SPIS ZAWARTOŚCI · "Mera-KKM" 5 i ał Osób owy i S z k o i e n i icławek, ul.Lęgs „n 29/35...

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

M:

. .t /fy . .wfifc/KL.. .

I./l. Relacja /(z, ^ ć7. /l ■ '

U2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora t e j o A - t ‘I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora\fu * i I [ ' '‘II. Materiały uzupełniające relację (Ĵ ̂ Q £) /\ ̂A $III./1. Materiały dotyczące rodziny relatora S ^ h DIII./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 ------

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) —

III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 -—-

III./5. Inne

IV. Korespondencja

^ j ęhf.i.'. . O t f k Ś A ............................... 5 .. 0 .y A ~ h

V. Nazwiskowe karty informacyjne j(j t VI Fotografie o j

2

lar cl T e r l e c k i cławekaun.it t a 2 ni

, / łoc ławek cii-. l . ż 1 1 .1 9 7 2

S // //

Z a ś *.v i a d o z e n i e

5 e o b . Mar i a M e s i a l; a

V .

.•Mm e j szy n za sw i aaczftia, oku a c j i i i i t l e r o t? - ik ie j we k łoc ław ku u l .K oszaraw

: a m i e s z ; a i ; Okresu•CY/ao; X :L c. I •. ne

n a u c z a n ie vr c z a s i e od 1 XI 1939 do styczni:?. 1 9 4 5 r . Ja v; ty i o k r e s i e byłej;: uczniem na kom pletach t a j n e g o n a u cz a n ia prowadzonych ; r z e z

O b . M . M e s i a d a . a b . B i e s i a d a w i e l u moick rów ieśn ików narażeniem w ła s n e go ż y c i a uczył--! przedmiotów weiiodz ^cyca w zak res s z k o ł y podstawowe i , jak. również w i e l e p a t r i o t y c z n y c h p i e ś n i . J a k w i e l e w y s i łk u w ł o y ł a w k s z t a ł t o w a n i e m ło d z ie '.y, może św ia d c z y ć f a k t , i j ja i w i e l u moi cii k o l e

go'./ za ra z po w yzw olen iu z o s t a l i ś m y p r z y j ę c i do 5L I . s z k o ły podstawowej./ p r z e d wojnę ukończyłem t y l k o p i e r w s z y k l a s . J e d n o c z e ś n ie stwierdzają,

żewraz ze mną u c z y l i s i ę :1 /D o r sz 3 1 a n i s ła w

Lc3i

3-/k u r opat w ir i sk i ’ • fA ' ~l O ' Tr5"v.ł — • . l b x t-w V>/ - / T e r l e c k i Rys -ard3/KowaIska S a b ina

•■/łasnoręcznośó p o d p is u Ob. kyszarda T e r l e c k ie g o -p o t w ie r d z a m .p i e c z ą t k ą : Z-ca K ie ro w i ik a2 z ą t k a :

iwska Fabryka Manometrów"Mera-KKM"

5 i a ł Osób owy i S z k o i e n i i c ła w e k , u l . Lęgs „n 2 9 /3 5

D z i a ł u ł.adr d / s Szkol : r:ia Zaw. / - / Jf i n B i e l a k

o n P I S>c ławek tzowiecka 6

V/ł o c ł awek, Jn i a 2. XI I . 7 2 r .

Z a s w i a. d c z e n i e

N in ie j sz y m za św ia d c za m ,ż e Ob.Maria B i e s i a d a , z a m i e s z k a ł : w o k r e s i eokupacj i we W łocławku,u l .K oszarowa Graz p r o w a d z i ła t a j n e nau cza n ie w c z a s i e od 1 . X I .1 0 3 9 r oku d o s ty e z n i a 1945 r oku.

Ja w ła ś n ie w tym c z a s i e byłam u c z e n n ic ą w kompletach t a j n e g o n a u c z a n ia -prowadzanych p r z ez Ob.Marię k i e s i a d a . Stwierdzam j e d n o c z e ś n i e , że wraz

ze mną u cz y ł s i ę mój b r a t Włodzimierz G aw orsk i , który zmarł 2 9 . IX .1972rokJesteśmy wd i > c z n i Ob.Marii B i e s i a d a za J e j tru d i p o ś w i ę c e n i e .

/ - / Jan i na Gaworaka9

lieeżątkapodłuzna: ” * ■)Ł SP11A.W OSOBOWYCH I SZKOL^KIA :k‘ Jfujawskicli Zakładów iwtratów 3V o y r/c zy eh

»•=;*. / ' n . *1JV V •-*i i.

Ob.(Jaworska Ja n in a j e s t pracownikiem Kujaw Spożywczych ze .-'łocławku od & n i a 8 . i ł ł . 1950r . Potwierdzam \vłasr-orenv.nn-.16

sławc-k 1 . X I I . 71 i

i

r r a c u j łc u Pani IdClAi v.' c z a s i e o k u p a c j i pamiętam j a k Ob. BIESIAhA MAAIA p r o w a d z i ł a t a j n e komplety v< swoim m i e s z k a n i u z d z i e ć m i z n a s z e g o podw órza , c l e t a k ż e d o ch od zącym i z m i a s t . . . . i c u z i c l i ś m y o t y m , c z y s t o c o j j.c s i ; j , żeby Niemcy n i e d o w i e d z i e l i s i ę o t y c h k o m p le t a c h . Grzani .o -va ne b y ł y t a k ż e p r z e z Cb. żIESIk.żż iLA.IA w i e c z o r y p a t r i o t y c z n e nawet z p i e ś n i a m i i r e c y t a c j a m i . Cb.BIiżilA.Ai. ŁiA .1.'. wzbad z ł a w n a s u z n a n ie za s w o je b o h a t e r s k i e k o n ty n u o w a n ie p o l s k i e g o s ł o w a .

/ - /:.:os t o: ■: 3 k a ł a dv s ł ciwa

'.Własnoręczny p o d p i s Władysławy ..'os t c w s k i c j , pra.c . t u t .: .Ina s t w i e r d z a s

w.łocł: wek, l . X I 1 . 1972p i e c z ą t k a p o u łu m a :

Wojewódzki Zarząd Kin w B y d g o s z c z y Pr ze ds i .jbior s tiaro Pańs twowe

Kino "POLONIA"-.W 1:o c ła w e k podpis n i e c z y t e l n y

I

17

Ninie;

do s t y c z n i a 1945

w* okresie o: u a i i 1 c V O : w J (i ;:n.l.'::iGDr.3

Z or -r ̂i i i i. C .,

/ 0 C ł S ly Li \ J O . iOii.i a i e s z l i a u . t i l . koszarowe.

