Stanis aw Bolkowski, Andrzej Marusak (OW SEP) · dunku, zasadę indukcji elektrostatycznej,...

1919 – 2004Seminarium „85 lat Oddziału Warszawskiego SEP”

85

NAUCZANIE ELEKTRYKI W UCZELNIACH WARSZAW-SKICH

Stanisław Bolkowski, Andrzej Marusak(OW SEP)

Część 1 ∗ — obejmuje Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskieji Szkołę Inżynierską im. Wawelberga i Rotwanda.

1. Wprowadzenie

Nauka o elektryczności została zapoczątkowana znacznie później niż mecha-nika, chemia czy astronomia. Wprawdzie elektryczność atmosferyczna istniejew przyrodzie od początku istnienia świata ale piorunochron wynaleziono dopie-ro w roku 1762 (Benjamin Franklin). Ponad 2500 lat temu Tales z Miletu (625-546 BC) zaobserwował elektryzowanie bursztynu przez tarcie ale pierwsze sys-tematyczne badania właściwości elektrycznych ciał mógł przeprowadzić dopie-ro William Gilbert po wynalezieniu (1600) versorium — przyrządu reagującegona pole elektryczne, a podobnego do igły magnetycznej (rys.1).

Rys.1. Versorium

Maszynę elektrostatyczną wynaleziono w roku 1663 (Otto von Guericke) alepoczątki elektrotechniki można datować dopiero na połowę wieku XVIII, kiedyto Benjamin Franklin (1706-1790) stworzył teorię elektryczności w dziele pt.:„Experiments and Observations on Electricity ” napisanym w roku 1750 w Pen-sylwanii, a wydanym w roku 1751 w Londynie. B. Franklin wprowadził pojęcie

∗ Część 2 — obejmującą Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych PW oraz Wydział

Elektroniki Wojskowej Akademii Technicznej – wydaną oddzielnie – napisali GrzegorzRóżański i Dariusz Turlej (OEIT SEP)

Oddział Warszawski SEPSeminarium 85 lat działalności OW SEPWarszawa, 22 kwietnia 2005 roku


86

elektryczności dodatniej i ujemnej (1748), sformułował zasadę zachowania ła-dunku, zasadę indukcji elektrostatycznej, skonstruował kondensator płaski, za-początkował łączenie kondensatorów w szereg, stwierdził przyciąganie elektro-statyczne, które później ilościowo ujął Charles A. de Coulomb (1785). W wiekuXVIII zbudowano również pierwsze elektroskopy: Nollet (1747), Henley (1772)i Bennet (1786). W roku 1790 Luigi Galvani odkrył elektryczność w mięśniach,a w roku 1800 Alessandro Volta wynalazł ogniwo galwaniczne zbudowane zcynkowych i srebrnych elektrod zanurzonych w wodzie morskiej.

Następny, wiek XIX był wiekiem elektryczności. Wynaleziono lub odkrytowówczas m.in.:• aparat telegraficzny (S. Morse i W. Weber,1837), mostek pomiarowy (Ch.

Wheadstone, 1844), lampę łukową (J. B. Foucault, 1844), akumulator oło-wiowy (R.G. Planté, 1859), prądnicę samowzbudną prądu stałego przemys-łową (E.W. von Siemens, 1866), mikrofon węglowy (T.A. Edison 1876), apa-rat telefoniczny (A.G. Bell, 1876), żarówkę elektryczną (T.A. Edison, 1879),zapis magnetyczny na drucie stalowym (A.O. Smith), prądnicę synchronicz-ną 3-fazową (M. Doliwo-Dobrowolski, 1888), silnik 3-fazowy klatkowy (M.Doliwo-Dobrowolski, 1889), fotodiodę jako pierwszą lampę elektronową zzimną katodą (J. Elster i H.G. Geitel, 1892), radiotelegraf (Guglielmo Marco-ni∗, 1895, rys.2).

• łuk elektryczny (H.B. Davy, 1811), oddziaływanie dyna-miczne przewodników z prądem (A.M. Ampère, 1820),termoparę (T.J. Seebeck, 1822), indukcję elektromage-tyczną (M. Faraday, 1831), elektron (J.J. Thomson,1897), fale elektromagnetyczne (teoretycznie J.C.Maxwell, 1864; doświadczalnie H.R. Hertz, 1888).

Natomiast wiek XX był wiekiem elektroniki i komputerów:• wynalezienie: lampy elektronowej (diody z katodą żarzo-

ną J.A. Fleming, 1904; triody, L. Forest, 1906), tranzysto-ra (J. Bardeen, 1947), obwodu drukowanego (1949), lase-ra (odkrycie C. Townes i N. Basow, 1958; zbudowanie działającego laseraT.H. Maiman, 1960), układów scalonych (1960), mikroprocesora (Intel,1971), zapisu na CD (Philips, lata 1970-te).

• zbudowanie komputera: przekaźnikowego (H. Aiken, 1944), lampowego(1946), tranzystorowego (1959), na układach scalonych PC-XT (1981); opa-nowanie produkcji DVD (1996); opracowanie Internetu: koncepcja ogólna

∗ G. Marconi jest członkiem honorowym SEP. Otrzymał wraz z K.F. Braunem nagrodę Nobla w

dziedzinie Fizyki (1909).

Rys.2. G. Marconi


87

(V. Bush, 1945), zastosowanie do celów wojskowych (P. Baran, 1964), uru-chomienie pierwszego węzła sieci ARPA-NET (1969 w USA), OpracowanieFTP (File Transfer Protocol, 1970), opracowanie protokołu TCP IP (InternetProtocol, 1977), pierwsza poczta elektroniczna (Bitnet, 1981 w USA), połą-czenie Warszawy z Kopenchagą (1990).

Wiek XXI — jest wiekiem technik informacyjnych. Rozwijane są zastosowaniaInternetu i komunikacji komórkowej.

Wraz z rozwojem wiedzy o elektryczności postępowało jej nauczanie, po-czątkowo (do połowy XIX w.) w ramach fizyki, a następnie w ramach wyod-rębnionych już przedmiotów elektrotechnicznych — najpierw na wydziałachmechanicznych (budowy maszyn), a wreszcie na oddziałach czy wydziałachelektrycznych uczelni różnego stopnia.

2. Szkolnictwo warszawskie XVIII wieku

Na początku wieku XVIII w Warszawie istniały szkoły katolickie (jezuickie ipijarskie) oraz państwowe średnie i podstawowe. Szkoły jezuickie miały do-brych nauczycieli i były bezpłatne. Odgrywały one dominującą rolę do połowyXVIII wieku. W szkołach tych brakowało przedmiotów bezpośrednio przydat-nych w życiu absolwentów, takich jak: historia ojczysta, polityka i ekonomia,prawo i wiedza kancelaryjna. Podobnie wyglądała sytuacja w szkołach pijar-skich. Nie wykładano również nauk przyrodniczych.

