Spis treści - medforce.plmedforce.pl/wp-content/uploads/2018/09/ERpendium_3_probka.pdf · Skrypt z...

Spis treści

1. Środki wpływające na autonomiczny układ nerwowy ..................................................................... 4

2. Leki psychotropowe, cz. I: neuroleptyki, leki uspokajające i psychoenergizujące ..................... 24

3. Leki psychotropowe, cz. II: leki przeciwdepresyjne i normotymiczne ......................................... 43

4. Środki stosowane w znieczuleniu .......................................................................................................... 57

5. Środki przeciwbólowe ............................................................................................................................. 74

6. Leki wpływające na krzepnięcie krwi .................................................................................................... 91

7. Leki działające na przewód pokarmowy ........................................................................................... 108

8. Leki działające na układ oddechowy (astma i POChP) .................................................................. 133

9. Chemioterapia zakażeń, cz. I: antybiotyki ........................................................................................ 151

10. Chemioterapia zakażeń, cz. II: antybiotyki, gruźlica, leki przeciwgrzybicze ................................ 168

11. Chemioterapia zakażeń, cz. III: wirusy, malaria, środki odkażające .............................................. 180

12. Leki moczopędne oraz leki inotropowo-dodatnie ........................................................................... 201

13. Leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym .......................................................................................... 219

14. Leki stosowane w zaburzeniach rytmu serca. Leki przeciwhistaminowe ................................... 236

15. Leki stosowane w ChNS. Leki stosowane w zaburzeniach ukrwienia obwodowego ............. 252

16. Hormony, cz. I: przysadka i tarczyca ................................................................................................... 268

17. Hormony, cz. II: kora nadnerczy i leki hipolipemizujące ................................................................. 279

18. Hormony, cz. III: cukrzyca ...................................................................................................................... 295

19. Hormony, cz. IV: hormony płciowe ..................................................................................................... 311

20. Farmakoterapia zakażeń ........................................................................................................................ 324

21. Niedokrwistości i czynniki wzrostu ................................................................................................... 329

22. Środki przeciwnowotworowe i leki immunomodulacyjne ............................................................. 341

23. Leczenie bólu ............................................................................................................................................. 369

24. Leki roślinne .............................................................................................................................................. 394

25. Farmakokinetyka w praktyce ................................................................................................................. 411

26. Toksykologia, cz. I: pestycydy, metale, rozpuszczalniki, gazy ........................................................ 426

27. Toksykologia, cz. II: toksyczność wybranych leków ........................................................................ 452

28. Toksykologia, cz. III: subst. pochodzenia naturalnego, środki żrące, uzależnienia .................... 461

29. Homeostaza kostno-mineralna i dna moczanowa ............................................................................. 473

30. Farmakoterapia wybranych stanów nagłych ....................................................................................... 487

Indeks leków ............................................................................................................................................ 506

ERpendium 3

ŚRODKI WPŁYWAJĄCE NA

AUTONOMICZNY UKŁAD

NERWOWY AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA

miejsce opuszcze-

nia OUN

piersiowe i lędźwiowe nerwy

rdzeniowe

nerwy czaszkowe oraz trzeci

i czwarty korzeń nerwowy krę-

gosłupa krzyżowego

włókna przedzwo-

jowe krótkie długie

zwoje przykręgowe głównie sieci w ścianach uner-

wianych narządów

włókna zazwojowe długie krótkie

Neuroprzekaźniki autonomicznego układu nerwowego:

włókna przedzwojowe układu współczulnego

i przywspółczulnego są cholinergiczne– ace-

tylocholina uwalniana do szczeliny synaptycz-

nej działa na receptory nikotynowe (a także na

odgrywające mniejszą rolę receptory muskary-

nowe), umiejscowione na neuronach zazwojo-

wych

w układzie przywspółczulnym wszystkie włókna

zazwojowe są cholinergiczne, a uwalniana

z zakończeń nerwowych acetylocholina oddziału-

je na receptory muskarynowe

w układzie współczulnym neurony zazwojowe są

noradrenergiczne, a uwalniana noradrenalina

działa na receptory adrenergiczne α i β

o wyjątek stanowią zazwojowe włókna

współczulne unerwiające gruczoły potowe,

w których przekaźnictwo odbywa się

za pomocą acetylocholiny (receptory mu-

skarynowe).

Potencjalne punkty uchwytu terapii farmakologicznej:

synteza neuroprzekaźnika

jego przechowywanie

uwalnianie neuroprzekaźnika

kończenie działania neuroprzekaźnika

efekty receptorowe

1

Skrypt z farmakologii

5 Substancje wpływające na układ współczulny

SUBSTANCJE WPŁYWAJĄCE NA UKŁAD WSPÓŁCZULNY

UKŁAD WSPÓŁCZULNY (SYMPATYCZNY, ADRENERGICZNY)

Przewodzenie impulsów w układzie współczulnym:

impuls nerwowy w przedzwojowych włóknach współczulnych

uwalnianie acetylocholiny przez przedzwojowe włókna współczulne w zwojach

współczulnych

pobudzenie receptorów nikotynowych na włóknach zazwojowych

impuls nerwowy we włóknach zazwojowych

uwalnianie noradrenaliny

Synteza katecholamin:

TYROZYNA → hydroksylaza tyrozyny → DOPA → dekarboksylaza dopy → DOPAMINA

→ β-hydroksylaza dopaminy → NORADRENALINA → N-metylotransferaza → ADRENA-

LINA

w zakończeniach współczulnych synteza adrenaliny jest niemożliwa ze względu na

brak w nich N-metylotransferazy (syntetyzowana tylko w rdzeniu nadnerczy)

szybkość syntezy katecholamin jest zależna od aktywności hydroksylazy tyrozyny

Unieczynnianie noradrenaliny:

głównym mechanizmem (do 90%) jest wychwyt zwrotny do aksoplazmy, więk-

sza część noradrenaliny jest zwrotnie wchłaniana jeszcze przed osiągnięciem re-

ceptorów

metylacja pierścienia katecholowego za pomocą COMT (katecholo-O-metylo-

transferazy/metylotransferazy katecholowej) do farmakologicznie nieczynnego

metabolitu –normetanefryny

oksydatywna deaminacja przez MAO (monoaminooksydazę)

Receptory noradrenergiczne

receptor białko G efekt wewnątrzkomór-

kowy

α1 pobudzające aktywacja fosfolipazy C

α2 hamujące spadek stężenia cAMP

β1 pobudzające wzrost stężenia cAMP

β2 pobudzające wzrost stężenia cAMP

Efekty i receptory:

oko:

o rozszerzenie źrenicy(skurcz mięśnia rozwieracza źrenicy) – receptory α1

o rozkurcz mięśnia rzęskowego – spłaszczenie soczewki i wzrost ciśnienia

śródgałkowego

serce – receptory β1; dodatnie działanie:

o inotropowe – zwiększenie siły skurczu

o chronotropowe – zwiększenie częstości pracy serca

o batmotropowe – zwiększenie pobudliwości mięśnia sercowego

o dromotropowe – zwiększenie szybkości przewodzenia impulsów

naczynia:

o większość naczyń – skurcz – receptory α1

o naczynia mózgu i mięśniach szkieletowych – rozkurcz – re-

ceptory β2

zwiotczenie mięśniówki gładkiej oskrzeli – receptory β2

Biceps – mięśnie – rec.

