez wykonania przejść będzie niemożliwy. Tak więc osiedla mają bezpośredni wpływ na sposób prowadzenia walki i rozpoznania, ochronę ludzi i sprzętu bojowego, budowę umocnieni obronnych, maskowanie, obserwację i prowadzenie ognia oraz przekraczalność i wykonywanie manewru pododdziałami oraz pojedynczymi środkami ogniowymi, a także na dowodzenie i orientowanie się. Większość średnich i dużych miast zwłaszcza zachodniej Europy ma charakterystyczny układ przestrzenny. Część centralną stanowi najczęściej tzw. stare miasto, które ukształtowało się już we wczesnym średniowieczu. Zabudowa tej części miasta jest zwarta, a ulice wąskie, kręte, charakteryzujące się małą przelotowością. Stare miasto jest na ogól ośrodkiem administracyjno-handlowym. Nowsze dzielnice okalające stare miasto, mają z reguły zabudowę mniej zwartą i szersze ulice przelotowe. Wysokość budynków jest różna i zależy od wielkości miasta. W większych miastach (powyżej 50 tys. mieszkańców) coraz częściej są budowane wieżowce. W miarę oddalania się od centrum wysokość zabudowy maleje, pojawiają się dzielnice typowo willowe i wzrasta gęstość zadrzewienia. Na uwagę zasługuje brak w tych miastach zabudowy drewnianej. Budynki są przeważnie murowane lub budowane z prefabrykatów. Piwnice są bardziej rozbudowane w starszych dzielnicach miast. Wokół miast przebiegają obwodnice drogowe z wieloma bezkolizyjnymi skrzyżowaniami. Miasta nadmorskie i położone nad kanałami żeglownymi dysponują portami morskimi lub żeglugi śródlądowej. W portach biorą swój początek ważne europejskie szlaki komunikacji wodnej śródlądowej, linie kolejowe, autostrady i drogi szybkiego ruchu. Ich specyfiką komunikacyjną jest duża liczba mostów i kanałów.

1.2. Typy zabudowy i ich wpływ na działania bojowe

W miastach małych panuje no ogół zabudowa niska (20-30% budynków 1-2 piętrowych), w miastach średnich - około 30-40% budynków 1-4 piętrowych, w miastach dużych - budownictwo wysokie, około 50% budynków 3-4 piętrowych i więcej, w bardzo dużych miastach przeważa zabudowa wysoka (50-70% budynków na ogół wielopiętrowych i wieżowców). O trwałości budynków decyduje ich odporność na niszczenie. Ta zaś założy od tego z jakiego materiału zostały zbudowane oraz od ich konstrukcji i wysokości. Budynki ogniotrwałe zbudowane z cegły, betonu i stali ,są o wiele odporniejsze na niszczenie niż budynki nieogniotrwałe, zbudowane z drzewa,

11

trzciny i słomy. Budynki niskie, tej samej konstrukcji i zbudowane z tego samego materiału, są o wiele trwalsze i bezpieczniejsze niż budynki wysokie.

Odporność budynków na niszczenie

Ciśnienie w KG/cm/Mpa wywołuje zniszczenie Typ budynku

duże średnie Budynki parterowe drewniane Budynki ze szkieletem drewnianym Budynki parterowe murowane Budynki parterowe żelbetonowe Budynki mieszkalne wielopiętrowe Budynki administracyjne wielopiętrowe żelbetonowe Budynki administracyjne wielopiętrowe ze szkieletem stalowym Budynki przemysłowe ze szkieletem stalowym Podziemne sieci gazowe i wodociągowo-kanalizacyjne

0,2 ( 0,02 )

0,25 ( 0,025 ) 0,35 – 0,40

( 0,035 - 0,040) 0,6 – 0,8

(0,06 – 0,08) 0,35 (0,035)

1,0 (0,1) 1,4 (0,14)

0,9 (0,09) 15,0 (1,5)

0,17 ( 0,0017 ) 0,17 ( 0,0017 )

0,25 – 0,30 (0,025 – 0,030)

0,4 – 0,5 (0,04 – 0,05) 0,25 (0,025) 0,7 (0,07) 0,9 (0,09)

0,55 (0,055)

6,0 (0,6)

Analiza poszczególnych typów zabudowań pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków co do ich wpływu na działania bojowe: a) zabudowa w niewielkich wsiach Słabe murowane ściany, dachy pokryte dachówką oraz duża ilość drewna czyni te budynki nieogniotrwałymi i mało odpornymi na zniszczenie. Użyte do obrony dają niewielkie pole ostrzału i stwarzają niebezpieczeństwo pożaru oraz zasypania w wyniku ostrzału, szczególnie artyleryjskiego. Zabudowa wiejska pozwala nacierającemu wykorzystać dobre drogi podejścia, ułatwia ich penetrację i stosowanie wielu sposobów wsparcia działań bojowych ogniem własnej broni. b) budynki w małych osiedlach Ściany najczęściej murowane, dachy pokryte dachówką lub eternitem. Budynki o luźnej zabudowie stwarzają stronie broniącej się dobre warunki przed ostrzałem i pożarami. Zabudowania stwarzają dobre warunki do przygotowania i rozmieszczenia stanowisk ogniowych, punktów obser-wacyjnych - przy małym nakładzie pracy. Dla strony nacierającej występują podobne czynniki jak w warunkach zabudowy niewielkich wsi.

12

c) zabudowa dużych wsi i osiedli Ma ona charakter luźny i niejednolity. Występują budynki drewniane, murowane z cegły i budowane z płyt betonowych. Zapewniają one dogodną i skuteczną obronę przed ogniem nieprzyjaciela, ale stwarzają niebezpieczeństwo pożarów, zasypań i zawaleń. Całość zabudowy umożliwia dobre pole ostrzale oraz rozśrodkowanie broniących się wojsk. Wojska nacierające na takie miejscowości mają możliwość stosowania manewru oraz bezpośredniego wsparcia ogniowego. Walka będzie jednak wymagała stoczenia boju niemalże o każdy oddzielny budynek. d) miasta o zabudowie wysokiej Charakteryzują się zwartą zabudową, w której przeważają budynki murowane i żelbetonowe. Arterie komunikacyjne są stosunkowo szerokie i tylko bliżej centrum przechodzą w wąskie. Miasta tego typu stwarzają broniącym się dogodne warunki obserwacji, ochrony i obrony szczególnie przed ostrzałem z broni maszynowej i lekkich środków przeciwpancernych. Oddzielne budynki mogą być użyte jako punkty ogniowe dla czołgów i innych wozów opancerzonych, tworząc cały ich system powiązany ogniem środków przeciwpancernych. Wojska nacierające muszą się liczyć z tym, że ich podejście wymaga zaangażowania dużej ilości sił i środków walki oraz silnego wsparcia og-niowego. Działanie czołgów i transporterów opancerzonych może być utrudnione. Powodzenie walki będzie zależało już nie tylko od wyniku boju o każdy oddzielny budynek, ale i o każdą kondygnację. e) rozległe obszary o jednolitej wysokiej zabudowie Skumulowanie na dużym obszarze zabudowań wysokich spotęguje wszystkie czynniki występujące w miastach. Dlatego też prowadzenie walki w takim terenie będzie wymagać decyzji operacyjnych. Wynika to z tego, że do obrony dużych obszarów zabudowanych mogą być użyte znaczne siły i podejmowanie decyzji frontalnego natarcia nie będzie zawsze uzasadnione. Pokonanie zaś przeciwnika okrążonego, aczkolwiek będzie wymagać również prowadzenia zmagań o wyjątkowych właściwościach, wydaje się łatwiejsze i nie rzutujące decydująco na przebieg całej operacji. Innego podejścia wymagają obszary zurbanizowane z przewagą zabudowy przemysłowej. W odróżnieniu od współczesnych miast, stanowią zupełnie odrębną, niekiedy chaotyczną zabudowę, z plątaniną dróg, linii kolejowych i energetycznych. Na zabudowę przemysłową składają się: zakłady przemysłowe, elektrownie, a także otoczenie wokół nich w formie wysypisk, hałd, rurociągów, wież i kominów. Działania w tego rodzaju rejonie będą wymagać przede wszystkim odpowiedniego wyselekcjonowania sił i środków oraz zastosowania niesza-blonowych form walki.

13

.

Typowy teren zabudowany.

1.3. System zabudowy miasta

System zabudowy miasta jest określoną farmą charakterystyczną zwłaszcza dla większości zachodnioeuropejskich miast średniej wielkości. Ogólnie model takiego miasta zwykle składa się z następujących elementów:

- ośrodek śródmiejski (centrum); - otoczenie handlowe centrum; - zabudowa willowa; - zewnętrzny rejon wysokościowy; - zewnętrzny rejon przemysłowy, - część peryferyjna; - obiekty podziemne.

Każdy z tych elementów modelu ma swoją szczególną charakterystykę: - ośrodek śródmiejski (centrum) stanowi zwartą, stosunkowo wysoką zabudowę, o znacznej rozpiętości w wysokości budynków. Jest to trzon miasta, najwcześniej budowany, w którym są ,skupione budynki administracyjne. W jego środku dominuje zwykle ratusz, osadzony centralnie na niewielkim placu, a pozostałe budynki rozmieszczone są wokół wąskich ulic;

14

Centrum miasta.

- otoczenie handlowe centrum się z rzędu domów handlowych (towarowych), sklepów i salonów usługowych rozmieszczonych po obu stronach głównych arterii biegnących poza tereny zabudowane. Arterie te są w przeważającej części szerokie i przelotowe. Budynki zazwyczaj są jednakowej wysokości (2-3 kondygnacyjne) , murowane lub żelbetonowe.

Ciąg handlowy.

- zabudowa willowa składa się ze skupisk wolno stojących budynków jednorodzinnych, zwykle parterowych lub dwukondygnacyjnych. Oddzielone są one ogrodami i sadami, poprzecinanymi wąskimi i krótkimi uliczkami dojazdowymi;

15

-- zewnętrzny rejon wysokościowy zdominowany jest przez nowoczesne wysokie bloki żelbetonowe położone luźno na stosunkowo dużym obszarze. Takie ich usytuowanie powoduje istnienie dużych przestrzeni otwartych, skwerów i szerokich ulic;

Zewnętrzny obszar o wysokiej zabudowie.

16

Zewnętrzny obszar o wysokiej zabudowie.

- zewnętrzny rejon przemysłowy wyróżnia się różnorodnością zabudowy, na którą składają się: budynki hal przemysłowych, magazyny, kominy oraz wieże. Dominuje tutaj budowa niska (z wyjątkiem kominów i wież), połączona plątaniną sieci drogowej, kolejowej i energetycznej;

17

Zewnętrzny obszar przemysłowy.