W tym czasie w Polsce były dwa Uniwersytety zwane wówczas akademiami— w Krakowie i w Wilnie. W Warszawie uniwersytetu nie było. Poziom Uni-wersytetów systematycznie obniżał się począw-szy od połowy XVII wieku. Powodowało to od-pływ zamożniejszych studentów do szkół zagra-nicznych (w Austrii, Francji, Italii) gdzie uzy-skiwali bardzo dobre wykształcenie.

Nową epokę w polskim szkolnictwie zapo-czątkował ks. Stanisław Konarski (1700-1773),od 1741 roku prowincjał zakonu pijarów (rys.3).S. Konarski od 9-tego roku życia pobierał naukiw kolegiach pijarskich w Piotrkowie i Podoliń-cu, a po ukończeniu kolegium (1722), jako wy-bitnie uzdolniony absolwent, został wysłany nastudia teologii do Warszawy. Tutaj przyjął świę-cenia kapłańskie i oprócz studiowania teologii,podjął wykłady retoryki w kolegium pijarskim. Rys.3. Ks. Stanisław Konarski


88

W 1725 roku wyjechał do Rzymu na studia w słynnym pijarskim CollegiumNazarenum. Po czterech latach studiów w Rzymie, w 1729 roku udał się doFrancji na Sorbonę.

W Paryżu ugruntował swoje poglądy na temat nowego typu szkoły potrzeb-nej dla Polski. Polska potrzebowała młodzieży wykształconej w zakresie: geo-grafii, historii ojczystej i powszechnej, przyrodoznawstwa, fizyki, matematyki,praktycznej znajomości języka ojczystego i języków obcych nowożytnych, orazbuchalterii, wiedzy prawnej, jazdy konnej, szermierki oraz tańca. Wszystko tobyło niezbędne budowniczym, mężom stanu, oficerom i urzędnikom sprawnego,nowoczesnego państwa. Ks. S. Konarski wrócił do kraju (1730) naładowanywiedzą nowoczesną i przekonany o potrzebie zreformowania RP przy udzialeodpowiednio wykształconych młodych Polaków.

Po 10 latach działalności publicystycznej i nauczycielskiej, założył Colle-gium Nobilium (1740) — szkołę pijarską przeznaczoną dla synów magnackich.W szkole tej szczególny nacisk położono na nauczanie historii powszechnej ihistorii Polski, prawa krajowego i międzynarodowego, oraz języków obcych.Wprowadzono język polski, ograni-czono łacinę. Dawano solidne pod-stawy z zakresu matematyki, fizykii geografii. Program ten został zczasem rozszerzony na całe szkol-nictwo pijarskie. Collegium Nobi-lium wyposażono w bogatą biblio-tekę, obserwatorium astronomicznei gabinet fizyczny. Po kilku latachszkoły pijarskie, a szczególnieCollegium Nobilium, osiągnęły wy-soki poziom, stały się wzorcem dlainnych szkół, a później KEN.Kształcili się w nich Niemcy, Ro-sjanie i Węgrzy.

Dobrze wykształceni profesoro-wie pisali nowoczesne podręcznikido wszystkich przedmiotów, zawie-rające aktualną wiedzę. Nauka oelektryczności była wykładana wramach fizyki. Już w roku 1764 zo-stał wydany pierwszy w języku pol-skim podręcznik fizyki ks. Samuela Rys.4. Pierwszy polski podręcznik fizyki


89

Chróścikowskiego (rys.4). W 1777 roku wydano nowoczesny 500-stronicowypodręcznik fizyki ks J.H. Osińskiego, w którym na 50 stronach wyłożono aktu-alną wiedzę nt. elektryczności (rys.5).

Rywalizujący z pijarami jezuici za-częli modernizować programy naucza-nia swoich szkół. Ksiądz Józef Rogaliń-ski, jezuita wydał w Poznaniu obszernypodręcznik fizyki pt. „Doświadczeniaskutków rzeczy pod zmysły podpadają-cych...”, w czterech częściach, kolejnow latach: 1765, 1767, 1770 i 1776.

W 1765 roku, król założył SzkołęRycerską (Akademia Szlachecka Kor-pusu Kadetów) dla młodzieży szlachec-kiej. Nauka trwała 6 lat — 4 lata przy-gotowanie ogólnokształcące i 2 lataprzygotowanie zawodowe (np. do słu-żby wojskowej lub cywilnej). SzkołaRycerska miała równie nowoczesneprogramy nauczania jak szkoły pijar-skie.

Równolegle do działań StanisławaKonarskiego działali bracia Załuscy —Andrzej (1695-1758) kanclerz wielkikoronny i biskup krakowski oraz Józef(1702-1774) referendarz koronny i bi-skup kijowski. Przez całe życie zbieralioni i gromadzili druki, rękopisy i księgi.W 1747 roku otwarli pierwszą Bibliotekę Publiczną w Warszawie, której bylifundatorami. Biblioteka ta już w chwili otwarcia była jedną z największych wEuropie, a liczyła dopiero 180 tys druków i ok. 10 tys manuskryptów. W fazierozkwitu, biblioteka ta miała ok. 400 tys woluminów.

Biblioteka Załuskich, na rozkaz carycy Katarzyny II, została wywieziona wcałości do Petersburga jako łup wojenny (1795). Stała się tam podstawą Cesar-skiej Biblioteki Publicznej. Część biblioteki została zwrócona w 1922 roku wwyniku naszego zwycięstwa nad bolszewikami ale po zakończeniu PowstaniaWarszawskiego Niemcy spalili gmach biblioteki i z olbrzymiego księgozbioruocalało tylko ok. 1800 rękopisów i 30 tys starodruków.

Rys.5. Nowoczesny polski podręcznik fizyki


90

Obecnie, większość polskich średniowiecznych kronik łacińskich i zabytkówmowy polskiej pochodzi z Biblioteki Załuskich.

W roku 1773, papież Klemens XIV dokonał kasaty zakonu jezuitów na sku-tek nastrojów antyjezuickich w kilku krajach (Francja, Hiszpania, Malta i Sycy-lia). W Polsce powołano wtedy Komisję Edukacji Narodowej (KEN), któramiała przejąć szkolnictwo i majątek jezuitów oraz zreformować edukację.

KEN stworzyła jednolity system wychowania narodowego od szkół elemen-tarnych po uniwersytety. Na czoło wysunięto nauki matematyczno-przyrodnicze, a szkołę zintegrowano z historią, kulturą i życiem kraju. Zrefor-mowano uniwersytety Krakowski i Wileński zmieniając im nazwy z akademiina szkoły główne. W krakowskiej Szkole Głównej Koronnej powołano m.in.katedrę mechaniki praktycznej, która nawet prowadziła wykłady dla rzemieślni-ków w niedziele i święta. Przy Szkole Głównej Koronnej, KEN powołała semi-naria kształcące nauczycieli szkół średnich (1780).

