SŁ O W N IKhisto ryczny

kopalń w ęgla na ziem iach

polsk ich

J L j I W j i j / \r v V A i 55fc03t(

SŁOWNIKhistoryczny

kopalń węgla na ziemiach

polskichW y d a n ie II p o p ra w io n e i z ak tu a liz o w a n e

Ś lą s k i I n s ty tu t N a u k o w y * K a to w ic e 1984

5 5 G 0 3 4

P r o je k t o b w o lu ty , o k ład k i i s tro n y ty tu ło w e j: G erdrd L a b u s R e d a k to r k s iążk i: J a d w ig a S itk o R e d a k to r tec h n ic zn y : L e c h D o b rza ń sk i K o re k to r : M aria W o ja k iew ic z

© C o p y rig h t b y Ś lą sk i I n s ty tu t N au k o w y K a to w ice 1984

ISB N 83-00-00848-6

W y daw ca:Ś ląsk i I n s ty tu t N au k o w y u l. G ran iczn a 32, K ato w ice

W y dan ie I I . N a k ła d 10 000+250 egz. A rk . dr-uk. 12,5. A rk . w yd . 21,40. O ddano do d ru k a rn i w c zerw cu 1983 r . P o d p i­san o do d ru k u w k w ie tn iu 1981 r . D ru k u k o ń czo n o w m a ju 1984 r . P a p ie r d ru k . k l. III, 70 g, 61X86. C ena zł 150,— U-14

Z a k ład y G ra ficzn e w K a to w ic ac h . Z a k ład n r 2 — zam . 6719-83

G. 3

O d w y d a w c y

S ło w n ik h is to ryc zn y ko p a lń w ęgla na z iem iach -polskich zosta ł w y d an y po ra z p ie rw szy przez Ś ląsk i In s ty tu t N aukow y w 1972 r. w n iew ie lk im n ak ład zie (800 egzem plarzy), k tó ry rozszed ł się w ciągu k ilk u m iesięcy. W obecnym w y d an iu zak tualizow ano d ane na koniec 1982 r., u w zg lędn ia­jąc m .in. is tn ie jąc y od 1975 r. now y podział a d m in is tra cy jn y k ra ju , w p ro ­w adzono pew ne zm iany w uk ładz ie (Z agłębie G órnośląsk ie p o trak to w an o ja k o całość, poniew aż d aw n y podział na trzy ok ręg i u lega zatarciu ), sk o ry ­gow ano dostrzeżone w I w y d a n iu błędy, w reszc ie uzupełn iono te k s t ilu ­s tra c jam i i m apkam i.

W an ek sie s ta ty sty czn y m uw zględn iono łączne w ydobycie w ęg la ty lko w n iek tó rych , w ybranych la tach .

W stępZasady przyjęte przy opracowywaniu słownika kopalń

W S ło w n ik u uw zględn iono kopaln ie , k tó re s tan o w iły sam odzielne zak łady ek sp lo a tacy jn e p rz y n a jm n ie j p rzez k ró tk i okres. C elem a u to ra było uw zględn ien ie w sz j's tk ich tego ro d z a ju zak ładów , w p ra k ty c e je d n a k m u­sia ł ograniczyć się do tych , o k tó ry ch znalaz ł w zm iank i w lite ra tu rz e p rzed m io tu lub w źród łach a rch iw alnych . Różnego ro d za ju zestaw ien ia (zw łaszcza roczne s ta ty s ty k i p rodukcy jne) i opisy czynnych k o p a lń są bardzo liczne (w ykazy ich podano w sp isach l i te ra tu ry i źróde ł a rc h iw a l­nych), n ie zachow ały się one je d n a k lu b n ie by ły spo rządzane d la n iek tó ­ry c h la t, w d o d a tk u n ie k tó re kop a ln ie pom ijano n iek ied y n a w e t w u rz ę ­dow ych zestaw n ien iach , zw łaszcza zaś te , k tó re zn a jd o w ały się n a obsza­ra c h w yłączonych spod k o n tro li w ładz górniczych. T ru d n o w ięc n ie jed n o ­k ro tn ie u s ta lić rok rozpoczęcia i zakończen ia ek sp lo a tac ji. Jeszcze w iększą trudność sp raw ia u s ta len ie , czy d an a kop a ln ia by ła ek sp lo a to w an a o d ręb ­nie czy też razem z innym i. W p rzy p ad k ach w ą tp liw y c h trz e b a było roz­strzygać sp raw ę na p odstaw ie k ry te rió w czysto fo rm aln y ch : za o d rębny zak ład u w aża się tę kopaln ię , k tó ra w y k azy w an a je s t jako o d ręb n a po­zycja w zes taw ien iach staty stycznych . W n iek tó ry ch opisach, zw łaszcza z te re n u Ś ląska, podano rów n ież d la o r ien ta c ji n azw y pól górniczych, k tó re w eszły w sk ład d anej kopaln i, oraz d a ty ich n ad an ia . W opisach tych w prow adzono rozróżn ien ie te rm ino log iczne: kop a ln ią nazyw a się ta k ie pole, k tó re było ek sp loa tow ane od rębn ie p rzy n a jm n ie j p rzez k ró tk i okres, n a to m ia st inne po la nazyw ane są ty lk o polam i górniczym i. D a ty n a d ań b y w a ją n iek iedy podw ójne; w tych p rzy p ad k ach p ie rw sza d a ta odnosi się do w y staw ien ia przez w yższy u rząd górn iczy d o k u m en tu nadaw czego, a d ru g a — do jego za tw ierd zen ia przez w ładzę cen tra ln ą .

O prócz k o p a lń w zes taw ien iach uw zględniono rów n ież n iek tó re pola górnicze, w sk ład k tó ry ch w eszły kop a ln ie n iegdyś ek sp loa tow ane (np. R eserve), w ażn ie jsze szto ln ie dziedziczne (tzn*. te, k tó re o d w adn iały w iększą liczbę kopalń , zb ie ra jąc w odę z innych szto ln i) o raz n ie k tó re zak łady eksp loa tacy jne, n a k tó re dzieli3y się duże k opa ln ie (np. P a u lin a i A lfred w kopaln i H ohenlohe). K ierow ano się p rzy ty m częstością w ystępow an ia d an e j nazw y w li te ra tu rz e tech n iczn e j i h is to rycznej. Z ty c h sam ych po ­

7

w odów uw zględniono w zestaw ien iu kopaln ie hu lczyńsk ie , k tó re od 1919 r. na leżą w praw dzie do C zechosłow acji, a le uprzedn io w chodziły w sk ład o k ręgu górnośląskiego i fig u ro w ały w dotyczących tego re jo n u opisach i s ta ty sty k ach .

K opaln ie w ęgla kam iennego na z iem iach polsk ich skup ione są w dw óch Z ag łęb iach — D olnośląskim oraz znacznie w iększym , G órnośląsk im . W la ­tach siedem dziesią tych X X w . rozpoczęto rów nież budow ę kopalń w now o odk ry tym Zagłębiu L ubelsk im . Z ag łęb ie G órnośląsk ie w ok resie zaborów zostało rozdzielone g ran icam i politycznym i na trzy okręg i (nazyw ane n ie ­k iedy odrębnym i zagłębiam i): górnośląsk i, dąb row sk i i k rakow sk i. P odział ten u trzy m y w ał się rów n ież w la ta ch m iędzyw ojennych, a n aw et w po ­czątkach is tn ien ia Po lsk i L udow ej i z tego pow odu w prow adzono go w I w ydan iu Słow n ika . O becnie u leg ł on za ta rc iu , w obec czego kopaln ie w ęgla kam iennego podzielono jedyn ie n a Z agłębie G órnośląsk ie , D olno­śląsk ie i L ubelskie, a w ich obręb ie zastosow ano u k ład a lfabe tyczny w edług nazw kopaiń . P rzy ję to p rzy ty m zasadę, że k o p a ln ia fig u ru je w zestaw ien iu pod os ta tn ią nazw ą, k tó rą nosiła jak o zak ład od rębn ie ek s­ploatow any. N ie tłum aczono w ięc n iem ieck ich nazw kopalń , k tó re zosta ły zlikw idow ane lub w łączone do innych zak ładów przed zm ianą nazw y, przy czym jedyny w y ją te k stanow ią te nazw y n iem ieck ie, k tó re by ły zniekształconym i nazw am i m iejscow ości polskich, np . M okre, a n ie M okrau.

A by u ła tw ić znalezienie odpow iednich haseł, zastosow ano w zestaw ien iu odsyłacze — w fo rm ie s trza łk i i ok reś len ia zob. — do innych nazw , k tó re kopaln ie nosiły w okresie eksp loa tac ji.

S trza łka (—>) um ieszczona bezpośrednio p rzed nazw ą w y stęp u jącą w op i­sie danej kopaln i odsyła do odrębnego h a sła ułożonego w po rząd k u a lfa ­betycznym . O kreślen ie „zob.” zastosow ano w tzw . hasłach odsyłaczow ycli. k tó re n ie z aw ie ra ją tekstu , a le odsy łają bezpośrednio do w łaściw ego opisu, w k tó ry m hasło to je s t om ówione.

K opaln ie w ęgla b runatnego , rozproszone w różnych re jo n ach k ra ju , zosta ły uszeregow ane w porządku a lfabe tycznym w ed ług w yżej podanych zasad . D la zorien tow ania jed n ak czy teln ika w ich rozm ieszczeniu do łą­czono zestaw ien ie kopalń w edług w ojew ództw , zgodnie z podziałem ad m i­n is tracy jn y m k ra ju w prow adzonym w 1975 r.

W opisach poszczególnych k opalń uw zględn ione zosta ły n a stę p u ją ce e le ­m enty :— nazw a kopaln i i je j zm iany,— je j położenie w edług obecnego podziału k ra ju (gm ina lu b m iasto o r a z —-

o ile dok ładn iejsze z lokalizow anie było m ożliw e — m iejscow ość lu'o dzie ln ica w obrębie gm iny lu b m iasta , p rzy czym nazw a m iejscow a w naw iasie oznacza m iasto lu b gm inę, w obręb k tó re j d aw n a siedziba kopaln i w eszła jak o dzielnica),

— daty p ow stan ia i lik w id ac ji (w n iek tó ry ch p rzy p ad k ach rów n ież da ty nad an ia pól górniczych),

— w ażniejsze zm iany w łasnościow e,

— w ydobycie w n iek tó ry ch la ta ch w p rzeliczen iu na tony. Jak o la ta p rzek ro jo w e p rzy ję to d la Z ag łęb ia G órnośląskiego: 1873 (w daw nym o kręgu górnośląsk im ), 1900 (w d aw nych okręgach d ąb row sk im i k r a ­kow skim ), 1913, 1938, 1970 i 1979, d la Z ag łęb ia D olnośląskiego: 1858, 1912, 1937, 1970 i 1979, d la k o p a lń w ęgla b ru n a tn eg o : 1937 i 1975. P rzy w yborze k ie row ano się zarów no pe riodyzacją dziejójv g ó rn ic tw a, ja k i s tan em zachow anych m a te ria łó w s ta ty sty czn y ch (np. z n iek tó ry ch la t zachow ały się ty lk o dane sum aryczne, dotyczące w ydobycia w całym zagłębiu).

P rzy jęc ie p ew nych la t p rzek ro jo w y ch um ożliw ia po rów nan ie w ielkości i znaczen ia poszczególnych k o p a lń w ty ch sam ych ok resach pom im o b ra k u kom ple tnych zes taw ień staty stycznych , dotyczących p rodukcji. O d te j ogólnej zasady poczyniono w y ją tk i w ów czas, gdy k o p a ln ia w danych la ­ta c h n ie by ła czynna lub też gdy w ydobycie je j było w ów czas n iep ro p o r­c jo n a ln ie m a łe (np. z pow odu n iedaw nego rozpoczęcia ek sp lo a tac ji lu b p rzygo tow ań do lik w id ac ji zak ładu). W tych p rzy p ad k ach podaw ano w y ­dobycie z ro k u na jw iększego n a silen ia eksp lo a tac ji (m aksym alne) lub też z tego roku , d la k tó rego m ożna było uzyskać jak iek o lw iek dane.

P on iew aż duże kop a ln ie p o w staw a ły często przez łączen ie w ie lu d ro b ­nych zakładów , w ięc h is to rie ty ch k opalń pow inny by n ie jed n o k ro tn ie obejm ow ać dz ie je k ilk u n a s tu lu b n a w et k ilkudziesięc iu jed n o stek ek sp lo a ­tacy jnych , k tó re w esz ły w ich sk ład . B iorąc jed n ak pod uw agę, że ta k ie u jęc ie m a te ria łu by łoby n ie ja sn e d la ko rzy sta jący ch z zes taw ien ia , om ó­w iono osobno rów n ież dz ie je w ie lu k o p a lń w łączonych, zw łaszcza ty ch k tó ry ch h is to ria by ła bogatsza. W ta k ich p rzy p ad k ach w opisie połączo­nego zak ład u p op rzestano na pow ołan iu się na in fo rm acje podane w in ­nych m iejscach .

Pon iew aż liczne kop a ln ie w ęgla k am iennego na leża ły do w ie lk ich p rz ed ­s ięb io rstw (koncernów ) górn iczo-hu tn iczych , k tó ry ch o rg an izac ja i sto sunk i w łasnościow e u lega ły zm ianom , p rze to d la u n ik n ięc ia pow tó rzeń dzieie o rgan izacy jne w ażn ie jszych koncernów p rzedstaw iono w od rębnym zes ta ­w ien iu .

In n e p rob lem y n asu w ały się w zw iązku z k o p a ln iam i w ęg la b ru n a tn eg o . M ianow icie, te re n y Z iem Z achodnich o raz daw nego zabo ru p rusk iego by ły p o k ry te licznym i polam i górniczym i n ad an y m i na tę kopalinę , a le ze w zględu n a n iekom ple tność zachow anych zes taw ień sta ty sty czn y ch nie m ożna było sporządzić pełnego w y k azu pól eksp loa tow anych . S p raw ę kom ­plikow ał jeszcze b ardz ie j fak t, że te ren y te pod legały nadzorow i różnych w yższych u rzędów górniczych (we W rocław iu i w H alle), w obec czego obow iązyw ały na n ich różne p rzep isy p raw n e dotyczące g ó rn ic tw a (np. na obszarach należących do 1815 r. do S akson ii w łaścic ie le g ru n tó w m ogli zak ład ać kopaln ie , n ie uzy sk u jąc na n ie spec ja lnych n adań , a le k o p a ln ie te pod legały nadzorow i p ań stw ow ych w ładz górniczych). R ejon T uroszow a n a leża ł aż do 1945 r. do Saksonii. W o p racow an iu uw zględniono jedyn ie te kop a ln ie w ęg la b runatnego , o k tó ry ch ek sp lo a to w an iu udało się znaleźć

w zm ian k i w dostępnych m a te ria ła ch ak tow ych o raz w różnego ro d za ju pu .b ikacjach .

P rzy u s ta len iu ilości w ydobytego w ęgla zastosow ano n astęp u jąc e k o n ­w en cjo n a ln e -przeliczenia jednostek ob jętościow ych na w agow e: 1 korzec = = 100 kg. 1 beczka {Tonne) w ęg la kam iennego górnośląsk iego = 133 kg, 1 beczka w ęgla dolnośląskiego = 200 kg, 1 beczka w ęg la b ru n a tn eg o =- = 150 kg, 1 hl w ęgla b run a tn eg o =. 70 kg. W tych p ro p o rc jach przeliczano

te ż inne jednostk i objętościow e, np . 1 szafel górniczy (B erg sc h e jje l) = 0,394 beczki, 1 fu ra (Fuder) — 28 n iecek (Tröge) ••= 21 szafli, 1 k am ień (K em e n ) = = 14 szafli w roc ław sk ich = 4,75 beczki.

W zgląd na czytelność p racy spow odow ał ogran iczen ie ro d za jó w stoso­w anych skrótów . Poza ogólnie p rzy ję ty m i (r., np., zob). używ a się w op i- -sach k opalń n astęp u jący ch skró tów : nad. — n ad an a , nadane, zał. = zało­żona, ZPW = Z jednoczenie P rzem ysłu W ęglowego (np. B ytom skie ZPW = B ytom skie Z jednoczenie P rzem ysłu W ęglowego).

W S ło w n ik u uw zględniono zm iany o rgan izacy jne , k tó re zachodziły do .końca 1932 r.

Historyczny rozwój pojęcia kopalni i własności górniczej na ziemiach- polskich ocl XVIII w.

B urzliw e koleje, k tó re ziem ie po lsk ie p rzechodziły zw łaszcza od połow y X V III w . sp raw iły , że p rzepisy dotyczące w łasności górniczej k sz ta łto w ały się w różnych dzie ln icach odm iennie. Szczególnie duże różn ice w y stąp iły pod tym w zględem m iędzy daw nym i zaboram i: p ru sk im , ro sy jsk im i a u ­striack im .

W ęgiel k am ienny zaczęto eksp loa tow ać w Z ag łęb iu D olnośląsk im już w XV, a na te ren ie Z agłębia G órnośląskiego w X V III lu b n a w e t już w X V II w. Aż do d rug ie j połow y X V III w. u w ażano go je d n a k z reg u ły za kopalinę p rzynależną do g ru n tu , p rz y czym w obec p ry m ityw nych jeszcze m etod eksp loa tac ji w łaścic ie le z iem scy często pozw ala li sam ym odbiorcom za określoną op ła tą kopać w ęgiel, ta k ja k np. glinę. Z m ianę w ty m zak resie w prow adziło dopiero p raw o górn icze d la Ś ląsk a i h ra b ­s tw a kłodzkiego, w ydane przez F ry d e ry k a II w dn iu 5 VI 1769 r .1 Zaliczało ono w ęgiel kam ienny do m inera łów pod lega jących p rzep isom p raw a g ó r­niczego. Te sam e p rzep isy zaczęto od la t czterdziestych X IX w . s tosow ać rów nież do w ęgla b ru n a tn e g o 2. O d te j po ry zarów no prow adzen ie robó t poszukiw aw czych, ja k i eksp loa tow an ie w ęgla w ym agało uprzedn iego uzyskan ia zezw olenia w ładz górn icz j’ch. O soby u b ieg a jące się o zezw olenie na założenie kopaln i obow iązane by ły dokonać zgłoszenia (M u tu n g ) w

1 T ekst z kom en tarzem : H. S i m e n , Das B erg w erks-R ech t vo n S c h le ­s ien , W rocław 1846.

2 Tam że, s. 19—20.

10

W yższym U rzędzie G órniczym , podając w zgłoszeniu m iejsce zn a lez ien ia m in era łu oraz p roponow ane ro zm ia ry i nazw ę po la górniczego. Z kolei w ładze górnicze sp raw dza ły , czy m in e ra ł zosta ł rzeczyw iście znaleziony i ro zp a try w a ły ew en tu a ln e sp rzec iw y w noszone przez inne usoby, ja k np.

.w łaścicie li sąsiedn ich pól górniczych. Z a ła tw ia n ie ty c h sp ra w trw a ło zw y­k le k ilk a m iesięcy, czasem je d n a k p rzeciągało się n a w et do k ilk u la t. N astępny e tap stanow iło n a d an ie (V erle ih u n g ) pola przez W yższy U rząd G órniczy; od początków X IX w . n a d an ia te by ły za tw ierd zan e przez W ydział G órn ic tw a, H u tn ic tw a i S a lin w B e r lin ie 8, p rzy czym od n ad an ia do. z a tw ierd zen ia up ływ ał ok res od k ilk u dni do p a ru m iesięcy. W reszcie o s ta tn ią czynnością urzędow ą było w ym ierzen ie (V erm essen ) pola g ó rn i­czego i oznaczenie jego g ran ic n a pow ierzchni ziem i; w ed ług p rzep isów p ra w a górniczego czynność ta m ia ła n astąp ić n a jd a le j w ciągu k w a rta łu od n a d an ia i z a tw ierd zen ia kopaln i w ęgla. C zynności te pow inny by ły poprzedzać rozpoczęcie re g u la rn e j ek sp loa tac ji, w w ieku X V III i jeszcze w początkach X IX zdarzało się jed n ak , że p rzedsięb io rca (zw łaszcza jeśli by ł w łaśc ic ie lem g ru n tu , na k tó ry m znajd o w ała się kopaln ia) rozpoczynał w ydobyw anie w ęgla bezpośrednio po zgłoszeniu pola lu b n aw et w cześniej.