- część peryferyjna - to ta część miasta, która niejako została „doczepiona”(dobudowana) do istniejącej zabudowy, jako efekt urbanizacji. Wzdłuż ulic o szerokości od 12 do 20 m są usytuowane domy murowane lub betonowe. Ich wysokość jest prawie jednakowa (2-3 kondygnacje, w małych miastach i 5-10 kondygnacji w dużych), a architektura prosta i szablonowa;

Peryferie centrum.

- obiekty podziemne stanowią najbardziej skomplikowany element zabudowy miasta. Obejmują one: podziemne przejścia, linie kolei podziemnej (metra), tunele użytkowe i ściekowe oraz kanały odwadniające. Wiele z nich nadaje się do skrytego poruszania się pojedynczych żołnierzy, a nawet grup. Sieć obiektów podziemnych, ich konstrukcja, przebieg i położenie zależą od charakteru rejonu zurbanizowanego i są mocno zróżnicowane.

18

1.4. Charakterystyka i taktyczne właściwości budynków Wszystkie budynki pod względem konstrukcji można podzielił na dwa typy:

- masywne (bezszkieletowe), - szkieletowe.

W budynkach n konstrukcji masywnej ściany zewnętrzne utrzymują ciężar całego budynku. Budynki tego typu konstrukcji mają na ogól grube ściany i mniej okien niż budynki u konstrukcji szkieletowej. Okna w budynkach o konstrukcji masywnej są ustawione pionowo w szeregu tak, że ściany utrzymują cały ciężar budynku. Dodatkowo w tego typu budynkach mogą występować wewnętrzne ściany nośne, kolumny i luki wraz wzmocnienia nad oknami i drzwiami. Domy o konstrukcji masywnej mogą być Wykonane kilkoma sposobami: - ściany mogą być budowane na miejscu, zazwyczaj przy wykorzystaniu cegieł, płyt lub zalewy betonowej; - ściany mogą być z prefabrykatów; - ściany mogą być s prefabrykatów i złożono na wzór pudełek. Budynki o konstrukcji (budowie) masywnej, ze względu na grubość ścian, zapewniają dobrą ochronę przed wszelkiego rodzaju bronią. Jednym z nich są budynki przeznaczone na kościoły, sale widowiskowe, sportowe itd. Ściany tych budynków zapewniają dobrą ochronę, ale dach jest słaby. Ściany wewnętrzne nie są ścianami nośnymi i można je łatwo usunąć. Budynki tego typu najczęściej spotykamy w centrum lub w dzielnicach w pobliżu centrum, poza obszarem zabudowań wysokościowych. Ze względu na wielkość powierzchni mogą one pomieścić sprzęt ciężki. Budynki o konstrukcji szkieletowej są budynkami wznoszonymi w oparciu o szkielet w postaci kolumn i dźwigarów. Są one zwykle wyższe niż bezszkieletowe. Ściany zewnętrzne nie są ścianami nośnymi i dzieli się je na ściany o strukturze lekkiej i ciężkiej. Ściany lekkie są nowocześniejsze i mogą niekiedy być wykonane z samego szkła. Ściany ciężkie były popularne w początkowej fazie budowy budynków szkieletowych. Ją one na ogól wykonane z cegły i cementowych bloków, a w niektórych przypadkach tak grube, jak ściany z cegły o konstrukcji bezszkieletowej, chociaż nie zapewniają już tak silnej ochrony.

19

Główne cechy budynków o konstrukcji masywnej i szkieletowej

Typ konstrukcji

Zastosowany materiał budowlany

Liczba

kondygnacji

Przeciętna grubość ścian

(cm)

Masywna

Kamień Cegła Beton Betonowa ściana i płyta Beton (składane płyty)

1 – 10 1 – 3 1 – 5 1 – 10 1 – 3

75 22 20

22 – 38 18

Szkieletowa

Drewno Stal (konstrukcja ciężka) Beton – stal (konstrukcja lekka)

1 – 5 3 – 30 3 – 100

3 30

2 – 8

W ocenie taktycznych właściwości budynków powinno się uwzględnia następujące czynniki: a) możliwość prowadzenia obserwacji i ognia. Budynki na skraju miasta zapewniają lepsze pole ostrzału i obserwacji niż budynki w centrum. Lepsze warunki prowadzenia obserwacji istnieją w osiedlach nowych, gdzie budynki mają różną wysokość i są rozmieszczone od siebie w większej odległości niż w śródmieściu. Budynki wysokie (punktowce) dają najlepsze możliwości prowadzenia obserwacji na dużą głębokość. Podstawową trudnością w organizacji obserwacji w tych miejscach jest kontrolowanie tych budynków przez przeciwnika. W toku działali szczególnego znaczenia nabierze umiejętność skrytego przedostawania się zwiadowców do budynków oraz na ich najwyższe kondygnacje, zapewniające najlepsze warunki obserwacji i prowadzenia ognia. b) ochronę. Budynki o konstrukcji masywnej, ze względu na grubość ścian i sposób konstrukcji, dają lepszą ochranę przed oddziaływaniem środków ogniowych nieprzyjaciela. Budynki o konstrukcji szkieletowej mają cieńsze ściany i tym samym nie stanowią tak skutecznej ochrony jak budynki masywne. Budynki o konstrukcji żelbetowej są odporniejsze na oddziaływanie środków ogniowych przeciwnika niż budynki zbudowane z cegły. Budynki o konstrukcji masywnej są odporniejsze na niszczenia przy pomocy materiałów wybuchowych niż budynki o konstrukcji szkieletowej. Tego rodzaju budynki mają ściśle określone punkty decydujące v ich stabilności. Ich naruszenie powoduje zburzenie całego budynku.

20

c) właściwości obronne. Większość budynków stanowi dogodny obiekt do organizacji punktu oparu. Jest to niejako gotowy obiekt fortyfikacyjny, który po odpowiednim przystosowaniu i zabezpieczeniu może być trudny do opanowania przez przeciwnika. Obiekt taki umożliwia organizowanie obrony okrężnej i wielowarstwowej. Wysokie budynki pozwalają na głęboki wgląd w teren, a tym samym takie umieszczenie środków ogniowych dużego zasięgu, aby razić przeciwnika już na dalekich podejściach. Uzupełnienie systemu ognia różnego rodzaju zaporami inżynieryjnymi na podejściu do budynku zapewnia uzyskanie trudnego do zdobycia obiektu. d) sposób rozpoznania budynku. Typ budynku i jego właściwości obronne i ochronne można określić na podstawie zewnętrznej obserwacji. Rozkład pomieszczeń, korytarzy, piwnic i innych urządzeń (windy, kanały grzewcze itd.), jeżeli jest to typowy budynek, można określić na podstawie posiadanych planów lub porównań z podobnymi konstrukcjami. Jeżeli zaś są to nietypowe konstrukcje i brak ich planów, to ich rozpoznanie wymaga bezpośredniego wejście do budynku. Rozpoznanie ilości oraz rozmieszczenia sił i środków przeciwnika w budynku jest przedsięwzięciem trudnym i wymagającym odpowiedniego czasu. Właściwe maskowanie, częste zmiany stanowisk ogniowych oraz możliwość posiadania w budynku określonych rezerw sprzętu i ludzi nie pozwoli na precyzyjne określenia sił i środków przeciwnika oraz jego systemu obrony przez samą obserwację i podsłuch. W związku z tym wysyłane pododdziały rozpoznawcze będą musiały stosować niekonwencjonalne sposoby działania.

21

Rozdział 2.

WPŁYW REJONÓW ZURBANIZOWANYCH NA DZIAŁANIE WOJSK ORAZ PROWADZENIE ROZPOZNANIA

Wojska działające w obszarze europejskiego teatru działań wojennych mogą prowadzić walkę w otwartym terenie, we wsiach, miastach lub miasteczkach. Coraz większa urbanizacja będzie wymuszać działania również w dużych rejonach zurbanizowanych. Charakter terenów zurbanizowanych, właściwości taktyczne głównych jego elementów, jakimi są budynki, w sposób istotny wpływa na sposób prowadzenia działań. Urbanizacja ogranicza mobilność oddziałów utrudnia ich manewr w celu ześrodkowania wysiłku na kierunkach głównego zagrożenia, osłabia prowadzenie rozpoznania, komplikuje dowodzenie pododdziałami w toku walki, obniża efektywność środków łączności radiowej i wskazywania celów, ogranicza ostrzał, obserwację itp. Ale obok tego, zniszczone budynki miejskie i zachowane gmachy tworzą sprzyjające warunki, szczególnie w obronie, do ukrycia żołnierzy i sprzętu, organizacji dobrze przygotowanych pod względem inżynieryjnym punktów oporu i rejonów obrony. Budynki zabudowy miejskiej zapewniają dobrą osłonę i maskowanie, ale jednocześnie ograniczają pole obserwacji, ognia oraz możliwości manewrowe, szczególnie dla wojsk pancernych i zmechanizowanych. Powoduje to konieczność przesuwania się ich pododdziałów jedynie wzdłuż ulic, placów, skwerów, parków i dziedzińców. Pododdziały działające pieszo mają większą swobodę poruszania się w takim terenie. Budynki i budowle, odpowiednio przystosowane do prowadzenia walki, stwarzają dobre warunki prowadzenia ognia i organizowania silnego oporu nawet niedużymi sitami. Różnorodne urządzenia podziemne, w połączeniu z wielopiętrowymi budynkami, pozwalają na ukrycie i ochronę ludzi sprzętu przed ogniem przeciwnika. Z drugiej strony - wielopiętrowe budynki stwarzają wiele trudności podczas prowadzenia walki. Ograniczają one zasięg obserwacji, utrudniają orientowanie się i współdziałanie, powodują rozproszenie walki o poszczególne punkty oporu urządzone w budynkach, utrudniają wybór stanowisk ogniowych artylerii strzelającej ogniem pośrednim, kierowanie nim, ograniczają zasięg środków rakietowych, a także powodują duże zagrożenie pożarami i zawaleniem się budynków. Te zaś czynią nieprzejezdnymi ulice i placu. Kwartały, pojedyncze budynki i inne budowle wpływają na izolację działań wojsk, prowadzenie ich na oddzielnych kierunkach oraz tworzenie się ognisk walk. Zmusza to do walki o opanowanie każdego budynku lub budowli oddzielnie.