KEN wprowadziła nauczanie powszechne w szkołach elementarnych nazwa-nych parafialnymi. Program tych szkół dawał uczniom wykształcenie elemen-tarne i przygotowywał do czynności zawodowych w rolnictwie, handlu i rze-miośle. Nauczycieli szkół elementarnych kształcono w Wilnie, Kielcach i Łowi-czu. Działanie KEN doprowadziło do ponad 10-krotnego wzrostu liczby szkółparafialnych, ze 125 do 1500 w latach 1773-1792.

KEN została zlikwidowana przez zaborców (1794) ale skutki jej reform po-zostawały jeszcze przez kilka lat, dopóki zaborcy nie ugruntowali się na nowychpozycjach.

3. Szkoły warszawskie w wieku XIX

Początkowo, na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim, car Aleksander Ichciał pozyskać sympatie Polaków i szkolnictwo mogło się rozwijać. Uniwer-sytet Wileński stał się ważną instytucją naukową i oświatową.

W Warszawie powstały: Uniwersytet w Warszawie (1816), SzczególnaSzkoła Leśnictwa (1818) i Instytut Agronomiczny (1820). Po roku 1820, na-uczycieli i młodzież poddawano kontroli policyjnej oraz obniżono (celowo) po-ziom nauczania.

W wyniku wieloletnich zabiegów i starań Towarzystwa Przyjaciół Nauk podprzywództwem Stanisława Staszica, car wydał ukaz, na mocy którego powstałaSzkoła Przygotowawcza do Instytutu Politechnicznego (1826), a w 1830 rokuzaczął funkcjonować Warszawski Instytut Politechniczny.

Po upadku powstania listopadowego car Mikołaj I kazał zamknąć Uniwersy-tet, Instytut Agronomiczny oraz Instytut Politechniczny, a także wyższe klasy w


91

szkołach średnich ogólnokształcących oraz Towarzystwo Przyjaciół Nauk.Gospodarka w Królestwie Polskim wymagała wykształconych kadr dla rol-

nictwa, handlu, przemysłu i komunikacji, dlatego w 1836 roku, car zgodził sięna ponowne otwarcie Instytutu Agronomicznego, który 4 lata później prze-kształcono w Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa.

W 1841 r. powstała 7-letnia Szkoła Realna z programem nauczania matema-tyczno-przyrodniczym i technicznym. W 1862 roku założono Szkołę Główną wWarszawie, która miała 4 wydziały: filologiczno-historyczny, lekarski, mate-matyczno-fizyczny i prawniczy.

Po upadku powstania styczniowego, szkoły zreorganizowano i zrusyfikowa-no. Znacznie obniżył się poziom oświaty. W roku 1897, liczba analfabetów wOkręgu Warszawskim przekraczała 69%. Wtedy na skutek oporu społeczeń-stwa, rozwinęło się szkolnictwo prywatne oraz tajne nauczanie (UniwersytetLatający), które objęło ponad 30% ludności.

Pomimo narastających potrzeb gospodarki, aż do roku 1895 władze carskienie dawały zezwolenia, na założenie wyższej szkoły technicznej. Dopiero w ro-ku 1895 pozwolono utworzyć Średnią Szkołę Mechaniczno –Techniczną, którąsfinansowali dwaj bankierzy: Hipolit Wawelberg i Stanisław Rotwand. Już wroku 1891 przeznaczyli oni na ten cel 100 tys rubli co było równowartością 530kg złota (ok. 22 mln zł obecnie).

W roku 1898 otwarto w Warszawie politechnikę rosyjską (Warszawski In-stytut Politechniczny im. Cara Mikołaja II), która z przerwami funkcjonowałado 1915 roku.

4. Szkoła Inżynierska im. H. Wawelberga i S. Rotwanda (1895-1951)

Lata 1895-1918

Otwarcie szkoły odbyło się 4 IX 1895 r. w gmachu Muzeum Przemysłu iRolnictwa. Językiem wykładowym był rosyjski, nauka trwała 4 lata. Do szkołyprzyjmowano kandydatów po ukończeniu co najmniej 5 klas szkoły realnej lubgimnazjum. Dla kandydatów o niższych kwalifikacjach proponowano rocznykurs przygotowawczy.

Program nauki obejmował przedmioty podstawowe (matematyczno-fizycznei chemiczne), ogólnotechniczne, specjalistyczne, uzupełniające ekonomiczne ipraktyczne (w warsztatach szkolnych i kreślarniach). W ciągu tygodnia było ok.40 godzin zajęć.

Nauczano następujących przedmiotów: religia, matematyka, fizyka (z elek-trotechniką), chemia, mechanika, budowa maszyn (parowych, wodnych, kotłów)technologia (mechaniczna, chemiczna i drewna), budownictwo, cukrownictwo,


92

papiernictwo, młynarstwo, miernictwo i niwelacja, geografia polityczna, prawo,topografia, rachunkowość i korespondencja handlowa, rysunek (geometryczny,techniczny, budowlany i ręczny), warsztaty mechaniczne oraz laboratoriumchemiczne.

Zajęcia praktyczne trwały 9 godzin tygodniowo w każdym roku nauki i od-bywały się w laboratoriach oraz warsztatach szkolnych wyposażonych w 5 toka-rek i 40 stanowisk stolarskich. Wśród wykładowców w pierwszych latachszkoły był Mieczysław Pożaryski, który wykładał elektrotechnikę i fizykę.

W pierwszym roku działania szkoły przyjęto 80 uczniów i 25 kursantów, codwukrotnie przewyższyło oczekiwania organizatorów szkoły. Postanowionowięc wybudować własny gmach przy ul. Mokotowskiej 4/6, który — komplet-nie wyposażony — oddano do użytku w październiku 1898 roku, a więc poupływie półtora roku od powzięcia decyzji o konieczności jego wybudowania.Inwestycję sfinansowali fundatorzy Szkoły (400 tys. rubli).

Ze względu na niezadowalające wyniki nauczania uczniów pierwszego nabo-ru, w roku 1900 wprowadzono zmiany w programie nauki: zwiększono liczbęćwiczeń rachunkowych, zalecono wykładowcom aby odpytywali uczniów wczasie wykładów oraz aby zadawali zadania domowe, wprowadzono 2 noweprzedmioty (higienę w klasie trzeciej oraz zapobieganie wypadkom i udzielaniepierwszej pomocy w klasie czwartej).

W 1903 r. wprowadzono klasę przygotowawczą dla młodzieży po szkołachrzemieślniczych i niższych technicznych, przyjęto do niej 45 uczniów i po roku26 promowano do klasy pierwszej. Absolwenci szkoły uzyskali tytuł technika.

