St. Krasiński

Kronika odbudowy Starego MiastaOchrona Zabytków 6/2-3 (21-22), 157-161

1953

K R O N I K A

P R A C E K O N S E R W A T O R S K IE

I. K R O N I K A O D B U D O W Y S T A R E G O M I A S T A

R o k 1945. Stare M ia sto po osw obodzen iu W a r ­

sz a w y w sty czn iu 1945 r. przed staw iało w p o ­ró w n a n iu z in n ym i d zie ln icam i m iasta w id ok

n ajb ard zie j d ra m a ty c z n y . W szystkie bez w y jątk u b u d y n k i b y ły p rzez h itlerow có w spalon e i rozbite pocisk am i. Z w a ły gru zu z a le g a ły w szystkie je zd n ie

i ch o d n ik i często d o wysokość i d ru giego piętra, u n ie m o żliw ia ją c określenie stan u zach o w a n ia b u ­d y n k ó w . T o te ż zn iszczen ie o cen ian o p o czątk o w o

n a 9 0 % . ^D e c y z ja P K W N o d b u d o w y W a rsza w y ja k o sto­

lic y Polski L u d o w e j b y ła sygn ałem d la słu żb y konserw atorskiej d o p o d jęcia pierw szych prac w b u ­d y n k a ch za b y tk o w y c h .

W y d z ia ł A rch ite k tu ry Z a b y tk o w e j B iu ra O d ­b u d o w y S to licy, po w stałego z in icja ty w y m . in. o b e cn e go K on serw a to ra G e n eraln e go P R L prof, d r J . Z a c h w a to w icz a , ro zp o czą ł sw ą działaln o ść

o rg a n iz u ją c w m arcu 1945 system atyczn e b a d a n ia stan u z a b y tk ó w Starego M iasta.

P ra co w n icy W y d z ia łu B O S m ieszkający p rze ­w a żn ie n a linii W a rsza w a — Pru szków — G ro d zisk,

d o je żd ża li to w aro w ym i p o ciąg am i lu b n a row e­ra ch do D w o rca Z a c h o d n ie g o , a sta m tą d pieszo u d a w a li się n a ulicę C h o cim sk ą d o B O S , gd zie

z n a jd o w a ły się p racow n ie i stołów ka, stan ow iąca w ó w cza s w W arszaw ie je d y n e p raw ie źród ło w y ­ży w ie n ia . Z G h ocim skiej zn ó w pieszo — g d y ż fa n ta styczn e zag ru zo w a n ie ulic nie p o zw a la ło na ż a d n ą in n ą «trakcję» — p o d ą żan o na Stare M ia ­sto. D z ie n n y kurs pieszy pracow n ik a A Z B O S

p r a c u ją ce g o n a S ta rym M ieście w ynosił w tych cza sa ch średnio 20 km . Praca szła ciężk o, ale tw ard o i n ieustępliw ie n ap rzód . O d g ru z o w a n ie g łó w n y ch szlaków i uruchom ien ie k om u nikacji sam o ch o d o w ej C h o cim sk ą — Plac Z a m k o w y z n a ­kom icie uspraw n iło d ziałaln o ść pierw szego zespołu słu żb y konserw atorskiej. G łó w n y je j cięża r spo­cz y w a ł na grupie terenow ej A Z B O S «Stare M iasto» pod kiero w n ictw em m gra arch. W ła d y ­sław a T o m aszew sk ieg o i na gru p ie in w e n ta ry za ­cyjn e j pod kierunkiem m gra arch. Stan isław a Z a r y n a .

D n . ro. 4. 1945 r. w y d a n o pierw sze zlecenie n a zab e z p ie c ze n ie parteró w k am ienic w R y n k u St. M ia s ta p o d N r 32, 34, 36 i n a o d gru zo w an ie

d o ja z d u n a R y n e k St. M ia sta . Pod N r 34 założon o

«lam us» n a p rzech o w a n ie z n a jd y w a n y c h w gru zach k rat, fra gm e n tó w rzeźbiarskich, kam ieni itp.