T y tu ł w łasności kopaln i dzie lił się na 128 kuksów (udziałów ), k tó ry ch w łaścic ie le byli w p isan i do księgi h ipo tecznej; tw o rzy li oni gw arectw o (G e w erksch a ft) danej kopaln i. G w arkow ie dzie lili się zyskam i o siąganym i .przez kopaln ię lu b też u iszczali do p ła ty na koszty je j ek sp loa tow an ia , zależn ie od liczby posiadanych kuksów . O prócz p rzedsięb io rców p ro w a ­dzących kop a ln ię po 2 k u k sy o trzy m y w ali: w łaśc ic ie l g r u n tu 4, K asa B racka , a 2 szły na sp ec ja ln y fu n d u sz p rzeznaczony na u trzy m an ie kościo­łów i szkół d la górn ików . Te 6 k u k só w nosiło nazw ę w olnych, gdyż ich w łaścic ie le uczestn iczy li ty lk o w zyskach, a n ie ponosili d o p ła t n a p ro ­w adzen ie ro b ó t górniczych. P onad to , w łaśc ic ie l g ru n tu m ógł o trzym ać połow ę (czyli' 61) pozosta łych kuksów , jeżeli w ciągu 3 m iesięcy od zna­lez ien ia kop a lin y złożył ośw iadczenie, że p rzy s tęp u je do u dz ia łu w ek sp lo a ­ta c ji 5. P rzep isy te by ły d la ś ląsk ich w łaśc ic ie li g ru n tó w b a rd z ie j k o rzystne n iż odpow iednie p rzep isy u s taw górniczych obow iązu jących w innych p ru sk ic h p row inc jach . Pom im o to zw łaszcza w ie lcy obszarn icy s ta ra l i się o dalsze rozszerzen ie sw oich u p ra w n ie ń w zak res ie gó rn ic tw a, pow ołu jąc się na daw ne przyw ile je . W 1824 r . książę pszczyński zdo łał uzyskać w y ­łączne p raw o do z ak ład a n ia k o p a lń (ins e xc lu d en d i alios) na całym obsza­

3 O rgan izac ja p ru sk ich w ładz górniczych — zob.: J . J a r o s , O rganizacja rzą d o w ej a d m in is tra c ji górn iczej na Ś lą sku w la tach 1769—1922, „A rche- io n ” X X V I: 195G, s. 187—213.

4 Jeże li do sta rcza ł d la k o p a ln i d rew n a na obudow ę, p rzy słu g iw ały m u n aw et 4 w olne kuksy ; p rzy p ad k i ta k ie zachodziły je d n a k w p rak ty ce bardzo rzadko.

5 D ek larac ja D ep artam en tu G órniczo-H utn iczego z 4 V III 1770 r. i de ­k la ra c ja k ró lew sk a z 1 II 17S0 r.; n a to m ia st p raw o górnicze z 1769 r. p ie rw o tn ie p rzyznaw ało w łaścicielow i g ru n tu p rzyw ile j w yk luczen ia p ie rw ­szego znalazcy w p rzypadku , jeżeli sam w łaśc ic ie l chcia ł eksp loa tow ać kopalinę .

11

rze pszczyńskiego p ań stw a stanow ego oraz zw oln ien ie zak ładanych k o p a lń od obow iązku zgłaszania, uzysk iw an ia nad ań , w y m ierzan ia i w szelkiego nadzo ru ze stro n y państw ow ych w ładz górniczych, a także od w szelk ich opłat- na rzecz państw a. P rzyw ile j ten n ie obejm ow ał is tn ie jący ch na te re ­n ie p ań stw a stanow ego w asa lnych dóbr rycersk ich , ja k np. Ł az iska Ś re d ­nie, gdzie obow iązyw ały n ad a l p rzep isy p ra w a górniczego.

P ow ołu jąc się na p rzyw ile j pszczyński, w łaścic ie le d ób r m ysłow icko -ka- tow ickich , F ranciszek i M aria W incklerow ie, w y stąp ili z żądan iem p rzy ­znan ia im tak ich sam ych u p raw n ień , pon iew aż ich posiadłości w chodziły n iegdyś w sk ład p ań stw a pszczyńskiego. W w y n ik u trzech procesów w la ­tach 1842—1861 zdołali oni (oraz ich spadkobiercy) uzyskać podobne u p raw n ien ia w odniesieniu do w łasnych posiadłości oraz do obszarów oddzielonych od p ań stw a m ysłow icko-katow ick iego (łącznie około 64 k m 2). N ie m ogli je d n ak zlikw idow ać an i w yw łaszczyć licznych kopalń , k tó re nadano uprzedn io na tych te ren ach innym przedsiębiorcom . W zw iązku z tym jego córka, W aleska von T iele-W inck ler, założyła w 1857 r. w łasną d y rek c ję górniczą, k tó ra aż do 1902 r. za jm ow ała się n ad aw an iem w ła s ­ności górniczej, a ponad to p o b ieran iem dziesięciny i sp raw o w an iem n a d ­zoru policyjnego nad kopaln iam i w dob rach m ysłow icko-ka tow ick ich . P ew ne przyw ile je górnicze (p rzew ażn ie p raw o p ie rw szeń stw a do z a k ład a ­n ia kopalń , a n iek iedy tak że zw olnienie od op ła t górniczych) o trzym ali d la swoich posiadłości D onnersm arckow ie, książę rac ib o rsk i i H ochbergo- w ie d o ln o śląscy 6.

Ze szczególnych u p ra w n ień ko rzy sta ły te ż ' p aństw ow e kopaln ie n a G órnym Śląsku, d la k tó ry ch rezerw ow ano rozległe po la górnicze (w 1822 r. zarezerw ow ano d la kopaln i K ró l 29 km 2, a d la kopaln i K ró low a L uiza p raw ie 20 k m 2); kopaln ie te aż do czasu w y d an ia pow szechnej u s taw y górniczej z 1865 r. n ie by ły zgłaszane an i fo rm aln ie nad aw an e .

Od la t p ięćdziesiątych X IX w . zaczęły się ukazyw ać ustaw y , obow iązu­jące d la całego p ań stw a pruskiego, k tó re zm ien iały pew ne p rzep isy ś lą s ­kiego p raw a górniczego. P raw o to zostało w reszc ie całkow icie zastąp ione przez p ru sk ą pow szechną u staw ę górniczą (A llg em e in e s B erggese tz ), uchw aloną 24 VI 1865 r. i obow iązu jącą od 1 X 1865 r: U staw a ta u trz y ­m yw ała dotychczasow y try b n ad aw a n ia w łasności górniczej (zgłoszenie, nadan ie, w ym ierzenie), ograniczała jed n a k u p ra w n ien ia w łaścic ie li g ru n tó w , n ie p rzyznając im udziałów w kopaln iach , a ty lko p raw o do w y n ag ro ­dzenia za szkody w yrządzone p rzez poszuk iw an ia górnicze i eksp loa tac ję . W zw iązku z tym rów nież 2 k uksy g run tow e w k o p a ln iach daw n iej n a d a ­nych p rzesta ły być udz ia łam i w e w łasności, a s ta ły się jed n ą z po w in ­ności ciążących na kopaln i. Podobnie p o trak to w an o sp raw ę sk ład ek n a kościoły i szkoły (tzw. fundusz w olnych kuksów ), a sp ra w a sk ład ek n a Spółkę B racką została inaczej u reg u lo w an a jeszcze w la ta ch p ięćdziesią ­

6 H V o 1 1 z, H andbuch des ob er schle sichen In d u s tr ieb e z irk s , K atow ice 1913, s. 123— 130; J. P a r t s c h, Sch lesien , cz. II , W rocław 1911, s. 57—60 i 240—241.

12

ty ch w zw iązku z now ą organ izacją le j in s ty tu c ji. W ten sposób liczba k u k só w w k o p a ln iach n adanych na podstaw ie p raw a górniczego z 1769 r. zm n ie jszy ła się do 122. W g w a rec tw ach now ego p raw a liczbę ku k só w u s ta ­lono na 100 lu b 1000 (w yjątkow o 10 000). K u k sy te uznano za w łasność ruchom ą, -a g w a rec tw a uzyskały osobowość p raw ną.

W ielkość podstaw ow ego po la górniczego (F undgrube ) w ynosiła n a Ś ląsku w końcu X V III w iek u 28S9 m 2, a w ed ług m ia r obow iązu jących od 1816 r. — 3432 m 2. Ś ląsk ie p raw o górnicze z 1769 r. zezw alało na n a d an ie w ra z z podstaw ow ym ' polem górn iczym 20 dalszych m ia r n a w ęg iel k am ien n y (w ielkości po 722 m 2, a n astęp n ie po 858 m 2), ta k że łączna w ielkość pola górniczego m ogła dojść do 2,5 ha. Ju ż w p ierw sze j połow ie X IX w. roz­m ia ry te okazyw ały się często zby t m ałe, zw łaszcza gdy w chodziła w g rę budow a kosztow nych u rządzeń odw ad n ia jący ch lu b w ydobyw czych. D la ­tego p rzedsięb io rcy górn iczy zw raca li się n ie jed n o k ro tn ie do w ładz o p o ­w iększen ie pola lub też łączy li po k ilk a lu b n a w et k ilk an aśc ie pól g ó rn i­czych. T ak a połączona k o p a ln ia nosiła nazw ę skonso lidow anej (consoli.- d ie r te — sk ró t: eon. lu b kons.). C zasem też eksp loa tow ano razem (B e tr ieb s- gem einscha ft) k ilk a pól górniczych, n ie p rzep ro w ad za jąc ich fo rm alnego po łączen ia pod w zględem praw nym . P onad to do la t p ięćdziesiątych X IX w. w iększość kopalń uzyska ła p raw o w y b ie ran ia w ęgla n ie ty lk o z ok reślo ­nych zgłoszonych w ładzom pokładów , lecz i n a n ieogran iczoną głębo­kość (ew ige T eu fe). P raw o z 1865 r. zezw oliło n a n ad aw an ie pól g ó rn i­czych m ak sy m aln e j w ielkości 500 tys. ła tró w k w ad ra to w y ch czyli 2189 tys. m 2 (później zaokrąg lono to do 2200 tys. m 2), je d n a k postęp techn iczny , k tó ry w y raz ił się m .in. w budow ie g łębinow ych szybów , w p ły n ą ł n a po ­trzeb ę dokonyw ania dalszych konso lidacji, W począ tkach X X w. w iele k o p a lń w ęg la dysponow ało ju ż po lam i w ielkości k ilk u n as tu , a n aw et po­n a d 20 km 2. Z b y t duże k opa ln ie dzielono je d n a k n ie jed n o k ro tn ie na k ilk a z ak ładów p rodukcy jnych , k tó re zw yk le o trzym yw ały nazw y Od szybów w ydobyw czych 7.

N ie w szystk ie n a d an e po la górnicze by ły eksp loa tow ane . C hociaż p rz e ­p isy p ra w n e groziły o d eb ran iem w łasności górniczej za p rze ry w a n ie ro b ó t bez zezw olenia w ładz, w ie le pól zap rzestan o eksp loa tow ać w k ró tce po o trzy m an iu n a dan ia , a w n iek tó ry c h n ie rozpoczęto n a w e t eksp loa tac ji. W łaściciele tra k to w a li je jak o rezerw ę, m ożliw ą do w y k o rzy stan ia w raz ie d o b re j k o n iu n k tu ry , a ponad to ja k o zabezpieczenie p rzed k o n k u ren c ją in ­nych przedsiębiorców . A by uk róc ić tego rod za ju p ra k ty k i, k ró l p ru sk i rozpo rządzen iem z dn ia 6 V 1844 r. og ran iczy ł n a pew ien ok res n ad aw an ie now ych pól na w ęg iel k am ien n y w o k ręgu g ó rn o ś lą sk im 8, a le n aw et ten a k t p raw n y n ie dał spodziew anych rezu lta tó w . N a p rzy k ład w 1868 r. na G órnym Ś ląsku spośród 483 pól górn iczych n adanych na w ęgiel k am ienny ek sp loa tow ano ty lko 98, a na D olnym Ś ląsku — zaledw ie 40 n a 112 n a d a ­nych P odobnie p rzed staw ia ła się s y tu a c ja rów n ież w późniejszych la tach .

7 P or. J . J a r o s , H istoria górn ictw a w ęg low ego w Z ag łęb iu G órno­śląskim , do 1914 r., W rocław 1965, s. 127.

8 H. Sim on, Das B ergw erks-R ech t..., s. 112— 113.

13

Część n ie eksp loa tow anych pól przyłączono w praw dzie do pow iększanych k o p a lń (p rzep row adzając fo rm aln e konso lidacje lu b ty lk o łączn ie je ek s­p loa tu jąc), jed n a k p rzedsięb io rstw a górnicze uzy sk iw a ły dalsze n ad an ia , k tó re z reg u ły tra k to w a ły jako rezerw ę n a przyszłość, bardzo n ie raz od­ległą. W 1925 r. n a G órnym Ś ląsk u było ju ż 806 pól w ęglow ych różnej w ie lk o śc i10, n a to m ia st czynnych k opalń w ęg la kam iennego ty lk o 67. W iele k o p a lń eksploatow ało w praw dzie po k ilk a , a n aw e t po k ilk an aśc ie pól górniczych, a le w śró d pól n ie ek sp loa tow anych zna jd o w ały się ta k ie o l­b rzym y (utw orzone drogą konso lidacji k ilkudz iesięc iu m nie jszych pól), ja k K opice w re jo n ie P an iow ów i B u jak o w a (37,7 k m 2), C lem enze w re jo n ie Im ie lin a i W ielkiego C hełm u (49,3 k m 2), N ord w Ł ab ęd ach (37,9 k m 2) czy rządow e pole V a terlan d w Pyskow icach i Sośnicow icach, m a jące ponad 308 k m 2.

W K ró les tw ie Po lsk im aż do 1370 r. w ęg iel b y ł m in era łem p rzy n a leż ­nym do g ru n tu . W ty m czasie w okręgu d ąb row sk im p ow stały ju ż liczne kopaln ie w ęgla kam iennego, zarów no pań stw o w e w d obrach rządow ych , ja k i p ry w a tn e w m a ją tk a c h obszarniczych. D opiero 28 VI 1870 r. zostało w ydane now e postanow ien ie o poszuk iw aniach i n ad an iach górniczych w gubern iach K ró les tw a Polskiego, uzupełn ione n astęp n ie dodatkow ym i przep isam i z 10 V 1873 r. P ostanow ien ie to oddzieliło w łasność górniczą od w łasności pow ierzchn i ziem i, w p ro w ad za jąc obow iązek uzy sk iw an ia n a d ań górniczych n a ek sp lo a tac ję w ęg la kam iennego oraz ru d cynku i ołow iu n . M iało to ten sk u tek , że p rzedsięb io rcy górn iczy zaczęli u zy sk i­w ać nad an ia na is tn ie jące ju ż k opa ln ie oraz — podobnie ja k n a G órnym Ś ląsku — rezerw ow ać sobie te re n y do p rzyszłe j ek sp loa tac ji. U staw y z la t 1870 i 1892 groził}7- w praw dzie odeb ran iem w łasności, górniczej w raz ie n iew ydobyw an ia kopaliny z n a danego pola, p rzep isy te jed n a k i w ty m okręgu pozostały jedyn ie m a rtw ą l ite rą . W tych w a ru n k a ch n ad an ia górnicze na te re n ie K ró les tw a Po lsk iego p rzew ażn ie n ie odpow iadały fak tyczn ie is tn ie jący m kopalniom , ty m b a rd z ie j że u s ta lo n e ustaw ow o m aksym alne ro zm ia ry po la górniczego (250 tys. sążn i kw ad ra to w y ch , czyli około 1,13 km 2) n ie w y starcza ły n a założenie now oczesnej g łęb inow ej k o ­pa ln i 12 Rozbieżność m iędzy s tan em p raw n y m a fak ty czn y m potęgow ała się jeszcze bardz ie j przez to, że w obec dużego zapo trzebow an ia n a w ęgiel liczni d robn i p rzedsięb io rcy zak ład a li p ły tk ie k opa ln ie n a n ad an iac h dzierżaw ionych od w ielk ich f irm w ęglow ych lub p row adzili n ie leg a ln ą e k s ­p loa tację . W dodatku , pon iew aż carsk ie u s taw o d aw stw o zab ran ia ło n ie ­k tó rym kategoriom osób (m.in. Żydom ) za jm o w an ia się górn ic tw em , ży­dow scy p rzedsięb io rcy posług iw ali się n ie jed n o k ro tn ie osobam i p o d s ta -

0 A. S e r i o , B eitrag zur G eschichte des sch lesischen B ergbaues in den le tzen h u n d ert Ja h ren , W rocław —B erlin 1869, s. 61.

10 Zob.: J a h r , V erze ichn is der S te in ko h len b e rg w e rke im obersch lesischen S te in ko h len b ecken , G liw ice 1926, s. 1—57.

11 M. K o c z a n o w i c z , Pravjo górnicze obow iązu jące w K ró le s tw ie P olsk im , W arszaw a 1896, s. 90—91.

12 Tam że, s. 154.

14

w ionym i, k tó re fig u ro w ały w obec w ładz jak o fo rm aln i w łaścic ie le m ałych kopalń .

W. zaborze a u s tr ia c k im na po d staw ie rozporządzeń z la t 1773 i 1786 o trzy m ała m oc obow iązującą, u s taw a górn icza d la W ęgier, w y d an a przez M aksym iliana I I w 1573 r. P o s tan aw ia ła ona, że bogactw a k o p a ln e są w łasnośc ią panu jącego , a zezw olenia n a ich poszuk iw anie i eksploatację- w y d a ją sądy górnicze. W zw iązku z ty m w szyscy posiadacze k opalń zosta li zobow iązani do udow odn ien ia sw oich u p ra w n ie ń p rzed sądam i górniczym i. N ad aw an ie w łasności górniczej („lenności”) rozpoczęło się jed n a k dopiero w 1805 r. na podstaw ie p a te n tu cesarsk iego d la zachodniejG alic ji z 28X11 1804 r. P a te n t te n o k reś lił w ielkość m ia ry kopalne j (polagórniczego) n a 4,5 i 9 ha, p rzy czym p rzedsięb io rca m ógł o trzym ać n a d a ­n ie n a 2 lu b w ięcej m iar, obow iązany b y ł je d n a k każdą z n ich ek sp lo a ­tow ać osobno aż do sądow ego p o łą c ze n ia 1S. W 1809 r. ok ręg k ra k o w sk i (do któi%go ogran iczała się ek sp lo a ta c ja w ęg la kam iennego w zaborze a u str ia ck im aż do końca X IX w.) zosta ł je d n a k w łączony do K sięs tw a W arszaw skiego, od 1815 do 1846 r . zaś s tan o w ił tzw . R zeczpospolitą K ra-, kow ską. S en a t k rak o w sk i p rz y ją ł w 1822 r. zasadę, że zezw olenia na po­szu k iw an ia górnicze (.,lis ty śledcze’’) i n ad an ia („ listy le n n e”) m ogą być w y d aw an e ty lko w łaścic ie lom pow ierzchn i ziem i. K rakow sk ie p raw o g ó r­nicze z 1844 r. p ostanaw ia ło w yraźn ie , że c ia ła k opalne z w y ją tk ie m solisą p rzynależne do g ru n tu , w łaścic ie le g ru n tó w są je d n a k obow iązan i dou zysk iw an ia zezw oleń na założenie k o p a lń w ęg la lu b innych m inera łów , p od lega jących nadzorow i w ładz p a ń s tw o w y c h u . W p ra k ty c e w obec s ła ­bości w ładz p ry w a tn i w łaścic ie le k o p a lń u ch y la li się od n adzo ru p ań stw o ­w ego nad ich zak ład am i i od u iszczan ia zw iązanych z ty m op łat, ta k że In s p e k to ra t K opalń fak ty czn ie n adzo row ał jed y n ie kop a ln ie pań stw o w e oraz te spośród p ry w atn y ch , k tó re zosta ły założone w państw ow ych do­b rach . S tan ta k i p rz e trw a ł aż do czasu w ejśc ia w życie a u s tr ia c k ie j pow ­szechnej u s taw y górniczej z 23 V 1854 r., k tó ra w o k ręgu k rak o w sk im za ­częła w pełn i obow iązyw ać dopiero od 1 X I 1859 r.

U staw a z 1854 r. oddzielała zdecydow anie w łasność górniczą od w ła s ­ności pow ierzchn i ziem i i zobow iązyw ała p rzedsięb io rców górniczych do u zy sk iw an ia spec ja lnych zezw oleń zarów no n a poszu k iw an ia (szurfow a- nie), ja k i na ek sp lo a tac ję k opalin . W ielkość m ia ry ek sp lo a tacy jn e j w y ­nosiła 4,5 h a (m iara pojedyncza) lu b 9 h a (m iara podw ójna). M aksym alna w ielkość n ad an ia n a ek sp lo a tac ję w ęgla kam iennego lu b b ru n a tn eg o m ogła w ynosić 4 podw ójne m iary , czyli 36 ha. P rzed uzyskan iem n a d an ia ek s­p loa tacy jnego przedsięb io rca p rzep ro w ad za ł p oszuk iw an ia ko p a lin y i w ty m celu uzysk iw ał tzw . w yłączności górnicze (F reischürfe), to znaczy rezerw o w ał sobie u w ładz górniczych te re n y , n a k tó ry ch p rzysług iw ało mu p ierw szeństw o do p row adzen ia poszuk iw ań i uzy sk iw an ia n a d a ń 15. Tego

33 J . M. B o c h e ń s k i , K ra ko w sk ie praw o górnicze, K rak ó w 1898, s. 10— 16.

u Tam że, s. 23 i nast.15 Das allgem eine B erggese tz vo m 23 M ai 1854, W ien 1911, s. 13—47.