22

W czasie natarcia w mieście wojska będą zmuszone pokonywać duże ilości różnego rodzaju zapór inżynieryjnych, barykad, często zaminowanych i bronionych ogniem, oraz zawałów powstałych w wyniku zniszczeń i pożarów. Zabudowa miasta oraz inne jego urządzenia i obiekty ograniczają zde-cydowanie obserwację przeciwnika i własnych elementów ugrupowania bojowego i sąsiadów. Wszystko to utrudnia dowodzenie pododdziałami w walce i zmusza je do dużej samodzielności. Ujmując powyższy problem kompleksowo, należy stwierdzić, że działania bojowe wojsk w terenie zurbanizowanym charakteryzują się następującymi cechami : - rozczłonkowaniem działań bojowych na wiele lokalnych walk i na odosobnionych kierunkach, prowadzonych przez małe pododdziały i grupy; - trudnością dowodzenia i jego decentralizacją z pozostawieniem sa-modzielności taktycznej pododdziałom; - ograniczeniem obserwacji i ostrzału uraz utrudnieniem manewru; - trudnością w realizacji przedsięwzięć zabezpieczenia materiałowego, technicznego i medycznego walczących pododdziałów; - powstawaniem w czasie działań bojowych dużych zniszczeń, zawałów i pożarów, Charakter działań bojowych w obronie lub w toku opanowywania rejonów zurbanizowanych zależy przody wszystkim od geograficznego, operacyjno-taktycznego i politycznego ich położenia. Według położenia geograficznego miasta mogą znajdować się na ważnym lub drugorzędnych kierunkach o znaczeniu operacyjnym lub taktycznym. Mogą być położone w terenie dostępnym lub trudno dostępnym, na wybrzeżu morskim, na brzegach przeszkód wodnych, w terenie górzystym itd. Miasta osłaniające ważne kierunki mogą być umocnione i bronione przez znaczne siły i środki przeciwnika. Jeśli będą musiały być opanowane, trzeba się liczyć z silnym oporem przeciwnika. Miasta górskie są zwykle położone w podgórzach i dolinach rzek. Cha-rakterystyczne dla takich miast jest wielopoziomowe położenie ulic i domów. Ułatwia to obronę, ale stwarza duże problemy dla nacierających. Położenie rejonów zurbanizowanych, ich charakter oraz szczególne warunki prowadzenia w nich działań bojowych, wpływają zasadniczo na organizację rozpoznania i metody wykonywania poszczególnych zadań. Organizacja i prowadzenie rozpoznania w terenie zurbanizowanym, w tym szczególnie w miastach i dużych kompleksach przemysłowych, jest przedsięwzięciem złożonym i trudnym. Wymaga bowiem dodatkowej wiedzy z zakresu organizacji i techniki prowadzenia rozpoznania rejonów zurbanizowanych oraz umiejętności stosowania nieszablonowych rozwiązań w określonych sytuacjach bojowych. Potrzeba posiadania szeroko rozwiniętej wyobraźni taktycznej oraz podejmowania decyzji w warunkach ograniczonego czasu wymagają odpowiedniego przygotowania kadry rozpoznawczej.

23

Na wybór metody i sposobu zdobywania wiadomości o terenie zurba-nizowanym, siłach i środkach przeciwnika oraz charakterze prowadzonych przez niego działań bojowych będą rzutowały przede wszystkim właściwości rejonu oraz cechy prowadzonych w mim ogólnowojskowych działań bojowych. Należy przewidywać, że na europejskim teatrze działań wojennych trudno będzie uniknąć walk w terenach zurbanizowanych. Osiedla, miasteczka i miasta będą stanowiły obszar systematycznych działań. Natomiast decyzja o wiązanie się walką w celu opanowania dużego zespołu miejskiego lub kompleksu przemysłowego będzie zależeć od ich położenia i znaczenia w strukturze obrony przeciwnika. Organizacja rozpoznania musi zabezpieczyć decyzję dowódcy w pełnym wymiarze. Przy czym musi ona uwzględniać sposób rozegrania walki i czynnik wyprzedzającego dostarczenia danych o przeciwniku. Prowadzenie rozpoznania w małych osiedlach i miasteczkach w zasadzie nie może odbiegać od ogólnych zasad. Będzie ono polegać na rozpoznawaniu obiektów przez ogólnowojskowe elementy rozpoznawcze (SPR, PR, GR, MGR) działające na tym kierunku lub w pasie. Elementy te będą z reguły skrycie podchodziły do miejscowości, prowadziły czasową ich obserwację, wysyłały szperaczy do rozpoznania przedniego skraju i w głębi miejscowości. Po wstępnej ocenie charakteru działań przeciwnika, rozmieszczenia jego sił i środków, dowódca patrolu podejmuje decyzję co do dalszego działania. W wypadku stwierdzenia większych sil przeciwnika i podjęcia przez przełożonego decyzji o obejściu miejscowości lub jej zdobywaniu, może przystąpić do szczegółowego jej rozpoznania. Wymagać to będzie jednak dokonania szczegółowych przedsięwzięć organizacyjnych. W wypadku stwierdzenia małych sił przeciwnika, działających bez wyraźnej koncepcji taktycznej, dowódca patrolu może zdecydować się na rozpoznanie miejscowości przez patrol działający na wozach bojowych, pokonując miejscowość na dużej prędkości. Ogólnowojskowe elementy rozpoznawcze w terenie o luźnej zabudowie, pokrytym różnym drzewostanem, będą najczęściej działały na ogólnie przyjętych zasadach. Prowadzenie rozpoznania ogólnowojskowego będzie polegać na organizacji obserwacji z miejsca i w ruchu, wysyłaniu patroli rozpoznawczych na wozach bojowych i szperaczy oraz organizowaniu zasadzek itp. Odrębnego podejścia wymaga organizacja rozpoznania w średnich i dużych aglomeracjach oraz kompleksach przemysłowych czy portowych, do obrony których przeciwnik użył znacznych sił. Należy tu wziąć pod uwagę znaczny obszar utrudnionych działań oraz specyfikę klasycznej zabudowy miejskiej. Właściwości prowadzenia rozpoznania w tych warunkach będą przedmiotem rozważeń w kolejnych rozdziałach.

24

Rozdział 3.

ZASADY PROWADZENIA DZIAŁAŃ BOJOWVCH W TERENIE ZURBANIZOWANYM (według poglądów zachodnich)

3.1. Zasady organizowania obrony

Teoretycy zachodni uważają, że podstawowe zasady organizacji i pro-wadzenia obrony w rejonach zurbanizowanych nie będą odbiegały od ogólnie przyjętych. W większości odpowiednio przygotowanych rejonach zurbanizowanych i miejscowościach z murowanymi budynkami zakłada się możliwość prowadzenia obrony przez dłuższy czas, nawet w okrążeniu, w celu związaniu walką dużych sil przeciwnika. Uzasadnia się to tym, że miejscowości dają większe możliwości maskowania przed obserwacją naziemną i powietrzną, zapewniają osłonę przed ogniem piechoty i artylerii oraz stanowią dogodne warunki obrony przeciwpancernej. Z drugiej jednak strony - ściągają na siebie ogień przeciwnika oraz ograniczają widoczność i pole ostrzału. Przy zwiększonym niebezpieczeństwie powstawania pożarów mogą się niekiedy stać groźną pułapką dla broniących się wojsk. Walkę obronną w rejonach zurbanizowanych zamierza prowadzić się w oparciu o system, ściśle powiązanych ze sobą punktów oporu. W zwartych zabudowaniach przygotowuje się je tak, aby zapewnić prowadzenie ognia skrzydłowego i krzyżowego ze wszystkich dachów i pięter. Punkty oporu powinny mieć dogodne pole ostrzału i dlatego zaleca się organizować je za placami, skwerami, szerokimi ulicami lub innymi wolnymi przestrzeniami. Pole ostrzału przygotowuje się przez zniszczenie nie obsadzonych domów lub przez przygotowanie ich do zniszczenie. Każdy budynek może być zamieniony w punkt oporu przystosowany do obrony okrężnej i zaopatrzony w odpowiednie zapasy amunicji, żywności, leków i wody. Przedni skraj obrony rejonu zurbanizowanego może przebiegać na jego zewnętrznym obwodzie, zmuszając tym samym przeciwnika do rozwinięcia jego sił przed nim i tym samym zadanie mu strat w ludziach i sprzęcie oraz rozpoznanie kierunku jego głównego uderzenia. Jeżeli przedni skraj obrany organizuje się wewnątrz rejonu zurbanizowanego, to podejścia i skraj obrony obsadza się pododdziałami ubezpieczeń. Pododdziały te mają za zadanie nie dopuścić do włamania się przeciwnika w głąb rejonu zurbanizowanego, przez wprowadzenie jego sił w uprzednio zaplanowane worki ogniowe i zniszczenie go. Do organizacji kolejnych pozycji obronnych wykorzystuje się szerokie arterie komunikacyjne, brzegi rzek i kanałów. W toku organizacji obrony rejon zurbanizowany zwykle dzieli się na sektory, te z kolei na rejony i punkty obrony. Sektor może być broniony przez dywizję,

25

rejon przez brygadę - batalion, punkt obrony - batalion lub wzmocnioną kompanię. Siły broniące sektora dzieli się na grupy obrony kluczowych pozycji, patrolujące i odwody. Rejony nieobsadzone zabezpiecza się zaporami inżynieryjnymi, patrolowaniem lub dozorowaniem. W rejonie zurbanizowanym (mieście), oprócz umocnień stałych rozbudowuje się umocnieniu typu polowego (ukrycia, stanowiska ogniowe„ inne urządzenia fortyfikacyjne), powiązane w ogólny system zapór inżynieryjnych i niszczeń oraz system ognia. Umocnienia obronne urzutowuje się w głąb i przygotowuje do obrony okrężnej. Do odwodu wyznacza się przede wszystkim pododdziały czołgów, wsparte pododdziałami saperów ze sprzętem do szybkiego minowania i niszczenia. Do obsadzenia schronów bojowych, obrony przeszkód i innych urządzeń, fortyfikacyjnych w punktach oporu wyznacza się pododdziały piechoty wzmocnione saperami. Podstawą obrony rejonu zurbanizowanego są rejony obrony batalionów, w ramach których poszczególne kompanie organizują punkty oporu wzajemnie się wspierające. Wszystkie stanowiska ogniowe w punktach oporu wybierane są tak, aby zapewniały możliwość dobrej obserwacji, jak największe pole ostrzału wszystkich możliwych podejść do bronionego obiektu oraz zwalczanie czołgów z bliskich odległości za pomocą środków przeciwpancernych i granatów. Poszczególne stanowiska ogniowe przygotowuje się w piwnicach, na parterze, piętrach, strychach i dachach oraz na zewnątrz budynku. Te ostatnie przygotowuje się tak, aby można było prowadzić walkę w wypadku pożaru. Stanowiska ogniowe, zwłaszcza dla karabinów maszynowych, wybiera się z reguły w miejscach nie rzucających się w oczy, jak na przykład w otworach piwnic. W miarę możliwości otwory strzelnicze wykonuje się w ścianach, maskuje się i zabezpiecza przed odłamkami. Otwory taicie wykonuje się w odległości 30-40 cm nad podłogą lub powierzchnią ziemi, w rogach domu (zapewnia to duży kąt ostrzału). Do obrony wewnątrz budynków przygotowuje się otwory strzelnicze w ścianach wewnętrznych, do prowadzenia ognia wewnątrz i rzucania granatów. Pojedyncze czołgi, transportery opancerzane oraz, środki przeciwpancerne rozmieszcza się na stanowiskach, tak aby miały możliwość prowadzenia ognia wzdłuż ulic. Przeszkody i zapory wykonuje się wewnątrz i na zewnątrz budynków, stosując jednocześnie zapory drutowe w połączeniu z dobrze zamaskowanymi dwustugramowymi ładunkami wybuchowymi. Ponadto szeroko stosuje się miny - pułapki. Wszystkie zapory wzmacnia się systemami alarmowymi i świetlnymi oraz dozoruje przez środki ogniowe. W ugrupowaniu obronnym, o ile nie są organizowano wysunięte punkty oporu, bataliony pierwszego rzutu organizują wysuniętą rubież obrony, w odległości 3 km od rejonu zabudowanego. Pododdziały osłony (do

26

wzmocnionej kompanii) mogą działać jako czaty, wykonując zadania wysuniętych punktów oporu. Rozpatrując wymienione zagadnienia, należy dodatkowo uwzględniać możliwość wykorzystania ludności cywilnej, która może udzielać walczącym pomocy przy budowie zapór i umocnień, gaszeniu pożarów, niesienia pomocy rannym a nawet aktywnie włączać się do walki.