W m aju i cze rw cu w p racow n i A Z pow staje p r o je k t o d b u d o w y stosu n kow o nieźle zach o w a n e go

P a ła cu pod B la ch ą . L ip ie c i sierpień w y p e łn ia ją

p race in w e n ta ry za cyjn e . W e w rześniu, w trosce o bezp ieczeń stw o p rzech o d n ió w , nie z d a ją cy c h so­

157

bie sp raw y z katastrofaln ego stan u m u rów k a ­m ien ic starom iejskich, zam k n ięto teren S ta re go M ia sta «dla osób postronnych». R o k 1945 z a k o ń ­c z y ł się o d gru zow an iem W ąskiego D u n a ju i stro n y D ekerta oraz robo tam i z a b e z p ie c za ją cy m i w k a ­m ien icach R y n e k St. M ia sta 34 i 36, ju ż p rze zn a ­czo n ych n a M u z e u m D aw n e j W a r sz a w y , oraz w k ilku z a c h o w a n y ch w n ętrza ch K a te d r y W a r ­

szaw skiej.W lam u sie-la p id a riu m złożon o p o k a źn ą ilość

starom iejskich reliktów m . in. szczą tk i n a g ro b k a ks. ks. M a z o w ie ck ic h z K a te d r y . O g ó łe m n a ro­b o ty z a b e zp ie cza ją ce n a St. M ieście w y d a tk o w a n o

w 1945 r. 107.000 zł z cze g o 41.000 n a k am ie n ice

w R y n k u .R o k 1946. O d w czesnej w iosn y 1946 r. p r a c o w ­

n ia A Z «Stare M iasto» ro zp o częła sw ą pracę

w skrzydle P a łacu pod B la ch ą p o d kier. m gra arch. W a c ła w a P od lew skiego i m gra arch . A n to ­niego G ą d z ik ie w ic za (zm . 1948 r.). P race in w e n ­ta ry za cy jn e ro zszerzyły się, w czerw 'cu p rzy stą -

R vc. 192. R y n e k St. M ia sta w r. 1945. W id o k w kierunku K rz y w e g o K o ła .

R y c. 193. R y n e k St. M ia sta w r. 1945. Pierw sze p race społeczne nad o d gru zo w an ie m .

R y c . 194. Z a b e zp ie cze n ie o ca lałe go portalu . R y ­nek nr 8. Stan w r. 1946.

p io n o d o robót z a b e zp ie c za ją cy ch kam ienice w R y n k u St. M ia sta N r 28, 30, 32, 34, 36, 38, 40, 42 i 3 1. S zczeg ó ln ie w ażn e i n iebezp ieczn e prace w y k o n a n o p rzy k am ien icach N r 38, 40, 42, które m o cn o u cierp ia ły o d p a m ię tn e go h u ragan u

z m arca 1946. W e w rześniu, p a źd ziern ik u i listo­p a d z ie p od kier. m gra inż. W . Po d lew sk iego opra­co w a n o szcze g ó ło w y plan z a b u d o w y Starego M ia ­sta. P la n ten stal się p o d staw ą do d alszych o p ra co w a ń i został w koń cu zre alizo w an y bez w iększych zm ian .

R y c - ! 95- Z ab e zp ie cze n ie kam ien ic w R y n k u St. M ia sta nr 30 i 28. Stan w r. 1946.

Z in n ych w a żn ie jszy ch w y d a rz e ń n a le ż y z a n o ­to w ać ro bo ty w K a te d rz e , pierw sze prace z a ­b e zp ie cza ją ce p rzy B a rb a k a n ie , o d gru zo w a n ie R y n k u St. M ia sta p rze z sp o łeczeń stw o w arszaw skie

z u d zia łe m przed staw icieli R z ą d u i P artii oraz d ekla rację w arszaw skiego d o m u to w aro w e g o z ło ­żo n ą N R O W , głoszącą go to w o ść ca łk o w ite j o d ­b u d o w y k am ie n icy B a ry cz k ó w d la M u z e u m D a w ­nej W arszaw y .

W r. 1946 n a ro b o ty zab e z p ie c za ją ce i o d g r u z o ­w an ie St. M ia sta w y d a tk o w a n o około 1.400.000 zł., z cze g o około 720.000 zł. na zab e zp ie cze n ie k a ­m ienic w R y n k u G łó w n y m ; w y k o n a w cą było Sp ołeczn e Przedsiębiorstw o B u d ow lan e.