U O k\ k a ; I M © IM I -•j :

. . Focho Łlnrin o b e c n ie S z u d e ls k a !. I > r u t k o v; s li a Z o f i a i . _ ru tkow ska K i e s ł ; r a 1-. Kuropatv.-ir.ski Z cizi: j. T e r l e c k i .iy sz a r d 3. Dorsz 3 i a n i 3 1 aw 7 . k o .. a 1 ska S ab i n a

‘ Gaworski k ł o a z i n i e r z• P l u c i ń s k i J ó z e f i . owa 1 s k i J e r zy Ł. Kone c ka K r y s t y na3 . B i e s i a d z i a n k a Mario o b e c n i e B r o m ir s k a i . B i e s i a d z i anka Y/anda o b e c n i e Cliurska

z a ł a c z n i k N r . 1 fli?

z a ł ą c s n i k N r .2z a ł ą c z n i k N r . 3

//

K r . 4/,>

V - ;

b d y s ł a r n z a i . N rS t w i e r d z a t o r o w n i : ż po;noe domowe s ą s i a d ó w Gb.lkostowsk; i K a u e z y c i e l k a , k t ó r a ze mną u c z j ł a Cb .k o d z i e ka I-i e l e n a z a ł ą c z n i k Nr. 6 i J e j S z w a g i e r L i s i e c k i J ó z e f / n i e ż y j e / o r a z n o. u e z y c i e l k a , z k t ó r ą w s p ó ł p r a c ow a ł ain

Ob. oj dy ł .o an i e 1 o,z a ł ą c z n i k N r . 7

O4 3 ec :, ri>( a r /

oli

Y/ł oc łeurek 5 - 1 2 - 1 0 7 2

y.' L

Z a ś w i ; d c z e n i e .L (

N i n i e j szym c Ki? s i ez a ś w i a d c z a n i , ż e Ob.Maria B i e s i a d a zaia ie s z k i w a ł a jcupaeji we Włocławku p rzy u l . K o s z a r o w e j N r . 6m 4 i p r o w a d z i ł a t a j n e n a u c z a - ̂ w o k r e s i e od l - X I - 1 9 3 9 r . do l - I - 1 9 4 5 r . P o t w i e r d z a m t o jaico w ł a ś c i c i e l k a

pmu w którym O b . B i e s i a d a z a m i e s z k i w a ł a i matka u c / . e w i i e y M arj i S z n d e l sJ c ie j domu P a c h o , k t ó r a u c z ę s z c z a ł a na t e k o m p l e t y . n ó w n ież c ó r k i m o je j s i o s t r y jdragi B r a t k o w s k i e j , zam.w c z a s i e o k u p a c j i we . ł o c ł a w k u przy u l .kosz ; ;ro e j (6,b r a ł y u d z i ; . ł w tajny*- n a u c z a n i u prowadzonym p r z e z O b .M .B ie s ia d a , kiadorao | r ó w n ie ż , ż e O b .M .B ie s ia d a o r g a n i z o w a ł a ż y c i e p a t r i o t y c z n e i p o l i t y c z n e , n a

i.1

re z b i e r a l i s i ę r o d z i c e u c z ą c e j s i ę m ł o d z i e ż y .

p i e c z ą t k ą Nr 894

/ - / P a c h o M aryla

Prowadź \cy k s i ą ż k a meldunków; Mi as t o Y/ł oc ł awek

C D P I S

Z. a s w i a a o z e n i e

S t w ie r d z a ć i że 0we V, ł o c > i'.Wi.il Lil . k o sJ a n i ż e j pod {KiL S t i n yza c o do d z i ś c z a j ę

io o i e r a ł e r a t a k ż e naukę w z a k r e s i e s z k o ł y podstawowej ogromną w d z i ę c z n o ś ć d la- O b . B i e s i a d y M a r i i .

Oprócz n a u k i o r g a n i z owal i s n y t a k ż e w i e c z o r y p a t r i o t y c z n a na k tó r y c hś p i e w a l i ś m y—p i a ś n i __o terś&A—pa t r i nty.n;,ne j . P o ś w i ę c e n i e i b o h a te rs two zes t r o n y Ob. I. Jar i i B i e s i a d o w e j n ig d y n i e zaaomnę.

S tw ie rd z a , s i ę t o ż s a m o ś ć p o d p i s u

p o d p i s n i e c z y t e l n yp i e c z ą t k a : DZIAŁ KiYDu

Z r z e s z e n i e jemysłu C ia .gn ikow ep:o

UliSUS *awskie Z a k ł a d y a s z y n k o L n i e z y c h » c ł a w e k , u l . K o ś c i u s z k i i l r . 2

/ - / p o dr i- s n i e c zy t e 1 n yZ d z i s ł a.w i:u r o; ■ a tw i u s k i

. / ł o c ław ek• u l . S m ó ls k a 3

nf\ \I \

19

O Li P T ' -

f i e l e n a /odz i ck.V, i oc ławek

f&rchlo •..•skieao olild

k i c c ł a w e k 5 . 1 2 . 1 3 7 2

V.

€>

Z a ś w i o. d c z e n i e

N i n i e j a?,ymy s tw ie r d z a m , żp P a n i U a r i e BIBSIA :j * 1 ^ , łi./

a t f. ' .L& i. - ■ k cn om. d/s kaar i Szic o len i a O .Ohochłow

pieczątka okrągła:Zakłady

Zbożowo Młynarskie "PZZ" Włocławek

V

20

ydiuu Powi et. owa j . ady 2-'Ia rodowej v;c u io c i a Lr

ział Oświ a ty piasta "Yłoc ^awk- i powiatu wiocławłOWclC iZi. O Z O d-S } l CJ-X , Z — >3ąz.O 1-2 3 o 9/72

. ■: ł o c ł a’.v o k ,. i i a 1 3. X11 . 1 ) 7 2 1

Zarżąd Gćd i a ł u ZBCWID w o 'Włocławku

W ydzia ł Ośw iaty ŻP..-K we. Yłocławku i n f o r m u j e , że n i e p o s i a d a doY-ia.ejt a c j i o d n o ś n ie osob prov;:d •. .cyc. z o r g a n 3 zowane U , ,1 i i-w nauc.. . m e wcWtoe .ta.-..i; u.Ma p o d s t a w i e o ś w i a d c z e ń z ł o ż o n y c h p r z e z b y ł y c h u czn ió w Ob.M arii

B i e s i a d o w e j i in n e o s o b y , W yd z ia ł O św ia ty s t o i na s ta n o w is ; u, >e t Lic n a u c z a n i e prowadzone z r z e z Ob.Mario Wie s i a d owa można uznać za a o rz a ir/ owane t a j a e naae z a r i o .

/ p o d a i s n i e c z y t e i n y - p i s c ą t k a / Z - c a I n s ; e k t o c a .3 z k o 1 n o g o

Womuald 3 rymanowski

(U ! W l :W|-1 wl--

21

O byw ate lka

1'la r i a B i e 3 1 a da

W ł o c 2: a w o k 07-8oo

u l . J a g i e l l o ń s k a l i r . 1 7 /?

Okręgowa K om isja Y/oryf ik a e y jn a ^ a r s ą d u Okręgu SBo'7iB w Byd-ro ;wezy z a w ia d a m ia n e d e c y z j ̂ a d n ia 12 k w ie tn ia 1973 ro k u . spraw a p r z y j ę c ia O byw atelk i do 2Bo.ID z o a ta ł a z a ła tw io n a*

0 d są o w n i e

a powodu b ra k u dokumentów 3 tw ie r d z a ja c y e h u d a ia ł w z o rg a n iz o wanym ta jn y m n a u c z a n iu w o k r e s ie o k u p a c ji h i t l e r o w s k i e j .

