SPIS TREŚCI - zsp.tarnow.pl · - Test pisemny: Sztuka Mezopotamii (w gimnazjum podzielony na dwie...

2

SPIS TREŚCI

I. Wstęp - Ogólna koncepcja programu …………………………………….. str. 3

II. Cele i zadania edukacyjne ……………………………………………… str. 4 – 5

1. Wymagania ogólne …………………………………………………. str. 4

2. Wymagania szczegółowe …………………………………………… str. 4 – 5

III. Materiał nauczania ………………………………………………………. str. 6 - 54

IV. Metody i techniki pracy ………………………………………………….. str. 55 – 70

1. Ogólne metody oraz formy działań ……………………………….. str. 55

2. Metody wprowadzające nowy materiał ………………………….. str. 55 - 68

3. Metody służące kontroli i ocenie …………………………………. str. 68 - 69

4. Korelacje międzyprzedmiotowe …………………………………. str. 69 – 70

V. Dostosowanie materiału do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów

………………………………………………………………………… str. 71

VI. Warunki niezbędne do realizacji programu ………………………….. str. 72

VII. Wybrana literatura przedmiotu ……………………………………… str. 73 – 78.

3

I. WSTĘP

OGÓLNA KONCEPCJA PROGRAMU

Program nauczania historii sztuki przewidziany jest do realizacji – na poziomie

rozszerzonym - w szkołach plastycznych: Ogólnokształcącej Szkole Sztuk Pięknych (w

klasach 1 – 6) oraz w Liceum Plastycznym (w klasach 1 – 4). Program może też być

wykorzystywany w liceum ogólnokształcącym, które w siatce godzin ma przewidziane

zajęcia z historii sztuki.

Dokument jest zgodny z Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego dnia 2 lipca 2014 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach

szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych a także z Rozporządzeniem

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie dopuszczania

do użytku w szkołach artystycznych programów nauczania oraz dopuszczania do użytku

szkolnego podręczników dla szkół artystycznych (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2014 r., poz. 1039).

W programie nauczania zostały uwzględnione najważniejsze, według autora, zjawiska

w sztuce, artyści, wybitne dzieła i najistotniejsze terminy i pojęcia z zakresu historii sztuki.

Uczniowie szczególnie zainteresowani przedmiotem nie powinni ograniczać się jedynie do

wytycznych dokumentu. Ich indywidualna edukacja, samodzielne poszukiwania,

orientowanie się w bieżących trendach i kierunkach w sztuce, również będzie przez uczącego

docenione i ocenione a przede wszystkim przyniesie oczekiwane wyniki egzaminu

maturalnego.

Autorka zastrzega sobie prawo do wprowadzania modyfikacji w niniejszym programie

nauczania. Jego ewaluacja może wynikać ze zmian wprowadzonych do wymagań egzaminów

maturalnych, nowych doświadczeń uczącego (a każdy rok szkolny takie przynosi) oraz

jeszcze efektywniejszego dostosowania do indywidualnych potrzeb uczniów.

Uczniom korzystającym z niniejszego programu życzę, aby lekcje historii sztuki stały

się dla Was fascynującą przygodą z Wielkimi Dziełami, dzięki którym nie tylko zdobędziecie

wiedzę, ale też przeżyjecie wspaniałe chwile, czerpiąc inspirację do tworzenia własnych

arcydzieł. A pozostałym, sięgającym do programu życzę przyjemnej lektury.

4

II. CELE I ZADANIA EDUKACYJNE

1. Wymagania ogólne:

I. Wiadomości z zakresu historii sztuki.

Uczeń posługuje się zasobem faktów, pojęć i terminów z dziedziny historii sztuki,

umożliwiającym odbiór dzieł sztuki dawnej i współczesnej we właściwych kontekstach.

Rozumie teksty źródłowe i krytyczne oraz samodzielnie zdobywa informacje na temat sztuki i

jej dziejów. Łączy najistotniejsze dzieła z miejscem ich przechowywania i lokalizacji.

Rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne.

II. Tworzenie wypowiedzi na temat sztuki.

Uczeń konstruuje poprawną merytorycznie wypowiedź (pisemną i ustną) na temat

dzieł sztuki, twórczości wybranych artystów, specyfiki epok, stylów i kierunków w sztuce.

Przyjętą tezę egzemplifikuje właściwym doborem argumentów i przykładów z zakresu

dziejów sztuki. W wypowiedzi uwzględnia niezbędne konteksty (np. historyczny, społeczny,

filozoficzny, religijny, literacki, biograficzny).

III. Analiza i interpretacja dzieł sztuki i tekstów kultury.

Uczeń przeprowadza opis i analizę (w tym analizę porównawczą) dzieł z różnych

dziedzin sztuki, wskazując ich klasyfikację stylową i znaczenie w dziejach sztuki. Analizuje i

interpretuje treść dzieła. Formułuje wnioski na podstawie tekstów źródłowych i krytycznych

poświęconych sztuce.

2. Wymagania szczegółowe:

Uczeń potrafi:

wymienić i określić funkcje sztuki na przestrzeni dziejów i współcześnie,

scharakteryzować style, tendencje i kierunki w sztuce najdawniejszej, antycznej,

średniowiecznej, nowożytnej i nowoczesnej,

wyjaśnić związki i różnice pomiędzy poszczególnymi epokami, stylami i kierunkami,

dokonać chronologicznego przeglądu dziejów sztuk plastycznych,

dostrzec i określić indywidualny charakter twórczości najwybitniejszych malarzy,

rzeźbiarzy, architektów i innych twórców wiązanych ze sztukami plastycznymi,

rozpoznawać najwybitniejsze i najbardziej reprezentatywne dzieła sztuki,

rozpoznawać podstawowe wątki tematyczne (ikonograficzne),

rozpoznawać podstawowe gatunki sztuki oraz techniki plastyczne,

wykazać się znajomością terminów i pojęć z zakresu historii sztuki,

zidentyfikować i przyporządkować poszczególnym stylom najbardziej

charakterystyczne ornamenty i elementy zdobnicze,

przeprowadzić analizę formy i treści wybranego dzieła sztuki,

5

przeprowadzić analizę porównawczą wybranych dzieł,

powiązać dzieło sztuki z uwarunkowaniami historyczno – kulturowymi,

określić wpływ mecenatu artystycznego na kształt dzieł w poszczególnych epokach,

dokonać krytycznej oceny dzieł sztuki,

wartościować zjawiska artystyczne i dzieła sztuki z uwzględnieniem ich treści i

środków artystycznego wyrazu,

wymienić i scharakteryzować najważniejsze kolekcje dzieł sztuki na świecie i w

Polsce,

rozpoznawać najważniejsze techniki plastyczne,

rozpoznawać podstawowe funkcje dzieł sztuki,

posługiwać się terminami i pojęciami z zakresu architektury, sztuk pięknych i technik

plastycznych,

korzystać z różnych źródeł informacji z zakresu historii sztuki i krytyki artystycznej,

dostrzec wkład dziedzictwa kulturowego regionu w kulturę ogólnopolską i europejską.

III. MATERIAŁ NAUCZANIA

Treści nauczania Przewidywane osiągnięcia ucznia Formy sprawdzania

osiągnięć ucznia

Wstęp do historii sztuki:

- dziedziny sztuk plastycznych,

- najważniejsze techniki artystyczne,

- funkcja dzieła sztuki,

- treść dzieła sztuki (tematyka i motywy

ikonograficzne) oraz środki artystyczne (forma

dzieła sztuki),

- struktura dzieł architektury (bryła i konstrukcja,

plan, dekoracja),

- struktura dzieł sztuki rzeźbiarskiej (materiał,

technika, kompozycja, bryła i faktura, wyraz

artystyczny),

- struktura dzieła malarskiego (kompozycja,

kolorystyka, światłocień, wyraz artystyczny),

- techniki malarskie i graficzne,

- chronologia dzieł sztuki,

- wiadomości na temat najważniejszych kolekcji

dzieł sztuki w Europie i w Polsce.

Uczeń potrafi:

- rozróżnić różne dziedziny sztuki (architektura, rzeźba, malarstwo, grafika)

oraz rodzaje sztuki użytkowej: rzemiosło artystyczne, wzornictwo

przemysłowe, architektura wnętrz, grafika użytkowa,

- wymienić i scharakteryzować podstawowe funkcje dzieł sztuki: sakralną,

sepulkralna, estetyczną i dekoracyjną, dydaktyczna, ekspresywną, użytkową,

reprezentacyjną, kommemoratywną, propagandową, kompensacyjną,

mieszkalna i rezydencjonalną, obronną, magiczną,

- podać ich definicje,

- przeprowadzić charakterystykę danej dziedziny sztuki ze względu na jej

przeznaczenie, materiał, technikę, formę, bryłę, plan, funkcję, konstrukcję,

fakturę, temat, kompozycję, kolorystykę, światłocień, wyraz artystyczny,

- podać przybliżoną chronologię sztuki,

- rozpoznawać i opisywać podstawowe techniki rzeźbiarskie (np.

chryzelefantyna, rzeźba drewniana, kamienna, odlew w brązie, emalia, intarsja,

inkrustacja),

- rozpoznawać i opisywać podstawowe techniki malarskie i graficzne (np.

technika olejna, temperowa, akwarelowa, akrylowa, enkaustyka, witraż,

mozaika, fresk, miniatura, malarstwo tablicowe i sztalugowe, drzeworyt,

miedzioryt, akwaforta, akwatinta, litografia, sitodruk),

- wymienić podstawowe gatunki (malarstwo religijne, mitologiczne,

historyczne, batalistyczne, wedutowe, pejzażowe, portretowe, animalistyczne,

martwa natura, akt, itp.),

- wyjaśnić i stosować podstawowe pojęcia (np.: układ architektoniczny,

kompozycja, kolor, walor, faktura, relief, chryzelefantyna, snycerka, itp.),

- posługiwać się odpowiednimi pojęciami przy opisywaniu dzieła sztuki,

- wymienić następujące kolekcje dzieł sztuki w Europie i w Polsce: paryski

Luwr i Muzeum d’Orsay; Muzeum Uffizi we Florencji, Muzea Watykańskie w

Rzymie; British Museum, Galerie: National i Tate w Londynie; Muzeum

Narodowe i Muzeum Pergamońskie w Berlinie; Galeria Trietiakowska w

Moskwie; Ermitaż w Sankt Petersburgu; Muzea Narodowe w Warszawie,

Krakowie, Poznaniu, Gdańsku, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Diecezjalne

w Tarnowie, Muzeum Okręgowe w Tarnowie.

- Sprawdzian pisemny:

Dziedziny sztuk plastycznych,

- ustna lub pisemna analiza

architektury, malarstwa

i rzeźby,

- kartkówka: wyjaśnianie

pojęć,

- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o techniki malarskie

i graficzne,

o najważniejsze muzea

świata i ich kolekcje.

7

Sztuka prehistoryczna:

- chronologia pradziejów,

- sztuka okresu paleolitu: rzeźba, malarstwo

jaskiniowe,

- sztuka mezolitu i neolitu – początki osadnictwa,

architektura megalityczna: menhiry, dolmeny,

kromlechy, Stonehenge,

- neolityczna ceramika,

- sztuka pradziejowa na ziemiach polskich, osada w

Biskupinie.

Uczeń potrafi:

- przedstawić chronologię sztuki pradziejowej,

- omówić rozwój malarstwa jaskiniowego i drobnej rzeźby w epoce paleolitu,

- wskazać, w jaki sposób warunki życia i wierzenia w epoce prehistorycznej

wpływały na charakter sztuki,

- wymienić formy i opisać formy architektury megalitycznej,

- zdefiniować najważniejsze pojęcia (np.: magalit, menhir, dolmen, kromlech,

itd.),

- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu sztuki pradziejowej (np.

perspektywa kulisowa, skręcona, konstrukcja sumikowo – łątkowa, itp.)

- rozpoznać i opisać wybitne dzieła sztuki pradziejowej:

Wenus z Willendorfu,

malowidła z Lascaux: Sala Byków,

zespół Stonehenge (plan, bryła, rekonstrukcja),

zabudowa Biskupina.

- Test pisemny: Sztuka

prehistoryczna,


rzeźby i malarstwa paleolitu,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,

o wyjaśnianie pojęć,

- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o Tajemnicze

Stonehenge,

- dla chętnych referat lub

prezentacja multimedialna:

Osada w Biskupinie.

Sztuka Mezopotamii:

- chronologia i wpływ warunków geograficznych i

społecznych na rozwój sztuki, rola mitologii i

wierzeń oraz pisma klinowego,

- architektura sakralna i świecka w Mezopotamii:

świątynia w Eridu, ziggurat w Uruk, pałac królewski

w Kisz, twierdza w Tell Brak, ziggurat w Ur, pałac

w Mari, Świątynia Isztar w Assur, cytadela w Dur –

Szarrukin, brama i droga procesyjna bogini Isztar,

sanktuarium Marduka, pałac Nabuchodonozora,

wiszące ogrody królowej Semiramidy,

- rzeźba Miedzyrzecza: posągi adorantów, Stela

Urnansze, Stela Sępów, Stela Naramsina, Głowa z

Niniwy, posągi Gudei, lamassu, reliefy z pałacu

Assurbanipala w Niniwie, Stela Hammurabiego,

dekoracja bramy bogini Isztar,

- malarstwo Mezopotamii: sztandar z Ur, dekoracja

pałacu w Mari.

Uczeń potrafi:

- wskazać, w jaki sposób na charakter sztuki Mezopotamii wpłynęły

uwarunkowania geograficzne, kulturowe i religijne,

- przedstawić rozwój sztuki na terenie Międzyrzecza,

- omówić wygląd zigguratu,

- zdefiniować i stosować najważniejsze terminy i pojęcia (np. triada,

kosmogonia, „Enuma Elisz…”, ziggurat, hieratyzm, kompozycja pasowa,

horror vacui, scena rodzajowa, amfilada, lamassu, itp.)

- rozpoznać najważniejsze dzieła sztuki terenów Mezopotamii:

Świątynia w Eridu 1 (plan),

Pałac królewski w Kisz (plan),

Adorant z Esznunny,

Stela Urnansze,

Stela Sępów,

Sztandar z Ur,

Twierdza w Tell - Brak (plan),

Stela Naramsina,

Głowa z Niniwy,

Ziggurat w Ur,


Mezopotamii (w gimnazjum

podzielony na dwie części:

1.Wstęp,sztuka sumeryjska

i akadyjska, 2.Sztuka renesansu

sumeryjskiego, asyryjska i

babilońska),


rzeźby na terenach

Międzyrzecza,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe: W jakich

muzeach podziwiać można

zabytki sztuki Mezopotamii?

8

Posąg Gudei,

Świątynia Isztar w Assur (plan),

Lamassu,

Ranna lwica,

Stela Hammurabiego,

Brama bogini Isztar,

Wiszące ogrody Semiramidy (rekonstrukcja),

- wymienić i scharakteryzować sztandarowe przykłady architektury, rzeźby

i płaskorzeźby poszczególnych okresów w sztuce Mezopotamii,

-przeprowadzić analizę porównawczą danych zabytków sztuki u wybranych

plemion Mezopotamii - wykazać ich związki oraz przemiany,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł: np. Luwr w Paryżu,

Muzeum Brytyjskie w Londynie, Muzeum Pergamońskie w Berlinie.

Sztuka starożytnego Egiptu:

- chronologia i wpływ warunków geograficznych i

społecznych na rozwój sztuki egipskiej, rola

mitologii i wierzeń eschatologicznych,

- odkrycia archeologiczne na terenie Egiptu, udział

polskich archeologów w odkrywaniu zabytków

starożytnego Egiptu i ratowaniu ich przed zagładą,

- architektura sepulkralna i sakralna w Egipcie w

okresie Starego, Średniego i Nowego Państwa;

geneza piramidy i inne formy pochówku; okręgi

sepulkralne w Sakkara, Dahszur, Gizie, Dolinie

Królów; typy świątyń egipskich na przykładach

Chonsu w Karnaku, Hatszepsut w Deir – el –

Bahari, Ramzesa II w Abu Simbel oraz świątyń w

Luksorze,

- rzeźba i malarstwo: wpływ statusu społecznego na

charakter przedstawienia, kompozycyjne i

kolorystyczne kanony postaci ludzkiej; stosunek do

natury; synteza i symbolizm w plastyce egipskiej;

rewolucja religijna i kulturalna czasów Echnatona.

Uczeń potrafi:

- wskazać, w jaki sposób na charakter sztuki egipskiej wpłynęły

uwarunkowania kulturowe i religijne,

- określić, w jaki sposób polscy archeolodzy uczestniczyli w odkrywaniu

i ratowaniu przed zagładą zabytków starożytnego Egiptu,

- przedstawić genezę i rozwój architektury sepulkralnej w starożytnym Egipcie,

- wyjaśnić pojęcie kanonu w sztuce egipskiej,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: hierarchia, hieroglify, politeizm,

architektura sepulkralna, mastaba, piramida, wierzenia eschatologiczne,

sarkofag antropoidalny, uszebti, architektura sakralna, kanon, hieratyzm,

kolumna, filar, sfinks, pylony, dziedziniec, sala hypostylowa, herezja

amarneńska,

- określić charakter sztuki egipskiej,

- wymienić sposoby przedstawiania bogów egipskich i umie ich rozpoznawać,

m.in.. Amona, Anubisa, Atona-Re, boginię Bastet, Horusa, Ozyrysa,

- rozpoznawać dzieła sztuki egipskiej:

Paleta Narmera,

Piramida Dżesera w Sakkara,

Piramida Snofru w Dahszur,

Piramidy Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa w Gizie,

Sfinks w Gizie,

Triada króla Mykerinosa,

faraon Mykerinos z małżonką,


starożytnego Egiptu,


piramid oraz rzeźby egipskiej,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o charakterystyka

piramid egipskich,

o zbiory Muzeum

Egipskiego

w Kairze,


prezentacja multimedialna na

temat:

1. Religii i wierzeń w

starożytnym Egipcie.

2. Piramidy Cheopsa w Gizie.

9

Skryba z Sakkara,

Świątynia królowej Hatszepsut w Deir – el – Bahari,

Świątynia Ramzesa II w Abu Simbel (fasada),

Polowanie na dzikie ptactwo z grobu Menny,

Malowidło tancerka i dwie muzykantki, grobowiec Nachta w Tebach,

Złota maska Tutenchamona,

Głowa królowej Nefretete,

Posąg Echnatona,

płaskorzeźba Echnatona z rodziną,

- omówić chronologiczny rozwój sztuki w starożytnym Egipcie,

- scharakteryzować wybrane dzieła architektury, rzeźby i malarstwa

- wymienić ważniejsze zbiory sztuki Muzeum Egipskiego w Kairze.

3. Mody w starożytnym

Egipcie.

Kultura Morza Egejskiego:

- ramy czasowe, odkrycia archeologiczne,

- sztuka kreteńska: pałac w Knossos, malarstwo

freskowe, rzeźba ceramiczna,

- sztuka mykeńska: twierdza w Tyrynsie, grób

Agamemnona, Lwia Brama.

Uczeń potrafi:

- określić ramy czasowe i zasięg terytorialny sztuki egejskiej,

- przedstawić wyniki odkryć archeologicznych z kręgu Morza Egejskiego,

- omówić sztukę kreteńską na przykładzie pałacu w Knossos, malarstwa

freskowego,

- udowodnić wpływ malarstwa egipskiego na freski w Knossos,

- scharakteryzować sztukę mykeńską na podstawie twierdzy w Tyrynsie,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: polichromia, kanelury, echinus,

abakus, megaron,

- rozpoznać i przeprowadzić analizę dzieł sztuki Morza Egejskiego:

Pałac w Knossos (plan, rekonstrukcja),

Paryżanka,

Książę wśród lilii,

Złota maska grobowa z Myken,

Brama Lwów w Mykenach.

- Test pisemny: Sztuka Morza

Egejskiego,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna.

Sztuka starożytnej Grecji:

- ramy czasowe poszczególnych okresów w sztuce

greckiej,

- warunki rozwoju sztuki greckiej, poglądy

estetyczne starożytnych Greków, wpływ wierzeń na

rozwój sztuki,

- architektura grecka:

Uczeń potrafi:

- określić ramy czasowe poszczególnych określić ramy czasowe

poszczególnych okresów w kulturze greckiej (archaicznego, klasycznego,

późnoklasycznego i hellenistycznego),

- wskazać, w jaki sposób na charakter sztuki greckiej wpłynęły uwarunkowania

kulturowe i religijne,

- omówić wygląd przykładowej świątyni greckiej,


starożytnej Grecji (w

gimnazjum podzielony na dwie

części: 1. Sztuka archaiczna i

klasyczna, 2. Sztuka

późnoklasyczna i

10

geneza świątyni greckiej,

porządki architektoniczne: dorycki, joński,

koryncki,

typy świątyń greckich: świątynia na antach,

na podwójnych antach, prostylos,

amfiprostylos, peripteros, dipteros,

pseudodipteros, monopteros,

zabudowa Akropolu: Propyleje, świątynia

Ateny Nike, Partenon, Erechtejon,

pomnik Lizykratesa w Atenach,

mauzoleum w Halikarnasie,

teatr grecki: w Epidauros, pod Akroploem,

urbanistyka grecka: Priene, Aleksandria,

Antiochia, Pergamon, wyspa Rodos,

- rzeźba grecka:

okres archaiczny: materiał, kanon rzeźby

archaicznej, kurosi i kory, przykłady rzeźb,

okres klasyczny: obserwacja natury i

idealizacja, kanon proporcji ciała

ludzkiego, kontrapost, technika „mokrych

szat”, dynamika, chryzelefantyna,

przedstawiciele: Fidiasz, Poliklet, Myron,

przykłady rzeźb,

okres późnoklasyczny: „uczłowieczenie”

bogów, akt kobiecy, wdzięk, gracja,

przedstawiciele: Leochares, Praksyteles,

Lizyp, Skopas,

okres hellenistyczny: kompozycje

wielofiguralne i piramidalne, alegoryczne,

satyryczne, dramatyczne, liryczne,

sielankowe, patetyczne; sceny rodzajowe,

anormalność, ekspresja, teatralność;

szkoły: pergamońska, rodyjska, attycka,

aleksandryjska, przykłady dzieł,

- greckie malarstwo wazowe: styl geometryczny,

orientalizujący, czarnofigurowy, czerwonofigurowy,

- malarstwo greckie: technika „temperowa” –

Apollodoros, enkaustyka – Pauzjasz.

- omówić i rozpoznać podstawowe typy świątyń greckich,

- wymienić i omówić architektoniczne porządki greckie,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: meander, baza, trzon, kanelury,

półkolumna, woluta, gzyms, fryz, tryglif, metopa, architraw, fronton, tympanon,

akroterion, entasis, mimesis, kontrapost, figura serpentinata

- wymienić i omówić budowle greckie w poszczególnych okresach,

- wymienić i omówić cztery style malarstwa wazowego,

- podać atrybuty bogów greckich, umie ich rozpoznać, m. in. Afrodytę, Apolla,

Artemidę, Atenę, Charyty, Dionizosa, Posejdona, Zeusa,

- przedstawić przemiany i rozwój w rzeźbie greckiej w okresach: archaicznym,

klasycznym, późnoklasycznym i hellenistycznym,

- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki greckiej,

- przedstawić genezę aktu kobiecego,

- rozpoznawać i opisywać dzieła sztuki starożytnej Grecji:

schemat porządków architektonicznych, nazwy elementów porządków,

plany świątyń greckich,

plan Akropolu ateńskiego,

Partenon na Akropolu ateńskim (plan, bryła),

Erechtejon na akropolu ateńskim (plan, bryła, ganek kariatyd),

świątynia Nike Apteros na Akropolu ateńskim (bryła),

Poliklet Młodszy – Teatr w Epidauros (plan, widok ogólny),

Pomnik Lizykratesa w Atenach,

posąg kurosa (np. z Anavysos),

kora archaiczna,

Woźnica z Delf,

Fidiasz – posąg Ateny Partenos (na przykładzie rzymskiej kopii),

Procesja Panatenajska, Centauromachia,

Poliklet – Doryforos,

Nike zawiązująca sandał,

Myron – Dyskobol,

Leochare, Apollo Belwederski, Afrodyta z Luwru,

Praksyteles – Hermes z małym Dionizosem, Afrodyta z Knidos,

Apollo z jaszczurką,

Skopas – Bachantka,

Lizyp – Odpoczywający Herakles, Apoksyomenos,

Nike z Samotraki,

Grupa Laokoona,

hellenistyczna),

- pisemna lub ustna analiza

architektury i rzeźby greckiej,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie:

o najważniejsze terminy

związane ze sztuką

grecką,

o wyszukiwanie i

analizowanie tekstów

filozofów greckich,

o 7 cudów świata

starożytnego,

o muzea, w których

podziwiać można

zbiory sztuki

starożytnej Grecji,

o wypracowanie: Na

trzech wybranych

przykładach dzieł

wykaz przemiany,

jakie zachodziły w

rzeźbie greckiej od

okresu archaicznego

do hellenistycznego

(liceum),



temat:

1. Greckie porządki, ornamenty

i detale architektoniczne.

2. Moda w starożytnej Grecji.

11

Wenus z Milo,

Umierający Gall,

Ołtarz Pergamoński (plan, bryła, płaskorzeźby z fryzu)

przykładowe wazy w stylach: geometrycznym, orientalizującym

i czerwonofigurowym,

czarnonofigurowa waza François,

waza czarnofigurowa z przedstawieniem Achillesa i Ajaksa grających

w kości,

- przeprowadzić analizę porównawczą rzeźby greckiej i egipskiej,

- wymienić ważniejsze zbiory sztuki greckiej Muzeum Akropolu, Muzeum

Pergamońskiego w Berlinie, Luwru w Paryżu, Muzeum Kapitolińskiego

i Muzeów Watykańskich w Rzymie.

Sztuka Etrusków:

- zasięg czasowy i terytorialny,

- sztuka Etrusków (urbanistyka, architektura

sakralna i sepulkralna, rzeźba, malarstwo ścienne

oraz rzemiosło artystyczne).

Uczeń potrafi:

- podać geografię i zakres czasowy sztuki etruskiej,

- scharakteryzować na dowolnych przykładach sztukę Etrusków (plan miasta,

architektura sakralna i sepulkralna, rzeźba, malarstwo ścienne oraz rzemiosło

artystyczne),

- wymienić, definiować i stosować terminy: m.in. tumulus, weryzm,

repusowanie, puncowanie, filigran, granulacja,

- rozpoznać i opisać najważniejsze dzieła kultury etruskiej:

sarkofag małżonków z Caere (Luwr, Paryż),

Wilczyca kapitolińska (Muzeum Kapitolińskie w Rzymie),

- przeprowadzić analizę porównawczą rzeźbiarskich dzieł etruskich

i greckich,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł sztuki etruskiej.


Etrusków,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna.

Sztuka starożytnego Rzymu:

- ramy czasowe i zasięg terytorialny sztuki

starożytnego Rzymu,

- zagadnienia urbanistyczne; rozwój miast

rzymskich,

- traktat Marka Witruwiusza,

- architektura rzymska: konstrukcja (łuk, arkada,

kopuła), forma, materiały; budowle inżynieryjne

(mosty i akwedukty), budowle użyteczności

Uczeń potrafi:

- określić ramy czasowe poszczególnych okresów w kulturze rzymskiej (epoka

królów, okres republiki i cesarstwa), a także określić zasięg terytorialny sztuki

rzymskiej,

- opisać, jak rozwijało się rzymskie miasto,

- wymienić bogów rzymskich i ich atrybuty, potrafi ich rozpoznać, m. in.

Wenus, Apolla, Dianę, Gracje, Bachusa, Neptuna, Jowisza,

- wyjaśnić znaczenie traktatu „O architekturze ksiąg X” Marka Witruwiusza,

- na dowolnych przykładach opisać nowe rozwiązania techniczne w sztuce


starożytnego Rzymu (w

gimnazjum podzielony na dwie

części: 1. Wstęp

i architektura rzymska, 2.