R o k 1947 — to d alszy c ią g ro bót przed e w szystkim z a b e z p ie c za ją c y c h i to często^ z a b e z ­p ie c za ją c y ch ty lk o p row izo ryczn ie , ja k n p. z a ­bezpieczen ie k am ien ic po n ieparzystej stronie ul. N o w o m iejsk iej ro zp o częte w cze rw cu , lu b z a ­bezpieczen ie k a m ie n icy ks. M a z o w ie c k ic h w y ­kon an e w kw ietn iu . S ta łe zab e zp ie cze n ie , bę d ące ju ż p ierw szym etap e m o d b u d o w y , w y k o n u je się od w iosny na k am ie n ica ch ry n k o w y ch N r 28, 30, 32, 34, 36, 38 40 i 42. W czerw cu prof. inż. H . W ą ­sow icz w y k o n a ł o b liczen ie stat. i rys. k on struk­cy jn e na stale z a b e zp ie cze n ie k am ie n icy ks. M a ­zow ieckich.

Po w y k o n a n iu za b e zp ie cze ń pod str. D ekerta p rzez S P B w cze rw cu , ca ły blok aż p o K rzyw 'e K o ło został fo rm aln ie o b ję ty przez M u z e u m D a w ­nej W a rsza w y , które k o n tyn u o w a ło p ełn ą o d b u ­d o w ę kam ien ic ry n k o w y c h .

Z w a żn ie jszych p r a c n a le ży je sz c ze w spom n ieć0 zab e zp ie cze n iu resztek kościoła A u gu stian ó w

p rzy ul. Piw nej.

G łó w n y m w y k o n a w cą b y ło S P B . P rzy robo tach z a b e z p ie c za ją cy ch w yró żn iło się Przedsiębiorstw o ob. Pietrusińskiego, które w p o m y sło w y sposób1 tan im kosztem z a b e z p ie c zy ło szereg ce n n y ch fragm en tó w n a ul. N o w om iejsk iej. O g ó łe m na

rob. za b e z p ie c za ją ce w y d a tk o w a n o z fu n d uszów B O S 1 10.000 zł., a z k red ytó w W arszaw skiej D y ­rekcji O d b u d o w y około 12.500.000 zł.

R o k 1948. i . styczn ia 1948 r. W y d z ia ł A Z B O S p rzekształcił się na U r z ą d K on serw atorski m. st. W a rsza w y , k tóry k on ty n u o w a ł prace sw ego p o ­p rzed n ika ro zszerzając ich zakres d zięki stale w zrastają cym d o ta cjo m p a ń stw o w ym .

W pierw szym p ó łro czu tem p o robót ja k g d y b y n ieco osłabło, za to w lip cu i sierpniu z a b e z p ie ­czon o kam ien iczki p rzy ul. P iw n ej u , 12, 18 (dom M e tr y k a n tó w l, 44, K r z y w e K o ło 7, R y n e k St. M ia sta 3, 5, 13, 2 1, 23, 2 7, 31 i Szeroki D u ­naj i , 3.

W y stę p u ją pierw sze ozn ak i zb liża ją ce j się, coraz bard ziej przez w szystkich oczek iw an ej — ca łk o ­w itej o d b u d o w y St. M ia sta . O d d z ia ł X P P B , sp e cja lizu ją cy się w p ra ca ch p r z y o b ie k tach z a ­b y tk o w y ch , w ra m a ch a k cji sp o łeczn ej, o trzym a ł zn aczn ą p o m o c w sp rzęcie i lu d zia c h , i w m -cu o d ­

b u d o w y W a r sz a w y — w rześn iu w espół ze sp o ­łeczeń stw em p rzy stą p ił d o w ielkiej a k cji o d gru zo ­w an ia St. M ia sta . P race o b ję ły R y n e k St. M ia sta ,

158

Sto -Ja ń sk ą, P iw n ą, Szeroki D u n a j, K r z y w e K o ło , N o w o m ie jsk ą i P odw ale.

P rz y o d gru zo w a n iu o d k ryto cen n e m alo w id ło go ty ck ie u kryte p o d p ó źn iejszym i d o m u ró w k am i na ścian a ch k am ien ic R y n e k St. M ia sta 20 i 8.