3.2. Działania zaczepne Działania zaczepne w rejonie zurbanizowanym są oparte na zasadach obowiązującej doktryny, z. dostosowaniem ich do warunków terenowych. Na szczeblu batalionu natarcie może być prowadzone z marszu lub z rejonów wyjściowych. Należy wykorzystać zaskoczenie i czas aby przeciwnik nie zdołał umocnić się w zajmowanym rejonie, a cel natarcia może osiągnąć bez długotrwałych walk. Natarcie z rejonów wyjściowych prowadzi się wówczas, gdy pozycje przeciwnika są dobrze rozbudowane, rejon zurbanizowany jest rozległy, nie wykorzystano czynnika zaskoczenia i podjęcie natarcia z marszu jest zbyt dużym ryzykiem. Natarcie takie ma charakter planowanej, skoordynowanej walki z uprzednio rozpoznanym przeciwnikiem. Natarcie z marszu. Charakterystyczne cechy tego natarcia to: - wyszukiwanie słabych punktów i luk w obronie przeciwnika; - wiązanie przeciwnika od czoła; - szybkie przenikanie przez luki i słabo bronione miejsca. Zadania te nie zawsze mogą być wykonywane jednocześnie. Dowódcy muszą wykorzystać dogodne sytuacje natychmiast po ich stwierdzeniu. Na przykład, czołowe pododdziały batalionu mogą być zaangażowane w walkę z wysuniętymi ubezpieczeniami przeciwnika w celu wykrycia słabych punktów w jego obronie. Z chwilą ich wykrycia o dalszym powodzeniu decyduje szybkość działania i rozwijania natarcia. Jeżeli korzystna sytuacja nie zostanie wykorzystana, natarcie z marszu może się załamać. Ponieważ sama miejscowość stanowi określoną przeszkodę, natarcie z marszu prowadzi się w inny sposób niż w terenie otwartym. Po uzyskaniu danych z rozpoznania i ocenie sytuacji, należy rozwijać zdecydowane natarcie rozbijające, unikając działań okrążających. Natarcie z rejonu wyjściowego zwykle zawiera ono trzy etapy: - izolacja (okrążenie); - ubezpieczenie podejść; - oczyszczanie rejonu. Izolacja (okrążenie). Obszar okrążenia powinien zawierać kluczowe punkty terenowe wokół rejonu zurbanizowanego, uniemożliwiając przeciwnikowi dowóz zaopatrzenia i wzmocnienie pododdziałów w okrążeniu. Działania takie mogą być prowadzone jednocześnie z organizacją ubezpieczeń na drogach

27

podejścia do rejonu i walką w miejscowości. Po okrążeniu rejonu nie powinno być przerwy w prowadzeniu dalszych działań. Ubezpieczenie podejść do rejonu zurbanizowanego obejmuje organizacją obrony na kluczowych punktach terenowych, które zapewniają osłonę przed ogniem przeciwnika i możliwość atakowania jego sił na podejściach do rejonu. Składa się ono zwykle z jednej lub dwóch pozycji blokujących, obsadzonych siłami około kompanii. W czasie opanowywania tych pozycji kompania wykorzystuje ogień wspierający i zadymianie wykonywane przez artylerię. Oczyszczanie rejonu odbywa się przez natarcie kompanii w wąskim pasie, w celu zniszczenia przeciwnika w jego najsłabszym punkcie. Kompanie te prowadzą powolne, metodyczne natarcie, oczyszczając każdy budynek i jego poszczególne piętra.

3.3. Zasady przygotowania budynku do obrony Właściwe przygotowanie budynku do obrony wymaga realizacji wielu przedsięwzięć organizacyjno-wykonawczych, mających na celu uniemożliwienie przeciwnikowi dostanie się do niego i tym samym oponowanie go, a także zabezpieczenie budynku jako punktu oporu przed skutkami oddziaływania ogniowego przeciwnika. Przedsięwzięcia to dotyczą poszczególnych elementów budynku takich jak: a) drzwi. Nie używane drzwi należy zamknąć, zabić i zablokować oraz wzmocnić meblami, workami z piaskiem lub innymi środkami podręcznymi. W drzwiach zewnętrznych, po uzgodnieniu z saperami, można ustawić miny-pułapki. Muszą być one odnotowane w planie zaminowania; b) korytarze. Jeżeli nie są wykorzystywane przez broniących, można je zablokować meblami i drutem kolczastym oraz pozakładać miny-pułapki; c) klatki schodowa. Broniący się powinni zablokować schody meblami i drutem kolczastym lub je usunąć. Należy tu również założyć miny-pułapki; d) okna. Szyby należy usunąć. Nie używane okna powinny być zablokowane workami z piaskiem oraz deskami. e) sufity. Należy zainstalować wsporniki pod sufitami, które wytrzymywały by ciężar gruzu na górnych piętrach; f) nie zajęte pomieszczenia. Pomieszczenia nie używane do obrony powinny być zablokowane przy pomocy drutu kolczastego i min-pułapek; g) sutereny. Sutereny wymagają podobnych przygotowań jak parter. Każdy system podziemny nie wykorzystany przez obrońców, który ułatwi przeciwnikowi dojście do stanowisk obronnych, powinien być zablokowany lub zniszczony; h) górne piętra. Górne piętra z zasady wymagają tych samych przygotowań co parter. Olcha jednak nie muszą być zablokowane, lecz powinny być przykryte siatką drucianą. Powinna być ona nie umocowana w dole, aby umożliwić

28

obrońcom wyrzucanie granatów, a jednocześnie blokować granaty rzucane z zewnątrz; i) przejścia wewnętrzne. Przejścia, które umożliwiają obrońcom poruszanie się wewnątrz budynku i prowadzeniu ognia do przeciwnika z każdego kierunku, powinny być utrzymane. Należy przy tym tak zaplanować t wykonać drogi odwrotu, aby umożliwić szybką ewakuacje z pomieszczeń lub budynku. Niewielkie otwory, zwane „mysimi dziurami" powinny być wykonane w ścianach wewnętrznych w celu umożliwienia przejścia z pokoju do pokoju. Otwory te powinny być ukryte za meblami i blokowane workami z piaskiem, gdy się z nich nie korzysta. Ruch między piętrami można zapewnić przez wykonanie dziury w suficie lub podłodze i stosowanie lin lub drabin szybko usuwalnych. Drogi ewakuacyjne w budynku muszą być wyraźnie oznaczone, tak aby były widoczne w dzień i w nocy. Cała załoga musi je dokładnie poznać; j) dachy. Budynki o płaskich dachach wymagają założenia przeszkód w postaci różnego sprzętu, drutu kolczastego i min o naciskowym i naciągowym działaniu. Utrudni to lądowanie śmigłowców względnie desantu śmigłowcowego. Podobnie należy blokować dachy, na które jest dostęp z sąsiednich budynków. Dachy te muszą być dodatkowo ubezpieczone ogniem; k) konstrukcje zewnętrzne. Wszystkie: konstrukcje na zewnątrz budynku, które umożliwiałyby lub ułatwiałyby wdarcie się przeciwnika do środka, na wyższe piętra lub dach, należy zablokować lub zniszczyć. Na zewnątrz budynku, w jego bezpośrednim sąsiedztwie, należy ustawić różne przeszkody inżynieryjne, barykady itp., uniemożliwiające podejście żołnierzy i sprzętu bojowego przeciwnika pod budynek. Budynki w pobliżu pozycji obronnej, które stanowiłyby osłonę dla nieprzyjaciela i umożliwiły mu organizowanie tam dogodnych stanowisk, należy zniszczyć lub zablokować przez zagruzowanie i ustawienie wielu zapór inżynieryjnych uniemożliwiających przeciwnikowi ich wykorzystanie.

3.4. Wybór i przygotowanie stanowisk ogniowych Stanowiska ogniowe broni strzeleckiej i karabinów maszynowych należy tak wybierać, aby zapewnić jak największe pole ostrzału i uniemożliwić łatwe podejście nacierających z jakiegokolwiek kierunku. Można je rozmieszczać na wszystkich poziomach (kondygnacjach) bronionego obiektu oraz na tych kierunkach, z których możliwe jest podejście przeciwnika. Do urządzenia stanowisk ogniowych należy wykorzystywać okna budynków, przygotowane w tym celu otwory strzelnicze murach budynków, wyrwy po pociskach, dachy budynków, kominy itp. Każde stanowisko musi być odpowiednio przygotowane i zamaskowane. Naturalne otwory, jakim są okna, powinny hyc wzmocnione deskami (żerdziami) z pozostawieniem małego otworu strzeleckiego. Ponadto mogą być one zabarykadowane resztkami rozwalonych ścian budynku lub workami z

29

piaskiem itp. Należy przy tym pamiętać, że podobne zabarykadowanie należy wykonać w pozostałych otworach, ażeby nie demaskować stanowisk ogniowych, a otwory strzelnicze muszą zachować nieregularne kształty w celu ich upodobnienia do pozostałych. Na dachach wysokich budynków, wież i innych wysokich obiektów umieszcza się strzelców wyborowych i stanowiska karabinów maszynowych. Zapewniają one głęboki wgląd w teren i możliwość rażenia ogniem z dalszej odległości od budynku, a także obronę przed desantem śmigłowcowym, względnie uniemożliwiają przeciwnikowi poruszacie się po dachach sąsiednich budynków. Broń przeciwpancerna (kierowane i nie kierowane pociski przeciwpancerne) mogą być użyte do obrony budynków na ogólnie przyjętych zasadach. Należy je rozmieszczać na dogodnych i prawdopodobnych kierunkach podejścia czołgów i transporterów opancerzonych przeciwnika. Najlepszym miejscem do strzelania pociskami przeciwpancernymi TOW i CARL GUSTAV są górne piętra, gdyż zapewniają one największe pole ostrzału. Muszą być jednak spełnione następujące warunki: - budynek musi być mocnej konstrukcji; - wysokość pomieszczenia musi wynosić ponad 2 m; - pomieszczenia musi mieć około 40 m2 powierzchni.