Rzeźba i malarstwo rzymskie),


architektury i rzeźby

12

publicznej (amfiteatry - Koloseum, bazyliki, teatry,

cyrki, termy); formy świątyń i grobowców

rzymskich, architektura pomnikowa (łuki triumfalne

i kolumny); typ domu rzymskiego bogatego

patrycjusza,

- różne rodzaje świątyń rzymskich (Panteon czas

powstania i jego rola, świątynia Westy w Tivoli;

grobowce (np. Mauzoleum Cecylli Metelli,

Hadriana),

- rzeźba rzymska (kontynuacja rzeźby greckiej, -

rzeźba statuaryczna, weryzm portretowy, portret

psychologiczny, styl kontynuacyjnej narracji w

płaskorzeźbie, pomnik konny Marka Aureliusza),

- pomniki kommemoratywne,

- malarstwo ścienne (iluzjonizm w malarstwie

rzymskim na przykładzie Pompei), portrety

fajumskie, technika enkaustyczna, mozaika

rzymska.

rzymskiej,

- wymienić typy budowli rzymskich ze względu na ich funkcje,

- opisać formy świątyń i grobowców rzymskich, amfiteatrów, bazylik, cyrków

oraz term rzymskich,

- opisać typ rzymskiej willi z wewnętrznym atrium,

- wymienić techniki malarskie stosowane w starożytnym Rzymie,

- scharakteryzować malarstwo ścienne i portretowe w starożytnym Rzymie,

- omówić typy rzeźby w starożytnym Rzymie ze szczególnym uwzględnieniem

portretu cesarskiego oraz płaskorzeźb przedstawiających triumfy władców,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: kolumna toskańska i

kompozytowa, arkada, spiętrzenie porządków, pilaster, konsola

architektoniczna, kasetony, okulus, gzyms, rotunda, akwedukt, termy, atrium,

compluvium, impluvium, perystyl, portret psychologiczny, pomnik

kommemoratywny, enkaustyka,

- rozpoznawać i opisywać najważniejsze dzieła sztuki rzymskiej:

świątynia Westy w Tivoli (bryła),

Panteon w Rzymie (plan, przekrój, fasada, wnętrze),

Amfiteatr Flawiuszów - Koloseum w Rzymie (plan, bryła, elewacja),

dom rzymski w Pompejach (przykładowy np. rekonstrukcja),

Łuk Tytusa w Rzymie,

Łuk Konstantyna w Rzymie,

Kolumna Trajana w Rzymie,

akwedukt - tzw. Pont-du-Gard w Nîmes,

Ołtarz Pokoju w Rzymie (bryła, płaskorzeźby),

statua Barberini,

posąg cesarza Augusta z Prima Porta,

posąg konny Marka Aureliusza w Rzymie,

Flora - tzw. Primavera, fresk z domu w Stabiach,

freski z Domu Wettiuszów w Pompejach,

portret fajumski,

- przeprowadzić analizę porównawczą rzeźby greckiej i rzymskiej,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł rzymskich: np. Luwr

w Paryżu, Muzeum Kapitolińskie i Muzea Watykańskie w Rzymie.

rzymskiej,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:




o muzea, w których

podziwiać można

zbiory sztuki


o wypracowanie:

Na trzech wybranych

przykładach wykaż,

jakie funkcje pełniła

sztuka w Rymie

(liceum),



temat:

1. Porównanie rzymskiej i

greckiej rzeźby figuralnej.

2.Moda w starożytnym

Rzymie.

Sztuka wczesnochrześcijańska:

- sztuka pierwszych chrześcijan, zasięg czasowy i

terytorialny,

Uczeń potrafi:

- przedstawić chronologię i zasięg terytorialny sztuki wczesnochrześcijańskiej,

- opisać ideowe funkcje sztuki wczesnochrześcijańskiej,


wczesnochrześcijańska,

13

- ideowa funkcja sztuki wczesnochrześcijańskiej,

- rola dziedzictwa antycznego w sztuce

wczesnochrześcijańskiej,

- architektura sepulkralna: katakumby i ich

malarstwo (ikonografia i środki formalne,

symbolika w malarstwie wczesnochrześcijańskim);

znaczenie malarstwa wczesnochrześcijańskiego w

rozwoju sztuki średniowiecznej i nowożytnej

Europy,

- rzeźba Dobry Pasterz i płaskorzeźba sarkofagowa,

- architektura sakralna: domy zgromadzeń, bazyliki

– geneza i rozwój na wybranych przykładach

(Bazylika św. Piotra na Watykanie)

- dostrzegać rolę dziedzictwa antycznego w sztuce wczesnochrześcijańskiej,

- rozpoznać podstawowe motywy ikonograficzne i przedstawienia świętych:

Piotra, Pawła i Wawrzyńca,

- wyjaśnić podstawowe symbole w malarstwie wczesnochrześcijańskim (krzyż,

paw, ryba Ichtys, winogrona, symbole Ewangelistów, orant),

- wymienić, definiować i stosować terminy: loculi, orant, baptysterium,

katechumeni, transept, absyda,

- wyjaśnić znaczenie malarstwa wczesnochrześcijańskiego dla rozwoju sztuki

średniowiecznej i nowożytnej Europy,

- omówić budowę bazyliki wczesnochrześcijańskiej na podstawie rekonstrukcji

i planu bazyliki św. Piotra w Rzymie,

- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki wczesnochrześcijańskiej:

rekonstrukcja i plan wczesnochrześcijańskiej bazyliki św. Piotra w

Rzymie,

Chrystus – Dobry Pasterz – rzeźba.


bazyliki starochrześcijańskiej,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,



temat: Symbole w sztuce

wczesnochrześcijańskiej.

Sztuka bizantyjska:

- periodyzacja i zasięg terytorialny; wpływ kościoła

i dworu cesarskiego na ikonografię i formę w

sztuce bizantyjskiej,

- architektura (materiał, plan, konstrukcja i forma na

przykładach kościołów: Hagia Sophia w

Konstantynopolu, San Vitale w Rawennie,

mauzoleum Galii Placydii w Rawennie,

- mozaika bizantyjska (analiza ikonograficzna i

formalna na przykładzie kościołów w Rawennie),

- ikona i jej ewolucja w wiekach późniejszych,

najbardziej znane motywy ikonograficzne w sztuce

bizantyjskiej i atrybuty niektórych świętych,

- wpływ sztuki bizantyjskiej na sztukę

średniowieczną Europy Zachodniej,

- cerkiew jako nowy typ świątyni w krajach

bałkańskich i na Rusi.

Uczeń potrafi:

- określić ramy czasowe i zasięg terytorialny sztuki bizantyjskiej,

- omówić architekturę bizantyjską na przykładzie kościoła Hagia Sophia w

Konstantynopolu, San Vitale w Rawennie i mauzoleum Galii Placydii w

Rawennie,

- wymienić najpopularniejsze w historii sztuki bizantyjskiej wątki

ikonograficzne, takie jak: Ukrzyżowanie, Boże Narodzenie, Pantokrator,

Kosmokrator, mandylion, Hodegetria, Eleusa, Blacherniotissa, Grupa Deesis,

- rozpoznać świętych: Jana Ewangelistę, Mateusza, Marka i Łukasza

Ewangelistę, Jana Chrzciciela i Jerzego po zwyczajowych sposobach

przedstawiania i atrybutach,

- wskazać źródła ikonograficzne przedstawień,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: kopuła na pendentywach,

izokefalizm, ikonoklazm, ikonografia, ikonostas,

- na dowolnych przykładach scharakteryzować malarstwo i mozaikę

bizantyjską,

- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki bizantyjskiej:

kościół Hagia Sophia w Konstantynopolu, Anthemios z Tralles i

Izydor z Miletu (plan, bryła, wnętrze),

kościół San Vitale w Rawennie (plan, bryła, wnętrze, mozaiki z

prezbiterium),


bizantyńska,


architektury i malarstwa

bizantyńskiego,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe



bizantyńską,

o wyszukiwanie i


filozofów na temat

estetyki bizantyńskiej,



14

Mauzoleum Galii Placydii w Rawennie (plan, bryła, mozaiki),

bazylika św. Marka w Wenecji (plan, fasada),

ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej,

ikona Trójca Święta Andrieja Rublowa (Galeria Trietiakowska w

Moskwie),

- wskazać miejsce eksponowania dzieła Andrieja Rublowa.

temat:

1. Kościół Hagia Sophia w

Konstantynopolu.

2. Kościół San Vitale w

Rawennie.

3. Motywy ikonograficzne w

sztuce bizantyńskiej.

Sztuka przedromańska w Europie Zachodniej:

- chronologia i zasięg terytorialny,

- sztuka romańska jako wyraz kultury

chrześcijańskiej,

- miniatura iroszkocka (ornament plecionkowy

i zoomorficzny),

- sztuka za panowania Karola Wielkiego, wpływ

sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej,

znaczenie zakonu benedyktynów,

- sztuka ottońska.

Uczeń potrafi:

- scharakteryzować sztukę wczesnego średniowiecza,

- rozróżniać na ilustracjach miniatury iroszkockie i ottońskie,

- przedstawić wpływ sztuki wczesnochrześcijańskiej i bizantyjskiej na sztukę

wczesnego średniowiecza i sztukę przedromańską,

- przeprowadzić analizę formy kaplicy Karola Wielkiego w Akwizgranie oraz

kościoła św. Michała w Hildesheim,

- rozpoznawać najważniejsze dzieła sztuki przedromańskiej:

kaplica pałacowa w Akwizgranie (bryła, plan, wnętrze),

kościół św. Michała w Hildesheim (bryła, plan, drzwi),

plan klasztoru w Sankt Gallen,

miniatura z Księgi z Kells.

- Odpowiedź ustna.

Sztuka romańska w Europie Zachodniej i w

Polsce:

- chronologia, zasięg terytorialny, tło historyczne,

społeczne, religijne i kulturowe wczesnego

średniowiecza,

- architektura romańska w Europie Zachodniej;

konstrukcja i forma budowli, plany kościołów,

uniwersalizm i regionalizm w architekturze na

przykładach budowli Francji: opactwo w Cluny III,

Tuluzie i Poitiers, Anglia: kościół w Durham,

Włochy: Piza, Hiszpania: Santiago de Compostella,

Niemcy: katedra w Spirze i opactwo Maria Laach,

- rzeźba i jej formy; prawo ramy; zakres

ikonograficzny najwybitniejszych dzieł z Europy

Zachodniej (np. portale w Arles, Vezelay, Autun,

Uczeń potrafi:

- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki romańskiej,

- omówić wygląd świątyni romańskiej na wybranych przykładach,

- wyróżniać regionalny charakter architektury romańskiej i podać przykłady

budowli romańskich w różnych krajach,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: teocentryzm, orientowanie

budowli, transept, ambit, absyda, układ wiązany, sklepienie kolebkowe,

sklepienie kolebkowe z gurtami, sklepienie krzyżowe, empory, służka, lizena,

biforium, triforium, refektarz, wirydarz, dormitorium, zakrystia, kapitularz,

plinta szpony (żabki), tympanon, mandorla, archiwolta, Biblia Pauperum,

campanille, palatium,

- wymienić i rozpoznać takie motywy ikonograficzne, jak: Ukrzyżowanie,

Boże Narodzenie, Zmartwychwstanie, Sąd Ostateczny, Maiestas Domini,

Pokłon Trzech Króli, Rozesłanie apostołów, personifikacje i alegorie (np. cnoty

i przywary, znaki zodiakalne,

- Test pisemny:

o Sztuka romańska we

Francji,

o Sztuka romańska w

Polsce,


architektury i rzeźby

romańskiej,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

15

portal i kolumny w Moissac,

- rzemiosło artystyczne i jego rozwój (złotnictwo,

emalierstwo, tkanina z Bayeux),

- funkcja sztuki romańskiej, Biblia Pauperum,

- malarstwo miniaturowe (Psałterz Egberta,

Ewangeliarz emmeramski, Ewangeliarz

gnieźnieński)

- chrzest Polski i jego znaczenie dla rozwoju sztuki

romańskiej w Polsce; tło społeczne i kulturowe, czas

trwania,

- architektura sakralna (pierwsze budowle na

przykładzie rotundy Panny Marii na Wawelu w

Krakowie i palatium z rotundą na Ostrowie

Lednickim), omówienie architektury romańskiej w

Polsce na przykładach: krypty św. Leonarda,

rotundy św. Mikołaja w Cieszynie, kolegiaty w

Tumie pod Łęczycą, kolegiaty w Kruszwicy,

rotundy św. Prokopa w Strzelnie, kościoła św.

Andrzeja w Krakowie, założenia cysterskie na

przykładzie Wąchocka,

- rzeźba (ikonografia i forma na przykładach:

kolumn w Strzelnie, portalu z kolegiaty w Tumie

pod Łęczycą i tympanonu kościoła norbertanek w

Stzrelnie, płyty wiślickiej), tympanon fundacyjny z

rotundy św. Prokopa w Strzelnie,

- rzemiosło artystyczne na przykładzie pateny

kaliskiej i tzw. „kielicha Dąbrówki” z Trzemeszna

oraz Drzwi gnieźnieńskich i płockich.

- wskazać źródła ikonograficzne popularnych przedstawień w sztuce,

- wykazać wpływ chrystianizacji Polski na rozwój sztuki średniowiecznej,

-wymienić i omówić przykłady architektury przedromańskiej i romańskiej w

Polsce,

- wskazać na ilustracjach dzieła sztuki przedromańskiej i romańskiej,

- rozpoznać najważniejsze obiekty sztuki romańskiej:

bryła kościoła romańskiego,

plan kościoła romańskiego,

kościół Cluny III (analiza planu i bryły na podstawie rekonstrukcji),

kościół Nôtre Dame du Port w Clermont – Ferrand (bryła),

kościół Nôtre Dame w Poitiers (fasada),

kościół św. Sernina w Tuluzie (plan),

kościół w Durham (plan),

zespół budowli w Pizie,

Santiago de Compostella,

katedra w Spirze (bryła)

opactwo Maria Laach (bryła),

portal w Moissac, Autun, Arles, Vezelay

tkanina z Bayeux

palatium z rotundą na Ostrowie Lednickim (plan)

rotunda Panny Marii na Wawelu w Krakowie,

rotunda św. Mikołaja w Cieszynie (bryła),

krypta św. Leonarda na Wawelu w Krakowie (wnętrze),

kolegiata w Tumie pod Łęczycą (bryła, plan, wnętrze, portal),

rotunda św. Prokopa w Strzelnie (bryła, plan, tympanon),

kolegiata w Kruszwicy (plan, bryła),

kościół św. Andrzeja w Krakowie (plan, bryła),

założenia cysterskie na przykładzie Wąchocka,

kolumny z kościoła norbertanek w Strzelnie,

Drzwi Gnieźnieńskie,

Drzwi Płockie,

patena kaliska,

„kielich Dąbrówki” z Trzemeszna,

posadzka w podziemiach kolegiaty w Wiślicy,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł architektonicznych

w poszczególnych krajach europejskich.



romańską,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. Na trzech

wybranych

przykładach

udowodnij

międzynarodowy

charakter stylu

romańskiego.

2. Jakie relikty stylu

romańskiego znajdują

się w Twoich

okolicach? Co o nich

wiesz?



temat:

1. Kościół romański, jego

bryła, konstrukcja, plan oraz

detale architektoniczne.

2. Rzeźba romańska.

3. Kolegiata w Tumie pod

Łęczycą – bryła, konstrukcja,

plan, detale architektoniczne,

dekoracja.

4. Rzeźba romańska w Polsce.

16

Sztuka gotycka w Europie Zachodniej i w Polsce:

- zasięg terytorialny i czasowy, geneza stylu,

warunki historyczne, społeczne i ideowe,

rozwój uniwersytetów, gotyckie miasta i zamki na

terenie Europy,

- narodziny stylu gotyckiego (Saint Denis i

opat Sugeriusz),

- architektura sakralna, jej konstrukcja i forma (na

przykładzie katedr francuskich: Saint Denis, Notré

Dame i Saint Chapelle w Paryżu, Chartres, Amiens,

Reims; katedr angielskich: Salisbury, Lincoln,

Wells; Westminster, Kaplicy King’s College w

Cambridge, kościołów niemieckich: w Kolonii;

katedry w Pradze;

- gotycka architektura użyteczności publicznej

(ratusz we Florencji, Pałac Dożów w Wenecji),

- nowe i dawne motywy ikonograficzne (tematyka

Maryjna),

- rzeźba architektoniczna i wolnostojąca na

wybranych przykładach z Francji i Niemiec oraz z

Pragi; przemiany formy w rzeźbie, rozwój rzeźby,

- architektura sakralna i jej cechy charakterystyczne

dla budownictwa lokalnego w Polsce (kościoły

halowe i bazylikowe, system filarowo-skarpowy w

Polsce południowej, system przypór wiszących w

północnej Polsce); - omówienie konstrukcji i formy

na wybranych przykładach (prezbiterium katedry

wrocławskiej, katedra i kościół na Piasku we

Wrocławiu, katedra wawelska, kościół Mariacki w

Krakowie, kolegiata w Wiślicy, katedra w Gnieźnie,

kościół św. Janów w Toruniu, kościół Mariacki w

Gdańsku, kościół św. Anny w Wilnie),

- architektura świecka (zabudowa miast (Tarnów),

gotyckie zamki polskie oraz na terenie Polski na

przykładzie Chęcin i krzyżackie na przykładzie

Malborka,

-kamienna rzeźba sepulkralna na przykładzie

grobowców królewskich w katedrze wrocławskiej

Uczeń potrafi:

- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki gotyckiej w

Europie Zachodniej i w Polsce,

- opisać, jak rozwijały się miasta gotyckie,

- omówić architekturę gotycką na przykładzie typowego kościoła,

- porównać kościoły gotyckie w poszczególnych krajach,

- wymienić i krótko scharakteryzować przykłady gotyckich budowli świeckich,

- rozpoznawać nowe i dawne motywy ikonograficzne, jak: Pieta, Zwiastowanie,

Nawiedzenie, Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny, Wniebowzięcie

Najświętszej Marii Panny, Koronacja NMP, Drzewo Jessego, Madonna z

Dzieciątkiem, śśw.: Andrzej, Barbara, Dorota, Jakub Starszy, Katarzyna,

Małgorzata, Agnieszka, Wojciech, Stanisław, Mikołaj,

- wskazać źródło ikonograficzne popularnych przedstawień,

- na wybranych przykładach omówić style w rzeźbie epoki,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy oraz rozpoznać na fotografiach:

sklepienie krzyżowo-żebrowe, wertykalizm, sklepienia: gwiaździste,

wachlarzowe, sieciowe, piastowskie itp., filar wiązkowy, maswerk, rozetę,

pinakiel, kwiaton, czołganki, wimpergę, rzygacze, styl flainboyant,

perpendicular style, blanki, tumbe nagrobną, predellę, retabulum, dyptyk,

tryptyk, pentaptyk, atrybut, sacra conversatione,

- przeprowadzić analizę wybranych dzieł sztuki średniowiecznej,

- określić warunki rozwoju i ramy czasowe sztuki gotyckiej w Polsce,

- wyjaśnić wpływ budulca na formę architektury gotyckiej w Polsce,

- wymienić wybrane dzieła ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie,

- przeprowadzić analizę wskazanego dzieła sztuki gotyckiej:

schemat rozkładu sił w kościele gotyckim,

fasady kościoła gotyckiego,

planu kościoła gotyckiego,

elementy dekoracji gotyckiej,

chór katedry w Saint Denis w Paryżu (wnętrze),

katedra Nôtre Dame w Paryżu (plan, bryła, fasada, wnętrze),

katedra w Chartres (bryła, plan, fasada, wnętrze),

katedra w Reims (bryła, plan, fasada),

katedra w Amiens (bryła),

kaplica Sainte Chapelle w Paryżu (bryła, wnętrze kaplicy górnej),

katedra w Kolonii (bryła),

katedra w Salisbury,

- Test pisemny:

o Sztuka gotyku we

Francji,

o Architektura gotyku w

Anglii,

o Sztuka gotyku w

Polsce (ewentualne: 1.

Architektura gotyku w

Polsce, 2. Rzeźba i

malarstwo gotyku w

Polsce),


architektury, rzeźby

i malarstwa gotyckiego,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:


dotyczące sztuki

gotyckiej,

o wyszukiwanie i

analizowanie testów

filozofów i teologów

chrześcijańskich na

temat wiary,

o muzea, w których

podziwiać można

zabytki sztuki

gotyckiej,

o wypracowanie: Na

trzech wybranych

przykładach dzieł

rzeźbiarskich lub

malarskich wykaż,

17

i wawelskiej,

- rzeźba wolnostojąca drewniana (Madonny na

lwie, Madonny szafkowe, styl Pięknych Madonn,

Piety i krucyfiksy ołtarzowe); Ołtarz Mariacki Wita

Stwosza,

- malarstwo ścienne (Kaplica Trójcy Świętej przy

zamku lubelskim) i tablicowe (Muzeum Diecezjalne

w Tarnowie) na wybranych przykładach, wpływ

malarstwa obcego,

- rzemiosło artystyczne na przykładzie Monstrancji

z Wieliczki.

katedra w Wells (bryła, plan, wnętrze),

Pałac Dożów w Wenecji (elewacja),

Palazzo Vecchio we Florencji (bryła),

katedra św. Wita w Pradze (wnętrze),

katedra we Wrocławiu (bryła),

kościół Mariacki w Krakowie (bryła, plan, wnętrze z ołtarzem),

barbakan w Krakowie (bryła),

ratusz we Wrocławiu (bryła),

kościół Mariacki w Gdańsku (plan, bryła, wnętrze),

zamek w Malborku,

portal królewski w Chartres,

grupy: Nawiedzenia i Zwiastowania z katedry w Reims,

Uta i Ekkehart – rzeźby fundatorów z Naumburga,

Pieta z Lubiąża,

Krucyfiks mistyczny z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu,

Piękna Madonna z Wrocławia,

Piękna Madonna z Krużlowej,

Wit Stwosz - krucyfiks z kościoła Mariackiego w Krakowie,

Ołtarz Mariacki, nagrobek Kazimierza Jagiellończyka,

nagrobek Henryka IV Probusa,

nagrobek Kazimierza Wielkiego,

Pieta z Awinionu,

polichromia Kaplicy Trójcy Świętej przy zamku lubelskim,

Św. Anna Samotrzecia ze Strzegomia,

Epitafium Wierzbięty z Branic,

bracia Limburg – cykl kalendarza z Bardzo bogatych Godzinek księcia

du Berry,

Opłakiwanie z Chomranic,

Ucieczka do Egiptu (poliptyk dominikański),

- przeprowadzić analizę porównawczą architektonicznych i rzeźbiarskich dzieł

gotyckich i romańskich,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych zabytków sztuki gotyckiej: np.

Luwr w Paryżu, Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie, Katedra Wawelska

w Krakowie, Muzeum Diecezjalne w Tarnowie.

jaki był stosunek do

natury w Grecji, w

Bizancjum i w

gotyku,



temat:

1. Kościół gotycki, jego bryła,

konstrukcja, plan, detale

architektoniczne, dekoracja.

2. Architektura gotyku we

Francji.

3. Kościół Mariacki w

Krakowie, jego bryła,

konstrukcja, plan, wystrój.

4. Rzeźba nagrobna epoki

gotyku w Polsce.

5. Rzeźba drewniana epoki

gotyku w Polsce.

6. Filozofia a religia w gotyku.

7. Porównanie gotyckiej i

romańskiej architektury

sakralnej.

8. Porównania gotyckiej i

romańskiej rzeźby.

9. Zbiory Muzeum

Diecezjalnego w Tarnowie.

18

Sztuka renesansowa i manierystyczna we

Włoszech, Niderlandach, Niemczech, Francji i w

Polsce:

Wprowadzenie do sztuki renesansu:

- ramy czasowe i zasięg terytorialny renesansu,

- znaczenie terminu renesans,

- powrót do antyku; zainteresowanie człowiekiem i

jego możliwościami; sytuacja artysty w nowym

układzie politycznym i społecznym,

- mecenat i jego znaczenie dla rozwoju sztuki.

Renesans we Włoszech:

- główne ośrodki sztuki renesansowej; Florencja w

XV wieku jako kolebka renesansu,

- architektura w XV i XVI wieku (forma,

konstrukcja i dekoracja architektoniczna), ewolucja

architektury na przykładzie projektów Filippa

Brunelleschiego, Leona Battisty Albertiego, Donata

Bramantego, Michała Anioła i Andrei Palladia,

- rzeźba renesansowa na przykładach dzieł

Ghibertiego, Jacopa Sansovino, Donatella, Andrei

del Verocchia oraz Michała Anioła,

- malarstwo włoskie XIII i XIV w. – protorenesans -

na przykładzie malarstwa Simone Martini,

Cimabuego i Giotta,

- malarstwo wczesnego renesansu – szkoła

florencka - na przykładach dzieł Tommasa

Masaccia, Paola Ucella, Fra Angelica, Fra Filippa

Lippiego, Domenica Ghirlandaia, Piero della

Francesco oraz Andrea Mantegny, malarstwo

Sandra Botticellego i Leonarda da Vinci, malowidła

rzymskie dojrzałego renesansu: dzieła Rafaela Santi,

Michała Anioła,

- malarstwo weneckich kolorystów XVI wieku:

Giorgione, Tycjan, Paola Veronesego, Tintoretto.

Uczeń potrafi:

- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki

renesansowej, wyjaśnić znaczenie terminu renesans,

- opisać niektóre wątki ikonograficzne w malarstwie i rzeźbie renesansu

(mitologia, Biblia, człowiek i jego świat),

- przedstawić założenia filozofii neoplatońskiej.

Uczeń potrafi:

- przedstawić główne ośrodki sztuki renesansowej we Włoszech,

- scharakteryzować architekturę quattrocenta i cinquecenta na omówionych na

lekcjach przykładach,

- omówić wygląd renesansowego pałacu i kościoła,

- porównać kościoły gotyckie z renesansowymi,

- wymienić, zdefiniować i stosować nazwy ornamentów, i detali

architektonicznych oraz rozpoznać na ilustracjach: loggię, sklepienie

kolebkowe z lunetami, boniowanie, rustykę, pilastry w poszczególnych stylach,

gzymsy dzielące i gzyms wieńczący, konsolę architektoniczną, kasetony, tralki,

groteskę, ornament kandelabrowy, panoplia, ornament okuciowy, perspektywę

linearną, powietrzną i malarską,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: antropocentryzm, laicyzacja,

alegoria, technika olejna, sfumato, malarstwo iluzjonistyczne,

- omówić twórczość najwybitniejszych rzeźbiarzy epoki,

- wskazać wpływ Giotta di Bondone i malarzy trecenta na rozwój malarstwa

renesansowego,

- wskazać nowe, popularne motywy ikonograficzne: Dawid, Maesta, św.

Franciszek, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Adoracja pasterzy, Ostatnia

wieczerza, Biczowanie, św. Sebastian oraz ich źródła,

- scharakteryzować twórczość malarzy wczesnego i dojrzałego renesansu,

- omówić życie i twórczość najwybitniejszych artystów włoskiego renesansu,

- omówić malarstwo weneckich kolorystów XVI w,

- rozpoznać i przeprowadzić analizę dzieł sztuki:

Filippo Brunelleschi - katedra we Florencji, Ospedale degli Innocenti

- Test pisemny:

o Architektura

renesansu we

Włoszech,

o Rzeźba renesansu we

Włoszech,

o Malarstwo renesansu,

szkoła florencka,

o Malarstwo renesansu,

szkoła wenecka,

o Malarstwo renesansu

w Niderlandach,

o Malarstwo renesansu

w Niemczech,

o Sztuka renesansu w

Polsce,


architektury, rzeźby

i malarstwa renesansowego,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:



renesansową,

o życie i twórczość

Leonarda da Vinci lub

Rafaela Santi lub

Michała Anioła,

o wyszukiwanie i

19

we Florencji, kościół San Lorenzo we Florencji, kaplica Pazzich we

Florencji,

Leona Battista Alberti – fasada kościoła Santa Maria Novella we

Florencji, Tempio Malatestiano w Rimini, Palazzo Ruccelai we

Florencji,

Donato Bramante – kościół Santa Maria delle Grazie w Mediolanie,

Tempietto w Rzymie, plan Bazyliki św. Piotra na Watykanie,

Michał Anioł – Bazylika św. Piotra na Watykanie, Biblioteka

Laurenziana we Florencji,

Andrea Palladio - Villa Rotonda w Vincenzie, kościół Il Redentore w

Wenecji, Teatro Olimpico w Vicenzie,

Lorenzo Ghiberti – II drzwi baptysterium florenckiego, (scena z

Ofiarowaniem Izaaka), III Drzwi do baptysterium florenckiego,

Donatello – Dawid, posąg konny Gattamelaty w Padwie,

Andrea del Verrocchio - Dawid, Posąg konny Colleoniego w Wenecji,

Chrystus i niewierny Tomasz we Florencji,

Michał Anioł - Dawid, Pieta z bazyliki św. Piotra na Watykanie,

Mojżesz, nagrobek Medyceuszy we Florencji, Pieta Rondanini,

Rodzina della Robbia - płaskorzeźby niemowląt z Ospedale degli

Innocenti we Florencji,

Simone Martini – Zwiastowanie

Cimabue – Maesta, Tronująca Madonna a Dzieciątkiem, aniołami i św.