W listopadzie 1905 roku szkoła otrzymała zezwolenie wykładania w językupolskim, które wykorzystano w styczniu 1906 r. tracąc tym samym przynale-żność do szkół rządowych ale uzyskując prawo kształtowania programu na-uczania. Pozwoliło to wprowadzić program wzorowany na programie InstytutuPolitechnicznego w Petersburgu: • rachunek różniczkowy i całkowy do progra-mu matematyki, • przedmioty praktyczne potrzebne absolwentom w przyszłejpracy, • nauczanie semestralne, • tygodniowe repetycje w czasie wykładów i •możliwość zaliczania egzaminów na podstawie ocen z repetytoriów. Szkołastała się w ten sposób nieformalnie wyższą uczelnią chociaż władze rosyjskienie chciały jej przyznać statusu szkoły wyższej. Była to jedyna uczelnia polskana terenach byłego Królestwa Polskiego. Wykładowcami byli w tym czasienajwybitniejsi inżynierowie polscy, jak np.: Czesław Witoszyński, TomaszŚwiętochowski, Stefan Straszewicz, Mieczysław Pożaryski.

Profil szkoły był mechaniczno-elektryczny ale uczono również: tkactwa,włókiennictwa, techniki melioracyjnej. Zajęcia warsztatowe obejmowały 500godzin zajęć w ciągu czterech lat nauki.


93

W listopadzie 1918 roku szkoła zawiesiła swą działalność ponieważ więk-szość słuchaczy zaciągnęła się do Wojska Polskiego aby bronić granic odra-dzającego się państwa.

Lata 1918- 1939

W roku 1919 szkołę upaństwowiono i nadano nazwę Państwowa WyższaSzkoła Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda wWarszawie. Wprowadzono specjalizację w zakresie mechaniki i elektrotechniki.Czas trwania studiów został skrócony do 7 semestrów.

W roku 1920 część studentów ponownie zmobilizowano, a w salach warsz-tatów szkolnych urządzono szpital czerwonego Krzyża.

Dopiero jesienią 1922 roku, wykłady i studentów podzielono na mechanikówi elektryków, a studia podzielono na dwa okresy dwuletnie. Pierwszy okres (3semestry) obejmował nauki podstawowe i był prowadzony wspólnie dla obuwydziałów, a drugi (4 semestry) — nauki technologiczne — oddzielnie dla każ-dego wydziału.

W 1925 roku szkoła otrzymała statut nadany przez Ministerstwo WyznańReligijnych i Oświecenia. Na jego mocy wprowadzono podział na 2 wydziały— Mechaniczny (z sekcjami warsztatową i energetyczną) oraz elektryczny (zsekcjami prądów silnych i teletechniki).

Warunki przyjęcia na pierwszy rok były następujące: wiek nie więcej niż 19lat, posiadanie świadectwa ukończenia 6 klas szkoły średniej oraz zdanie egza-minu z: matematyki, fizyki, języka polskiego i rysunku. Nadal prowadzono jed-noroczny kurs przygotowawczy obejmujący 12 przedmiotów (m.in. historię, re-ligię, matematykę, fizykę, rysunki, warsztaty, etykę) z 38 godzinami zajęć tygo-dniowo.

Na pierwszym roku program obejmował: matematykę elementarną i wyższą,fizykę (wykład i pracownia), geometrię wykreślną, kreślenia i rysunki, maszy-noznawstwo, statykę analityczną i warsztaty (po 41,5 godz. tygodniowo).

Na semestrze trzecim (44 godz. tygodniowo): elektrotechnika, statyka, wy-trzymałość materiałów, technologię metali, materiały budowlane, maszyno-znawstwo, fizykę (wykład i pracownia), pracownię chemiczną, kreślenia tech-niczne i zajęcia warsztatowe.

Cztery ostatnie semestry obejmowały przedmioty technologiczne w wymia-rze ok. 40 godz. tygodniowo. Absolwenci Szkoły otrzymywali tytuł technologa-mechanika lub technologa-elektryka.

Pomimo systematycznego uzasadnionego dążenia szkoły do uzyskania prawanadawania absolwentom tytułu inżyniera, prawa tego nie uzyskano do wybuchudrugiej wojny światowej.


94

W 1928 roku nastąpiła reforma systemu przyjęć oraz programu nauczania.Przyjmowano tylko młodzież do 20 roku życia. Kandydatów ze świadectwemdojrzałości przyjmowano bez egzaminu. Wspólny program na obu wydziałachutrzymano tylko na pierwszym roku.

W 1929 roku absolwentów Szkoły zrównano z absolwentami szkół politech-nicznych pod względem uprawnień zawodowych ale nadal nie przyznawano imtytułu inżyniera.

Szkoła miała następujące laboratoria: fizyki (pomiary w zakresie: akustyki,optyki, ciepła, elektromagnetyzmu), elektrotechniczne, wytrzymałości materia-łów, metalograficzne i chemiczne. W laboratorium fizyki był warsztat, w któ-rym produkowano przyrządy precyzyjne). Warsztaty obejmowały: formiernię,kuźnię, hartownię, trasernię, warsztat elektromechaniczny, nawijalnię silników,warsztat mechaniczny z nowoczesnymi obrabiarkami, warsztat stolarski i mo-delarski, warsztat ślusarski. Zgromadzono również zbiory różnych modeli po-trzebnych do nauczania przedmiotów technologicznych, np. kolekcje: częścimaszyn, minerałów, modeli z formierstwa, przezroczy z działu maszyn paro-wych, turbin parowych, kół wodnych i turbin wodnych.

W latach 1930-34 wybudowano gmach warsztatów szkolnych przy ul. An-drzeja Boboli co umożliwiło rozwój Sekcji Technologicznej Wydziału BudowyMaszyn. W latach trzydziestych rozpoczęto kształcenie specjalistów produkcjizbrojeniowej — kierunek ten kończyło zaledwie 10% studentów.

Lata okupacji niemieckiej (1939-1944)

W roku 1939 władze niemieckie zamknęły szkołę dopiero rok później ze-zwolili na wznowienie działalności szkoły pod przedwojenną nazwą, wedługprzedwojennych programów. Jednakże już w kwietniu 1941 r. okroili programprawie o połowę, tj. do 2 lat i zmienili strukturę szkoły tworząc dwie niezależneszkoły: Państwową Szkołę Budowy Maszyn II stopnia w dotychczasowej sie-dzibie i Państwową Szkołę Elektryczną II stopnia przeniesioną na teren Poli-techniki Warszawskiej.

Pomimo takich posunięć okupanta, poziom nauczania w obu szkołach stał nawysokim poziomie, ponieważ w czasie okupacji jej kadry zasilili przedwojenninaukowcy Politechniki Warszawskiej szukający teraz możliwości zatrudnienia,np. Roman Podoski. Treści wykładów wykraczały ponad poziom szkoły śred-niej. Po 2 latach nauki absolwent otrzymywał tytuł technika budowy maszyn lubelektryka. W jednym roczniku kształcono ok. 150 mechaników i 100 elektry-ków. Atmosfera w Szkole była patriotyczna nacechowana intensywną pracą. Doszkoły docierała obficie prasa konspiracyjna, np. Biuletyn Informacyjny ZWZ, apóźniej AK. Napływające wiadomości były nawet komentowane na lekcjach ję-


95

zyka niemieckiego. W pomieszczeniach Szkoły prowadzona była tajna naukajęzyka polskiego dla uczniów szkół średnich.

