STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla...

15
1 STOP DLA GMO W POLSCE www.gmo.icppc.pl © ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside – ICPPC powstała w listopadzie 2000 r zainicjowana przez 41 organizacji z 18 krajów. www.icppc.pl 34-146 Stryszów 156 Tel./fax. (033) 8797 114 E-mail: [email protected] www.gmo.icppc.pl www.eko-cel.pl © ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi Jadwiga Łopata, laureatka Nagrody Goldmana (Ekologiczny Nobel), inicjatorka ICPPC, załoŜycielka i wieloletnia Prezeska Stowarzyszenia ECEAT-Poland (European Center for Ecological Agriculture and Tourism), członkini organizacji Innowatorów dla Dobra Publicznego - Ashoka, właścicielka małego gospodarstwo ekologicznego, Sir Julian Rose - ekolog, właściciel gospodarstwa ekologicznego Hardwick Estate, wieloletni członek Zarządu stowarzyszenia 'Soil', współzałoŜyciel Stowarzyszenia Konsumentów i Producentów Niepasteryzowanego Mleka, ekspert Brytyjskiej Agencji Rozwoju Wsi; z jego rad korzysta KsiąŜe Karol i brytyjski rząd. 4 Mię ę ędzynarodowa Kampania dla Ochrony Polskiej Wsi © ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi NajwaŜ Ŝ Ŝniejsze projekty ICPPC: 5 Grupa Ekoproducentów „Urodzaj” © ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi NajwaŜ Ŝ Ŝniejsze projekty ICPPC: 6 Giną ą ące Zawody © ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi NajwaŜ Ŝ Ŝniejsze projekty ICPPC:

Transcript of STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla...

Page 1: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

1

STOP DLA GMO W POLSCE

www.gmo.icppc.pl© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Prezentacja przygotowana przez ICPPC.

2

Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside – ICPPC powstała w listopadzie 2000 r zainicjowana przez 41 organizacji z 18 krajów.

www.icppc.pl34-146 Stryszów 156Tel./fax. (033) 8797 114E-mail: [email protected]

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Jadwiga Łopata, laureatka Nagrody Goldmana (Ekologiczny Nobel), inicjatorka ICPPC, załoŜycielka i wieloletnia Prezeska Stowarzyszenia ECEAT-Poland (EuropeanCenter for Ecological Agriculture andTourism), członkini organizacji Innowatorów dla Dobra Publicznego - Ashoka, właścicielka małego gospodarstwo ekologicznego,Sir Julian Rose - ekolog, właściciel gospodarstwa ekologicznego HardwickEstate, wieloletni członek Zarządu stowarzyszenia 'Soil', współzałoŜyciel Stowarzyszenia Konsumentów i Producentów Niepasteryzowanego Mleka, ekspert Brytyjskiej Agencji Rozwoju Wsi; z jego rad korzysta KsiąŜe Karol i brytyjski rząd.

4

•MięęęędzynarodowaKampania dla OchronyPolskiej Wsi

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

NajwaŜŜŜŜniejsze projekty ICPPC:

5

•Grupa Ekoproducentów„Urodzaj”

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

NajwaŜŜŜŜniejsze projekty ICPPC:

6

• Ginąąąące Zawody

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

NajwaŜŜŜŜniejsze projekty ICPPC:

Page 2: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

2

7

•EKOCENTRUMICPPC

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

NajwaŜŜŜŜniejszeprojekty ICPPC:

8

•kampania „Stop dla GMO w Polsce”

www.gmo.icppc.pl© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

NajwaŜŜŜŜniejsze projekty ICPPC:

9

W 2002 r. ICPPC zosta łłłło uhonorowane Nagrod ąąąą Goldmana – Noblem Ekologicznym

www.goldmanprize.org

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

10

W 2002 r. siedzibę ICPPC odwiedził brytyjski następca tronu KsiąŜę Karol.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

11

Genetyczna modyfikacja oznacza sztuczne wstawienie obcych genów do materiału genetycznego organizmu po to, by uzyskaćwłaściwości, których dany organizm nie posiada w sposób naturalny.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Organizm genetycznie zmodyfikowany to organizm inny niŜorganizm człowieka, w którym materiał genetyczny zostałzmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyŜowania lub naturalnej rekombinacji.http://gmo.mos.gov.pl/

12

Nigdy w przyrodzie takie organizmy nie powstaj ą w sposób naturalny np.:• pomidor z genem ryby,• ziemniak z genem meduzy,•karp i ry Ŝ z genami cz łowieka,• soja i kukurydza z genami bakterii, które zabijaj ą owady i uodparniaj ą je na środki chwastobójcze. •Escherichia coli O157:H7 – powsta ła z genów toksyny czerwonkowej Shigella- śmierciono śna bakteria prowadz ąca do krwawej biegunki i odwodnienia produkuj ąca sztuczne bia łko-21 aminokwas

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Źródło: „Fatal Harvest”www.halat.pl

Page 3: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

3

14

Główne uprawy to:

•Soja•Kukurydza•Rzepak•Bawełna

Ale:�60 % przetworzonych produktów zawiera soję.