15

ro d za ju w yłączności obejm ow ały n iek iedy znaczne obszary i s taw a ły się przedm io tem odrębnych tra n sa k c ji handlow ych. P onad to , czynne kop a ln ie oprócz n a d ań eksp loa tacy jnych m ia ły zw ykle w yłączności, k tó re s tan o ­w iły ich rezerw ę 16.

K opaln ia w ed ług au str ia ck ie j u s taw y górniczej z 1854 r. m ogła być w łasnością jed n e j lu b k ilk u osób. U staw a zobow iązyw ała w łaśc ic ie li do tw orzen ia gw arec tw jedyn ie w tych p rzy p ad k ach , gdy liczba udziałów p rzek racza ła 16. G w arectw o mogło m ieć do 123 kuksów , p rzy czym każdy k u k s m ógł się dzielić na n ie w ięcej n iż 100 części. K uksy s tanow iły w łasność ruchom ą, a ich w łaściciele, jeżeli n ie chcieli u iszczać dopłat, odpow iadali za zobow iązania g w are c tw a do w ysokości posiadanych udziałów 17.

W odrodzonej Polsce zaborcze u s taw y górnicze obow iązyw ały do w ejśc ia w życie p raw a górniczego z 29 X I 1930 r.. to znaczy do końca 1931 r., a na obszarze w ojew ództw a śląskiego do końca 1932 r. P o lsk ie p raw o 9 górnicze z 1930 r. zastrzegło, że now e pola górn icze na w ęgiel k am ien n y i a n tra c y t n a obszarze w ojew ództw a poznańskiego i górnośląsk ie j części w o jew ództw a śląskiego m ogą być n ad aw an e ty lko d la p ań stw a , a now ela z 22 X I 1938 r. rozciągnęła to postanow ien ie n a obszar całego k ra ju oprócz okręgów d ą b ­row skiego, k rakow skiego i Ś ląsk a C ieszyńskiego. W y ją tek s tanow iły ty lko p rzestrzen ie n ie n ad a jąc e się do odrębnej ek sp lo a tac ji, otoczone ze w szy­s tk ich stro n po lam i górniczym i, k tó re m ożna było n ad aw ać w łaścic ie lom sąsiedn ich p ó l1S. Po lsk ie u staw o d aw stw o górnicze z la t m iędzyw ojennych n ie narusza ło jed n a k u p raw n ie ń w łaśc ic ie li n ad an y ch ju ż pól górniczych, a trudnośc i gospodarcze, k tó re w ystępow ały w p rzem yśle w ęglow ym , h a ­m ow ały z ak ładan ie now ych kopalń . W pływ now ych ak tó w p raw n y c h na sto sunk i w łasnościow e w gó rn ic tw ie w ęg low ym by ł w ięc m in im alny .

W okresie I I w ojny św iatow ej w ładze h itle ro w sk ie rozciągnęły na te re ­n y w łączone do R zeszy moc obow iązu jącą p ru sk ie j u s taw y górniczej z 1865 r. D la G eneralnego G u b e rn a to rs tw a w ydano w 1944 r. odrębne praw o górnicze, k tó re zostaw iało rządow i sw obodę w reg u lo w a n iu sp raw w łasnościow ych p o stanaw ia jąc , że rz ą d m oże ko 'paliny ob ję te w olą gó r­niczą „sam w ydobyw ać lub przenieść n a in n ą osobę p raw a p o szuk iw an ia i w y d obyw an ia” 19. Ponad to , ju ż w począ tkach o k u p acji w szystk ie n ie należące do N iem ców kopaln ie w ęg la kam iennego i w iększość k opalń w ęgla b ru n a tn eg o w zięto pod zarząd G łów nego U rzędu Pow iern iczego „W schód”, k tó ry stopniow o p rzek azy w ał je n iem ieck im p rzedsięb io rstw om .

Po w yzw oleniu ziem polsk ich spod h itle ro w sk ie j o k u p ac ji kop a ln ie w ęg la (z w y ją tk iem n iek tó rych m ałych ko p a len ek w ęgla b runa tnego ) zosta ły w zięte pod zarząd państw ow y. Ich fo rm aln e upań stw o w ien ie n astąp iło na mocy u s taw y z 311916 r. o p rze jęciu na w łasność p ań stw a p o dstaw o­

16 Por. A. B e n i s , U w agi gospodarcze. M onografia W ęglow ego Z ag łęb ia K rakow skiego, cz. IV, K rak ó w 1910, s. 23—25.

17 Das allgem eine Berggesetz..., s. 74— 88.18 P raw o górnicze, K raków 1937, s. 2, 30—31 i uzupełn ien ie z 1938 r.19 „D ziennik R ozporządzeń G eneralnego G u b e rn a to ra ” 1944, s. 147.

16

w ych gałęzi gospodark i n a ro d o w e j20. W w yko n an iu te j u s taw y zosta ły o p u b likow ane w „M onitorze P o lsk im ” zarządzen ia m in is tra p rzem ysłu i h an d lu o p rze jęciu na w łasność p a ń stw a poszczególnych pól górniczych. W prow adzone w 1953 r . now e p raw o górn icze zezw ala na w ydobyw an ie ko p a lin w yłączn ie p ań stw u , poza n ie licznym i w y ją tk a m i, k tó re m ogą n a ­s tąp ić d la zaspokojen ia społecznie uzasadn ionych po trzeb gospodarczych. W zw iązku z ty m w u s taw ie pom in ięto szczegółowe p rzep isy dotyczące u z y sk iw an ia w łasności górniczej, a zam iast po jęcia pola górniczego w p ro ­w adzono po jęcie obszaru górniczego. O bszary górnicze tw orzą d la poszcze­gó lnych p rzed sięb io rstw w łaściw i m inistrow ie., którzy* u zg ad n ia ją w ielkość i położenie obszaru z p rezesem W yższego U rzędu G órniczego. O ni też m ogą zm ien iać g ran ice obszarów p rzy słu g u jący ch p rzedsięb io rstw om górniczym , zgodnie z a k tu a ln y m i po trzebam i g o sp o d arczy m i21.

J a k w idać z pow yższego p rzeg ląd u p rzep isów p raw nych , pojęcie kop a ln i w ęg la zm ien iało się na z iem iach po lsk ich zależn ie od obow iązu jących u s taw i w a ru n k ó w ek sp loa tac ji, k tó re by ły różne w różnych dz ie ln icach i okresach . W d o d a tk u to, co pod w zględem p raw n y m było u w ażan e za k o p a ln ię (czyli n ad an e pole górnicze), często n ie pokryw ało się z z ak ła ­dem ek sp loa tacy jnym . S tosunkow o n a jw ięk sza zgodność w ty m zak resie w ystępow ała na Ś ląsk u w końcu X V III i w p ierw szych dziesięcio leciach X IX w . N iem al każde pole górnicze było tu przez pew ien czas ek sp lo a to ­w an e jak o o d rębny zak ład . T am n a to m iast, gdzie w ęgiel by ł uw ażan y za k o p a lin ę p rzy n a leżn ą do g ru n tu , is tn ia ły k opa ln ie n ie m a jące n a danych pól. J u ż w I I połow ie X IX w., pom im o u g ru n to w an ia się w różnych p ra - w o d aw stw ach zasady w y o d ręb n ian ia w łasności górn iczej, po jęcia po la (nadan ia) górniczego i ko p a ln i w y raź n ie zróżn icow ały się: czynna kop a ln ia dysponow ała n ie raz k ilk o m a lub n aw et k ilkudziesięc iom a po lam i g ó rn i­czym i, w ie le pól n ie było ek sp loa tow anych przez dz iesią tk i la t m im o fo rm alnego n ad an ia ich p rzez w ładze, w reszc ie p ow staw ały kopaln ie (zw łaszcza n iew ie lk ie) n a po lach dz ierżaw ionych od ich p raw n y ch w łaśc i­cieli. R óżnie p rzed staw ia ła się rów n ież sp raw a osobowości p ra w n e j. Za od rębne p rzed sięb io rstw a m ożna uw ażać te kopaln ie , k tó re m ia ły w łasne g w arec tw a lu b k tó ry ch w łaśc ic ie lem by ła osoba fizyczna czy też p raw n a (np. spó łka a k cy jn a a lbo z ogran iczoną odpow iedzialnością) m a jąca ty lko jed en zak ład . Z naczna część k o p a lń w chodziła je d n a k w sk ład m agnack ich la ty fu n d ió w lu b koncernów , k tó re m ia ły liczne zak ład y przem ysłow e; do­tyczyło to zw łaszcza k o p a lń śląskich . R ów nież n iek tó re g w arec tw a , ja k np. R udzk ie czy R ybn ick ie G w arec tw o W ęglowe, by ły p rzedsięb io rstw am i w ielozak ładow ym i. W p ierw szych la ta ch po p rze jęc iu p rzem y słu g ó rn i­czego przez pań stw o po lsk ie kop a ln ie by ły jedyn ie zak ładam i, w chodzą­cym i w sk ład z jednoczeń re jonow ych lu b b ranżow ych (Z jednoczenie P rz e ­m y słu W ęgla B runatnego), k tó re p rze ję ły fu n k c je p rzedsięb io rstw . D opiero

20 „D ziennik U staw ” 1946, n r 3, uoz. 17.21 T. P ł o d o w s k i, P raw o górpłGzą. W arszaw a 1961, s. 109—128.

2 S ło w n ik histox-y c z n y k o p a lń ... 17

na począ tku 1951 r. poszczególne kopaln ie zosta ły p rzeksz ta łcone w sam o­dzielne p rzedsięb io rstw a państw ow e.

W yżej op isane zm iany un iem ożliw iły zastosow anie jed n o lity ch zasad p rzy op racow yw an iu słow nika kopalń , zm usza jąc do szu k an ia ro zw iązań kom ­prom isow ych.

K opaln ie w ęgla kam iennego w Zagłębiu G órnośląsk im

Z agłęb ie G órnośląsk ie m a k sz ta łt tró jk ą ta , k tó rego w ierzcho łk i w y zn a­cza ją m ia s ta S kaw ina , T arn o w sk ie G óry i O straw a (w C zechosłow acji). Z a jm u je ono około 5400 k m 2, z czego około 4500 k m 2 zn a jd u je się w P o l­sce, re sz ta tw o rzy Z ag łęb ie O stra w sk o -K a rw iń sk ie w C zechosłow acji. W części po lsk ie j zagospodarow ano dotychczas około 1700 k m 2. C zynne kopaln ie są skup ione w w o jew ództw ie ka tow ick im . D ostarcza ją one g łów ­nie w ęg li e n ergetycznych typów 31—33, k tó re stan o w ią ponad 70% zba­d anych zasobów b ilansow ych . W ęgle k o k su jące (typy 34—37) w y stęp u ją głów nie w zachodniej części zagłębia , w ęgiel ty p u 35 (ortokoksow y) je s t eksp lo a to w an y w kopaln i G liw ice i w po łudn iow o-zachodniej części R y b ­nickiego O kręgu W ęglowego. Ś red n ia m iąższość pok ładów w zasobach b i­lansow ych w ynosi ponad 2,3 m . Z apopielenie, zasia rczen ie i w arto ść opa ­łow a poszczególnych pok ładów są b ardzo zróżnicow ane. P o k ład y pop rze­cinane są licznym i u skokam i, zm ien ia się rów nież ich n ach y len ie i w y ­s tęp u ją lo k a ln e w ym ycia.

K opaln ie w Z ag łęb iu G órnośląsk im na leża ły do 1945 r. do różnych firm kap ita listycznych , a w 1945 r. zosta ły podzielone n a z jednoczen ia: K ra ­kow skie, M ikołow skie (od 1 I 1947 r. połączone w Jaw orzn icko -M iko łow - skie), D ąbrow skie , B ytom skie, C horzow skie (od 1 IV 1957 r. połączone z K atow ickim ), K atow ick ie , R udzk ie (od 1 IV 1957 r. połączone z B ytom ­skim ), R ybnickie, S w iętoch łow ick ie (od 20 I I I 1945 r. z likw idow ane), Z ab­rz ań sk ie i G liw ick ie (od 1 I V 1957 r . połączone z Z abrzańsk im ). Od 1 X 1982 r. k o p a ln ie te są zg rupow ane w zrzeszeniach k o p a lń w ęg la k am ien ­nego w M ysłow icach, Sosnow cu, K atow icach , B ytom iu, Z ab rzu i w J a s trz ę ­b iu Z dro ju , k tó re p o w stały zam ias t z likw idow anych zjednoczeń.

Zestawienie kopaluA b en d ro th w Szopienicach (K ato­

wice), nad . 28 X II 1844/14 1 1845 r., n a leża ła do F ran c iszk a W inck lera , od k tó rego spadkob ierczyń ku p iła ją w 1865 r. f irm a Georg' von G ie-

sches E rben . K o paln ia e k sp lo a to w a ­na od 1872 r., a w 1883 r. w łączona do kopaln i G iesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 2,7 ty s . t.

19

A bw ehr zob. M ikulczyce

A dam w M yśląchow icach (T rzeb i­nia) czynna około 1882 r., n a leża ła do h rab iów Potockich.

A dam w T enczynku (K rzeszow i­ce): o w ystępow an iu w ęgli ziem ­nych koło T enczynka w iedziano już w drug iej połowie X V II w. (A. C e l - 1 a r i u s. D escriptio Poloniae, 1659 r.) W la ta ch osiem dziesiątych X V III w . w ęgiel z T enczyńskiego w ysy łano W isłą do W arszaw y. Później is tn ia ła tam kop a ln ia należąca do w łaśc i­cieli m a ją tk u (w spom niana m .in. w 1796 r. ). na k tó rą A dam Potocki uzyska ł nadan ie A dam . K o paln ia ta by ła czynna do 1863 r. P ro d u k c ja w 1848 r. około 700 1 (6855 korcy).

A dam (upadow a) zob. H an k a S a - „wicka

A dela w Łagiszy (Będzin), eksplo­a to w an a w la la c h 1917—1924. N ale­żała do Spółki A kcy jnej P rzem ysłu G órniczego „Ł agisza”, k tó ra dz ie r­żaw iła p raw o eksp lo a tac ji Józefow i C hełm ickiem u, a następn ie S alom o­now i Ł aznow skiem u i spółce. P ro ­du k c ja w 1919 r. (m aksym alna) .5050 t.

A ile r w Z aw iści (Tychy), nad . 20 V1'II 1866 r., na leża ła do fa b ry ­k a n ta M. A d lera z Żor, a później do k ilku- przedsiębiorców , eksp loa­tow ana w la ta ch 1873—1878 (m ak­sym alna p ro d u k c ja w 1877 r. 4 tys. t). W la tach 1932—1934 eksp loa tow ali kopaln ię W incen ty L igendza z B rze­zinki i N a tan G ru n sp an z K rakow a, osiągając w 1933 r. m ak sym alną p ro ­dukcję 8197 t.

A ^athe w M ysłow icach, nad . 8/20 V I 1831 r., na leża ła po połow ie do A ntoniego K ołodziejskiego z M y­słowic i A lek san d ra M ieroszew s- kiego. E ksp loa tow ana od 1867 r. U dział M ieroszew skiego p rze ję ła w 1838 r. M aria W incklerow a, a P ranc iszek W inck ler w ykup ił w la tach 1340— 1841 dalsze 57 k u k ­sów. W 1862 r. H u b e rt von Tdele-

A bendste rn zob. Ju trz en k a -W inck ler n ab y ł 4 o s ta tn ie kuksy , będące do tąd w łasnością obcych przedsiębiorców . W dn iu 29 I I I 1878 c. kopaln ię A gathe połączono z k o p a l­n iam i E d u a rd h ü tte (nad. 2/18 I I I 1833 r., ek sp loa tow ana w 1835 r., na leża ła w połow ie do o rdynac ji m ysłow ick iej, od 1873 r. zaś w ca­łości do T iele-W inck lera), S iegm und (lub S ig ism und — nad . 4/12 I I I 1833 r., ek sp loa tow ana od 1841 r., n a leża ła po połow ie do kupca A rno lda L üsch - w itza z W rocław ia i A lek san d ra M ieroszew skiego; w 1838 r. zosta ła p rze ję ta w całości przez L üschw itza, a w 1874 r. k up iona przez T ie le - -W inck lera), z częścią kopaln i F e ld - m a rsch a ll (zarezerw ow ana 15 II I 1859 r.. ek sp loa tow ana w la ta ch1872— 1873, na leża ła do T iele -W inc- klerów ) i z częścią pola W aldem ar (zarezerw ow ane 15 I I I 1859 r.) pod nazw ą cons. A gathe. W 1896 r. po­dzielono kopaln ię cons. A gathe na A gathe W 'estfeld, w łączoną do ko ­pa ln i -^R eserve , i A ga the O stfeld , p rze ję tą p rzez K atow icką Spó łkę A kcy jną d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a. P ro d u k c ja kopaln i A ga the w 1873 r. 19 tys. t.

A gnes A m anda w Jan o w ie (K a­tow ice), u tw o rzo n a 14V /3V I 1840 r. przez połączenie k o p a lń A gnes (nad. 5/27 X II 1838 r.) i A m anda (nad.3/23 V 1837 r.). K opaln ie na leża ły do k ilk u w łaścic ie li, spośród k tó ry ch w iększość udz ia łów m ia ł p o czą tko ­w o m is trz m u ra rsk i Józef H eintze z D ębu. P óźn iej następ o w ały liczne zm iany w łasności, aż w la ta ch 1877— --1881 kop a ln ia zosta ła w całości w ykup iona p rzez firm ę G eorg von G iesches E rben . E ksp loa tow ano k o ­p a ln ię od 1841 r. z p rze rw am i, a w 1883 r. w łączono ją do kopaln i G iesche. M aksym alna p ro d u k c ja w 1847 r. 18,5 tys. t.

A gnessegen w C hełm ie (M ysłowi­ce), nad . 10/26 V II 1843 r., ek sp lo a ­to w an a w 1845 r. (p rodukcja oko­ło 600 1). N ależa ła w połow ie do sk arb u państw a, w d ru g ie j połow ie do k ilku p rzedsięb io rców (poruczn ik F ry d ery k M üller, szy ch tm is trz E m a­n u e l H olleck, szynkarz M oryc F re ­und i inni). W la ta ch 1901—1906

20

w y k u p ił 100,4 kuksów F ranc iszek H u b e rt von T iele -W inck ler. W 1928 r. udz ia ł ten p rze ję ło G órnośląsk ie T o­w arzystw o A kcy jne d la G ru n tó w i K opalń w M ysłow icach, k tó re je d ­n a k n ie podjęło eksp loa tac ji.

A lb e it w B rynow ie (K atow ice), nad. 12/21 X I 1839 r., eksp loa tow ana w la ta c h 1842— 1843. N ależa ła do A lb e rta von S allaw y i F ran c iszk a W inck lera . W 1851 r. udz ia ł von S a llaw y k up ili E d w ard i G u staw K ram stow ie. W 1899 r. kopaln ia p rzesz ła n a w łasność G w arec tw a O heim i b y ła od tego czasu eksp lo ­a to w an a razem z kopalnią-V W ujek.

A lb rech t w S ierszy (T rzebinia), zał. w 1804 r. przez Ja k u b a N ow a­ka, J a n a Seiw ę, Ignacego B au m a­na, h rab iego N im itscha i C h ris tia ­n a E spenhana ; nad :. 27 I I I 1805 r. W 1806 r. zosta ła k u p io n a przez k sięc ia A lb rech ta sasko-c ieszyńsk ie- go, w 1815 r . — przez k siężnę Iza ­be lę L ubom irską, w 1817 r. p rzeszła

w raz z dob ram i tenczyńsk im i na w łasność A lfred a i A rtu ra P o toc ­kich . W 1818 r. zosta ła zatopiona. M aksym alna p ro d u k c ja w 1816/1817 r. około 7 tys. t (69 375 korcy).

A lek san d er w Ł aziskach Ś red n ich (Ł aziska G órne), zał. w 1921 r., n a ­leżała do księc ia pszczyńskiego. W 1925 r. przyłączono do n iej k o p a l- nie-^-Szczęść Boże i -»-Szczęście H en ­ryka , k tó re później unieruchom iono . Połączona kop a ln ia o trzym ała n az ­w ę Z jednoczona K opaln ia A leksan ­der. W 1933 r. przyłączono do n ie j kopaln ię B rad a (połączoną w 1925 r. z k o p a ln ią—K siążątko), w ' zw iązku z czym k o p a ln ia zosta ła p rzem ian o ­w an a n a : A leksander= K siążą tko--B rad a . Od 1 1 1937 r. zm ieniono n a ­zw ę na : A lek san d er-K siążą tk o -B o - lesław Śm iały . W okresie o k upacji h itle row sk ie j kop a ln ia nazyw ała się V ere in ig te A lex an d erg ru b e , od 1945 r. nazyw a się->B olesław Ś m iały . P ro d u k c ja w 1938 r. 419 519 t.