Franciszkiem,

Giotto: freski z kaplicy Scrovegnich w Padwie (Spotkanie Joachima i

św. Anny, Zwiastowanie św. Annie, Pocałunek Judasza), freski z

Asyżu: Kazanie do ptaków,

Tommaso Masaccio - Trójca Święta, Wygnanie z raju, Grosz

czynszowy we Florencji,

Paolo Uccello- Bitwa pod San Romano, Św. Jerzy walczacy ze

smokiem,

Fra Angelico – Zwiastowanie we Florencji,

Fra Filippo Lippi – Madonna z Dzieciątkiem,

Domenico Ghirlandaio – Narodziny Marii, Starzec z wnukiem,

Piero della Francesca – Zmartwychwstanie, Biczowanie, portrety

Montefeltrów,

Andrea Mantegna- iluzjonistyczny plafon Camera degli Spozi w

Mantui, Martwy Chrystus,


pisarzy, filozofów i

artystów na temat

sztuki i twórczości,

o muzea i ich zbiory

sztuki renesansowej,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. Na czym polegała i

jaki miała charakter

inspiracja antykiem w

architekturze Włoch.

Odpowiedź uzasadnij

na trzech wybranych

przykładach.

2. Na trzech

wybranych

przykładach dzieł

odpowiedz na pytanie,

na czym polegał

renesans antyku w

malarstwie włoskim?

3. Na trzech

wybranych

przykładach dzieł

malarskich wykaż ,

jak kształtował się

stosunek do natury

artystów włoskich.



temat:

1. Pojęcia i terminy, detale

architektoniczne związane ze

sztuką renesansu.

2. Porównanie renesansowej i

gotyckiej architektury.

20

Sztuka XV i XVI wieku w Niderlandach:

- architektura manierystyczna w Niderlandach:

ratusz w Antwerpii

- malarstwo niderlandzkie XV i XVI w: Jan van

Eyck, Rogier van der Weyden, Hans Memling,

Hieronim Bosch, Peter Bruegel.

Sandro Bottticelli - Madonna Magnificat, Powracająca Judyta,

Primavera, Narodziny Wenus,

Leonardo da Vinci - Madonna w grocie (dwie wersje), Ostatnia

Wieczerza w Mediolanie, Dama z gronostajem, Mona Liza, Święta

Anna Samotrzeć,

Rafael Santi - Piękna Ogrodniczka, Madonna Sykstyńska, Szkoła

ateńska, Portret Leona X,

Michał Anioł - freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, Sąd

Ostateczny,

Giovanni Bellini – Sacra Conversazione,

Giorgione - Koncert wiejski, Śpiąca Wenus, Burza,

Tycjan - Miłość ziemska i niebiańska, Wniebowzięcie, Pieta, Wenus z

Urbino, Flora, Alegoria życia ludzkiego, Karol V na koniu, portret

papieża Pawła III z nepotami,

Paolo Veronese - Uczta w Kanie Galilejskiej,

Tintoretto - Ostatnia Wieczerza.

Uczeń potrafi:

- omówić architekturę manierystyczną w Niderlandach,

- scharakteryzować malarstwo XV i XVI wieku w Niderlandach,

- omówić twórczość Jan van Eycka, Hieronima Boscha i Petera Bruegela,


Jan van Eyck – Ołtarz Gandawski, Małżeństwo Arnolfinich, Madonna

kanclerza Rolin,

Rogier van der Weyden – Sąd Ostateczny, Tryptyk Chrystus na

krzyżu, Zdjęcie z krzyża,

Hans Memling– Sąd Ostateczny,

Hieronim Bosch – Ogród rozkoszy ziemskich, Kuszenie św.

Antoniego, Wóz siana, Niesienie krzyża, Stół mądrości,

Pieter Bruegel Starszy – Kraina lenistwa, Zabawy dziecięce, Ślepcy,

Wesele chłopskie, Wieża Babel, Walka karnawału z postem, cykl Pory

roku: Myśliwi na śniegu, Upadek Ikara.

3. Twórczość Michała Anioła.

4. Porównanie renesansowej i

gotyckiej rzeźby.

5. Twórczość Sandra

Botticellego.

6. Twórczość Leonarda da

Vinci.

7. Twórczość Rafaela Santi.

8. Twórczość Tycjana.

9. Twórczość Jana van Eycka.

10. Twórczość Hieronima

Boscha.

11. Twórczość Petera

Bruegela.

12. Twórczość Albrechta

Durera.

13. Porównanie renesansowego

i gotyckiego malarstwo.

14. Twórczość El Greca.

15. Renesans na Wawelu.

16. Rzeźba nagrobna okresu

renesansu w Polsce.

17. Porównanie polskiej rzeźby

sepulkralnej w okresie

renesansu i gotyku.

18. Filozofia a sztuka w

renesansie.

21

Malarstwo niemieckie XVI w:

- artysta przełomu: Matthias Grunewald,

- rola Albrechta Dűrera w rozwoju sztuki

niemieckiej,

- malarstwo i grafika w dziełach artystów

niemieckich (Lucasa Cranacha i Hansa Holbeina).

Sztuka renesansowa i manierystyczna we

Francji:

- architektura rezydencjonalna w XVI-wiecznej

Francji: zamki w dolinie Loary, zamek w

Chambord,

- szkoła z Fontainebleau.

Manieryzm:

- znaczenie terminu manieryzm; czas trwania i

zasięg terytorialny,

- ogólna charakterystyka kierunku i jego cechy,

- architektura manierystyczna na wybranych

przykładach,

- rzeźba manierystyczna na przykładzie dzieł

Giovanniego da Bologna,

- manierystyczne malarstwo we Włoszech:

Parmigiannino, Pontormo, Giuseppe Arcimboldo,

- twórczość Domenica Theotokopulosa (El Greca).

Uczeń potrafi:

- określić rolę twórczości Albrechta Dűrera dla malarstwa niemieckiego,

- przedstawić twórczość innych artystów niemieckich,


Matthias Grünewald – Ołtarz z Isenheim,

Albrecht Dürer – Autoportret (jako Chrystus), Melancholia, graficzna

wersja Adama i Ewy, Czterech jeźdźców Apokalipsy, Młody królik,

Hans Holbein Młodszy – portret Henryka VIII, Ambasadorowie,

Lucas Cranach Starszy – Wenus i Amor, portret Marcina Lutra.

Uczeń potrafi:

- opisać architekturę rezydencjonalną we Francji,

- scharakteryzować szkołę Fontainebleau,


szkoła Fontainebleau – Diana łowczyni,

Francois Clouet – Franciszek I,

zamek w Chambord.

Uczeń potrafi:

- wyjaśnić termin manieryzm i wskazać cechy stylu w malarstwie, rzeźbie i

architekturze,

- określić charakter i czas trwania manieryzmu,

- scharakteryzować sztukę manierystyczną we Włoszech na omówionych na

lekcjach przykładach z architektury, rzeźby i malarstwa,

- omówić życie i twórczość El Greco,

- omówić ewolucję malarstwa renesansowego od protorenesansu do weneckich

kolorystów,


El Greco – Pogrzeb hrabiego Orgaza, Zwiastowanie, Zesłanie Ducha

Świętego, Widok Toledo, Laokoon,

Jacopo Pontormo – Nawiedzenie,

Parmigianino – Madonna z długą szyją,

Giuseppe Arcimboldo – Wiosna, Lato, Jesień, Zima,

Agnolo Bronzino – Zwycięstwo czasu nad miłością,

Giovanni da Bologna – Porwanie Sabinek, Merkury,

22

Renesans w Polsce:

- warunki rozwoju sztuki, mecenat artystyczny

Jagiellonów,

- główne ośrodki sztuki renesansowej,

renesans na Wawelu (dzieła Franciszka

Florentczyka, Bartolomea Berecciego, Benedykta z

Sandomierza, Santi Gucciego),

- charakterystyka architektury świeckiej (sukiennice

krakowskie, ratusz w Poznaniu, zabudowa

Zamościa,); renesansowe zamki w Polsce,

architektura sakralna (renesans lubelski),

- rzeźba sepulkralna Berrecciego, Santiego

Gucciego i Michałowicza z Urzędowa,

- portret na przykładzie konterfektu Stefana

Batorego autorstwa Marcina Kobera,

- malarstwo miniaturowe na przykładzie Kodeksu

Baltazara Bohema oraz rzemiosło artystyczne na

przykładzie arrasów wawelskich,

- architektura manierystyczna (kamienice w

Kazimierzu Dolnym, Gdańsku, Kaplica Firlejów w

Bejscach, Kaplica Boimów we Lwowie),

- sztuka renesansu w Tarnowie: przebudowa ratusza,

nagrobki: Barbary z Rożnowa Tarnowskiej, Jana i

Krzysztofa Tarnowskich, Barbary z Tęczyńskich

Tarnowskiej i Trzech Janów.

Benvenuto Cellini – Perseusz, Solniczka Franciszka I,

- przeprowadzić analizę porównawczą malarstwa renesansowego w

poszczególnych wiekach oraz krajach,

- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł renesansowych z

malarstwem manierystycznym,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł architektonicznych, rzeźbiarskich i

malarskich renesansu i gotyku,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych rzeźbiarskich i malarskich dzieł

renesansowych w Europie: np. Galeria Uffizi we Florencji, Luwr w Paryżu,

Gallerie dell’Accademia w Wenecji, Muzeum Prado w Madrycie, Galeria

Malarstwa w Madrycie, Stara Pinakoteka w Monachium.

Uczeń potrafi:

- przedstawić warunki rozwoju i czas trwania renesansu w Polsce,

- opisać, jak rozwijał się renesans w Polsce,

- wymienić, definiować i stosować terminy: attyka, poza sansowinowska,


Franciszek Florentczyk, oprawa nagrobka Stefana Batorego w katedrze

na Wawelu,

Bartolomeo Berrecci – zamek na Wawelu (krużganki, renesansowe

wnętrza), kaplica Zygmuntowska (bryła, plan, wnętrze), nagrobek

Zygmunta Starego, postać Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej,

Sale wawelskie – Sala poselska,

Santi Gucci – zamek w Baranowie (plan, bryła, dziedziniec), nagrobek

Zygmunta Augusta, nagrobek Anny Jagiellonki,

Bernardo Morando - Zamość (plan i widok ogólny na ratusz oraz

kamienice),

Giovanni Battista di Quadro z Lugano - ratusz w Poznaniu (bryła),

kamienice braci Przybyłów w Kazimierzu Dolnym (elewacje),

Jan Maria Padovano – attyka krakowskich Sukiennic, przebudowa

ratusza w Tarnowie, nagrobek Tarnowskich w katedrze w Tarnowie,

Arrasy wawelskie z kolekcji Zygmunta Augusta,

Portret Anny Jagiellonki i Stefana Batorego Marcina Kobera,

Kodeks Baltazara Bohema – miniatura u ludwisarza,

Antoni van Opbergen – Wielki Arsenał w Gdańsku (fasada)

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł renesansowych w Polsce:

23

np. Kaplica Zygmuntowska oraz zamek wawelski w Krakowie, Muzeum

Narodowe w Gdańsku, katedra w Tarnowie.

Sztuka epoki baroku we Włoszech, Francji,

Flandrii, Holandii, Hiszpanii, Niemczech i w

Polsce:

Barok we Włoszech:

- geneza i zasięg czasowy stylu, wpływ

kontrreformacji na rozwój nowych form w sztuce,

- barok: styl, epoka czy kierunek – problemy z

zakresu klasyfikacji, geneza nazwy stylu,

- architektura jezuicka na przykładzie Il Gesu w

Rzymie, nowe formy w architekturze na przykładzie

dzieł Carla Maderny, Francesca Borrominiego i

Gianlorenza Berniniego,

- rzeźbiarskie dzieła Berniniego,

- malarstwo włoskie: Caravaggio i jego znaczenie

dla malarstwa barokowego, malarstwo

iluzjonistyczne: Andrea del Pozzo, caravaggioniści

włoscy (Artemizja Gentileschi).

Uczeń potrafi:

- określić warunki rozwoju, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki epoki

baroku,

- omówić wpływ Soboru Trydenckiego na rozwój barokowej architektury

sakralnej,

- omówić architekturę sakralną baroku na przykładzie kościoła Il Gesu w

Rzymie oraz innych kościołów włoskich,

- porównać wnętrza, fasadę i dekorację kościołów renesansowych i

barokowych,

- rozróżnić znaczenia pojęcia baroku rozumianego jako styl, epoka i postawa,

- odróżnić styl barokowy od baroku klasycyzującego,

- scharakteryzować ogólnie trendy w estetyce XVII wieku,

- scharakteryzować twórczość Berniniego i Borrominiego,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: gzyms gierowany, multiplikacja,

iluzjonizm, kartusz, ornament chrząstkowo – małżowinowy, ornament

lambrekinowy, girlanda, teatralizacja, figura serpentinata, maniera tenebrosa,

- wskazać popularne motywy ikonograficzne w sztuce barokowej oraz ich

źródła: Judyta i Holofernes, Maria Magdalena, Podniesienie krzyża, Zdjęcie z

krzyża, Złożenie do grobu, Ekstaza św. Franciszka czy św. Teresy, Bachus,

Trzy Gracje, Amor, Apollo i Dafne,

- omówić życie i twórczość Caravaggia,

- omówić zjawisko caravaggionizmu w sztuce,


Jacopo da Vignola, plan kościoła Il Gesu w Rzymie

Giacomo della Porta, fasada kościoła Il Gesu w Rzymie (też wnętrze)

Carlo Maderna – fasada bazyliki św. Piotra na Watykanie w Rzymie,

Gianlorenzo Bernini - plac i kolumnada przed Bazyliką św. Piotra na

Watykanie w Rzymie (plan, bryła), Schody Królewskie na Watykanie,

kościół San Andrea na Kwirynale (fasada, plan), Konfesja nad grobem

św. Piotra i Tron św. Piotra oraz Nagrobek papieża Urbana VIII w

- Test pisemny:

o Architektura

i rzeźba barokowa we

Włoszech,

o Architektura baroku

we Francji,

o Malarstwo baroku we

Włoszech

i Flandrii,

o Malarstwo baroku w

Holandii,

o Malarstwo baroku we

Francji i Hiszpanii,

o Malarstwo rokoka,

o Sztuka baroku w

Polsce,


dzieł architektonicznych,

rzeźbiarskich i malarskich

epoki baroku,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:


i pojęcia z zakresu

sztuki barokowej,

o wyszukiwanie i

24

Sztuka epoki baroku we Francji:

- specyfika barokowej sztuki francuskiej,

- Vaux-le-Vicomte nowym przykładem rezydencji

francuskich,

- nurt klasycyzujący w architekturze (styl Ludwika

XIV, przebudowa Wersalu, wschodnia fasada

Luwru, nowy typ ogrodu),

- nurt stylu barokowego (na przykładzie Val-de-

Grace w Paryżu),

- malarstwo (portret oficjalny Hyacinthe Rigauda,

malarstwo klasycyzujące Nicolasa Poussina i

Claude Lorraina; nurt barokowy w dziełach

Georgesa de La Tour oraz braci Le Nain).

bazylice św. Piotra na Watykanie w Rzymie, Dawid, Apollo i Dafne,

Ekstaza św. Teresy, Fontanna Czterech Rzek,

Francesco Borromini - kościół San Carlo alle Quatro Fontane w

Rzymie (plan, fasada), kościół San Ivo w Rzymie (plan, fasada),

Baldassare Longhena - kościół Santa Maria delle Salute w Wenecji

(plan, bryła),

Nicole Salvi – Fontanna Di Trevi,

Michelangelo Merisi da Caravaggio –cykl obrazów ze św. Mateuszem

z kaplicy Contarelli w San Ligi dei Francesci w Rzymie, Złożenie do

grobu, Wieczerza w Emaus, Śmierć Matki Boskiej, Dawid z głową

Goliata, Nawrócenie Szawła, Męczeństwo św. Piotra, Chrystus i

niewierny Tomasz, Judyta ścinająca głowe Holofernesa, Chłopiec

ugryziony przez jaszczurkę,

Artemisia Gentileschi - Judyta i Holofernes,

Andrea del Pozzo – freski z kościoła św. Ignacego w Rzymie.

Uczeń potrafi:

- omówić założenie Vaux-Le-Vicomte (jako przykładu nowej rezydencji

francuskiej),

- scharakteryzować nurt klasycyzujący w architekturze czasów Ludwika XIV

na przykładzie Wersalu oraz wschodniej fasady Luwru,

- omówić francuskie założenia ogrodowe,

- scharakteryzować na wybranych przykładach malarstwo i rzeźbę czasów

Ludwika XIV,

- scharakteryzować teórczość Nicolasa Poussina, Clauda Lorraina oraz t

Georgesa de la Toura,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: barok klasycyzujący, „entre cour

et jardin”, ryzalit, mansarda, porte – fenetre, sztafaż,


Charles le Brun, Louis le Vau - pałac Vaux le Vicomte (plan, bryła),

Francis Mansart, kościół Val – de - Grace w Paryżu,

Charles le Brun, Louis le Vau, Andre le Notre, Jules Hardouin-

Mansart - Wersal, (pałac wraz z założeniem ogrodowym, plan, bryła,

elewacja frontowa i ogrodowa, Galeria Zwierciadlana),

Claude Perrault - wschodnia fasada Luwru,

François Girardon - Apollo z nimfami (Wersal, ogród)

Jules Hardouin-Mansart - kościół des Invalides w Paryżu (plan, bryła),



artystów na temat

wiary, sztuki,

twórczości,

o muzea i ich zbiory

sztuki barokowej,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. Na trzech

wybranych

przykładach dzieł

wyjaśnij różnice

między antycznym,

renesansowym a

barokowym

traktowaniem bryły

budowli oraz detali

architektonicznych.

2. Nie tylko motyw

„vanitas”

(przemijania, śmierci)

w rzeźbie nagrobnej.

Przedstaw programy

ideowe

i formalne

nagrobków,

dobierając trzy

przykłady dzieł z

różnych epok.

3. Na czterech

wybranych

przykładach dzieł

scharakteryzuj

zjawisko

caravaggionizmu w

malarstwie

europejskim.

4. Analizując treść

25

Barok na Północy Europy:

Malarstwo flamandzkie:

- cechy charakterystyczne,

- życie i twórczość Piotra Pawła Rubensa, jego

uczniowie,

- martwa natura i pejzaż w malarstwie flamandzkim,

Malarstwo holenderskie:

- wpływ religii protestanckiej na kształtowanie się

sztuki holenderskiej,

- malarstwo holenderskie - cechy charakterystyczne,

- życie i twórczość Rembrandta van Rijn,

- twórczość „małych mistrzów”: Adriaen van

Ostade, Frans Hals, Gerard Terborch, Jacob van

Ruisdael, Jan Steen, Jan Vermeer van Delft, Paweł

Potter, Filip Wouwerman, Pieter de Hooch,

Salomon van Riusdael, Willem Claesz Heda,

Willem van de Velde,

- symbolizm w malarstwie flamandzkim i

holenderskim (koncepcja vanitas, znaczenie

rekwizytów).

Nicolas Poussin - Et in Arcadia Ego, Święta rodzina na schodach,

Pogrzeb Fokiona, Orfeusz i Eurydyka,

Claude Lorrain - Lądowanie Kleopatry w Tarsie, Odjazd św. Urszuli,

Georges de la Tour - Znalezienie ciała św. Sebastiana, Pracownia

stolarska św. Józefa, Sen św. Józefa, Św. Maria Magdalena pokutująca

(z lustrem),

Hyacinthe Rigaud : Ludwik XIV w stroju koronacyjnym,

Bracia Le Nain – Portret rodziny chłopskiej.

Uczeń potrafi:

- scharakteryzować symbolizm w twórczości malarzy holenderskich i

flamandzkich XVII i XVIII w, przedstawić koncepcję vanitatywną w

twórczości malarzy epoki baroku,

- wskazać, w jaki sposób styl życia i religia wpłynęła na twórczość malarzy

holenderskich i flamandzkich,

- omówić życie i twórczość Piotra Pawła Rubensa,

- omówić twórczość uczniów Rubensa: Antona van Dycka, Jacoba Jordaensa,

Fransa Snydersa,

- scharakteryzować motyw scen rodzajowych w malarstwie flamandzkim na

przykładzie twórczości Adriaena Brouwera i Davida Teniersa,

- omówić życie i twórczość Rembrandta van Rijna,

- scharakteryzować malarstwo holenderskie: Adriaena van Ostade, Fransa

Halsa, Gerard Terborcha, Jacoba van Ruisdaela, Jana Steena, Jana Vermeera

van Delft, Pawła Pottera, Filipa Wouwermana, Pietera de Hoocha, Salomona

van Riusdael, Willema Claesza Hedy, Willema van de Velde,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: „rubensowskie” kształty, „mali

mistrzowie”, portret psychologiczny, animalista, marynista, vanitas, „memento

mori”, bodegone,


Pieter Paul Rubens - Autoportret z Izabelą Brandt, Podniesienie

Krzyża, Zdjęcie z krzyża z Antwerpii, Porwanie córek Leukippa,

Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii, Wenus z lustrem,

Krajobraz z tęczą, Trzy Gracje, Helena Fourment w futrze,

Jacob Jordaens - Król pije,

Anton van Dyck - Portret Karola I na łowach,

Frans Snyders – Spiżarnia,

i formę trzech

dowolnie wybranych

dzieł wykaż

różnorodność

stylistyczną epoki

baroku.



temat:

1. Kościół Il Gesu w Rzymie –

bryła, konstrukcja, plan,

wnętrze, dekoracja.

2. Porównanie barokowej i

renesansowej architektury.

3. Twórczość Gianlorenza

Berniniego.

4. Porównanie barokowej i

renesansowej rzeźby.

5. Caravaggio i

caravaggioniści.

6. Wersal – bryła, konstrukcja,

plan, wnętrza, dekoracja,

ogrody.

7. Twórczość Nicolasa

Poussina.

8. Życie i twórczość Piotra

Pawła Rubensa.

9. Życie i twórczość

Rembrandta van Rijna.

10. Twórczość Diego

Velazqueza.

11. Porównanie barokowego i

renesansowego malarstwa.

12. Sztuka rokoka.

26

Sztuka barokowa w Hiszpanii:

- churriqueryzm w architekturze hiszpańskiej,

- malarstwo Diego Velazqueza,

- wybrane zagadnienia w twórczości Jose de Ribery,

Estebana Murilla, Francisco de Zurbarana.

Adriaen Brouwer – Chłopi grający w karty,

David Teniers – Palacze tytoniu,

Rembrandt Hermesz van Rijn – Lekcja anatomii doktora Tulpa,

Wymarsz strzelców, Zdjęcie z krzyża, Powrót syna marnotrawnego,

Pejzaż z miłosiernym Samarytaninem, Danae, Hendrijke kąpiąca się w

rzece, Portret Tytusa, Autoportret – Rembrandt jako apostoł Paweł,

Autoportret z Saskią na kolanach, Krajobraz z trzema krzyżami

(grafika),

Adriaen van Ostade – Chłopi w tawernie,

Frans Hals - Regentki domu starców w Haarlemie, Wesoły bibosz,

Czarownica z Haarlemu (Stara pijaczka),

Gerard Terborch – Napomnienie ojcowskie,

Jacob van Ruisdael - Młyn koło Wijk,

Jan Steen - Zwariowane gospodarstwo, Miłosna propozycja,

Jan Vermeer van Delft - Czytająca list (z Drezna), Kobieta ważąca

perłę, Widok Delft, Alegoria malarstwa, Koronczarka, Nalewająca

mleko,

Paweł Potter – Pejzaż z krowami,

Filip Wouwerman – Pejzaż z końmi,

Peter de Hooch - Kobieta z dzieckiem u wejścia do spiżarni,

Willem Claesz Heda - Martwa natura (Śniadanie), Martwa natura z

przewróconym kielichem,

Willem van der Velde – Wystrzał armatni.

Uczeń potrafi:

- na wybranych przykładach scharakteryzować termin churriqueryzm,

- omówić życie i twórczość Diego Velazqueza,

- scharakteryzować malarstwo hiszpańskie na przykładach dzieł Jose de Ribery,

Estebana Murillo, Francisco de Zurbarana,


Churriguera: ołtarz w San Esteban w Salamance,

Diego Rodriguez de Silva y Velazquez - Panny dworskie (Las

Meninas), Infantka Małgorzata, Poddanie Bredy, Prządki, Portret

papieża Innocentego X, Wenus z lustrem, Portret Filipa IV,

Pomyleniec Calabacillas, Stara kucharka, Nosiwoda,

Jose de Ribera – Męczeństwo św. Bartłomieja,

Esteban Bartolome Murillo – Immaculata, Dzieci z melonem i

13. Kościół śśw. Piotra i Pawła

w Krakowie – bryła,

konstrukcja, plan, wnętrze,

dekoracja.

14. Filozofia baroku.

15. Moda barokowa.

16. Muzyka barokowa.

27

Barok w krajach niemieckich:

- sytuacja polityczna w krajach niemieckich w XVII

i XVIII wieku,

- działalność Fischera von Erlach na przykładach

Schonbrunn i kościoła Karola Boromeusza w

Wiedniu.

Rokoko w Europie:

- czas trwania oraz warunki społeczne i polityczne,

- styl Ludwika XV

- ogólna charakterystyka architektury i wystroju

wnętrz, ornamentyka rokoka na wybranych

przykładach (Hôtel de Soubise, Sanssoucci, kościół

Vierzehnheiligen, Zwinger)

- malarstwo Antoine’a Watteau, Francoisa

Bouchera, Honore Fragonarda,

- twórczość Jeana Battiste Chardin,

- rzeźba rokokowa na przykładach dzieł Falconeta,

- malarstwo angielskie XVIII w na przykładowych

dziełach Gainsborougha, Reynoldsa, Hogharta,

- malarstwo weneckie XVIII w, wybrane dzieła

Tiepolo.

winogronami, Stara kobieta iskająca chłopca,

Francisco da Zurbaran – Św. Franciszek medytujący, Martwa natura z

czterema naczyniami.

Uczeń potrafi:

- przedstawić sytuację polityczną krajów niemieckich w XVII w. i omówić

najważniejsze realizacje architektoniczne tych czasów,

- scharakteryzować twórczość Fischera von Erlach na przykładach Schonbrunn

i kościoła Karola Borromeusza w Wiedniu,


Johann Bernhard Fisher von Erlach - kościół św. Karola Boromeusza

w Wiedniu (fasada, plan, wnętrze), pałac Schönbrunn w Wiedniu.

Uczeń potrafi:

- przedstawić genezę i warunki społeczne, i polityczne rozwoju rokoka,

- wymienić, zdefiniować i rozpoznać następujące ornamenty: rocaille, koguci

grzebień,

- wymienić, zdefiniować i stosować następujące terminy: rocaille, fete galante,

fete champetre, chinoiserie,

- omówić styl Ludwika XV na przykładzie Hôtel de Soubise,

- scharakteryzować twórczość Antoine’a Watteau, Francoisa Bouchera, Honore

Fragonarda we Francji, Jana Piotra Norblina w Polsce,

- omówić twórczość Jeana Battiste Chardin,

- przedstawić główne zagadnienia rzeźby rokokowej na przykładach dzieła

Falconeta,

- przedstawić specyfikę portretowego malarstwa angielskiego XVIII w na

przykładowych dziełach Gainsborough, Reynoldsa, Hogharta,

- scharakteryzować iluzjonistyczne malarstwo weneckie XVIII w na

wybranych dziełach Tiepolo,


ornament rocaille,

Gabriel Germain Boffrand - hotel Soubise w Paryżu (wnętrze z

Salonem Księżniczki),

Antoine Watteau - Odjazd na Cyterę, Szyld Gersainta, Gilles,

François Boucher - Kąpiel Diany, Toaleta Wenus, Markiza de

Pompadour,

Jean-Honore Fragonard – Huśtawka,

28

Barok i rokoko w Polsce:

- ramy czasowe, warunki rozwoju sztuki,

- mecenat królewski, magnacki i kościelny,

- architektura: styl jezuicki (w kościołach

śś. Piotra i Pawła w Krakowie), architektura

sakralna, rezydencje królewskie i magnackie (np.

Krzyżtopór, Podhorce i Łańcut); barok w

architekturze warszawskiej (np. Zamek Królewski,

pałac w Wilanowie, kościoły warszawskie), nurt

klasycyzujący w twórczości Tylmana z Gameren,

- barokowe wnętrza (np. kościoła św. Anny w

Krakowie),

- sarmatyzm i orientalizacja smaku,

- malarstwo: portret sarmacki (zbiory Muzeum

Okręgowego w Tarnowie), portret trumienny, dzieła

Daniela Szultza i Jerzego Siemiginowskiego

- rzeźba na przykładzie Kolumny Zygmunta i

nagrobka Krzysztofa i Zofii Ostrogskich w katedrze

w Tarnowie Jana Pfistera.