P ODSiŁBWA i He g i la a in W e ry fik a c y jn y ZBoWiD 5 12 a d n ia 1 0 .0 4 .1 9 7 Or«

Od pow yższej d e c y z j i p r z y s łu g u je O byw atelce prawo o d w o łan ia s i ę do Głównej K o m isji W e ry f ik a c y jn e j aa p o śred n ic tw ec tu t .Z a r z ą d u Okręgu w c ią g u 30 d n i od c h w il i o trz y m a n ia n in io ja a c

,1d e c y z j i . /,j

V~ee In ic z ą c y ".....•• T "77Okrogowej K o m isji i f e ^ fA k a c y jn e j ' y? ( (

7 / / 7 / - v"J ■ "i ' • / / / ..... ■■■*-•,,

/ Zygmjnt B ryzga l a k i // 7 */

Do w iadau ioacl;/S rzruT '"ftM ziaSu ZBoBiDw l/ ło c ła w lu .

26

pFii!iV!;. \ Włocławek, '"'nią 12 maja 1973 r* / / / , 'jfcv..,, • _ V' ' V

•i). • ' r j , ' , A ' \g?-SUv' K " ‘ ? /Z w ią z e k Bo jow ników o Wolność i "Hemokcację

: { *! - r - ; £ '-j'- yh ( \ , / | ‘ Z a r z ą d O k rę g u : j fij j h < \ 'S w B y d g o s z c z y

r

Z a r z ą d P o w i a t o w e j .Rady Z a k ła d o w e j Z w iązku Nauczyc i e l s t w a P o l s k i e g o we W ł o c ła w k u , s t w i e r d z a na p o d s t a w i e dokumen—

, .i •

t ó w , że K ol . M a r i a B i e s i a d a p r o w a d z i ł a z o r g a n i z o w a n e t a j n e n a u -ł

c z a n i e w o k r e s i e o k u p a c j i h i t l e r o w s k i e j na t e r e n i e m .W ł o c ł a w k a .Na p o t w i e r d z e n i e p o w y ż s z y c h f a k t ó w I n s p e k t o r a t

Oś m a t y we W ło c ła w k u wy-^ał d o k u m e n t , k t ó r y p e t e n t k a z a ł ą c z y ł a p r z y s t a r a n i u s i ę o p r z y j ę c i a na c z ł o n k a ZBoWi^-u*

Z a ś w i a d c z e n i e w y d a je s i ę na p r o ś b ę z a i n t e r e s o w a n e j *

27

AO

35. Podkreśl podw ó jnq kreskq w arkuszu uzupe łn ia jącym swoje s ła tutowe kryter ium walk i zbrojnej w opa rc iu o k tó re p rzy ję ło C ię do Z B o W i D . Inne k ry te r ia podkreśl kreskq pojedyńczq.

1 . b. uczestnik WSR Paźdz ie rn ikowe j 17. b. partyzan t jugosłowiański2 . b. powstan iec ślqski 18. b. partyzant francuski3. b. powstan iec w ie lkopo lsk i 19. b. żo łn ierz I A rm ii WP4. b. dz ia łacz n iepod leg łośc iow y 20. b. żo łn ie rz II A rm ii WP5. b. cz łonek KPP 2 1 . b. żo łn ierz PSZ na Z achodz ie6. b. cz łonek PPS 22 . b. w ięzień obozu koncentracy jnego7. b. cz łonek ( ja k ich ) 23. b. w ięzień innych katowni

organ iz . ch łop., m łodz ieżow ych 24. b. żo łn ierz walk z reakcy jnym8. b. uczestnik w a lk w obron ie podziem iem (LWP, KBW, M O i SB,

Rep. H iszpanii O R M O )9. b. cz łonek „ Z w . Pol. w N ie m c z e c h " 25. b. partyzant „ G ry f Pom orsk i"

to. b- uczestnik w o jny obr. 1 939 26. b. konsp ira tor PAL11. b. żo łn ie rz A rm i i Radziec. 27. b. uczestnik innych g rup oporu12. b. żo łn ie rz państw koa lic j i 28. b. o rgan iz . ta jnego nauczania

antyh it le row sk ie j 29. t>T członelc Z w r T a f r lo tó w Polskich13. b. pa rtyzan t G L i A L 30 . b. uczestnik walk o cy tade lę pozn.14. b. pa r tyzan t BCh 31. b. m arynarz flo ty handlowej15. b. partyzan t rad z ie ck i z la t 1 9 3 9 - 1 9 4 516. b. pa rtyzan t A K 3 2 . b. konsp ira to r PAP

33. b. w ięzień obozu Pofulice

36. Jeśli wym ien i łeś w a rkuszu nowe oko l icznośc i udz ia łu w w a lce zbro jne j z lat 1 9 3 9 — 1945, k tórych nie podałeś wstępu jąc do Z B o W iD — to czy masz na te nowe okoliczności stosowne dokumenty lub ś w ia d k ó w ?

3 7 . C zy prosisz Z a r z ą d O k rę g u — O k rę g o w ą Komisję W e ry f ik a c y jn ą Z B o W iD o zw ery f ikow an ie podanych przez C ie b ie nowch oko l icznośc i (d o ku m e n tó w i św iadków o udzia le w walce zbro jnej ?) Jeśli tak, i o k ró tko sprecyzuj o co prosisz Z a rz ą d O k rę g u i O k rę g o w ą Komisję W ery f ikacy jną Z B o W iD ?

3 8 . C zy dek la ru jesz abo no w a n ie Tygodnika Z B o W iD „ Z a W o lnść i Lud“ .

Jeśli ta k — to od k i e d y ? ------------------- -==:------------------------------------------------

Czytelny podpis ankietera przyjm ującego Podpis wypełnia jącego arkusz uzupełniającylub pomagającego wypełn ić arkusz - — s s

I a l U " f r - q . , . , iy h " - , y : ' r____________________D ała U n r / L ' j D c e S m O C c J

39. Decyzja O k rę g o w e j Komisji W ery f ikacy jne j Z a rzą du O k rę g u Z B o W iD w Bydgoszczy na temat prośby —próśb zg łoszonych w punkc ie 37 arkusza ----------------------------------- -------------------------------------

Bydgoszcz, dnia - 1 975 r.

34

A

Biesiada Maria (1902-1998); nauczycielka tajnego nauczania we Włocławku.

Urodzona 10 V 1902 r. w Nasiegniewie pow. Lipno w rodzinie szlacheckiej

Władysława Sudrawskiego, herbu Gozdawa, i Władysławi z d. Klińskiej. Od 1906 r.

rodzina osiedliła się we Włocławku. Matka zmarła przedwcześnie w 1909 r. i

wychowaniem czworga dzieci: Jana, Henryka, Pauliny i Marii zajmował się ojciec,

pracujący we Włocławku w charakterze kupca. M. Biesiada początkowo uczyła się

prywatnie, a następnie w Gimnazjum Janiny Steinbokówny, w którym otrzymała

świadectwo dojrzałości w 1921 r. Od tego czasu , początkowo jako nauczycielka w

wyżej wymienionym gimnazjum, a od 1923 r. jako sekretarka ( z dodatkowymi

funkcjami buchalterki i skarbniczki, w zakresie tym ukończyła w 1925 r. zapewniające

odpowiednie kwalifikacje Kursy Handlowe) w Gimnazjum im.ks.Jana Długosza we

Włocławku. W latach 1935-1939 pracował we włocławskim urzędzie finansowym.