B2 rozszerzają łożysko

naczyniowe i zwiększają

dopływ krwi do mięśni

ERpendium 3

6 Środki wpływające na autonomiczny układ nerwowy

wystarczy ogarnąć jak

działają poszczególne

receptory i które leki

na nie oddziałują,

żeby naumieć się tego

tematu…

np. leki blokujące

receptory β będą mia-

ły niekorzystny wpływ

na profil lipidowy

przewód pokarmowy:

o wydzielanie małych ilości gęstej (śluzowej) śliny – receptory α1

o aktywacja amylazy – receptory β1

o zwiotczenie dróg żółciowych – receptory β2

o spowolnienie pasażu jelitowego i spadek napięcia – receptory α2 i β2

o skurcz zwieraczy – receptory α1

o spadek wydzielania insuliny – receptory α2

metabolizm:

o wzrost glikogenolizy wątrobowej i mięśniowej – receptory β2

o wzrost glukoneogenezy – receptory β2

o wzrost lipolizy w tkance tłuszczowej – receptory β2

nerki i drogi moczowe:

o moczowody – wzrost napięcia i perystaltyki

o wzrost sekrecji reniny – receptory β1

o zwiotczenie mięśni ściany pęcherza – receptory β2

o skurcz zwieracza wewnętrznego – receptory α1

macica:

o w ciężarnej skurcze – receptory α1

o w nieciężarnej zwiotczenie – receptory β2

ejakulacja (nasieniowód) – receptory α1

stymulacja gruczołów potowych – receptory cholinergiczne(!)

receptory α2 znajdują się także w błonie presynaptycznej (receptory presynap-

tyczne), gdzie hamują uwalnianie noradrenaliny (ujemne sprzężenie zwrotne)

Klasyfikacja leków działających na układ współczulny:

bezpośrednie sympatykomimetyki/adrenomimetyki= agoniści receptorów

adrenergicznych:

o leki pobudzające głównie receptory α-adrenergiczne (np. fenylefryna)

o leki pobudzające głównie receptory β-adrenergiczne (np. izoprenalina)

o leki pobudzające zarówno receptory α- jak i β-adrenergiczne (np. epinefry-

na, czyli syntetyczna adrenalina)

pośrednie sympatyko(adreno)mimetyki – uwalniają noradrenalinę ze zbiorni-

ków (np. efedryna) i/lub hamują kompetycyjnie jej wychwyt zwrotny ze szczeliny

synaptycznej (np. kokaina)

leki adreno-/sympatykolityczne = antagoniści receptorów adrenergicznych

SYMPATYKOMIMETYKI

LEKI POBUDZAJĄCE NIESELEKTYWNIE RECEPTORY α- I β-

ADRENERGICZNE

EPINEFRYNA (ADRENALINA):

EpiPen, Adrenalina WZF

nazewnictwo: adrenalina jest endogenna, a epinefryna syntetyczna

oddziaływanie:

o wpływ na układ krwionośny:

wzrost ciśnienia skurczowego: dodatnie działanie tropowe na

serce (receptory β1) oraz skurcz wielu naczyń (receptory α1)

spadek ciśnienia rozkurczowego: zmniejszenie całkowitego opo-

ru naczyniowego poprzez rozszerzenie naczyń w łożysku mięśnio-

wym (receptory β2)

zmniejsza przepływ nerkowy (wzrost sekrecji reniny i skurcz tt.

nerkowych), nie ma natomiast wyraźnego wpływu na przepływ mó-

zgowy

o układ pokarmowy: spowolnienie perystaltyki

o układ oddechowy: rozszerzenie oskrzeli, poprawa wchłaniania tlenu


7 Sympatykomimetyki

o układ nerwowy: adrenalina nie przechodzi przez barierę krew-mózg,

wpływ na krążenie mózgowe – znikomy, stany lękowe po podaniu adrena-

liny mają charakter czysto odruchowy

o metabolizm: nasilenie glikogenolizy i wzrost stężenia cukru w surowicy

epinefryna rozkłada się w żołądku, dlatego jest podawana głównie i.v.(oprócz po-

dawania dosercowego i zastosowania miejscowego adrenaliny jako składnika kro-

pli do oczu czy nosa)

wskazania:

o !!! ZATRZYMANIE PRACY SERCA (1 MG I.V. + MASAŻ SERCA PO-

WTARZANE CO 3-5 MIN) !!!

w rytmach niedefibrylacyjnych – od razu

w rytmach do defibrylacji – razem z amiodaronem po 3 defibrylacji

o wstrząs anafilaktyczny lub septyczny (0,3-0,5 mg i.m. lub s.c.; pre-

ferowane i.m., jeżeli brak poprawy dawkę można powtarzać co 5-15 min);

adrenalina jest skuteczna w tym wskazaniu, ponieważ:

przyspiesza akcję mięśnia sercowego

kurczy naczynia krwionośne i podwyższa ciśnienie skurczowe

rozszerza oskrzela

hamuje uwalnianie histaminy

o wstrząs zagrażający życiu (0,3-1 mg i.v.) – ale nie wstrząs pochodze-

nia sercowego (w tym celu lepsza dopamina czy dobutamina)

o napad astmy oskrzelowej (0,3 mg s.c. lub i.m., do 3 dawek

w odstępach po 20 min)

o ciężka bradykardia (2-10 μg/min we wlewie ciągłym)

o miejscowo do zwężania naczyń krwionośnych (0,005-0,01 mg) – do-

datek do roztworów znieczulających w celu przedłużenia ich działania (ale

nie należy stosować epinefryny do hamowania krwawień z nosa lub zębo-

dołów, gdyż po początkowym zwężeniu naczyń krwionośnych powoduje ich

rozszerzenie i nasilenie krwawienia)

przeciwwskazania:

o gdy adrenalina jest stosowana dla ratowania życia – brak przeciwwska-

zań(!)

o w pozostałych przypadkach:

miażdżyca naczyń krwionośnych i ChNS

źle wyrównane nadciśnienie tętnicze

niewydolność i świeży zawał serca

blok serca

cukrzyca

nadczynność tarczycy

jaskra

przerost prostaty

recepta na adrenalinę – nie trzeba jej pisać, ale trzeba znać dawkowanie(nikt

w sytuacji zagrożenia życia nie będzie wypisywał recepty)

Rp.

Adrenalina WZF 1mg/ml

sol. pro inj.

10 amp. a 1 ml

D.S. we wstrząsie i.v. 1 ml.

NOREPINEFRYNA (NORADRENALINA)

Levonor

oddziaływanie:

o α>β: działa głównie na receptory α-, na receptory β-adrenergiczne działa

w mniejszym stopniu

WAŻNE!

adrenalina jako lek

ratujący życie

ERpendium 3


o wywołuje uogólniony skurcz naczyń krwionośnych (wyłączając naczynia

wieńcowe) – wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego

o bradykardia – wzrost ciśnienia krwi prowadzi do stymulacji barorecepto-

rów i pobudzenia nerwu błędnego – zwalnia się akcja serca (po podaniu le-

ku parasympatykolitycznego, np. atropiny noradrenalina zwiększa częstość

pracy serca)

o wpływ na receptory β2 nieznaczny – brak rozkurczowego wpływu na prze-

wód pokarmowy i układ oddechowy

o wpływ na zwiększenie poziomu cukru we krwi – niewielki

podawanie:

o tylko w postaci wlewu dożylnego pod stałą kontrolą ciśnienia krwi

o nie może być podawana s.c. ani i.m. (powoduje martwicę w miejscu poda-

nia) ani p.o. (rozkłada się pod wpływem soków trawiennych)

zastosowanie:

o groźne stany niedociśnienia tętniczego (zapaść naczyniowa np. we

wstrząsie pochodzenia sercowego czy wstrząsie anafilaktycznym)

o dodatek do roztworów lidokainy – w celu przedłużenia działania lidokainy

i zmniejszenia krwawienia w czasie operacji chirurgicznych (patrz środki

stosowane w znieczuleniu)

działania niepożądane:

o zaburzenia sercowe – arytmie i napady dusznicy bolesnej

o stany lękowe

o drżenia mięśniowe

o uczucie osłabienia

o po przedawkowaniu: gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego, a następnie

częstoskurcz komorowy i migotanie komór (w razie wystąpienia podać leki

α-adrenolityczne)

DOPAMINA

potrójny mechanizm działania:

o pobudza swoiste receptory dopaminergiczne w naczyniach nerko-

wych, wieńcowych i trzewnych prowadząc do zmniejszenia ich oporu

o działanie bezpośrednie: pobudza receptory β1-adrenergiczne

o działanie pośrednie: pobudza uwalnianie endogennej noradrenaliny

działanie na układ krążenia zależne od dawki:

DAWKA POBUDZANE RE-

CEPTORY EFEKTY

WPŁYW NA

CIŚNIENIE

mała

(0,5-2

μg/kg/min)

receptory dopami-

nergiczne D1

rozszerzenie naczyń nerkowych,

trzewnych, wieńcowych, mózgo-

wych i prawdopodobnie pozosta-

łych naczyń oporowych; stymula-

cja natriurezy, brak wpływu na

serce

↓

średnia

(2-10

μg/kg/min)

jw. + dodatkowo

receptory β1

w sercu

wzrost pojemności minutowej

serca ↑

duża

(>10

μg/kg/min)

receptory α skurcz naczyń obwodowych (włą-

czając w to łożysko nerek) ↑↑↑

dopaminę należy podawać do dużych naczyń żylnych lub do żyły centralnej,

w ciągłym wlewie za pomocą pompy infuzyjnej, stale kontrolując ciśnienie, tętno

i diurezę

zastosowanie:

o stany wstrząsowe (zwłaszcza pochodzenia sercowego) – dawka: 1-

5 μg/kg m.c./min (chcemy wypełnić łożysko naczyniowe i zwiększyć ciśnie-

nie)


9 Sympatykomimetyki

fenyLEFryna –

lew jest nume-

rem 1 wśród

Animals – fe-

nyLEFryna

selektywny α1-

mimetyk

granie w gry

(np. Tetris) psu-

je wzrok

TETRyzolina

stosowana w

kroplach do oczu

o przewlekła niewydolność serca oporna na leczenie – dawka: 0,5 μg/kg

m.c./min (chcemy zwiększyć diurezę i odciążyć serce)

recepta na dopaminę (np. w zawale serca po operacji kardiochirurgicznej):

Rp.

Dopaminum Hydrochloricum WZF 10mg/ml

sol. pro inj.

10 amp. a 5 ml

D.S. We wstrząsie i.v. do dużej żyły 1-5μg/kg m.c./min.

lek pojemność

wyrzutowa

akcja

serca

ciśnienie

skurczowe

ciśnienie roz-

kurczowe

całkowity

opór obwo-

dowy

epinefryna ++ + ++ 0/+/- -

norepinefryna + - +++ ++ ++

dopamina + + + 0/+ 0/+

izoprenalina* ++ ++ 0/+ - -

*patrz dalej

α-ADRENOMIMETYKI

α-adrenomimetyki nieselektywne:

TETRYZOLINA (Starazolin, Visine Classic), NAFAZOLINA (Rhinazin, Betad-

rin, Allertec Ukąszenia), KSYLOMETAZOLINA (Otrivin, Nasic, Sudafed Xylo-

Spray)

stosowane miejscowo do uzyskania efektu zwężenia naczyń błon ślu-

zowych i zmniejszenia obrzęku śluzówek; w postaci kropli do nosa

i do oczu

wykorzystywane w przypadku niespecyficznego i alergicznego zapalenia

spojówek, zatok oraz nosa i gardła; tetryzolina tylko do oczu

działają silnie i długotrwale


o wysuszają błony śluzowe, po dłuższym stosowaniu mogą spo-

wodować zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa – nie należy ich sto-

sować dłużej niż 5 dni

o rzadziej efekty związane z ogólnoustrojowym działaniem leku, który może

wchłaniać się do krwi (nadciśnienie, zaburzenia oddychania, stany śpiącz-

kowe)

Adrenomimetyki α1-selektywne:

FENYLEFRYNA

wg niektórych źródeł wykazuje też działanie na receptory α2

w dużych dawkach działa także na receptory β

obkurcza naczynia krwionośne

wywołuje odruchową bradykardię (jak norepinefryna)

wskazania:

o stosowana miejscowo do zniesienia przekrwienia i obrzęku spojówek

oka oraz błon śluzowych nosa (zwłaszcza w skojarzeniu z lekami

przeciwhistaminowymi, przeciwkaszlowymi i przeciwbólowymi – Gri-

pex Hot, Otrivin Allergy, Theraflu Zatoki)

o także w okulistyce w zabiegach diagnostycznych i operacyjnych na

oku jako środek poszerzający źrenicę i zwężający naczynia

Wspinasz się

w TATRach

NA szczyt –

METĘ po

LINIE

ERpendium 3


2 KLONY – kloni-

dyna α2-mimetyk

Twój klon to

przyjaciel,

pomoże Ci

wyjść z

uzależnienia

Adrenomimetyki α2-selektywne:

leki sympatolityczne – pobudzanie presynaptycznych receptorów α2-adrener-

gicznych w neuronach obwodowych hamuje uwalnianie z nich endogennej norad-

renaliny, co doprowadza do spadku aktywności układu współczulnego – mimo że

to mimetyki, to hamują układ współczulny

stosowane w leczeniu nadciśnienia

KLONIDYNA (Iporel):

o złożony mechanizm działania:

mechanizm ośrodkowy: jest lipofilna – szybko przenika

do OUN i pobudza tam receptory adrenergiczny α2, co

prowadzi do osłabienia pobudzenia współczulnego

w ośrodku naczynioruchowym

mechanizm obwodowy: stymulowane są także obwo-

dowe receptory presynaptyczne α2-adrenergiczne, co

zmniejsza uwalnianie noradrenaliny (jednak główną rolę

odgrywa mechanizm ośrodkowy)

wykazuje także działanie agonistyczne na receptory imidazolino-

we w rdzeniu przedłużonym, co również zmniejsza aktywność ukła-

du współczulnego

o obniża ciśnienie krwi, częstość pracy serca oraz objętość wyrzuto-

wą

o znosi objawy abstynencji morfinowej i alkoholowej – zespół abstynen-

cyjny przebiega ze wzmożoną aktywnością współczulną, którą kloni-

dyna znosi

o wskazania:

nadciśnienie tętnicze

migrenowe bóle głowy

jaskra

o w dużych dawkach może pobudzać receptor α1 i podwyższać ciśnienie tęt-

nicze (bo gdy Twój klon już zaczyna Cię wkurzać, to skacze Ci ciśnienie)

METYLDOPA (Dopegyt):

o aminokwas łatwo transportowany do OUN

o mechanizm działania: nie został w pełni poznany, mechanizmy hipote-

tyczne:

zmniejsza napięcie układu współczulnego poprzez stymulację

ośrodkowych, hamujących receptorów presynaptycznych α2

działa jako fałszywy neurotransmiter zastępując endogenną dopa-

minę na zakończeniach nerwów dopaminergicznych

zmniejsza aktywność reninową osocza i obwodowy opór naczyniowy

hamując enzym dopa-dekarboksylazę zmniejsza syntezę noradrena-

liny, dopaminy, serotoniny i stężenia noradrenaliny i adrenaliny w

tkankach

o wskazania: stosowana przede wszystkim do obniżania ciśnienia u kobiet

w ciąży

działania niepożądane α2-mimetyków:

nadmierna sedacja, depresja

bradykardia na skutek spadku stymulacji współczulnej

zahamowanie wydzielania śliny (suchość w ustach)

obrzęki (zaburzenia ortostatyczne, retencja sodu)

osłabienie libido i potencji

objaw rebound – znaczne skoki ciśnienia po nagłym odstawieniu le-

ku (zwłaszcza po klonidynie)

po metyldopie gorączka polekowa, anemia hemolityczna, uszkodze-

nie wątroby

α2-miemtyki, choć mime-

tyki, to AUN hamują, tak

jak autostrada A2, choć

autostrada, to korkach

stoi…


11 Sympatykomimetyki

izoproTERENol

TEREN Budowy

działa na recep-

tory β

DOBUTAMINA

jest fajna, bo ma

wszystko w na-

zwie: do jednego

buta (β1) i mi-

metyk

FENek w BUTAch

- fenoterol i salbu-

tamol należą do

jednej podgrupy

β-ADRENOMIMETYKI

β-adrenomietyki nieselektywne:

IZOPROTERENOL (IZOPRENALINA)

silny agonista receptorów β1 i β2-adrenergicznych, na aktywność recepto-

rów α-adrenergicznych wpływający nieznacznie

wykazuje dodatnie działanie chrono- i inotropowe oraz rozszerza naczynia

(receptory β2) – zwiększa pojemność minutową serca, obniża ciśnienie

rozkurczowe przy mniejszym spadku lub niewielkim wzroście ciśnienia

skurczowego

jej działanie ino- i chronotropowe jest silniejsze niż adrenaliny

krótki czas działania

ograniczone zastosowanie ze względu na właściwości arytmogenne

zastosowanie: blok przedsionkowo-komorowy oraz rzadkoskurcz zato-

kowy, rzadko wykorzystywana w dychawicy oskrzelowej (kiedyś była stosowana

w astmie, ale wyparły ją bezpieczniejsze adrenomimetyki β2-selektywne)

Adrenomimetyki β1-selektywne:

DOBUTAMINA

występuje w postaci racematu: izomer (-) jest agonistą receptorów α1,

ale jego działanie wazokonstrykcyjne jest maskowane przez izomer (+)

będący silnym antagonistą receptorów α1 oraz agonistą receptorów β1

nie pomylić z dopaminą! – dobutamina NIE pobudza receptorów dopami-

nergicznych

dobutamina wykazuje działanie inotropowe dodatnie: zwiększa kurcz-

liwość, objętość wyrzutową i minutową serca bez wpływu na ciśnienie tęt-

nicze

lek z wyboru w przypadku wstrząsu kardiogennego

podawana i.v.

dawkowanie: początkowo 2,5-10 μg/kg m.c./min, można zwiększać co 10-30

min; optymalnie 7-15 μg/kg m.c./min (maks. 40 μg/kg m.c./min)

recepta:

Rp.

Dobutamine TZF 250 mg

pulv. pro solv. pro inj.

25 viol.

D.S. We wstrząsie kardiogennym 2,5-10 µg/kg m.c./min.

Adrenomimetyki β2-selektywne:

stosowane w leczeniu stanów skurczowych oskrzeli

przerywają skurcz oskrzeli oraz pobudzają aktywność ruchową rzęsek, dzięki

czemu usprawniają usuwanie śluzu oraz hamują wydzielanie mediatorów zapal-

nych

podawane najczęściej wziewnie, dzięki czemu unika się w dużym stopniu ich

ogólnoustrojowego działania niepożądanego (drżenia mięśniowe, tachykardia,

komorowe zaburzenia rytmu, wzrost ciśnienia krwi)

patrz: astma i POChP

i.v. stosowane jako tokolityki (dzięki pobudzeniu receptorów β2 hamują czynność

skurczową macicy) w porodzie przedwczesnym (ale już nikt tak chyba nie robi,

tylko katedra Farmy ma to w swoich archiwach i pytaniach)

β2-sympatykomimetyki krótko działające:

O FENOTEROL (Berotec), SALBUTAMOL (Ventolin)

o stosowane w doraźnym leczeniu ostrego skurczu oskrzeli

o rozszerzenie oskrzeli następuje w ciągu kilku minut po aplikacji

i utrzymuje się 3-6 h (działają szybko i krótko)

β1 – serce,

bo mamy

jedno serce

β2 - oskrze-

la, bo mamy

je dwa

Szybko

zjadasz

PRALINkę

i już jej nie

ma – krótki

czas

działania

ERpendium 3


LABetalol

ora et labora

receptory α i β; no

i praca kojarzy się

z czymś negatyw-

nym – blokowanie

receptorów

FORMOterol – F

jak Fast – działa

szybciej;

SALMeterol – S jak

Slow – działa wol-

niej;

ale oba są długo-

działające, bo

DŁUGO FORMujący

się METEoryt

Niewybredna LAMA

– fentoLAMina

nieselektywna

o recepta na salbutamol

Rp.

Ventolin 100 μg/dawkę inhalacyjną

in aerosol

lag. 1

D.S. 1-2 inhalacje w nagłym skurczu oskrzeli lub przed spodzie-

wanym wysiłkiem. Nie więcej niż 8 inhalacji na dobę.

Rp.

Steri-Neb Salmalol 2mg/ml

roztwór do nebulizacji

D.S. Inhalować zawartość jednej ampułki co 6 h przez kilka dni,

do czasu kolejnej kontroli.

β2-sympatykomimetyki długo działające:

O FORMOTEROL, SALMETEROL

o działają długo, bo są lipofilne, ale mają też późny początek

działania, dlatego nie nadają się do leczenia stanów ostrych (sa-

lemeterol dopiero po 20 min, formoterol jest hydro-lipofilny i za-

czyna działać już po 5 min)

o wskazane w profilaktyce astmy średniej i ciężkiej oraz w le-

czeniu POChP

LEKI ADRENOLITYCZNE

LEKI BLOKUJĄCE NIESPECYFICZNIE RECEPTORY α I β

LABETALOL

mechanizm działania:

o blokowanie receptorów α1-adrenergicznych = zmniejszenie oporu

obwodowego naczyń krwionośnych

o blokowanie receptorów β1-adrenergicznych = zmniejszenie po-

jemności wyrzutowej i minutowej serca

o blokowanie receptorów β2-adrenergicznych – u osób podatnych

może wywołać kurcz oskrzeli

wywołuje hipotensję (brak odruchowej tachykardii, bo zablokowane

są też receptory β1)

zastosowanie: nadciśnienie tętnicze, większość stanów naglących, z wyjąt-

kiem towarzyszącej ostrej niewydolności serca

α-ADRENOLITYKI

α-adrenolityki nieselektywne:

FENTOLAMINA

silny kompetycyjny antagonista receptorów α1 i α2

działanie:

o hamowanie receptorów α1 – rozszerzanie naczyń i zmniejszenie

oporu obwodowego

o hamowanie presynaptycznych receptorów α2 – efekt kardiosty-

mulacyjny (poprzez zwiększenie uwalniania noradrenaliny

z nerwów współczulnych= efekt sympetykomimetyczny)

przyspiesza akcję serca i z tego powodu nie jest stosowana w lecze-

niu nadciśnienia

FENtoLAMi-

na fenek i

lama to dwa

różne zwie-

rzęta (ani-

mals) – dwa

różne recep-

tory α


13 Leki adrenolityczne

doksazoSYNA,

alfuzoSYNA

,,miała matka

(jednego) syna” –

receptory α1

butla z propanem

robi BUM i niszczy

wszystko nieselek-

tywnie

PORPRANOLOL –

nieselektywny β-

adrenolityk

wskazania:

o w leczeniu chromochłonnego guza nadnerczy – do opanowania przełomu

nadciśnieniowego

o w celu odwrócenia znieczulenia miejscowego

działania niepożądane: tachykardie, arytmie, niedokrwienie mięśnia sercowego

Adrenolityki α1-selektywne:

Receptory α1:

α1A – występują w pęcherzu moczowym, cewce moczowej i w gruczole krokowym

α1B – występują w naczyniach krwionośnych

DOKSAZOSYNA

selektywny antagonista receptorów α1 (zwłaszcza α1B – w naczyniach)

rozkurcza mięśnie gładkie zarówno tętnic, jak i żył (także mięśnie gład-

kie prostaty i wypieracz moczu), doprowadzając do spadku ciśnienia

skurczowego i rozkurczowego przy względnym braku tachykardii

długi okres półtrwania wynoszący około 22 h – może być podawana

w pojedynczej dawce dziennej

stosowana w leczeniu nadciśnienia oraz łagodnego przerostu pro-

staty

ALFUZOSYNA

selektywny antagonista receptorów α1, charakteryzujący się szczególnie wysokim

powinowactwem do receptorów α1A występujących w gruczole krokowym

rozkurcza mięśniówkę pęcherza moczowego i zmniejsza opór utrudniający odpływ

moczu

jej działanie hipotensyjne jest niewielkie

wskazana w leczeniu łagodnych przerostów gruczołu krokowego

działania niepożądane: może zwiększać ryzyko wydłużenia QT

URAPIDYL

podstawowe działanie leku – antagonista receptorów α1

dodatkowe działanie – pobudzanie receptorów 5-HT1A (receptory serotoninowe)

powoduje szybkie zmniejszenie ciśnienia skurczowego i rozkurczowego bez wi-

docznej odruchowej tachykardii

podawany i.v.