�Skrobia kukurydziana jest stosowana jako zagęszczacz w setkach produktów.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Tak wi ęęęęc:Klasyczny hamburger moŜe zawierać:-bułkę z mąką ziemniaczaną (z ulepszonych ziemniaków), -ser wyprodukowany dzięki "biotechnologicznym" enzymom, -zmieniony genetycznie pomidor i wyprodukowany z niego keczup. Frytki z ulepszonych ziemniaków (odpornych na choroby) mogą być smaŜone w oleju sojowym z ulepszonej soi, Napoje mogą zawierać syrop kukurydziany z ulepszonej kukurydzy, Sałatka natomiast moŜe być polana sosem z olejem z ulepszonego rzepaku. Lody na deser mogą zawierać olej z nasion ulepszonej bawełny, a czekolada, którą są polanę, moŜe zawieraćlecytynę ze zmodyfikowanej soi… www.halat.pl

Domieszki transgenicznych sk łłłładników mo ŜŜŜŜe zawiera ćććć nawet 70 procent kupowanych przez

nas towarów!!!

Do tej pory Państwowa Inspekcja Sanitarna wydała zgodę na wprowadzenie do handlu około 50 produktów spoŜywczych zawierających genetycznie zmienione komponenty

Według prawa produkty zawierające ponad 0,9 procent składników zmodyfikowanych genetycznie powinny być specjalnie oznakowane. Czy tak się dzieje, mają sprawdzać specjalne do tego powołane laboratoria w Tarnobrzegu i Białymstoku. www.halat.pl

W Polsce uŜywa się komponentów transgenicznych do produkcji:

-wędlin-słodyczy-warzenia piwa-pieczenia chleba

Na przykład w kiełbasie, zgodnie z Polską Normą, moŜe się znajdować do 5 procent białek roślinnych.

Najtańszym źródłem białka roślinnego jest soja, którąPolska sprowadza głównie z USA, gdzie 80 procent jej upraw to rośliny transgeniczne.

Kupując w sklepie wędliny czy np. sojowe mleko, kotlety czy bułki, moŜna z duŜym prawdopodobieństwem stwierdzić, Ŝe są wykonane z amerykańskiej, zmienionej genetycznie soi!!!!

www.halat.pl

Polskie piwo genetycznie modyfikowane (śycie Warszawy, 25. listopada 2003r.)Zapytano producentów preparatu genetycznie modyfikowanego uzyskiwanego z drobnoustrojów o nazwie MATUREX L. gdzie i w jakich polskich markach piwa jest stosowany. „To tajemnica handlowa. Nasi współpracownicy tego sobie nie Ŝyczą. PrzecieŜ jest konkurencja!” – brzmiała zdenerwowana odpowiedz. Na nic się zdały argumenty, Ŝe skoro produkty genetycznie modyfikowane są dopuszczone do obrotu w Polsce, to konsument ma prawo wiedzieć, gdzie są stosowane. Podobno MATUREX L przyspiesza produkcję piwa.

W firmie Krolsal, która dostarcza ten enzym polskim browarom, powiedziano nam tylko, Ŝe środek ten uŜywany jest w... przemyśle piwowarskim.- Nie moŜemy podać nazw browarów, ale są to znane polskie marki - twierdzą pracownicy firmy Krolsal.

Page 4: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

4

19

Wprowadzeniu roślin GM na rynek towarzyszyły kampanie wielkich korporacji, obiecujące:

•uzyskanie dzięki temu wyŜszych plonów,•mniejsze zuŜycie herbicydów,•rozwiązanie problemu głodu na świecie.

�Twierdzono takŜe, Ŝe rośliny GM mogą byćuprawiane obok roślin niemodyfikowanych genetycznie.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

20

• Prawda okazuje si ęęęę byćććć inna:→ Modyfikacje genetyczne nie przyczyniły się do

zmniejszenia ilości stosowanych herbicydów. Kolejny siew roślin GM odpornych na herbicydy wymaga jeszcze silniejszych oprysków, Ŝeby były one skuteczne.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi Źródło: „Fatal Harvest”

Kanadyjscy rolnicy, którzy zgodzili się na stosowanie zmodyfikowanych genetycznie nasion rzepaku, stwierdzili, Ŝe zbiory są o 21 proc. ni ŜŜŜŜsze!!

Farmerzy amerykańscy, którzy zaczęli stosować -zdegenerowane przez Monsanto - nasiona bawełny, równieŜ doznali ogromnych strat. ZaŜądali oni od tej firmy kilku milionów USD rekompensaty!!

W Australii na poletkach doświadczalnych badano, jakie skutki dla gleby powoduje uprawa GMO. Co się okazało?

Struktura gleby zmienia si ęęęę w taki sposób, ŜŜŜŜe w ogóle nie wch łłłłania wilgoci i w zasadzie staje si ęęęę ziemi ąąąą

pustynn ąąąą!!!!

Zmodyfikowana uprawa ma wmontowany pestycyd, który powoduje, ŜŜŜŜe wokó łłłł niej gin ąąąą drobne zwierz ęęęęta, grzyby, tworzy si ęęęę pustynia, na

której pozostaje tylko uprawiana ro śśśślina!!!

www.halat.pl

22

• Opierając się na danych US Departamentu Rolnictwa, Dr. Charles Benbrook z Northwest Science and Environment Policy Centre Idaho stwierdził, Ŝe zuŜycie pestycydów i herbicydów na 222 mln ha uprawy GM-soi, GM- kukurydzy i GM-bawełny w USA w latach 1996 – 2004 było więęęększe w porównaniu z uprawami tradycyjnymi o 22,7 tys. ton.