W okresie okupacji mieszkała we Włocławku przy ul.Koszarowej 6 m.4 i pracowała

nadal, ale już w niemieckim urzędzie finansowym. Na początku okupacji jej mąż ,

Józef Biesiada nauczyciel i wychowawca internatu w Gimn. im.ks.J.Długosza, został

aresztowany 24 X 1939 r. w okresie akcji wymierzonej przeciw nauczycielom.

J.Biesiada cztery dni po aresztowaniu został wywieziony do obozu Rudau II w pow.

Samland koło Królewca. Tak jak inni nauczyciele został tam zamordowany w końcu

grudnia 1939 r. lub na początku stycznia 1940 r. M.Biesiada ,nie znając losu męża .

podjęła wysiłki w celu odszukania miejsca jego zatrzymania ( Niemcy twierdzili, że

nauczyciele zostali z obozu wywiezieni i nie znają dalszych ich losów). Zwracała się

w tym celu do władz niemieckich w Berlinie, Niemieckiego Czerwonego Krzyża, czy

komend poszczególnych obozów. Poszukiwania przerwała dopiero w 1942 r. na

wyraźne żądanie funkcjonariuszy gestapo we Włocławku. M.Biesiada , jakby w

odpowiedzi na politykę okupanta i cios wymierzony w jej rodzinę, już od listopada

1939 r. zaangażowała się w różne formy walki cywilnej przeciwko niemu. Od tego

miesiąca do 19 XI 1944 r. prowadziła tajne zorganizowane nauczanie w zakresie

szkoły podstawowej. Komplet, który prowadziła u siebie w mieszkaniu składał się z

14 uczniów. Lekcje na tym komplecie prowadził również

i

37

a

Józef Lisiecki (z matematyki) i Helena Wodzicka (j. polski, historia, łacina i francuski

w zakresie gimnazjum). Obok tych nauczycieli M. Biesiada współpracowała również

z Anielą Wojdyło, Elżbietą Rewolińską (z domu Kowalską), - której komplet po jej

wycofaniu się z tajnego nauczania (choroba) przejęła ok. połowy 1943r. H. Wodzicka,

Elżbietą Złotopolską (z męża Wieszczycka) oraz prawdopodobnie Marią Woźnicką. Z

nimi M. Biesiada wymieniała podręczniki, konsultowała się w sprawach programu

i form pracy. W końcowym okresie okupacji od 1943r. pomocy matce w prowadzeniu

tajnego nauczania udzielała starsza córka Maria Teresa.

Od początku opracowano własny system zabezpieczenia lekcji. Dom przy ul.

Koszarowej należał do volksdeutscha Mohra, który był właścicielem piekarni. Wjazdy

i wyjazdy do piekarni, robiący zakupy klienci powodowali, że przychodzenie dzieci na

lekcje nie zwracało uwagi. Dodatkowym zabezpieczeniem był fakt, że uczestnikami

lekcji były mieszkające na parterze dzieci córek Mohra (Pacho i Brutkowska) i to te

rodziny czuwały nad bezpieczeństwem lekcji.

Obok udziału w tajnym nauczaniu M. Biesiada ukrywała przez ok. 1,5 roku (w

końcowym okresie okupacji) M. Latacha - nauczyciela zawodu w Gimnazjum

Mechanicznym (od 1939r. do śmierci żony ukrywał się we własnym mieszkaniu).

Brała również udział w organizowaniu pomocy dla rodzin aresztowanych Polaków ,

w tym m. in. dla chorej na gruźlicę E. Lasińskiej z dwójką dzieci i żony aresztowanego

nauczyciela Dąbrowskiej, która została bez środków do życia z małymi dziećmi.

Pomocą objęta była również rodzina Napiórskich (ojciec zamordowany w 1939r.), na

pomoc dla której składali się polscy pracownicy niemieckiego Urzędu Finansowego,

w którym przed wojną Napiórkowski pracował. Również w działalność charytatywną

wprowadziła swoje córki Marię Teresę i Wandę.

We wrześniu 1944r. została zabrana na okopy, skąd chora 19 listopada została

przewieziona do szpitala. Dopiero od tego dnia zakończyła działalność w tajnym

nauczaniu.

Po wyzwoleniu Włocławka już 25 I 1945r. podejmuje pracę w charakterze

nauczycielki w szkole powszechnej Zgromadzenia ss. Urszulanek „Oświata

i Wychowanie” przy PI. Kopernika. Po jej likwidacji w 195 lr. wróciła do pracy

38

i

w Wydziale Finansowym Prezydium MRN, w którym pracowała jako starsza

księgowa do dnia 31 V 1962r., to jest do przejścia na emeryturę.

W okresie pracy zawodowej należała do: Związku Pracowników Państwowych

i Społecznych (przed wojną) oraz ZNP, PCK i ZboWiD. Była odznaczona m. in. Złotą

Odznaką ZNP.

W 1925r. zawarła związek małżeński z Józefem Biesiadą. Z związku tego mieli

dwie córki Marię Teresę, ur. 1927r., z męża Bromirska, starszego inspektora

w powiatowym, a następnie wojewódzkim Wydziale Finansowym i Wandę, ur.,1930r.

z męża Churska, nauczycielka Liceum Ziemi Kujawskiej, a następnie szkół

pomaturalnych we Włocławku i Skępem.

M. Biesiada zmarła 23 XII 1998r. i została pochowana na miejscowym

cmentarzu komunalnym we Włocławku.

Źródła:Archiwum Sądu Rejonowego we Włocławku, Akta Sądu Powiatowego, sygn. INS 533/58; ZKRP i BWP Wł,nr ewid. 3730 (Biesiada M.), Wojdyło A, (13251).Archiwum rodzinne M. i Z. Bromirskich; Biesiada Jfaajeńsfci/H- relacje (Kf^easł® zbiorach autora).Krajewski M., Kujawy wschodnie i ziemia dobrzyńska w latach okupacji hitlerowskiej (1939 - 1945), Włocławek 2002; s. 61.Szkoła im. ks. Jana Długosza we Włocławku oraz dzieje jej uczniów i profesorów w latach 1939 - 1949, cz. 2, opr. zbiorowe pod red. J. Odrowąża - Pieniążka, Warszawa 1996, s. 191, 195;Sziling J., Z dziejów Włocławka w okresie okupacji hitlerowskiej, [w:] Włocławek. Dzieje miasta, pod red. J. Staszewskiego, Włocławek 2001, s. 387 - 392.