wskazania: przełom nadciśnieniowy, ciężkie i bardzo ciężkie nadciśnienie tętnicze

oraz nadciśnienie oporne na leczenie innymi lekami

β-ADRENOLITYKI

β-adrenolityki nieselektywne:

PROPRANOLOL

nieselektywny antagonista β-adrenergiczny

wykazuje małą, zależną od dawki biodostępność (ze względu na inten-

sywny metabolizm wątrobowy i efekt pierwszego przejścia)

obniża ciśnienie krwi poprzez:

o działanie chrono- i inotropowe ujemne, co zmniejsza pojemność

minutową serca

o zmniejszanie wydzielania reniny

o zmniejszanie stymulacji adrenergicznej z ośrodków naczynioru-

chowych w mózgu

wykazuje nieswoiste działanie błonowe – stabilizuje błony komór-

kowe, co nasila jego depresyjny wpływ na serce

zmniejsza zapotrzebowanie serca na tlen i w ten sposób zmniejsza ilość

epizodów bólowych w dławicy piersiowej

ERpendium 3


TYMek wpadł

mi w otwarte

oko –TYMolol

w postaci kro-

pli do oczu, na

jaskrę

z OTWARTYM

kątem

Serce przestaje robić

BAM – β-blokery to

Bisoprolol, Atenolol

i Metoprolol

wykorzystywany w tachyarytmiach nadkomorowych – zwalnia rytm komór

dzięki hamowaniu węzła przedsionkowo-komorowego

skuteczny w leczeniu samoistnych drżeń (choroba Parkinsona), zaburzeń lęko-

wych i w profilaktyce migreny (mechanizm nie do końca poznany, prawdopo-

dobnie dzięki blokowaniu receptorów β2)

stosowany także w przełomie tarczycowym – hamuje obwodową konwersję T4

do T3

propranolol znajduje też zastosowanie w lękach sytuacyjnych (np. związanych

z publicznym występem), ponieważ osłabia lub znosi obwodowe objawy pobudze-

nia adrenergicznego, które towarzyszą tym stanom

TYMOLOL

stosowany w postaci kropli do oczu

blokuje receptory β zlokalizowane w różnych częściach gałki ocznej prowa-

dząc do zmniejszenia wytwarzania płynu śródgałkowego i zwiększenia od-

pływu naczyniówkowo-twardówkowego – zmniejsza ciśnienie śródgał-

kowe

nie wpływa na szerokość źrenic ani na akomodację

zastosowanie: jaskra z otwartym kątem przesączania

Adrenolityki β1-selektywne = β-blokery

ATENOLOL, METOPROLOL, BISOPROLOL

β1>β2: wykazują większe powinowactwo do receptorów β1, ale

w dużych stężeniach mogą oddziaływać również na receptory β2

(stosować ostrożnie u pacjentów z astmą lub POChP w wywiadzie)

w mniejszym stopniu niż związki nieselektywne wpływają na meta-

bolizm węglowodanów

wskazania do stosowania β-blokerów:

o choroba wieńcowa serca

o czynnościowe zaburzenia serca i układu krążenia

o niewydolność serca (!)

o zaburzenia rytmu serca

o nadciśnienie

o guz chromochłonny (ale w tym wskazaniu można je stosować tylko w tera-

pii skojarzonej z α-blokerami, w przeciwnym wypadku mogłoby dojść do

przewagi mechanizmów kurczących ze strony receptorów α-adrener-

gicznych i jeszcze większego wzrostu ciśnienia krwi)

o jaskra

o β-blokery zmniejszają objawy wegetatywne wyzwolone lękiem (np. stres

przed operacją czy egzaminem z farmy)

przeciwwskazania:

o obturacyjne zaburzenia wentylacji

o bradykardie

o blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia

o dławica naczynioskurczowa Prinzmetala (β-blokery nasilają skurcz naczyń,

korzystniejsze by tu były blokery kanałów wapniowych – patrz antyarytmi-

ki)

o szok kardiogenny

o nasilona hipotonia

o przeciwwskazania względne: astma, stany skurczowe naczyń obwodowych,

cukrzyca isnulinozależna

dawka dobowa Bisoprololu – 2,5-10 mg, Metoprololu – 50-200 mg


15 Leki adrenolityczne

k-A-rwe-DI-LOL –

podwójne LOL, bo

jeszcze działa na

rec. α1;

N-ebiw-O-lol –

stymulacja wy-

dzielania NO

recepta na bisoprolol:

Rp.

Bisocard 5 mg

in tabl. obd. (tabletki powlekane)

D.S. raz dziennie 1 tabletka rano do czasu ponownej kontroli.

recepta na metoprolol:

Rp.

Metocard 50 mg

in tabl.

D.S. 1 tabletka co 12 h

Adrenolityki β1-selektywne o dodatkowym działaniu wazo dylatacyj-

nym:

mechanizm indukcji wazodylatacji:

o KARWEDILOL – równoczesne blokowanie receptorów α1

o NEBIWOLOL – stymulacja śródbłonkowego wytwarzania tlenku

azotu (jeden z najbardziej selektywnych β1-blokerów, w sam raz

dla astmatyków)

te β-blokery fajne się sprawdzają u osób z nadciśnieniem

ACEBUTOLOL:

wykazuje ISA = wewnętrzną aktywność β-adrenergiczną (intrinsic sympa-

thomimetic activity):

o wciąż jest β-blokerem, ale ma częściową aktywność β-agonistyczną (dzia-

łanie dualistyczne z przeważającą komponentą antagonistyczną)

o siła wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej jest oceniana przez

porównanie z izoprenaliną, która jest referencyjnym lekiem o wyłącznym

działaniu sympatykomimetycznym (siłę działania izoprenaliny przyjmuje się

jako 100%, acebutololu jest oceniany na 17%)

o leki wykazujące ISA są mniej skuteczne niż „czyste” β-blokery, ale mają

większy margines bezpieczeństwa: mniejsze ryzyko indukcji bradykar-

dii i zaburzeń lipidowych (przewlekłe stosowanie β-blokerów zwiększa po-

ziom LDL i zmniejsza poziom HDL w osoczu)

EFEKT REBOUND (Z ODBICIA) – w wyniku długotrwałej terapii β-blokerami zwiększa

się ilość receptorów β oraz uwalnianie noradrenaliny, co w przypadku nagłego odstawie-

nia tych leków może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi i niebezpieczeństwa wystąpienia

napadu dusznicy bolesnej lub nawet zawału serca, dlatego kończenie terapii tymi lekami

powinno polegać na powolnym (7-14 dni) zmniejszaniu dawki.

ZATRUCIE β-BLOKERAMI – podawanie β-mimetyków jest tu średnio skuteczne, bo re-

ceptory, na które β-mimetyki miałyby zadziałać są już pozajmowane przez β-blokery;

należy podać 10 mg glukagonu, który spowoduje wzrost wewnątrzkomórkowego stęże-

nia cAMP i tą drogą przełamie blokadę β-adrenergiczną; do tego 0,5-1 mg atropiny na

bradykardię wywołaną przez β-blokery, żeby serducho nie stanęło (patrz dalej).