Źród ło: http://www.organicconsumers.org/clothes/failing0 21204.cfm

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

23

→ Dowody zebrane w ostatnich latach wykazująniezbicie, Ŝe wysokość plonów bynajmniej nie wzrosła. Z relacji rolników z Północnej Ameryki wynika, Ŝe plony są znacznie niŜsze niŜ oczekiwano, co potwierdzają niezaleŜne badania naukowe. Np. wydajność GM-soi RR spada 5-10%.

→ Według Amerykańskich rolników krowy karmione kukurydzą GM dają mniej mleka i chorują a obecnie w USA rolnicy nie mogąznaleźć paszy bez GMO

Źród ło:http://archivo.greenpeace.org/toursoja/informes/Mul tinacionales/monsanto_eng.pdf

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

24

→ Stwierdzono, Ŝe dochodzi na duŜąskalę do krzyŜowania między roślinami GM a konwencjonalnymi.Pyłki roślin GM sąprzenoszone przez wiatr, owady, ludzi na sąsiednie uprawy i nie sposób temu zapobiec.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi Źródło: „Fatal Harvest”

Page 5: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

5

Rośliny genetycznie modyfikowane niszcz ąąąąlokalne ekosystemy- nie rosną chwasty i inne dzikie rośliny.

Wprowadzone do uprawy rośliny transgeniczne rozmnaŜają się w sposób nie kontrolowany i krzyŜują-

w rezultacie uprawa tradycyjnych ro śśśślin okaŜŜŜŜe sięęęę juŜŜŜŜ niemo ŜŜŜŜliwa-

(przyk łłłład Percy Schmeisera!)

www.halat.pl

Właśnie teraz amerykańscy pszczelarze przeŜywają bardzo cięŜkie chwile.

W USA dochodzi do nag łłłłych padni ęćęćęćęć całłłłych pasiek .

Naukowcy twierdz ąąąą, ŜŜŜŜe pszczo łłłły padaj ąąąą od zmodyfikowanego genetycznie py łłłłku, który uszkadza ich system nerwowy i pokarmowy!!!

Professor Joergen Tautz z Wuerzburga podaje liczbę130 000 gatunków ro śśśślin, w których zapylaniu udzia łłłłpszczó łłłł jest niezb ęęęędny i stwierdza, Ŝe dla wyŜywienia ludzi pszczoły są waŜniejsze od drobiu.

Warto przypomnieć myśl Alberta Einsteina, który przepowiedział, Ŝe kiedy znikn ąąąą pszczo łłłły, ludzie prze ŜŜŜŜyjąąąąje tylko o kilka lat.

www.halat.pl

27

→ GMO zamiast przyczyniać się do rozwiązania problemu głodu, dodatkowo powodują jego pogłębienie.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej WsiŹródło: „Fatal Harvest”

28

Rzeczywisty problem nie tkwi w braku ŜŜŜŜywno śśśści lecz w niew łłłłaśśśściwej jej

dystrybucji.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

SĄĄĄĄ JUśśśś NAUKOWE DOWODY śśśśE GMO TO ŚŚŚŚMIERTELNE ZAGROśśśśENIE DLA

ZDROWIA!!!Stwierdziły to między innymi amerykańska Agencja do spraw śywności i Leków (FDA) i brytyjskie Towarzystwo Królewskie.Osoby zamieszkujące nieopodal upraw roślin modyfikowanych naraŜone są na ich pyłki, co uruchamia wyjątkowo ostre reakcje alergiczne.

GMO stanowią jeszcze inne niebezpieczeństwo-w wyniku obróbki technologicznej zawierają geny odporne na antybiotyki. To właśnie liczne uprawy GMO w Stanach Zjednoczonych przyczyniają się do szerzenia się w tym państwie na masową skalę otyłości, cukrzycy i innych chorób metabolicznych!www.halat.pl

Zdaniem epidemiologa dr. Zbigniewa Hałatazmodyfikowane organizmy:

-mogą wytwarzać kombinacje białek wcześniej nieznane i wywołujące nieprzewidywalne efekty

-mogą równieŜ nastąpić straty w wartości odŜywczej roślin

Badania prowadzone na ludności w Afryce, która odŜywiana jest Ŝywnością genetycznie modyfikowaną eksportowaną ze Stanów Zjednoczonych w ramach tak zwanej „pomocy”potwierdzają, Ŝe ewidentnie nasilają się róŜne choroby, typu uczulenia i choroby nowotworowe

W afrykańskim państwie Malawi, gdzie - jak donosi raport z 2004 roku - stwierdzono gwałtowny wzrost zachorowań na raka. Naukowcy są pewni, Ŝe ma to ścisły związek z dystrybucją i spoŜywaniem genetycznie modyfikowanej kukurydzy.

www.halat.pl

Page 6: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

6

Blokuje się badania grupy przeciwników Ŝywności genetycznie modyfikowanej (przykład profesora Arpada Pusztaia)

śywność; modyfikowana genetycznie podawana szczurom: -u samców powoduje bezpłodność. Natomiast w przypadku samic:-zmniejsza się liczba czerwonych krwinek oraz waga zwierzęcia, a rośnie poziom cukru we krwi.-55% nawet do 70% potomstwa szczurówŜywionych soją GM zdechło w ciągu trzech tygodnipo urodzeniu, przy czym dla porównania - tylko 9% w grupie kontrolnej karmionej normalną Ŝywnością!!

www.halat.plarpad pusztai official homepage

Kukurydza GMO wywo łłłłuje objawy zatrucia. Gazeta Polska 15.03.2007

Naukowcy dowiedli, ŜŜŜŜe kukurydza GMO wywo łłłłuje objawy zatrucia.