39

f*

42

AP

Biesiada Maria (1902 - 1998), nauczycielka tajnego nauczania we Włocławku

Urodziła się 10. V. 1902r. w Nasiegniewie pow. Lipno w

rodzinie szlacheckiej Władysława Sudrawskiego herbu Gozdawa i

Władysławy z d. Klińskiej. Od 1906r. rodzina osiedliła się we

Włocławku. Matka zmarła przedwcześnie w 1909r.

i wychowywaniem czwórki dzieci:Jana (1893 - 19610, Pauliny

(1900 - 1965), Henryka (1908 - 1950) i Marii zajmował się

ojciec, pracujący we Włocławku w charakterze kupca.

M. Biesiada początkowo uczyła się prywatnie, a następnie w Gimnazjum

Żeńskim Janiny Steinbokówny, w którym otrzymała świadectwo dojrzałości w 192 lr.

Od tego roku pracowała zawodowo, początkowo jako nauczycielka w wyżej

wymienionym gimnazjum, a od 1923r. jako sekretarka z dodatkowymi funkcjami

buchalterki i skarbniczki w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. W tym

zakresie ukończyła w 1925r. Kursy Handlowe i Szkołę Pisania na Maszynie J.

Rożewskiego we Włocławku. W latach 1935 - 1939 pracowała we włocławskim

Urzędzie Finansowym przy ulicy Piekarskiej.

W okresie okupacji nadal pracowała, ale już w niemieckim Urzędzie

Finansowym (Finanzamt). Po wysiedleniu z ul. Stodolnej krótko mieszkała przy ul.

Litewskiej 1, a od października 1939r. do końca okupacji przy ul. Koszarowej 6 m. 4.

Nie znając losu męża Józefa Biesiady, aresztowanego 24X1 1939r. podczas akcji

gestapo wymierzonej w nauczycieli, podjęła wysiłki w celu odszukania miejsca jego

osadzenia. Przerwała poszukiwania dopiero w kwietniu 1942r. na wyraźne żądanie

funkcjonariuszy ekspozytury gestapo we Włocławku. Od listopada 1939 r.

zaangażowała się w różne formy walki cywilnej z okupantem. Od tego miesiąca do 19

I 1945 r. prowadziła z niewielkimi przerwami w swoim mieszkaniu zorganizowane

tajne nauczanie. Stopniowo nauczaniem w zakresie szkoły powszechnej i dwóch klas

gimnazjum objęła 14 uczniów, w tym dwie swoje córki, Marię Teresę i Wandę

Helenę. Zorganizowane zostały trzy komplety, pierwszy objął uczniów kl. I - IV,

drugi - kl. V - VII i trzeci - klasy gimnazjalne. Z każdą grupą odbywała lekcje 2 - 3

146

razy w tygodniu od godz. 16 do 20. Lekcje z kompletem w zakresie gimnazjum

prowadzili również Helena Wodzicka ( j. polski, historia, łacina, francuski)

i nauczyciel Józef Lisiecki ( matematyka ) - uczący także pozostałe komplety. Obok

nich M. Biesiada współpracowała również z siostrą zakonną Stanisławą Piecuch ze

Zgromadzenia Zakonnego ss. Urszulanek ( do 1941 r.), z Anielą Wojdyło - uczącą na

tajnych kompletach w Witoldowie i Klementynowie gm. Brześć Kujawski, z uczącymi

we Włocławku Elżbietą Złotopolską ( zam. Wieszczycka) i Elżbietą Rewolińską ( z. d.

Kowalską ), której komplet z powodu wycofania się z tajnego nauczania ( choroba )

przejęła ok. połowy 1943 r. oraz z organizatorką zorganizowanego tajnego nauczania

na terenie miasta i powiatu Marią Woźnicką. Prawdopodobnie utrzymywała również

kontakt z Reginą Celiną Banaszak, u której lekcje z języka niemieckiego pobierała

córka Maria Teresa. Z nimi M. Biesiada wymieniała podręczniki, konsultowała się w

sprawach programu, form pracy dydaktycznej i metod zabezpieczenia kompletów

przed gestapo. Od 1943 r. w prowadzenie tajnego nauczania z najmłodszym

kompletem włączyła starszą córkę Marię Teresę.

Zajęcia na tych kompletach nie ograniczały się tylko do nauki, ale była to

również namiastka życia kulturalnego, organizowano przedstawienia, „ Wieczory

patriotyczne” - w rocznice wydarzeń historycznych i jasełka, na które zapraszano

rodziców dzieci ( całość z zachowaniem maksimum bezpieczeństwa ).

Od początku M. Biesiada opracowała własny system zabezpieczenia lekcji. W

czasie nauki córki jej na zmianę pełniły dyżur, obserwując czy ktoś obcy, zwłaszcza

gestapowcy lub policjanci nie zbliżają się do domu. W czasie częstych rewizji

gestapowców w domach przy ulicy Koszarowej, natychmiast rozpuszczała komplet i

opuszczała z córkami mieszkanie. W ukryciu, nieraz do późnej nocy oczekiwała aż

minie niebezpieczeństwo.

Dom przy ul. Koszarowej należał do właściciela piekarni Jerzego Juliusza

Ferdynanda Mohra Volksdeutscha, udzielającego pomocy Polakom, m.in.

ukrywającego w specjalnym schowku nad piekarnią poszukiwanych przez gestapo.

Gwarancją względnego bezpieczeństwa był panujący tu ruch robiących zakupy

klientów, tak że przychodzenie dzieci na lekcję nie zwracało uwagi. Dodatkowym

zabezpieczeniem był udział wnuczek Mohra Zofii i Wiesławy Brutkowskich oraz

247

Marii Pacho w tajnych lekcjach. Ich rodziny mieszkające na parterze w tym samym

domu również czuwały nad bezpieczeństwem lekcji.

Obok udziału w tajnym nauczaniu M. Biesiada ukrywała w końcowym okresie

wojny, przez ok. 1,5 roku, Aleksandra Latocha - nauczyciela zawodu w Gimnazjum

Mechanicznym i byłego więźnia obozu Rudau, poszukiwanego przez gestapo. Brała

również udział w organizowaniu pomocy dla rodzin aresztowanych Polaków, w tym

m. in. dla chorej na gruźlicę Eleonory Lasińskiej z dwójką dzieci i żony

aresztowanego nauczyciela - Dąbrowskiej, pozbawionej z małym dzieckiem środków

do życia. Pomocą objęła również rodzinę Napiórkowskich ( ojciec zamordowany w

1939 r. ), przedwojennego pracownika urzędu finansowego. Również do działalności

charytatywnej zaangażowała swoje córki.

We wrześniu 1944 r. została zabrana do kopania okopów - 15 km za Wisłą.

Lekcje wówczas odbywały się tylko w niedzielę. W listopadzie tego roku zachorowała

i skierowano ją do szpitala. Po dwutygodniowym pobycie w nim została zwolniona do

domu i wróciła do codziennych zajęć na tajnych kompletach.

Po wyzwoleniu Włocławka już 25 I 1945 r. podjęła pracę w charakterze

nauczycielki w szkole powszechnej Zgromadzenia ss. Urszulanek „ Oświata i

Wychowanie” przy pl. Kopernika. Po jej likwidacji w 1951 r. pracowała jako starsza

księgowa w Wydziale Finansowym Prezydium MRN do dnia 31 V 1962 r., to jest do

przejścia na emeryturę.