W z w ią z k u z in w e n ta ry za cją fra gm en tó w g o ty c ­k ich m gr arch . St. Ż a r y n od krył w ciśn iętą m ię d zy m u ry k am ien ic czy n szo w y ch b. ciek aw ą i stosun­k ow o n ieźle za c h o w a n ą basztę R ycersk ą. W czasie p ra c ro zb ió rk o w y ch n a ul. N ow om iejskiej od sło ­n ięto zn aczn e p a rtie B a rb a ka n u , ró w n ież ukryte d o tąd w m u rach szp etn ych b u d y n k ó w m ieszka l­

n y ch z koń ca X I X w ieku .W listopad zie za ła tw io n e zostały ostatn ie fo rm al­

ności i p lan zag o sp o d a ro w an ia p rzestrzen n ego

Starego i N o w e g o M ia sta został u p ra w o m o cn io n y.W r. 1948 na S ta re M ia sto w y d a tk o w a n o ok.

27.000.000 zł. st. w al.R o k 1949. W r. 1949 w d alszym cią g u postępuje

in tesy w n a praca od gru zo w an ia, z a b e zp ie cze n ia i o d b u d o w y k am ien ic starom iejskich, g łó w n ie z in i­c ja ty w y U rz ę d u K on serw atorskiego. 42 k am ien ice

z a b y tk o w e są p rze d m io te m p rac z a b e z p ie c za ją ­cy c h i re k o n stru k cyjn ych . S tan ow i to je d n a k ż e zn ik o m ą część w p o ró w n a n iu z liczb ą przeszło

300 k am ien ic z a b y tk o w y c h St. M ia sta , p o zo sta ­ją c y c h w ruinie i o cze k u ją cy ch ratu n ku , pod czas g d y w p ły w y atm o sferyczn e n ie u b ła gan ie p o tę gu ją

d zie ło zn iszczen ia.Pu n k tem zw ro tn ym w losach St. M ia sta stała

się d e c y z ja N R O W , za p a d ła w sierpniu 1949 r.,

n a m o cy której postan ow iono o d b u d o w a ć c a łk o ­w icie Stare M ia sto w ram ach P la n u 6-cioletn iego. U r z ą d K on serw atorski p rzy g o to w a ł plan o d g r u ­zo w an ia i robó t ro zbió rko w ych , p o c z y m n ie ­zw ło czn ie przystąp ion o do prac w terenie.

W e w rześniu — m iesiącu o d b u d o w y W a rsza w y u rząd zon o w ystaw ę w w itry n a ch sk lep o w ych N o ­w ego Ś w ia tu , o b ra zu ją cą m . in n ym i o d b u d o w ę St. M iasta.

W p a źd zie rn ik u pow stała p raco w n ia S ta ro m ie j­ska C e n tra ln e g o B iu ra Projektów i S tu d ió w Bud. O sie d lo w e g o Z O R , która pod kieru n kiem p o ­czą tk o w o prof. J . Z a c h w a to w icz a , a p otem prof, m gra arch. M . K u z m y p rzystąpiła do o p ra co ­w an ia d o ku m en ta cji tech n iczn ej o d b u d o w y St.

M iasta.D o k oń ca roku o d gru zo w an o m iędzym u rze

w zd łu ż ul. P od w ale od pl. Z a m k o w e g o do ul. P ie­karskiej oraz 96 kam ieniczek starom iejskich, z a ­bezp ieczon o 45 b u d y n k ó w głó w n ie w rejonie P o d w ale-P iw n a-Ś w ięto jań sk a i w y k o n a n o p rojek ty

w stępne o d b u d o w y I części S ta rego M ia sta od R y n k u St. M ia sta na p d .-za c h ó d . R a z e m z T ra są W — Z o d b u d o w a n o k olu m n ę Z y g m u n ta I I I i u p o ­rządk o w an o n aw ierzch n ię pl. Z a m k o w e g o . N a

ro boty te w y d a tk o w a n o je d y n ie z k re d ytó w U K

około 10.000.000 zł.G łó w n y m w y k o n a w cą b yło przedsiębiorstw o,

sp ecjalnie u tw orzon e d la p ro w a d zen ia robót k on ­serw atorskich P P B to, przekształcon e potem n a

Z B M W -w a 3 « K A M » .

R y c. 196. Sta n zaa w an sow an ia w r. 1949 prac p rojek to w ych i o d b u d o w y .

R y c . 197. O d b u d o w a St. M ia sta . F ra gm en t ul. Piw nej w r. 19 5 1.