ERpendium 3


SUBSTANCJE WPŁYWAJĄCE NA UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY

UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY

(PARASYMPATYCZNY, CHOLINERGICZNY)

Przewodzenie impulsów w układzie przywspółczulnym:

impuls nerwowy w przedzwojowych włóknach przywspółczulnych

uwalnianie acetylocholiny przez przedzwojowe włókna przywspółczulne w zwojach

pobudzenie receptorów nikotynowych na włóknach zazwojowych

impuls nerwowy we włóknach zazwojowych

uwalnianie acetylocholiny w obrębie przywspółczulnych zakończeń nerwowych

pobudzanie receptorów muskarynowych

Receptory cholinergiczne:

receptory nikotynowe:

o sterowane ligandem kanały jonowe

o występują w neuronach OUN i w zwojach (receptory NN) oraz w płytkach

nerwowo-mięśniowych (receptory NM)

receptory muskarynowe:

o sprzężone z białkiem G

o M1 – występują wyłącznie w OUN (procesy pamięci i uczenia się) oraz

w zwojach (przekazywanie impulsów)

o M2 – występują głównie w sercu (obniżają częstość jego pracy) i w mię-

śniach gładkich

o M3 – w mięśniach gładkich (skurcz) i gruczołach wydzielniczych (stymula-

cja sekrecji)

o M4 i M5 – w OUN, o nie do końca poznanych funkcjach

M1 – mm gładkie Białko Gq Wzrost fosfolipazy C IP3, DAG, ꜛCa w cytozolu Wzrost napięcia mm gładkich

M2 – kom. Roz-rusznikowe serca

Białko Gi Aktywacja kanałów K+,

ꜜcyklazy adenylowej i ꜜcAMP Spowolnienie diastolicznej depo-

laryzacji Wzrost częstości rytmu serca

M3 – kom. Gruczo-łów wydzielni-

czych Białko Gq Wzrost fosfolipazy C IP3, DAG, ꜛCa w cytozolu Wzrost sekrecji z gruczołów

Efekty pobudzenia układu przywspółczulnego:

oczy:

o skurcz mięśnia zwieracza źrenicy – zwężenie źrenic

o skurcz mięśnia rzęskowego – uwypuklenie soczewki

o obniżenie ciśnienia śródgałkowego

o stymulacja aktywności gruczołów łzowych

serce – ujemne działania tropowe na węzeł zatokowy i mięśniówkę przedsionków

naczynia – rozszerzenie naczyń narządów płciowych, brak wpływu na pozostałe

naczynia

oskrzela – skurcz mięśniówki i zwiększenie wydzielania gruczołów

przewód pokarmowy

o stymulacja wydzielania dużych ilości surowiczej śliny

o stymulacja gruczołów trawiennych

o skurcz dróg żółciowych

o wzrost pasażu i napięcia przewodu pokarmowego

o zwiotczenie zwieraczy

drogi moczowe – skurcz ściany pęcherza i zwiotczenie zwieracza wewnętrznego


17 Parasympatykomimetyki

metabolizm

o stymulacja wątrobowej syntezy glikogenu (brak wpływu na metabolizm gli-

kogenowy mięśni szkieletowych)

o brak wpływu na wydzielanie insuliny

o brak wpływu na metabolizm lipidowy

Unieczynnianie acetylocholiny:

szybki rozkład przez swoistą acetylocholinoesterazę zlokalizowaną w błonach pre-

i postsynaptycznej (do nieaktywnej choliny i kwasu octowego)

oprócz związanej z błoną komórkową swoistej acetylocholinoesterazy istnieje jesz-

cze we krwi i w wątrobie cholinoesteraza nieswoista, która zapobiega działaniu

acetylocholiny w miejscu odległym od miejsca uwalniania

PARASYMPATYKOMIMETYKI

PARASYMPATYKOMIMETYKI DZIAŁAJĄCE BEZPOŚREDNIO

leki te bezpośrednio pobudzają receptory cholinergiczne

acetylocholina praktycznie nie znajduje zastosowania w lecznictwie (za szybko

jest rozkładana w organizmie) – stosuje się jej estry (różniące się od acetylocholi-

ny wrażliwością na acetylocholinoesterazę, wybiórczością, czasem działania, moż-

liwością podawania p.o.) oraz naturalne alkaloidy(np. pilokarpina)

PILOKARPINA:

o alkaloid liści krzewu potoślinu (Pilocarpus jaborandi)

o wiąże się z receptorami muskarynowymi dając dość długotrwałe dzia-

łanie parasympetykomimetyczne (nie działa na receptory nikotynowe)

o obniża ciśnienie śródgałkowe:

stosowana w leczeniu jaskry otwartego kąta przesączania, gdzie

powoduje skurcz włókien podłużnych mięśnia rzęskowego, rozcią-

gnięcie utkania beleczkowego i poprawę współczynnika odpływu

cieczy wodnistej

może być również zastosowana w ostrym ataku jaskry zamkniętego

kąta przesączania – wywoła skurcz mięśnia zwieracza źrenicy

i odblokowanie dostępu do prawidłowego w tym przypadku belecz-

kowania

o pilokarpina może też być stosowana ogólnie (p.o.) do zwiększenia wydzie-

lania łez i śliny w zespole Sjögrena oraz do łagodzenia niedoczynności

gruczołów ślinowych (np. po naświetleniach)

KARBACHOL:

o ester choliny (karbamoilocholina) wolniej niż cholina rozkładany

o pobudza zarówno receptory M-, jak i N-cholinergiczne

o działa silniej i dłużej niż pilokarpina, jego stosowanie wiąże się jednak

z większym ryzykiem wystąpienia objawów ogólnych związanych

z pobudzeniem układu przywspółczulnego

o silny lek rzadko stosowany w stanach doraźnych

o najczęściej wykorzystywany w zabiegach chirurgicznych (operacje dna

oka), podawany wtedy w postaci iniekcji do przedniej komory oka

działania niepożądane parasympatykomimetyków:

o zwolnienie akcji serca

o spadek ciśnienia krwi

o wzmożenie wydzielania moczu, potu, łez, śliny i soku żołądkowego

o skurcz oskrzeli

o pobudzenie psychoruchowe

przeciwwskazania:

o astma – pobudzenie układu przywspółczulnego powoduje skurcz oskrzeli

o nadczynność tarczycy – u tych chorych mogą spowodować migotanie

przedsionków

para sympatycznych

karpi, do podania

bezpośrednio na stół

piloKARPina, KAR-

Babachol - parasym-

patykomimetyki

bezpośrednie

ERpendium 3


o choroba wieńcowa – mogą wywołać dalsze zmniejszenie przepływu wień-

cowego spowodowane spadkiem ciśnienia krwi

o choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – nasilają wydzielanie żołądkowe

PARASYMPATYKOMIMETYKI DZIAŁAJĄCE POŚREDNIO

leki te same w sobie nie mają powinowactwa do receptorów cholinergicznych, ale

działają pośrednio poprzez hamowanie acetylocholinoesterazy – hamując en-

zymatyczny rozkład acetylocholiny zwiększają jej stężenie i przedłużają działanie

inhibitory cholinoesterazy o krótkim czasie działania: EDROFONIUM

o alkohol wiążący się na krótko z aktywnym miejscem acetylocholinoesterazy

i blokujący dostęp acetylocholiny do tego miejsca

o czas działania: 5-15 min

o nasila wszystkie działania acetylocholiny, zwiększa aktywność przywspół-

czulną oraz somatyczne przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe

o nie przenika do OUN

o wskazania:

w myasthenia gravis (głównie do diagnostyki, w leczeniu dłu-

gotrwałym raczej niestosowany ze względu na bardzo krótki czas

działania – w tym celu lepiej się sprawdzają dłużej działające neo-

stygmina czy pirydostygmina)