Greenpeace domaga si ęęęę natychmiastowego wycofania z rynku produktów GMO zawieraj ąąąących wysoce niebezpieczn ąąąą kukurydz ęęęę MON863.

Wyniki nowo przeprowadzonych bada ńńńń pokazuj ąąąą, ŜŜŜŜe w nerkach i wąąąątrobach szczurów laboratoryjnych , które karmiono zmodyfikowan ąąąągenetycznie kukurydz ąąąą produkowan ąąąą przez Monsanto , wyst ąąąąpi łłłły objawy reakcji toksycznych.

To nie pierwszy raz, gdy naukowcy dowiedli, ŜŜŜŜe dopuszczony do konsumpcji produkt GMO odpowiedzialny jest za powst awanie objawów reakcji toksycznych w organach wewn ęęęętrznych.

Choćććć Greenpeace informowa łłłł o ryzyku zwiąąąązanym z MON863 od 2004 roku, Komisja Europejska zdecydowa łłłła sięęęę w 2005 roku wyda ćććć zgod ęęęę na sprzeda ŜŜŜŜ wspomnianej kukurydzy z przeznaczeniem na konsumpcj ęęęę!

Dzięęęęki decyzji s ąąąądu w sprawie przeciw Monsanto, Greenpeace zdoby łłłłobci ąŜąŜąŜąŜająąąące dowody i przekaza łłłł je pod ocen ęęęę grupie specjalistów kierowanych przez profesora Gillesa Erica Seraliniego - rząąąądowego eksperta w dziedzinie in ŜŜŜŜynierii genetycznej z Uniwersytetu w Caen.

Kukurydza GMO wywołuje objawy zatrucia. Gazeta Polska 15.03.2007

Na konferencji prasowej zorganizowanej wraz z Greenpeace w Berlinie, profesor Seralini powiedział:

“Analiza przedstawiona przez Monsanto nie spełnia wymogów badawczych. Zawarte w niej protokoły statystyczne są wysoce dyskusyjne. Co gorsza, firma ta nie przeprowadziła odpowiedniej analizy róŜnicy w masie ciał zwierząt. Kluczowe dane, czyli wyniki badań moczu, zostały utajnione w opracowaniach Monsanto.”

Greenpeace domaga się natychmiastowego i całkowitego wycofania kukurydzy MON863 z rynków na całym świecie i wzywa rządy do podjęcia zdecydowanych kroków w celu poddania ponownej ocenie wszystkich innych dopuszczonych do obrotu produktów GMO oraz zaostrzenia kryteriów obecnych metod badawczych.

Kukurydza GMO wywołuje objawy zatrucia. Gazeta Polska 15.03.2007

Page 7: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

7

39

TAK WIĘĘĘĘC:

Konsumenci nie chcą GMO, rolnicy nie potrzebują GMO!!!

Zagro ŜŜŜŜenie dla śśśśrodowiska, zdrowia ludzi i zwierz ąąąąt jest ju ŜŜŜŜprzewidywalne!!!

Kto zatem potrzebuje GMO?

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

40

Największe firmy zajmujące się produkcją i sprzedaŜą GMO to:

•MONSANTO (80%)•SYNGENTA•BAYER•AVENTIS•DU PONT•PIONEER•BASF

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

41

Czy mo ŜŜŜŜemy im ufa ćććć?Monsanto (cz ęśćęśćęśćęść firmy Bayer?)1929: PCB- polichlorowane bifenyle – silnie toksyczne, powodują raka; wycofane w latach 70-tych , ciągle obecne w środowisku1945: DDT – silnie toksyczny, wywołuje raka, wycofane w latach 60-tych, uŜywane w krajach biednych

1962: Agent Orange – uŜywany w Wietnamie do niszczenia dŜungli silnie rakotwórczy defoliant zawierał najbardziej trujący środek, jaki dotychczas wyprodukowano-dioxin.

•2004: dziś „poprawiamy” Twoją Ŝywność

•Źródło:www.fz.eco.pl

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Novartisagresywne promowanie narkotycznego leku Ritalin(metylofenidat)W połowie lat 90. był najczęściej przepisywanym lekiem psychotropowym dzieciom i młodzieŜy z powodu tzw. zespołu braku koncentracji i nadmiernej ruchliwości (ADHD).

Zmieniał je w bezwolne "roboty" i uzaleŜniał. Teraz rodzice poszkodowanych dzieci masowo występują

do sądów o odszkodowania.

Novartis był właścicielem firmy Alima-Gerber S.A. w Rzeszowie, która w 1998 r. została uznana za najlepszą firmę w sektorze Ŝywności w Polsce, a jesienią 2002 r. pod ochroną wręczała pracownikom wymówienia… www.halat.pl

Page 8: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

8

Syngenta AG (dawniej cz ęśćęśćęśćęść Novartis)

sprzedaŜ pestycydu parakwat (nazwa handlowa Gramoxone),zakazanego juŜ w kilku krajach, który u stosujących go rolników, zwłaszcza na niewielkim areale, wywołuje uszkodzenie płuc, skóry, oczu, nosa, paznokci, a poza tym jest bardzo toksyczny po spoŜyciu.