R o k 1950. W p ierw szych m iesiącach 1950 r. z p racow n i Starom iejskiej w y ch o d z i I seria p ro ­je k tó w i rys. ro b o czych kam ien ic starom iejskich i ro zp o czy n a się o d b u d o w a na w ielką skalę. W robocie są kam ien ice w R y n k u p o stronie D ek erta, K o łłą ta ja i na je j za p leczu od ul. P iw n ej, ca la n ieparzysta strona P iw n ej, część Piekarskiej i Szero k iego D u n a ju .

R o b o ty z a b e zp ie cza ją ce w yk o n a n o p rzy m u ra ch o b ro n n ych od strony ul. M osto w ej i p r zy w ie ż y

M arszałkow skiej.N a ul. Św iętojańskiej w o d b u d o w ie zn ajd u je się

k ated ra i kościół Jezu itó w .R o k 19 5 1. O d b u d o w a St. M ia sta , za p o cz ą tk o ­

w a n a w 1950 r., w 195J rozszerza się i o bejm u je o p ró cz obiektów pop rzed n io w y m ie n io n y ch ró w ­n ież stronę Barssa, W ąski D u n a j oraz ul. Ś w ię to ­ja ń sk ą , p rzy c z y m n a u l. Ś w ięto jań sk ;ej p r o w a ­d zo n e są ro b o ty w stępn e i zab e z p ie c za ją c a na p o zo sta łych od cin k ach — o d b u d o w a .

W roku ty m k on tyn u o w a n o ro b o ty k o n s e r w a ­torskie p rzy m u rach ob ro n n y ch o d str. u l. M o sto ­w ej, p rzy w ie ż y M arszałkow skiej i b a szcie R y ­cerskiej oraz p r zy B arbakan ie.

P raca p rze b ie ga teraz p la n o w o , b ez n iesp o d zia ­nek, ale za to w z d u m ie w a ją cy m tem p ie. Pod kon iec roku na S ta ry m M ieście u ja w n ia ją się

pierw si stali m ieszkań cy. O d b u d o w a n e zostają k a ­m ien ice p rzy ul. Piw nej 13, 13 A , 15, 17, ig , 2 1, 23, 25, 27, 29, 3 1, 33, 35, 3 7, 39, 4 1 , 43, 45,

4 7 > 4 9 > 5 1; 5 3 - In w estorem , c z y li in sty tu cją ffin a n ­su jącą o d b u d o w ę S ta re go M ia sta je st S to łeczn a D y re k c ja B O R , a ge n e ra ln ym w y k o n a w cą Z je d n o ­czen ie B u d o w n ictw a M iejsk ieg o w W a rsza w ie N r 3 « K A M » .

R o k 1952. W styczn iu 1952 r. Pełn om o cn ik R z ą d u d o sp raw o d b u d o w y Sta rego M ia sta z ini­c ja ty w y in w estora p o d d a ł rew izji zasad n icze z a ­łożen ia projek tow e o d b u d o w y p o d k ąte m u zysk a­nia w iększej ilości izb m ieszkaln ych . G o to w e ju ż

p rojekty p rzerobio n e zo stały tak, ż e te m p o o d ­b u d o w y n ie zostało za h a m o w a n e w n ajm n ie j­szym stopn iu, a licz b a izb zw ięk szyła się p o ­w ażn ie.

W czesn ą w iosn ą uru ch o m io n e n ow e b u d o w y

na parzystej stronie ul. P iw n ej od N r 16 d o 30, n a Z a p ie c k u , n a stronie Z ak rzew sk iego i n a ul. J e zu ick ie j. Z k a ż d y m m iesiącem p r z y b y w a ło m ieszkań có w w w y k a ń cz a n y c h d o m a c h n a P iw ­nej i Szerokim D u n aju .

J e d n o cześn ie z b ie żą cą o d b u d o w ą p r z y g o to w y ­w an o teren d o rea liza cji zam ierzon ej n a rok 1953 i dalsze lata. Z żalem trzeba było ro zebrać resztki z a b y tk o w y c h m u rów k am ien iczek p r zy u l: Sto-

Ja ń sk iej, N o w o m iejsk iej i po stronie Barssa na R y n k u , które nie m o gły b y ć u żyte p r zy o d b u d o w ie

ze w zglę d u n a b. w ielki stopień zn iszczen ia. B ył to rok n ajp p w a żn ie jszych rozbiórek — k tó rych n ie­stety' nie m o żn a b y ło u n ikn ąć.