Jan Piotr Norblin – Towarzystwo na wycieczce w parku,

Jean-Baptiste Simeon Chardin - Modlitwa przed posiłkiem, Stół

kredensowy, Palarnia tytoniu, Słój z oliwkami,

Balthasar Neumann - kościół Vierzehnheiligen (fasada, plan, wnętrze),

Matthaus Daniel Pöppelmann - Zwinger w Dreźnie,

Georg Wenceslas von Knobelsdorff - pałac Sanssouci w Poczdamie

(salon muzyczny),

Etienne Maurice Falconet - pomnik Piotra I w Petersburgu,

Gianbattista Tiepolo - freski w pałacu biskupim w Würzburgu,

Thomas Gainsborough - Robert Andrews z żoną, Błękitny chłopiec,

Poranna przechadzka

Sir Joshua Reynolds - Portret Nelly O`Brien,

William Hogarth - W salonie pani z cyklu Modne małżeństwo (wersja

olejna i graficzna).

Uczeń potrafi:

- scharakteryzować warunki rozwoju sztuki barokowej w Polsce,

- wymienić etapy rozwoju stylu barokowego w Polsce,

- zdefiniować pojęcie sarmatyzmu, tańca śmierci, palazzo in forteca,

- zanalizować architekturę jezuicką na przykładzie kościoła śś. Piotra i Pawła w

Krakowie; rezydencjonalną na przykładach pałaców w Podhorcach, Ujeździe i

Łańcucie,

- scharakteryzować architekturę Warszawy czasów baroku i rokoka,

- omówić nurt klasycyzujący w wybranych dziełach Tylmana z Gameren,

- przedstawić typy portretów szlacheckich (sarmacki, trumienny),

- wskazać wybrane dzieła portretu sarmackiego ze zborów Muzeum

Okręgowego w Tarnowie,

- scharakteryzować twórczość Daniela Schulza i Jerzego Siemiginowskiego,

- krótko przedstawić zagadnienie rzeźby barokowej w Polsce na przykładzie

Kolumny Zygmunta i nagrobka Krzysztofa i Zofii Ostrogskich w katedrze

tarnowskiej dłuta Jana Pfistera,


Giovanni Trevano - kościół śś. Piotra i Pawła w Krakowie (fasada,

bryła, plan),

Jan Zaor, Kolegiata w Klimontowie,

Pompeo Ferrari, Kościół Filipinów w Gostyniu,

Andrea Spezza, kościół Kamedułów na Bielanach,

29

Tylman z Gameren - kościół św. Anny w Krakowie, kościół

Sakramentek w Warszawie, pałac Krasińskich w Warszawie,

Jan Trevano, Zamek Królewski w Warszawie,

Wawrzyniec Senes, Zamek Ossolińskich „Krzyżtopór” w Ujeździe,

Augustyn Locci - pałac w Wilanowie (bryła),

Anonim - portret trumienny Stanisława Woyszy,

Portret Łukasza Opalińskiego,

Daniel Schulz - portret Jana Kazimierza (w popiersiu),

Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski – Jan III pod Wiedniem,

Anonim - Taniec śmierci (z kościoła Bernardynów w Krakowie),

Clemente Molli, Agostino Locci, Daniel Tym - Kolumna Zygmunta,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł barokowych poszczególnych

artystów i krajów,

- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł barokowych

i rokokowych,

- przeprowadzić analizę porównawcza dzieł barokowych z renesansowymi,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł barokowych: np. Galeria

Borghese w Rzymie, Luwr w Paryżu, Rijksmuseum w Amsterdamie,

Królewskie Muzea w Antwerpii, National Gallery w Londynie, Muzeum Prado

w Madrycie, Muzeum Okręgowe w Tarnowie.

Sztuka neoklasycyzmu w Europie i w Polsce:

Klasycyzm w Europie zachodniej:

- geneza i czas trwania kierunku,

- odkrycia archeologiczne i ich wpływ na sztukę,

- rozwój muzealnictwa i historii sztuki,

- współistnienie neoklasycyzmu i romantyzmu,

- architektura: inspiracje antyczne, palladianizm

i architektura angielska w 2 połowie XVIII i 1

połowie XIX w, ogrody angielskie; styl empire;

- neoklasycyzm w architekturze Berlina (Schinkel,

Langhans),

- cechy stylu neoklasycznego w malarstwie,

twórczość Louisa Davida, Jeana Ingresa,

- rzeźba Antonia Canovy i Bertela Thorvaldsena.

Uczeń potrafi:

- określić charakter, czas trwania i zasięg terytorialny sztuki neoklasycznej,

- wykazać, w jaki sposób odkrycia archeologiczne wpłynęły na sztukę

neoklasyczną,

- przedstawić ogólnie nowe teorie estetyczne,

- opisać początki muzealnictwa i historii sztuki,

- wyjaśnić na czym polegało współistnienie neoklasycyzmu

i romantyzmu,

- scharakteryzować architekturę neoklasycystyczną we Francji: Petit Trianon,

kościół Sainte – Genevieve w Paryżu, projekty architektów rewolucyjnych,

sztuki empire) oraz wybrane realizacje architektoniczne w Berlinie (Altes

Museum, Brama Brandenburska),

- scharakteryzować palladianizm i ogólnie neoklasycystyczną architekturę

- Test pisemny:

o Sztuka klasycyzmu w

Europie,

o Sztuka klasycyzmu w

Polsce,


architektury, rzeźby i

malarstwa klasycystycznego,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


30

Styl stanisławowski i neoklasycyzm w Polsce:

- wydarzenia historyczne przypadające na czasy

neoklasycyzmu, rola Stanisława Kostki Potockiego,

- styl Stanisława Augusta Poniatowskiego

(rozbudowa Zamku Królewskiego i Łazienek),

- malarstwo Marcella Bacciarelliego, Canaletta, Jana

Norblina,

- architektura okresów Księstwa Warszawskiego i

Królestwa Kongresowego,

- rezydencje magnackie i architektura ogrodowa

(Puławy Czartoryskich, Arkadia koło Nieborowa),

- nowe typy budowli publicznych,

- rozwój typu polskiego dworu.

angielską oraz założenia parkowe,

- scharakteryzować malarstwo neoklasyczne na przykładzie twórczość Louisa

Davida i Jeana Ingresa,

- omówić główne założenia rzeźby neoklasycystycznej w twórczości Antonia

Canovy i Bertela Thorvaldsena,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: palladianizm, architektura

utopijna, empire,


Jacques Ange Gabriel – Petit Trianon w Wersalu (fasady),

Jean François Chalgrin – Łuk na Placu Gwiazdy w Paryżu,

Jacques-Germain Soufflot – kościół św. Genowefy w Paryżu (plan,

bryła, fasada),

Pierre Vignon: kościół św. Magdaleny w Paryżu,

Karl Friderich Schinkel – Altes Museum (plan, fasada),

Carl Gotthard Langhans – Brama Brandenburska,

Jacques-Louis David – Przysięga Horacjuszy, Śmierć Marata, Sabinki,

Śmierć Sokratesa, Portret pani Recamier, Bonaparte na przełęczy św.

Bernarda, Koronacja Napoleona, portret Stanisława Kostki

Potockiego,

Jean Auguste Dominique Ingres – Źródło, Wielka Odaliska, Łaźnia

turecka, Portret panny Riviere,

Antonio Canova – Amor i Psyche, Portret Pauliny Borghese,

Bertel Thorvaldsen – pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, pomnik

Kopernika, Ganimedes i orzeł, Jazon.

Uczeń potrafi:

- wymienić kilka ważnych wydarzeń historycznych doby klasycyzmu, wyjaśnić

znaczenie działalności Stanisława Kostki Potockiego,

- scharakteryzować sztukę czasów stanisławowskich i królewski mecenat,

- wymienić cechy i opisać styl Stanisława Augusta Poniatowskiego,

- wymienić i opisać budowle parku Łazienkowskiego oraz podać nazwiska

projektantów,

- przedstawić życie i twórczość architekta Warszawy – Dominika Merliniego,

- scharakteryzować ogólnie architekturę Warszawy czasów Księstwa

Warszawskiego i Królestwa Kongresowego,

- opisać architekturę i założenia ogrodowe XVIII wiecznych rezydencji

magnackich w Polsce (Puławy, Arkadia pod Nieborowem),

- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:


z zakresu sztuki

neoklasycznej,

o wyszukiwanie i

interpretowanie

tekstów filozofów na

temat polityki, sztuki,

filozofii,

o muzea i ich kolekcje

sztuki

klasycystycznej,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. W jaki sposób

sztuka klasycyzmu

czerpała inspiracje z

antyku? W

odpowiedzi

uwzględnij analizę

formy i treści czterech

wybranych dzieł z

różnych dyscyplin

artystycznych.

2. Na trzech

dowolnych

przykładach omów

sposoby korzystania z

architektury antycznej

w renesansie, baroku i

klasycyzmu.

3. Wykorzystując

cztery wybrane dzieła

poszukaj analogii

między malarstwem

renesansu

i klasycyzmu.


31

- opisać wygląd i rozpoznać na ilustracjach przykładowe polskie dwory z XVIII

wieku,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: filozofia mesjanistyczna, ogród

sentymentalny, replika, weduta,


Dominik Merlini – Sala Rycerska i Prospektowa w Zamku

Królewskim w Warszawie, Pałac Na wodzie w Warszawie (obie

fasady, bryła, wnętrza), pałac Królikarnia w Warszawie (plan,

elewacje),

Jan Chrystian Kamsetzer – teatr na wyspie w Łazienkach

warszawskich,

Szymon Bogumił Zug – kościół ewangelicko-augsburski w Warszawie

(plan, bryła, fasada), Arkadia koło Nieborowa,

Chrystian Piotr Aigner – kościół św. Aleksandra w Warszawie, Pałac

i park w Puławach,

Jakub Kubicki – Belweder w Warszawie (bryła),

Dwór w Śmiełowie, Stanisław Zawadzki,

Marceli Bacciarelli – portret Stanisława Augusta Poniatowskiego

z klepsydrą, Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym,

poczet królów polskich,

Bernardo Belotto (zw. Canaletto) – Kolumna Zygmunta od strony

Wisły, Krakowskie Przedmieście, Widok Warszawy od strony Pragi,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł klasycystycznych z barokowymi,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł klasycystycznych: np.

Luwr

w Paryżu, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie.


temat:

1. Sztuka a polityka w

klasycyzmie.

2. Twórczość Jacquesa Louisa

Davida.

3. Mecenat Stanisława Augusta

Poniatowskiego.

4. Porównanie malarstwa

klasycystycznego z

barokowym.

5. Moda klasycystyczna.

Sztuka XIX wieku (romantyzm, realizm,

akademizm, architektura XIX wieku):

Romantyzm w sztuce europejskiej:

- geneza kierunku i czas trwania,

- charakterystyka kierunku, style malarskie:

romantyzm barokowy, osjanowski, kontemplacyjny,

nazarenizm,

- światopogląd romantyczny,

Uczeń potrafi:

- określić genezę i czas trwania romantyzmu,

- przedstawić ogólną charakterystykę romantyzmu wraz ze stylami i ich analizą,

- przedstawić światopogląd i tendencje filozoficzne, które wpłynęły na rozwój

postawy romantyków,

- wymienić źródła inspiracji i zakres ikonograficzny malarstwa romantycznego,

- Test pisemny: malarstwo

romantyzmu w Europie i w

Polsce,


malarstwa romantycznego,

32

- związki plastyki z innymi dziedzinami sztuki

(literatura i muzyka),

- twórczość malarzy francuskich: Theodore

Gericault i Eugene Delacroix,

- życie i twórczość Francisca Goi – artysty przełomu

wieków,

- malarstwo angielskie: John Constable, William

Turner, William Blake, Henri Füssli,

- twórczość Caspara Davida Friedricha,

- malarstwo polskie: Piotr Michałowski,

- rzeźba w okresie romantyzmu: Francois Rude –

Marsylianka.

- scharakteryzować twórczość romantycznych malarzy francuskich: Theodore

Gericault i Eugene Delacroix,

- przedstawić życie i twórczość Goi, scharakteryzować techniki graficzne,

którymi posługiwał się Goya, zwłaszcza techniki metalowe,

- scharakteryzować twórczość przedstawicieli malarstwa romantycznego w

Anglii i Niemczech: Williama Blake, Henri’ego Füssli, Caspara Davida

Friedricha,

- scharakteryzować angielskie malarstwo pejzażowe na przykładach dzieł Johna

Constable, Williama Turnera,

- opisać romantyczne malarstwo w Polsce, głównie twórczość Piotra

Michałowskiego,

- omówić cechy rzeźby romantycznej na przykładzie Marsylianki Francois

Rude’a,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: osjanizm, panteizm, impast,

litografia, akwaforta, akwatinta, „druk iluminowany”,


Théodore Géricault - Tratwa Meduzy, Oficer szaserów,

Eugène Delacroix - Dante i Wergiliusz w piekle, Wolność wiodąca lud

na barykady, Śmierć Sardanapala, Masakra na Chios, Kobiety

algierskie, Portret Chopina,

Francisco Goya y Lucientes – Parasolka, Maja naga, Maja ubrana,

Rozstrzelanie powstańców madryckich, Autoportret (w wieku

dojrzałym), Portret księżnej Alba z 1785 r, Rodzina Karola IV, Saturn

pożerający swe dzieci, Gdy rozum śpi budzą się potwory (akwaforta z

akwatintą z cyklu Kaprysy),

Caspar David Friedrich – Podróżnik po morzu chmur, Mężczyzna i

kobieta zapatrzeni w księżyc, Opactwo w dębowym lesie, Mnich nad

brzegiem morza, Krzyż w górach, Kredowe skały Rugii, Zatonięcie

statku Nadzieja,

John Constable - Wóz siana, Katedra w Salisbury , Studium chmur,

Joseph William Turner - Szybkość, para, deszcz, Ostatnia droga

Téméraire’a, Burza śnieżna, Zachód słońca nad jeziorem,

William Blake – Urizen stwarzający wszechświat, Ilustracja do

Jerozolimy,

Johann Heinrich Fűssli - Koszmar (Nocne mary),

Piotr Michałowski – Seńko, Napoleon na siwym koniu, Bitwa pod

Somosierrą,

François Rude - Wymarsz ochotników (Marsylianka),

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- zadanie domowe:


związane z

malarstwem

romantycznym,

o wyszukiwanie i

interpretowanie

tekstów artystów na

temat sztuki i

twórczości,

o muzea i ich kolekcje

sztuki romantycznej,



temat:

1. Twórczość Eugena

Delacroix.

2. Twórczość Francisca Goi.

3. Twórczość Caspara Davida

Friedricha.

4. Twórczość Williama

Turnera.

5. Życie i twórczość Piotra

Michałowskiego.

6. Muzyka romantyczna.

33

Prerafaelici:

- charakterystyka i działalność pierwszej grupy

bractwa angielskich prerafaelitów.

Sztuka oficjalna XIX wieku:

- czas trwania, miejsce powstania kierunku,

- cechy akademizmu,

- akademizm w malarstwie i rzeźbie.

Realizm w malarstwie europejskim:

- charakterystyka kierunku, czas i miejsce jego

powstania,

- realizm w malarstwie francuskim: Gustave

Courbet, Jean Baptiste Camille Corot, Francois

Millet,

- między romantyzmem a realizmem - Honore

Daumier,

- twórczość barbizończyków,

- realizm w malarstwie rosyjskim: Ilia Riepin

- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł romantyzmu w

poszczególnych krajach,

- przeprowadzić analizę porównawczą malarskich dzieł romantycznych

i klasycystycznych,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł romantycznych: np. Prado

w Madrycie, National Gallery w Londynie, Muzeum Narodowe w Krakowie.

Uczeń potrafi:

- określić czas działalności i źródła inspiracji grupy prerafaelitów,

- wymienić przedstawicieli bractwa i przykłady ich dzieł,


John Everett Millais – Ofelia,

Dante Gabriel Rossetti – Zwiastowanie,

Edward Burne-Jones – Złote schody,

William Holman Hunt – Przebudzone sumienie.

Uczeń potrafi:

- ukazać tło rozwoju akademizmu i wymienić cechy kierunku,

- wymienić przedstawicieli akademizmu w Europie i w Polsce,


Alexandre Cabanel – Narodziny Wenus,

William – Adolphe Bouguereau - Narodziny Wenus,

Henryk Siemiradzki – Dirce chrześcijańska, Pochodnie Nerona,

Kurtyna Teatru Słowackiego w Krakowie.

Uczeń potrafi:

- odróżnić i wskazać w historii sztuki przykłady realizmu rozumianego jako

sposób obrazowania oraz realizmu – kierunku w sztuce XIX wieku,

- scharakteryzować twórczość malarzy francuskich oraz grupy

barbizończyków,

- przedstawić twórczość Daumiera z uwzględnieniem jej satyrycznego

charakteru,

- wymienić, definiować i stosować termin barbizończycy,

- omówić twórczość Riepina i pieriedwiżników,

- Odpowiedź ustna,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji.

- Odpowiedź ustna,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji.

- Test pisemny: Malarstwo

realizmu we Francji,


malarstwa realistycznego,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


34

i pieriedwiżnicy.

Architektura XIX wieku:

- style historyczne i eklektyzm na wybranych

przykładach z Europy Zachodniej i z Polski,

- nowe technologie w architekturze 2 połowy XIX

wieku.

Sztuka 2 połowy XIX wieku w Polsce:

romantyzm, akademizm, realizm i historyzm w

malarstwie polskim:

- romantyzm w twórczości Henryka

Rodakowskiego, Aleksandra Kotsisa, Artura

Grottgera,

- akademicka twórczość Józefa Simmlera, Henryka

Siemiradzkiego,

- realizm w twórczości Wojciecha Gersona, Józefa

Szermentowskiego, Maksymiliana Gierymskiego,

Aleksandra Gierymskiego, Józefa Chełmońskiego,

- malarstwo historyczne Jana Matejki,

Józefa Brandta, Juliusza i Wojciecha Kossaków.


Gustave Courbet – Kamieniarze, Atelier malarza, Dzień dobry, panie

Courbet, Pogrzeb w Ornans

Camille Corot –Wspomnienie z Mortefontaine, Katedra w Chartres,

Jean François Millet - Anioł Pański, Zbierające kłosy, Siewca,

Theodore Rousseau – U wodopoju,

Honore Daumier – Praczka, Ulica Transnonain w Paryżu,

Ilia Riepin – Burłacy na Wołdze,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł realistycznych: np. Galeria

obrazów w Dreźnie, Muzeum d’Orsay w Paryżu.

Uczeń potrafi:

- scharakteryzować style historyczne w architekturze XIX wieku i podać

przykłady realizacji,

- wykazać wpływ nowych technologii na architekturę 2 poł. XIX wieku,


John Nash – Pawilon królewski w Brighton (bryła),

Charles Barry – Parlament w Londynie (bryła),

Karl Friedrich Schinkel – Pałac w Kórniku (bryła),

Charles Garnier – opera w Paryżu (bryła, fasada),

Joseph Paxton – pałac Kryształowy w Londynie (zdjęcia,

rekonstrukcje).

Uczeń potrafi:

- omówić romantyzm w twórczości Henryka Rodakowskiego, Aleksandra

Kotsisa, Artura Grottgera,

- opisać akademicka twórczość Józefa Simmlera i Henryka Siemiradzkiego,

- scharakteryzować realizm z malarstwie polskim na przykładach dzieł

Wojciecha Gersona, Józefa Szermentowskiego, Maksymiliana Gierymskiego,

Aleksandra Gierymskiego i Józefa Chełmońskiego,

- omówić historyczne malarstwo Jana Matejki, Józefa Brandta, Juliusza

Kossaka

i Wojciecha Kossaka,

- omówić początki polskiego malarstwa pejzażowego,

- odpowiedź ustna,



temat: Francuskie malarstwo

realistyczne.

- Odpowiedź ustna.

- Test pisemny: Malarstwo 2

połowy XIX wieku w Polsce,


dzieł artystów polskich 2

połowy XIX w,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,

- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

35

- przedstawić polskie malarstwo portretowe w XIX wieku,


Henryk Rodakowski - Portret matki, Portret generała Henryka

Dembińskiego,

Aleksander Kotsis - Ostatnia chudoba,

Artur Grottger - Pożegnanie powstańca, Kucie kos, Bój (z cyklu

Lituania),

Józef Simmler – Śmierć Barbary Radziwiłłówny,

Henryk Siemiradzki – Dirce chrześcijańska,

Wojciech Gerson - Cmentarz w Zakopanem,

Józef Szermentowski - Bydło schodzące do wodopoju,

Maksymilian Gierymski – Pikieta powstańcza,

Aleksander Gierymski - Altana w ogrodzie (oraz studia do obrazu),

Żydówka z pomarańczami, Święto Trąbek, Wieczór nad Sekwaną,

Trumna chłopska,

Józef Chełmoński - Czwórka, Bociany, Kuropatwy na śniegu, Babie

lato,

Jan Matejko - Stańczyk, Rejtan – Upadek Polski, Kazanie Skargi, Hołd

Pruski, Bitwa pod Grunwaldem, Poczet królów polskich, Konstytucja

3 maja,

Józef Brandt – Pojmanie na arkan,

Juliusz Kossak - Polowanie z sokołem, Stadnina na Podolu,

Wojciech Kossak, Jan Styka- Panorama Racławicka (fragment z

Kościuszką)

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł polskich twórców XIX –

wiecznych z dziełami artystów europejskich w XIX w,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł polskich twórców XIX w:

np. Muzeum Narodowe w Krakowie, Dom Jana Matejki w Krakowie, Muzeum

Narodowe w Warszawie.

o miejsca eksponowania

dzieł artystów

polskich 2 połowy

XIX w,

o wypracowanie:

Klasyczność i

nieklasyczność. Na

podstawie dowolnie

wybranych czterech

dzieł z różnych epok

przedstaw

odzwierciedlenie

postawy racjonalnej i

emocjonalnej w

sztuce.



temat:

1. Twórczość Artura Grottgera.

2. Twórczość Jana Matejki.

3. Dzieła XIX - wiecznych

artystów polskich w zbiorach

Muzeum Narodowego w

Krakowie.

Sztuka od impresjonizmu do secesji:

Twórczość Edouarda Maneta:

- twórczość i rola Edouarda Maneta dla rozwoju

impresjonizmu.

Uczeń potrafi:

- opisać twórczość Edouarda Maneta,

- określić rolę, jaką odegrał artysta w rozwoju impresjonizmu,


Edouard Manet - Olimpia, Śniadanie na trawie, Bar w Folies-Bergère,

- Test pisemny:

o Twórczość Edouarda

Maneta

i impresjonistów,

36

Impresjonizm:

- czas trwania, miejsce powstania i charakterystyka

kierunku,

- wpływ badań naukowych na powstanie

impresjonizmu,

- zagadnienia warsztatowe (dywizjonizm, kontrast

barw), nowa forma i nowa ikonografia,

- przedstawiciele impresjonizmu francuskiego i ich

twórczość: Claude Monet, Camille Pisarro, Alfred

Sisley, Auguste Renoir, Edgar Degas, Berthe

Morisot.

Neoimpresjonizm:

- czas trwania, miejsce powstania, charakterystyka

kierunku,

- zagadnienia warsztatowe,

- przedstawiciele kierunku: Georges Seurat, Paul

Signac.

Atelier w łódce, Rozstrzelanie cesarza Maksymiliana,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł Eduarda Maneta z malarskimi

dziełami realistycznymi,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł Edouarda Maneta: np.

Muzeum d’Orsay w Paryżu.

Uczeń potrafi:

- określić genezę powstania i czas trwania impresjonizmu,

- przedstawić charakterystykę kierunku,

- wymienić, zdefiniować i stosować pojęcia: impresja, dywizjonizm, kontrast

dopełnieniowy, alla prima, kolor alokalny,

- scharakteryzować twórczość najwybitniejszych przedstawicieli kierunku,


Claude Monet – Impresja, Wschód słońca, Dworzec Saint Lazare

(Przynajmniej dwie wersje), Katedra w Rouen (przynajmniej dwie

wersje), Stogi (dwie wersje), Nenufary (dwie wersje), Mostek

japoński,

Camille Pissarro - Czerwone dachy,

Pierre-Auguste Renoir - Akt w słońcu, Moulin de la Galette,

Śniadanie wioślarzy, Huśtawka, Wielkie kąpiące się,

Edgar Degas – Primabalerina, Błękitne tancerki, Klasa tańca, Wyścigi

konne (Jeźdźcy. Amatorzy), Czternastoletnia tancerka,

Berthe Morisot – Kołyska,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł impresjonistycznych: np.

Muzeum d’Orsay w Paryżu.

Uczeń potrafi: - określić genezę powstania i czas trwania neoimpresjonizmu,

- przedstawić charakterystykę kierunku,

- wymienić, zdefiniować i stosować pojęcia: neoimpresjonizm, pointylizm,



Georges Seurat – Cyrk, Niedzielne popołudnie na wyspie Grande –

Jatte, Modelki,

Paul Signac – Port w Marsylii,

- przeprowadzić analizę porównawcza dzieł neoimpresjonistycznych

o Malarstwo neo i

postimpresjonistów,


dzieł malarskich Edouarda

Maneta, impresjonistów i

kierunków pokrewnych,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:


dzieł Maneta,

impresjonistów

i kierunków

pokrewnych,

o wyszukiwanie i

interpretowanie

tekstów artystów na

temat sztuki i

twórczości,

o twórczość Paula

Cezanne’a lub

Vincenta van Gogha

lub Paula Gaugina lub

Henri de Toulouse –

Lautreca,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. Na trzech

wybranych

przykładach dzieł

wykaz przemiany,

jakie zaszły w sztuce

od twórczości

Edouarda Maneta do

dzieł

postimpresjonistów.

37

Postimpresjonizm:

- definicja terminu, czas trwania, miejsce powstania,

- geneza tendencji postimpresjonistycznych,

- protokubizm w twórczości Paula Cezanne’a.

- protoekspresjonizm w twórczości Vincenta Van

Gogha i Henri de Toulouse - Lautreca,

- symbolizm syntetyczny w twórczości Paula

Gauguina i szkoły Pont Aven.

Symboliści:

- wyjaśnienie i przypomnienie różnych znaczeń

terminu symbolizm na przykładzie dzieł malarzy

i impresjonistycznych,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł neoimpresjonistycznych:

np. Art Institute w Chicago, Muzeum d’Orsay w Paryżu.

Uczeń potrafi:

- wymienić i krótko scharakteryzować malarstwo postimpresjonistyczne,

- scharakteryzować twórczość wybitnych postimpresjonistów,

- określić rolę postimpresjonistów w kształtowaniu nowoczesnych kierunków w

sztuce,

- wymienić, zdefiniować i stosować terminy: postimpresjonizm, syntetyzm,

symbolizm, cloisonizm,


Paul Cézanne - Dom wisielca, Martwa natura z kuchennym stołem,

Góra Sainte-Victoire (kilka wersji), Autoportret, Chłopiec w

czerwonej kamizelce, Grający w karty, Wielkie kąpiące się,

Vincent van Gogh – Buty, Jedzący kartofle, Portret Ojca Tanquy,

Nocna kawiarnia, Autoportret (z 1888 r.), Autoportret z

zabandażowanym uchem, Droga z cyprysami, Słoneczniki

(przynajmniej dwie wersje), Pokój artysty w Arles, Gwiaździsta noc,

Kruki nad łanem zboża,

Henri de Toulouse-Lautrec - Moulin Rouge, Les Ambasadeurs

Aristide Bruant, Jane Avril w Jardin de Paris, Yvette Gilbert, W

salonie, Divan Japonais ,

Paul Gauguin - Wizja po kazaniu – walka Jakuba z aniołem,

Autoportret z Żółtym Chrystusem, Ta Matete, Manao Tupapau,

Nevermore, Kobiety na plaży, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy?

Dokąd zmierzamy?,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł artystów postimpresjonistycznych,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł postimpresjonistycznych z

obrazami impresjonistów i neoimpresjonistów,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł postimpresjonistów: np.

Muzeum d’Orsay w Paryżu, Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie,

Muzeum Toulouse – Lautreca w Albi, Instytut Sztuki w Chicago.

Uczeń potrafi:

- wyjaśnić termin symbolizm i podać przykłady sztuki symbolicznej we

2. Na podstawie

czterech wybranych

dzieł wykaż

różnorodność

malarstw a XIX

wieku.

3. Na czterech

przykładach dzieł

różnych autorów od

XIV do XIX wieku

przedstaw, w jaki

sposób artyści

ukazywali ludzi

spędzających wolny

czas.


prezentacja multimedialna:

1. Rewolucja malarska w

dziełach impresjonistów.