SprzedaŜ (razem z Monsanto) indyjskim rolnikom genetycznie zmodyfikowanej bawełny co doprowadziło ich do ruiny (spadek plonów, zniszczenie gleby)

www.halat.pl44

Popularny mit: ustawy i akty reguluj ąąąące tzw. wspó łłłłistnienie rośśśślin GM i tradycyjnych polegaj ąąąące np. na:

•Zaporach zasiewowych

•Odleg łłłłośśśści mi ęęęędzy uprawami

Nie sprawdzaj ąąąą sięęęę i NIE gwarantuj ąąąą czysto śśśści ziarna

Przykład: USA, po 10 latach upraw zanieczyszczenie sięga 80%

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

45

Konsumenci (70-80%) z całej Europy reagująsilnym sprzeciwem wobec GMO.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

46

Szybko ro śśśśnie w ca łłłłej Europie, niemo ŜŜŜŜliwy do zatrzymania ruch przeciwko GM.

Jest juŜ ponad 172 duŜych regionów/województw/ i 4500 mniejszych regionów /powiaty, gminy, wsie/w Europie, które zadeklarowały się jako strefy wolne od GMO.

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

47 48

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

September / Wrzesie ńńńń2004

Page 9: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

9

49

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

March / Marzec 2005

50

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Maj 2005

51

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

November / Listopad 2005

52

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o zmianie ustawy o nasiennictwie oraz ustawy o ochronie roślin. (Dz.U.

2006 nr 92 poz. 639)• Status aktu prawnego: obowiązujący • Data wejścia w Ŝycie: 2006-07-02 "4. Odmian genetycznie zmodyfikowanych nie wpisuje się

do krajowego rejestru.";"3. Materiał siewny odmian genetycznie zmodyfikowanych

nie moŜe być dopuszczony do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.",

TO BARDZO DOBRY KROK W KIERUNKU TWORZENIA Z POLSKI KRAJU WOLNEGO OD GMO.

53

22 lipca 2006 roku Sejm przyj ąłąłąłął ustaw ęęęę o paszach z poprawkami Senatu. Ustawa ta zakazuje wytwarzania, wprowadzania do obrotu i stosowania w ŜŜŜŜywieniu zwierz ąąąąt pasz genetycznie zmodyfikowanych oraz organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do u ŜŜŜŜytku paszowego.

Zakaz stosowania GMO w paszach b ęęęędzie obowi ąąąązywa łłłł od roku 2008.

54

Komisja Europejska domaga si ęęęę od Polski zmiany ustawy o nasiennictwie i dopuszczenia GMO do upraw.

Komisja Europejska nie respektuje równie ŜŜŜŜ „stref wolnych od GMO”

Page 10: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

10

55

Zmiana polityki Polskiego Rz ąąąądu?

Podczas posiedzenia w dniu 14 lutego 2007 Rada Ministrów przyj ęłęłęłęła projekt ustawy -Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych

źźźźród łłłło: http://www.kprm.gov.pl/070213rm.htmhttp://gmo.mos.gov.pl/akty/Ustawa_Prawo_o_GMO_24012 007.pdf

56

Projekt ten zamiast chroni ćććć rolnictwo, śśśśrodowisko i zdrowie polskiego spo łłłłeczeńńńństwa sprzyja ponadnarodowym korporacjom.

Dopuszcza mi ęęęędzy innymi prowadzenie upraw rośśśślin genetycznie zmodyfikowanych poprzez tworzenie tak zwanych „stref wskazanych do prowadzenia upraw ro śśśślin genetycznie zmodyfikowanych.”

np. o zgod ęęęę na uprawy GMO mo ŜŜŜŜe stara ćććć sięęęę„u ŜŜŜŜytkownik” pola czyli w łłłłaśśśściciel mo ŜŜŜŜe nawet o tym nie wiedzie ćććć.

jeśśśśli u ŜŜŜŜytkownik skazi transgeami pole innego rolnika mo ŜŜŜŜe nie ponie śćśćśćść ŜŜŜŜadnych konsekwencji („si łłłły wyŜŜŜŜsze”)!!!!

57

Rząąąąd Polski wprowadza ustaw ęęęędopuszczaj ąąąącąąąą uprawy GMO w sytuacji kiedy inne kraje wywalczy łłłły z Komisj ąąąąEuropejsk ąąąą zakaz uprawy GMO na swoich terytoriach.

Węęęęgry (MON 810)AustriaGrecja„Proszę pamiętać, Ŝe z racji obecności Polski w

Unii Europejskiej mamy prawo do wprowadzenia obostrzeń w obrocie dowolnymi produktami, jeśli tylko zagraŜają one zdrowiu ludzi, zwierząt lub środowisku.” (Komentarz dr Hałata do moratorium)

58

Tabela 11. Lokalizacja SDOO, w których prowadzone będą badania rejestrowe z odmianami kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej 1507 i NK603.

małopolskieZielonki32-086 WęgrzceWęgrzce

wielkopolskiePrzecławUl. Podzamcze 2,39-320 Przecław

Przecław

wielkopolskieŚremUl. Wiosny Ludów 27, 63-100 Śrem

Śrem

śląskieToszekul. Wiejska 25,44-180 Toszek

Pawłowice

dolnośląskiePrusice55-110 PrusiceKrościna Mała

WojewództwoGminaAdresSDOO

59

• Komisja Europejska zezwoliła (31.08.05) na import genetycznie modyfikowanego rzepaku produkowanego przez korporację Monsanto. Stało się tak mimo zgody tylko 6 z 25 państw członkowskich (...)