W okresie tym n a le ży z a n o to w a ć d w ie w a żn e

d a ty :

• 4 - 5- ! 9 5 2 r - zało żen ie T ra k tu St. W a r sz a w y zo­stało przed sta w io n e na K o m isji U rb a n is ty c zn o - A rch ite k to n iczn e j m . st. W a r sz a w y i zatw ie rd zo n e

przez N a cz e ln e g o A rch ite k ta.

5 - г9 5 2 r - T r a k t Starej W a r sz a w y został za tw ie rd zo n y p rzez P re zy d iu m R z ą d u P R L .

W 1952 r. w ia d o m y m też się stało, że o d b u d o w a

ul. B rzozow ej i Z a m k u z pl. Z a m k o w y m oraz k am ien icam i starom iejskim i p rzy p la c u n astąp i

d o piero p o ro zstrzygn ięciu kon kursów n a ro zw ią ­zan ie ty ch problem ó w . C ią g u lic Śto -Ja ń sk a, R y ­nek, N o w o m iejsk a, F reta, Z a k ro czy m sk a o trz ym a ł

p o p u larn ą dziś n a z w ę T r a k tu Starej W a r sz a w y i p r ze zn a czo n y został d o o d b u d o w y w pierw szej

* kolejności.

R o k 1953. N a p o czą tk u 1953 r. Stare M ia sto n a m o cy U c h w a ły R z ą d u o trzym a ło tzw . prio­rytet, cz y li pierw szeń stw o w śród in n yc h w ielkich b u d o w li so cjalizm u w d o sta w a ch m ateriału , sprzętu i lu d zi. U stalo n o też, że n a 22 lip ca 1953 r. w y k o ń czo n a zostanie ul. P iw n a, Z a p ie c e k i ca ły R y n e k St. M ia sta . T e m p o rob ó t je szcze się

w zm ogło . W po ło w ie k w ie tn ia p racow n ia S ta ro ­m iejska w y k o n a ła pełn ą d o k u m en ta cję o d b u d o w y pierw szej części Sta rego M ia sta . P rzed u stalon ym

term inem o d d an o d o u ż y tk u d o m y p r z y ul. P iw n ej

160

N r 16, 18, 20, 22, 24, 26 oraz w R y n k u pod

N r 2 1, 2 1 A , 23, 25.W term in ie w z b u d z a ją c y m p o d ziw i u zn an ie

zespół a rtystó w p la stykó w p r zy g o to w a ł szcze g ó ­łow e p ro jek ty zd o b ien ia elew acji starom iejskich. Projekt p olich ro m ii 1 :1 0 0 zatw ie rd zo n y został w d n . 21 lu tego 1953 r. p rze z N a cz e ln e g o A r c h i­tekta m . st. W a r sz a w y , 2 m aja p rzed sta w io n y i za tw ie rd zo n y n a P re zy d iu m R z ą d u , a ju ż

w czerw cu artyści m ala rze przenosili k arto n y 1 :1 na elew acje ryn ko w e.

W o cz a ch poprostu w yro sły d o m y p o stronie Z ak rzew sk iego n a R y n k u .

D zięki z g o d n y m w ysiłkom i en tu zja zm o w i w y ­k o n a w có w i p ro jek to d aw có w , p rzy p o p arciu R z ą d u i P artii, przeszło 100 kam ien iczek S ta rego M ia sta o d ż yło z ruin i zgliszcz. Piękn ą n a ro d o w ą form ę, o czy szczo n ą z n aleciałości k a p ita listy czn y ch , w y ­pełn ia n o w a, so cjalistyczn a treść słu żą ca ku d obru czło w iek a p racy.

Sl. Krasińsk i

I I . P R A C E K O N S E R W A T O R S K I E A R C H I ­T E K T O N I C Z N E N A T E R E N I E M . S T . W A R ­S Z A W Y

Prace konserw atorskie p row ad zon e pod n a d z o ­rem U r z ę d u K on serw ato rskiego n a m . st. W a r ­sza w ę o b e jm o w a ły d w a zasad n icze d z ia ły p r a c y :

1. d o ty c z y ły u stalan ia w y ty c z n y c h konserw acji zespo łów u rb a n isty czn y ch . 2. d o ty c z y ły w e ry fi­kacji projek tó w w zakresie konserw atorskim i n a d ­zo ru konserw atorskiego z a b y tk o w y c h o b iektó w ar­ch itektu ry.

