Temat: Oswiecenie w Europie Podręcznik str 132

Wprowadzenie

definicja „oświecenia”

Nazwa „oświecenie” pochodzi od słowa „światło”. Światło umożliwia postrzeganie, a ono jest pierwszym krokiem do rozumienia. To w sposób oczywisty wiązano z nauką i nauczaniem (czyli z edukacją i kształceniem). Oświecać znaczyło uczyć, stąd nacisk na rozwój powszechnego szkolnictwa i zainteresowań naukowych.

https://www.youtube.com/watch?v=Xr8yAY_fKxc

W tradycyjnym społeczeństwie stanowym szkolnictwo od czasów średniowiecza „przypisane” było do zadań Kościoła. Zatem każda chęć oddziaływania na system szkolny oraz zakres i sposób nauczania siłą rzeczy wiązała się w cywilizacji zachodniej z problemem religii i kultu. Silne oparcie na tradycji i niechęć do wszelkiego „nowinkarstwa” powodowały powstawanie wielu obszarów konfrontacji między zwolennikami idei oświecenia a Kościołami. Szczególnie odnosiło się to do najbardziej sformalizowanego i zhierarchizowanego z nich, czyli Kościoła katolickiego. Krytyka papiestwa, wielu instytucji kościelnych, zakonów kontemplacyjnych czy nauczających (np. jezuitów) stała się elementem krytyki całego systemu społecznego i politycznego: stanowości, absolutyzmu, braku równości społecznej, braku demokracji.

https://www.youtube.com/watch?v=mbGjlL10BAI

co to jest Oświecenie?

Oświecenie to epoka, która nastąpiła po baroku. Za jej ojczyznę uznaje się Francję. Tam już w XVII stuleciu pojawiły się idee (polityczne, społeczne, artystyczne), które z czasem objęły resztę zachodniej Europy. Kulturowy punkt ciężkości przesunął się więc nad Loarę, a Włochy przestały odgrywać rolę centrum.

Nazwa oświecenie sugeruje, że wcześniej panowały ciemności. Sugeruje też, że ci, którzy w tych ciemnościach żyli, nie mogli „zobaczyć” prawdziwego świata. Sugeruje wreszcie, że właśnie taki los był udziałem Europejczyków w  baroku.

Co więc oznacza oświecenie? Napisał o tym m.in. Immanuel Kant, jeden z największych filozofów oświeceniowych.

Odpowiedź na pytanie: Czym jest Oświecenie?

Oświecenie to wyjście człowieka z zawinionej przez niego niedojrzałości. Niedojrzałość jest nieumiejętnością w posługiwaniu się własnym rozumem bez przewodnictwa innych. Niedojrzałość ta jest zawiniona przez człowieka, jeśli jej powód tkwi nie w braku rozumu, ale zdecydowania i odwagi, by swym rozumem posługiwać się bez zwierzchnictwa innych. BĄDŹ ODWAŻNY! Odważ się posługiwać własnym rozumem! – oto maksyma oświecenia.

świecenie, jako wiek rozumu, czy wiek filozofów – nurt kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na koniec XVII wieku do początku XIX wieku. W rozumieniu szerszym: epoka w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem. Wszystkie nazwy oddają przełomowy charakter tej epoki. Oświecony, czyli wyzwolony z wszelkich więzów rozum ludzki ma być światłem rozjaśniającym drogę do poznania prawdy o świecie i człowieku.

Ludzie oświecenia najbardziej cenili to, co można pojąć rozumem. Ważna cecha oświecenia to sekularyzacja państw europejskich oraz sformułowanie praw człowieka. Wolność – podstawowa idea oświecenia?

Podstawowa idea oświecenia to WOLNOŚĆ. Inne hasła, takie jak: ROZUM, PRAWO, NATURA można uznać za pochodne tego pierwszego. Pójście w kierunku badań empirycznych i doświadczenia nie prowadziło do budowy wielkich, spekulatywnych opisów świata (co, jak zresztą pokazała teoria kopernikańska i kłopoty Galileusza, bywało niebezpieczne), ale do wyjaśniania wybranych rzeczy i zjawisk. Składaniem tych elementów w całościowy obraz zajmowała się „republika uczonych”, kontaktujących się poprzez różne stare (uniwersytety) i nowe (akademie i towarzystwa) fora wymiany myśli.