84mm CARL GUSTAW M3

Stanowiska tego typu wymagają starannego i realnego maskowania, gdyż mogą być łatwo wykryte przez przeciwnika. Czołgi, ze względu na ich duże możliwości prowadzenia ognia na wprost na duże odległości oraz dużą ich mobilność mogą być również użyte do obrony

30

rejonu. Trzeba jednak pamiętać o tym, że teren zurbanizowany ogranicza mobilność czołgów i czyni z nich tym samym łatwe cele dla broni przeciwpancernej. Dlatego użycie czołgów i wybór dla nich stanowisk ogniowych muszą być głęboko przemyślane. W wypadku ich użycia działanie czołgów musi ubezpieczać i osłaniać piechota. Czołgi muszą mieć wyznaczone stanowiska ogniowe główne, zapasowe i dodatkowe. Powinny być one rozmieszczone na prawdopodobnych kierunkach podejściu przeciwnika, zwłaszcza jego sił głównych: - na skraju miasta, na wzajemnie wspierających się stanowiskach; - na skrzydłach wiosek i osiedli. Mogą być ponadto wykorzystywane do wsparcia i osłony ogniowej barykad i innych zapór inżynieryjnych oraz stanowić odwód. Czołgi zwykle są wykorzystywane w składzie plutonu. Niekiedy jednak mogą być przydzielone pojedynczym plutonom piechoty. Dla pojedynczych czołgów, względnie pododdziałów czołgów, wyznacza się główne i zapasowe stanowiska ogniowe, względnie rubieże kontrataków (dla odwodu). Po wyznaczeniu stanowisk ogniowych (rubieży) oraz dróg dojazdowych do nich, czołgi rozmieszcza się w ukryciu i dokładnie maskuje. Jako ukrycia dla nich mogą służyć baraki, hale, podwórka, bramy, a nawet pomieszczenia sklepowe lub mieszkalne. Odwody pancerne mogą być rozmieszczone na skwerach, w parkach czy nawet w halach produkcyjnych zakładów przemysłowych. Z chwilą podchodzenia przeciwnika czołgi wychodzą na stanowiska ogniowe (rubieże) rozmieszczone zwykle za wszelkiego rodzaju naturalnymi ukryciami (mury, barykady, sprzęt itp.). Rejon zurbanizowany ogranicza użycie artylerii do strzelania ogniem pośrednim (z zakrytych stanowisk ogniowych) zwłaszcza na obszarach gęsto zabudowanych wysokimi budynkami. .Jeżeli będą istniały warunki strzelania z zakrytych stanowisk ogniowych, wówczas artyleria może być rozmieszczona w parkach, na skwerach, placach lub innych w miarę otwartych przestrzeniach. Nie można wykluczyć użycia artylerii do strzelania na wprost, zwłaszcza na kierunkach spodziewanego podejścia pododdziałów czołgów i pojazdów mechanicznych przeciwnika. Artyleria samobieżna może działać podobnie ,jak czołgi, natomiast działa ciągnione mniejszego kalibru mogą być rozmieszczane w budynkach lub innych obiektach na wyższych piętrach w celu zwiększenia ich skuteczności działania i zasięgu. Środki obrony przeciwlotniczej znajdujące się w dyspozycji dowódcy, takie jak pociski REDEYE i działka VULCAN, zwykle używa się, do obrony okrężnej. Brak dogodnych pozycji do rozmieszczenia w terenie zurbani-zowanym rakietowych systemów przeciwlotniczych może ograniczyć użycie tych środków. Środki ogniowe muszą być także rozmieszczone na górnych piętrach i włączone do ogólnego planu wsparcia batalionu.

31

3.5. Zasady użycia zapór inżynieryjnych i minowych W celu skanalizowania działań przeciwnika i ograniczenia jego ruchów w rejonie zabudowy miejskiej szeroko mogą być stosowane zapory inżynieryjne i miny. Zapory inżynieryjne ustawia się tak, aby powstrzymaj ruch pododdziałów piechoty, oddzielić ich od czołgów i osłabić tempo działań. Miny przeciwpiechotne, zwoje kolczaste (drut kolczasty), miny-pułapki oraz fugasy ogniowe są stosowane do budowy przeszkód (zapór) przeciw piechocie. Zapory te, są stosowane w celu utrudnienia podejścia pododdziałów piechoty z następujących kierunków: ulic, sąsiednich budynków terenów otwartych i urządzeń podziemnych. Miny przeciwpiechotne powinny być używane razem z innymi zaporami inżynieryjnymi (zapory drutowe, zawały, gruzowiska z ustawionymi minami przeciwpancernymi lub fugasami chemicznymi), na prawdopodobnych kierunkach podejścia czołgów. Miny przeciwpiechotne będą zakładane na ulicach; w parkach, na skwerach, na podejściach do budynków, wewnątrz budynków oraz na dachach i w urządzeniach podziemnych. Zapory przeciwpancerne są przewidziane do użycia głównie na podejściach do rejonu zurbanizowanego i w ciągach ulicznych, w celu zablokowania dróg podejścia i skanalizowania ruchu w wąskich miejscach. Zapory przeciwpancerne mogą stanowili: - zapory z pojazdów; - urządzenia miotające ogień; - jeże stalowe; - kratery (doły) na drodze; - ukryte ładunki wybuchowe (np. w kanale ściekowym); - barykady z gruzu; - miny przeciwpancerne. Należy pamiętać, że wszystkie tego typu zapory z reguły są ubezpieczone ogniem różnych środków. Miny przeciwpancerne będą ustawiona jako pojedyncze miny lub jako grupy min w powiązaniu z innymi rodzajami zapór inżynieryjnych wymienionych. Zgodnie z zasadami przyjętymi przez armie państw NATO budynki zaminowane oznacza się od strony własnych pozycji znakami (trójkąt z napisem ”MINE”) umieszczonymi nad drzwiami. Budynki posiadają wiele miejsc i urządzeń, które mogą stanowić naturalne ukrycie dla min-pułapek. Poruszając się w budynkach należy wystrzegać się dotykania i podnoszenia nieznanych przedmiotów. Szczególnie nie wolno dotykać środków spożywczych, książek, kosztowności, broni itp. Mogą być one połączone z zapalnikami min-pułapek. W każdym przypadku należy ograniczyć skupienie się większej liczby żołnierzy, aby w przypadku eksplozji ograniczyć do minimum liczbę poszkodowanych.

32

Rozdział 4.

PROWADZENIE ROZPOZNANIA OGÓLNOWOJSKOWEGO W

TERENIE ZURBANIZOWANYM

4.1. Zasady ogólne

Zmienione warunki prowadzenia działań bojowych w terenie zurbanizowanym wywierają znaczny wpływ i na sposoby zabezpieczenia bojowego, w tym również na rozpoznanie. Organizacja i prowadzenie rozpoznania musi uwzględniać następująca główne zadania: a) rozpoznanie charakteru działania przeciwnika, w tym głównie: - jego ugrupowania (rozmieszczenie punktów oporu, stanowisk ogniowych artylerii, środków przeciwpancernych i czołgów); - zapór inżynieryjnych, zwłaszcza na kierunkach dogodnych do działania wojsk własnych; - stopnia rozbudowy fortyfikacyjnej poszczególnych punktów oporu opartych o budynki i inne obiekty; - rozmieszczenie odwodów i prawdopodobnych kierunków ich działania; b) rozpoznanie możliwości pokonania zapór inżynieryjnych przez wojska własne, względnie warunków ich obejścia; c) rozpoznanie możliwości obejścia poszczególnych punktów (rejonów) obrony i wyjścia na tyły przeciwnika, zwłaszcza z wykorzystaniem przejść podziemnych (kanałów); d) rozpoznanie systemu dowodzenia przeciwnika i możliwości jego zdezorganizowania; e) rozpoznania kierunków (tras) dowozu zaopatrzenia oraz możliwości podejścia nowych sił przeciwnika; f) rozpoznanie kierunków (tras) planowego wycofywania się przeciwnika z rejonu zurbanizowanego; g) rozpoznanie poszczególnych dzielnic (kwartałów) miasta, na które nie ma planów. Charakter obrony rejonu zurbanizowanego, tworzenie przez przeciwnika rejonów i punktów oporu w oparciu o pojedyncze budynki, powiązane

33

wzajemnie systemem ognia, istnienie zapór inżynieryjnych i ubezpieczeń bojowych, a także głęboki wgląd przeciwnika z wysokich budynków komplikuje przenikanie do niego ogólnowojskowych elementów rozpoznawczych. Dodatkowym utrudnieniem dla poszczególnych zwiadowców może być stosowanie przez przeciwnika zapór inżynieryjnych, a zwłaszcza zapór minowych i min-pułapek. Wymaga to od zwiadowców dobrej znajomości zasad użycia tych środków przez przeciwnika i sposobów ich obchodzenia względnie unieszkodliwiania oraz umiejętności rozpoznawania i wykorzystywania wykonanych i oznaczonych przez przeciwnika przejść. Z tego względu konieczne jest włączenie do ogólnowojskowych elementów rozpoznania zwiadowców - saperów. Stosowane środki maskujące i ścisłe przestrzeganie przez przeciwnika zasad maskowania stanowisk ogniowych środków przeciwpancernych i czołgów, do chwili podejścia przeciwnika na odległość strzału, utrudnia ich wcześniejsze wykrycie, zwłaszcza przez obserwację. Wymaga więc to od zwiadowców umiejętności skrytego podchodzenia, prowadzenia rozpoznanie w bezpośredniej bliskości punktów oporu, a nawet przenikania do nich, jeżeli są one zorganizowane w budynkach lub innych obiektach tego typu. Budynek przygotowany do obrony, według zasad omówionych poprzednio, jest bardzo trudny do rozpoznania. Zastosowane środki obrony i ochrony utrudniają przenikanie do niego. Istnieją jednak przygotowane drogi wejścia ewentualnej ewakuacji, specjalnie oznakowane, które mogą być wykorzystane przez zwiadowców. Swobodne poruszanie się zwiadowców w rejonie zurbanizowanym jest możliwe, jeśli są dobrze wyszkoleni i umieją wykorzystać posiadane plany miast lub wiadomości uzyskane od miejscowej ludności (jeśli jest przychylnie ustosunkowana do naszych wojsk). W wielu przypadkach należy dążyć do wykorzystania mieszkańców danej dzielnicy (rejonu) jako przewodników. Do przenikania i prowadzenia rozpoznania w rejonie zurbanizowanym mogą być wykorzystywane urządzenia podziemne (kanały, tunele itp.). Należy jednak pamiętać, że są one szczególnie śledzone przez przeciwnika, który będzie stasował różne środki uniemożliwiające ich wykorzystania. Mogą być jednak sytuacje, gdy urządzenia podziemne będą znane tylko niektórym mieszkańcom. Uzyskanie przez zwiadowców informacji o ich położeniu i przebiegu może ułatwić wykonanie zadania. Silna obrona przeciwlotnicza, przeciwdesantowa i przeciwśmigłowcowa znacznie ogranicza wykorzystanie śmigłowców do przerzutu elementów rozpoznawczych w głąb rejonu zurbanizowanego. Podjecie takiego przed-sięwzięcia jest możliwe jednocześnie z wykonywaniem przez nasze wojska zmasowanych uderzeń lotnictwa i śmigłowców. Stanowiska dowodzenia przeciwnika są łatwe do ukrycia w budynkach, niemniej jednak ich rozpoznanie jest możliwe po obserwacji wzmożonego ruchu łączników pieszych i na pojazdach oraz wykryciu, rozwiniętego w