N ie zale żn ie o d p o w y ższe go U r z ą d K o n se rw a ­torski sp raw o w a ł n a d zó r i sp o rząd zał o rzeczen ia d la o b ie k tó w z a b y tk o w y c h ru ch o m ych .

i . K o n s e r w a c j a z e s p o ł ó w u r b a n i s t y c z ­n y c h .

N a terenie m . st. W a rsza w y p la n y szczegó łow e

są w y k o n y w a n e fra gm en taryczn ie. W zw iązk u z tym w zależn o ści od b ieżącej p o trze b y U rzą d K on serw ato rski n a określony term in p rzy g o to w u je sw oje opin ie. W w iększości w y p a d k ó w zach o d zi p o trzeb a w y p o w ie d z i (rozum ianej ja k o opinii) p rzy p o m o cy rysunku, tym b a rd zie j że z a b y tk o w e z a ­

ga d n ie n ia u rb an istyczn e w y m a g a ją korekty w z a ­kresie p lan u i często u zu p ełn ien ia i koncepcji p la styczn ej w zakresie a rch itek tu ry. T o też w ię ­kszość u rb a n isty czn y ch w y p o w ie d zi została p rzed ­sta w ion a p rzez U K w form ie kon k retn ych p ro­je k tó w u rb an istyczn ych . Sta le np. w okresie od

i cze rw ca 51 roku d o 1 cze rw ca 52 roku z w a ż n ie j­szych p rac kon serw atorskich w zakresie z a b y ­tkow ej u rban istyki U r z ą d K o n serw atorski w y ­k on ał :

A ) S t a r e i N o w e M i a s t o w n a jb liż sz y c h p la n ach o d b u d o w y W a r sz a w y w ch o d zi ja k o zespół z a b y tk o w y m a ją cy b y ć z re a liz o w a n y w form ie tzw . «T rak tu Starej W a rsza w y » i o b e jm u je pas

z a b u d o w y starom iejskiej od P la cu Z a m k o w e g o do ul. K on w iktorsk ięj (długości ok. 1000 m .) i od ul. B rzczow ej d o ul. Piw n ej (szerokości ok. 150 —

200 m ). W pasie ty m w szystkie e le m e n ty zespołu

R y c . 198 i 199. O d b u d o w a R y n k u . S ta n w m arcu 1953.

za b y tk o w e g o i urb an istyczn ego zo stały przesą ­d zo n e zgo d n ie z tezam i konserw atorskiem i.

R y n e k N o w e g o M ia sta (patrz pon iżej pkt. B>, d la k tórego U r z ą d sp o rządził konserw atorski p ro ­je k t u r b a n isty czn y , k tóry p rzew id u je u zu p ełn ien ie

zesp o łu n o w ym i b u d y n k am i p rzy za c h o w a n iu tró jkątn ego pla n u placu n atu raln ego je g o sp ad kui d o tych czaso w e j k o n d yg n a cjo w ej z a b u d o w y .

B) Projekt u rb an istyczn ego ro zw ią za n ia z a b u ­d o w y R y n k u N o w e g o M iasta.

Po zb u rzen iu W a rsza w y d zieln ice Staro m iejskie

nie tylk o zostały spalon e, ale i zb u rzo n e w 7 5 % . T a k i stan rzeczy stał się p o w o d em p o d ję c ia p rac

b a d a w c z y c h na ca ły m terenie N o w e g o i S ta re go M ia sta . R e zu lta te m tych b a d a ń b y ło u jaw n ie n ie w ielu a u te n ty cz n y ch fragm en tó w m u rów g o t y c ­k ich , ren esan sow ych i b a ro k o w y ch . J e d n o c ze ś n ie stw ie rd zo n y został często się g ają cy w epokę g o ­

ty ck ą uk ład sieci uliczn ej u ja w n ia ją c d a w n e linie z a b u d o w y oraz p rze ja zd y i przejścia ulic. D o syć

p o w a żn e trudności d la ustalenia pierw otn ej form y p la cu i z a b u d o w y je g o stan ow ił do ch w ili o becn ej R y n e k N o w e g o M ia sta . Brak pełnej h istoryczn ej

d o k u m en ta cji d la ścian y po łu d n io w ej i półn o cn ej sp o w o d ow a ł po trzebę zap rojektow an ia u zu p e łn ja _

161