W okresie pracy zawodowej należała do: Związku Pracowników Państwowych

i Społecznych ( przed wojną ) oraz ZNP, PCK i ZBoWiD. Była odznaczona m. in.

Złotą Odznakę ZNP i Odznaką za Tajne Nauczanie.

M. Biesiada zmarła 23 XII 1998 r. i została pochowana na miejscowym

cmentarzu komunalnym we Włocławku.

W 1925 r. zawarła związek małżeński z Józefem Biesiadą ( 1897 - 1940)

nauczycielem i wychowawcą internatu w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza, który po

aresztowaniu przez gestapo został 28 X 1939 r. wywieziony do obozu Rudau II w

pow. Samland koło Królewca. Tak jak inni nauczyciele został tam zamordowany w

końcu grudnia 1939 r. lub na początku stycznia 1940 r. Mieli dwie córki: Marię Teresę

( ur. 1927 r. ) z męża Bromirska, starszego inspektora w powiatowym, a następnie

348

wojewódzkim Wydziale Finansowym i Wandę Helenę ( 1930 - 1992 ), z męża

Churską, nauczycielkę Liceum Ziemi Kujawskiej, a następnie Studium

Nauczycielskiego w Wymyślinie ( pow. lipnowski), działaczkę społeczną.

Archiwum; Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek, Insp. Wł., t.

osob.: Biesiada M.; Archiwum Sądu Rejonowego we Włocławku, Akta Sądu Powiatowego , sygn. I

NS 533/58; Archiwum Zakładowe Zarządu Oddziału ZNP we Włocławku, Kronika Koła Nauczycieli

Tajnego Nauczania, s. 5, 29 - 31 - relacja nr 2 M. Biesiady, s. 32 - 34 - rei. nr 42 A. Wojdyło.

ZKRP i BWP Wł., nr ewid. 3730 (Biesiada M.), nr ewid. 13251 (Wojdyło A.); Archiwum

rodzinne Marii Teresy i Zenona Bromirskich; Biesiada M. - relacje (w zbiorach autora); Małkowski

Z., Słomski M., Tajne nauczanie we Włocławku i rejonie w okresie okupacji hitlerowskiej 1939 -

1945, Włocławek 2004, s. 14; Ziółkowski B., Biesiada Maria, [w:] SBKP, cz. 6, s. 39 - 40; tenże,

Churska z d. Biesiada Wanda Helena, [w:] WSB, t. II, s. 38 - 40; tenże, Walka o polską oświatę i

kulturę na Kujawach wschodnich i w ziemi dobrzyńskiej w latach 1939 - 1945 - część 1. Włocławek,

„Zap. Kuj. Dobrz”, T. 19, 2004, s. 18 - 19, 23, 28.

B. Ziółkowski

449

BIESIADA z d. SUDRAW SKA ,, M A R IA !(1902-1998), nauczycielka tajnego nauczania

> we Włocławku.

Urodziła się 10 V 1902 r. w N asiegniew ie, pow. Lipno, w rodzinie szla-

, checkiej Władysława Su- drawskiego h. Gozdawa i Władysławy z d. Kliń- skiej. W 1906 r. rodzina osiedliła się we W łocławku. Matka zmarła przedwcześnie w 1909 r. i w y c h o w y w a n i e m czw órk i dziec i: Jana (1893-1961), Pauliny

(1900-1965), Henryka (1908-1950) i Marii zajm ował się ojciec, pracujący we W łocławku w charakterze kupca.

Maria Biesiada początkowo uczyła się prywatnie, a następnie w Gimnazjum Żeńskim Janiny Ste- inbokówny, w którym otrzymała świadectwo dojrzałości w 1921 r. Od tego roku pracowała zawodowo, początkowo jako nauczycielka w wyżej wymienionym gimnazjum, a od 1923 r. jako sekretarka z dodatkow ym i funkcjam i buchalterki i skarbniczki w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku.W tym zakresie ukończyła w 1925 r. kursy handlo-

50

we i Szkołę Pisania na Maszynie J. Rożewskiego we Włocławku. W latach 1935-1939 pracowała we włocławskim urzędzie finansowym przy ul. Piekarskiej.

W okresie okupacji nadal pracowała, ale już w niemieckim urzędzie finansowym (Finanzamt). Po w ysiedleniu z ul. Stodolnej krótko mieszkała przy ul. Litewskiej 1, a od października 1939 r. do końca okupacji przy ul. Koszarowej 6 m. 4. Nie znając losu męża, Józefa Biesiady, aresztowanego 24 XI 1939 r. podczas akcji gestapo wymierzonej w nauczycieli, podjęła wysiłki w celu odszukania miejsca jego osadzenia. Przerwała poszukiwania dopiero w kwietniu 1942 r. na wyraźne żądanie funkcjonariuszy ekspozytury gestapo we Włocławku. Od listopada 1939 r. zaangażowała się w różne formy w alki cywilnej z okupantem. Od tego czasu do 19 I 1945 r. prowadziła, z niewielkimi przerwami, w swoim mieszkaniu zorganizowane tajne nauczanie. Stopniowo nauczaniem w zakresie szkoły powszechnej i dwóch klas gimnazjum objęła 14 uczniów, w tym dwie swoje córki, Marię Teresę i Wandę Helenę. Zorganizowane zostały trzy komplety, pierwszy objął uczniów kl. I-IV, drugi — kl. V -V II i trzeci — klasy gimnazjalne. Z każdą grupą odbywała lekcje 2-3 razy w tygodniu od godz. 16 do 20. Lekcje z kompletem w zakresie g im nazjum prow adzili rów nie? H elena Wodzicka (j. polski, historia, łacina, j. frapcuski) i fia- uczyciel Józef Lisiecki (matematyka) — uczący także pozostałe komplety. Obok nich M. Biesiada współpracow ała rów nież z s. S tan isław ą P iecuch ze Zgromadzenia Zakonnego ss. Urszulanek (do 1941), z Anielą Wojdyło — uczącą na tajnych kompletach w Witoldowie i Klementynowie, gm. Brześć Kujawski, z uczącymi we Włocławku Elżbietą Złotopolską (po mężu Wieszczycka) i Elżbietą Rewplińską (z d. Kowalską), której komplet z powodu wycofania się z tajnego nauczania (z powodu choroby) przejęła ok. połowy 1943 r., oraz z organizatorką zorganizowanego tajnego nauczania na terenie miasta i powiatu M arią Woźnicką. Praw dopodobnie utrzym yw ała również kontakt z Reginą Celiną Banaszak, u której lekcje z języka francuskiego pobierała córka Maria Teresa. Z nimi M. Biesiada wymieniała podręczniki, konsultowała się w sprawach programu, form pracy dydaktycznej i metod zabezpieczania kompletów przed gestapo. Od 1943 r. w prowadzenie tajnego nauczania z najmłodszym kompletem włączyła swoją starszą córkę, Marię Teresę.