34

pobliżu, węzła łączności. Do stanowisk dowodzenia można także trafić, śledząc rozłożone wzdłuż ulic i pomiędzy budynkami linie telefoniczne. System obrony rejonu zurbanizowanego, oparty o rejony i punkty oporu rozmieszczone w pojedynczych budynkach, wzmocniony systemem zapór inżynieryjnych niemalże na każdej ulicy, wymaga organizowania większej liczby, ale mniejszych, elementów rozpoznawczych. Również znaczne rozśrodkowanie środków ogniowych, zwłaszcza arty-leryjskich, a także duże rozśrodkowanie odwodów i możliwości ich użycia na wielu kierunkach wymusza taki sposób organizacji rozpoznania. Organizując rozpoznaniu rejonu zurbanizowanego, należy przede wszystkim szczegółowo przeanalizować położenia wojsk własnych i przeciwnika w całym rejonie, z uwzględnieniem jego miejsca w pasie działania i przebiegu linii styczności wojsk. Należy przy tym przewidywać, że rejon zurbanizowany może znajdować się, w bezpośredniej styczności wojsk, a linia styczności przebiegać na jego przedpolach.. Niezależnie jednak od położenia będą obowiązywały podobne zasady prowadzenia rozpoznania. Różnice mogą występować w czasie wykonywanie poszczególnych zadań i w technice przekazywania informacji. Podczas walki w mieście główną uwagę powinno się zwrócić na rozpoznanie oddzielnych rejonów obrony, rozmieszczonych zarówno na zewnątrz miasta, jak i wewnątrz. Dlatego prowadzenie rozpoznania może być podzielone na dwa etapy. Etap pierwszy - to rozpoznanie miasta z zewnątrz, Etap drugi - wewnątrz. Oczywiście - w całokształcie kompleksowego rozpoznania etapy te mogą być realizowane jednocześnie przez różne elementy rozpoznawcze. Organizując rozpoznanie w mieście należy pamiętać, że utrudniona orientacja i ograniczona obserwacja zmniejsza jego efektywność. Siły i środki rozpoznania ogólnowojskowego oraz organizowane z nich elementy rozpoznawcze, umiejętnie użyte, pozwalają na wykrywanie i śledzenie obiektów przeciwnika zarówno w bezpośredniej styczności, jak i w głębi jego ugrupowania (na tyłach) - pod warunkiem stosowania właściwych form, metod i sposobów prowadzenia rozpoznania w tych specyficznych warunkach.

4.2. Elementy rozpoznawcze i zasady ich działania Analiza właściwości rejonów zurbanizowanych i ich wpływu na organizację i prowadzenie działań bojowych sugeruje, że rozpoznanie ogólnowojskowe powinno być prowadzone przez drobne elementy rozpoznawcze. Przemawiają m tym: - możliwość łatwiejszego przenikania w ugrupowanie przeciwnika;

35

- możliwość elastyczniejszego i sprawniejszego działania wewnątrz miasta i w ugrupowaniu przeciwnika. - większe możliwości maskowania i skrytości działania. Organa rozpoznania ogólnowojskowego podczas walki w mieście działają zwykle pieszo. W celu przeniknięcia w ugrupowanie bojowe przeciwnika wykorzystują one podziemne kolektory, tunele, piwnice, wyrwy w ścianach budynków, strychy i dachy. Jeśli zaś chudzi o sposoby działania poszczególnych elementów rozpoznania, to zależeć one będą od ilości wydzielonych sit i środków, charakteru zabudowy rejonu, działań przeciwnika i jego ugrupowania. Tym niemniej za zasadnicze należy przyjąć obserwację, wypad, zasadzkę i napad. Obserwacja. Obserwacja może być jednym z podstawowych sposobów prowadzenia rozpoznania w rejonie zurbanizowanym. Do jej prowadzenia wymagane jest jednak wydzielenie dodatkowych sił i środków, a także przemyślana organizacja systemu obserwacji. Organizując obserwację oddzielnego, dużego budynku, należy przewidzieć jej strefowy układ (w pionie i poziomie), tzn. należy dokonać wcześniejszego podziału sił i środków do prowadzenia obserwacji od piwnic do pierwszego piętra oraz kolejnych kondygnacji. To samo należy uczynić w zakresie podziału zadań obserwacji poziomej (sektorowej). Należy przyjąć, że jeden posterunek obserwacyjny (PO) nie może otrzymać do prowadzenia obserwacji więcej jak 1 - 2 budynki o średniej kubaturze. Bardzo istotnym czynnikiem jest właściwy wybór miejsca rozmieszczenia go. Powinno ono uwzględniać zadania wynikające z podziału strefowego. Do jego wyboru należy wykorzystać nie tylko wysokie budynki, kominy, wieże, ale także zniszczony sprzęt przeciwnika czy też gruzowiska domów. Wyposażenie PO w zasadzie nie różni się od standartowego. Skład PO powinien wynosić 3-4 zwiadowców i jednego zwiadowcę-artylerzystę do kierowania ogniem artylerii. Jeżeli takiego nie ma, zwiadowcy ogólnowojskowi powinni być przygotowani do wykonywania tych czynności. Istotnym warunkiem powodzenia w działaniach w mieście ,jest skracanie uzusu przekazywania informacji. Uzyskać to można przez bezpośrednie przekrywanie wyników obserwacji do sztabów. Powoduje to jednak konieczność wyposażenia zwiadowców w odpowiednie środki łączności, zapewniające taki obieg informacji. Z nastaniem nocy ulega zmianie sposób obserwacji. Posterunki powinny zorganizować dodatkowo podsłuch, zwłaszcza te znajdujące się najbliżej przeciwnika. W ten sposób możne uzyskać wiele cennych danych. Przez, podsłuch można także ustalić, w których budynkach lub w jego częściach przeciwnik prowadzi prace związane z rozbudową punktów oporu. Nocą lepiej słychać także rozmowy i komendy oraz istnieją korzystniejsze warunki podsłuchiwania rozmów telefonicznych. PO musi koniecznie posiadać

36

noktowizory (lornetkę noktowizyjną lub celownik noktowizyjny broni strzeleckiej) do prowadzenia obserwacji nocnej. 5, 56 mm karabinek wz.96 z celownikiem noktowizyjnym PCS-6.

Celownik noktowizyjny PCS-6.

.

Wybór miejsca na organizację posterunku obserwacyjnego w rejonie zurbanizowanym jest uwarunkowane następującymi czynnikami: - posterunek obserwacyjny (podsłuch) musi znajdować się jak najbliżej rozpoznawanego obiektu; - muszą być skryte dojścia i odejścia z rejonu PO, zwłaszcza w wypadku szturmu przeciwnika względnie wykrycie PO przez niego; - miejsce na PO musi zapewnić bezpieczeństwo załodze przed bezpośrednim rażeniem środków ogniowych oraz innych czynników, takich jak np. zasypanie itp.; - musi one zapewnić takie warunki maskowania, tak aby nawet bezpośrednia bliskość przeciwnika nie powinny zdemaskować PO; - musi ono zapewnić szybkie przekazywanie danych rozpoznawczych. Ruchome posterunki obserwacyjne mogą być organizowane zarówno jako element działający oddzielnie w ugrupowaniu przeciwnika, a także jako element wchodzący w skład grupy szturmowej. Wypad polega na skrytym podejściu grupy do zawczasu wybranego i rozpoznanego obiektu przeciwnika oraz niespodziewanym ataku na niego w celu zdobycia ważnych dokumentów, schwytania jeńca, zdobycia wzorów uzbrojeniu i wyposażenia czy nawet wykonaniu określonego zadania dywersyjnego.

37

Obiektem wypadu mogą być pojedynczy żołnierz lub niewielkie grupy przeciwnika, rozmieszczone w budynkach, w bezpośredniej styczności wojsk. Specyficzną właściwością organizowania wypadu w rejonie zurbanizowanym (mieście) jest to, że grupa wypadowa przenika w ugrupowanie przeciwnika bez możliwości wsparcia jej ogniem artylerii - zarówno podczas wycofywania się, jak i po odejściu w teren otwarty. Obiektem wypadu mogą być: pojedynczy żołnierze lub niewielkie grupy, budynek w rejonie zasłoniętym przez inne budowle, dlatego zwiadowcy mogą liczyć tylko na własną pomysłowość, działając ,szybko, cicho i skrycie. Wypad powinien być organizowany z zasady w nocy. Obiekt wypadu należy wybierać jak najbliżej linii styczności wojsk. Grupa wypadowa powinna składać się z dwóch podgrup: chwytającej i ubezpieczającej, każda po 2-3 zwiadowców. Poszczególne podgrupy muszą działać oddzielnie, zachowując odległość wzrokową. Podgrupa ubezpieczająca powinna być uzbrojona w broń maszynową i większą liczę granatów ręcznych Współdziałanie między podgrupami musi być uzgodnione szczegółowo w czasie organizacji wypadu. W czasie jego organizacji powinny być wykorzystywane szczegółowe plany rejony wypadu i dróg podejścia (odejścia), a niekiedy nawet makiety terenu wykonane z materiałów podręcznych. Sygnały współdziałania powinny być tak dobrane, aby nie demaskowały działania zwiadowców. Nie mogą to być sygnały rakietowe czy też głosem. Muszą być zsynchronizowane z naturalnymi dźwiękami spotykanymi w tym rejonie lub podawane świetlne latarką, zasłoniętą od strony przeciwnika. Istotne znaczenie w organizowaniu wypadu ma oznakowanie drogi powrotnej, ułatwiające szybkie i skryte jej pokonanie oraz utrudniające wykrycie przez przeciwnika. Doprowadzenia sposobu oznakowania do każdego zwiadowcy ułatwi powrót do własnych wojsk, nawet w warunkach oddziaływania przeciwnika po wykryciu grupy wypadowej. Zasadzka, w celu schwytanie jeńców lub zniszczenia określonego przeciwnika, może być organizowana zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz miasta na niewielkie grupy działające pieszo lab dowożące zaopatrzenia oraz pododdziały wzmocnienia, dowodzenia lub łączników. Jeśli chodzi o zdobycie ważnych informacji, to wskazane jest organizować zasadzkę na żołnierzy pododdziałów dowodzenia lub łączników. Siły do organizacji zasadzki mogą być różne, ale z zasady nie większe jak drużyna (do plutonu), ich skład będzie uzależniony od charakteru obiektu, który jest celem zasadzki. Np. do wykonania zasadzki na łącznika wystarczy drużyna, natomiast na pluton dowozu zaopatrzenia potrzebne będą siły co najmniej plutonu rozpoznawczego lub ogólnowojskowego. Rejon zurbanizowany sprzyja organizowaniu zasadzek, ponieważ ze względu na istniejące zapory inżynieryjne, gruzowiska itd. kanalizuje on ruch po ściśle określonych trasach. Te same trasy są cyklicznie wykorzystywane przez różne elementy przeciwnika. Sprzyja to wcześniejszemu zaplanowaniu zasadzki na