RÓŻNICOWANIE ZESPOŁU MIASTENICZNEGO I PRZEŁOMU CHOL-

NIERGICZNEGO:

przełom miasteniczny – nasilenie objawów miastenicznych

z powodu gwałtownego postępu choroby lub stosowania zbyt

małych dawek leków przeciwcholinoesterazowych albo zmniej-

szenia się wrażliwości na te leki

przełom cholinergiczny – spowodowany jest przedawkowa-

niem leków parasympatykomimetycznych, poza symptomami

osłabienia mięśni występują też objawy cholinergiczne

test z edrofonium – jeśli po dożylnym podaniu leku wystąpi

nasilenie objawów choroby, przemawia to za przełomem choli-

nergicznym, poprawa objawów przemawia za przełomem mia-

stenicznym

edrofonium wykorzystuję się też do znoszenia blokady nerwowo-

mięśniowej za pomocą niedepolaryzujących środków zwiotczających

mięśnie (np. pankuronium)

niegdyś stosowany w leczeniu tachyarytmii nadkomorowych,

ale wyparty przez nowsze leki

o podawanie parenteralne

o działania niepożądane: nadmierna aktywacja przywspółczulna (np. zlewne

poty, nasilony ślinotok, nudności, wymioty, biegunka)

inhibitory cholinoesterazy o długim czasie działania (pochodne kwasu kar-

baminowego):

o NEOSTYGMINA

tworzy wiązania kowalencyjne z acetylocholinoesterazą (które jed-

nak może być hydrolizowane i wtedy enzym jest uwalniany)

czas działania: 0,5-2 h

działa podobnie jak edrofonium, ale bardziej długotrwale

nie przenika do OUN

wskazania:

- stosowana w objawowym leczeniu myashtenia gravis,

zwłaszcza ze względu na fakt, że wykazuje dodatkowe bez-

pośrednie nikotynowe działanie agonistyczne (ale i tak musi

być podawana co 4 h, ze względu na krótki czas działania,

a jest podawana parenteralnie – i.m.)

edroFONium

ang. phone – telefon

SZYBKI NUMEREK =

szybko i krótko dzia-

łający inhibitor cho-

linoesterazy i po-

średni kontakt

GMINA to DŁUGO

działający PO-

ŚREDNIk między

ludźmi a pań-

stwem


19 Parasympatykolityki

- w pooperacyjnej niedrożności jelit (atonia lub porażenie

mięśniówki gładkiej w obrębie jamy brzusznej w wyniku ma-

nipulacji chirurgicznych)

- w atonii pęcherza moczowego (btw. atonia – za-

nik/zmniejszenie zdolności do skurczu mięśni; przyczyny:

pooperacyjne, pourazowe, czy „pęcherz neurogenny”) – s.c.,

i.m.

- wykorzystywana do znoszenia blokady nerwowo-mięśniowej

za pomocą niedepolaryzujących środków zwiotczających

mięśnie – i.v.

O PIRYDOSTYGMINA

podobnie jak neostygmina, nieco słabsza, ale ma dłuższy czas dzia-

łania(3-6 h)

podawana tylko p.o. w myasthenii, porażennej niedrożności jelit

i atonii pooperacyjnej pęcherza

O RYWASTYGMINA

inhibitor acetylocholinoesterazy silnie działający na enzym w OUN

hamując rozkład acetylocholiny uwalnianej przez neurony zwiększa

przekaźnictwo cholinergiczne w mózgu

ma pozytywny wpływ na objawy ubytkowe dotyczące procesów po-

znawczych u pacjentów z chorobą Alzheimera i Parkinsona

może być podawana p.o. lub w systemach transdermalnych

często powoduje zawroty głowy, nudności, wymioty, utratę apetytu,

biegunkę, pobudzenie, splątanie, bóle głowy, lęk, senność itp.

o no i jeszcze FIZOSTYGMINA – stosowana jako odtrutka w zatruciach

atropiną, bo w przeciwieństwie do neostygminy przenika do OUN i może

znosić także ośrodkowe działanie atropiny

PARASYMPATYKOLITYKI

Wszystkie leki z tej grupy są antagonistami receptorów muskarynowych.

ATROPINA

dobrze wchłaniana p.o. amina trzeciorzędowa

alkaloid pochodzący z wilczej jagody (belladonny, Atropa belladonna)

wysoce selektywna wobec receptorów muskarynowych (znikome działanie

na receptory nikotynowe)

nie wykazuje jednak selektywności wobec podtypów receptorów muskarynowych

(M1, M2 i M3)

działanie:

o znosi wpływ n. błędnego na serce powodując tachykardię

o hamuje wydzielanie gruczołów wydzielania zewnętrznego, osłabia pe-

rystaltykę oraz napięcie mm. gładkich p. pokarmowego, dróg żółciowych

i moczowych

o działa przeciwwymiotnie

o rozszerza naczynia krwionośne skóry (poprzez stymulację wydzielania en-

dogennej histaminy)

o rozszerza źrenice, poraża akomodację i podnosi ciśnienie śródgałkowe

o w dużych dawkach działa pobudzająco na OUN, w mniejszych uspokajająco

wskazania:

o p.o. przeciwko kolkom przewodu pokarmowego oraz dróg żółciowych

i moczowych

o i.v.

w premedykacji przed znieczuleniem ogólnym (przy znieczule-

niu anestetykami wziewnymi drażniącymi drogi oddechowe

i zwiększającymi w nich sekrecję – atropina jako parasympatykoli-

tyk zmniejszy sekrecję śluzu oraz zahamuje wpływ n. błędnego na

ATROPIna:

A – anty prarasyma-

tyczna

T – tachykardia

RO – rozszerza źre-

nice

PI – pić, wywołuje

suchość w j. ustnej

Wójt tej GMINY

wyRYWA kobiety

na swój mózg ->

RYWAstyGMINA

na OUN

ERpendium 3


serce i oskrzela, znosi działanie n. błędnego w dawce 1 mg szyb-

sza praca serca; w niższej dawce 0,5 mg może wywołać zwolnienie

pracy serca

w krótkotrwałej terapii bradyarytmii – w reanimacji krążenio-

wo-oddechowej asystolii i bloków serca (atropina będzie przyspie-

szać rytm – jest odtrutką na przedawkowanie wielu leków indukują-

cych bradykardię, m.in. β-blokerów – w tym wskazaniu dawkowanie

0,5-1 mg i.v.)

w zatruciach związkami fosfoorganicznymi, lekami cholinomime-

tycznymi i grzybami zawierającymi muskarynę

dawkowanie:

o 0,25-1 mg p.o./i.v. do worka spojówkowego

o 1-2 mg i.v./i.m. w zatruciach w zależności od objawów powtarzając co 5-

60 min do opanowania objawów

o UWAGA: nie lejemy do oczu atropiny żeby rozszerzyć źrenice – po atropi-

nie porażenie akomodacji utrzymuje się 7-10 dni – lepsza jest w tym celu

hioscyna!

recepta:

Rp.

Atropinum Sulfuricum 0,5 mg/ml

in amp. a 1 ml No. 10

D.S. Iniekcja i.m. lub i.v. 0,5 mg co 5 h; dawka całkowita 2 mg.


o reakcje uczuleniowe

o częstoskurcz

o suchość w ustach – nawet przy najmniejszych dawkach, gruczoły wy-

dzielania zewnętrznego są najbardziej wrażliwe na atropinę

o zaleganie treści pokarmowej w żołądku i jelitach

o depresja oddychania

o skurcz zwieracza pęcherza moczowego i utrudnienie oddawania moczu

o długotrwałe porażenie akomodacji

o wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego (uwaga na jaskrę)

SKOPOLAMINA (HIOSCYNA)

też amina trzeciorzędowa, dobrze wchłaniana p.o.

alkaloid pochodzący z lulka czarnego (Hyoscyamus niger)

w przeciwieństwie do atropiny już w dawkach leczniczych wywołuje depresję

OUN, co powoduje uspokojenie, senność i niepamięć (swego czasu przez CIA wy-

korzystywana jako „serum prawdy”)

podawana w postaci butylobromku – taki związek działa na receptory M silniej

niż zwykła hioscyna a jednocześnie jest pozbawiony depresyjnego wpływu na OUN

(butylobromek nie przenika przez barierę krew-mózg)

może być podawana w kroplach do oczu lub pod postacią przezskórnych syste-

mów terapeutycznych

wskazania:

o miejscowo do porażenia akomodacji i rozszerzenia źrenicy do badań

okulistycznych

o w premedykacji

o preparat przeciwwymiotny w leczeniu kinetoz (choroba lokomocyjna,

morska itp.)

o stany skurczowe narządów trzewnych, kolki nerkowe i żółciowe

o bóle menstruacyjne

działania niepożądane: tachykardia, zamazane widzenie, suchość ust, splątanie


21 Parasympatykolityki

Z zachwytu nad

tymi TROPIKAMI

rozszerzają się

źrenice!