BZajęcia na tych kompletach nie ograniczały się

tylko do nauki, ale była to również namiastka życia kulturalnego — organizowano przedstawienia, „Wieczory patriotyczne” (w rocznice wydarzeń historycznych) oraz jasełka, na które zapraszano rodziców dzieci (całość z zachow aniem m aksim um bezpieczeństwa).

Od początku M. Biesiada opracow ała własny system zabezpieczania lekcji. W czasie nauki córki jej na zmianę pełniły dyżur, obserwując czy ktoś obcy, zwłaszcza gestapowcy lub policjanci, nie zbliżają się do domu. W czasie częstych rewizji gestapowców w domach przy ul. Koszarowej natychmiast zwalniała komplet i opuszczała z córkami mieszkanie. W ukryciu, nieraz do późnej nocy, oczekiwała, aż minie niebezpieczeństwo.

Dom przy ul. Koszarowej należał do właściciela piekarni Jerzego Juliusza Ferdynanda Mohra. volksdeutscha, udzielającego pomocy Polakom, m.in. ukrywającego w specjalnym schowku nad piekarnią poszukiwanych przez gestapo. Gwarancją względnego bezpieczeństwa był panujący tu ruch klientów — przychodzenie dzieci na lekcje nie zwracało zbytniej uwagi. Dodatkowym zabezpieczeniem był udział wnuczek Mohra — Zofii i Wiesławy Brutkowskich oraz Marii Pacho — w tajnych lekcjach. Ich rodziny, mieszkające na parterze w tym samym domu, również czuwały nad bezpieczeństwem lekcji.

Maria Biesiada ponadto ukrywała w końcowym okresie wojny, przez ok. 1,5 roku, Aleksandra Latocha — nauczyciela zawodu w Gimnazjum Mechanicznym i byłego więźnia obozu Rudau, poszukiwanego przez gestapo. Brała również udział w organizowaniu pomocy dla rodzin aresztowanych Polaków, w tym m.in. dla chorej na gruźlicę Eleonory Lasińskiej i jej dwójki dzieci oraz dla żony aresztowanego nauczyciela — Dąbrowskiej, pozbawionej, z małym dzieckiem, środków do życja. Pomocą objęła także rodzinę Napiórkowskich (ojciec zamordowany w 1939 r.), przedwojennego prSbownika urzędu finansowego. Do tej działalności zaangażowała również swoje córki.

We wrześniu 1944 r. została zabrana do kopania okopów — 15 km za Wisłą. Lekcje wówczas odbywały się tylko w niedziele. W listopadzie tego roku zachorowała i skierowano ją do szpitala; po dwutygodniowym leczeniu została zwolniona do domu i wróciła do codziennych zajęć na tajnych kompletach.

13

51

Po wyzwoleniu Włocławka już 25 I 1945 r. podjęła pracę w charakterze nauczycielki w szkole powszechnej Zgromadzenia ss. Urszulanek „Oświata i Wychowanie” przy pl. Kopernika. Po jej likwidacji w 1951 r. pracowała jako starsza księgowa w Wydziale Finansowym Prezydium MRN do dnia 31 V 1962 r., to jest do przejścia na emeryturę.

W okresie pracy zawodowej należała do: Związku Pracowników Państwowych i Społecznych (przed wojną) oraz ZNP, PCK i ^BoWiD. Była odznaczona m.in. Z łotą OdznakąśŹNP i O dznaką za Tajne Nauczanie.

Maria Biesiada zmarła 23 XII 1998 r. i została pochowana na miejscowym cmentarzu komunalnym we Włocławku.

W 1925 r. zawarła związek małżeński z Józefem Biesiadą (1897-1940) ńauczycielem i wychowawcą internatu w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza, który po aresztowaniu przez gestapo został 28 X 1939 r. wywieziony do obozu Rudau II w pow. Samland koło Królewca. Tak jak inni nauczyciele został tam zamordowany w końcu grudnia 1939 r. lub na początku stycznia 1940 r. Mieli dwie córki: Marię Teresę (ur. 1927), po mężu Bromirską, starszego inspektora w powiato,- wym, a następnie wojewódzkim Wydziale Finansowym, i Wandę Helenę (1930-1992), po mężil Churską, nauczycielkę Liceum Ziemi Kujawskiej, a następnie Studium Nauczycielskiego w Wymyślinie (pow. lijj- nowski), działaczkę społeczną.

A rch. S ąd u R e jo n o w eg o w e W ło c ław k u . A k ta S ą d u P o w ia to w e - go , sygn. I N S 53 3 /5 8 ; A rc h iw u m Z a k ład o w e Z a rz ą d u O d d z ia łu Z N P w e W ło c ław k u . K ro n ik a K o ła N au c z y c ie li T a jn eg o N a u c z a n ia , s. 5, 2 9 -3 1 — re la c ja n r 2 M . B iesiad y , s. 3 2 - 3 4 — rei. n r 42

A. W ojdyło ; FA PA K , łnsp . W ł., t. o so b .: B ies iad a M .; Z K R P i B W P W ł., n r ew id . 3 7 3 0 (B ies ia d a M .), n r ew id . 13251 (W o jd y ło A .); A rch . ro d zin n e M arii T eresy i Z e n o n a B ro m irsk ich ; B ies iad a M . — re la c je (w z b io ra c h a u to ra ); — M ałk o w sk i Z ., S ło m sk i M ., Tajne n au czan ie we W łocław ku i re jo n ie w o k resie o k u p a cji h itlero w s k ie j 19 3 9 -19 4 5 , W ło c ław ek 2 0 0 4 , s. 14; Z ió łk o w sk i B „ B ie s ia da M aria , [w ;] S B K P . cz . 6, s. 3 9 -4 0 ; ten że , C h u rsk a z d. B ie sia d a Wanda H elen a , [w :] W SB, t. 2 , s. 3 8 -4 0 ; ten ż e . W ałka o p o lsk ą

ośw iatę i ku lturę na K u jaw a ch w schodnich i w z ie m i d o b rzyń sk ie j w iatach 19 3 9 -19 4 5 — czę ść ł. W łocław ek , „Z ap . K uj. D o b rz .” , 2004 , t. 19, s. 1 8 -1 9 , 2 3 , 28 .

Bogdan Ziółko wski

14

52

Biesiada Maria z d. Sudrawska (1902-1998), nauczycielka tajnego nauczania we Włocławku.

Urodzona 10 V 1902 w Nasiegniewie pow.Lipno, w rodzinie Władysława Sudrawskiego, herbu Gozdawa, i Władysławy z d. Klińskiej.Od 1906 rodzina mieszkała we Włocławku. Po śmierci matki Marię i troje rodzeństwa wychowywał ojciec, pracujący we Włocławku w charakterze kupca. Początkowo uczyła się prywatnie, a następnie w Gimnazjum Janiny Steinbo- kówny, w którym otrzymała świadectwo dojrzałości w 1921. Tu podjęła pracę nauczycielki.Od 1923 pracowała jako sekretarka z dodatkowymi funkcjami buchalterki i skarbniczki w Gimnazjum im. ks. J. Długosza we Włocławku. W tym zakresie ukończyła kursy handlowe w 1925.W latach 1935-1939 pracowała we włocławskim urzędzie finansowym. Należała do Związku Pracowników Państwowych i Społecznych.