38

określony wybrany element. Uchwycony w wyniku zasadzki „język" nie będzie przypadkowym, ale miarodajnym źródłem potrzebnej informacji. Wąskie i kręte ulice, zaułki, ruiny, porzucony sprzęt, gęsta zabudowa stanowią, bardzo dogodne miejsce do organizacji zasadzki. Zapewniają one skryte podejście do rejonu zasadzki łatwe maskowanie, skryte odejścia po wykonaniu zadania i ukrycie się przed przeciwnikiem organizującym pościg, w uprzednio zaplanowanych i przygotowanych ukryciach. Zasady organizacji i wykonania zasadzki w mieście mogą być podobne jak w terenie otwartym. Jednakże w warunkach gęstej zabudowy, specyficznego ugrupowania przeciwnika i wojsk własnych rzadko zaistnieje sytuacja, aby organizować wszystkie grupy (zespoły): ogniową, uderzeniową, chwytającą, ubezpieczającą i inne (np. do minowania, zagradzania itp.). Jeśli celem zasadzki jest ujęcie pojedynczego łącznika przenoszącego meldunek z jednego budynku do drugiego, to moce być ona przeprowadzona w sposób cichy (bez ognia i walki) i tym samym nie wymaga grup: ogniowej i uderzeniowej. Zasadzkę taką może przeprowadzić trzech - czterech zwiadowców, w tym dwóch w grupie chwytającej i jeden-dwóch - ubezpieczającej. Dowódca pododdziału wyznaczonego do przeprowadzenia zasadzki analizuje zadania oraz ocenia sytuację i na tej podstawie określa sposób wykonania zadania, a w tym - sposób podejścia do miejsca zasadzki, sposób przeprowadzenia i działania po jej wykonaniu. Działania w mieście zmuszają do szybkiej realizacji tego typu przedsięwzięć, dlatego też dowódca - po sprecyzowaniu sposobu wykonania zadania - natychmiast nakazuje obserwację miejsca przeprowadzenia zasadzki i przystępuje do stawiania zadań jej wykonawcom. W zadaniach dla podwładnych podaje dozory (w razie konieczności), wiadomości o przeciwniku, obiekcie zasadzki oraz najbliższym rejonie, zadanie pododdziału (cel i sposób wykonania zasadzki oraz działanie po jej wykonaniu) i sygnały (do wykonania napadu i ewentualnego otwarcia ognia). Podczas wykonywania zasadzki w nocy organizacja działań powinna być szczególnie dokładna i obejmować również sposoby wzajemnego rozpoznawania się oraz wykorzystania przyrządów noktowizyjnych. Grupę chwytającą rozmieszcza sio zwykle bezpośrednio przy drodze (ścieżce), po której powinni przechodzić łącznicy, w miejscu, z którego najlepiej dokonać napad. Działanie w zasadzie nie powinno być szablonowe, lecz dostosowane do sytuacji bojowej i warunków zabudowy. Pododdział rozmieszczony w zasadzce nie powinien .się niczym demaskować. Na drodze przemieszczenia się żołnierzy przeciwnika można jednak wykonać odpowiednie przeszkody (jamy, rowy, przeciągnięte liny itp.) ułatwiające schwytanie jeńca. Doświadczenia wojenne potwierdzają, że powodzenie pododdziałów działających w zasadzce jest wynikiem nie tylko odwagi żołnierzy, ale codziennego żmudnego szkolenia. Dlatego w szkoleniu w terenie zurba-nizowanym należy dążyć do dobrego przygotowania teoretycznego w tym zakresie oraz praktycznego opanowania nawyków skrytego poruszania się w

39

mieście, szybkości działania i umiejętności wykorzystania nietypowych właściwości terenu. Napad przeprowadzają elementy rozpoznania ogólnowojskowego, najczęściej w czasie działania w ugrupowaniu przeciwnika. Napad w rejonie zurbanizowanym nie odbiega od zasad jego organizacji i przeprowadzenia w warunkach działań bojowych prowadzonych poza nim. Zasadniczą rolą, w tym wypadku, odgrywa jednak umiejętne rozpoznanie terenu, dróg dojścia i odejścia, rozmieszczenia obiektu napadu oraz. jego obrony i ochrony, a także przewidywanie możliwości oddziaływania przeciwnika po wykonaniu napadu. W skład pododdziału wyznaczonego do wykonania napadu powinni wejść zwiadowcy, którzy bardzo dobrze znają rejon zurbanizowany i potrafią skrycie poruszać się w nim, są zdecydowani i mogą działać samodzielnie w wypadku rozproszenia. Skład grupy do wykonania napadu może być różny i zależny od zadania, terenu i rozmieszczenia przeciwnika w rejonie. Może wahać się od trzech - pięciu zwiadowców do plutonu. Grupie napadu stawia się tylko jedno zadanie. W toku działania elementów rozpoznawczych w głębi miasta napady mogą być podstawowym sposobem zdobywania informacji o przeciwniku. Dlatego, stawiając zadania pododdziałowi rozpoznawczemu (SPR, PR, MGR, GR), należy dać mu swobodę w zakresie wyboru sposobu zdobywania danych.

4.3. Poruszanie się zwiadowców w terenie zurbanizowanym.

Możliwość wykorzystania przez przeciwnika każdego elementu miejskiej zabudowy wymaga od zwiadowców zwrócenia większej uwagi na warunki rozpoznania i poruszania się w mieście. Oddzielne budynki (elementy zabudowy) obserwuje się początkowo z niewielkiej odległości. W przypadku jeśli zachodzi konieczność szczegółowego rozpoznania poszczególnych jego pomieszczeń. W celu dotarcia do budynku wykorzystuje się ogrody, sady i podwórka, a unika ulic i zaułków. Obserwując podwórka, zwiadowcy powinni podchodzić do niego od strony sadu, ogrodu lub zabudowy gospodarczej. W celu dotarcia do budynków w głębi dobrze jest wykorzystywać przewodników zwerbowanych z miejscowej ludności. Poruszanie się zwiadowców w terenie zurbanizowanym jest podstawową umiejętnością, którą zwiadowca musi bezwzględnie opanować, aby mógł swobodnie w nim działać. W czasie poruszania się w terenie zurbanizowanym obowiązują następujące zasady ogólne: - nie być tarczą strzelniczą dla przeciwnika, trzymać się zawsze i wszędzie jak najbliżej ziemi i naturalnych ukryć; - unikać otwartych przestrzeni; - przed rozpoczęciem zmiany stanowiska wybrać dokładnie następne oraz drogę do niego;

40

- maskować swoje poruszanie się wykorzystując do tego różnego rodzaju przeszkody naturalne i środki maskujące, np. dymy itp.; - poruszać się tak, aby nie stosować osłony ogniowej; - być czujnym i przygotowanym na różne zaskakujące sytuacje i niespodzianki.

Poruszanie się pomiędzy budynkami Największe niebezpieczeństwa stanowi narożnik domu. Dlatego miejsce za narożnikiem musi być rozpoznane wcześniej zanim zwiadowca wyjdzie zza niego. W celu rozpoznania terenu za narożnikiem domu najlepiej wystawić głowę (nakrytą hełmem) przy samej ziemi i - utrzymując ją nisko - prowadzić obserwację. Należy unikać pokazywania się na wysokości, na której jest się spodziewanym przez przeciwnika. Po rozpoznaniu obszaru za narożnikiem można kontynuować dalsze działania.

Poruszanie się w świetle okna Okno stanowi duże zagrożenie dla zwiadowców, ponieważ może być miejscem rozmieszczenia broni. Podstawowym błędem w trakcie przechodzenia pod oknem jest zbytnie wystawianie głowy. Każde ukazanie się w oknie może wywołać ogień przeciwnika. Dlatego należy pokonywać drogę poniżej światła okna, najlepiej czołganiem.

Poruszanie się w świetle okna piwnicznego Pokonując okno domu, często lekceważy się okna piwniczne i nie dostrzega się z tej strony niebezpieczeństwa. Przechodząc obole okna piwnicznego, w jego świetle, zwiadowca demaskuje się i naraża na ogień przeciwnika z piwnicy. Przechodząc obok okna piwnicznego, należy więc trzymać się blisko ściany budynku, a szerokość otworu okiennego pokonać skokiem.

Pokonywanie muru ogrodzeniowego (zburzonego budynku) górą

W celu pokonania takiej przeszkody należy, posługując się podręcznymi środkami lub drugim zwiadowca, dosięgnąć krawędzi muru i wychylając głowę szybko zorientować się w sytuacji po drugiej stronie muru. Jeśli przeciwnik nie otworzył ognia, czynność ta powtórzyć w drugim miejscu, ale nieco dłużej obserwować stronę przeciwną. Po upewnieniu się, że nie jest się obserwowanym przez przeciwnika, należy błyskawicznie pokonać mur, utrzymując całą sylwetkę jak najniżej krawędzi muru i zająć dogodną pozycję do dalszej obserwacji.

41

Wybór wejścia do budynku

Otwory drzwiowe z zasady nie powinny być wykorzystywane jako wejścia do budynków. Są one zazwyczaj osłaniane ogniem przeciwnika z zewnątrz i wewnątrz budynku lub mogą być zaminowane i zablokowane. Do wchodzenia do budynków najlepiej nadają się wszelkiego rodzaju otwory powstałe w wyniku ostrzału ogniowego lub oznakowane i używane przez przeciwnika wejście i drogi ewakuacyjne, względnie nie zabezpieczone okna na wyższych piętnach.