Przedmiotami podstawowymi były: matematyka, fizyka, mechanika, chemiatechniczna i metalografia, geometria wykreślna i kreślenia techniczne, częścimaszyn, wytrzymałość materiałów, elektrotechnika.

Państwowa Szkoła Elektryczna II stopnia miała 2 wydziały, dyrektoremszkoły był prof. Roman Trechciński. Wydziałem Prądów Silnych, kierował prof.M. Pożaryski, a Wydziałem Telekomunikacji — inż. Witold Nowicki (założy-ciel Szkoły Telekomunikacyjnej przed wojną, a po wojnie profesor PW). Za-równo program przedmiotów podstawowych, jak i specjalistycznych rozwijanodo politechnicznego na tajnych zajęciach.

Wielu studentów prowadziło działalność konspira-cyjną. Najbardziej znanym był bohater AK TadeuszZawadzki ps. „Zośka” (rys.6), który zdał maturę wPaństwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego(1939), od 1940 uczył się w Państwowej Szkole Bu-dowy Maszyn, a od 1942 studiował na WydzialeChemii Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej(tajnej Politechniki Warszawskiej). W tej samej klasieu „Batorego” uczyli się również Krzysztof Kamil Ba-czyński i Jan Bytnar ps. „Rudy”. Warto dodać, żeprzedwojennym słuchaczem Szkoły był gen. StefanRowecki ps. „Grot”.

W czasie Powstania Warszawskiego, Niemcy roz-strzelali profesorów Szkoły zamieszkujących na jej terenie, a gmach szkolnyprzy Mokotowskiej spalili i zburzyli. Ocalał jedynie budynek przy ul. A. Boboli.

Lata 1945-1951

Po zakończeniu wojny szkoła wznowiła nauczanie w maju 1945 roku, a wgrudniu 1946 ministerstwo przyznało prawo nadawania jej absolwentom tytułuinżyniera i ustaliło nazwę na Szkoła Inżynierska im. H. Wawelberga i S. Ro-twanda w Warszawie.

Utworzono 2 wydziały z czterema oddziałami każdy:• Wydział Mechaniczny z oddziałami: Warsztatowym, Energetycznym, Samo-

chodowym i Lotniczym,• Wydział Elektryczny z oddziałami: Energetyczno-Eksploatacyjnym, Ener-

getyczno-Konstrukcyjnym, Radiotechnicznym i Telekomunikacyjnym.

Rys.6. T. Zawadzki(1921-43)


96

Wydział Elektryczny miał zakład urządzeń elektrycznych i laboratorium po-miarów elektrycznych.

Studia trwały 7 semestrów, po 40 godzin zajęć tygodniowo. Od roku 1946szkoła stała się koedukacyjna. Dekretem z lutego 1947 roku tytuł inżyniera na-dano wszystkim absolwentom Szkoły (Wawelberczykom) od momentu jej zało-żenia.

Rys. 7. Liczba absolwentów Szkoły Inżynierskiejim. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie od 1930 roku (na podstawie [6])

Rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 października roku 1951 Szkoła zo-stała zlikwidowana i włączona do Politechniki Warszawskiej.

Przyczyną takiej decyzji — jak twierdzą Wawelberczycy — były główniewzględy polityczne. Zasłużona szkoła z pięknymi tradycjami patriotycznymi,była przez ówczesne środowiska rządzące postrzegana jako „siedlisko czarnejreakcji”.

Kadra i baza materialna Szkoły wzbogaciły Wydziały Politechniki Warszaw-skiej: Elektryczny, Inżynierii Materiałowej, Inżynierii Produkcji oraz MEiL.

W ciągu 53 lat istnienia, Szkoła wykształciła ponad 4 tysiące inżynierów me-chaników i elektryków, świetnych fachowców z dużą wiedzą, rzetelnych zawo-dowców (rys.7). Każdy z absolwentów Szkoły był dumny z bycia Wawelberczy-kiem, nawet po likwidacji Szkoły.


97

5. Warszawski Instytut Politechniczny im. Cara Mikołaja II (1898-1915)

Przez 60 lat Polacy zabiegali w Petersburgu o otwarcie w Warszawie wyższejszkoły technicznej, niestety bezskutecznie.

Wreszcie w 1897 roku miasto podarowało carowi Mikołajowi II wizytujące-mu Warszawę sumę 1 miliona rubli apelując o przekazanie jej na cele społecz-ne. Jednocześnie zasugerowano, że sprawą najważniejszą jest utworzenie uczel-ni technicznej w Warszawie. W następnym roku, ukazał się dekret carski (8 VI1898) powołujący w Warszawie Instytut Politechniczny im. Mikołaja II z języ-kiem rosyjskim jako wykładowym.

Już jesienią 1898 roku rozpoczęły się normalne zajęcia akademickie w gma-chu przy ul. Marszałkowskiej 81 podarowanym uczelni przez Jana GotliebaBlocha.

W 1899 roku rozpoczęto budowę nowych gmachów, na placu ofiarowanymprzez miasto: Gmachu Głównego i Gmachu Fizyki projektu Stefana Szylleraoraz gmachów Chemii i Inżynierii Mechanicznej — Bronisława Rogójskiego.Już w jesieni 1901 roku zajęcia przeniesiono do nowo wybudowanych gma-chów.

Początkowo Instytut miał 3 wydziały: • Mechaniczny, • Chemiczny i • Inży-nieryjno-Budowlany. Na Wydziale Mechanicznym powstała Katedra Elektro-techniczna. W 1903 roku utworzono Wydział Górniczy.

Instytut był uczelnią rosyjską z rosyjskim językiem wykładowym i głównierosyjską kadrą nauczającą. Polaków do pracy w Instytucie przyjmowano bardzoniechętnie, np., Aleksander Wasiutyński (po uzyskaniu doktoratu w 1898 r. wPetersburgu) dopiero po rocznych staraniach (1901) został mianowany czaso-wym wykładowcą mimo posiadania znakomitych kwalifikacji naukowych. Dy-rektor Instytutu otwarcie przyznawał, że główna przeszkodą jest polskie pocho-dzenie A. Wasiutyńskiego. W roku 1901 Polacy stanowili tylko 20% kadry na-ukowej Instytutu, a studenci — ponad 70%. Taka polityka doprowadziła do te-go, że jedynie dwaj Polacy osiągnęli stanowiska profesorskie — Mikołaj Toł-wiński i A. Wasiutyński. Mieczysław Pożaryski na przykład, zaczynał jakotymczasowy laborant, a w końcu doszedł do stanowiska starszego laborantaelektrotechniki. W 1914 roku Polacy stanowili tylko 16 % kadry naukowej.

W pierwszych latach działania Instytutu młodzież polska stanowiła ponad70% studentów ale w 1905 roku studenci polscy rozpoczęli walkę o polskośćuczelni co doprowadziło do zamknięcia Instytutu na 3 lata. Po ponownym jegootwarciu (1908), młodzież polska bojkotowała go tak, że w roku 1908 stanowiłatylko 16% studentów, a w 1914 r. — 20% [8].