K opaln ia A lek san d er w Ł aziskach w la ta ch dw udziestych X X w.

21

A lek san d er w Łagiszy (Będzin), zał. w 1874 r., należa ła do M acie ja S tochelsk iego i Z end la Żm igroda, by ła ek sp loa tow ana dó 1886 r. (w 1886 r. w y stęp u je pod nazw ą A n­drzej). P ro d u k cja 300—400 t rocz­nie. Pole je j przyłączono później do kopaln i-»F lo ra .

A lek san d er (A lexander) zob. A le ­x a n d re

A leksander-K siążą tko -B o lesław Śm iały zob. A lek san d er w Ł azis­kach

A leksan der-K siążątko -B ra d a zob.A leksander w Ł aziskach

A leksand ra w W ojkow icach (Bę­dzin), ek sp loa tow ana w la ta ch1.918—1922 na polach górniczych dzierżaw ionych od T ow arzystw a S a tu rn ; dzierżaw cą by ł inż. S tan is ­ław K nothe (później razem z inż. Józefem Przedpełsk im ). P ro d u k cja V/ 1921 r. (m aksym alna) 44 727 t.

A lex an d re (A lexander) w M ysło­w icach nad 18/25 V 1841 r., ek s­p loa tow ana m .in. w la ta ch 1853, 1877. N ależała po połow ie do L uizy Sułkow skiej i W incklerów . W 1890 r. H u b e rt von T iele -W inck ler p rze ją ł całą kopaln ię , k tó ra w 1896 r. p rz e ­szła na w łasność K atow ick iej Spół­ki A kcy jnej d la G ó rn ic tw a i H u t­n ic tw a, a w 1922 r. zosta ła w łączona do pola górniczego N eu M yslow itz. P ro d u k c ja w 1877 r. 4051 t.

A lex an d rin e zob. W irek

A lfred zob. H ohenlohe

A lm a w M okrem (M ikołów), nad . 1 V II 1857 r., pow iększona 29 1 1867 r. N ależała do re s tau ra to ra F ranc iszka E rm a i W aleski von T iele-W inck ler. W 1873 r. udz ia ł T iele -W inck lerów p rze ję ła spółka O berschlesische A.G. fü r K ohlenbergbau , a w 1912 r. spółka G rä flich Schaffgotschsche W erke. W la ta ch m iędzyw ojennych większość udziałów n a leża ła do spółki G odula. E ksp loa tację kopaln i p row adził w 1927 r. L udw ik K untze (p rodukcja 1353 t).

A lt G lü ck au f zob. W aleska

A lte H edw ig zob. F ü rs tin H edw ig

A lw ina w M okrem (M ikołów), nad . 2 1 1 1831 r.. e k sp lo a to w an a w la ta ch 1831— 1835, n astęp n ie 1923— — 1924. N ależa ła do F ran c iszk a W inc- k le ra i innych udziałow ców ; w 1891 r. w iększość udziałów w y k u p iła f i r ­m a G eorg von G iesches E rben , od k tó re j p rze ję ła je w 1922 r. spó łka G iesche. W la ta ch 1923—1924 eks­p lo a to w ała kop a ln ię M okrow ska Spółka G órnicza w M ikołow ie. P ro ­d u k c ja w 1832 r. 1,7 tys. t, w 1923 r. (m aksym alna) 9404 t.

A lw ina I w N iw ce (Sosnowiec), eksp lo a to w an a w la ta ch 1900—1926 na po lu górn iczym dzierżaw ionym od T ow arzystw a K o p a lń i Z ak ła ­dów H u tn iczych Sosnow ieckich. P ie rw szym dzierżaw cą b y ł oficer s tra ży g ran icznej, W alery Szyszkin, następ n y m rów nież oficer s traży g ran icznej, J . R ydzew ski, zaś od 1920 r. dzierżaw ę p rz e ją ł sz ty g a r St. K rodk iew sk i. P ro d u k c ja w 1900 r. 4480 t, w 1913 r. 593 t, w 1923 r. (m aksym alna) 38 558 t.

A lw ina I I w N iw ce (Sosnowiec), eksp lo a to w an a w la ta ch 1915—1925 n a polach górniczych należących do T o w arzy stw a K opalń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow ieckich: dz ie r­żaw cą by ł J . C zapelski. P ro d u k cja w 1922 r. (m aksym alna) 19 060 t.

A lw ina I I I zob. B a rb a ra w N iwce

A m alie w Z abrzu , zgłoszona 19 IX 1797 r. przez w łaśc ic ie la d ób r Z a­brze, H o frich te ra (początkow o pod nazw ą B enigna), nad . 8 V I I I 1801 r., pow iększona 20 X 1817 r. N ależała do k o le jnych w łaśc ic ie li m a ją tk u Zabrze (H ofrich tera , n a s tę p n ie J e ­rzego K aro la la n d g ra fa heskiego, od 1806 r. do k ró la baw arsk ieg o M ak­sy m ilian a Józefa , od 1826 r . do K a­ro la Ł azarza H enckel vo n D onners- m arcka , od 1850 r. do jego syna G w idona). W 1873 r. zosta ła p rze ję ­ta przez spółkę a k cy jn ą D onners-

A lm a zob. M ars

22

m arck h iitte , a w 1926 r. przez spół­kę O b erh ü tten . E k sp lo a to w an a z p rze rw am i, m .in. w la ta ch 1801, 1805— 1806 i 1857— 1876 ja k o sam o­dz ie lna kopaln ia , a później razem z k o p a ln ią ^ C o n c o rd ia . W ydobycie w 1873 r. 15,5 tys. t.

A m aliensw unsch w W irk u (R uda Ś ląska), nad . 28 X I/28 X II 1827 r„ n a leża ła do przysięgłego górniczego C.F. S ta rk a z B ytom ia, n ad leśn icze­go H arn isch a z N ak ła i w łaśc ic ie lk i m a ją tk u B ielszow ice, L eopoldyny B landow sk ie j. W la ta c h 1851—1859 w ykup ił kop a ln ię G u staw K ram sta , od jego spadkob ierców zaś n ab y ła ją w 1902 r. Jo an n a Schaffgo tsch , K opaln ia by ła ek sp lo a to w an a w la ­ta ch 1828—1848 jak o sam odzielny zak ład , a od czasu nabycia przez Jo an n ę S chaffgo tsch — razem z ko ­pa ln ią L ith an d ra -^ W an d a . W ydoby­cie w 1848 r. (m aksym alne?) 1,8 tys. t.

A m ery k a w G ołonogu (D ąbrow a G órnicza), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1909— 1915 na n a d an iach dz ierżaw io­n ych od T ow arzystw a F lo ra-> F lo ra przez spółkę: F . B łeszyński, K w ie ­cień i W. L esiecki. P ro d u k c ja w 1913 r. 2219 t.

A n dalusien zob. A ndaluzja

A n d a lu z ja w B rzozow icach-K a- m ien iu (P iek a ry Śląskie), pow stała z po łączen ia 4 VI/21 V II 1903 r. pól górniczych: cons. A ndalusien , R est P hoen ix , R est O ppurg i K ro n p rin ­zess, n adanych w la ta ch 1873—1880. Połączone po le na leżało do księcia G w idona H enckel von D onners- m arcka , k tó ry w styczn iu 1908 r. sp rzed a ł je spółce S ch lesische A.G. fü r B erg b au un d Z in k h ü tten b e tr ieb . Spó łka ta rozpoczęła budow ę k o p a l­ni, k tó ra w 1911 r. da ła p ierw sze w ydobycie. V/ zw iązku z podziałem Ś ląska m iędzy P o lskę i N iem cy eksp lo a to w an a część kopaln i została p rz e ję ta p rzez u tw orzoną w 1921 r. spółkę Ś ląsk ie K opaln ie i C ynkow - n ie w K atow icach . N azw a kopaln i do 1922 r. (i w la ta c h 1939— 1945) A ndalusien . Od 1945 r. kop a ln ia n a ­leżała do B ytom skiego ZPW . P ro ­

d u k c ja w 1913 r. 30 039 t, w 1938 r. 495 505 t, w 1970 r. 2 526 190 t, w 1979 r. 4 346 990 t.

A n d reas zob. B rzeszcze

A n d rze j w D ańdów ce (Sosno­w iec), is tn ia ła w la ta ch 1806—1846; n a leża ła do m iejscow ych w łaśc ic ie li z iem sk ich i d ostarcza ła w ęg la do pob lisk ich h u t cynku . W la ta ch 1900— 1908 ek sp lo a to w an a pod n a z ­w ą A ndrze j I przez Jó ze fa W rzoska, k tó ry dz ie rżaw ił p raw o eksp lo a tac ji od T ow arzystw a K opa lń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow ieckich. P ro d u k ­c ja w 1904 r. (m aksym alna) 24 271 t.

A n d rz e j (G raf A ndreas) w D ębo­w e j G órze (Sosnowiec), ek sp loa to ­w a n a w la ta c h 1863—1892, należa ła do G w arec tw a H rab ia R en ard . P ro ­d u k c ja w 1889 r. (m aksym alna) 14 tys. t.

A n d rze j w T enczynku (K rzeszo­w ice), zał. w 1869 r., z likw idow ana w la ta ch siedem dziesią tych X IX w . N ależa ła do h rab ió w Potockich . P ro d u k c ja w 1871 r. 4,5 tys. t.

A n d rz e j zob. Brzeszcze

A n d rze j zob. A lek san d er

A n d rze j I zob. A ndrze j w D ań ­dów ce

A n d rze j I I w S trzyżow icach (P sa­ry), zał. w 1883 r., ek sp lo a to w an a do 1922 r. z p rze rw am i (w 1922 r. w y stęp u je też pod nazw ą S trzyżo- w ice). N ależa ła do G w arec tw a H ra ­b ia R enard . P ro d u k c ja w 1913 r. 41 729 t.

A n d rze j I I I w Łagiszy (Będzin), eksp loa tow ana w la ta ch 1906—1918 i 1929— 1930 na polu górn iczym n a ­leżącym do T ow arzy stw a W ielk ich P ieców i Z ak ładów O strow ieckich . Początkow o dz ierżaw ił ją Józef W rzosek, od 1913 do 1918 r. T ow a­rzystw o W ielk ich P ieców i Z ak ła ­dów O strow ieck ich eksp loa tow ało ją na w łasny rach u n ek , a w la ta ch 1929— 1930 przejściow o w znow iła eksp loa tac ję spółka pod nazw ą K o­

23

K opaln ia A nna w Pszow ie w 1967 r.

pa ln ia W ęgla K am iennego A ndrzej I I I (udziałow cy: S tan is ław O lszew ­ski. Salom on Łaznow ski, Salom on Żm igród). P ro d u k c ja w 1912 r. (m a­ksym alna) 57 446 t, w 1913 r. 44 136 t.

A ndrze j — szyb w ydobyw czy ko - paln i-*B łogosław ieństw o Boże, zb u ­dow any w la tach siedem dziesią tych X IX w., un ieruchom iony w 1926 r. S tanow ił jed en z zak ładów p ro d u k ­cyjnych kopaln i; nazw a n iem iecka (do 1922 r.) A schenborn .

A nna w Pszow ie (W odzisław Ś lą ­ski), p ow stała z połączenia 18X11 1856 r. pól A nna (nad. 24 X I/9 X II 1840 r.. pow iększone 29 X I 1855 r.) i A lbin (nad. 29 X I 1855/16 V I 1856 r.). W 1867 r. zosta ła pow iększona. O ba po la należa ły do a p te k a rza F e rd y ­nanda F ritzego z R ybnika, k tó ry w 1856 r. odstąp ił b rac iom Dom s z R aciborza połow ę udziałów , a w 1864 r. — resztę . Po le A nna było eksp loa tow ane od 1842 r., a po łą­czona k opa ln ia — od 1856 r. (w la ­tach 1888— 1891 przejściow o u n ie ru ­

chom iono ją w obec silnego n ap ływ u w ody). W 1903 r. p rzesz ła n a w łas­ność R ybnickiego G w arec tw a W ęg­lowego, w ok res ie o k u p acji h itle - row sK iej p rze ję ta p rzez koncern H e rm an n G oring, od 1945 r. n a leża ­ła do R ybnickiego ZPW . P ro d u k cja : 1873 r. — 20 713 t, 1913 r. — 555 022 t, 1938 r. — 1 281443 t, 1970 r. — 2 241 600 t, 1979 r. — 2 863 328 t.

A nna — upadow a p rzy kopalni-*- S iersza, czynna w 1959 r.

A nton zob. Szczęście A ntoniego

A nton i w Ł agiszy (Będzin), zał. w 1874 r. p rzez M acie ja S tochelsk ie- go, n a leża ła do S tcchelsk iego i Z eu- d la Żm igroda. W la ta ch dziew ięć­d z iesią tych X IX w . p rzeszła na w y­łączną w łasność S tochelsk iego , k tó ­ry w 1893 r. w y dzierżaw ił ją h r a ­b iom Ł ub ieńsk iem u i O stro w sk ie ­m u. Później (początek X X w.) dz ie r­żaw ili ją sosnow ieccy p rzem ysłow cy Schón i L am prech t, od 1914 r. zaś należa ła do zo rgan izow anej przez

24

Schöna Spółki A kcy jnej P rzem ysłu G órniczego Ł agisza, k tó ra eksp loa­tow ała ją do 1926 r. W obec b a n ­k ru c tw a spó łk i zosla ła u n ie ru ch o ­m iona w lu ty m 1926 r. P ro d u k c ja w 1900 r . 47 113 t, w 1908 r. (m ak­sym alna) 115 826 t, w 1913 r. 97 288 t. N azyw ano ją też N ordm an (od szy­bów N ordm an).

A nton ie zcb. B łogosław ieństw o Boże

A ntorisglück zob. Szczęście A n to ­niego

A rcona w B ogucicach (Katow ice), nad . 17 VI 1856 r., połączona 16 X II 1859/9 II 1860 r. z polem górniczym K le ine F ran z isk a (nad. 16 V 1859 r.), ek sp loa tow ana w la ta ch 1856— 1873. N ależa ła do L eo n ard a E rb re ich a (k tórego udz ia ł p rze ję ła w 1882 r. spó łka G eorg von G iesches E rben) oraz do M arii W inck lerow ej i je j spadkob ierców (od 1896 r. udz ia ł ten p rze ję ła K atow icka S pó łka A kcy jna d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a). W 1906 r. obszar je j rozdzielono rta 2 pola górnicze (A rcona W estfe ld i A rcona O stfeld), k tó re by ły ek s­p lo a to w an e przez kopa ln ie -^K leo fas i F e rd in an d . P ro d u k c ja w 1873 r.1.3 tys. t, w 1870 r. (m aksym alna)11.3 ty s. t.

A r th u r w D ębie (K atow ice), nad . 2/26 X I 1839 r., należa ła po połow ie do J o h n a B aildona i k la sz to ru Bo­żogrobców w M iechow ie (następn ie do S zp ita la św iętego D ucha w Cho­rzow ie). W 1848 r. kupcy Sam uel R eichm ann , L öbel P e rl i Salom on S ilb erm an w y k u p ili udz ia ł S zp ita la św iętego D ucha; w la ta ch 1864— 1866 całą kopaln ię k u p ił F ranc iszek W inck ler. K o p a ln ia b y ła e ksp loa to ­w an a z p rz e rw am i w la ta ch 1841— — 1853, a w 1885 r. zosta ła w łączona do kopaln i F e rd in a n d .

A rtu r — o d k ry w k a p rzy kopaln i —vK om una P ary sk a , u ruchom iona 1 V 1963 r., z likw idow ana 1 1 1967 r. P ro d u k c ja w 1963 r. (m aksym alna) 23 570 t.

A r tu r zob. S ie rszaA rtu r (szyb) zob. B łogosław ień­

s tw o Boże

A ugust w Ł agiszy (Będzin), ek s­p loa tow ana w la ta c h 1876—1882, n a ­leżała do L u d w ik a G rab iańsk iego . P ro d u k c ja w 1877 r. (m aksym alna) 332 t.

A ugust zob. H ohenlohe

A uguste w M ysłow icach, nad . 10/23 X 1830 r., pow iększcna 12/24 I I I 1835 r. i 18 I I 1867 r., ek sp loa to ­w ana w la ta ch 1834—1836. N ależała do K aro la P o h la z M ysłow ic; w 1834 r. k up iona przez szy ch tm is trza J a n a G o ttloba L a m p rich ta z K ró ­lew sk ie j H uty , a w 1838 r. przez firm ę G eorg von G iesches E rben . W 1883 r. zosta ła w łączona do k o ­p a ln i G iesche. P ro d u k c ja w 1835 r. 8 tys. t.

A u g u sten sfrcu d e w Ł aziskach G ó r­nych, n a leża ła do księcia pszczyń^- Kiego. Założona w 1839 r., a z lik w i­d ow ana w lis topadzie 1884 r. po w y b ra n iu górnych pok ładów w ęgla. Z asoby je j zaczęto ponow nie e k s ­p loatow ać w 1892 r. p rzez przekop p rzeb ity z k o paln i-> B rada . P ro d u k ­c ja w 1873 r. 21 921 t.

A u g u stfreu d e w P rze ła jce (S ie­m ianow ice Śląskie), nad . 18 I I 1859 r., pow iększona 13 V 1867 r., na leża ła do kupca F ran c iszk a Sobczyka z B y tom ia i in n y ch udziałow ców . Od 1365 r. zaczął w y kupyw ać je j k uksy książę zu H ohen lphe-O ehringen , k tó ry n astę p n ie zosta ł w yłącznym w łaścic ie lem . E ksp loa tow ana w 1877 r. P ro d u k c ja 16 382 t.

B a rb a ra w K lim ontow ie (Sosno­wiec), na leża ła do T ow arzystw a K o­p a lń i Z ak ładów H utn iczych Sosno­w ieck ich ; w zes taw ien iach s ta ty s ­tycznych z la t 1901— 1904 je s t p oda­w a n a razem z kopaln ią -> N iw ka.

B a rb a ra w M ikołow ie, n a leża ła do księcia pszczyńskiego. Z osta ła u r u ­chom iona w 1920 r., w p aźd z ie rn ik u 1924 r. w strzym ano w n iej w ydo­byw an ie w ęgla, n astęp n ie w y d z ie r­żaw iono ją S tac ji R atow n ictw a G órniczego w M ikołow ie ja k o ko­

A schenborn zob. A ndrze j

25

pa ln ię dośw iadczalną. N ależy do G łów nego In s ty tu tu G órn ictw a, w ram ach k tó rego s tanow i od 1951 r. I n s ty tu t B ezpieczeństw a G órniczego.

B a rb ara w M okrem (M ikołów), nad . 2/15X1 1336 r.. eksp loatow ana w la ta ch 1854— 1856. N ależała do F ran c iszk a U llricha z P aniow ów ; w 1849 r. w iększość kuksów naby ł szychm istrz K aro l E isenecker, w 1875 r. by ła w łasnością p rusk iego podkom orzego A lek san d ra von W i­tow skiego, w 1891 r. k u p iła ją f irm a G eorg von G iesches E rben. P ro ­d u k c ja w 1855 r . (m aksym alna) 2.1 tys. t.

B arb ara (A lw ina III) w Niwce (Sosnowiec), ek sp loa tow ana w la ­tach 1919—1923 na po lach g ó rn i­czych należących do T ow arzystw a K opalń i Z ak ładów H utn iczych Sos­now ieckich: dzierżaw cą by ł sz tyga r Z dzisław Z w oliński. P ro d u k c ja w 1919 r. (m aksym alna) 6714 t.

B a rb a ra w P sa rach , zał. w 1874 r. p rzez L udw ika G rab iańsk iego (po­czątkow o pod nazw ą M aria), ek s­p loatow ana do 1882 r. P ro d u k c ja w 1880 r. (m aksym alna) około 1440 t.

B a rb a ra w T enczynku (K rzeszo­wice), nad . 5 V I 1866 r., na leża ła do Szym ona S trycharsk iego z A lw erni, k tó ry w la ta ch 1877— 1883 w y d z ie r­żaw iał ją W ładysław ow i W ąsikow i. W 1883 r. k u p ił kopaln ię M ichał F le ischm ann , a w 1884 r. F ran c i­szek W estenholz. K opaln ia b y ła czynna do la t osiem dziesiątych X IX w. W la tach 1904—1906 w y ­kup ili pole górnicze L askow scy (-> Rudno). P ro d u k c ja w 1871 r. około 1 tys. t.

• B a rb a ra zob. G rodziec I

B a rb a ra zcb. Zbyszek

B arb ara-C h o izó w w Chorzow ie, u tw orzona od 1 1 1970 r. przez po łą­czenie kopal ń -> B arbara-W yzw olen ie i-*C horzów . N ależała do K atow ic­kiego ZPW . P ro d u k cja w 1970 r. 1976 050 t, w 1979 r. 1 717 040 t.