2. Twórczość Claude Moneta.

3. Twórczość Edgara Degas.

4. Twórczość Paula Cezanne’a.

5. Życie i twórczość Vincenta

van Gogha.

6. Twórczość Paula Gaugina.

7. Twórczość Henri de

Toulouse - Lautreca.

- Odpowiedź ustna,

- kartkówka:

38

włoskich okresu renesansu czy malarstwa

holenderskiego,

- symboliści w sztuce europejskiej XIX wieku:

Puvis de Chavannes, Gustave Moreau, Odilon

Redon, Arnold Böcklin, Edward Munch.

Nabiści:

- czas trwania, miejsce powstania i geneza kierunku,

- wpływ sztuki japońskiej i symbolizmu

syntetycznego,

- charakterystyka kierunku i przedstawiciele;

twórczość Maurice Denisa, Paula Serusiera, Pierra

Bonnarda.

Arts & Crafts:

- odrodzenie sztuk plastycznych i rzemiosła

artystycznego.

Secesja i modernizm:

- czas trwania i geneza stylu; cechy formalne i

zakres tematyczny sztuki secesyjnej,

- znaczenie terminu „secessio” oraz różnych nazw

secesji w poszczególnych krajach,

- omówienie kierunku w różnych ośrodkach na

terenie Anglii, Francji, Belgii, Hiszpanii, Austrii,

Stanów Zjednoczonych.

wcześniejszych wiekach,

- scharakteryzować symbolizm jako postawę i kierunek w XIX wieku,

- wymienić przedstawicieli tak rozumianego symbolizmu i przykłady ich dzieł,

- podać czas działania, genezę i założenia grupy nabistów,


Puvis de Chavannes – Biedny rybak,

Gustave Moreau - Zjawa,

Odilon Redon - Oko jako dziwaczny balon,

Arnold Bőcklin - Wyspa umarłych (Wersja z 1880 r.),

Maurice Denis – Muzy,

Paul Serusier – Bretońska Ewa,

Pierre Bonnard – Bluza w kratkę,

Edward Munch – Krzyk, Madonna, Taniec życia,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł ekspresjonistycznych: np.

Muzeum Muncha w Oslo.

Uczeń potrafi: - scharakteryzować ruch na rzecz odrodzenia sztuk plastycznych i rzemiosła

artystycznego w Anglii w drugiej połowie XIX wieku,


William Morris, Philip Webb – Meble (wybrany przykład) oraz tapeta

z motywem kwiatów polnych (1876r).

Uczeń potrafi:

- określić czas trwania, genezę i europejskie nazwy secesji,

- scharakteryzować secesję jako styl, wymienić jego cechy,

- podać typowe motywy i ornamenty secesyjne,

- wymienić inspiracje artystów secesyjnych,

- wskazać przykłady dzieł secesyjnych w różnych ośrodkach,

- wymienić, zdefiniować i stosować pojęcia: „secessio”, Art. Nouveau,

modernizm, nurt inżynieryjny,


Aubrey Beardsley – Pawia suknia, Salome,

James Whistler – Pawia sala (wystrój),

Hektor Guimard – Wejścia do paryskiego metra,

o rozpoznawanie

reprodukcji.

- Test pisemny: Sztuka secesji

w Europie i Stanach

Zjednoczonych,


secesyjnych dzieł

architektonicznych,

rzeźbiarskich i malarskich ,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,

39

Młoda Polska:

- warunki rozwoju, czas trwania,

- cechy modernizmu, różnorodność kierunków

i tendencji w malarstwie i rzeźbie polskiej,

- sztuka Młodej Polski na wybranych przykładach,

- wybitni przedstawiciele młodopolscy: Stanisław

Wyspiański, Józef Mehoffer, Władysław Ślewiński,

- recepcje impresjonizmu w malarstwie polskim:

Władysław Podkowiński, Józef Pankiewicz, Jan

Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Olga

Boznańska, Julian Fałat, Stanisław Wyspiański,

- symbolizm i ekspresjonizm w modernizmie

polskim: Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz,

- rzeźba młodopolska na przykładzie twórczości:

Xawerego Dunikowskiego, Konstantego Laszczki,

Wacława Szymanowskiego,

- architektura modernizmu w Polsce i jej

Emille Gallé – przykładowy wazon ,

Alfons Maria Mucha – plakat reklamujący bibułki „Job”,

Auguste Rodin – Myśliciel, Katedra, Pocałunek, Ręka Boga,

Mieszczanie z Calais, Danaida,

Victor Horta – Maison Tassel w Brukseli (klatka schodowa),

Antonio Gaudi – Casa Mila w Barcelonie, Casa Batllo w Barcelonie,

Sagrada Familia w Barcelonie (fasada),

Joseph Olbrich - pałac Secesji wiedeńskiej (bryła),

Otto Wagner – Stacja kolei miejskiej na Karlsplatz w Wiedniu,

Gustave Klimt – Pocałunek, Judyta i Holofernes, Danae,

Louis Sullivan – Carson Pririe Scott Building w Chicago, Orange

building w Chicago,

Louis Comfort Tiffany – Waza opalizująca z motywem winogron,

Lampa z motywem roślinnym, Lampa z motywem ważek,

- dokonać analizy porównawczej dzieł secesyjnych z innymi, np.

renesansowymi, barokowymi, klasycystycznymi, XIX – wiecznymi,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł secesyjnych: np. Muzeum

Alfonsa Muchy w Pradze, Muzeum Rodina w Paryżu, Muzeum Historii Sztuki

w Wiedniu.

Uczeń potrafi:

- określić genezę powstania i czas trwania Młodej Polski,

- przedstawić, w jaki sposób malarstwo impresjonistów, postimpresjonistów,

ekspresjonistów i symbolistów oddziaływało na twórczość malarzy polskich,

- wymienić nazwiska artystów polskich i przykłady ich dzieł,

- omówić twórczość najwybitniejszych przedstawicieli Młodej Polski,

- wymienić, zdefiniować i zastosować pojęcie ludomania,


Stanisław Wyspiański – Bóg Ojciec, Stań się, witraże i polichromie

kościoła Franciszkanów w Krakowie, kartony do witraży wawelskich,

Staś, Mietek, Helenka, Portret artysty z żoną, Macierzyństwo, cykl

widoków na kopiec Kościuszki, gmach Towarzystwa Lekarskiego w

Krakowie (wystrój wnętrza, witraż),

Józef Mehoffer – Dziwny ogród, Portret żony, witraże do katedry

fryburskiej,

Władysław Ślewiński – Czesząca się, Bukiet róż w bretońskim

dzbanku,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o miejsca

eksponowania dzieł

secesyjnych,



temat:

1. Estetyka i ornamentyka dzieł

secesyjnych.

2. Twórczość Augusta Rodina.

3. Twórczość Antonia

Gaudiego.

4. Twórczość Gustawa Klimta.

5. Moda secesyjna.

6. Muzyka przełomu wieków.

- Test pisemny: Sztuka Młodej

Polski,


dzieł artystów młodopolskich,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe: miejsca

eksponowania dzieł artystów

reprezentujących Młoda

Polskę,


40

przedstawiciele.

Władysław Podkowiński – Dzieci w ogrodzie,

Józef Pankiewicz – Targ na kwiaty, Portret dziewczynki w czerwonej

sukience, Japonka, Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą,

Jan Stanisławski – Bodiaki, Malwy, Topole,

Leon Wyczółkowski – Kopanie buraków , Rybacy, Orka na Ukrainie,

Olga Boznańska – Dziewczynka z chryzantemami, Portret Heleny i

Władysławy Chmielarczyk,

Julian Fałat – Polowanie na niedźwiedzia, Polowanie na łosia,

Krajobraz zimowy z rzeką,

Jacek Malczewski – Wigilia na Syberii, Melancholia, Introdukcja,

Błędne koło, Krajobraz z Tobiaszem, Zatruta studnia, Thanatos, Anioł

i pastuszek,

Witold Wojtkiewicz – Krucjata dziecięca, Porwanie królewny,

Xawery Dunikowski – Brzemienna,

Konstanty Laszczka – Zrozpaczona, Wodnik, Opuszczony,

Wacław Szymanowski – Pomnik Chopina w Warszawie,

Stanisław Witkiewicz – Willa pod Jedlami (bryła),

Franciszek Mączyński, Tadeusz Stryjeński - Teatr Stary w Krakowie,

Franciszek Mączyński - Pałac Sztuki w Krakowie,

Dworzec kolejowy w Tarnowie,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł młodopolskich artystów:

np. Muzeum Narodowe w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej w Sukiennicach,

kościół Franciszkanów w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie,

Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Xawerego Dunikowskiego w

Królikarni w Warszawie.


temat:

1. Twórczość Stanisława

Wyspiańskiego.

2. Kościół franciszkanów w

Krakowie, wnętrze, dekoracja.

3. Twórczość Olgi

Boznańskiej.

4. Twórczość Jacka

Malczewskiego.

5. Dworzec kolejowy w

Tarnowie jako przykład

budowli secesyjnej.

41

Sztuka w Europie i w Polsce w 1 połowie XX

wieku

Fowizm:

- - czas trwania, miejsce powstania,

- - geneza nazwy i kierunku,

- - charakterystyka fowizmu (kolor jako podstawowy

środek wyrazu),

- - przedstawiciele kierunku i ich dzieła: Henri

Matisse, Andre Darain, Maurice de Vlaminck i inni.

Ekspresjonizm:

- - protoekspresjoniści: Vincent van Gogh, Edward

Munch, James Ensor,

- - czas trwania, miejsce powstania i geneza kierunku,

- - założenia kierunku (subiektywizm, deformacja),

- - ekspresjonizm w Niemczech: grupy Die Brucke,

Der Sturm, Der Blaue Reiter, Novembergruppe,

- - twórczość Emila Noldego, Ernsta Ludwika

Kirchnera, Oskara Kokoschki, Wassily’a

Kandinsky’ego, Paula Klee, Franza Marca, Otto

Dixa, George Grosza, Maxa Beckmanna, Egona

Schiele,

- - ekspresjonizm we Francji: twórczość Chaim’a

Soutin’a,

- - Ekspresjonizm w Meksyku: Diego Rivera,

- surrealistyczne malarstwo Fridy Kahlo.

Uczeń potrafi:

- określić genezę powstania, nazwę i czas trwania fowizmu,

- przedstawić ogólną charakterystykę kierunku,


- wymienić, zdefiniować i stosować termin le fauve,

- rozpoznać i wymienić dzieła:

Henri Matisse - Portret żony z zieloną pręgą, Radość życia, Harmonia

w czerwieni, Taniec II,

Andre Derain - Most Westminsterski,

Maurice de Vlaminck – Czerwone drzewa.

Uczeń potrafi:

- przedstawić czas powstania i założenia ekspresjonizmu oraz powiązania

kierunku z wydarzeniami politycznymi,

- wymienić najwybitniejszych przedstawicieli kierunku w Niemczech,

- porównać twórczość artystów zgrupowanych w Die Brücke, Der Sturm, Der

Blaue Reiter oraz Novembergruppe,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: ekspresja, abstrakcja, muralizm,


Emil Nolde - Tryptyk Maria Egipcjanka, Ukrzyżowanie, Prorok,

Ernst Ludwig Kirchner - Autoportret z modelką, Kobiety na ulicy,

Oskar Kokoschka - Morderca – nadzieja kobiet,

Wassily Kandinsky - Błękitny jeździec, Kościół w Murnau, Impresja

5, Pierwsza akwarela abstrakcyjna,

Paul Klee - Maszyna do ćwierkania,

Franz Marc - Żółta krowa,

Otto Dix - Wojna,

Georg Grosz - Filary społeczeństwa,

Egon Schiele - Dziewczyna z zieloną pończochą,

Chaim Soutin – Wariatka, Kobieta w czerwieni,

Diego Rivera – fresk z fabryki Forda,

Fida Kahlo – Autoportret a naszyjnikiem z cierni i kolibrem,


fowistów i ekspresjonistów,


dzieł fowistycznych i

ekspresjonistycznych,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedz ustna,

- zadanie domowe:

o wyszukiwanie i


pisarzy, artystów,

filozofów na temat

filozofii, sztuki,

tworzenia,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. Na przykładzie

wybranych czterech

dzieł rozwiń

zagadnienie stosunku

realistów i

ekspresjonistów do

natury.

2. Linia i plama - to

dwa podstawowe

środki wyrazu

artystycznego w

malarstwie. Na

podstawie dowolnie

wybranych czterech

42

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł ekspresjonistycznych

i fowistycznych.

dzieł z różnych

okresów przedstaw, w

jaki sposób i w jakim

celu używali ich

artyści oraz jakie

osiągali efekty,



temat:

1. Porównanie twórczości

fowistów i ekspresjonistów.

Kubizm i tendencje postkubistyczne:

- twórczość Pabla Picassa przed kubizmem,

- geneza, czas trwania kierunku, miejsce powstania i

jego nazwa,

- fazy kubizmu: cezannowska, analityczna

i syntetyczna,

- kubistyczne dzieła Pabla Picassa i Georgesa

Braque’a,

- Grupa Section d’Or: tubizm Fernanda Legera,

Orfizm Roberta Delaunaya.

Futuryzm:

- geneza i czas trwania, miejsce powstania kierunku,

- estetyka futurystyczna Filippa Tomassa

Marinettiego,

Uczeń potrafi:

- omówić genezę, czas trwania, wyjaśnić nazwę i fazy kubizmu,

- scharakteryzować twórczość Pabla Picassa i Georgesa Braque’a,

- wymienić, definiować i stosować terminy: kubizm, kolaż, tubizm, orfizm,


Pabla Picassa - Życie, Tragedia, Rodzina kuglarzy, Portret Gertrudy

Stein, Panny z Avinion, Fabryka z Horta de Ebro, Portret Vollarda,

Portret Kahnweilera, Martwa natur ze skrzypcami, Trzej muzykanci,

Płacząca kobieta, Guernica, Panny dworskie wg Velazqueza,

George Braque’a - Domy w Estaque, Portugalczyk, Gitara i klarnet,

Martwa natura na stole,

Fernand Leger – Fajka,

Robert Delaunay – Czerwona wieża Eiffla.

- przeprowadzić analizę dzieł kubistycznych z realistycznymi, fowistycznymi,

czy ekspresjonistycznymi,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł kubistycznych: np.

Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku, Muzeum Królowej Zofii w

Madrycie, Muzeum Sztuki w Bazylei.

Uczeń potrafi:

- podać miejsce i czas trwania oraz wyjaśnić nazwę futuryzmu,

- omówić założenia i inspiracje futuryzmu,


kubizmu i futuryzmu,


malarskich dzieł kubistów i

futurystów,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:


dzieł kubistów i

futurystów,

o wypracowanie (do

wyboru):

1. Omawiając treść i

formę czterech dzieł

reprezentujących

odmienne kierunki

artystyczne powstałe

w 1 dziesięcioleciu

XX wieku wykaż

różnorodność

43

- założenia kierunku,

- twórczość przedstawicieli futuryzmu: Giacomo

Balli, Gina Severiniego, Umberta Boccioniego,

Luigi Russola,

- futurystyczna architektura, moda, teatr, kuchnia.

Ecole de Paris: - czas trwania, geneza nazwy „szkoły paryskiej”

- twórczość przedstawicieli: Marca Chagalla,

Amadeo Modigliani, Maurica Utrillo, Henri

Rousseau i Tadeusza Makowskiego.

- scharakteryzować twórczość futurystów, wymienić ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: futuryzm, bruityzm,


Giacomo Balla - Dynamizm psa na smyczy, Dziewczynka biegnąca na

balkonie,

Gino Severini - Dynamizm tancerki,

Umberto Boccioni - Jedyna forma ciągłości w przestrzeni, Ulica

między domami,

Luigi Russolo – Kondensacja mgły,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł futurystycznych z barokowymi

i kubistycznymi,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł futurystycznych: np.

Miejska Galeria Sztuki w Mediolanie.

Uczeń potrafi:

- podać czas trwania i wyjaśnić nazwę Ecole de Paris, wymienić jej

przedstawicieli,

- scharakteryzować twórczość: Marca Chagalla, Amadeo Modigilianiego,

Maurica Utrillo, Henri Rousseau, Tadeusza Makowskiego,


Marc Chagall - Ja i moja wieś, Autoportret z siedmioma palcami,

Narzeczeni z wieżą Eiffela, Trzy świece,

Amadeo Modiglianiego - Portret Jeanie Hebouterne, Akt leżący,

Maurice Utrillo – Kościół Sacre Coeur,

Henri Rousseau – Cyganka, Sen

Tadeusza Makowskiego - Szewc, Kapela dziecięca,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł twórców szkoły paryskiej,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł twórców Ecole de Paris:

np. Centrum Pompidou w Paryżu.

inspiracji artystów

współczesnych.

2. Na podstawie

trzech wybranych

przykładów z różnych

epok i kierunków

przedstaw funkcje

motywu tańca w

sztuce, eksponując

różnice formalne w

ujęciach tego tematu.



temat:

1. Twórczość Pabla Picasso.

2. Malarstwo kubizmu.

3. Sztuka futuryzmu.

4. Porównanie dzieł

barokowych z dziełami

futurystycznymi.

- Odpowiedź ustna,


dzieł twórców Ecole de Paris,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,

o wyjaśnianie pojęć.

44

W stronę abstrakcji:

- geneza kierunku, czas i miejsca zaistnienia,

- Wassily Kandinsky i abstrakcja niegeometryczna

(organiczna),

- suprematyzm Kazimierza Malewicza i jego

estetyka,

- neoplastycyzm w twórczości Pieta Mondriana i

jego odniesienia w dziełach Gerrita Thomasa

Rietvelda,

- przedstawiciele abstrakcyjnej rzeźby organicznej:

twórczość Constantina Brancusiego i Henry

Moore’a.

Konstruktywizm w Związku Radzieckim , szkoła

Bauhaus:

- czas trwania, założenia kierunku, warunki

społeczno-polityczne,

- przedstawiciele w Związku Radzieckim: Wladimir

Tatlin, Aleksander Rodczenko, El Lissitzky,

Antoine Pevsner, Nahum Gabo,

- niemiecki Bauhaus – pierwsza szkoła

projektowania przemysłowego i jej przedstawiciele:

Walter Gropius, Laszlo – Moholy Nagy.

Uczeń potrafi:

- podać czas trwania, miejsca powstania i genezę abstrakcji,

- wyróżnić abstrakcjonizm ekspresyjny (liryczny) oraz geometryczny i jego

odmiany,

- wymienić kierunki i przedstawicieli abstrakcjonizmu,

- wymienić, definiować i stosować terminy: abstrakcja, suprematyzm,

neoplastycyzm,


Wassily Kandinsky – Akwarela abstrakcyjna, Improwizacja 19,

Kazimierz Malewicz – Żniwa, Czarny kwadrat na białym tle,

Kompozycja suprematyczna, Białe na białym,

Piet Mondrian – Srebrzyste drzewo, Kompozycja I, Broadway Boogie

Woogie,

Gerrit Thomas Rietveld – Willa Schroedera w Utrechcie, Fotel

czerwono – niebieski,

Constantin Brancusi – Pocałunek, Księżna X, Początek świata, Ptak,

Henry Moore – Postać spoczywająca, Król i królowa,

- dokonać analizy porównawczej poszczególnych rodzajów i odmian

abstrakcji,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł abstrakcyjnych: np. Centre

Pompidou w Paryżu.

Uczeń potrafi:

- podać czas trwania i miejsce narodzin konstruktywizmu,

- określić wpływ warunków społeczno – politycznych na rozwój kierunku,

- scharakteryzować konstruktywizm w Związku Radzieckim,

- wymienić przedstawicieli i ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: sztuka propagandowa, fotomontaż,

typografia, konstrukcja kinetyczna, proun,


Wladimir Tatlin - projekt pomnika III Międzynarodówki,

Aleksander Rodczenko – Rysunek linii,

El Lissitzky – Książeczka o dwóch kwadratach, Czerwonym klinem

uderz w białych, Kompozycja Proun, Trybuna Lenin,

Antoine Pevsner – Głowa, Tors,


abstrakcyjna i

konstruktywistyczna,


dzieł architektonicznych,

rzeźbiarskich i malarskich

twórców abstrakcji i

konstruktywizmu,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o wyszukiwanie i



artystów dotyczących

sztuki, filozofii,

twórczości,

o miejsca

eksponowania dzieł

sztuki abstrakcyjnej i

konstruktywisty-

cznej,

o wypracowanie: Na

trzech wybranych

przykładach dzieł

wykaż wpływ sztuki

abstrakcyjnej na

projektowanie form

użytkowych w

konstruktywizmie i

szkole Bauhaus.



temat:

1. Twórczość Wassila

45

Realizm socjalistyczny:

- geneza powstania, zasięg czasowy i terytorialny,

- charakterystyka głównych założeń socrealizmu

radzieckiego,

- charakterystyka kierunku w Polsce,

- przykłady dzieł,

- zbiory sztuki realizmu socjalistycznego w muzeum

w Kozłówce.

Dadaizm: - geneza powstania dadaizmu, czas trwania, miejsce

powstania,

- geneza nazwy ruchu, jej znaczenie,

- dadaizm, jako wyraz buntu przeciwko

mieszczańskiej moralności, tradycyjnej kulturze

i religii,

- ośrodki dadaistyczne, przedstawiciele,

- twórczość Marcela Duchampa, Man Raya, Kurta

Schwittersa, Raula Hausmanna.

Naum Gabo – Kolumna, Wariacja sferyczna, Konstrukcja linearna

w przestrzeni,

Walter Gropius – siedziba Bauhausu w Dessau,

Walter Gropius i Adolf Meyer - Hala warsztatów fabryki Fagus,

- przeprowadzić analizę porównawczą dzieł rzeźbiarskich czy

architektonicznych, a także ich projektów z dziełami „tradycyjnymi”,

dawnymi oraz secesyjnymi,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł: np. Muzeum

Guggenheima w Nowym Jorku,.

Uczeń potrafi:

- podać czas powstania, zasięg terytorialny kierunku,

- scharakteryzować realizm socjalistyczny w ZSRR i w Polsce,

- wymienić ważniejsze dzieła:

Isaak Brodski – Lenin w Smolnym,

Wiera Muchina – Robotnik i kołchoźnica,

Lew Rudniew - Pałac Kultury i Nauki w Warszawie,

Aleksander Kobzdej – Podaj cegłę, Kamieniarze,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł realizmu

socjalistycznego: np. Muzeum Socrealizmu w Kozłówce, Muzeum Narodowe

we Wrocławiu.

Uczeń potrafi:

- omówić genezę powstania, czas trwania oraz ośrodki, w których rozwijał się

dadaizm,

- scharakteryzować założenia i dzieła dadaistyczne oraz podać przedstawicieli

ruchu,

- omówić twórczość najwybitniejszych przedstawicieli dadaizmu,

- wymienić, definiować i stosować terminy: dada, ready – made, montaż, merz,

asamblaż, rotorelief,


Marcel Duchamp - Akt schodzący po schodach, L.H.O.O.Q, Suszarka

do butelek, Fontanna, Panna młoda rozbierana przez swych kawalerów

jednak…,

Kurt Schwitters – Kompozycja Merz,

Kandinsky’ego.

2. Twórczość Kazimierza

Malewicza.

3. Twórczość Pieta Mondriana.

4. Rola koloru w malarstwie.

5. Rzeźba abstrakcyjna przed II

wojną światową.

6. Nowatorstwo w dziełach

konstruktywistów i szkoły

Bauhaus.

- Odpowiedź ustna.


dadaizmu i surrealizmu,

- pisemna i ustna analiza dzieł

dadaistycznych i

surrealistycznych,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o wyszukiwanie i

46

Surrealizm:

- malarstwo metafizyczne Giorgia de Chirico,

- początki surrealizmu; psychoanaliza Zygmunta

Freuda,

- założenia kierunku , czas trwania, miejsce

powstania,

- surrealistyczne metody i techniki,

- wybitni przedstawiciele kierunku: Max Ernst,

Yves Tanguy, Rene Magritte, Joan Miro, Salvador

Dali.

Art deco

- czas trwania, miejsce powstania,

- ogólna charakterystyka stylu,

- przykłady dzieł w ramach różnych dyscyplin

artystycznych,

- Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w

Paryżu w 1925 roku.

Man Ray – Autoportret, Żelazko, Raul Hausmann – Mechaniczna głowa,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł dadaistycznych: np.

Centrum Pompidou w Paryżu.

Uczeń potrafi:

- omówić malarstwo metafizyczne Georga de Chirico,

- omówić powstanie i założenia surrealizmu,

- wymienić przedstawicieli kierunku, wskazać ich dzieła,

- omówić surrealistyczne metody badań i techniki: metoda paranoiczno-

krytyczna, automatyzm psychiczny, frottage, fumage, dekalkomania, grottage,

coulage,


Giorgio de Chirico – Duet, Niepokojące muzy,

Max Ernst - Napoleon na odludziu, Ubieranie panny młodej,

Pierwszym słowem przejrzystym,

Yves Tanguy – Jutro, Słońce,

Rene Magritte – Kochankowie, Kondycja ludzka, To nie jest fajka,

Joan Miro – Karnawał arlekina,

Salvadora Dali - Portret Mae West, Uporczywość pamięci, Płonąca

żyrafa, Ostatnia wieczerza, - przeprowadzić analizę porównawczą malarstwa surrealistycznego z

„tradycyjnym”,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł surrealistycznych: np.

Muzeum Dalego w Figueres, Muzeum Dalego w Sankt – Petersburgu na

Florydzie, Instytut Sztuki w Chicago.

Uczeń potrafi:

- podać czas trwania sztuki art deco,

- scharakteryzować styl podając jego cechy,

- wymienić najwybitniejszych twórców,


Tamara Łempicka – Tamara w zielonym Bugatti,

Jan Szczepkowski - Ołtarz Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu

aniołów,


filozofów i artystów

na temat psychologii,

sztuki oraz

twórczości,

o miejsce

eksponowania dzieł

dadaistycznych i

surrealistycznych,

o wypracowanie: Na

czterech przykładach

dzieł różnych

autorów opisz

różnorodne sposoby i

techniki posługiwania

się materią malarską

(sposobem położenia

farby) w obrazach

oraz osiągane efekty.



temat:

1. Nowatorskie techniki w

dziełach dadaistów i

surrealistów,

2. Twórczość Marcela

Duchampa.

3. Twórczość Salvadora Dali.

- odpowiedź ustna,

- kartkówka: rozpoznawanie

reprodukcji.

47

Architektura 1 połowy XX wieku:

- wpływ najnowszych technologii na formę budowli,

- nurt konstruktywny (konstruktywizm,

neoplastycyzm, Bauhaus) i jego przedstawiciele:

Walter Gropius, Mies van der Rohe, Gerrit Rietveld,

Le Corbusier,

- nurt organiczny – twórczośc Franka Lloyda

Wright’a, Erich Mendelson.

Sztuka polska Dwudziestolecia

Międzywojennego:

- formiści: założenia grupy, czas trwania,

przedstawiciele: Zbigniew i Andrzej Pronaszko,

Tytus Czyżewski, Leon Chwistek, Stanisław Ignacy

Wojciech Jastrzębowski – wnętrze gabinetu ministra w Ministerstwie

Wyznań i Oświecenia Publicznego w Warszawie.

Uczeń potrafi:

- omówić architekturę 1 połowy XX wieku,

- scharakteryzować poszczególne nurty, podać ich przedstawicieli i ich dzieła,

- podać pięć filarów współczesnej architektury Le Corbusiera,

- wymienić, definiować i stosować pojęcie modulor,


Walter Gropius – siedziba Bauhausu w Dessau,

Walter Gropius i Adolf Meyer - Hala warsztatów fabryki Fagus,

Mies van der Rohe – budynki przy Lakeshore Drive w Chicago, Dom

Edith Farnsforth w Plano (Illinois),

Gerrit Rietveld – Willa Schrodera w Utrechcie,

Le Corbusier – Willa Savoye w Poissy sur Seine, Blok mieszkalny w

Marsylii, Kaplica Notre Dame du Haut w Ronchamp,

Frank Lloyd Wright – Willa Kaufmanna (Dom nad wodospadem) w

Pensylwanii, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku,

Erich Mendelson – Wieża Einsteina w Poczdamie.

Uczeń potrafi:

- podać czas trwania poszczególnych grup dwudziestolecia międzywojennego w

Polsce,

- omówić założenia formizmu, wymienić jego przedstawicieli i ważniejsze

- Test pisemny: Architektura 1

połowy XX wieku,


współczesnej architektury,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o wypracowanie: Na

czterech wybranych

przykładach prześledź

zmiany, jakie

dokonały się w

architekturze na

przestrzeni wieków

(od starożytności do

współczesności).



temat:

1. Twórczość Le Corbusiera.

2. Twórczość Franka Lloyda

Wrighta.