98

Jakość rosyjskiej kadry naukowej była niska, poza nielicznymi wyjątkami.Towarzyszyła temu bardzo niska sprawność uczelni. W 1913 roku dyplom inży-niera otrzymało tylko 8 osób, a w 1915 — 15. Łącznie, tylko 332 osoby ukoń-czyło studia w tej szkole wobec ok. 15 tys. przyjętych studentów.

Podczas pierwszej wojny światowej władze rosyjskie ewakuowały Instytut wgłąb Rosji w dwóch etapach (w listopadzie 1914 i w lipcu 1915). Ewakuacjaobjęła mienie, kadrę i studentów. W r. ak. 1915/16 zajęcia kontynuowano wMoskwie ale jesienią 1916 r. studentów pierwszego roku zmobilizowano. Pozo-stałych studentów przeniesiono do Nowoczerkaska i Rostowa n. Donem, a mie-nie rozdzielono miedzy różne instytucje w głębi Rosji. W 1918 roku wszyscy‘ewakuowani’ naukowcy polscy powrócili do kraju.

Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy (5 VIII 1915) pojawiła sięmożliwość stworzenia politechniki z polskim językiem wykładowym, ponieważwładze niemieckie zamierzały wykorzystać błędy popełnione przez Rosjan wo-bec Polaków i „neutralizować” działalność polityczną Polaków.

6. Politechnika Warszawska

Lata 1915-1945

Władze niemieckie wyraziły zgodę na powołanie Politechniki Warszawskiejz polskim językiem wykładowym. Pierwszym rektorem został prof. ZygmuntStraszewicz. Inauguracja odbyła się w Gmachu Fizyki 15 listopada 1915 roku.

Tymczasowy statut Politechnice nadał niemiecki generał-gubernator Hansvon Beseler. Kuratorem uczelni z ramienia władz niemieckich został hrabiaHutten-Czapski. Politechnika miała cztery wydziały: • Architektury, • BudowyMaszyn i Elektrotechniczny, • Chemiczny oraz • Inżynierii Budowlanej i Rol-nej.

W pierwszych 3 latach funkcjonowania, liczba studentów Politechniki wyno-siła odpowiednio: 615, 1136 i 1335 osób, w tym kobiet: 13, 29 i 69.

W roku 1916 z Politechniki Lwowskiej na Politechnikę Warszawską przenosisię Kazimierz Drewnowski (1881-1952), który po ukończeniu studiów na Poli-technice Lwowskiej, zgłębiał także technikę wysokich napięć i radiotelegrafięna Politechnikach w Zurichu i Darmstadt. K. Drewnowski poprowadził wykładelektrotechniki i rozpoczął budowę Laboratorium Miernictwa Elektrotechnicz-nego. Przykładał on dużą wagę do zajęć laboratoryjnych. W roku 1917 wpro-wadził wykład z miernictwa elektrycznego. Następnie utworzył Katedrę Mier-nictwa Elektrycznego (1922), później przekształconą w Katedrę MiernictwaElektrycznego i Wysokich Napięć (1927). Katedra ta miała poziom światowy.


99

W roku 1918:• Powstał Zakład Urządzeń Elektycznych kierowany przez Stanisława Odro-

wąż-Wysockiego (założyciela Przeglądu Elektrotechnicznego);• Zainaugurowano zajęcia w Laboratorium Maszyn Elektrycznych (zlokalizo-

wanym w hallu Gmachu Fizyki) kierowanym przez Konstantego Żurawskie-go;

• Aleksander Olędzki zapoczątkował wykład z telefonii, telegrafii i sygnaliza-cji. Wykład ten przejął później Roman Trechciński, i zorganizował Laborato-rium Elektrotechniki Prądów Słabych (1920);

• Wykład elektrotechniki przejął M. Pożaryski rozszerzając go o prądy „szyb-kozmienne” (1920) co stało się zalążkiem specjalności radiotechnicznej;

• Roman Podoski zainaugurował wykład o tramwajach i kolejach elektrycz-nych, a w 1922 roku wydaje dwutomowe dzieło „Tramwaje i koleje elek-tryczne” — nowość w tej dziedzinie.

Po klęsce państw zaborczych i uzyskaniu niepodległości przez Polskę (11 XI1918), dekretem (8 I 1919) mianowano 38 profesorów w Politechnice Warszaw-skiej, w tym 3 elektryków: M. Pożaryskiego, S. Odrowąż-Wysockiego i K. Żu-rawskiego. Politechnika Warszawska stała się wiodącą polską uczelnią tech-niczną.

W latach 1918-1920 wydano pierwsze książki i skrypty dla elektryków: •Kazimierz Drewnowski „Podstawy elektrotechniki” (1918, skrypt).• Leon Kara-siński „Wytrzymałość tworzyw” (1919), • S. Odrowąż-Wysocki „Urządzeniaelektryczne do siły i światła” (1920) oraz Bohdan Stefanowski „Termodynamiktechniczna” (1922).

W roku 1920 wraca do Polski prof. Leon Stanie-wicz (rys.8), otrzymuje Katedrę Elektrotechniki Teo-retycznej i przejmuje wykład z podstaw elektrotechni-ki i teorii prądów zmiennych.

W 1921 roku:• Oddział Elektrotechniczny uzyskał samodzielność i

przyjął nazwę Wydział Elektrotechniczny.• Leon Staniewicz został wybrany rektorem Poli-

techniki Warszawskiej, a prof. M. Pożaryski —dziekanem Wydziału Elektrotechnicznego.

W roku akademickim 1921/1922 na WydzialeElektrotechnicznym wprowadzono: indeksy wydzia-łowe, 15-tygodniowy semestr (studia były 4-letnie), Rys.8. Leon Staniewicz


100

nowe programy zajęć, szkolenie w za-kresie łączności (na potrzeby wojska).

W roku 1922 studia na Wydzialeukończył Janusz Groszkowski i podjąłwykład nt. lamp katodowych. W roku1922 wprowadzono konkursowe egza-miny wstępne na Wydział.

W roku 1924:• Zmiana nazwy Wydziału na Wydział

Elektryczny Politechniki Warszaw-skiej.

• na wniosek Rady Wydziału Elek-trycznego Senat Politechniki (11 I1924) nadaje pierwsze stopnie dokto-ra honoris causa trzem wybitnymelektrotechnikom polskim: prof.Ignacemu Mościckiemu, inż. Karolo-wi Pollakowi i prof. AleksandrowiRothertowi (rys.9).

• Pierwsza habilitacja na Wydziale(R. Podoskiego).

• Pierwsze dwie kobiety ukończyły studia na Wydziale: Jadwiga Bujwidówna-Demlowa i Wanda Szwalbówna-Forbertowa (żony elektryków).

• Wprowadzono dwa Oddziały: Prądów Silnych oraz Prądów Słabych i Ra-diotechniki, które w roku 1936 przekształcono na Oddziały: Prądów Silnych(z sekcjami: eksploatacyjną, konstrukcyjną i elektrotechniki wojskowej),Telekomunikacji (z sekcjami: teletechniczną, radiotechniczną i elektrotech-niki wojskowej).