B arbara-W yzw olen ie w C horzo­wie. obe jm ow ała po la ek sp lo a tac y j­ne Z achodnie i P ó łnocne daw nej k o p a ln i—K ról, połączone w 1937 r. w jed n ą kop a ln ię pod tą nazw ą (podczas oku p acji h itle ro w sk ie j n a ­zw y K ónigsgrube W estfe ld i K o- n igsgrube N ordfeld). K opaln ia ta do 1939 r. ek sp lo a to w an a przez S k a r- boferm , podczas oku p acji h itle ro w s­k iej zosta ła p rze ję ta przez koncern H e rm a n n G oring, od 1945 do 1957 r. należała do C horzow skiego ZPW , n astęp n ie do K atow ick iego ZPW. Od 1 1 1970 r. zosta ła połączona z kopaln ią-> C horzów pod nazwą-»- B arbara-C horzów . P ro d u k c ja w 1938 r. 1 133 802 t, w 1965 r. 1 310 644 t.

B artc lm u s w B rzezince (M ysło­wice), nad. 9/20 V 1829 r., pow ięk ­szona 17 I I I / I I I V 1843 r., ek sp lo a ­tow ana w 1830 r. i od 1853 r. N ale­żała do L uizy S u łkow skie j, n a s tę p ­n ie do je j syna, w 1851 r. k up iona p rzez k upca M oryca J a k u b a S chae- ie ra z M ysłow ic, później by ła w łas­nością licznych p rzedsięb io rców . W la ta ch 1899—1904 w ykup iona przez K a to w ick ą Spó łkę A kcy jną d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a . E k sp lo a to ­w an a od rębn ie do 1868 r., a później w ra z z kopaln iam i-^-P rzem sza i —>W anda.

B asia I — o d k ry w k a przy kopaln i W esoła, u ruchom iona w 1954 r., po­łączona od s ie rp n ia 1956 r. z u p a ­dow ą B asia I.

B asia I, II, III, IV, IVa, V — u p a ­dow e p rzy ko p a ln i W esoła, u ru ch o ­m ione w la ta ch 1956—1959, z lik w i­dow ane do 1961 r.

B asia V — p ły tk i szyb p rz y ko­p a ln i W esoła, u ruchom iony w 1959 r.. z likw idow any 1 X 1964 r.

B aśk a w G ołonogu (D ąbrow a G órnicza), eksp lo a to w an a w la ta ch 1925—1928 na po lu górn iczym dz ie r­żaw ionym od T ow arzystw a F lo ra; d z ierżaw cą by ł K. M adziara . P ro ­d u k c ja w 1927 r. (m aksym alna) 6462 t.

B aśka I I w G ołonogu (D ąbrow a G órnicza), eksp lo a to w an a w la ta ch

26

1929—1936 n a polu górn iczym dz ie r­żaw ionym od T ow arzy stw a F lo ra p rzez F. S ibińskiego, n astę p n ie (od 1932 r.) p rzez F. S ib ińskiego, J . M or- i:isa, S. Szew czyka i G. S a jd ak a , od 1934 r. przez F lo rian a M ichals­kiego i spółkę. Od 1935 r. zarząd za ­n a p rzez sy n d y k a m asy upadłości P ro d u k c ja w 1934 r. (m aksym alna) 9907 t.

B ato ry w G ołonogu (D ąbrow a G órnicza), ek sp loa tow ana w la ta ch 1921—1924 na po lu górn iczym d z ie r­żaw ionym od T ow arzy stw a F lo ra p rzez R om ana Z iętaka , R om ana K rzew ińsk iego i S te fa n a K ozyrsk ie- go. P ro d u k c ja w 1923 r. (m aksy­m alna) 14 631 t.

B eate w B rynow ie (K atow ice), nad . 2 II I 1801 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1801— 1806 i 1836— 1880. N a­leża ła początkow o do J a n a F e rd y ­n an d a K ouihaasa , po tem do jego spadkobierców . W 1835 r. kup iona przez A lb e rta vo n S allaw ę, k tó ry 1 8 IX 1838 r. uzyska ł połączenie je j z po lem N eue B eate (nad. 20/31 X II 1836 r.) pod nazw ą cons. B eate . W 1339 r. F ran c iszek W inck ler kup ił 61 kuksów , w 1851 r. E d w ard i G us­taw K ram sto w ie n ab y li pozosta łe 61 kuksów . W 1894 r. pow stało G w a­rec tw o B eate, a w 1899 r. kopaln ia przeszła na w łasność G w arec tw a O heim i od tego czasu eksp loa to ­w a n a razem z kopaln ią -> W ujek . P ro d u k c ja w 1873 r. 38,7 tys. t.

B eatensg lück w N iew iadom iu G órnym (Rybnik), nad. 12 IV 1859 r., e k sp lo a to w an a od 1859 r. do 1 II 1919 r. N ależa ła do F ran c iszk a S tra h le ra , n astęp n ie do jego sp ad ­kobierców . E ksp lo a to w an a razem z koD alniam i i po lam i górniczym i: -^ K a ise r in E lisabe th , -» F ra n z J o ­seph, -»W ien i N eu O eynhausen (nad. 14 I I I 1856 r.). W 1897 r. F r itz F r ie d lae n d e r k u p ił część udz ia łów te j kopaln i, a w 1913 r. w iększość udziałów p rzeszła n a w łasność R yb­nickiego G w arec tw a W ęglowego. Od 1 I I 1919 r. w strzy m an o eksp loa tac ję , a w y b ie ran ie re sz ty zasobów p rz e ­ję ła kopaln ia-> R ym er. P ro d u k c ja w 1873 r. 80 316 t, w 1913 r. 136 387 t (w 1900 r. m ak sy m aln a 166 147 t).

B eile-A lliance w' B ogucicach (K a­tow ice), nad . 16 1 /1 II 1838 r., ek s­p loa tow ana w la ta c h 1844— 1849. N ależała początkow o do F ran c iszk a W inck lera (61 kuksów ), A le k sa n d ra M ieroszew skiego (30,5 kuksów ) i von S a llaw y (30.5 kuksów ). W 1839 r. przeszła w całości n a w łasność W inck lera i jego żony, a w 1885 r. zosta ła w łączona do k o p a ln i-^ F er- d inand .

B elow ssegen w N ow ym B ytom iu (R uda Ś laska), nad. 5 X I 1805 r.. po­w iększana 19/30 V II 1828 r. i 20 II 1357 r., ek sp lo a to w an a od 1806 do 1877 r. N ależa ła początkow o do r a d ­cy von B elow a i m ia s ta B ytom ia, w 1837 r. z ak u p ił ją h ra b ia A ndrze j R enard , k tó ry w 1355 r. sp rzed a ł ją spółce M inerva. W 1871 r. kopaln ia p rzeszła n a w łasność spó łk i O b er- schlesische E m sen b ah n b ed arfs A.G. (O berbedarf), od k tó re j n a b y ła ją w 1899 r. Jo an n a S chaffgotsch . Od tego czasu kop a ln ię tę ek sp lo a to ­w ano razem z kop a ln ią L i th an d ra , z k tó rą zosta ła fo rm aln ie połączona w 1920 r. (część po la górniczego dz ierżaw iła k o p a ln ia Pokój). P ro ­d u k c ja w 1873 r. około 170 t (w 1856 r. m ak sy m aln a 20 tys. t).

B en ed ik t w S łu p n e j (M ysłowice), nad . 29 V/6 VI 1839 r.. ek sp lo a to w a­na w la ta ch 1853— 1865. N ależa ła do L uizy S u łkow sk ie j; od je j syna k u ­pił kop a ln ię w 1851 r. a d w o k at H irsch z B ytom ia, a od niego w 1852 r. Loebel D anziger z M ysłowic. P óźn iej u dz ia ły w kopaln i na leża ły do licznych w łaśc ic ie li; w la ta ch 1902—1909 zosta ły w ykupione przez K a tow icką Spó łkę A kcy jną d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a i od tego czasu kopaln ię eksp loa tow ano r a ­zem z kopalnią-H>-Mysłowice. P ro ­du k c ja w 1858 r. (m aksym alna) 8.9 tys. t.

B en igna zob. A m alie

B enno zob. B ergseegen

B ereza zob. K m ita

B erg fre ih e it w B obrku (Bytom), nad . 5 V III 1794 r., n a leża ła do w ła ś ­

27

ciciela m a ją tk u Szom bierk i von H dchberga. W 1837 r. zosta ła n a ­b y ta przez K aro la G odulę. E k sp lo a ­tow ana z p rze rw am i do 1856 r., n a ­s tępn ie zosta ła w łączona do kopaln i cons.-»Paulus. P ro d u k c ja w 1855 r. (m aksym alna) 21 tys. t.

B ergknappe w M ałej D ąbrów ce (K atow ice), nad . 4/15 V III 1826 r..ek sp loa tow ana w 1855 r. (w ydobycie 1,8 tys. t). N ależała do D o n n ersm ar- cków z lin ii św ie rk lań sk o -ta rn o g ó r- sk ie j (K aro la Ł azarza, a n astę p n ie G w idona). W 1898 r . n a b y ta przez księcia C h ris tian a K ra fta zu H ohen- lohe-O ehringen . W 1905 r. p rze ję ły ją Z ak łady H ohenlohego. Od tego czasu by ła eksp loa tow ana razem z kopaln ią -> Jerzy .

B ergseegen w M ysłow icach, nad . 14V /6V I 1825 r., pow iększona 5/19 II 1828 r., po łączona 10 V III 1846 r. z kopaln ią B enno (nad. 2811/12 I I I 1823 r., pow iększona 27 X I/8 X II1823 r.). O bie kopaln ie b y ły ek sp lo a ­tow ane od n ad an ia do 1848 r. N a­leżały w połow ie do dom in ium m y- słow ickiego (M ieroszew scy, n a s tę p ­nie W incklerow ie), w d ru g ie j poło­w ie — do licznych p rzedsiębiorców . Do 1344 r. W inck lerow ie w ykup ili je w całości. Połączoną kopaln ię p rze ję ła w 1896 r. K a tow icka S pó ł­ka A kcy jna d la G órn ic tw a i H u t­n ic tw a. P ro d u k c ja m ak sy m aln a : B en ­no (1828 r.) 8,6 tys. t, B ergseegen (1836 r.) 8,3 tys. t <•

B erg tha l w M ysłow icach, nad . 20 X II 1788 r. i 8 X II 1823/13 I I 1824 r., eksp loa tow ana z p rze rw am i od 1788 do 1823 r. N ależała do M ieroszew - skich , następn ie do M arii W inck le- row ej. WT 1896 r. w łączono ją do kopaln i-> R eserve. P ro d u k c ja w 1823 r. około 1401.

B ern h ard zob. Ł ag iew nik iB er th a H edw ig zob. P strow sk iB erth u sk a zob. B ujakówB erve zob. B obrek

B essere Z u k u n ft w R udzie Ś ląs­kie j, nad . 11/26 I I I 1839 r. N ależała do B allestrem ów ; k ilk a kuksów

m ia ła do la t m iędzyw ojennych ro ­dzina P rom nitzów . K opaln ia by ła eksp lo a to w an a jako o d rębny zak ład w la ta ch 1885— 1887, po tem w raz z kopaln ią W olfgang. P ro d u k c ja w 1885 r. 2040 t.

B eu th en zob. Bytom

B icdaszyby — d robne kopaln ie , p row adzone bez zezw olenia w ładz górniczych, p rzew ażn ie p ry m ity w ­nym i m etodam i, w różnych o k rę ­gach Z ag łęb ia G órnośląskiego. N a j­w cześniej, bo w la ta ch siedem dzie­s ią tych X IX w., zaczęły pow staw ać w o k ręgu dąbrow sk im , gdzie p ro ­w adzili je zw ykle chłopi n a swoich g ru n tac h . Na p rzełom ie X IX i X X w. n ie leg a ln e w ydobycie dochodziło do k ilk u n a s tu tys.. t rocznie; b ied aszy - b ik a rzy nazyw ano w ów czas k łu so ­w n ik am i lu b ra b s ik am i (R aubsch li- tze). N ie legalna ek sp lo a tac ja w zm og­ła się w la ta ch m iędzyw ojennych , zw łaszcza podczas w ielk iego k ry zy ­su gospodarczego (la ta trzy d z ieste X X w.), o b e jm u jąc w szystkie, o k rę ­gi Z agłębia . Z a jm o w ali się n ią g łów ­n ie bezrobo tn i górnicy , k tó rzy w y ­b ie ra li w ęg iel z p ły tk o zalega jących pok ładów oraz re sz tk i w ęg la pozo­staw ione przez u n ieruchom ione k o ­paln ie . B iedaszyby g rupow ały się w ty m okresie g łów nie w re jonach D ąbrow y G órniczej, G ołonoga, K li­m ontow a, N iw ki, Jaw o rzn a , a n a G órnym Ś ląsku w pow ia tach : k a to ­w ick im (W ełnow iec, D ąb, M ysłow i- c e-Janów , K ochłow ice, B rzezinka), pszczyńskim (głów nie: Jaśkow ice,M ikołów , M urcki), ry b n ick im i w C horzow ie. Ł ączną liczbę szyb ików w 1932 r. szacow ano n a 5—6 tys. (z tego po 2,5 tys. w okręgach g ó r­nośląsk im i d ąb row sk im i k ilk a se t w o k ręgu k rakow sk im ), a liczbę z a tru d n io n y ch w n ich ludz i n a 25 tys. W n a stęp n y ch la ta ch w obec zw alczania b ied aszy b ik a rs tw a przez w ładze p aństw ow e i w łaśc ic ie li d u ­żych k o p a lń liczba czynnych szyb i­ków zm alała do k ilk u se t. Ich łącz­ne w ydobycie w la ta ch 1933—1936 szacow ano n a 400—500 tys. t rocz­n ie, a w 1937 r. n a ponad 150 tys. ton. Są to p raw dopodobn ie d ane w yolbrzym ione. B iedaszyby istn ia ły -

B iedaszyb w Z ag łęb iu D ąbrow sk im w la ta ch m iędzyw ojennych

jeszcze (chociaż w znacznie m n ie j­szym zakresie) podczas o k upacji h i­tle ro w sk ie j, a n a w et w p ierw szych la ta ch po w yzw oleniu .

B iegonice (Nowy Sącz): w 1807 r. is tn ia ły ta m o raz w sąs iedn ie j w si D ąb ró w k a kop a ln ie na leżące do D ąbrów kow skiego G w arec tw a W ęgla K am iennego (D om brow kaer S te in - k o h len -G ew erkschaft).

B ielszow ice w B ielszow icach (R u­d a Ś ląska), zbudow ana w la ta ch 1896—1904 przez sk a rb p ru sk i, o b ję ­ła część zarezerw ow anego pola ko ­pa ln i K önig in Luise, kopalnię->-Gui- do, n ab y tą w la ta c h 1885—1887, ko ­p a ln ię -* G ew alt, n ab y tą w 1900 r. o raz k ilk an aśc ie pól górniczych (Ze­ro, D ouble Zero, M akoschau, M ono­pol, R echt, A lphons, B abin ietz, R a- dow itz, O tto -G u stav , H ugosfreude, D eu tsche E inheit, F r ied ric h E duard , D irec tion i inne), zakup ionych p rzez sk a rb pań stw a . W 1922 r. odłączono

| od n ie j szyby G uido i D elbrück ,k tó re pozostały w n iem ieck iej części Ś ląska, a re sz ta kop a ln i zosta ła p rze ­ję ta p rzez sk a rb p ań stw a polskiego i w ydzierżaw iona p o lsk o -fran cu sk ie j

spółce S k arb o ferm . W ok resie o k u ­pacji h itle ro w sk ie j k opa ln ia (pod nazw ą R heinbabenschach te) p rze ję ta przez k oncern P reussag . W la tach 1945— 1957 n a leża ła do G liw ickiego ZPW , od 1 IV 1957 r. w chodziła w sk ład Z abrzańsk iego ZPW . Od 1 1 1976 r. zosta ła w łączona do ko- paln i-> Z abrze. P ro d u k c ja w 1913 r. 1 522 787 t, w 1938 r. 803 400 t, w 1970 r. 1 703 753 t.

B ie ru t zob. Jaw orzno

B ism arck I i I I zob. K lim on tów

B ism arck I I I zob. M ortim er

B liic lie rschach te zob. Jankow ice

B łogosław ieństw o Boże w W irku (R uda Ś ląska), nad . 27 I I I 1802 r., po ­w iększana 6 I I 1808 r., 31 1 1824 r. i 5 IX 1857 r., ek sp loa tow ana od 1803 r. N ależała do b y tom sko-s iem iano - w ick ie j lin ii D onnersm arcków . B y­ła ek sp lo a to w an a razem z polam i górniczym i: A linę (nad.171/111 1843 r.), A nhang (nad. 4 V II 1855 r.), Bo- god (nad. 22 IV 1857 r.), G ottes G n a- den-<nad. 25 I I I 1857 r.), H and l S aa ra

29

(nad. 25 I I I 1857 r.), Jen n y w u n sch (nad. 3 /21 IV 1843 r., pow iększone2 X1 1869 r.), N eue R einerz (nad. 51 1858 r., pow iększone 1 V II 1867 r.), S ouven ir (nad. 20 I I 1858 r., pow ięk­szone 29 VI 1867 r.) i z kopaln iam i: C arl (nad. 17 V/8 V I 1808 r., pow ięk ­szona 15 1 /1 II 1825 r., eksp loa tow ana w la ta ch 1818—1869 jako o d rębna konaln ia), A nton ie (nad. 9 /21X II 1825 r.), N an ette (nad. 18 I I /3 I I I 1825 r.), E uphem ia (nad. 2/17 X II 1839 r., pow iększona 3 0 X 1854 r ; do 1882 r. n a leża ła w połow ie do E u fe ­m ii von R enard , po tem do je j spad ­kobierców ; w la ta ch 1868— 1885 e k ­sp loatow ana jako o d rębna kopaln ia), F ran z isk a (nad. 25 X/9 X I 1836 r., n a ­leżała początkow o do R hein b ab e- nów , w la ta ch 1877— 1886 eksp loa to ­w ana odrębnie), V iereckssegen (nad.3 IV 1843 r.; połow a udzia łów n a le ­żała do Ignacego E iseneckera , po tem do w łaścic ie li kopaln i G o ttm itu n s i dopiero w 1904 r. całość kopaln i s ta ła się w łasnością D o n n ersm arc- ków) oraz Z u k u n ft (nad. 4/22 X I 1828 r., w la ta ch 1869—1893 eksp lo ­

a to w an a odrębnie). W 1921 r. p rz e ­szła na w łasność spółki T he H enc- ke l von D o n n e rsm arck -B eu th e n E s- ta te s L im ited , a w 1928 r. zosta ła p rze ję ta przez spółkę a k cy jn ą W irek K opaln ie . N azw a kopaln i G o ttesse- gen zosta ła zm ien iona po 1922 r. n a B łogosław ieństw o Boże. Szyb w ydo­byw czy A ndrze j (A schenborn) u n ie ­ruchom iono w 1926 r., szyb A r t u r —• w 1931 r .,’ n a to m ia st szyb L ech (H il- leb rand ), tra k to w a n y jako o d ręb n a k opa ln ia zosta ł p rze ję ty p rzez spół­kę a k cy jn ą G odula i od 1 I I 1938 r. w łączony do kopaln i-»W anda-L ech . P ro d u k c ja w 1873 r. 283 tys. t, w 1913 r. 1 107 135 t.

B obrek w B obrku (Bytom ), u tw o ­rzona w 1922 r. z części k o p a ln i-^ Pau lu s-H o h en zo lle rn , od k tó re j p rz e ­ję ła szyby w ydobyw cze G rä fin J o ­h an n a (Józef) i R eichsg raf H ans U l­rich (Bolesław), zbudow ane w la ­tach 1907— 1911. N ależała do k o n c e r­n u S chaffgo tschów (G räflich S ch aff- gc tschsche W erke G .m .b.H., p rz e ­m ianow ane n astęp n ie n a S ch aff-

K opaln ia B obrek w B y tom iu -B obrku — szyb G rä fin J o h an n a około 1914 r.

gotsch B erg w erk sg ese llsch aft m.b.H.), do 1945 r. m ia ła nazw ę G rä fin J o ­h anna. W k w ie tn iu 1938 r. k oncern zakończył budow ę now ej kopaln i B erve w B obrku , k tó rą po 1939 r. połączono z kop a ln ią G rä fin J o h a n ­na. W la tach 1945—1957 k opa ln ia n a leża ła do R udzkiego ZPW , a od 1 IV 1957 r. — do B ytom skiego ZPW . P ro d u k c ja w 1938 r. 3 199 360 1, w 1970 r. 2 534 750 t, w 1979 r. 2 659 591 1.

B obrek zob. J ac e k

B cer zob. Boże D ary

B olesław w T enczynku (K rzeszo­wice). eksp lo a to w an a w ia ta c h 1922— —1925 przez spó łkę z ograniczoną odpow iedzialnością K opaln ia W ęgla K am iennego T enczynek , założoną p rzez in ży n ie ra górniczego F ra n ­ciszka D robn iaka . K opaln ię p ro w a­dzono początkow o na dz ie rżaw io­nych po lach górniczych, a w 1923 r. spó łka u z y sk a ła w łasne n ad an ie pod nazw ą Jan in a . P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 48791.