3. Porównanie architektury

współczesnej z „tradycyjną”.


dwudziestolecia

międzywojennego w Polsce,

48

Witkiewicz,

- teoria strefizmu Chwistka i Czystej Formy

Witkacego,

- grupa Rytm: czas trwania, założenia grupy,

przedstawiciele: Władysław Skoczylas, Zofia

Stryjeńska, Jan Szczepkowski,

- kapiści: czas powstania i założenia grupy,

przedstawiciele: Jan Cybis, Hanna Rudzka-

Cybisowa, Artur Nacht Samborski, Piotr

Potworowski, Zygmunt Waliszewski, Józef Czapski,

- grupa Artes: czas trwania, założenia grupy,

przedstawiciele: Marek Włodarski, Jerzy Janisch,

- grupy awangardowe: Blok, Praesens, ar; czas

trwania, założenia grup, przedstawiciele: Władysław

Strzemiński, Katarzyna Kobro, Henryk Stażewski,

Mieczysław Szczuka, Józef Szanajca, Bohdan

Lachert, Barbara i Stanisław Brukalscy.

dzieła,

- wyjaśnić teorię strefizmu i Czystej Formy, wskazać ich twórców,


Zbigniew Pronaszko – Akt, Portret żony,

Andrzej Pronaszko - Mnich, Procesja,

Tytus Czyżewski - Madonna z Dzieciątkiem,

Leon Chwistek - Szermierka, Uczta,

Stanisław Ignacy Witkiewicz - Marysia i Burek na Cejlonie,

Autoportret z samowarem, Autoportret z 1938 r, Portret Marii

Nawrockiej, Portret Neny Stachurskiej, Portret Michała

Choromańskiego,

- omówić założenia grupy Rytm, wymienić jej przedstawicieli i ważniejsze

dzieła,


Władysław Skoczylas – Taniec nad ogniem, Głowa Janosika, Pieta,

Zofia Stryjeńska – Dyngus,

Jan Szczepkowski – ołtarz Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu

aniołów,

- wymienić, wyjaśnić i stosować terminy: koloryzm, kapizm,

- omówić powstanie grupy kapistów i scharakteryzować twórczość jej

najwybitniejszych przedstawicieli, podać ważniejsze dzieła,


Jan Cybis - Martwa natura z kwiatami,

Hanny Rudzkiej-Cybisowej – Kleparz – jarmark,

Artur Nacht – Samborski – Martwa natura z fikusem,

Piotr Potworowski – Ogród, Park,

Zygmunt Waliszewski – Malarz i modelka, Uczta renesansowa, Wyspa

miłości,

Józef Czapski - Opera leśna w Sopocie,

- omówić założenia grupy artes, podać jej przedstawicieli i ważniejsze dzieła,


Marek Włodarski – Fryzjer, Melancholijny pejzaż,

Jerzy Janisch – Mona Lisa w sleepingu,

- omówić grupy awangardowe: Blok, Praesens i a.r., wymienić ich

przedstawicieli oraz ważniejsze dzieła,

- wymienić, definiować i stosować termin unizm,


Władysław Strzemiński - Kompozycja unistyczna, Pejzaż morski,


dzieł artystów tworzących w

Polsce przed II wojną

światową,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe: miejsca

eksponowania dzieł artystów

polskich dwudziestolecia

międzywojennego,



temat:

1. Twórczość Stanisława

Ignacego Witkiewicza.

2. Grupa Formistów, założenia,

przedstawiciele, dzieła.

3. Polscy koloryści.

4. Twórczość Władysława

Strzemińskiego i Katarzyny

Kobro.

5. Architektura

dwudziestolecia

międzywojennego w Polsce.

49

Pejzaż górski, Powidok słońca, Sala neoplastyczna w Łodzi (wnętrze),

Katarzyny Kobro - Kompozycja przestrzenna (1929 r),

Henryka Stażewskiego - Relief abstrakcyjny,

Mieczysław Szczuka – Studium plakatowe.

Barbara i Stanisław Brukalscy – Dom własny w Warszawie,

- przeprowadzić analizę porównawczą poszczególnych grup dwudziestolecia

międzywojennego w Polsce oraz twórczości wybitniejszych artystów,

- wskazać miejsca eksponowania ważniejszych dzieł malarskich

dwudziestolecia międzywojennego w Polsce: np. Muzeum Sztuki w Łodzi,

Muzeum Narodowe w Warszawie.

Sztuka po II wojnie światowej

Sztuka w Stanach Zjednoczonych i w Europie:

- amerykański ekspresjonizm abstrakcyjny -

informel i jego europejskie inspiracje:

narodziny ekspresjonizmu, Arshile Gorky,

action painting: Jackson Pollock, Franz

Kline,

color field painting: Mark Rothko, Barnett

Newman, Clyfford Still,

taszyzm: Pierre Soulages, Sam Francis,

Wols,

malarstwo kaligraficzne: Hans Hartung,

Mark Tobey,

malarstwo materii: Antoni Tapies, Jean

Fautier,

- grupa Zero: czas powstania, założenia,

przedstawiciele i ich dzieła: Lucio Fontana, Yves

Klein,

- akcjonizm: happening, performance, enviroment:

czas powstania, geneza nazwy, przedstawiciele i ich

działania: John Cage, Allan Kaprow, Wolf Vostell,

Joseph Beuys,

- popular art – czas powstania, założenia i źródła

inspiracji, przedstawiciele i ich dzieła: Andy

Warhol, Robert Rauschenberg, Richard Hamilton,

Uczeń potrafi:

- przedstawić rozwój sztuki abstrakcyjnej po II wojnie światowej wraz z

klasyfikacją i przedstawicielami,

- wymienić, definiować i stosować terminy: informel, action painting, dripping,

all over, taszyzm,


Jackson Pollock – Lawendowa mgła, Kompozycja nr 1,

Franz Kline – Kompozycja nr 2,

Marka Rothko - Tryptyk w kaplicy uniwersyteckiej w Hudson,

Kompozycja pomarańczowo – żółta,

Barnett Newman – Be I, Północny błękit,

Clyfford Still – Kompozycja nr 1,

Pierre Soulage – Tryptyk (1979),

Sam Francis – Kompozycja,

Wols – Kompozycja (1946),

Hans Hartung – Kompozycja (1954),

Mark Tobey – White writing pictures (1959),

Jean Fautier – Kompozycja (1958),

- przedstawić chronologię pozostałych kierunków i nurtów w sztuce światowej

po 1945 roku,

- omówić założenia grupy Zero, podać jej przedstawicieli,


Lucio Fontana – Concetto spaziale (Kompozycja kosmiczna),

- Test pisemny:

o Sztuka informel,

o Pop- art.,


dzieł powstałych po II wojnie

światowej,

- kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- wyszukiwanie i analizowanie

tekstów artystów na temat

sztuki i tworzenia,

- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

wypracowanie (do wyboru):

1. Na podstawie czterech

wybranych dzieł opisz

przemiany, jakie zachodziły w

przedstawianiu postaci ludzkiej

w sztuce XIX i XX wieku.

2. Na podstawie czterech

wybranych dzieł przedstaw

różne sposoby przetwarzania

50

Roy Lichtenstein, Jasper Johns, Duane Hanson,

Claes Oldenburg,

- Nowy Realizm we Francji: czas powstania,

charakterystyka kierunku, kompresje Cesara, inni

przedstawiciele (Arman, Yves Klein, Niki de Saint

Phalle),

- minimal art i sztuka biedna (arte povera): czas

powstania, założenia, przedstawiciele i ich dzieła:

Frank Stella, Mario Merz, Robert Morris,

- Optical art. i sztuka kinetyczna: czas powstania,

założenia, przedstawiciele i ich dzieła: Victor

Vasarely, Aleksander Calder, Jean Tinguely,

Bridget Riley,

- neofiguracja: czas powstania, założenia,

przedstawiciele i ich dzieła: Willem de Kooning,

Francis Bacon, Alberto Giacometti, Georges Segal,

- Art. Brut – sztuka surowa: czas powstania,

założenia, twórczość Jeana Dubuffeta,

- konceptualizm: czas powstania, założenia,

przedstawiciele i ich dzieła: Joseph Kosuth, Christo,

- land art. (sztuka ziemi): czas powstania, założenia,

przedstawiciele i ich dzieła: Robert Smithson,

- fluxus: czas powstania, założenia, przedstawiciele

i ich dzieła: Ben Vautier, Joseph Beuys,

- hiperrealizm: czas powstania, założenia,

przedstawiciele i ich dzieła: Richard Estes, Cesar

Baldaccini, Duan Hanson,

- sztuka video, instalacje multimedialne: czas

powstania, twórczość Nam June Paika,

- nowa architektura; pojęcie postmodernizmu w

architekturze.

Yves Klein – Antropometrie,

- przedstawić ogólną charakterystykę akcjonizmu i dokonać jego klasyfikacji,

- wymienić, definiować, stosować i rozróżniać pojęcia: happening,

performance, enviroment,

- zrelacjonować przebieg kilku najsłynniejszych happeningów i performance:

John Cage – Utwór 4’33,

Allan Kaprow – 18 zdarzeń w 6 częściach,

Wolf Vostell – Happening w Ulm,

Joseph Beuys - W jaki sposób wyjaśnić obrazy martwemu królikowi,

- omówić założenia pop-artu, wymienić przedstawicieli kierunku, ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować terminy: pop art., combine painting, sitodruk

(serigrafia),

- rozpoznać i omówić dzieła:

Andy Warhol - Puszka zupy Campbell’s, Autoportret z cieniem,

Marylin Monroe,

Robert Rauschenberg - Odaliska, Monogram,

Richard Hamilton - Co sprawia, że nasze mieszkania są tak piękne, tak

pociągające…,

Roy Lichtenstein - A teraz moi mali, za Francję, M – Maybe,

Jasper Johns - Flagi, Tarcza strzelnicza,

Claes Oldenburg - Dwa Cheesburgery, Miękki sedes,

- omówić założenia Nowego Realizmu, podać czas trwania, wymienić

przedstawicieli i ich dzieła,

- rozpoznać i omówić:

Cesar Baldaccini – Kciuk,

Arman – Akumulacja dzbanków,

Yves Klein – Antropometrie,

Niki de Saint Phalle – Nana,

- omówić założenia minimal artu i sztuki biednej, wymienić przedstawicieli i

ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: minimal art., arte povera,


Mario Merz – „Kryjówka”,

rzeczywistości w sztuce XX

wieku.

3. Na trzech wybranych

przykładach dzieł wyjaśnij, na

czym polegała rewolucja, jaka

dokonała się w kompozycji

przestrzennej XX wieku w

stosunku do wieków

przeszłych.



temat:

1. Twórczość Jacksona

Pollocka.

2. Narodziny happeningów i

performance.

3. Twórczość Andy Warhola.

4. Sztuka pop – art.

5. Sztuka op – art. i sztuka

kinetyczna.

6. Twórczość Francisa Bacona.

7. Sztuka konceptualna i land –

art.

8. Hiperrealizm w sztuce.

9. Architektura

postmodernistyczna.

51

Robert Morris – Instalacja w Green Gallery w Nowym Jorku (1964),

Kompozycja z pociętym filcem,

- omówić założenia optical artu i sztuki kinetycznej po II wojnie światowej,

wymienić przedstawicieli i ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: op art., kompozycje kinetyczne,

mobile,


Victor Vasarely – Kompozycja BOO,

Aleksander Calder – Mobile,

Jean Tinguely – Mata – Matic nr 9,

Bridget Riley – Prąd,

- omówić założenia nowej figuracji, wymienić przedstawicieli i ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcie neofiguracja,


Willem de Kooning – Kobieta I,

Francis Bacon – Studium według portretu Innocentego X Velazqueza,

Trzy studia postaci do Ukrzyżowania, Autoportret (1973),

Alberto Giacometti – Postać krocząca, Las (Siedem postaci i

popiersie),

- omówić założenia art. brut, wymienić przedstawiciela oraz jego dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcie art. brut,


Jean Dubuffet – Pierre Matisse ciemny, Metafizyk,

- omówić założenia sztuki konceptualnej, wymienić przedstawicieli i ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcie konceptualizm,


Joseph Kosuth – Jedno i trzy krzesła,

Christo – Opakowanie Pont Neuf w Paryżu,

- omówić założenia land artu, wymienić przedstawiciela i jego dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcie land art.,


Robert Smithson – Spiralna grobla,

52

- omówić założenia grupy fluxsus, podać jej przedstawicieli i ich dzieła,


Ben Vautier – Sklep,

Joseph Beuys – Krzesło z tłuszczem, Lubię Amerykę, a Ameryka lubi

mnie, Przesyłka do Polski,

- omówić założenia hiperrealizmu, podać przedstawicieli i ich dzieła,

- wymienić, definiować i stosować pojęcie hiperrealizm,


Richard Estes – Fasada banku w Bostonie, Autoportret podwójny, East

River w Nowym Jorku,

Duan Hanson – Kobieta z wózkiem na zakupy, Turyści,

- omówić założenia sztuki video, Podać przedstawiciela i jego realizacje;


Nam June Paik – Telewizyjna wiolonczela,

- wyjaśnić pojęcie postmodernizmu i omówić przemiany w architekturze lat 80-

tych,


Eero Saarinen - Budynek Terminalu Lotniczego na Lotnisku

Kennedy’ego w Nowym Jorku (1956 – 1962),

Jorn Utzon - Opera w Sydney (1957 – 1973),

Oskar Niemeyer – Katedra w Brazylii (1970),

Renzo Piano i Richard Rogers - Centrum Pompidou w Paryżu (1972 –

1977),

Charles Moore - Piazza d’Italia w Nowym Orleanie (1978),

Norman Foster - Kopuła Reichstagu (1991 – 1999), Biurowiec firmy

Swiss Re („Gherkin” – „korniszon”) (2001 – 2004),

Frank O’Gehry - Muzeum Guggenheima w Bilbao (1994 – 1997),

- dokonać analizy porównawczej poszczególnych kierunków i tendencji w

sztuce po II wojnie światowej,

- dokonać analizy porównawczej twórczości wybitnych przedstawicieli sztuki

współczesnej,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł: np. Muzeum Sztuki

Nowoczesnej w Nowym Jorku, Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku,

Kaplica Rothki w Houston w stanie Teksas, Instytut Sztuki w Chicago,

Centrum Pompidou w Paryżu.

53

Graffiti i streetart:

- czas powstania, typy graffiti: style – writing

(tagowanie), scratching, graffiti polityczne,

przykłady dzieł,

- Banksy i jego dzieła,

Sztuka polska po II wojnie światowej:

- wybitni artyści polscy II połowy XX wieku:

II Grupa Krakowska: Tadeusz Kantor,

Brzozowski Tadeusz, Jarema Maria,

Mikulski Kazimierz, Nowosielski Jerzy,

Stern Jonasz, Tchórzewski Jerzy,

przedstawiciele malarstwa: Beksiński

Zdzisław, Bogacka Agata, Duda – Gracz

Jerzy, Hasior Władysław, Kierzkowski

Bronisław, Lebenstein Jan, Nikifor

Krynicki, Opałka Roman, Pągowska

Teresa, Sasnal Wilhelm, Wróblewski

Andrzej,

przedstawiciele rzeźby: Bereś Jerzy,

Chromy Bronisław, Kozyra Katarzyna,

Mitoraj Igor, Myjak Adam, Rząsa Antoni,

Szapocznikow Alina, Zemła Gustaw,

tkanina: Abakanowicz Magdalena,

teatr: Mądzik Leszek,

plakat: Olbiński Rafał,

reklama: Horowitz Ryszard.

Uczeń potrafi:

- wskazać czas pojawienia się sztuki graffiti i streetartu,

- omówić i rozpoznać poszczególne typy graffiti i streetartu,

- wymienić, definiować i stosować pojęcia: mural, graffiti, style – writing,

scratching, graffiti polityczne, streetart.

- rozpoznać i omówić dzieła Banksy’ego:

„Well hung lover” – Nagi mężczyzna zwisający z okna na

skrzyżowaniu Park i Frogmore Street w Bristolu,

Mona Lisa.

Uczeń potrafi:

- wymienić i omówić twórczość najwybitniejszych artystów polskich II połowy

XX wieku,

- wymienić, definiować i stosować terminy: sztuka krytyczna i sztuka

zaangażowana,


Tadeusz Kantor – Multiple parasolowe, spektakl Umarła klasa,

Panoramiczny happening morski,

Tadeusz Brzozowski – Paznokcie, Dąsy, Siurpryza,

Maria Jarema – Filtry,

Kazimierz Mikulski – Pięknie zaczyna się dzień,

Jerzy Nowosielski – Martwa natura z lustrem, Toaleta, Wschód słońca

w Bieszczadach,

Stern Jonasz – Ślady kanibala, Milczenie rodzajów,

Jerzy Tchórzewski – Kompozycja III,

Zdzisław Beksiński – Kompozycja bez tytułu z 1983 roku z katedrą z

piszczeli,

Agata Bogacka – Lustro I,

Jerzy Duda – Gracz – Hamlet polny, Tryptyk polski,

Władysław Hasior – Wyszywanie charakteru, pomnik: Dzieciom

Zamojszczyzny, Płomienne ptaki, Chleb polski,

Bronisław Kierzkowski – Kompozycja nr 1,

Jan Lebenstein – Figura na osi, Figura rozpięta,

Nikifor Krynicki – Dymiące kominy,

Roman Opałka – Obraz liczony,

- Odpowiedź ustna,

- kartkówka:

o rozpoznawanie dzieł,

o pojęcia.

- Ustna lub pisemna analiza

dzieł artystów polskich

powstałych po II wojnie

światowej,

- Kartkówka:

o rozpoznawanie

reprodukcji,


- odpowiedź ustna,

- zadanie domowe:

o twórczość wybranego

artysty polskiego

działającego po II

wojnie światowej,


dzieł artystów

polskich

reprezentujących

sztukę najnowszą.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bristol

54

Pągowska Teresa – Balet, Kanapowiec,

Wilhelm Sasnal – Autoportret z żona Anką, Anka,

Andrzej Wróblewski – Ukrzesłowienie, Rozstrzelanie V,

Jerzy Bereś – Taczki polskie,

Bronisław Chromy – Pomnik Jan Pawła II przed Bazyliką Katedralną

w Tarnowie,

Katarzyna Kozyra – Piramida zwierząt,

Igor Mitoraj – Eros spętany, Tors,

Adam Myjak – Postaci z cyklu Kolumny, postać z cyklu Nadzieja,

Antoni Rząsa – Krzyż IV z cyklu Krzyże,

Alina Szapocznikow – Autoportret zwielokrotniony,

Gustaw Zemła - Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach,

Magdalena Abakanowicz – Abakan czerwony, Tłum, Plecy,

Leszek Mądzik – Tchnienie, Zielnik,

Rafał Olbiński – plakaty do oper Don Giovanni, La Traviata,

Ryszard Horowitz – reklama perfum Chanel, Pierzaste jajko,

Magiczny królik,

- dokonać analizy porównawczej dzieł i twórczości artystów polskich z

dziełami oraz twórczością artystów reprezentujących szkołę nowojorską,

- wskazać miejsce eksponowania ważniejszych dzieł: np. Muzeum Narodowe

w Warszawie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Sztuki w Łodzi.

- Testy pisemne pod koniec

każdego roku szkolnego,

będące podsumowaniem i

utrwaleniem wiadomości.

-Aktywność – pod koniec

każdego z semestrów, dla

uczniów angażujących się na

zajęciach i poza nimi,

- Matury próbne w klasach

przedmaturalnych i

maturalnych.

IV. METODY I TECHNIKI PRACY1

1. OGÓLNE METODY ORAZ FORMY DZIAŁAŃ

W realizacji programu zdecydowanie przeważają lekcje szkolne, których nie może być

mniej niż 240 godzin dydaktycznych. Jednak oprócz lekcji bardzo ważne w nauczaniu historii

sztuki jest stosowanie innych form działań i metod kształcenia, między innymi:

• lekcje muzealne,

• wycieczki i objazdy,

• wykłady i prezentacje na temat sztuki w instytucjach zewnętrznych (muzea,

galerie, uniwersytety),

• zwiedzanie wystaw,

• spotkania z wybitnymi artystami,

• konkursy przedmiotowe.

Lekcje prowadzone w szkole cechować powinna różnorodność stosowanych metod. Metody

te zasadniczo dzielą się na:

• metody wprowadzające nowy materiał,

• metody służące kontroli i ocenie.

2. METODY WPROWADZAJĄCE NOWY MATERIAŁ

a) Wykład z prezentacją multimedialną

Wykład jest metodą przekazywania wiedzy ułożonej w pewną strukturę. Dla

słuchaczy jest to jednak metoda bierna, toteż powodzenie wykładu zależy od tego, czy

wykładowcy uda się skupić ich uwagę. Z punktu widzenia nauczyciela wykład jest metodą

szczególnie trudną, ponieważ nauczyciel bierze na siebie całkowitą odpowiedzialność za

efekty. Ponadto wykład wymaga solidnego przygotowania treści i nadania jej atrakcyjnej

formy. Wykład pozwala na przyswojenie wybranych informacji, nie rozwija natomiast

aktywności uczniów, prócz szybkiego zapamiętywania i notowania. Nauczyciel prowadzący

wykład ma niewielką możliwość kontrolowania uwagi słuchaczy. W warunkach szkolnych

często musi przerywać tok wypowiedzi, aby przywołać klasę do porządku. Nie ma też żadnej

możliwości oceny pracy uczniów na bieżąco. Ponadto badania dydaktyków wskazują, że

skuteczność wykładu jest bezpośrednio związana z umiejętnością utrzymania uwagi uczniów,

co względu na jednostajny charakter wykładu jest bardzo trudne.

Mimo swoich ograniczeń wykład jest metodą często wykorzystywaną. Dydaktycy

zalecają, aby mówić od siebie (narracja jest żywsza) oraz włączać do wykładu anegdoty,

cytaty itp. Jeśli nauczyciel zdecyduje się na prowadzenie dłuższego wykładu, może pobudzić

zainteresowanie uczniów, stosując różne sposoby wizualizacji. Najczęściej wykorzystuje się

demonstracje przykładów dzieł sztuki w postaci slajdów lub reprodukcji albumowych.

Znacznie wyższą skuteczność w przyswajaniu treści odnosi się jednak, kiedy łączy się wykład

z prezentacją multimedialną, w której wykorzystane są reprodukcje dzieł sztuki, fotografie,

rzuty i inne graficzne opracowania architektury, teksty podające materiał nauczania

w najbardziej syntetycznej formie, cytaty z wypowiedzi teoretyków, pisarzy i artystów o

1 Za: Program nauczania przedmiotu historia sztuki dla liceum plastycznego, oprac. przez Katarzynę Kawkę

i Beatę Lewińską – Gwóźdź, Warszawa, 2014, s.11 - 27.

56

sztuce itp. Dlatego wskazane jest, aby każdy temat realizowany był z wykorzystaniem tego

rodzaju pomocy przygotowanych przez nauczyciela.

Często stosowaną metodą jest także tzw. mini-wykład, ograniczony do 15 minut. Po

tak rozpoczętej lekcji można zaproponować uczniom pracę innymi metodami. Mini-wykład

jest szczególnie korzystną metodą, jeśli chcemy w krótkim czasie przekazać wstępne

informacje, ułatwiające zrozumienie nowych zagadnień lub przygotować do uczestnictwa

w zajęciach prowadzonych innymi metodami. Stosuje się go także wtedy, gdy chce się

podsumować zagadnienie.

b) Rozmowa nauczająca (pogadanka)

Rozmowa nauczająca nazywana jest pogadanką. Rozmowa taka jest dialogiem między

nauczycielem a uczniami, prowadzonym według wzorów dialogów sokratejskich. Nauczyciel

wprowadza nowe treści poprzez zadawanie pytań ułożonych w logicznym ciągu, przewidując

przy tym odpowiedzi uczniów. Pogadanki nie można pomylić z dyskusją, która odbywa się na

zasadach czysto partnerskich. Pytania zadawane przez nauczyciela muszą być jasno

sformułowane, precyzyjne i dostosowane do poziomu intelektualnego uczniów.

Ze względu na to, że rozmowa nauczająca odwołuje się do określonego zasobu wiedzy

uczniów, muszą oni być do niej przygotowani. Można uczniom zlecić wcześniejsze

przeczytanie danego rozdziału z podręcznika lub innych źródeł. W przypadku, kiedy

uczniowie nie będą przygotowani, pogadanka przerodzi się w monolog nauczyciela, czyli

wykład.

Rozmowa nauczająca rozwija myślenie syntetyczne i analityczne oraz kształtuje

umiejętność komunikowania się. Pozwala ona uczniom uporządkować znane już treści

i pozyskać nowe informacje. Jest to metoda szczególnie zalecana przy wprowadzaniu nowego

tematu historycznego. Należy jednak zauważyć, że tempo lekcji prowadzonej tą metodą jest

wolniejsze niż lekcji prowadzonej metodą wykładu.

Pewną modyfikacją tej metody jest rozmowa nauczająca prowadzona

z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych, na przykład nauczyciel pokazuje slajdy i

prosi uczniów o sformułowanie cech stylu obejrzanych dzieł. Następnie podsumowuje

uzyskane informacje. Zatem prezentacje multimedialne można wykorzystywać także do

prowadzenia zajęć metodami aktywizującymi.

c) Dyskusja

Dyskusja jest metodą w dużej mierze podobną do rozmowy nauczającej. O ile jednak

w pogadance nauczyciel odwołuje się do wiedzy i doświadczeń uczniów i kieruje ich

wypowiedziami, o tyle w dyskusji mamy do czynienia z wymianą poglądów, w której uczeń

jest partnerem. Dyskusję można przeprowadzić wówczas, gdy celem jest wykształcenie

umiejętności wypowiadania się na temat dzieł sztuki i wartościowania ich. Jest to więc jedna

z najbardziej aktywnych metod nauczania. Należy uczniów pobudzić do samodzielnego

omawiania przykładów dzieł sztuki, a następnie wykorzystać ich wiedzę dyskusji. Nauczanie

historii sztuki jest bardziej skuteczne, gdy uczniowie potrafią sformułować własne opinie na

temat omawianych dzieł, kierunków i tendencji niż wtedy, gdy posługują się suchymi

informacjami na ich temat.

57

W klasie IV, kiedy zakres materiału poszerza się o zagadnienia dotyczące sztuki

nowoczesnej i najnowszej, która budzi nieraz kontrowersyjne opinie, można wprowadzić do

dyskusji debatę „za i przeciw”.

Warto pamiętać, że tempo lekcji prowadzonej metodą dyskusji jest wolniejsze niż

prowadzonej metodą wykładu. Jednak skuteczność zapamiętywania treści jest znacznie

większa. Jeśli w klasie pojawią się problemy z dyscypliną, np. uczniowie nie potrafią się

wzajemnie słuchać lub mówią nie na temat, można wprowadzić przedmiot - rekwizyt, który

jest przekazywany osobom zabierającym głos jak pałeczka w sztafecie.

d) Nauczanie pojęć

Nauczanie pojęć jest techniką wprowadzania uczniów w problematykę teorii sztuki.

Nauczyciel ułatwia uczniom zrozumienie pojęć poprzez pobudzanie ich i zachęcanie do

samodzielnego formułowania definicji. W nauczaniu pojęć niezbędne jest zastosowanie

ćwiczeń pozwalających na natychmiastowe wykorzystanie świeżo zdobytej wiedzy

teoretycznej.

e) Praca z podręcznikiem

Niektórzy dydaktycy uważają podręcznik za zbędny środek dydaktyczny

w nowoczesnej szkole. Zastąpić go mogą bowiem różnorodne i ogólnie dostępne materiały,

np. teksty źródłowe, opracowania i multimedia. Jednak nie wszyscy uczniowie mają

jednakowe szanse dostępu do nich. Czasem zdarza się, że nauczyciel prowadzi lekcje

metodami aktywnymi, bez korzystania z podręcznika, a część uczniów nie uczestniczy

w lekcji. Wówczas, pozbawieni możliwości skorzystania z podręcznika, mają oni niewielkie

szanse nadrobienia zaległości.

Tak więc rola podręcznika w epoce nowoczesnych środków dydaktycznych nie

zmniejsza się, pod warunkiem jednak, że ma charakter poszukujący. Absolutnie nie należy

wymagać od uczniów streszczania poszczególnych części podręcznika. Zamiast tego

uczniowie mogą sporządzić plan tekstu, odpowiedzieć na zadane pytania, określić główne

założenia, wypisać i wyjaśnić nowe pojęcia, sformułować cechy stylu czy na przykład

określić funkcje sztuki. Zatem każde działanie z podręcznikiem musi być celowe, a uczeń

powinien otrzymać konkretne instrukcje, na co ma zwrócić uwagę.