• Staraniem prof. K. Drewnowskiego rozpoczęto budowę gmachu Elektrotech-niki. Budowę ukończono po 10 latach i umieszczono w nim 3 Zakłady:Miernictwa Elektrycznego, Radiotechniki oraz Teletechniki.

W 1924 roku Wydział liczył 7 katedr: Katedra i Zakład ElektrotechnikiOgólnej, Katedra Elektrotechniki Teoretycznej, Katedra Fizyki, Katedra i Labo-ratorium Miernictwa Elektrotechnicznego, Katedra i Zakład Urządzeń Elek-trycznych, Katedra i Zakład Budowy Maszyn Elektrycznych, Katedra i Labora-torium Prądów Słabych, Laboratorium Wysokich napięć.

W roku 1938 Wydział zatrudniał 74 pracowników naukowych, w tym 8 pro-fesorów i 6 docentów.

Rys.9. Od lewej: A. Rothert, I. Mościcki,K. Pollak (w Dużej Auli PW, 11 I 1924)


101

Lata okupacji (1939-1945)Na początku października wojska niemieckie zajęły teren Politechniki i obra-

bowały Gmach Główny. W maju 1940 roku wszelka działalność uczelni zostałazakazana. Na skutek żądań przemysłu i instytucji mających zniszczone własnelaboratoria, uruchomiono 10 zakładów badawczych w Politechnice, m.in.:Elektrotechniczny, Fizyki i Techniki Prądu Słabego.

W 1942 roku władze okupacyjne uruchomiły na terenie Politechniki Pań-stwową Wyższą Szkołę Techniczną (PWST) z czterema wydziałami. Dyrekto-rem Szkoły został Niemiec, a zastępcą dyrektora do spraw dydaktycznych — K.Drewnowski. Do Szkoły włączono zakłady badawcze. Wydział Elektrycznyskładał się z 2 oddziałów (Energetycznego i Telekomunikacyjnego). Kierowni-kiem Wydziału został M. Pożaryski. Absolwenci początkowo otrzymywali tytułinżyniera-technika ale później tylko technika.

Pracownicy Politechniki pracujący w PWST, obok działania legalnego, pro-wadzili działalność konspiracyjną zarówno na polu naukowym jak i dydaktycz-nym. W latach okupacji absolutorium uzyskało ok. 70 studentów elektryków.

Lata 1945-2000Po wyparciu Niemców z Warszawy, już w lutym 1945 roku odbyło się

pierwsze posiedzenie Rady Wydziału Elektrycznego Politechniki. Ocenionosytuację, która była tragiczna: zniszczony gmach, zdewastowane laboratoria,kadra nauczająca rozproszona, w czasie wojny zginęło 2 profesorów i 1 docentoraz wielu innych pracowników Wydziału. Dnia 22 IV 1945 roku zmarł Dzie-kan M. Pożaryski. Na drugim posiedzeniu rady Wydziału dziekanem wybranodoc. Janusza Lecha Jakubowskiego i podjęto decyzję, że nauczanie zostanieuruchomione jesienią 1945 r. Rozpoczęto odbudowę Gmachu Elektrotechniki.Na Wydziale było w tym czasie: 5 profesorów, 6 zastępców profesorów i do-centów, 25 wykładowców oraz 25 asystentów.

Zajęcia na Wydziale po wojnie podjęto w końcu 1945 roku przy znacznychtrudnościach kadrowych i wyposażeniowych. Podjęto decyzje o dokonaniupewnych zmian programu nauczania w stosunku do programów przedwojen-nych — wynikających z: braków kadrowych, laboratoryjnych i sytuacji poli-tycznej.

Na rok 1946/47 nie przewidziano laboratorium podstaw elektrotechniki ioświetlenia elektrycznego, z powodu braku laboratoriów.

W roku 1948 wprowadzono nowy system studiów:• w Oddziale Prądów Silnych dodano 4 kierunki dyplomowania: Sieci Elek-

tryczne, Elektrownie, Kolejnictwo Elektryczne i Napęd Elektryczny,


102

• w Oddziale Telekomunikacji, ustanowiono 3 kierunki dyplomowania: Tech-nika Łączenia, Przenoszenie Przewodowe i Radiotechnika, a

• w Oddziale Fizyki Stosowanej 2 kierunki: Elektrotechnika Medyczna i Fizy-ka Techniczna.

W następnych dziesięcioleciach dokonywano częstych zmian struktury Wy-działu, programów nauczania, specjalności i kierunków. Dalej omówimy tylkoniektóre z nich.

Dnia 1 X 1951 z funkcjonujących dotąd na Wydziale Elektrycznym: • Od-działu Telekomunikacji i • Oddziału Elektrotechniki Medycznej powstaje sa-modzielny Wydział Łączności (obecnie Wydział Elektroniki i Technik Informa-cyjnych).

Po powołaniu Katedry Podstaw Elektroniki i Automatyki (1964) dodano spe-cjalność Automatyka Przemysłowa.

W roku 1970 przekształcono strukturę Wydziału z katedralnej w instytutową.Do roku 1990 władza dziekana i Rady Wydziału była ograniczona tylko do

spraw dydaktycznych. Polityka kadrowa, sprawy naukowe i finansowe instytu-tów podlegały bezpośrednio administracji centralnej i Rektorowi. Sytuacja tazmieniła się całkowicie z początkiem lat dziewięćdziesiątych, kiedy WydziałyPolitechniki Warszawskiej uzyskały samodzielność finansową.

Wiek XXI:

W skład Wydziału Elektrycznego wchodzi obecnie 5 instytutów składającychsię z zakładów:

• Instytut Elektroenergetyki:Zakład Automatyki Elektroenergetycznej,Zakład Elektrowni i Gospodarki Elektroenergetycznej,Zakład Sieci i Systemów Elektroenergetycznych,Zakład Elektrotermii,Zakład Techniki Świetlnej.

• Instytut Elektrotechniki Teoretycznej i SystemówInformacyjno – Pomiarowych:Zakład Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Stosowanej,Zakład Systemów Informacyjno – Pomiarowych.

• Instytut Maszyn Elektrycznych:Zakład Maszyn Elektrycznych,Zakład Trakcji i Urządzeń Elektrycznych,Zakład Konstrukcji Urządzeń Elektrycznych.

• Instytut Sterowania i Elektroniki Przemysłowej:Zakład Elektroniki Przemysłowej,Zakład Napędu Elektrycznego, Zakład Sterowania.


103

• Instytut Wielkich Mocy i Wysokich Napięć:Zakład Wielkich Mocy,Zakład Techniki Wysokich Napięć.

Rada Wydziału Elektrycznego liczy obecnie 57 członków, a w tym: • 40 sa-modzielnych pracowników nauki (profesorów i doktorów habilitowanych),• 6 przedstawicieli pozostałych nauczycieli akademickich, • 4 przedstawicielipracowników administracyjnych i technicznych, • 7 przedstawicieli studentów.