B olesław Śm iały w Ł aziskach Ś red n ich (Ł aziska G órne), nazw a n a d an a od I I 1937 r. oddziałow i B rada, w chodzącem u w sk ład ko­palń : A lek san d e r-K siążą tk o -B ra d a .Od 1945 r. nazw ę tę o trzy m ała cała kopaln ia . Od 1 1 1947 r. w łączono do n ie j rów nież k o p a ln ię—>W aleska. K opaln ia n a leża ła do 1945 r. do k s iążą t pszczyńskich , w la ta ch 1945— — 1946 w chodziła w sk ład M ikołow - skiego ZPW a od 1 1 1947 r. Jaw o rz - n icko-M ikołow skiego ZPW . P ro d u k - c ia w 1970 r. 2 224 645 t, w 1979 r. 2 819 740 t.

B o n ap arte zob. W aleska

B ork i w Szopienicach (K atow ice) — upadow a p rzy kopaln i-> S iem ia- now ice, u ruchom iona w 1954 r., z likw idow ana 1 V I 1967 r. P ro d u k c ja w 1962 r. (m aksym alna) 168 3221.

B orsig w B iskup icach (Zabrze), nad . 4 X 1857 r., n a leża ła do A lb e r­ta B orsiga, a n astęp n ie do jego spadkobierców . E ksp loa tow ana od 1876 r. p rzez sąs iedn ie kopaln ie (H edw igsw unsch, L udw igsg lück , C on­

cordia), a w 1899 r. pole je j rozdz ie­lono m iędzy kopaln ie L udw igs- gliick i -^C oncord ia . M aksym alne w ydobycie w 1887 r. 139 160 1.

B ory w G rodźcu (Będzin), eksp lo ­a to w an a w la ta c h 1917—1927 przez J a n a S zperlinga n a dz ierżaw ionych polach górniczych. P ro d u k c ja w 1919 r . (m aksym alna) 81041.

B ory w Łagiszy (Będzin), is tn ia ła w I I połow ie X IX w.

B ory zob. S obieski

B oryn ia w S zerok iej (Jastrzęb ie Zdrój), zb udow ana zo sta ła w la ta ch 1963—1971, zosta ła od 1 1 1972 r. od­dzielona od k o p a ln i^ -B o ry n ia -P n ió - w ek w budow ie jako p rzed się b io r­stw o ek sp lo a tacy jn e ; p ro d u k c ja w 1979 r. 2 897 149 t.

B o ry n ia -P n ió w ek zob. Z o fiów ka- -B o ry n ia -P n ió w ek

Boże D ary w K ostu ch n ie (K ato­wice), n a leża ła do k sięc ia pszczyń ­skiego. Z budow ana w la ta ch 1901— —1903 (eksp loatow ana od 1902 r.), m ia ła początkow o nazw ę B oer (B óer- schach te), n a d an ą n a cześć in sp ek ­to ra górniczego R. B oera. Od 1 1 1937 r. nazw ę zm ieniono n a Bo­że D ary . W la ta ch 1947— 1948 do kopaln i te j przy łączono k o p a ln ię M urck i. Od 1 1 1976 r. zosta ła w łą ­czona do kop a ln i M urck i pod nazw ą -^M u rck i. K o p a ln ia Boże D ary n a le ­żała w la ta ch 1945—1946 do M iko- łow skiego ZPW , a - o d 1 1 1947 r. do Jaw orzn icko-M ikołow skiego ZPW . P ro d u k c ja w 1913 r. 709 7321, w 1938 r. 41!) 519 t, w 1970 r. 930 730 t.

Boże D ary — upadow a przy k o ­p a ln i Boże D ary zob. K ry s ty n a 308/11

B rad a w Ł aziskach Górny-ch, w ła ­sność k s ięc ia pszczyńskiego, założona w 1349 r. W 1925 r. przy łączono do n ie j kopalnię-->Książątko, a w 1933 r. w łączono ją do ko p a ln i A le k sa n ­d e r-K sią żą tk o -B rad a (p rzem ianow a­nej od I I 1937 r. n a A lek san d e r- -K siążą tko -B o les ław Śm iały . N azw a n iem iecka B rade (na cześć g ó rm i-

31

K opalnia B rzeszcze w B rzeszczach — szyb A ndrze j I w la ta ch m iędzy ­w ojennych

s trz a B radego) zosta ła zm ieniona około 1931 r. na B rada. P ro d u k c ja w 1873 r. 22 705 t, w 1913 r. 347 815 t.

B rad a — upadow a przy ko p a ln iB olesław Śm iały , u ruchom iona w

1958 r., z likw idow ana 20 V III 1968 r. P ro d u k c ja w 1965 r. (m aksym alna) 298 100 t.

B iade zob. B rad a w Ł aziskachG órnych

B ran d en b u rg zob. W aw elB ron ibor zob. W aw elBrzeszcze w Brzeszczach, zbudo­

w a n a w la ta ch 1903— 1906: m iała początkow o nazw ę A ndrzej. N ależa­ła do krakow skiego a dw okata A r­no lda C naim a P o rad a -R ap o p o rta , k tó rego syn A lfred założył w 1907 r. G w arectw o W ęglowe Brzeszcze. W 1913 r. m a ją tek G w arec tw a zo­

s ta ł kup iony przez sk a rb p ań stw a au striack ieg o ; od 1918 r. k opa ln ia n a leża ła do sk a rb u p ań stw a po l­skiego. W la ta ch 1918— 1924 w ładze po lsk ie rozpoczęły budow ę now ej kopaln i w Jaw iszow icach , in w esty ­cje te jed n a k ograniczono w obec zm iany k o n iu n k tu ry gospodarczej i szyby w Jaw iszow icach przy łączo­no do kopaln i Brzeszcze. W czasie okupacja h itle ro w sk ie j kop a ln ia zo­s ta ła p rze ję ta przez k oncern H e r­m an n G oring i n azw an a A ndreas. Od 1945 r. na leża ła do K rak o w sk ie ­go ZPW , a od 1 1 1947 r. do Jaw o rz - n icko-M ikołow skiego ZPW. P ro d u k ­c ja w 1913 r. 170 964 t, w 1938 r. 704 315 t, w 1970 r. 1 928 484 t, w 1979 r. 3 399 550 t.

B rzęczko w ice w Jęzo rze (Sosno­wiec) — upadow a przy k o pa ln i-^ K om una P a ry sk a , u ruchom iona 1 II 1970 r.

32

Brzozo w ica w B ędzinie — k o p a l­n ia odk ryw kow a zbudow ana w la ­ta c h 1952—1956, w esz ła do ek sp lo a ­ta c ji w lip cu 1956 r., od 1 V II 1958 r. w łączona do k o p a ln i-^ G en e ra ł Z a ­w adzki. P ro d u k c ja w 1961 r. (m ak ­sym alną) 415 240 t. Z osta ła z lik w i­dow ana v/ 1968 r. •

B u d ry k w O rnon tow icach (G ie ra ł­tow ice) — k opa ln ia w budow ie od 1978 r. N ależa ła do Z abrzańsk iego ZPW , a od 1 X 1982 r. do Z rzesze­n ia K opalń W ęgla K am iennego w Z abrzu .

B u jak ó w w B u jakow ie (G ie ra ł­tow ice), nad. 3/14 V 1844 r., po łą­czona 17 X I 1856 r. z kop a ln iam i i polam i górniczym i: B erth u sk a (nad. 29 X/16 X I 1842 r., ek sp lo a to w an aw 1843 r.), A lb e rtin e (nad. 3/14 X I 1844 r.) i G la sh ü tte (nad. 3/19 X I 1844 r.), pow iększona 16 II I 1867 r. E ksp loa tow ana w 1849 r. i w la ta ch 1871—1373. N ależa ła do K aro la G o­duli, n astę p n ie do Jo an n y S ch aff- gotsch. W 1921 r. zo sta ła w łączona do po la górniczego K oppitz. P ro ­du k c ja w 1873 r . 10,8 tys. t.

B u jaków I i II — upadow e przy kopalni->-Bolesław Śm iały, u ru ch o ­m ione w 1959 r., od 1 V II 1962 r. po­łączone z upadow ą->-Brada.

B u rd y w Jaw o rzn ie , czynna w 1805 r., n a leża ła do p rzedsięb io rcy B urdy. P ro d u k c ja w 1805 r. około 400 t. (4 tys. korcy).

B u rg h a rd w M okrem (M ikołów), nad . 14 VI 1805 r., połączona 11/25 V II 1827 r. z k o p a ln ią Sophie (za­łożoną w 1788 r. przez ów czesnego w łaśc ic ie la m a ją tk u M okre D alw ig- ka i ek sp lo a to w an ą do 1805 r.). O bie kop a ln ie na leża ły do von H och- berga, k tó ry w 1798 r. naby ł m a ją ­te k M okre, i by ły dziedziczone w rodz in ie H ochbergów , n astęp n ie s ta ­ły się w łasnością G w arec tw a B urg- ha rd . Połączona kop a ln ia by ła e k ­sp lo a to w an a z p rze rw am i do 1889 r. W 1891 r. p rzeszła na w łasność f i r ­m y G eorg von G iesches E rben . P ro ­du k c ja w 1873 r. 22 tys. t.

B y tków — upadow a przy ^kopalni »^P rezyden t, u ruchom iona w 1958 r.,

z likw idow ana 1 V II 1965 r. P ro d u k ­cja w 1963 r. (m aksym alna) 139 390 i.

B ytom w D ąbrow ie M iejsk ie j (Bytom ), zbudow ana w la ta ch 1923- - —1928 (w ydobycie w 1923 r. 1196 l. w 1924 r. 51 126 t) w części pola górniczego kopaln i-^R adzionków po stron ie n iem ieck iej. N ależa ła do T he H enckel von D o n n e rsm arck -B eu th ea E s ta tes L im ited . N azw a n iem iecka (do 1945 r.) B eu th eng rube. Od 1945 r. na leża ła do B ytom skiego ZPW . Od 1 1 1975 r . połączona z kopaln ią R adzionków pod n azw ą-j-P ow stau - ców Ś ląsk ich . P ro d u k c ja w 1938 r. 1 143 834 t, w 1970 r. 2 259 490 t.

C arl zob. B łogosław ieństw o Boże

C arl E m anuel zob. W alen tyC arlsg llick w K ozłow ej G órze

(P iek a ry Śląskie), nad . 4 /8 1 1825 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1825— 1830 (łączna p ro d u k c ja około 11 tys. t). na leża ła do D onnersm arcków z lin ii b y to m sk o -ta rn o g ó rsk ie j. W 1830 r. zosta ła un ieruchom iona , n astęp n ie pole je j w eszło w sk ład kopalni->- R adzionków .

C arlsh o fin u n g w S iem ianow icach Ś ląsk ich , nad . 28 VII/18 V III 1825 r., ek sp lo a to w an a z p rze rw am i (sta le od 1841 r.). N ależa ła do K a ro la H u ­gona H enckel von D onnersm arcka . W 1355 r. w łączono ją do kopaln i-> S iem ianow ice. P ro d u k c ja w 1853 r. (m aksym alna) 31.5 tys. t.

C arlsscgen zob. K aro l w B rze­zince

C aro line w Józefow cu (K atow ice), nad . 10 X II 1787/29 1 1788 r., pow ięk ­szona 12 V III/13 IX 1825 r., ek sp loa­to w an a w la ta ch 1787— 1789 i od 1803 r. N ależa ła do w łaśc ic ie la m a­ją tk u von K locha, n astęp n ie (od 1801 r.) do k s iążą t zu H ohen lohe- -O ehringen . W 1869 r. zosta ła w łą ­czona do kopaln i-^H ohenlohe . P ro ­d u k c ja w 1857 r. 116 tys. t.

C aro line A n n a zob. K ulczyńsk ie K opaln ie

C aro lus w N iedobczycach (R yb­nik), nad . 18/29 X II 1838 r., na leża ła do h rab ieg o K aro la S trach w itza ,

3 S ło w n ik h is to ry c z n y k o p a lń ... 33

radcy Cuno z R aciborza i innych udziałow ców . W 1855 r. n a b y ł 65 kuksów K aro l K uh , w 1890 r. k u p ił kopaln ię książę H ugon zu H ohen- lohe-O ehringen . W 1914 r. k opa ln ia p rzeszła na w łasność C zernickiego T ow arzystw a W ęglowego. E ksp loa­tow ana w la ta ch 1841—1842 i 1868— —1875. Później eksp loatow ano ją r a ­zem z kopaln ią H oym -L aura . P ro ­du k c ja w 1873 r. 15tys. t.

C astellengo zob. R okitn icaC atalpa w Jan o w ie (K atow ice),

nad. 26 IX /5 X 1835 r, ek sp lo a to w a­na w la ta ch 1869—1871. N ależa ła po połow ie do W aleski von T ie le - -W inck ler oraz do H en ry k a R u ffe ra z W rocław ia i W ilhelm a E d lera z Z abrza . Do 1890 r. w y k u p io n a w całości przez K atow icką S półkę A k­cy jną d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a i H u b e rta von T iele -W inck lera , a w 1896 r. w łączona do kopaln i-> R e- serve.

Cafcharina zob. W alen tyC en trum zob. D ym itrowC h arlo tta (C harlo tte) zob. R ydu ł­

tow y

C h arlo tte (Szarlota) w Sosnow cu m a te ren ie osady R adocha), zał. w 1820 r.. czynna z p rze rw am i do 1866 r. N ależała do w łaśc ic ie li d ób r Sielec (nazw a na cześć w łaśc ic ie lk i m a ją tk u h rab in y S zarlo ty von S to l- berg-W ernigerode). W la ta ch 1854— — 1864 dz ierżaw ił ją w łaśc ic ie l dóbr Zagórze, J ac ek S iem ieńsk i (w ty m czasie w ystępow ała też pod nazw ą K arolina). P ro d u k cja w 1861 r. (m aksym alna) 9,5 tys. t.

C hassée w S iem ianow icach Ś ląs­kich, nad. 30 V/13 VI 1836 r., ek s­p loa tow ana od 1870 r. N ależa ła do rodziny von R heinbaben , n astęp n ie od 1892 r. do księcia zu H ohen lohe- -O ehringen. Od la t osiem dziesiątych by ła eksp loa tow ana z k opa ln ią -» F an n y pod nazw ą C hassée cons. Fanny. W 1905 r. obie kopaln ie przeszły na w łasność Z ak ładów H o- henlohego, a w 1923 r. zosta ły p rzy ­łączone do kopaln i-vH ohenlohe. P ro d u k cja w 1873 r. 39,5 tys. t.

C hassée cons. F an n y zob. C hassée i Fann3r

C hełm w C hełm ie (M ysłowice), nad . 4/16 I I I 1846 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1853—1873. N a leża ła po połow ie do Ignacego E iseneckera z M ikołow a i do .księcia M aksym ilia ­na J a n a L u d w ik a Sułkow skiego. W 1851 r. E isen eck er p rz e ją ł całą ko ­pa ln ię , a w 1870 r. k u p ił ją F ry d e ­ry k W olff z M ysłow ic. W ty m sa ­m ym ro k u u tw orzono G w arec tw o C hełm , k tó re w 1884 r. p rze ję ło rów n ież k opa ln ię R en a rd i zm ien iło nazw ę na G w arec tw o H ra b ia R e ­n ard . W zw iązku z ty m w iększość udziałów p rze ję li dotychczasow i w łaścic ie le ko p a ln i R en ard . P ro d u k ­c ja kopaln i C hełm w 1873 r. 5,4 tys. t.

C hełm W ielk i — p ły tk a k o p a ln ia p rzy k o p a ln i—>Piast, u ruchom iona w 1957 r., z lik w id o w an a 15 X II 1963 r. P ro d u k c ja w 1963 r. (m aksym alna) 53 628 t.

C horzów w C horzow ie, u tw o rzo n a w 1870 r. z części zarezerw ow anego pola górniczego kop a ln i K önig i sp rzed an a H ugonow i H enckel von.. D onnersm arckow i w raz z H u tą K ró lew ską. W 1871 r. zosta ła p rz e ­k azan a spółce ak cy jn e j V ere in ig te K önigs- u n d L a u ra h ü tte , k tó ra eksp loa tow ała ją ra z em z polam i górn iczym i E rn s t A u g u st (nad. 8 V III 1857 r.) i G o tt gebe G lück (nad. 5 IV 1860 r.). E ksp loa tow ana od 1870 r.. un ie ru ch o m io n a od 1932 r. do 1940 r. W la ta c h m iędzyw o­jen n y ch n a leża ła do spó łk i G órno­śląsk ie Z jednoczone H u ty K ró lew ­ska i L a u ra , od 1937 r. zaś do W spólnoty In te re só w G órn iczo -H u t- niczych. W 1941 r. zo sta ła p rz e ję ta przez B erg - un d H ü tte n w erk sg e ­sellscha ft K a rw in -T rz y n ie tz A. G. (p rzedsięb io rstw o filia ln e koncernu- B erghü tte ). N azw a n iem iecka (dO' 1922 r. i w la ta ch o k upacji h it le ­row sk ie j) G rä fin L au ra , n azw y pol­sk ie: do 1936 r. H rab in a L a u ra , od 15 IX 1936 r. K ró lew sk a H u ta , n a s ­tępn ie Chorzów . Od 1945 do 1967 r. kop a ln ia na leża ła do B ytom skiego ZPW , od 1 1 1968 r. w łączono ją do K atow ickiego ZPW , od I I 1970 r .

34

K o p a ln ia C horzów (H rab ina L au ra) w Chorzow ie — podw ójne u rz ąd ze ­n ie w yciągow e n a szybie H ugo około 1920 r.

zaś połączono z k o p a ln ią—> B arbara- - W yzw olenie pod n a zw ą -^ B a rb a ra - -C horzów . P ro d u k c ja w 1873 r. 458 0231, w 1913 r . 968 5561, w 1965 r. 833 619 t.

C hw ałow ice w C hw ałow icach (R ybnik), u tw orzona 1 4 IX 1897 r. przez połączenie 19 pól górniczych n ad an y ch w la ta ch 1875—1897, n a ­leżących do G w idona H enckel von D o n n ersm arck a (później pow iększa­na). B udow ę k o p a ln i rozpoczęto w 1903 r., a w ydobyw an ie w ęg la w 1906 r. K o p a ln ia by ła p odporząd ­kow ana D y rek c ji K opalń i H u t k sięc ia von D onnersm arck . Od 15 V III 1925 r. do 12 V II 1926 r. i od 26 V II 1933 r. do 16X 1936 r. p rz e j­ściow o un ieru ch o m io n a z pow odu b ra k u zby tu . N azw a do 1945 r. D onnersm arck . Od 1945 r. kop a ln ia n a leża ła do R ybnickiego ZPW . P ro ­

du k c ja w 1913 r. 399 539 t, w 1938 r. 787 800 t, w 1970 r . 1 887 525 t, w 1979 r. 2 262 718 t.

C ieszkow ski w D ąbrow ie G órn i­czej, zał. w 1846 r. (eksp loatow ana od 1847 r.), n a leża ła do sk a rb u K ró les tw a Polskiego. N azw a na cześć Józefa C ieszkow skiego. E k s­p lo a to w an a początkow o m etodą od­kryw kow ą, od 1856 r. rozpoczęto ek sp lo a tac ję podziem ną. W m arcu 1873 r . zatop iona podczas gaszenia pożaru podziem nego. P ro d u k c ja w 1860 r. (m aksym alna) 57,4 tys. t.

C iężkow ice (C zienskow itz) w P ie ­cach (Gaszowice), nad . 27 V II 1855 r., pow iększona 13 1 1868 r., ek sp loa to ­w an a w la ta ch 1855— 1858. N ależa ła do p ro feso ra K a ro la K u h i innych udziałow ców , w la ta c h 1889—1890 p rze ję ta przez G w arec tw o C harlo tte . P ro d u k c ja w 1856 r . (m aksym alna) 2,6 tys. t.

35

' C iosek w C iosku (Leszczyny), za­łożona w 1806 r. przez h rab iego W ę­giersk iego, ek sp loa tow ana z dużym i p rze rw am i do 1873 r. P ro d u k c ja w 1873 r. około 500 t.

C lem entine zob. H ulczyńsk ie K o­pa ln ie

C leophas zob. K leofas

C oncordia w Z abrzu , nad . 18/29 V I 1828 r., eksp loa tow ana od 1841 r.; od 23 V I 1851 r. połączona z polem górniczym M ichael (nad. 25 V/8 VI 1850 r.). N ależała do K aro la Ł aza ­rza Ilen c k e l von D onnersm arcka , w 1873 r. p rzeszła na w łasność spółki akcy jn e j D o n nersm arckh litte , k tó ra eksp loa tow ała ją razem z sąs ied n i­m i kopaln iam i i po lam i górn iczy­mi. W 1926 r. zosta ła p rze ję ta przez spółkę O berhütten., k tó ra w 1933 r. w ydzierżaw iła ją G w arec tw u C a- s tellengo-A bw ehr. a w 1938 r. sp rze ­da ła tem u G w arec tw u na w łasność. Od 1945 r. kop a ln ia na leża ła do Z abrzańsk iego ZPW . od 1 IV 1958 r. połączona z kopaln ią L u d w ik pod nazw ą->I.udw dk-C oncordia. P ro d u k ­cją w 1873 r. 88,9 tys. t. w 1913 r. 952 301 t, w 1938 r. 606 248 t.