Współczesne podręczniki mają najczęściej charakter uniwersalny, to znaczy łączą

kompendia materiałowe przygotowujące do analiz (teksty źródłowe czy ilustracje)

z syntetycznymi treściami gotowymi do przyswojenia. W ten sposób wychodzą naprzeciw

oczekiwaniom uczniów i nauczycieli.

W pracy z podręcznikiem nauczyciel powinien wskazać uczniom różnice między

tekstem podstawowym, a materiałami uzupełniającymi, takimi jak: teksty źródłowe, cytaty z

tekstów literackich i ilustracje. Dzięki podręcznikowi historii sztuki można:

• określić funkcje sztuki w danej epoce,

• przedstawić charakterystykę artysty,

• przeprowadzić analizę dzieła,

• określić najważniejsze cechy stylu, epoki, szkoły itp.,

• sporządzić słownik terminów plastycznych,

58

• porównać tekst podręcznika z innymi opracowaniami na dany temat.

f) Opis i analiza dzieła sztuki

Jest to jedna z najważniejszych metod stosowanych na lekcjach historii sztuki,

a zarazem metoda kształtująca podstawowe umiejętności z zakresu przedmiotu. Podstawa

programowa formułuje konkretne wymagania odnośnie kompetencji ucznia w tym zakresie.

Uczeń powinien dokonywać opisu i analizy porównawczej dzieł, uwzględniając ich cechy

formalne (np. w architekturze: układ przestrzenny, plan, bryła, konstrukcja, dekoracja,

w rzeźbie: bryła, kompozycja faktura, w malarstwie kompozycja, kolor, światłocień), a także

określić te środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło i wskazują na jego styl.

W związku z tym na lekcjach historii sztuki bardzo często stosowane są ćwiczenia z zakresu

pełnej (lub ograniczonej do niektórych zagadnień) analizy dzieła.

Opisując dzieło malarskie lub rzeźbiarskie pod względem treści, należy:

• określić gatunek, jaki dzieło reprezentuje (jeśli można je zakwalifikować do

konkretnego gatunku),

• opisać treść dzieła, rozpoczynając od cech najbardziej ogólnych aż do szczegółów,

• rozpoznać temat (jeśli mamy do czynienia z dziełem figuratywnym),

• posługując się słownikami symboli, wyjaśnić znaczenie poszczególnych elementów,

przedmiotów, znaczenia barw (jeśli opisujemy dzieło symboliczne).

Przeprowadzając analizę formy dzieła sztuki należy wziąć pod uwagę następujące kategorie:

K o m p o z y c j a jest kategorią formy i odnosi się do wszystkich dyscyplin

artystycznych. Jest to rodzaj powiązania ze sobą elementów formalnych dzieła, by

tworzyły one pewną całość, zgodną z założeniem twórcy. Pewne cechy kompozycyjne

mogą być charakterystyczne dla danego kierunku czy epoki. Nazywamy je wówczas

schematem kompozycyjnym. W opisie kompozycji dzieła możemy uwzględnić:

• kształt pola obrazowego, inaczej zwany formatem dzieła, czyli tzw.

kompozycja zewnętrzna (w przypadku dzieł malarskich, graficznych czy

reliefowych),

• podziały kompozycyjne i schematy wprowadzające rozgraniczenia

w obrębie kompozycji oraz porządkujące ją i jej cechy, jak: kompozycja

dynamiczna (układ form o przewadze skosów lub łuków, sprawiających

wrażenie ruchu) lub statyczna (układ form z przewagą pionów i poziomów,

sprawiających wrażenie spokoju); jeżeli kompozycja jest dynamiczna,

należy określić, jaki to rodzaj ruchu (dośrodkowy, odśrodkowy,

wielokierunkowy, napięcia kierunkowe sugerujące ruch),

• diagonalna (oparta na przewadze skosów, z ograniczeniem znaczenia

kompozycyjnego pionów i poziomów),

• horyzontalna (rozbudowanie kompozycji wszerz, wydobycie kierunków

poziomych, którym podporządkowane są osie i kierunki pionowe

(w przedstawieniach figuralnych często z zastosowaniem izokefalizmu –

układu przedstawionych postaci z umieszczeniem głów w jednej linii),

• wertykalna (rozbudowanie kompozycji w kierunku pionowym),

59

• kompozycja zamknięta (w której wszystkie ważne elementy ograniczone są

ramami dzieła) lub otwarta (w której istotne elementy dzieła wychodzą

poza jego ramy),

• jednopostaciowa lub wielopostaciowa (cecha ta dotyczy sztuki figuralnej),

• kompozycja symetryczna lub asymetryczna,

• kompozycja przestrzenna lub płaska,

• układ zwarty lub luźny czy też rozczłonkowany,

• kompozycja frontalna, czyli eksponowanie części frontalnej kosztem

pozostałych lub odejście od frontalizmu (dotyczy dzieł rzeźbiarskich),

• rytmy kompozycyjne, czyli powtarzalność niektórych elementów,

• wyważenie kompozycyjne poszczególnych elementów, czyli tektonika lub

jej brak (także punkty ciężkości i oparcia w rzeźbie),

• centrum lub dominanta kompozycyjna (czy istnieje wyraźne centrum i co je

stanowi, czy centrum kompozycyjne jest zarazem środkiem

geometrycznym lub jest tożsame z centrum treściowym obrazu),

• horyzont - czy jest wyraźnie zaznaczony i na jakiej wysokości przebiega

jego linia (nieokreślony, obniżony, podwyższony).

Ważną kategorią w opisie dzieła sztuki jest s p o s ó b o d d a n i a p r z e s t r z e n i

(w dziełach malarskich i graficznych) lub sposób, w jaki dzieło „reaguje” na otaczającą

przestrzeń (w dziełach rzeźbiarskich). W dziełach malarskich, które mają być iluzją

rzeczywistości, środkiem ukazania przestrzeni są różne rodzaje perspektywy. Pamiętać

jednak należy że sztuka, zwłaszcza nowoczesna, świadomie rezygnuje z naśladowania

rzeczywistości, ponieważ inne są jej cele.

Opisując sposób oddania przestrzeni w dziele malarskim bierzemy pod uwagę

następujące czynniki:

• plany wyodrębnione w obrazie lub ich brak ( obraz płaski, jednoplanowy),

• sposoby ukazania przestrzeni (perspektywa linearna, powietrzna, barwna,

kulisowa), jeśli dzieło stanowi iluzję rzeczywistości.

W przypadku dzieł rzeźbiarskich bierze się pod uwagę następujące czynniki:

• otwartość rzeźby na otaczającą przestrzeń (dotyczy to zwłaszcza

kompozycji ażurowych, luźnych) lub zamknięcie się na nią (dotyczy

formy zwartej),

• wyodrębnienie planów poprzez zróżnicowanie wypukłości form względem

tła (dotyczy reliefu),

• zastosowanie lub nie perspektywy kulisowej, linearnej (dotyczy reliefu).

Kolejną kategorią, w zakresie której analizuje się dzieła plastyczne, jest k o l o r y s t y

k a dzieła. Kolor, zamiennie nazywany barwą jest jedną z podstawowych jakości

zmysłowych odbieranych przez siatkówkę oka, dlatego w sztukach wizualnych jest to

jedna z najważniejszych cech dzieła. Kolory dzieli się na trzy podstawowe grupy:

chromatyczne (w tym zasadnicze i pochodne), achromatyczne (obojętne) oraz tzw. ziemie.

Z kolorem wiąże się pojęcie koloryzmu, czyli prymatu gry barwnej nad innymi

elementami budowy obrazu. Kolorystyka jest kategorią, którą bierze się pod uwagę w

opisie i analizie niektórych dzieł (malarskich, barwnej grafiki oraz rzeźby

polichromowanej). W opisie kolorystycznym należy uwzględnić następujące informacje:

60

• zastosowanie szerokiej lub wąskiej gamy barwnej (szeroka obejmuje barwy

chłodne i ciepłe, wąska – tylko jedne lub tylko drugie); jeśli gama jest

szeroka, ale w obrazie występuje zdecydowana przewaga barw chłodnych

lub ciepłych, należy to uwzględnić w opisie,

• dźwięczność barwy (barwy nasycone czy też stonowane),

• czystość barw (tylko podstawowe i pochodne) lub też ich złamanie

(barwami dopełniającymi, czyli tymi, które leżą po przeciwnej stronie koła

barw, np. dla czerwieni-zieleń, dla żółcieni-fiolet i odwrotnie),

• określenie dominanty kolorystycznej (jakie barwny zdecydowanie

dominują),

• akcenty barwne,

• określenie nazw barw (przy nazwach dobrze jest się posłużyć językiem

plastyka lub różnicować przez porównanie z naturą (siena, umbra, zieleń

chromowa lub zieleń wiosenna, czerwień malinowa, żółcień cytrynowa

itp.),

• określenie kontrastów (walorowe, temperaturowe, dopełnieniowe) oraz

miejsc, w których występują,

• zróżnicowanie planów barwnych wg tradycyjnych reguł perspektywy

barwnej (bliżej ciepłe tony, dalej chłodniejsze, na trzecim planie

najchłodniejsze),

• obecność koloru lokalnego (w świetle i cieniu jest ta sama barwa, która

ulega tylko ściemnieniu lub rozjaśnieniu) lub występowanie autonomii

kolorystycznej świateł i cieni (mają one własne kolory).

Ważną rolę w dziele sztuki odgrywa ś w i a t ł o. W dziełach graficznych i malarskich,

dla których ważne jest odzwierciedlenie rzeczywistości, stosuje się światłocień, czyli

odpowiednie rozłożenie świateł i cieni w celu spotęgowania efektu trójwymiarowości

przedstawianych motywów. Na przykład w rysunku światłocieniowym uwzględnia się

jedynie różnice tonalne, wynikające z oświetlenia przedmiotu, a nie bierze się pod uwagę

różnic walorowych, czyli stopni jasności barw. Z kategorią światła w obrazach i grafice wiąże

się pojęcie luminizmu, czyli prymat gry światła nad innymi czynnikami budowy obrazu oraz

pojęcie nokturnu - pejzażu malowanego o zmierzchu lub nocą.

W opisie rzeźby nie występuje światłocień, ale światło pełni istotną rolę w odbiorze

dzieła. Rzeźba jest przestrzenna, zatem światło może na jej powierzchni operować w różny

sposób, zmieniając siłę oddziaływania w zależności od: kąta padania, swojego źródła,

a w przypadku światła naturalnego – także od pory dnia.

W zakresie tej kategorii w opisie dzieła malarskiego i graficznego bierze się pod uwagę:

• źródło światła i kierunek jego padania (czy jest widoczne na obrazie czy też

pada spoza obrazu),

• pochodzenie źródła światła - naturalne czy sztuczne (można także użyć

terminów określone lub nieokreślone, w sytuacji, kiedy trudno zdefiniować

jakość źródła),

• określenie czy światło jest rozproszone (równomierne rozłożenie świateł)

czy kierowane punktowo na pewne partie (np. wydobywa i podkreśla

motyw dominujący),

• występowanie refleksów światła (bliki),

61

• określenie najjaśniejszego i najciemniejszego punktu obrazu, jeśli takie

istnieją,

• określenie wyrazistości kontrastów światła,

• modelowanie formy (głębokie lub lekkie podkreślenie formy),

• podkreślenie formą kierunku padania światła (np. duktem pędzla, fakturą)

lub określenie niezależności tych czynników.

• występowanie cieni i ich konsekwentne rozłożenie względem kierunku

padania światła.

F a k t u r a określa sposób kształtowania przez artystę powierzchni dzieła

malarskiego, graficznego lub rzeźbiarskiego, a w architekturze – sposób kształtowania

powierzchni muru. W sensie dosłownym fakturą nazywa się to, co można wyczuć

dotykiem. Pojęcie faktura stosuje się także dla określenia sposobu nakładania farby, który

daje się rozpoznać tylko wzrokowo. Określenie rodzaju faktury zależy od użytego

materiału i techniki. W przypadku dzieł rzeźbiarskich i architektonicznych w opisie

faktury bierze się pod uwagę:

• stopień gładkości faktury (np. wypolerowana),

• tworzenie się kontrastów światła i cienia na powierzchni,

• obecność śladów narzędzia, którym dzieło zostało wykonane,

• czy dzieło ma fakturę jednorodną czy też występują kontrasty faktur:

gładkiej i zróżnicowanej,

• stopień dokładności wykończenia ( np. non finito).

W przypadku dzieł malarskich w opisie faktury bierze się pod uwagę:

• określenie wyrazistości duktu (dotknięcia) pędzla lub stwierdzenia, że

obraz gładko malowany,

• występowanie faktury impastowej (nałożenie farby pędzlem lub szpachlą o

wyrazistej wypukłości),

• staranne wykończenie obrazu (akademickie fini).

Opisywane środki artystyczne pokazują strukturę formalną dzieł sztuk plastycznych.

Jednakże każde z nich przemawia do nas nieco innym językiem. Oznacza to, że artysta,

korzystając z bogatego języka sztuki wybrał i podkreślił te środki, które charakteryzują dzieło

i wyróżniają je spośród wielu innych. A zatem każde dzieło ma właściwe artyście (a często

też stylowi i epoce, w której powstało) środki ekspresji. Trzeba więc wyłonić te cechy, które

identyfikują dzieło i dzięki którym przemawia ono do nas (wyraz dzieła):

• stosunek do natury (dzieło wiernie naśladuje naturę, przetwarza ją lub

stanowi daleką analogię do rzeczywistości); także idealizm albo realizm

przedstawienia,

• jaka jest relacja pomiędzy linią a plamą barwną (podstawą jest rysunek,

dopełniony kolorem lub obraz konstruowany jest plamami barwnymi),

• które z wymienionych środków formalnych są najważniejsze dla tego

dzieła (np. obrazy Rubensa przemawiają znakomitą kolorystyką

i dynamizmem ujęcia, podczas gdy najważniejszymi środami wyrazu

w obrazach Van Gogha są ostre zestawienia kolorystyczne, wyrazisty dukt

pędzla i bogata faktura),

• jakie inne cechy zwiększają dramatyzm przedstawienia?

62

g) Praca z tekstem źródłowym

Kształcenie umiejętności ucznia w posługiwaniu się tekstem źródłowym jest jednym

z podstawowych zadań nauczyciela. W nauczaniu historii sztuki o wiele większe znaczenie

ma źródło ikonograficzne niż tekst kultury, jednakże ten ostatni kształci umiejętność

samodzielnego zdobywania wiedzy, poszukiwania potrzebnych wiadomości, aktywizuje

i rozwija intelektualne możliwości ucznia. Powinien on zdawać sobie sprawę, że podstawą

każdej wiedzy o przeszłości, a więc także historii sztuki, są źródła historyczne. W Podstawie

programowej sformułowane jest wymaganie, aby uczeń analizował wybrane teksty pisarzy,

filozofów i artystów, interpretując je i wskazując wpływ tych wypowiedzi na charakter

stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła. Ponadto, analizując wypowiedzi

krytyków na temat sztuki uczeń uczy się formułować własne zdanie.

W historii sztuki nauczanej na tym etapie kształcenie jest tylko niewielka liczba

cytatów z manifestów artystycznych czy najbardziej istotnych wypowiedzi teoretyków

o sztuce, które uczeń powinien znać i identyfikować z autorem. W przypadku pozostałych

tekstów źródłowych bardziej istotne jest kształcenie umiejętności czytania źródła ze

zrozumieniem i wyciągania właściwych wniosków w kontekście epoki.

Praca z tekstem źródłowym może być przeprowadzona na lekcji - indywidualnie lub

grupowo, a także zlecona uczniowi jako praca domowa. Teksty czytane na lekcji powinny być

krótkie i mają przygotować ucznia do dyskusji, ćwiczeń itp. Wymiernym efektem pracy

z tekstem jest sporządzenie notatki w formie wypunktowania najważniejszych treści lub

sporządzenia mapy mentalnej.

Analiza i krytyka źródeł powinna odbywać się według ustalonych zasad:

• wprowadzenie ucznia do tematyki, której dotyczy analizowany tekst, przekazanie

informacji o autorze, charakterze tekstu, czasie i miejscu jego powstania,

• wychwycenie i wyjaśnienie trudnych terminów, pojęć i zwrotów,

• ukierunkowana pytaniami analiza tekstu, sporządzenie notatek,

• ocena uzyskanych informacji pod kątem zgodności z wcześniej sformułowanymi

pytaniami,

• konfrontacja danych pochodzących z analizy źródła z wiedzą uczniów, materiałem

podręcznikowym, literaturą pomocniczą itp.

W sytuacji, kiedy pojawiają się różne interpretacje tekstów źródłowych, należy

przeprowadzić dyskusję w celu wymiany merytorycznych poglądów. Zasady te można

stosować także podczas pracy z literaturą popularnonaukową. Prowadzenie zajęć

z wykorzystaniem tekstów źródłowych nie powinno wpływać na spowolnienie tempa pracy.

h) Drama

Drama należy do grupy metod waloryzacyjnych i dlatego jest szczególnie ceniona we

współczesnej edukacji. W dramie nie ma typowego podziału na aktorów i publiczność –

wszyscy są uczestnikami, a prowadzący dramę starają się eliminować elementy rywalizacji,

charakterystyczne dla gier dydaktycznych. Zanim nauczyciel zdecyduje się na prowadzenie

zajęć metodą dramy, powinien ustalić:

• cel zajęć,

• temat lekcji,

• miejsce fikcyjnego rozwoju dramy,

63

• role dla uczniów,

• funkcję i rolę dla nauczyciela,

• sytuację wyjściową (zdarzenie, od którego zacznie się drama),

• strukturę zajęć,

• środki dydaktyczne,

• zasady pracy grupy.

Opisane w podręcznikach dydaktycznych techniki dramy skłaniają uczniów do

wchodzenia w role, dzięki czemu poznanie jest pełniejsze. Opisy technik dramowych

nauczyciel może znaleźć w dostępnych na rynku publikacjach. Na lekcjach historii sztuki

wykorzystać można następujące techniki:

Gorące krzesło, czyli wywiad, który prowadzi się dwuosobowo na wielu planach, albo

z udziałem wszystkich. Jeden z uczestników wciela się w konkretną rolę (np. w postać

artysty), a pozostali zadają pytania na temat jego życia, pracy, pytają co czuł, kiedy

tworzył itp. W ten sposób skutecznie poznają życie i twórczość danego artysty. Do

tego rodzaju roli trzeba się jednak dobrze przygotować. Mogą więc w niej

występować uczniowie wykazujący szczególną aktywność.

Obraz, który jest tworzony przez uczestników na podstawie konkretnego dzieła sztuki.

W ten sposób omówić można ikonografię, układ kompozycyjny itd. W trakcie

tworzenia obrazu, czyli ustawiania postaci według reprodukcji, uczniowie

wielokrotnie oglądają reprodukcję i w ten sposób więcej zapamiętują. Odmianą tej

techniki jest żywy obraz, w którym to, co dzieje się na płótnie jest tylko zatrzymaną

chwilą, a aktorzy mogą odgrywać scenę poruszając się, prowadząc dialogi itd., czyli

kontynuując zdarzenie. Technika ta jest doskonała w pracy z uczniami klas

gimnazjalnych w prezentacji scen rodzajowych i religijnych.

Magazyn figur woskowych - polega na wcielaniu się w rolę postaci z obrazu.

Uczniowie poprzez takie działania łatwiej zapamiętują osoby występujące w

kompozycjach wielofiguralnych.

Film – uczniowie realizują go np. na podstawie obrazów artysty. W zespołach tworzą

„żywe obrazy”, wcielając się w postacie z dzieł. Następnie budują retrospekcyjne

stop-klatki, aby pokazać, co się zdarzyło chwilę wcześniej i jak to mogłoby wyglądać

na obrazie. Podobnie, na zasadzie antycypacji, przewidują rozwój sytuacji w

przyszłości. Taka ekranizacja może być poprzedzona ćwiczeniem literackim –

tworzeniem „na gorąco” scenariusza lub scenopisu.

Plan, model, makieta, mapa – w ramach techniki uczniowie rysują plany twierdz,

grodów, pałaców, kościołów, miast, a następnie wykorzystują „projekty” do

„zbudowania” konkretnego obiektu lub miasta.

Muzeum - uczniowie oprowadzają zebranych po fikcyjnym muzeum i prezentują

zabytki historyczne i artystyczne. Można w tej technice wykorzystać rekwizyty,

fikcyjne dokumenty, reprodukcje, mapy, listy itp.

Rzeźba – polega na tym, że jeden z uczniów jest „materiałem rzeźbiarskim”, a drugi

twórcą. Projektem rzeźby jest ilustracja konkretnego dzieła. Rzeźbiarz tworzy zgodnie

z projektem i w ten sposób zapamiętuje układy kompozycyjne.

Uczniowie mogą wykorzystywać techniki dramy w quizach. W ten sposób

przypominają sobie najważniejsze dzieła malarskie i rzeźbiarskie. Na przykład grupa

64

uczniów przyjmuje odpowiednie pozy wzorowane na posągach, a pozostała część klasy

odgaduje, z jakim dziełem im się to kojarzy. Wymienione tu przykłady technik dramy

stanowią tylko niewielką część możliwości, jakie daje ta metoda.

i ) Uczenie się we współpracy

Uczenie się we współpracy to nie tyle metoda, co idea. Polega ona na tym, że

uczniowie wspólnie pracują i uczą się od siebie nawzajem. Łatwiej jest im też ujawniać

poglądy i werbalizować swoje myśli. Dzięki współpracy szybciej i skuteczniej przyswajają

sobie wiedzę. We współczesnej edukacji psychologowie podkreślają w tej metodzie wartości

dydaktyczne i wychowawcze.

Uczenie się we współpracy można stosować w parach lub grupach kilkuosobowych.

Jeśli jednak nauczyciel zdecyduje się na prowadzenie zajęć tą metodą, musi pamiętać, że

trzeba się do niej starannie przygotować. Nauczyciel dokonuje podziału uczniów na grupy

i przydziela im konkretne zadania. Może to zrobić dzieląc klasę na grupy o wyrównanym

potencjale intelektualnym, a następnie przydzielić im jednakowe zadania. Drugą możliwością

jest podział uczniów na grupy o zróżnicowanym potencjale i przyznanie słabszym uczniom

zadań łatwiejszych. Zwrócić jednak należy uwagę na to, aby pracowali wszyscy uczniowie.

W każdej grupie powinien znaleźć się koordynator pracy i sekretarz. Można też wyznaczyć

inne funkcje.

Nauczyciel może zdecydować się na przydzielenie jednakowych zadań, które

dodatkowo dadzą się podzielić w obrębie grupy, wtedy dobrze jest wyłonić tzw. ekspertów.

Na przykład w klasie jest pięć jednakowych grup i każda z nich ma zapoznać się z

twórczością najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa renesansowego. W obrębie grupy

pracę należy rozdzielić się w taki sposób, że na przykład jeden uczeń ma zapoznać się z

życiem i twórczością Michała Anioła, drugi – Leonarda itd. Po zapoznaniu się z tekstami na

temat artystów, uczniowie powinni opowiedzieć o tych twórcach pozostałym członkom

grupy, czyli przedstawić im wyniki swojej pracy. Przy takim podziale zadań, każdy członek

zespołu staje się ekspertem od jednego artysty. Po przygotowaniu swojej części pracy uczeń

może uzgodnić „stan badań” z innymi ekspertami tego samego tematu, będącymi członkami

pozostałych zespołów. Po konsultacjach eksperci powracają do swoich zespołów i dzielą się

swoją wiedzą z kolegami. A oto zalecane przez dydaktyków niektóre techniki uczenia się „we

współpracy”:

• zwróć się do sąsiada - wyjaśnianie niezrozumiałych części lekcji lub wybór

najważniejszych zagadnień poruszanych na lekcji,

• czytająca grupa - uczniowie wspólnie opracowują tekst i odpowiadają na pytania,

• układanka - praca w grupach polegająca na tym, że każdy uczeń otrzymuje inne

zadanie (diagram),

• grupa zadaniowa - przed projekcją filmu, wykładem, tekstem lub prezentacją

uczniowie w grupach ustalają, co wiedzą na dany temat,

• odpytujący przyjaciel - uczniowie zadają sobie w parach pytania dotyczące faktów,

które powinni zapamiętać z lekcji,

• wspólne ćwiczenie - uczniowie wykonują w parach ćwiczenie, dzieląc się rolami,

• sprawdzanie zadania domowego - uczniowie sprawdzają w grupie zadanie domowe,

dyskutując nad ewentualnymi różnicami w odpowiedziach. Niektórzy podejmują

decyzję o zmianach w pracy, co powinno być uzasadnione pisemnie,

65

• wspólne uczenie się do testu - w trakcje lekcji powtórzeniowej uczniowie wspólnie

przygotowują się do testu,

• grupa rozwiązuje problem - problem do rozwiązania jest jeden dla całej grupy, każdy

jej członek musi mieć wkład w rozwiązanie problemu,

• projekt badawczy - uczniowie pracują w grupach nad wspólnym problemem, ale

każdy na innym materiale, następnie sporządzają wspólny raport,

• podsumowanie w parach - dotyczy podsumowania np. pisemnego rozdziału

z podręcznika lub fragmentu lekcji.

j) Debata oksfordzka

Debata oksfordzka zdecydowanie uatrakcyjnia przebieg zajęć edukacyjnych. Pochodzi

ona z Uniwersytetu Oksfordzkiego i można ją wykorzystać na lekcjach, w których

przedstawia się dwa odmienne stanowiska, np. lekcja na temat konceptualizmu – debata za i

przeciw tradycyjnemu warsztatowi i powstawaniu dzieł, czy też lekcja na temat teorii sztuki

z wykorzystaniem tekstów źródłowych „Spór Opata Sugera ze św. Bernardem z Clairvaux”.

W debacie oksfordzkiej zdecydowanie zabronione jest obrażanie bądź wyśmiewanie mówców

strony przeciwnej. Zadaniem debaty jest dyskusja nad tezą. Debatują przeciwnicy tezy oraz

jej obrońcy.

Debacie przewodniczy marszałek, który ma do pomocy sekretarza czuwającego nad

organizacją czasu i kolejnością wypowiedzi. Jako gospodarz obwieszcza on początek i koniec

debaty, zarządza głosowanie, a także wyraża podziękowanie każdemu uczestnikowi dyskusji.

Marszałek jako jedyny ma prawo udzielać głosu (poza wtrąceniami publiczności), zapowiada

on poszczególnych uczestników debaty, ma też prawo odebrać głos każdemu mówcy lub

wtrącającemu, np. z powodu przekroczenia limitu czasowego albo rażącego naruszenia norm

kultury dyskusji. Na nim też spoczywa obowiązek czuwania nad spokojem w sali.

W szczególnych przypadkach marszałek może wyprosić z sali osobę łamiącą zasady debaty.

Sekretarz pełni funkcję pomocnika marszałka. W trakcie przemówień informuje

mówców o czasie, jaki pozostał im do końca wystąpienia (np. kładąc na pulpicie kartki

z zapisaną liczbą minut). Sekretarz debaty to funkcja idealna dla osoby, która lubi być

w centrum wydarzeń, nie wysilając się przy tym zbytnio. Marszałek i sekretarz mają

obowiązek zachowania ścisłej bezstronności.

Pomieszczenie, w którym odbywa się debata jest podzielone na dwie części (np.

poprzez ustawienie stołów). Strona broniąca tezy siada po prawej stronie marszałka, ich

oponenci po przeciwnej stronie. W środku siedzą osoby niezdecydowane. Naprzeciwko nich

na podwyższeniu siedzi marszałek prowadzący obrady i sekretarz czuwający nad czasem

i porządkiem debaty. Podczas obrad zakazane jest opuszczanie sali i zmienianie miejsc. Głos

udzielany jest na przemian obu stronom. Każda ze stron przydziela w swoim zespole funkcje:

1) osoba, która przedstawia najważniejsze założenia tezy, 2) „młot na czarownice”, czyli

osoba, która ma za zadanie zbijać argumenty przeciwnika oraz 3) osoba, która dokona

podsumowania. Jedna strona przekonuje o słuszności tezy, druga strona ma a zadanie ją

podważyć i obalić. W tym celu mówcy obu stron zabierają głos na przemian. Zależnie od

ustaleń przed rozpoczęciem debaty, każdy z nich ma na to trzy do pięciu minut. Jako pierwszy

występuje mówca broniący tezy. Potem do głosu dochodzi opozycja, następnie zaś

przemawia kolejny zwolennik proponowanej tezy. W ten sposób debata toczy się aż do

wyczerpania listy chętnych do zabrania głosu albo do momentu przekroczenia limitu

66

czasowego, przeznaczonego na dyskusję. Debatę kończy mówca atakujący tezę. W trakcie

trwania debaty również publiczność może zabierać głos. Aby być dopuszczonym do głosu,

trzeba zwrócić na siebie uwagę marszałka. Po udzieleniu pozwolenia osoba przedstawia się

(co zapisuje sekretarz) i dopiero wtedy może wyrazić swoją opinię. Ostatnią częścią debaty

jest głosowanie. Tradycyjnie w Oksfordzie odbywa się ono poprzez wyjście przez

odpowiednie drzwi. Tutaj można stosować głosowanie przez podniesienie ręki. Po

głosowaniu zwolennicy tezy przenoszą się na tę stronę sali, którą reprezentują debatujący

„za”, zaś przeciwnicy na stronę debatujących „przeciw”.

k) Film o sztuce

Rola filmów o sztuce nieustannie wzrasta, ponieważ u człowieka współczesnego

zmieniły się mechanizmy percepcji i jest on bardziej wrażliwy na bodźce wizualne. Ponadto

ekranowa wizja sztuki jest ciekawsza od tradycyjnej, także muzealnej, toteż budzi większe

zainteresowanie. Film o sztuce jest dziełem, którego tematem, bez względu długość metrażu,

są autentyczne dzieła sztuki, autentyczni artyści oraz autentyczne elementy ich warsztatu.