• (…) Produkowany przez korporację Monsanto rzepak GT73 ma być importowany do krajów Unii Europejskiej w całości,

LEGALIZACJA IMPORTU RZEPAKU GT73 GROŹNA DLA ŚRODOWISKA

60

• UWAGA! BIOPALIWOWA PUŁŁŁŁAPKA

• Ustawa o biopaliwach moŜŜŜŜe staćććć sięęęęniszcząąąącym podarunkiem dla polskiej wsi. Pod płłłłaszczykiem promocji czystych, przyjaznych śśśśrodowisku paliw, ustawa w rzeczywistośśśści bęęęędzie promowaćććć produkcjęęęę z uŜŜŜŜyciem duŜŜŜŜej ilośśśści chemii, jak równieŜŜŜŜotworzy drzwi na moŜŜŜŜliwośćśćśćść uŜŜŜŜywania genetycznie modyfikowanych ziaren

Page 11: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

11

61

Skandal ryŜowy

• W sierpniu 2006 w UE wybuchł skandal związany z zanieczyszczeniem długoziarnistego ryŜu importowanego z USA. RyŜ został zanieczyszczony transgenicznym ryŜem LL601 pochodzącym z upraw doświadczalnych.

• Zanieczyszczenie jest na duŜa skalę nikt nie jest w stanie go określić ani kontrolować

INTERWENCJA TELEWIZJA POLSAT27. listopada 2006r.

Ekolodzy biją na alarm. Zakazany, groźny dla człowieka ryŜwciąŜ moŜna kupić w Polsce. Główny Inspektorat Sanitarny przekonuje, Ŝe produkt został wycofany, a organizacja ekologiczna Greenpeace znajduje kolejne torebki skaŜonego ryŜu w Polsce. Przez kilka lat genetycznie modyfikowany ryŜ - Liberty Link 601 - był wysiewany na poletkach doświadczalnych w USA przez firmę Bayer. Pięć lat temu firma zaprzestała doświadczeń, a ryŜ w niekontrolowany sposób rozprzestrzenił się, zanieczyszczając zbiory innych gatunków. Unia Europejska odmówiła kupowania amerykańskiego ryŜu,z uwagi na skaŜenie genetycznie modyfikowanymi odmianami - mówi Zbigniew Hałat, były Główny Inspektor Sanitarny.

Komisja Europejska zaleciła, aby państwa członkowskie pobrały wyrywkowo próbki ryŜu znajdującego się w sprzedaŜy i przebadały je na obecność modyfikowanego Liberty Link 601. Główny Inspektorat Sanitarny pobrał w sumie prawie 50 takich próbek. W trzech z nich wykryto zmutowany amerykański ryŜ i zakazano sprzedawania go. Organizacja Greenpeace zrobiła niezaleŜne badanie. Pobrała 15 próbek w samej tylko Warszawie. Próbki pojechały do niezaleŜnego laboratorium w Berlinie. Zmutowany ryŜ znaleziono aŜ w trzech próbkach.W supermarkecie Tesco, na warszawskiej Pradze, znaleźliśmy dziwny produkt. RyŜ w nieoznakowanych woreczkach. Warszawski sanepid nic o tym nie wiedział. Po interwencji wkroczyli kontrolerzy.

64 65 66

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Page 12: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

12

67

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

68

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

69

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

70

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

71

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

72

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Page 13: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

13

73

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Inne produkty genetycznie zmodyfikowane to np.

Danone, Morliny (tak polecane dzieciom…), Wedel, niemalŜe wszystkie duŜe firmy produkujące mięso…i co najbardziej szokuje…Gerber!Więcej informacji na stronach:

-Greenpeace Polska

-Sprawiedliwy Handel-www.halat.pl-wybrać wersję polską

Page 14: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

14

79

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

KRAKOWSKA DEKLARACJA DLA EUROPY WOLNEJ OD GMOMy, przedstawiciele rolników, władz lokalnych, polityków i działaczy społecznych będący uczestnikami konferencji "Solidarne Nie dla GMO", która odbyła się w Krakowie, 24 lutego 2006 roku, wzywamy rządy państw europejskich oraz Komisję Europejską do uszanowania głosu obywateli i tym samym wstrzymania wszelkiego importu, sprzedaŜy i upraw genetycznie modyfikowanej Ŝywności i nasion.Aby to osiągnąć, popieramy wprowadzenie DZIESIĘCIOLETNIEGO MORATORIUM na wszelkie genetycznie modyfikowane organizmy na terenie Europy. Chcemy równieŜ, aby zarówno teraz, jak i w przyszłości, przeznaczano fundusze na badania i rozwój róŜnorodnych systemów zarządzania sprzyjających środowisku, które utrzymują i poprawiają długoterminową urodzajność, bioróŜnorodność i dobry stan naszej rodzimej ziemi, roślin i zwierząt.Kraków, 24.02.2006, Zaaprobowane przez 120 uczestników z 14

krajów Europy podczas Konferencji 'Solidarne Nie dla GMO' zorganizowanej przez ICPPC - Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi (www.gmo.icppc.pl).

80

© ICPPC – Międzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi

Szanowny Panie Premierze,Apelujemy do Pana o podjęcie natychmiastowych działań,

których celem będzie wprowadzenie rzetelnej, nie symbolicznej, kontroli Ŝywności (zwłaszcza importowanych nasion soi, ryŜu, rzepaku), wycofanie ze sprzedaŜy Ŝywności GMO i publiczne ostrzeŜenie konsumentów.