C ancord ia untl M ichael zob. Con­cord ia

C ordu la w D ziećkow icach (M ysło­wice), nad . 2 /14 IX 1825 r., należa ła do K asp ra W aligórskiego, n astęp n ie (1837— 1860) do kupca i w łaścic ie la m a ją tk u D ziećkow ice, A lek san d ra S ch re ibera . W 1860 r. k up iona przez K aro la K noblocha z B ytom ia, póź­n iej na leża ła do k ilk u w łaścicieli. E ksp loa tow ana w 1841 r. (w ydoby­cie 0,6 tys. t). W 1892 r. kup iło ją G w arec tw o C arlssegen i od tego czasu eksp lo a to w an a razem z ko­pa ln ią C arlssegen.

C zarne B agno zob. Szczakow aC zeczott w W oli (M iedźna) — ko­

pa ln ia w budow ie od 1978 r. N ale­żała do Jaw orzn icko-M ikołow skiego ZPW (od 1 X 1982 r. — do Z rze ­szen ia K opalń W ęgla K am iennego w M ysłow icach).

C zeladź w C zeladzi (dzielnica P iaski), zapoczą tkow ana w 1858 r. przez m ieszczan czeladzkich , k tó rz j' w 1867 r. sp rzed a li w iększość u - działów w kopaln i Józefow i F a m i- lie row i z W arszaw y i M ichałow i G u tm anow i z B ytom ia; później

K opaln ia C zerw ona G w ard ia w Czeladzi — zak ład przeróbczy około 1960'r.

36

udziałow cy zm ien iali się, g łów nym udziałow cem zosta ł E rn es t K ra m er z B ytom ia. W 1876 r. udziałow cy uzyska li n a d an ia n a po la górnicze E rn es t i M ichał, s tąd nazw y kopaln i E rnest-M ichał, E rn st-M ich ae l lub M ichał, u żyw ane do końca X IX w. obok nazw y C zeladź; ponad to lu d ­ność nazyw ała ją kop a ln ią P ia sk i od dz ie ln icy P iask i. W 1879 r. k u ­piło k opa ln ię T ow arzystw o A kcyjne K opalń W ęgla Czeladź, założone przez kap ita lis tó w fran cu sk ich . W m a ju 1943 r. zosta ła p rz e ję ta przez k oncern P reussag , od 1945 r. n a le ­żała do D ąbrow sk iego ZPW . Od 1 1 1973 r. zosta ła połączona z kopaln ią M ilow ice pod nazw ą-^M ilow ice- -C zeladź. P ro d u k c ja w 1900 r. 239 851 t. w 1913 r. 617 363 t. w 1938 r. 689 895 t, w 1970 r. 1 625 673 t.

C zerw ona G w ard ia w ' C zeladzi, zał. w 1887 r. pod nazw ą S a tu rn przez ów czesnego w łaśc ic ie la m a­ją tk u księcia zu H ohen lo h e-O eh rin - gen z G órnego Ś ląsk a (poszuk iw a­n ia w ęg la kam iennego w ty m re jo ­n ie zapoczą tkow ał około 1870 r. L u d w ik K ozłow ski). W 1900 r. ko ­pa ln ię kup iło (w raz z m a ją tk iem ziem skim ) T ow arzystw o S a tu rn , z a ­łożone przez p rzem ysłow ców łódz­kich. W m a ju 1943 r. p rze ję ta przez k oncern P reussag , od 1945 r. n a le ­żała do D ąbrow sk iego ZPW . N azw a ko p a ln i S a tu rn zosta ła zm ieniona 27 VI 1950 r. na C zerw ona G w ard ia . Od 1 1 1976 r. przyłączono do n iej kopaln ię-^M ilow ice-C zeladź. P ro ­du k c ja w 1900 r. 439 523 t. w 1913 r. 833 104 t, w 1938 r. 483 700 t, w 1970 r. 1 269 736 t, w 1979 r. 2 880 000 t.

C zerw one Z ag łęb ie w Zagórzu (Sosnowiec), u tw o rzo n a 1 1 1974 r. p rzez połączenie kopalń -> K lim on tów i-> M ortim er. N ależa ła do D ąb ro w s­kiego ZPW . P ro d u k c ja w 1979 r. 4 219 420 t.

C zesław zob. K azim ierz w Łagiszy

C zienskow itz zob. C iężkow ice

D achs zob. K om una P ary sk aD an u ta w D ąbrow ie N arodow ej

(Jaw orzno) — u padow a przy k o p a l­

ni-> K om una P ary sk a , u ruchom iona w 1954 r., z likw idow ana 1 V 1964 r. P ro d u k c ja w 1962 r . (m aksym alna) 126 031 t.

D anzig w M ysłow icach, nad . 29 IV /18 V 1937 r., ek sp lo a to w an a od 183/ r. N ależa ła w połow ie do dom i­n ium m ysłow ickiego (A leksander M ieroszew ski, później W inck lero- w ie)3- w d rug ie j — do b u rm is trza M ysłow ic F ry d e ry k a G aw rona (8 kuksów ), k upca L oebela D anzigera (38 kuksów ), A ntoniego K ołodzie js­k iego z Szopienic (3 kuksy) i F ra n ­ciszka W inck lera (12 kuksów ). W 1855 r. cała kopaln ia s ta ła się w ła s ­nością W aleski von T iele -W inck ler, k tó ra w 1856 r. sp rzeda ła połow ę udziałów F ry d ery k o w i E dw ardow i von Loebbecke z W rocław ia. W 1866 r. k opa ln ia zo sta ła połączona z polem górn iczym N eu D anzig (nad. 28 X I/12 X II 1840 r., w łaścic ie le ci sam i co kop a ln i D anzig; od 1856 r. W aleska von T iele -W inck le r m ia ła 97 kuksów , a L oebbecke — 25 kuksów ) pod nazw ą cons. M yslo- w itz. P ro d u k c ja w 1848 r. (m aksy­m alna?) 10,5 tys. t.

D ańdow ka zob. A ndrze jD avid zob. K önig D avidD ąbrów ka zob. B iegoniceD ąbrów ka Ś ląska w M ałej D ąb ­

rów ce (K atow ice), nad . 26 V I I I 1856 r., na leża ła do Józefa H eintzego (m istrza m ura rsk ieg o z Dębu), n a ­s tępn ie do G w arec tw a Po len . E k s­p lo a tac ję rozpoczęto w 1924 r., od 1930 r. p ro w ad z iła ją spó łka zało ­żona przez ka to w ick ich re s ta u ra to ­ró w R om ana N oglika i K a ro la K rie - g ara , k tó ra w ydzierżaw iła praw o w y d obyw an ia w ęg la. W obec t r u d ­ności finansow ych k opa ln ia była d w u k ro tn ie (w la ta ch 1935—1936 i 1939) pod nadzorem sądow ym . W e w rześn iu 1939 r. ek sp lo a tac ja zosta­ła p rze rw an a na sk u tek zatop ien ia kopaln i. p rzejśc iow o w la ta ch 1940—1941 w znow ił ją h itle row sk i zarza dea kom isaryczny . N azw a ko­pa ln i P o lska (od n iem ieck iej nazw y pola górniczego Polen) zm ieniona 15 1 1937 r. na D ąbrów ką S laska. W ydobycie w 1938 r. 38 387 t.

37

K opaln ia D ębicńsko w D ęb ieńsku około 1960 r.

D e lb iück zob. M akoszowyD eutsch land zob. P o lska

Dębieńsko w C zerw ionce (L esz­czyny), nad. 17 I I I / l l IV 1843 r., p o ­w iększona 19 I I I 1857 r., ek sp loa to ­w an a od 1853 r. N ależa ła do W ilhe l­m a Schneidera , w 1852 r. n ab y ł ją k a s je r spółki O bersch lesische E isen ­bahn G ese llschaft G u staw Sim on, a w la ta ch 1856—1857 pro feso r K a­ro l K uh; później n astępow ały d a l­sze zm iany w łasnościow e. W 1895 r. ku p iła k opa ln ię Jo a n n a S chaff- gotsch, od k tó re j w 1897 r. naby ła ją spółka V ere in ig te K önigs- un d L a u ra h ü tte (od 1926 r. f irm a G ór­nośląsk ie Z jednoczone H u ty K ró ­lew ska i L aura). W 1937 r. kopaln ia przeszła na w łasność W spólnoty In ­teresów G órn iczo -H u tn iczy ch ,. a podczas o k upacji h itle row sk ie j zos­ta ła p rze ję ta p rzez k oncern H e r­m ann G öring. O d końca X IX w . eksp loatow ano ją razem z kopaln ią -»S usannasw unsch i z polam i gó r- ' niczvm i L udw ine (nad. 9 X 1857 r.) i R ittau (nad. 13 V 1858 r.). Ponad to

przyłączono do je j obszaru g ó rn i­czego kopaln ie : -»M ariane, -» G u te E in igkeit, —»G ute N achbarschaft, -» H arm on ia , —>Helene, -»L udw ig , —>Oswald, -» P a x oraz pola górnicze: C lara un d E lisabe th , Isab e lla , H il­degard , P h ilip p L au ra . N azw a ko­p a ln i do 1922 r . (i w la ta ch 1939— — 1945) D ubensko, nazw a po lska D ę- b ieńsko. Od 1945 r. k opa ln ia należa-i- ła do R ybnickiego ZPW , a od 1 1 1976 r. do Z abrzańsk iego ZPW . P ro ­d u k c ja w 1879 r. 29501 (w la ta ch 1860—1378 i 1880—1897 by ła n ieczyn­na), w 1913 r. 481416 t, w 1938 r. 852 800 t, w 1970 r. 1 840 685 t, w 1979 r. 2 289 640 t.

D ębow a G ó ra w D ębow ej G órze (Sosnowiec), ek sp lo a to w an a w la ­tach 1909—1910 przez L. H adży-M et n a polach dz ierżaw ionych od d y re k ­to ra G w arectw ra H ra b ia R enard , L u d w ik a M auvego. P ro d u k c ja w 1909 r. (m aksym alna) 3742 t.

D icke V erw an d sch aft w P iecach (Gaszowice), nad . 9 I I I 1857 r.. ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1857—1881.

38

N ależa ła do g w arec tw a , w k tó ry m w iększość udz ia łów m ia ł p ro feso r K a ro l K uh (73 kuksy). W la ta ch 1889—1890 przesz ła na w łasność G w arec tw a N eue cons. C h arlo tte i n a s tęp n ie eksp lo a to w an a ra zem z k o p a ln ią C h arlo tte . P ro d u k c ja w71858 r. (m aksym alna) 8,7 tys. t.

Doms zob. Sobieski

D onn ersm arck zob. C hw ało w ice

D onnersm arck liiitte zob. M iku l- czyce

D oro ta w O strow ach G órniczych (Sosnowiec), eksp loa tow ana w la ­tach 1933— 1944, na leża ła do inży ­n ie ra S tan is ław a K nothego i jego w spóln ików (córek Iren y K no the i M arii S ko tn ick ie j oraz W ładysław a Jen ty sa ). Z osta ła zbudow ana na po ­lach górniczych, k tó re o trzy m ał S. K n o th e od W arszaw skiego T ow a­rzy s tw a K opalń W ęgla i Z ak ładów H u tn iczych w zam ian za rezy g n ac ję z innych dz ierżaw ionych kopalń . D oro ta zosta ła un ieruchom iona p rzez k oncern P reu ssag (k tó ry p rz e ­ją ł ją w ok res ie oku p ac ji h itle ro w s­k ie j) w czerw cu 1944 r. po w yczer­p an iu się je j zasobów , a pole je j przyłączono w 1945 r. do kopaln i K azim ierz-Ju liu sz . P ro d u k c ja w 1938 r. 294 949 t.

D oro thea w B ielszow icach (R uda Ś ląska), zgłoszona w 1787 r. przez b a ro n a W ilczka i jego żonę, is tn ia ­ła do 1794 r. P ro d u k c ja w 1787/88 r. około 100 t. P óźn iej ek sp loa tow ana pod n a zw ą-» H en rie tte .

D re ifa ltig k e it zob. H ulczyńsk ie K opaln ie

D ubensko zob. D ębieńskoD ym itrow w B ytom iu, p ow stała

z po łączen ia 1 X I I 1881 r. pod naz­w ą V ere in ig te K a rs ten -C e n tru m ko ­p a lń i pól górniczych: K a rs ten (nad. Î7 V III 1860 r.), C en tru m (nad. 2X 11859 r.), cons. B eu th en e r G ru b en (u tw orzone 5 I I I 1861 r. z połączenia

.pól: C om et, nad . 2 IV 1859 r. i B eu t- hen , nad . 24 X II 1859 r., pow ięk ­szone 4 V 1867 r.) i K a ise r W il­he lm (u tw orzone 1 3 II 1873 r. przez podział pola B leib n ic h t a llein).

K o p a ln ia ek sp lo a to w an a od końca 1879 r., n a leża ła do S ch lesische A.G. fü r B erg b au u n d Z in k h ü ten b e trieb (od 1922 r. do Schlesische B erg­w e rk s- u n d H ü tte n A.G.). O d 1945 r. na leża ła do B ytom skiego ZPW .N azw a do 1945 r. K ars ten -C en tru m , w la ta ch 1945—1950 C en trum , od lipca 1950 r. D ym itrow . P ro d u k c ja w 1913 r. 541 947 t, w 1938 r.1 800 296 t, w 1970 r. 2 510 036 t, w 1979 r. 3 869 740 t.

D zienna 1 zob. F ry d e ry k a w D ę­bow ej G órze

E d u a rd h ü tte zob. A gathe

E dw ard w N iw ce (Sosnowiec), p o w sta ła około 1860 r., czynna z p rze rw am i do 1880 r. N ależa ła do w łaścic ie li m a ją tk u N iw ka (od 1864 r. do G u staw a von K ram sty , n astę p n ie do jego spadkobierców ). P ro d u k c ja w 1873 r. (m aksym alna?)30 ty s. t.

E dw in w Szopienicach (K atow ice), nad . 2 9 IV/18 V 1837 r., ek sp lo a to ­w an a w la ta c h 1841— 1844 i od 1879 r. N ależa ła do in sp ek to ra h u t­niczego L a m p rich ta z K ró lew sk iej H uty , od k tó reg o k u p iła ją f irm a G eorg von G iesches E rben. W 1883 r. zosta ła w łączona do ko p a ln i G ie- sche. P ro d u k c ja w 1842 r. 10 tys. t.

E ichendorf zob. H ulczyńsk ie K o­pa ln ie

E in igkeit zob. L ouise w S łupnej

E insiedel F loctz zob. H ulczyńsk ie K opaln ie

E in tra ch t w N ow ym B ytom iu (R uda Ś ląska), nad . 211/6 I I 1830 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1830, 1834—— 1845 i 1868—1873. N ależa ła do z ło tn ik a S engelina z G liw ic (88 k u k ­sów) i do m ia s ta B y tom ia (36 k u k ­sów). U dział S engelina n ab y ł w 1837 r. h ra b ia A ndrze j R en ard , k tó ­ry w 1855 r . p rzek aza ł go spółce ak cy jn e j M inerva. W 1871 r. udział M inervy p rze ję ła spó łka O bersch le- •sische E insenbahnbedarfs-A .G ., k tó ­r a w 1899 r. n ab y ła dalsze 34 k u k ­sy, n a to m ia st 2 k u k sy g run tow e

39

ku p iła Jo an n a Schaffgotsch. W 1900 r. kop a ln ię rozdzielono na po la E in ­tra c h t I (w łączone następn ie do ko- paln i-»P okó j) i E in tra ch t I I (połą­czone z kopaln ią L itand ra). P ro ­du k c ja w 1873 r. 3,6 tys. t (w 1871 r. 14.4 tys. t).

E isenbahn w B rzęczkow icach (M ysłowice), nad . 9/19 X II 1839 r., eksp loa tow ana od 1853 r., na leża ła w połow ie do M arii W inck lerow ej, w d rug ie j połow ie do d robnych przedsiębiorców . Z osta ła połączona 14 V III 1872 r. z kopaln ią->L ocom o- tiv e pod nazw ą cons. E isenbahn . W 1895 r. rozdzielono ją n a po la E i­senbahn W est, w łączone w 1896 r. do kopaln i-^R eserve i E isenbahn O stfeld, p rze ję te przez K atow icką Spółkę A kcy jną d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a. P ro d u k c ja w 1873 r.21.4 tys. t.

Eleonore w R ydu łtow ach (W odzi­sław Śląski), zgłoszona 27 V 1841 r., nad. 1/16 X I 1843 r., na leża ła po po­ło v.ie do p ro feso ra K aro la K uha z W ojnow ic i E d w ard a M iillera, w ła ­ściciela m a ją tk u G órne R ydułtow y. P ró b y u ruchom ien ia kopaln i, pod­ję te w kró tce po je j zgłoszeniu (la ta 1841—1342), zosta ły p rz e rw an e na sk u tek aw arii m aszyny o d w ad n ia ­jącej; później kopaln ia n ie była eksp loa tow ana jak o sam odzielny za­k ład . W 1850 K aro l K uh w y k u p ił całość udziałów , a w 1885 r. pole E leonore w łączono do kopaln i C h ar­lo tte (->Rydułtowy).

E lfricde w R oździeniu (Katow ice), nad . 10/19 I I I 1839 r., na leża ła do F ranc iszka W inck lera. W 1852 r. naby ł ją od jego spadkob ierczyń kup iec G ustaw D rescher z W rocła­wia, od k tó rego k u p iła ją w 1862 r. i irm a Georg von G iesches E rben . E ksp loatow ana z p rze rw am i od 1847 r.; w 1883 r. w łączono ją do kopaln i Giesche. P ro d u k c ja w 1873

'r . 7,4 tys. t.

E lżb ie ta w M urckach (K atow ice) — p ły tk a kopaln ia , p row adzona w la ta ch 1929—1931 przez W incentego K ró lika z M ysłowic. P ro d u k c ja w 1929 r. (m aksym alna) 15189 t.

E lżb ieta w S ierszy (T rzebin ia), zał. "w 1843 r ; w 1868 r. p rzy łączona do kopalńi-^-Izabela pod nazw ą E lż- b ie ta -Izab e la . N ależa ła do P o tock ich (od 1854 r. ek sp loa tow ana przez spółkę P otocki i b rac ia Rau). P ro ­d u k c ja w 1860 r. (m aksym alna) 9,3 tys. t (92 820 korcy).

E iżb ic ta -Izabe la zob. Izabela

Em a (Em m a) zob. M arcel

E m an u e l zob. M urck i

E m anuelssegen zob. M urck i

E m an u e ls tro s t w C hełm ie (M ysło­wice), nad . 7 IV /23 V 1846 r., po­w iększona 4 1 1867 r.. ek sp lo a to w a­na w la ta ch 1847— 1873. N ależa ła do kupca Ł oebela P e rlsa . L oebela D an- z igera i innych udziałow ców . W la ta ch 1871— 1890 n ab y ł kopaln ię G u staw H en ry k R u ffe r i od tego czasu należała do rodz iny R ufferów . W 1922 r. prze ję ło ją G órnośląsk ie T ow arzystw o A kcy jne d la G ru n tó w i K opalń w M ysłow icach, k tó re je d n a k n ie podjęło ek sp loa tac ji. P ro d u k c ja w 1873 r. około 2 ty s. t.

E m ilia w O rzeszu, nad . 23 IV 1824 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1825— —1873; n a leża ła do g w arec tw a . W la tach 1923—1925 eksp loa tow ał ją P aw eł K ro ll z O rzesza. P ro d u k c ja w 1873 r. 13 336 t, w 1923 r. (m ak­sy m aln a po w znow ien iu e k sp lo a ta ­cji) 8968 t.

E m inenc ja (Em inenz) zob. G o tt-, w a ld

E rn est-M ich a ł (E rnst-M ichael) zob. C zeladź

Eugenie zob. E ugen iensg liick

E ugen iensg lück w S iem ianow i­cach Ś ląsk ich ; kop a ln ia G lück w P rze ła jce , nad . 31 X II 1787 r.. i po­w iększana 9 VI 1808 r. i 1/15 II I 1320 r. by ła e ksp loa tow ana od 1787 r. Połączono ją 14 V II 1830 r. z k opa ln ią E ugen ie (nad. 6/19X1 1823 r. i eksp loa tow aną od 1825 r. razem z kop a ln ią G lück) pod nazw ą E ugen iensg lück . O bie kopaln ie n a ­

leżały do D onnersm arcków z lin ii by tom sko-siem ianow ick ie j (Ł azarza. K aro la Józefa , a n astęp n ie K aro la H ugona). Połączona k opa ln ia zosta ła pow iększona 121/13 V 1841 r., a w 1855 r. w łączono ją do kopalni-*- S iem ianow ice. P ro d u k c ja w 1854 r. (m aksym alna) 88 tys. t.