Według Zbigniewa Czeczota-Gawraka filmy o sztuce dzielą się na:

• Filmy o charakterze pomocy dydaktycznych na lekcjach historii sztuki i innych

przedmiotów. W takich filmach zasadniczą rolę odgrywa komentarz słowny oraz

graficzne układy obrazujące analizę dzieł i stylów.

• Popularnonaukowe filmy o sztuce przeznaczone dla szerszych kręgów widzów.

Komentarz w tych filmach jest mniej dydaktyczny, natomiast zwiększa się rola

muzyki towarzyszącej obrazowi.

• Filmy impresyjno-poetyckie to rodzaj poematów o sztuce. Filmowiec podejmuje

w nich dialog z artystą lub dziełem i daje osobistą wizję tematu. Komentarz w takim

filmie pełni rolę drugorzędną, natomiast ważną rolę pełni muzyka.

• Filmy reportażowe, ukazują nie tylko dzieła, ale również artystę, jego technikę, źródła

inspiracji i środowisko, w którym tworzy.

Filmy o sztuce są nowym, atrakcyjnym środkiem dydaktyki szkolnej, użytecznym nie

tylko na lekcjach sztuki, ale też historii, języka polskiego i ogólnej wiedzy o kulturze. Są

także cennym środkiem służącym analizowaniu dzieł oraz jednym z najskuteczniejszych

środków popularyzowania sztuki w szerszych kręgach społeczeństwa. Stanowią też jeden

z najlepszych sposobów mówienia o najnowszych tendencjach w kulturze, dlatego warto

pozyskiwać je jako pomoce dydaktyczne na lekcji historii sztuki.

Aby osiągnąć jak najwyższą skuteczność przyswajania treści filmu, nauczyciel

powinien przygotować zestaw pytań czy zagadnień do wynotowania w trakcie projekcji lub

kartę pracy do wypełnienia. W przeciwnym wypadku trudno będzie uzyskać pełne

zaangażowanie uczniów.

l) Projekt

Projektu jest jedną z najbardziej aktywizujących metod. Nauczyciel nie tylko uczy, ale

wychowuje. Jeśli prowadzi zajęcia metodami mało aktywnymi, wychowuje młodzież bierną i

niechętną jakiemukolwiek samodzielnemu działaniu. Natomiast prowadząc zajęcia metodą

projektu kształtuje przede wszystkim postawy przedsiębiorcze, które sprawdzają się w

dorosłym życiu. Metoda projektu rozwija łatwość nawiązywania kontaktów, kreatywność,

umiejętność planowania i osiągania zamierzonych celów, samodzielność i odpowiedzialność,

67

a realizowana również w modelu uczenia się we współpracy, wspomaga umiejętność pracy

w zespole i zdolności organizacyjne.

Każdy projekt powinien mieć jasno określony cel główny i cele pośrednie, które są jakby

stopniami do osiągnięcia celu końcowego. Należy zaproponować uczniom określone zadania

i poprosić o dokonanie wyboru. Następnie zawiera się z uczniami kontrakt na wykonanie

określonych zadań. Powinien on uwzględniać następujące elementy:

• temat projektu,

• cel główny zadania (ewentualnie cele pośrednie),

• uzasadnienie wyboru zadania (jeśli jest wybór),

• termin wykonania projektu,

• klarowne kryteria oceny,

• podpisy obu stron.

Dzięki projektom, które są kontraktami pomiędzy nauczycielem a uczniami, licealiści

wdrażają się do poważniejszych zadań. Ponadto uczą się odpowiedzialności, punktualności

oraz dobrej organizacji swojej pracy. Projektem może być indywidualna praca ucznia (na

przykład sporządzenie i wygłoszenie referatu) lub praca grupowa – przygotowanie wystawy,

przeprowadzenie wywiadu z artystą, wykonanie gazetki okolicznościowej, napisanie tekstu

do szkolnej publikacji, a nawet przygotowanie reportażu w formie filmu.

Znawcy przedmiotu rozróżniają projekty przedmiotowe i interdyscyplinarne, realizowane

na lekcjach kilku przedmiotów. W szkole artystycznej, w ramach jednego projektu

interdyscyplinarnego można połączyć nauczanie projektowania komputerowego z historią

sztuki. Uczniowie mogą opracować jeden kierunek w sztuce. Przygotowany materiał w wersji

elektronicznej może być doskonałą pomocą dydaktyczną, a uczniowie w trakcie realizacji

projektu poznają życie i twórczość artystów reprezentujących dany kierunek, źródła ich

inspiracji, analizują dzieła sztuki itd.

Wykonywanie zadań projektowych można podzielić na trzy fazy:

• faza I – przygotowanie projektu,

• faza II – wykonanie projektu,

• faza III – prezentacja i ocena projektu.

Przed rozpoczęciem pracy metodą projektu nauczyciel powinien zawrzeć z uczniami kontrakt,

w którym należy określić następujące elementy:

• temat projektu,

• zakres działania,

• terminy wykonania poszczególnych etapów pracy,

• termin zakończenia projektu,

• kary za niedotrzymanie terminu,

• sposób komunikowania się ucznia z nauczycielem prowadzącym projekt,

• sposób komunikowania się z innymi nauczycielami (dotyczy projektów

interdyscyplinarnych),

• przewidywane koszty wykonania i sposób finansowania projektu,

• terminy korzystania z pracowni (plastycznych, komputerowych – jeśli projekt tego

wymaga),

• kryteria oceny projektu,

• data zwarcia kontraktu,

• podpis nauczyciela prowadzącego projekt,

• podpisy uczniów przystępujących do projektu,

• inne ważne informacje, jeśli projekt tego wymaga.

68

ł) Analiza SWOT

Jest to metoda zespołowej analizy i oceny jakiegoś zjawiska, wydarzenia, problemu.

Polega na wypełnieniu przygotowanego arkusza, na którym uczniowie określają zarówno

mocne strony tego zjawiska i wynikające z nich szanse, jak i słabe strony oraz zagrożenia.

Nazwa pochodzi od słów angielskich:

• Strenghts– mocne strony,

• Weaknesses – słabe strony,

• Opportunities – szanse,

• Threats – zagrożenia.

Metoda ta sprawdza się najlepiej w połączeniu z metodą uczenia się we współpracy.

Arkusze w takim przypadku wypełniają grupy zadaniowe, a następnie prezentują i porównują

wyniki na forum klasy.

Metodę analizy SWOT można np. zastosować do zanalizowania sytuacji artysty

w okresach: średniowiecza i renesansu. W ten sposób uczniowie oceniają, czy bycie np.

artystą cechowym jest korzystniejsze dla rozwoju niż praca dla mecenasa i podróżowanie

z jednego miejsca do drugiego.

Arkusz do analizy SWOT ma formę tabeli:

Mocne strony Słabe strony

Szanse

Zagrożenia

3. METODY SŁUŻĄCE KONTROLI I OCENIE

a) Test pomiarowy

Celem przeprowadzenia testu pomiarowego jest sprawdzenie wiadomości ucznia po

zakończeniu materiału z całej epoki, np. starożytności, średniowiecza, renesansu, baroku itd.

Przypomina on arkusz maturalny, ale w ograniczonym zakresie. Bardzo ważne jest to, aby

test pomiarowy spełniał wszystkie wymagania podstawy programowej w ramach trzech

podstawowych celów: 1) odbiór i wykorzystanie informacji, 2) tworzenie wypowiedzi 3)

69

analiza i interpretacja tekstów oraz wytworów kultury. Dobry test pomiarowy ma różnorodne

zadania otwarte i zamknięte, które sprawdzają nie tylko wiadomości, ale także umiejętności

uczniów. Oprócz typowych zadań sprawdzających wiadomości, powinny w nim być zarówno

zadania poświęcone analizie i opisowi dzieł sztuki, jak i zadania poszerzonej wypowiedzi

pisemnej.

b) Praca klasowa

Praca klasowa ma za zadanie sprawdzić wiadomości z mniejszego zakresu, najczęściej

przeprowadza się tego rodzaju sprawdzian po zakończeniu części działu, np. renesansu

włoskiego w ramach epoki renesansu. Praca klasowa może mieć charakter różnorodny –

przybierać kształt regularnego testu z wąskiego zakresu wiedzy lub mieć charakter opisowy

(pisemna wypowiedź ucznia na temat 2-3 zagadnień).

c) Kartkówka

Obejmuje ona zakres materiału mniejszy od sprawdzianu (ogranicza się np. do lekcji

na temat architektury włoskiego renesansu), zazwyczaj z 2-3 ostatnich lekcji. Kartkówka

również może przybrać formę testową, ale ze względu na fakt, że powinna być

przeprowadzona w ciągu kilkunastu minut – powinien to być test jednokrotnego wyboru.

Bardzo lubianą formą przez uczniów jest „samosprawdzający się test”. Nauczyciel

przygotowuje pytania testowe jednokrotnego wyboru (do 20 pytań). Prosi uczniów, aby

zamiast podpisu oznaczyli kartkówkę swoimi numerami z dziennika lub innymi znakami.

Następnie uczniowie odpowiadają na pytania, co nie powinno zająć więcej niż 10 min. Po

zakończeniu nauczyciel sam zbiera testy, a następnie rozdaje je ponownie w taki sposób, aby

do żadnego ucznia nie trafił jego własny arkusz. Po tej czynności nauczyciel czyta test

i podaje dobre odpowiedzi (jest to zatem informacja zwrotna dla uczniów). Uczniowie

punktują prawidłowe odpowiedzi wg załączonej do testu legendy, a następnie podliczają

punkty. W ten sposób w ciągu kilkunastu minut nie tylko wszyscy uczestnicy są ocenieni, ale

znają prawidłowe odpowiedzi oraz jakie błędy muszą poprawić.

4. KORELACJE MIĘDZYPRZEDMIOTOWE

Historia sztuki jest dziedziną, która w wielu aspektach zbliża się i koreluje z innymi

przedmiotami szkolnymi. Przede wszystkim dotyczy to przedmiotów artystycznych, takich

jak:

• podstawy projektowania - zagadnienia dotyczące formy plastycznej dzieła sztuki,

a zwłaszcza: kompozycja i jej rodzaje, zagadnienia związane z iluzją przestrzeni,

efektami optycznymi,

• rysunek i malarstwo - zagadnienia dotyczące formy plastycznej dzieła graficznego

i malarskiego, a zwłaszcza: kompozycja dzieła, barwa i jej cechy, kontrasty barwne,

skala walorowa, inne środki ekspresji. Ponadto zagadnienia związane z gatunkami

w malarstwie,

• rzeźba – zagadnienia dotyczące formy plastycznej dzieła rzeźbiarskiego, a zwłaszcza:

kompozycja, faktura, sposób kształtowania przestrzennego, funkcje rzeźby i jej

klasyfikacja z tym związana.

70

Ponadto historia sztuki w niektórych zagadnieniach koreluje z przedmiotami

ogólnokształcącymi i dodatkowymi, takimi jak:

• historia – zagadnienia dotyczące uwarunkowań historycznych i geograficznych dzieła

sztuki, wprowadzenie do epok itd., osadzenie w epoce,

• język polski – zagadnienia dotyczące cech i stylistyki epok i kierunków, paralele

w zakresie tych przedmiotów, osadzenie dzieła sztuki w kontekście ikonologicznym,

umiejętności pisania dłuższej wypowiedzi pisemnej na zadany temat,

• religia – zagadnienia dotyczące ikonografii chrześcijańskiej, a zwłaszcza żywotów

świętych i ich atrybutów,

• etyka oraz filozofia – zagadnienia dotyczące historii estetyki i formułowania doktryn

artystycznych.

Wskazane jest, aby nauczyciele historii sztuki i w/w przedmiotów współpracowali ze sobą

w zakresie przekazywanych treści.

71

V. DOSTOSOWANIE MATERIAŁU DO INDYWIDUALNYCH POTRZEB

I MOŻLIWOŚCI UCZNIÓW

Ze względu na różnice dojrzałości uczniów, a co za tym idzie, ich możliwości

percepcyjnych, program dostosowany jest do indywidualnych potrzeb młodzieży. Dzięki

szczegółowo rozpisanemu materiałowi nauczania a w szczególności treści nauczania i

formom sprawdzania osiągnięć, każdy uczeń ma możliwość wyboru ww. do swoich

możliwości. W tym celu, autor programu, starał się urozmaicić przede wszystkim formy

sprawdzania osiągnięć uczniów, aby były on jak najbardziej atrakcyjne, angażując w pracę

całą klasę ze szczególnym zwróceniem uwagi na samodzielną i indywidualną aktywność .

Do programu dołączona została również bibliografia dla uczniów, którzy wykazują

szczególne zainteresowanie historią sztuki; którzy chcą przystąpić nie tylko do rozszerzonej

matury z tego przedmiotu, ale też zechcą sprawdzić swoje umiejętności w konkursach

dotyczących sztuki, np. w Olimpiadzie Artystycznej.

72

VI. WARUNKI NIEZBĘDNE DO REALIZACJI PROGRAMU

Istotnym warunkiem poprawnego i efektywnego nauczania przedmiotu historia sztuki

jest niezbyt liczna grupa uczniów w klasie oraz właściwie wyposażona pracownia

przedmiotowa, w której znaleźć się muszą:

1) Zestaw podręczników „Sztuka i czas” Barbary Osińskiej,

2) Sztuka świata,

3) Wybrana literatura o sztuce,

4) Pozycje książkowe i albumy o sztuce Tarnowa i regionu,

5) Albumy z zebranymi dziełami wybitniejszych twórców,

6) Czasopisma traktujące o sztuce,

7) Wybrane teksty źródłowe,

8) Słowniki terminologiczne sztuk pięknych, encyklopedie,

9) Wybrana kolekcja albumów ukazująca zbiory muzeów świata, Polski oraz Tarnowa i

regionu,

10) Sprzęt audiowizualny: laptop, projektor multimedialny, ekran a także wskaźnik

laserowy,

11) Internet, płyty DVD z edukacyjnymi filmami na temat sztuki, kultury, twórczości

danego artysty, odkryć archeologicznych, muzyki z epoki, filmy podróżnicze, itp.

Ważną rolę pełni również zeszyt przedmiotowy lub tablet, w którym uczniowie notują

najważniejsze informacje podawane na lekcjach. W nich również znajdują się rysunki,

reprodukcje dzieł oraz inne materiały edukacyjne zebrane przez uczniów. Tablety, z ich

dostępem do Internetu, mogą również wspomóc uczniów podczas stosowania na zajęciach

metod aktywizujących, kiedy to sama młodzież musi wyszukać, zebrać i opracować określone

informacje, aby rozwiązać problem postawiony przez nauczyciela.

Nieodzowną pomocą było by na pewno wyposażenie sali lekcyjnej w komputery lub

laptopy, z których podczas zajęć korzystaliby uczniowie. Lekcje wówczas były by bardziej

interesujące i angażujące, w tym samym stopniu, cały zespół klasowy.

Nauczyciel oraz młodzież powinna mieć również swobodny dostęp do biblioteki

szkolnej i korzystać z jej zbiorów literatury popularnonaukowej i fachowej.

73

VII. WYBRANA LITERATURA PRZEDMIOTU2

1. OPRACOWANIA OGÓLNE

• Białostocki Jan - Sztuka cenniejsza niż złoto, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2003.

• Białostocki Jan - Pięć wieków myśli o sztuce. Studia i rozprawy z dziejów teorii i

historii sztuki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1976.

• Białostocki Jan (wybór i oprac.) - Myśliciele, kronikarze i artyści o sztuce od

starożytności do 1500, PWN, Warszawa 1978.

• Białostocki Jan (wybór i oprac.) - Teoretycy, pisarze i artyści o sztuce 1500- 1600,

Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1985.

• Białostocki Jan (wybór i oprac.) - Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600-

1700, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

• Chrzanowski Tadeusz - Sztuka w Polsce, t. 1-2, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2008.

• Dobrowolski Tadeusz - Malarstwo polskie ostatnich dwustu lat, Ossolineum,

Wrocław 1976.

• Dulewicz Andrzej - Słownik sztuki francuskiej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.

• Eco Umberto - Historia brzydoty, Rebis, Poznań 2012.

• Eco Umberto - Historia piękna, Rebis, Poznań 2005.

• Fride R., Carrassat Patricia, Mercade Izabelle - Style i kierunki w malarstwie;

leksykon wydawnictwa Larousse, Warszawa 1999.

• Gombrich Ernest - O sztuce, Arkady, Warszawa 1997.

• Grabska Elżbieta, Morawska Hanna (wybór i oprac.) - Artyści o sztuce. Od van

Gogha do Picassa , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1977.

• Historia sztuki, t.1-20 - praca zbiorowa, Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa

2010.

• Historia sztuki świata, t. 1-8 - praca zbiorowa, Muza, Warszawa 1998.

• Honour Hugh, Fleming John - Historia sztuki świata, Arkady, Warszawa 2002.

• Janson Horst Waldemar - Historia sztuki; od czasów najdawniejszych po dzień

dzisiejszy, Alfa, Warszawa 1993.

• Kębłowski Janusz - Dzieje sztuki polskiej, Arkady, Warszawa 1987.

• Koch Wilfried - Style w architekturze, Świat Książki, Warszawa 1996.

• Kopaliński Władysław - Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut

Wydawniczy, Warszawa 2001.

• Kopaliński Władysław - Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1999.

• Kowalska Bożena - Od impresjonizmu do sztuki konceptualnej, Arkady, Warszawa

1989.

• Levey Michael - Od Giotta do Cezanna. Zarys historii malarstwa

zachodnioeuropejskiego, Arkady, Warszawa 1988.

2 Za: Program nauczania przedmiotu historia sztuki dla liceum plastycznego, oprac. przez Katarzynę Kawkę

i Beatę Lewińską – Gwóźdź, Warszawa, 2014, s.105 - 111.

74

• Miłobędzki Adam - Zarys dziejów architektury w Polsce, Wiedza Powszechna,

Warszawa 1988.

• Morawińska Agnieszka - Malarstwo polskie od gotyku do współczesności, Oficyna

Wydawnicza Auriga, Warszawa 1984.

• Od Maneta do Pollocka. Słownik malarstwa nowoczesnego, Arkady, Warszawa 1995.

• Olszewski Andrzej K. - Dzieje sztuki polskiej 1890-1980, Interpress, Warszawa 1988.

• Osińska Barbara - Sztuka i czas t. 1-2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 2005.

• Pevsner Nicolaus, Fleming John, Honour Hugh - Encyklopedia architektury,

Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

1997.

• Pevsner Nicolas - Historia architektury europejskiej, Arkady , Warszawa 2012.

• Poprzęcka Maria - Arcydzieła malarstwa polskiego, Arkady, Warszawa 2000.

• Porębski Mieczysław - Piwocki Ksawery, Dzieje sztuki w zarysie, t. 1-3, Arkady,

Warszawa 1988.

• Ryszkiewicz Andrzej - Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Oficyna


• Rzepińska Maria - Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, t. 1-2,

Arkady, Warszawa 1989.

• Rzepińska Maria - Siedem wieków malarstwa europejskiego, Ossolineum, Wrocław

1979.

• Słownik terminologiczny sztuk pięknych - praca zbiorowa, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2003.

• Sztuka Polska, t. I-IV - praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 2009-2013.

• Sztuka Świata, t. 1-13 - praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 1994-1996.

• Tatarkiewicz Władysław - Dzieje sześciu pojęć, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2012.

• Tatarkiewicz Władysław - Historia estetyki, t. 1-3, Warszawa 1988-1991.

• Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, wydawnictwo ciągłe Eaglemoss Polska.

• Zwolińska Krystyna, Malicki Zasław - Mały słownik terminów plastycznych, Wiedza

Powszechna, Warszawa 1990.

• Zwolińska Krystyna - Mała historia sztuki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 1995.

2. STAROŻYTNOŚĆ

• Encyklopedia sztuki starożytnej - praca zbiorowa, Wydawnictwa Artystyczne i

Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.

• Lipińska Jadwiga - Sztuka starożytnego Egiptu, Arkady, Warszawa 2008.

• Makowiecka Elżbieta - Sztuka grecka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego,

Warszawa 2007.

• Makowiecka Elżbieta - Sztuka Rzymu, od Augusta do Konstantyna, Wydawnictwa

Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.

75

• Michałowski Kazimierz - Nie tylko piramidy, Sztuka dawnego Egiptu, Wiedza


• Rutkowski Bogdan - Sztuka egejska, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1987.

• Sadurska Anna - W cieniu Panteonu. O sztuce starożytnego Rzymu, Wiedza


• Słownik kultury antycznej - red. Winniczuk Lidia, Wiedza Powszechna, Warszawa

[1991].

3. ŚREDNIOWIECZE

• Duby Georges - Czasy katedr. Sztuka i społeczeństwo 980-1420, Wydawnictwo

Cyklady, Warszawa 2006.

• Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce,

Arkady, Warszawa 2001.

• Kębłowski Janusz - Polska sztuka gotycka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1976.

• Mroczko Teresa - Polska sztuka przedromańska i romańska, Wydawnictwa

Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1978.

• Skubiszewski Piotr - Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Towarzystwo

Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001.

• Sztuka gotyku, architektura, rzeźba, malarstwo - praca zbiorowa, redakcja Toman

Rolf, Könemann 2000.

• Sztuka romańska, architektura, rzeźba, malarstwo - praca zbiorowa, redakcja Toman

Rolf, Könemann 2000.

4. NOWOŻYTNOŚĆ

• Barok, architektura, rzeźba, malarstwo - praca zbiorowa, red. Toman Rolf,

Könemann 2000.

• Jaroszewski Tadeusz Stefan - Księga Pałaców Warszawy, Interpress, Warszawa

1985.

• Karpowicz Mariusz - Barok w Polsce, Arkady, Warszawa 1988.

• Karpowicz Mariusz - Sztuka polska XVIII wieku, Wydawnictwa Artystyczne i

Filmowe, Warszawa 1985.

• Levey Michael - Wczesny renesans, PWN, Warszawa 1978.

• Levey Michael - Dojrzały renesans, PWN, Warszawa 1980.

• Ligocki Alfred - Sztuka renesansu, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.

• Miłobędzki Adam - Architektura polska XVII wieku, t. 1-2, Wydawnictwo Naukowe

PWN Warszawa 1980.

• Murray Peter - Architektura włoskiego renesansu, Wydawnictwo Via, Toruń 1999.

• Renesans w sztuce włoskiej, architektura, rzeźba, malarstwo, rysunek - praca

zbiorowa, redakcja Toman Rolf, Könemann 2000.

76

• Rzepińska Maria - Malarstwo cinquecenta, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1976.

• Sherman John - Manieryzm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1970.

• Skubiszewski Piotr - Sztuka Europy łacińskiej od VI do IX wieku, Towarzystwo

Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2001.

• Tomkiewicz Władysław - Piękno wielorakie. Sztuka baroku, Wiedza Powszechna,

Warszawa 1971.

• Tomkiewicz Władysław - Rokoko, Arkady, Warszawa 2005.

5. WIEK XIX

• Cassou Jean - Encyklopedia symbolizmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1992.

• Claudon Francis - Encyklopedia romantyzmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1997.

• Dobrowolski Tadeusz - Sztuka Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1963.

• Fahr-Becker Gabriele - Secesja, h. f. Ullmann 2007.

• Guze Joanna - Impresjoniści, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.

• Hofstatter Hans H. - Symbolizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa

1980.

• Honour Hugh - Neoklasycyzm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1972.

• Juszczak Wiesław - Postimpresjoniści, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1974.

• Kępiński Zdzisław - Impresjonizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa

1974.

• Lorentz Stanisław, Rottermund Andrzej - Klasycyzm w Polsce, Arkady, Warszawa

1984.

• Nochlin Linda - Realizm, Wydawnictwo Naukowe PWN 1974.

• Pevsner Nicolas - Pionierzy współczesności, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1978.

• Poprzęcka Maria - Akademizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe Warszawa

1989.

• Revald John - Historia impresjonizmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa

1989.

• Ryszkiewicz Andrzej - Malarstwo polskie. Romantyzm. Historyzm. Realizm, Oficyna


• Sérullaz Marice - Encyklopedia impresjonizmu, Wydawnictwa Artystyczne i


• Wallis Mieczysław - Secesja, Arkady, Warszawa 1984.

http://www.matras.pl/szukaj/?wydawnictwo=Towarzystwo%20Naukowe%20Katolickiego%20Uniwersytetu%20Lubelskiego

http://www.matras.pl/szukaj/?wydawnictwo=Towarzystwo%20Naukowe%20Katolickiego%20Uniwersytetu%20Lubelskiego

77

6. WIEK XX

• Baranowicz Zofia - Polska awangarda artystyczna 1918-1939, Wydawnictwa

Artystyczne i filmowe, Warszawa 1975.

• Bassie Ashley - Ekspresjonizm, Warszawa 2006.

• Chrzanowska-Pieńkos Jolanta, Pieńkos Andrzej - Leksykon polskiej sztuki XX wieku.

Sztuki plastyczne, Poznań 1996.

• Czartoryska Urszula - Od pop-artu do sztuki konceptualnej, Wydawnictwa

Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1973.

• Dziamski Grzegorz - Awangarda po awangardzie. Od neoawangardy do

postmodernizmu, Wydawnictwo Humaniora, Poznań 1995.

• Ferrari Silvia - Sztuka XX wieku. Kierunki, twórcy, kontrowersyjne zjawiska

artystyczne, nowe środki wyrazu, Arkady, Warszawa 2002.

• Giżycki Marcin - Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki drugiej

połowy XX wieku, Słowo, Obraz, Terytoria, Gdańsk 2002.

• Janicka Krystyna - Malarstwo surrealistyczne 1940-1970, Arkady, Warszawa 1978.

• Janicka Krystyna - Surrealizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa

1973.

• Kotula Adam, Krakowski Piotr - Malarstwo, rzeźba, architektura, wybrane

zagadnienia plastyki współczesnej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1978.

• Kotula Adam, Krakowski Piotr - Rzeźba współczesna, Wydawnictwa Artystyczne i


• Kotula Adam, Krakowski Piotr - Sztuka abstrakcyjna, Wydawnictwa Artystyczne i


• Kowalska Bożena - Od impresjonizmu do sztuki konceptualnej, Arkady, Warszawa

1989.

• Kuryluk Ewa - Hiperrealizm - nowy realizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe

Warszawa 1983.

• Lionel Richard - Encyklopedia ekspresjonizmu, Wydawnictwa Artystyczne i


• Lista Giovanni - Futuryzm, Arkady, Warszawa 2002.

• Naylor Gillian - Bauhaus, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1988.

• Overy Paul - De Stijl, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1979.

• Passeron René - Encyklopedia surrealizmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1993.

• Pawłowski Tadeusz - Happening, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa

1988.

• Porębski Mieczysław - Kubizm, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,Warszawa

1986.

• Richter Hans - Dadaizm. Sztuka i antysztuka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1986.

• Rottenberg Anda - Sztuka w Polsce 1945-2005, Wydawnictwo Piotra Marciszuka

STENTOR, Warszawa 2005.

• Słownik sztuki XX wieku, Arkady, Warszawa 1998.

78

• Tietz Jurgen - Historia architektury XX wieku, Könemann 2001.

• Turowski Andrzej - W kręgu konstruktywizmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,

Warszawa 1979.

• Włodarczyk Wojciech - Sztuka polska 1918-2000, Arkady, Warszawa 2000.

SPIS TREŚCI - zsp.tarnow.pl · - Test pisemny: Sztuka Mezopotamii (w gimnazjum podzielony na dwie...

Documents

Transcript of SPIS TREŚCI - zsp.tarnow.pl · - Test pisemny: Sztuka Mezopotamii (w gimnazjum podzielony na dwie...