Apelujemy o wprowadzenie w Polsce zakazu upraw i sprzedaŜy GMO.

W trosce o ochronę zasobów genetycznej bioróŜnorodności upraw rolniczych i leśnych, apelujemy równieŜ o ochronę rodzimych zasobów nasiennych.Z powaŜaniemProf. zw. dr hab. Magdalena Jaworska-Kierownik Katedry Ochrony Środowiska Rolniczego w KrakowieProf.zw. dr hab. Piotr Tomasik-Kierownik Katedry Chemii ARProf. dr hab. Kazimierz Wiech- Kierownik Katedry Ochrony Roślin ARProf. dr hab. Krzysztof śyła- Kierownik Katdry Biotechnologii śywności ARProf. dr hab. Anna Barszcz-Katedra UŜytkowania Lasu i Drewna

GŁÓWNY INSPEKTORAT SKUPU I PRZETWÓRSTWA ARTYKUŁÓW ROLNYCH WARSZAWA WRZESIEŃ 2001 ROKUustalenia szczegółoweW 4 przedsi ęęęębiorstwach stwierdzono stosowanie soi zmodyfikowane j genetycznie, z tego w 1 przedsi ęęęębiorstwie okazano zezwolenie Ministra ŚŚŚŚrodowiska na import oraz stosowanie do produkcji wy robów produktu ro śśśślinnego genetycznie zmodyfikowanego - odt łłłłuszczonej m ąąąąki sojowej; - w 1 przedsi ęęęębiorstwie stosuj ąąąącym śśśśrut ęęęę sojow ąąąą jako surowiec do produkcji pasz, okazano zezwolenie Ministra ŚŚŚŚrodowiska na import ziarna genetycznie zmodyfikowanej soi. Adresatem zezwolenia by łłłło przedsi ęęęębiorstwo importuj ąąąące ziarno, a nie producent paszy. W dniach przeprowadzania kontroli w przedsiębiorstwie znajdowało się 3.044,70 kg wyrobów wyprodukowanych z udziałem genetycznie zmodyfikowanego surowca i nie oznakowanych jako zawierające GMO; - w 1 przedsiębiorstwie stosującym preparat TVP 165-118 (odtłuszczona teksturowana mąka sojowa z soi zmodyfikowanej genetycznie) do produkcji mroŜonych wyrobów kulinarnych, okazano kontrolującemu kopię zezwolenia Głównego Inspektora Sanitarnego na stosowanie preparatu. Z kopii zezwolenia usuni ęęęęto nazw ęęęę podmiotu, któremu zosta łłłło ono wydane, a tak ŜŜŜŜe nazwęęęęwyrobu, do produkcji którego preparat jest dopuszczony do stosowania. W trakcie kontroli w przedsiębiorstwie tym znajdowa łłłło si ęęęę 620 kg preparatu, na opakowaniach którego umieszczona by łłłła informacja „produkt z soi genetycznie zmodyfikowanej”. W tym samym czasie w p rzedsi ęęęębiorstwie by łłłło 5 partii wyrobów gotowych, wyprodukowanych z udzi ałłłłem ww. preparatu. Na opakowaniach tych wyrobów brak by łłłło informacji o zawarto śśśści organizmów zmodyfikowanych genetycznie;

- w 1 przedsiębiorstwie do produkcji wyrobów mięsnych stosowany był preparat Pro-Fam 646, zawierający w swoim składzie soję zmodyfikowaną genetycznie. Przedsiębiorstwo legitymowało genetycznie oraz stosowanie ich jako dodatku funkcjonalnego do produkcji róŜnych przetworów mięsnych. Zezwolenie by łłłło adresowane do przedsi ęęęębiorstwa innego ni ŜŜŜŜ kontrolowane. Jak wynika z dokumentacji, w II półroczu 2000 r. kontrolowany zakład dokonał zakupu i zastosował 1.680 kg ww. preparatu;W 9 kontrolowanych przedsiębiorstwach większość surowców pochodzących z importu nie była oznakowana w języku polskim. W jednym przedsiębiorstwie na opakowaniach polepszacza z zawartościąmąki sojowej odtłuszczonej, produkowanej z ziarna soi genetycznie zmodyfikowanego, podano niewłaściwy numer zezwolenia Głównego Inspektora Sanitarnego. W jednym przedsiębiorstwie więęęększo śćśćśćść kontrolowanych przedsi ęęęębiorców nie by łłłła śśśświadoma obowi ąąąązków wynikaj ąąąących z aktualnych przepisów, dotycz ąąąących znakowania surowców iwyrobów gotowych zawieraj ąąąących organizmy genetycznie zmodyfikowane lub sk łłłładająąąących si ęęęę z takich organizmów albo ich cz ęśęśęśęści. b) wyrobów gotowych ilość środków spoŜywczych zawierających w swym składzie soję lub kukurydzę, poddanych wyrywkowej kontroli znakowania w kontrolowanych przedsiębiorstwach produkcyjnych, w hiper- i supermarketach oraz hurtowniach wynosi ok. 292 tony.asortymenty objęte kontrolą to między innymi: płatki kukurydziane, pieczywo, przetwory mięsne, kotlety sojowe, pasztety sojowe, chrupki i chipsy kukurydziane, kukurydza popcorn, koncentraty ciast i deserów, mroŜonki.