Kadra Wydziału liczy ok. 270 pracowników, a w tym 170 nauczycieli aka-demickich.

Na studiach dziennych Wydział prowadzi studia dwustopniowe dające moż-liwość uzyskania tytułu inżyniera (dyplom po 8 semestrze) lub magistra inżynie-ra (dyplom po 10 semestrze) na kierunkach: • Automatyka i Robotyka (podziałpo 6 semestrze), • Elektrotechnika (podział po 7 semestrze), • Informatyka (po-dział po 6 semestrze),

Na kierunku Elektrotechnika istnieje trzeci stopień studiów • studia dokto-ranckie trwające 4 lata.

W ramach wymienionych kierunków, prowadzone są specjalności: Automa-tyka (na kierunku: Automatyka i Robotyka), Automatyka i Inżynieria Kompute-rowa, Elektroenergetyka, Elektrotechnika Stosowana i Elektromechatronika (nakierunku Elektrotechnika), Inżynieria Komputerowa, Informatyka w Elektro-energetyce (na kierunku Informatyka).

Na studiach zaocznych Wydział prowadzi studia inżynierskie i magisterskiena kierunku Elektrotechnika: inżynierskie (9 semestrów), magisterskie (uzupeł-niające, 4 semestry). Na kierunku Informatyka prowadzone są studia inżynier-skie przez Internet trwające 4 lata.

Studia zaoczne o kierunku Elektrotechnika inżynierskie są przeznaczone wszczególności dla osób pracujących zawodowo w dziedzinach: elektrotechnika,elektronika, automatyka lub pokrewnych. Po 5-tym semestrze następuje podziałna specjalności: elektroenergetyka, inżynieria elektromechaniczna, inżynieriasterowania, inżynieria urządzeń elektrycznych, mechatronika i urządzenia elek-tryczne pojazdów, napęd i elektronika przemysłowa, sprzęt i oprogramowaniesystemów pomiarowych, technika świetlna, trakcja elektryczna.

Studia zaoczne uzupełniające magisterskie są przeznaczone dla inżynierów, ab-solwentów naszego wydziału oraz wydziałów pokrewnych Politechniki Warszaw-skiej i innych uczelni państwowych.

Studia informatyki przez Internet wykorzystuje się nowoczesne techniki in-formacyjne. Kontakt pomiędzy wykładowcą a studentem jest utrzymywany zapośrednictwem Internetu. Okres studiów jest podzielony na trzy etapy: 1) pod-stawowy trwający 1 rok, organizowany wspólnie przez 3 wydziały: Elektroniki i


104

Technik Informacyjnych, Elektryczny i Mechatroniki; 2) kierunkowy trwający 2lata, 3) specjalności, trwający 1 rok. Na Wydziale Elektrycznym prowadzonajest specjalność Informatyka Stosowana.

Łącznie, na Wydziale studiuje ok. 2300 osób z czego: 1650 na studiachdziennych (w tym 1510 na studiach magisterskich), 600 na studiach zaocznych(w tym 60 na studiach magisterskich uzupełniających) i 90 osób na studiachdoktoranckich (w tym 12 zaocznie).

Wydział wytypował następujące ogólne zadania, które powinny być rozwija-ne w pracach badawczych i uwzględniane w programach:• elektrotechnika i informatyka w ekologii i ochronie środowiska,• elektrotechnika w medycynie, rehabilitacji i rekrutacji (tomografia, sensory-

ka),• nowoczesne metody i algorytmy przetwarzania sygnałów (algorytmy gene-

tyczne i sieci neuronowe),• poprawa jakości energii elektrycznej,• odnawianie i niekonwencjonalne źródła energii elektrycznej i energoelektro-

niczne metody jej przetwarzania (energia słoneczna, energia wiatrowa),• inteligentne systemy diagnostyki i sterowania,• kompatybilność elektromagnetyczna.

7. Podsumowanie

Nauczanie postępuje za badaniami naukowymi w danej dziedzinie wiedzy,zależy również od zapotrzebowania na adeptów nauczania danej dziedziny wie-dzy. Jeśli występuje harmonia, to nauczanie nadąża za badaniami, a dystansmiędzy nimi jest niewielki.

W pracy przedstawiono podłoże historyczne i geograficzne oraz uwarunko-wania rozwoju elektryki i jej nauczania w uczelniach warszawskich od zaraniapo dzień dzisiejszy.

Dzieje nauczania elektryki w Warszawie są bardzo skomplikowane i po-gmatwane, tak jak złożona jest i była sytuacja polityczna, ekonomiczna, gospo-darcza i historyczna kraju.

Przy analizowaniu sytuacji w ostatnich trzech wiekach widać, że wiele sytu-acji powtarza się, choć ludzie są inni i epoka jest inna. Analiza taka jednak wpracy nie została przedstawiona, ponieważ celem autorów było przedstawieniewybranych faktów, które autorom wydawały się być interesujące.

Podano bogatą literaturę, której lektura pozwoli czytelnikowi bliżej poznaćomawianą problematykę i wyrobić sobie osobiste zdanie.


105

8. Bibliografia

[1] Wielka encyklopedia powszechna. PWN Warszawa 1966.

[2] S. Weinfeld: Poczet wielkich elektryków. Nasza Księgarnia Warszawa1968.

[3] Politechnika Warszawska Wydział Elektryczny — nauka dydaktyka, wychowanie.WPW Warszawa 1975, ss.128.

[4] 150 lat wyższego szkolnictwa technicznego w Warszawie 1926-1976. WPW War-szawa 1979.

[5] Zarys historii Wydziału Elektrycznego 1921-1981. Materiały sympozjum listopad1981. WPW 1983, ss.247.

[6] To była wspaniała szkoła. Z dziejów Szkoły im. H. Wawelberga i S. Rotwanda wWarszawie (1895-1951). Wyd. PWSBiA Warszawa 1995, ss.262 ISBN 83-86031-38-7.

[7] Historia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej 1965-1995. OficynaWydawnicza PW, Warszawa 1997, ss.156 ISSN 1427-308X.

[8] Józef Piłatowicz: Profesorowie Politechniki Warszawskiej w dwudziestoleciu mię-dzywojennym. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa 1999, ss.400 ISBN 83-7207-131-1.

[9] Roman Barlik, Marian Dołowy, Paweł Fabijański: Wydział Elektryczny PolitechnikiWarszawskiej, tradycje i perspektywy. Referat na konferencji APW’04 (Automaty-ka i Pomiary w Warszawie 2004), OW SEP 16.9.2004 Warszawa.

————————————————————————————

Stanis aw Bolkowski, Andrzej Marusak (OW SEP) · dunku, zasadę indukcji elektrostatycznej,...

Documents

Transcript of Stanis aw Bolkowski, Andrzej Marusak (OW SEP) · dunku, zasadę indukcji elektrostatycznej,...