W okresie okupacji zatrudniona w niemieckim urzędzie finansowym we Włocławku. Po wysiedleniu z ul. Stodolnej krótko mieszkała przy ul. Litewskiej 1, a od października 1939 do końca okupacji przy ul. Koszarowej 6 m. 4. Nie znając losu męża Józefa Biesiady, aresztowanego 24 X 1939 podczas akcji przeciw nauczycielom, podjęła wysiłki jego odszukania. Przerwała poszukiwania dopiero w 1942 na wyraźne żądanie funkcjonariuszy gestapo we Włocławku. Od listopada 1939 zaangażowana w różne formy walki cywilnej; także od tego czasu do 19 XI 1944 prowadziła w swoim mieszkaniu przy ul. Koszarowej 6 we Włocławku zorganizowane nauczanie w zakresie szkoły powszechnej. Lokal znajdował się w domu właściciela piekarni Mohra - volksdeutscha udzielającego pomocy Polakom, ukrywającego też poszukiwanych przez gestapo. Gwarancją względnego bezpieczeństwa był panujący tu ruch oraz udział córek Mohra (Pa-

39

53

/ t gcho i Bratkowskiej) w tajnym nauczaniu. Komplety dla uczniów w wieku 12-16 lat liczyły po 14 osób. Jednorazowo w zajęciach uczestniczyło 4 -6 uczniów. M.B. prowadziła komplet najmłodszych 2-3 razy w tygodniu, a starszych uczyli Józef Lisiecki (matematyka) i Helena Wodzicka (j. polski, historia, łacina, francuski w zakresie gimnazjum). Współpracowała z Anielą Wojdyło, Elżbietą Zło- topolską (zam. Wieszczycka), Elżbietą Rewolińską (z d. Kowalską), której komplet przejęła ok. połowy 1943. Przypuszczalnie utrzymywała kontakty z Marią Woźnicką. Współpraca dotyczyła m.in. wymiany podręczników, konsultacji programu nauczania i form pracy dydaktycznej. Od 1943 do prowadzenia nauczania włączyła się Maria Teresa Biesiada (córka). M.B. przez półtora roku ukrywała M. Latacha (nauczyciela) oraz organizowała pomoc rodzinom aresztowanych, m.in. E. Lasińskiej i Dąbrowskiej, matek kilkorga dzieci. Pomocą objęła też rodzinę Napiórkowskiego, przedwojennego pracownika urzędu finansowego; rodzinie tej pomagali także polscy pracownicy niemieckiego urzędu finansowego. Do działalności charytatywnej zaangażowała Marię T. Biesiadę i Wandę Biesiadę. We wrześniu 1944 przymusowo zabrana do kopania okopów, 19 XI tr. została przewieziona do szpitala. Choroba nie pozwoliła jej na kontynuację tajnego nauczania.

Dnia 25 I 1945 podjęła pracę nauczycielki w Szkole Powszechnej Zgromadzenia ss. Urszulanek „Oświata i Wychowanie” przy pl. Kopernika we Włocławku. Po jej likwidacji w 1951, do czasu przejścia na emeryturę 31 V 1962, była starszą księgową w Wydziale Finansowym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Włocławku. Działała w ZNP, PCK i ZBoWiD. Zmarła 23 XII 1998 i została pochowana na cmentarzu komunalnym we Włocławku.

Odznaczona m.in. Złotą Odznaką ZNP.W 1925 zawarła związek małżeński z Józefem Biesiadą dzieci urodzone

z tego związku: Maria Teresa zam. Bromirską (ur. 1927), starszy inspektor w powiatowym i wojewódzkim wydziale finansowym; Wanda zam. Churska (ur. 1930), nauczycielka Liceum Ziemi Kujawskiej, a następnie szkół pomaturalnych we Włocławku i Skępem.

Biesiada Józef (mąż), nauczyciel i wychowawca internatu w Gimn. im. ks. J. Długosza, aresztowany 24 X 1939 i cztery dni później wywieziony do obozu Rudau II k. Królewca. Zamordowany tam wraz z innymi nauczycielami w końcu grudnia 1939 lub na początku stycznia 1940.

ASRWł., Akta Sądu Powiatowego, sygn. INS 533/58; ZKRPiBWP Włocławek, nr ewid. 3730 (Biesiada M., Wojdyło A., (13251); Archiwum rodzinne Bromirskich Z. i M.; Biesiada M. - relacje w zbiorach autora; K r a j e w s k i M., Kujawy wschodnie i ziemia dobrzyńska w latach okupacji hitlerowskiej (1939-1945), Włocławek 2002, s. 61; Szkoła im. ks. Jana Długosza we Włocławku oraz dzieje jej uczniów i profesorów w łatach 1939-1949), cz. 2, opr. zbiorowe pod red. J. Odro- wąż-Pieniążka, Warszawa 1996, s. 191, 195; S z i l i n g J., Z dziejów Włocławka w okresie okupacji hitlerowskiej, w: Włocławek. Dzieje miasta, pod red. J. Staszewskiego, Włocławek 2001, s. 387-392.

Bogdan Ziółkowski

40

54

/

20 8 - 566 / ooc/Y2 16427

10. 03.

Koleżanka iiariu Bi et: i a .-au l .J a g ie l lo ń s k a 17/7 II P«OV~*QuO Wi-iUilLĄ.,i.K _

Uprzejmie aewisdawiafly# że wniosek Kol. z dnia 24.12.1J74-. o podwyższanio ranty wyjątkowej nia odpowiada warunkom pkreślonym w wytycznych do zarządzenia nr ? i l in is tr a d / s . Kombatantów 2 diii a 23 l ip c a 1y?4 r . , wobec cze^o Okręgowa Komisja Socjalno-Bytowa zaopiniowała go negatywnie, a Prezydium iiarządu Okręgu wydało decyzję odmowną.

Pobierana przez Koleżankę emerytura w wysokości 1.29&,— zł zosta ła 2 dniea 1 .01.1975 r • podwyższona do kwoty 1»^?8t— zł i będzie nadal wzrastać do kwoty 1 .423*— ii w roicu 19 8 O.

V. Eiyil postanowień pkt 15. na wstępie powołanego aarząuzania M inistra d / s . Kombatantów dalsza podwyżka może nastąp ić dopiero po upływie dwóch la t od o s ta tn ie j podwyżki*

Od n in ie j s z e j d ecy zj i s łuży Kol. prawo odwołania do Zarządu Głównego 2Be' iP w warszawie za pośrednictwem Zarządu Okręgu 2,8o il> w Bydgoszczy,

U z a s a d n i e n i e

JW/JS. Do wiadomości:Zarząd Oddz.ZBo.iD Włocławek

67

SPIS ZAWARTOŚCI · "Mera-KKM" 5 i ał Osób owy i S z k o i e n i icławek, ul.Lęgs „n 29/35...

Documents

Transcript of SPIS ZAWARTOŚCI · "Mera-KKM" 5 i ał Osób owy i S z k o i e n i icławek, ul.Lęgs „n 29/35...