oznakowanie środków spoŜywczych o masie 8,8 tony tj. 3,04% ogólnej masy środków poddanych kontroli, zawierało informację, Ŝe są to produkty zmodyfikowane genetycznie lub produkty składające się z organizmów zmodyfikowanych genetycznie albo ich części. Jednak w przypadku 86,8% produktów znakowanie to by łłłło niezgodne z okre śśśślonym w przepisach przedmiotowego rozporz ąąąądzenia Ministra Ochrony ŚŚŚŚrodowiska i Zasobów Naturalnych i Le śśśśnictwa.ustalenia szczegółowe Stwierdzone nieprawidłowości były następujące: - nieprawid łłłłowo znakowano produkty poprzez odstępstwo w formułowaniu informacji o zawartości składników zmodyfikowanych od wymaganego przepisami oraz stosowanie niewłaściwej kolorystyki napisów. - spo śśśśród 13 produktów zawieraj ąąąących w swoim sk łłłładzie GMO i oznakowanych jako genetycznie zmodyfikowane, w prz ypadku 11 asortymentów śśśśrodków spo ŜŜŜŜywczych (tj. 84,6%), nie podano wymaganych przepisami informacji o dacie i numerze zezwolenia Ministra ŚŚŚŚrodowiska, - na etykietach niektórych produktów brak było informacji o zastosowanych procesach technologicznych, co wymagane jest przepisami rozporządzenia MRiGś w sprawie znakowania środków spoŜywczych. Przeprowadzona kontrola wykazała, Ŝe wśród producentów oferujących do sprzedaŜy produkty z udziałem soi lub kukurydzy, jedynie 1 przedsi ęęęębiorstwo znakuje swoje wyroby podaj ąąąąc informacj ęęęę o zastosowaniu surowców zmodyfikowanych genetycznie, w cz ęśęśęśęści tylko respektuj ąąąąc przedmiotoweprzepisy. W wyniku kontroli przeprowadzonej w tym przedsiębiorstwie ustalono, Ŝe produkowało ono 13 asortymentów wyrobów z udziałem soi modyfikowanej oraz 50 asortymentów z udziałem soi nie zawierającej GMO. Niektóre asortymenty produkowane przez ten zakład, takie jak np. krajanka sojowa, kostka sojowa, granulat sojowy sojatex, wytwarzane były z soi modyfikowanej genetycznie

W 3 spo śśśśród skontrolowanych przedsi ęęęębiorstw stwierdzono, ŜŜŜŜe na opakowaniach jednostkowych produktów takich jak np. mleczko sojowe, kotlety so jowe, umieszczony by łłłł znak „Zdrowa śśśśywno śćśćśćść Atestowana”, nadany przez Polskie Towarzystwo Promocji Zdrowego śśśśycia w Tarnowie. Nazwa tego znaku pozostaje w sprzeczno śśśści z przepisem ?3 ust. 1 pkt 3 rozporz ąąąądzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki śśśśywno śśśściowej wg którego znakowanie śśśśrodka spo ŜŜŜŜywczego nie powinno zawiera ćććć takich okre śśśśleńńńń jak „zdrowy”, „bezpieczny”.W sklepach z tzw. „naturaln ąąąą ŜŜŜŜywno śśśściąąąą” oferowano takŜŜŜŜe przetwory z udzia łłłłem soi, w tym modyfikowanej genetycznie.Od lutego 1999 roku Unia Europejska zdecydowa łłłła, ŜŜŜŜe ŜŜŜŜywno śćśćśćść GMO sprzedawana na jej terenie powinna by ććććwyra źźźźnie oznakowana. W polskich przepisach brakuje rozporz ąąąądzenia okre śśśślająąąącego jak znakowa ćććć ŜŜŜŜywno śćśćśćśćGMO. Ciąąąągle obowi ąąąązuje rozporz ąąąądzenie nr 402 z lipca 1994 roku, w którym o tego rodzaju informacjach na opakowaniach nie ma ani s łłłłowa. W zwiąąąązku z tym, gdyby nawet polskie s łłłłuŜŜŜŜby sanitarne chcia łłłły sprawdza ćććć, a producenci znakowa ćććć, to nie wiadomo w jaki sposób.

Page 15: STOP DLA GMO W POLSCE · Prezentacja przygotowana przez ICPPC. 2 Mi ędzynarodowa Koalicja dla Ochrony Polskiej Wsi – International Coalition to Protect the Polish Countryside –

15

AŜŜŜŜ 2/3 zgonów - zdaniem Lucjana Szponara z I śśśśiśśśś- to wynik wadliwego ŜŜŜŜywienia i nieodpowiedniej jako śśśści zdrowotnej ŜŜŜŜywno śśśści. Równie ŜŜŜŜ z tego powodu powa ŜŜŜŜnie choruje 20% obywateli.

Orzeczenia o jako śśśści miejscowych Wojewódzkich Inspektorów Sanitarnych oraz Pa ńńńństwowego Zakłłłładu Higieny w Warszawie, stwierdzaj ąąąące np., ŜŜŜŜe: „importowana m ąąąąka sojowa produkowana jest z niemodyfikowanej genetycznie soi i spe łłłłnia krajowe wymagania sanitarno-higieniczne”) nie mająąąą ŜŜŜŜadnego potwierdzenia w wynikach włłłłasnych bada ńńńń instytucji orzekaj ąąąących .

86

ŚŚŚŚwieŜŜŜŜa, sezonowa i lokalna!!! Prawdziwy smak i warto śćśćśćść odŜŜŜŜywcza!!!

Jedz lokalnie i ekologicznie!!!