OKSY-BUT-ynina

działa na mm

pęcherza stąd

pęcherz w oku-

larach i bucie

TROPIKAMID

działa jak atropina, ale szybciej i krócej – 15-60 minut

nadaje się do diagnostycznego rozszerzania źrenicy oraz porażenia

akomodacji przy badaniu refrakcji (skiaskopia) oraz w stanach przed-

i pooperacyjnych wymagających krótkotrwałego rozszerzenia źre-

nicy

IPRATROPIUM, TIOTROPIUM

bronchodilatatory

redukują lub zapobiegają skurczowi oskrzeli, ale w przeciwieństwie

do pozostałych parasympatykolityków nie zagęszczają wydzieliny oskrzeli i nie

utrudniają jej wydalania

zmniejszają częstość występowania zaostrzeń w POChP i stanowią użyteczne

wspomożenie przywrócenia płucnej tolerancji na wysiłek fizyczny; także w astmie

podawane w aerosolu

ipratropium ma krótszy czas działania (podawane 4x dziennie, tiotropium

1x dziennie)

dawki (raczej dla chętnych, zajrzyj w listę leków):

o ipratropium:

- 0,6-1,6 mg do inhalacji

- 20-45 mg p.o.

- 0,5 mg i.v.

o tiotropium 0,018 mg do inhalacji

OKSYBUTYNINA

słaby antagonista receptorów muskarynowych

działa przeciwskurczowo, głównie na mm. gładkie pęcherza moczowego

łagodzi skurcz pęcherza po zabiegu urologicznym, np. prostatektomii

stosowana też w nietrzymaniu moczu (blokuje kanały Ca2+)

PROPANTELINA

nigdzie nic o tym nie ma, była pierwszym lekiem na nadreaktywność pę-

cherza, ale ją wyparły nowsze leki, teraz chyba w gastroenterologii coś

robi

Leki blokujące receptory nikotynowe opisano w rozdziale o środkach stosowanych w znie-

czuleniu.

ERpendium 3


GRUPA LEK GŁÓWNE

WSKAZANIA GŁÓWNE DZIAŁANIA

NIEPOŻĄDANE

nieselektywne

adrenomimetyki

epinefryna

- zatrzymanie pracy serca - wstrząs anafilaktyczny /septyczny/zagrażający życiu - napad astmy oskrzelowej - miejscowo do zwężania naczyń krw. - ciężka bradykardia

- tachykardia (norepinefryna – bradykardia) - dławica piersiowa - wzrost ciśnienia tęt. - drżenia - zab. oddawania moczu - bóle głowy -rozszerzenie źrenic

norepinefryna - ciężkie niedociśnienie tętnicze - dodatek do lidokainy, przedłuża działanie i zmniejsza krwawienie

dopamina - wstrząs (zwłaszcza sercowy) - przewlekła niewydolność serca

α-adrenomimetyki

nieselektywne

nafazolina, tetryzolina, ksylometazo-lina

- zmniejszenie obrzęku śluzówek - zapalenie spojówek, zatok, nosa, gardła

- wysuszanie błon śluzowych - zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa

α1-selektywne adrenomimetyki

fenylefryna - zmniejszenie przekrwienia i obrzęku spojó-wek i bł. śluzowej nosa

- tachykardia - wzrost ciśnienia tęt.

α2-selektywne adrenomimetyki

klonidyna - nadciśnienie tętnicze - migrenowe bóle głowy - jaskra

- sedacja - bradykardia - suchość w ustach - obrzęki - objaw rebound - metyldopa: gorączka polekowa, anemia hemolityczna, uszkodzenie wątroby

metyldopa - nadciśnienie tętnicze głównie u kobiet w ciąży

β-nieselektywne adrenomimetyki

izoproterenol - blok przedsionkowo-komorowy - bradykardia zatokowa

- drżenia - tachykardia

β1-selektywne ad-

renomimetyki dobutamina - wstrząs kardiogenny

- spadek RR - tachykardia

β2-selektywne ad-

renomimetyki

fenoterol, salbutamol, formoterol, salmeterol

- ostry skurcz oskrzeli (astma, wstrząs) - profilaktyka astmy - leczenie POChP

- tachykardia - hipokaliemia - drżenia mięśni - hiperlipidemia - hiperglikemia - bóle w klatce piersiowej

adrenolityki nieselektywne

labetalol - nadciśnienie tętnicze - hipotensja - skurcz oskrzeli

α-adrenolityki

nieselektywne fentolamina

- przełom nadciśnieniowy w chromochłonnym guzie nadnerczy

- tachykardia - niedokrwienie serca

α1-selektywne adrenolityki

doksazosyna, alfuzosyna - nadciśnienie - łagodny przerost prostaty

- hipotonia - ryzyko wydłużenia odstępu QT - bóle głowy

urapidyl - przełom nadciśnieniowy, ciężkie NT

β-adrenolityki

nieselektywne

propranolol

- tachyarytmie nadkomorowe - samoistne drżenia (ch. Parkinsona) - zaburzenia lękowe - profilaktyka migreny - przełom tarczycowy

- bradykardia - hipotonia - nasilenie objawów niewydolności serca - skurcz oskrzeli

tymolol - jaskra z otwartym kątem przesączania

β1-selektywne

adrenolityki

atenolol, metoprolol, bisoprolol, karwedilol, nebiwolol, acebutolol

- choroba wieńcowa serca - niewydolność serca - nadciśnienie - arytmie

- bradykardia, blok AV - skurcz tt. obwodowych - skurcz oskrzeli - impotencja - maskowanie hipoglikemii


23 Podsumowanie

parasympatykomi-metyki

bezpośrednie

pilokarpina

- jaskra otwartego kąta - ostry atak jaskry zamkniętego kąta - zespół Sjogrena i niedoczynność ślinianek

- zwolnienie akcji serca

- spadek RR - wzrost wydzielania śliny, łez, potu - skurcz oskrzeli karbachol - operacje dna oka

parasympatykomi-

metyki pośrednie

edrofonium - diagnostyka myasthenia gravis - nadmierna potliwość, Ślinotok - nudności, wymioty, biegunka

neostygmina, pirydo-stygmina, rywastygmina

- objawowe leczenie myasthenia gravis - pooperacyjna niedrożność jelit - atonia pęcherze moczowego

parasympatykolityki

atropina

- kolki ukł. pok. i mocz. - premedykacja - krótkotrwała terapia bradyarytmii - zatrucia zw. fosfoorganicznymi, lekami choli-nomimetycznymi i grzybami zaw. muskarynę

- tachykardia - suchość w ustach - zaleganie treści pokarmowej - długotrwałe porażenie

akomodacji - wzrost ciśnienia wewnątrzgałko-wego

skopolamina

- porażenie akomodacji i rozszerzenie źrenic w bad. okulistycznym - premedykacja - przeciwwymiotnie w kinetozach - kolki ukł. pok. i mocz.

tropikamid - porażenie akomodacji i rozszerzenie źrenic w bad. okulistycznym

ipratropium, tiotropium - leczenie POChP - leczenie astmy

oksybutynina - łagodzi skurcz pęcherza - nietrzymanie moczu

Spis treści - medforce.plmedforce.pl/wp-content/uploads/2018/09/ERpendium_3_probka.pdf · Skrypt z...

Documents

Transcript of Spis treści - medforce.plmedforce.pl/wp-content/uploads/2018/09/ERpendium_3_probka.pdf · Skrypt z...