Poruszanie się wewnątrz budynku Poruszając się wewnątrz budynku, należy unikać zatrzymywania się naprzeciw drzwi i okien. Szczególnie niebezpieczne są pad tym względem szerokie korytarze. Aby je pokonać, należy poruszać się blisko ścian i przeskakując otwory drzwiowe, szybko opuścić to niebezpieczne miejsce. Należy przy tym uważać na miny-pułapki, które przeciwnik może rozmieścić w dowodnym miejscu. Wchodzenie przez zwiadowców do poszczególnych pomieszczeń w sposób skryty i cichy jest niezwykle skomplikowane. Dlatego, jeśli to jest tylko możliwe, należy dążyć do rozpoznania przez obserwację, wykorzystując różne otwory i szpary, a nie wchodzić do każdego pomieszczenia. Do wejścia na wyższe kondygnacje mogą być wykorzystywane różnego rodzaju szyby dźwigów osobowych i towarowych, tunele wentylacyjne i wodnokanalizacyjne itp. Uzależnione to jest każdorazowo od warunków lokalnych. Unikać należy poruszania się po klatkach schodowych bez występnego ich rozpoznania i zorganizowania ubezpieczenia.

Pokonywanie otwartych przestrzeni Otwarte przestrzenie (ulice, aleje, place) powinny być z zasady omijane w czasie prowadzenia rozpoznania. Są one strefami szczególnie kontrolowanymi przez przeciwnika, gęsto osłaniane ogniem i systemem zapór inżynieryjnych. W celu ich pokonania należy dążyć do wykorzystania dróg obejścia w terenie. Mogą to być podziemne przejścia kanalizacyjne, ciągi piwnic w budynkach lub nawet porzucone wraki pojazdów. Umiejętne ich wykorzystanie umożliwi dotarcie do planowanych obiektów rozpoznania.

42

Wejście z zewnątrz na wyższe kondygnacje budynku

Jeśli dostanie się na wyższe kondygnacje wewnątrz budynku będzie niemożliwe (zniszczone szyby dźwigów, zburzona klatka schodowa), to należy podjąć próbą dostania się na wyższe piętra z zewnątrz. W tym celu mogą być wykorzystane linki z kotwicą. Kotwica powinna być mocna, łatwa do złożenia i przenoszenia oraz wyposażona w ostrza łatwo zaczepiające się o okno. Linka powinna mieć średnicę 16~25 mm i być wystarczająco długa, aby umożliwiła łatwe pokonanie przeszkody. W celu sprawnego posługiwania się nią wskazane jest wykonanie - co 30 cm-węzłów. Rzucający kotwicę, żeby nie być obserwowanym przez przeciwnika powinien stać jak najbliżej ściany budynku. Po zarzuceniu kotwicy do wybranego otworu okiennego, należy sprawdzić jakość umocowania linki i rozpocząć wspinaczkę w góry. W razie braku linki można wykorzystać drabinę, drąg z sękami względnie z wbitymi hakami (gwoździami). Ich umocowanie na kolejnym piętrze musi być dokładnie sprawdzone.

Rozpoznanie i poruszanie się w kanałach i tunelach Dokładna znajomość charakteru i rozmieszczenia urządzeń podziemnych maże oddać nieocenione usługi zarówno dla strony nacierającej jak i broniącej się. Typowe urządzenia podziemne, wykorzystywane w działaniach bojowych - to tunele kolei podziemnych (metra) oraz tunele i kanały kanalizacyjne. Zasady ich rozpoznania i poruszania się w nich są podobne. Celem rozpoznania tego rodzaju urządzeń będzie określenie ich charakteru, układu, stanu technicznego, możliwości wykorzystania ich do przenikania w głąb ugrupowania przeciwnika oraz zastosowanych w nich zapór inżynieryjnych i ogniowych uniemożliwiających ich wykorzystanie. Do rozpoznania tego typu urządzeń powinny być wykorzystywane niewielkie grupy (3 - 6 zwiadowców). Taki skład zapewnia szybką penetrację wybranego odcinka, ale nie pozwala na szczegółowe rozpoznanie wszystkich rozgałęzień i przebiegu całego tunelu. W związku z tym dla każdej grupy należy ściśle określić kierunek rozpoznania i długość rozpoznawanego odcinka. Grupa rozpoznająca tunel musi miel zorganizowane ubezpieczenie z przodu i tyłu. Mogą to być zwiadowcy -szperacze. Dowódca grupy powinien znajdować się w centrum grupy lub podążać niedaleko za szperaczem. W każdym przypadku musi utrzymywać łączność wzrokową z szperaczem od czoła i mieć możliwość dowodzenia pozostałymi. W celu uniemożliwienia odcięcia grupy przez przeciwnika, miejsce wejścia grupy do tunelu powinno byt ubezpieczone co najmniej przez jednego zwiadowcę. Grupa musi być wyposażona w mapę lub szczegółowy plan miasta (szkic), busole, latarki elektryczne, linę sygnalizacyjną, kredę do oznaczania kierunków

43

i stawiania znaków rozpoznawczych, maski przeciwgazowe, przyrząd rozpoznania chemicznego, macki saperskie, linę z kotwicą, wykrywacz min, środki łączności i środki pierwszej pomocy medycznej. W organizacji rozpoznania należy uwzględnić fakt, że łączności radiowa (radiotelefoniczna), bezpośrednio z kanału, będzie zawodna i mało skuteczna. W związku z tym wskazane jest również rozwinięcie linii telefonicznej. W celu ułatwienia poruszania się w śliskich i ciemnych kanałach należy przewidzieć różne proste rozwiązania takie chociażby, jak owiązanie butów drutem lub cienką siatką drucianą. W czasie działania w kanałach i tunelach niezmiernie ważna jest ciągła kontrola składu chemicznego powietrza, w celu ewentualnego wykrycia użycia przez przeciwnika bojowych środków trujących. Możliwe jest również występowanie dużego stężeniu gazów naturalnych wydzielanych w kanałach ściekowych. Nie wykryte mogą stanowić duże zagrożenie dla zdrowia i życia zwiadowców. Trzeba jednak pamiętać, że ich stężenia nie wykryją urządzenia techniczne. Objawami ich nadmiernego stężenia są zawroty głowy, duszności, nudności itd. Ich pojawienie powinno spowodować natychmiastowe wycofanie się z zagrożonego odcinka lub podejścia do uchylonej pokrywy kanału i przeczekanie do czasu osłabienia oddziaływania gazów. Odpowiednio przeszkolona i przygotowana grupa rozpoczyna rozpoznanie od odszukania i otwarcia włazu. Pierwszy szperacz wchodzi do kanału (tunelu) po około 15 minutach od otwarcia włazu. Ubezpieczony linką, prowadzi wstępne rozpoznanie chemiczne, a także określa stan techniczny kanału (tunelu). Po około 10 minutach, jeśli nie stwierdzi zjawisk wykluczających możliwość prowadzenia rozpoznania, daje znak linką (przez szarpnięcie) do zejścia pozostałych zwiadowców. Po czym tunel zamyka się i organizuje ubezpieczenie grupy. Grupa w tunelu porusza się w ustalonym porządku. Szperacz przedni prowadzi rozpoznanie, dowódca ciągle kontroluje kierunek poruszania się, zwiadowca - chemik prowadzi ciągłe rozpoznanie chemiczne. zwiadowca poruszający się; bezpośrednio za szperaczem oznacza kredą (ustalonymi znakami) kierunek poruszania się w celu ułatwienia grupie odwrotu i odnalezienia się w przypadku rozproszenia. Dowódca sporządza dokładny szkic tunelu, zaznaczając na nim wszystkie zakręty, rozgałęzienia, wejścia oraz długość poszczególnych odcinków (w krokach). Napotkane zapory inżynieryjne, po ich rozpoznaniu i ocenie możliwości ich usunięcia, są usuwano lub obchodzone. Należy się, przy tym kierować zasadą, że każde niepotrzebnie wywołane hałasy (wybuchy) mogą ułatwić wykrycie grupy przez przeciwnika i udaremnić wykonanie zadania. .

44

ZAKOŃCZENIE Ostatnie konflikty zbrojne wyraźnie przedstawiają charakter działań jakimi jest walka w terenie miejskim. Konflikt zbrojny ,który dotyczył walk o miasto GROZNE udowadnia ,iż bez należytego rozpoznania (a tym samym poznaniem przeciwnika), walki o miejscowości są dla strony ,która posiada mniej informacji o przeciwniku bez mała samobójcze. Znamy z przekazów, od mediów oraz z innych źródeł zdarzenia ,które miały miejsce w w/w miejscowości. Straty poniesione przez Rosjan były druzgocące. Winą można obarczyć brak rozpoznania, informacji o przeciwniku (o dowodzeniu, sile przeciwnika i o zaopatrywaniu). Takich przykładów w historii można by było mnożyć, gdzie oblegane zamki i grody potrafiły przetrwać ,a nawet sprowadzić pomoc. Podstawą tu jest rozpoznanie – klucz ,który otwiera drogę do pokonania przeciwnika. Rejony zurbanizowane stanowią dziś znaczny procent i dalej się rozwijają. Ważnym jest aby problem planowania, organizacji i prowadzenia rozpoznania w terenie zurbanizowanym nie został pominięty, tłumaczony brakiem ośrodków do szkolenia pododdziałów rozpoznawczych w terenie zurbanizowanym. Siły Zbrojne RP posiadają Centralny Ośrodek Zurbanizowany „Nowy Mur”, który przy kompleksowym wykorzystaniu da efekt wyszkolonych zwiadowców. Wiadomym jest ,że im więcej szkoli się żołnierz tym samym szkoli się więcej jego dowódca. Efekt tej pracy może dać naszej armii żołnierzy ,którzy nie czują respektu przed działaniem w miejscowości i prowadzeniem rozpoznania. Sumując dalej da to armii „ lepsze oczy i zdrowsze uszy”. Podsumowując powyższą pracę należy podkreślić specyfikę prowadzenia rozpoznania w terenie zurbanizowanym oraz istotę problemu związanego z tak specyficznymi warunkami. Aby móc oddać należytą - tak obszernemu tematowi - wymowę niniejsza praca winna zawierać się w kilku tomach. Resztę polemiki pozostawiono do własnych odczuć i dociekań.

45

BIBLIOGRAFIA 1. „Rozpoznanie w mieście - podręcznik” Szt. gen. 136/54, MON 54 2. „Regulamin działań taktycznych wojsk zmech. i panc. batalion –

kompania” Dwląd. 20/2000 3. „Organizowanie i prowadzenie rozpoznania na szczeblach taktycznych

cz.II” Szt. gen. 582/71 4. PWL nr. 11/96 5. „Regulamin walki pododdziałów w terenie zurbanizowanym – FM-90-10-1” MON 86 6. J. Abramczyk „ Działanie pododdziałów rozpoznawczych w terenie

zurbanizowanym - podręcznik” Szkol.716/88, MON 90 7. „Vademecum rozpoznawcze dla dowódców pododdziałów” 10 BKPanc.

Świętoszów 98

46

WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA im. Tadeusza KOŚCIUSZKI

WYŻSZY KURS SPECJALISTYCZNY

OFICERÓW ROZPOZNANIA ODZIAŁÓW I ZWIĄZKÓW TAKTYCZNYCH

PPRROOWWAADDZZEENNIIEE RROOZZPPOOZZNNAANNIIAA WW TTEERREENNIIEE

ZZUURRBBAANNIIZZOOWWAANNYYMM