Monteskiuszowski trójpodział władzy

Najważniejszą zdobyczą francuskiej teorii myśli politycznej były poglądy Monteskiusza (Charles’a Louisa de Montesquieu), który sformułował zasadę trójpodziału władzy na: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Aby system polityczny był sprawny, konieczne było zachowanie wzajemnej równowagi i częściowej niezależności poszczególnych części.

Monteskiusz uznawany jest również za ojca myśli socjologicznej, której podwaliny przedstawił w swoim głównym dziele „O duchu praw” (1748), gdzie usiłował wyjaśnić reguły rządzące procesem historycznym. Uznał, że logika i rozum nie stanowią prawidłowości w powstawaniu i upadku państw. Społeczeństwami rządzą bowiem pewne ogólne prawidła, których poznanie dopiero pozwoli poznać „logikę historii”. Monteskiusz dowodził, że nauki społeczne, podobnie jak przyrodnicze, podlegają możliwym do poznania regułom, a dzieje są rodzajem „eksperymentu”, który potwierdza owe reguły.

Encyklopedia i encyklopedyści

Idea opracowania całej wiedzy dostępnej ludzkości narodziła się już w XVII w. W latach 16961697 powstał słownik Piotra (Pierre) Bayle’a. Wydawnictwo to w latach 20. następnego stulecia było kontynuowane przez angielską „Cyklopedię”. Publikacje te były jednak stosunkowo niewielkie, bo zaledwie dwutomowe. Dopiero dzieło wydane przez urodzonego we Wrocławiu Johanna Heinricha Zedlera stało się prawdziwie pierwszą, wszechstronną encyklopedią. Liczyło ono 72 tomy, 284 tys. haseł i 63 tys. stron. Ukazywało się w latach 17321754 i dotarło do 1500 subskrybentów.

Grafika tytułowa w „Encyklopedii francuskiej” przedstawiająca w centralnej części u góry narodziny światła. Towarzyszące kobiece figury symbolizują filozofię (naukę) i rozum. Z lewej strony widzimy prawdę.

Benoît Louis Prévost, 1804

Niestety, wydawnictwo Zedlera było w języku niemieckim, dlatego wśród intelektualistów europejskich miało ograniczony zasięg. Stąd największą sławę i znaczenie kulturalne zdobyło przedsięwzięcie francuskie

Redaktorami Encyklopedii byli przede wszystkim Denis Diderot i Jean d’Alambert, a wśród współpracowników wymienić należy takich luminarzy, jak Monteskiusz, Wolter, Rousseau. Wydawnictwo borykało się z ciągłymi atakami cenzury i koniecznością pisania „nie wprost”. Przedsięwzięcie zakończyło się jednak wielkim sukcesem. Zdobyło blisko 4000 subskrybentów i przyniosło niebagatelny dochód. Jego wadą okazało się poświęcenie zbyt wiele miejsca naukom „stosowanym”, czyli technologii i technice, gdyż przy ciągłym postępie w tych dziedzinach informacje te w szybkim tempie się dezaktualizowały

Oświecenie – krytyka epoki

Oświecenie przez wiele środowisk oceniane było bardzo krytycznie. Kościół oskarżał „oświecenie” o szerzenie liberalizmu, wolności prowadzącej do uwięzienia człowieka w niewoli zmysłów (de Sade). Do dziś słowo „liberał” ma wydźwięk pejoratywny, właściwie jest wyzwiskiem równoznacznym z „dewiacją seksualną, rozpasanym kapitalizmem bez litości dla biednych”. Oświecenie zapoczątkowało „technologizację życia”, wikłając człowieka w postęp przemysłowy i globalizację. Jednocześnie prezentowało naiwną wiarę w to, iż postęp i rozum człowieka są w stanie rozwiązać wszystkie problemy ludzkości.

Wynalazki Oswiecenia

https://www.youtube.com/watch?v=f3EejVAAibk

Podsumowanie: https://www.youtube.com/watch?v=SJcMjYJM4RY