E uphem ia zob. B łogosław ieństw o Boże

E uphem iens H offnung zob. H u l-czyńskie K opaln ie

E w a w B ełku (Leszczyny), ek s­p loa tow ana w la ta ch 1924— 1928 przez w łaśc ic ie la m a ją tk u inż. B ro ­n is ław a A lbinow skiego. P ro d u k c ja V / 1926 r. (m aksym alna) 4182 t.

F a b riq u e zob. W aw elF a h iw e ll w M okrem (M ikołów),

nad. 20 X II 1834/5 1 1835 r., n a leża ła do J a n a F ran c iszk a U llricha . P ro ­du k c ja w 1835 r. około 700 t. W 1836 r . n ad an ie w ygasło w obec r e ­zygnacji w łaścic ie la.

F a lv ab ah n h o f zob. P o lska

F an n y w M ichałkow icach (S ie­m ianow ice Śląskie), nad . 19 X I 1803 r., pow iększana 13 V 1815 r. i 30 X I 1821 r., ek sp lo a to w an a od 1804 r., n a leża ła do rodz iny von R heinba- ben (w łaścicieli M ichałkow ie). Zos­ta ła połączona 9 V 1829 r. z polem T heres ien sw u n sch (nad. 3 1 VIII/14 IX 1S23 r.) pod nazw ą cons. F anny . Od la t osiem dziesiątych eksp loa to ­w an a razem z kopalnią->-Chassee. W 1892 r. k u p io n a przez księcia K ugona zu H ohen lohe-O ehringen , w 1905 r. p rzeszła na w łasność Z a­kładów H ohenlohego. W 1923 r. obie kopaln ie połączono z kopaln ią -^H ohenlohe pod nazw ą H ohenlohe - -F an n y . K opaln ia zosta ła u n ie ru ­chom iona 31 I I I 1933 r. P ro d u k c ja w 1873 r. (F anny) 78 tys. t, w 1913 r. (C hassée-Fanny) 52 055 t.

F an n y zob. Sosnow iec

F a u s ta w Św iętochłow icach, nad. 15/23 X 1829 r., ek sp lo a to w an a od 1831 r. Z naczna w iększość kuksów te j kopaln i należa ła do K aro la Ł a ­zarza H enckel von ..D onnersm arcka,

ponad to fi kuksów posiada ł H ugon H enckel von D onnersm arck , a 12 kuksów należało w la ta ch 1833— — 1336 do m ia s ta B ytom ia. K opaln ię eksp loa tow ano jako sam odzielny zak ład do 1865 r., a od la t s iedem ­dziesią tych X IX w . razem z k o p a l­n ią D eu tsch land . P ro d u k c ja w 1847 r (m aksym alna) 31,5 tys. t.

F e ld m a rsch a ll zob. A gathe

F eldsecgen w M ysłow icach, nad . 22 VI/9 V II 1840 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1841— 1870. N ależa ła w poło­w ie do dom in ium M ysłow ice, d ruga połow a była w łasnością k ilk u p rzedsięb io rców (kupiec Loebel D an - ziger, b u rm is trz M ysłow ic G aw ron i inni). W la tach 1889—1890 p rze ję ła kopaln ię K atow icka S pó łka A kcy j­na d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a. P ro d u k c ja w 1866 r. (m aksym alna około 1 tys. t.

F e liks w D ąbrow ie N arodow ej (Jaw orzno) — upad o w a p rzy k o p a l- n i-^K om una P ary sk a , u ruchom iona w 1953 r., z likw idow ana w 1960 r. P ro d u k c ja w 1955 r . (m aksym alna 99 736 t.

F e liks w O strow ach G órniczych (Sosnowiec), zał. w 1814 r. przez h rab iego F e lik sa Ł ubieńsk iego , w 1817 r. p rz e ję ta przez sk a rb K ró le ­s tw a Polskiego. N ieczynna m .in. w la ta ch 1843—1856, a w 1861 r. za­topiono ją po pożarze podziem nym . W 1874 r. w ydzierżaw iło n ieczynną kopaln ię W arszaw skie T ow arzystw o K opalń W ęgła i Z ak ładów H u tn i­czych, k tó re w 1876 r. uruchom iło kop a ln ię F e lik s I z szybam i Leopold i G ustaw , zatopioną w 1886 r., a w 1877 r. — kopaln ię F e lik s II , k tó ra by ła czynna do 1910 r. P ro d u k cja w 1840 r. 13 tys. t, w 1900 r. (Feliks II) 131 400 t. Ponow nie ek sp lo a to ­w ano kopaln ię F e lik s w la ta ch 1921— 1925 (m aksym alna p ro d u k c ja w 1922 r. 23 960 t)..

F e lik s w Sosnow cu, zbudow ana w la ta ch 1860—1865 na m iejscu daw nej kopaln i-»P ogonia, ek sp lo a ­tow ana do 1870 r. N ależa ła do G us­ta w a von K ram sty . P ro d u k c ja w 1869 r. (m aksym alna) 32,6 tys. t.

41

F e lik s I, II zob. F e lik s w O stro ­w ach G órniczych

F c rd in a n d (F erdynand) zob. K a to ­w ice w B ogucicach

F e rd in an d sg lu ck zob. H ulczyńsk ie K opaln ie

F ic inus zob. S iem ianow ice

Filipow icc w F ilipow icach (K rze­szowice): w la ta ch 1805—1807 is t­n ia ła w F ilipow icach p ie rw sza ko­p a ln ia w*ęgla. W 1821 r. J . W iśniow ­sk i (w ójt z M łoszowej) i W ik to r K ahn założyli tam kopaln ią n azy ­w aną W iśniow ą G órą, k tó rą w 1836 r. sp rzeda li dom in ium tenczyńsk ie- m u (hrabiom Potockim ); k o p a ln ia w 1843 r. zosta ła un ieruchom iona . W 1854 r. h rab ia A dam P o tock i uzys­ka ł w F ilipow icach n ad an ie pola górniczego Leopold, k tó re ek sp lo a ­to w a ł przez k ilk a la t.

F lo ra w G ołonogu (D ąbrow a G ór­nicza), zał. w 1875 r. przez M acie ja S tochelsk iego pod nazw ą M aciej. W 1881 r. przeszła n a w łasność W ładysław a B ogusław skiego, k tó ry

w 1883 r. sp rzed a ł ją a u str ia ck iem u B ankow i K ra jo w em u (L aender- bank). W la ta ch dziew ięćdziesią tych zm ieniono nazw ę kopaln i na F lo ra . W ok resie od la t dz iew ięćdziesią ­ty ch X IX w. do 1914 r. przyłączono do n ie j kopaln ie : -^K azim ierz ,-:>Zofia. —A leksander, W ładysław , -^M iko ła j, - ^F ranciszek i -» Ja n . R e­jon eksp lo a ta c ji zm ien ia ł się w m ia rę w ycze rpyw an ia się zasobów , m .in. w la ta ch 1910—1930 kopaln ia p row adziła ek sp lo a tac ję koło S trze ­m ieszyc przez szyb A lbert. W 1903 r. B an k K ra jo w y u tw o rzy ł spó łkę pod nazw ą T ow arzystw o A kcy jne K o­p a lń W ęgla F lo ra , k tó ra p rze ję ła kop a ln ię F lo ra oraz sąsiedn ie pola górnicze. W 1913 r. w iększość akcji wry k up ili kap ita liśc i francuscy , k tó ­rzy w 1932 r. sp rzeda li je w a rsz a w ­sk im h u rto w n ik o m w ęglow ym , B er­na rdow i H olendersk iem u , N ach m a- now i G u ttm an n o w i i ich w sp ó ln i­kom . Od 1 1 1942 r. kopaln ię p rze ją ł koncern P reussag . W czerw cu 1945 r. kopaln ię F lo ra przyłączono do kopaln i-^-G enerai Z aw adzki. P ro ­d u k c ja w 1900 r. 175 145 t, w 1913 r. 389 596 t, w 1938 r. 297 087 t.

F lo rian koło D ąbrow y G órniczej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1908—1913 n a polu górn iczym dzierżaw ionym od T ow arzystw a „F lo ra”. P ierw szym dzierżaw cą (do 1910 r.) by ł I. Szo­n e rt, n astęp n ie dzie rżaw ili kopaln ię J . C iechow ski i J . Sobociński. P ro ­d u k c ja w 1910 r. (m aksym alna) 6493 t.

F lo tz R udolf zob. O rion w N iw ce

F o r tu n a I w D ąbrow ie (Jaw o rz ­no), zał. w 1805 r. p rzez K om pan ię W ielicką (udziałow cy: A b rah amV andersch ild , lek a rz T om asz C h ro ­my, proboszcz Ignacy S łupsk i i inni). W 1822 r. k u p ił kopaln ię M aurycy Sam elson, a n astę p n ie (do1838 r.) w y k u p iła stopniow o je j u dz ia ły F ry d e ry k a L u d w ik a W es- tenho lzow a. W la tach 1824— 1829 W estenholzow a w y k u p iła rów n ież u dz ia ły k o p a ln i-^ F o rtu n a II. a w1839 r. uzyska ła n ad an ie po la gó r­niczego F o rtu n a II I . Po śm ierci W e- stenho lzow ej kopaln ie odziedziczył je j m ąż F ry d ery k L u d w ik oraz w y ­ch ow anek K aro l F ry d ery k W esten- holz. W 1877 r. nabyło kopaln ie G w arec tw o Jaw orzn ick ie , k tó re w 1878 r. un ieruchom iło je z pow odu złej k o n iu n k tu ry . P ro d u k c ja w 1805 r. 3,3 tys. t (33 tys. korcy), w 1825 r. 4.2 tys. t (42 360 korcy), w 1848 r. (F o rtuna I, I I i III) około 10 tys. t. W 1923 r. p róby w znow ien ia eksp lo ­a ta c ji ko p a ln i F o r tu n a podejm ow ała spó łka M ałopolskie T ow arzystw o Przem ysłow o-G órn icze, k tó ra dz ie r­żaw iła po la górnicze od Ja w o rz ­n ick ich K om unalnych K opalń W ęgla.

F o r tu n a I I w D ąbrow ie (Jaw o rz ­no), zał. w 1807 r. przfez Ignacego Potockiego (nad. 9 X II 1807 r.), w 1814 r. k u p io n a przez k sięc ia F e r­d y n an d a A n h a lt C óthen P less. W 1822 r. n a b y ł ją A n ton i H oltzel, od k tó rego w y k u p iła ją w la ta ch 1824— —1829 (za p o średn ictw en i M au ry ­cego Sam elsona) F ry d ery k a L u d w i­k a W estenholzow a. N astęp n ie ko­pa ln ia zosta ła połączona z k opa ln ią -^ F o rtu n a I. P ro d u k c ja w 1825 r. około 420 t (4200 korcy).

F o r tu n a F ran z isk a w B ujakow ie (G ierałtow ice), nad . 12/30 I I I 1831 r.,

ek sp loa tow ana w la ta ch 1831—1832 (p rodukcja w 1831 r. około 260 t). N ależała do fa rb ia rz a M ateusza W odziczki z G liw ic, po tem do in ­nych p rzedsięb io rców . W 1861 r. n a ­by ła ją Jo an n a Schaffgotsch , w 1921 r. kopaln ię w łączono do pola górniczego K oppitz.

F ran c iszek w Łagiszy (Będzin), zał. w 1874 r. p rzez L u d w ik a G ra - b iańsk iego (początkow o pod nazw ą Ludw ik), eksp loa tow ana do 1883 r. W 1899 r. po le je j przyłączono do ko p a ln i^ -F lo ra . W la ta ch i 913— 1924 eksp lo a to w an a jak o p ły tk a kopaln ia n a te re n a ch dz ierżaw ionych od T o­w arzystw a F lo ra przez spółkę: S w ie - żew ski, C ederbaum i Ingste r. O sta ­teczn ie u n ieruchom iona z końcem m arca 1924 r. P ro d u k c ja w 1880 r. około 530 t, w 1913 r. 6269 t, w 1922 r. (m aksym alna) 10 517 t. '

F ran c iszek w T enczynku (K rze­szowice); pole górnicze zostało n a ­d ane 30 V I I 1891 r. d la F ran c iszk a W estenholza oraz O zjasza i M ar­k u sa H onigw achsów . W la tach 1893—1905 w y k u p ił ich u dz ia ły R y­sza rd L askow ski, k tó ry ek sp lo a to ­w a ł pole F ran c iszek razem z in n y ­mi po lam i górn iczym i (por. Rudno). W la ta c h 1932—1934 prow adził e k s ­p lo a tac ję ko p a ln i F ranc iszek jak o dz ierżaw ca inż. K aro l W łodarczyk (m aksym alna p ro d u k c ja w 1933 r. 5062 t).

F ran z w Ś w iętochłow icach, nad . 2 1 I I I /8 IV 1835 r., na leża ła w poło­w ie do K aro la Ł azarza H enckel von D onnersm arcka; d ruga połow a by ła w łasnośc ią k ilk u p rzedsiębiorców , k tó rych udz ia ły w y k u p ił w la ta ch 1836—1837 K aro l G odula, a po n im odziedziczyła je Jo an n a S ch aff­gotsch. W 1857 r. spó łka Schlesische A.G. fü r B erg b au un d Z in k h ü tten ­b e trieb ku p iła udzia ł D onn^rsm arc- ka , a w 1872 r . udz ia ł Jo an n y Schaffgotsch . K opaln ia była ek s­p loa tow ana od 1835 r., a w 1875 r # zosta ła w łączona do kop a ln i-^M a- ty lda . P ro d u k c ja f w 1873 r. 22,3 tys. t.

F ran z Joseph w N iedobczycach (R ybnik), nad . 9 X 1857 r., p ow ięk ­

43

szona 24 V I 1867 r.. eksp loa tow ana od 1865 r. (od 1870 r. — razem z kopaln ią B eatensglück). N ależa ła do F ran c iszk a S trah le ra , a n a s tęp ­nie do jego spadkobierców . P ro d u k ­c ja w 1868 r. 2.2 tys. t.

F ran z isk a zob. B łogosław ieństw oBoże

F re ih e it w B rzęczkow icach (M ys­łowice), zarezerw ow ana 15 I I I 1859 r.. eksp loa tow ana w la ta ch 1853—1864 (z przerw am i). W 1866 r. oddzielono od n iej pole górnicze G eselligkeit. N ależa ła do W aleski von T iele - -W inckler. następn ie do H u b e rta von T iele -W inck lera . W 1890 r. zos­ta ła p rze ję ta przez K atow icką Spó ł­kę A kcyjną d la G ó rn ic tw a i H u t­n ic tw a i od tego czasu by ła ek s­p loa tow ana razem z kopalnią-*-No- w a Przem sza.

F ried en (F riedensgrube) zob. P o ­kój

F ried e rik e zob. Szczęść Boże

F ried e rik e A uguste zob. H ulczyń- sk ie K opaln ie

F ried rich w Z aw adzie (Orzesze), nad . 3 1 1 1801 r. i ek sp lo a to w an a z p rzerw am i od 1801 r. N ależa ła do ko le jnych w łaśc ic ie li m a ją tk u Z a­w ad a (hrabiego K a lck reu th a , von Sacka. A ntoniego von F ragste ina), w 1843 r. k u p ił ją K aro l B eyer z Toszka, w la ta ch 1852— 1854 nab y li je j udziały G u staw R u ffe r i E liasz Perl. W 1871 r. p rze ję ły kopaln ię b an k i w iedeńsk ie: O esterre ich ische K red ita n s ta lt fü r H andel un d G e­w erb e i W iener B ankvere in , w 1874 r. n ab y ła ją spółka akcy jn a O berschlesische Ä.G. fü r K oh len ­bergbau . W 1876 r. w łączono ją do kopaln i-^V ere in ig te F ried rich u nd O rzesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 25 062 t.’

F ried rich A u j u t zob. Jaw orzno

F r ied lich unr! Orzesclie zob. V e­re in ig te F ried rich und Orzesze

F ried lich W ilhelm w Now ym B y­tom iu (R uda Ś ląska) nad. 14/24 I I I 1841 r.. należa ła do leka rza W ilhe l­

m a Schulzego i h rab iego A ndrze ja R en ard a . W 1841 r. K aro l G odula n ab y ł połow ę udziałów , a re sztę za­k u p iła w 1855 r. spó łka M inerva. V,7 1857 r. przyłączono do kopaln i F ried rich W ilhelm kopaln ię-> V or- sicht, na leżącą do tych sam ych w łaścic ie li. W la ta ch 1871—1899 c a ­łość udziałów p rze ję ła spó łka O ber- schlesische E isen b a h n b ed a rf s-A.G. W 1902 r. kopaln ię w łączono do ko ­p a ln i—>Pokój. B yła eksp loa tow ana w la ta ch 1900—1901 (p rodukcja w 1901 r. 30 071 t).

F iied ric ljsch äc lite zob. F ry d ery k

F rie ilrich sh o ffn u n g koło S ta re j K uźnicy (A lth am m er koło Śm iłow ic w M ikołow ie), na leża ła do księc ia pszczyńskiego, czynna w la ta ch 1774—1788.

F rühe A ussich t zob. Szczęść Boże

F ry d e ry k w G orzyczkach (G orzy­ce). zb udow ana w la ta ch 1914— 191-7 przez Zachodnioczeski A kcy jny Z w iązek G órniczy (W estböhm ischer E ergbau -A k tien -V ere in ), e k sp lo a to ­w a n a od 1917 r., w m arcu 1923 r. un ieruchom iona z pow odu złych w a ru n k ó w geologicznych. N azw a n iem iecka F ried rich sch äch te , p ro ­d u k c ja w 1922 r . (m aksym alna) 35 200 t.

F ry d ery k (H rab ia F ry d ery k ) w D ębow ej G órze (Sosnowiec), zał. w 1850 r., czynna do 1868 r. N ależała do w łaśc ic ie li m a ją tk u Sielec (od 1856 r. do h rab iego R enarda). P ro ­du k c ja w 1863 r. (m aksym alna) 48 tys. 1. Od końca la t sześćdziesiątych eksp loa tow ana przez kopaln ię -> L ud- m iła.

F ry d ery k zob. K rasick iF ry d ery k A ugust zob. Jaw orzno

F ry d e ry k a w D ębow ej G órze (Sosnowiec), ek sp loa tow ana w la ­tach 1880—1893 (k iedy to w ystępo ­w a ła pod nazw ą Jo an n a F ry d ery k a) i 19i7—1922. N ależa ła do G w arec ­tw a H rab ia R en ard , w 1915 r. zos­ta ła w ydzierżaw iona przez G ustaw a L orsn tza , k tó ry po tem odstąp ił sw oje p ra w a H enrykow i P riw erow i.

44

B ram a kopaln i P a ry ż w D ąbrow ie G órniczej w lu tach m iędzyw ojennych

T en eksp loa tow ał ja. do 1922 r. jako u padow ą pod nazw ą D zienna 1. P ro d u k c ja w 1890 r. 86 tys. t, w 1919 r. 25 142 t.

F ü rs t B iiichcr w D ziećkow icach (M ysłowice), nad . 10/231 1824 r.,ek sp loa tow ana w 1825 r. (w ydoby­cie okffło 900 t). N ależała do n ad le ś ­niczego H arn isch a z N ak ła i d o m i­n iu m D ziećkow ice. W la tach 1825— — 1826 n ab y ł kopaln ię h ra b ia Be-- ihusy -H uc , w 1899 r. prze ję ło ją G w arec tw o C arlssegen (->K arol), a w 1901 r. K atow icka S półka A k cy j­na d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a .

F iirs ten g ru b c zob. L en in

F ü rs tin H edw ig w C horzow ie, nad . 21 V II 1787 r. n a leża ła do k la ­szto ru Bożogrobców w M iechow ie, w 1846 r. zosta ła p rzep isan a na w łasność S zp ita la św iętego D ucha w B ytom iu i p a ra f ii k a to lick ie j w C horzow ie, w 1906 r. n a b y ta przez sk a rb pań stw a . E ksp loa tow ana w la ta ch 1787—1805 jak o sam odzielna kop a ln ia (m aksym alne w ydobycie w 1803 r. 5,3 tys. t), a później przez kopalń ię->K ról. W w yk azach ko­

pa lń w y stęp u je także pod nazw ą A lte H edw ig.

F ü rs tin P au lin e zob. H ohenlohe

G a rn c a rk a koło S ław kow a (D ąb ­ro w a G órnicza), ek sp loa tow ana w la ta ch 1873 (?)— 1875, n a leża ła do B ogusław a P rzybylskiego. P ro d u k ­c ja w 1875 r. 1600 t.

G e iä ll zob. P o lska

G en era ł Z aw adzk i w D ąbrow ie G órniczej, po w sta ła z k opalń rz ą ­dow ych Ł abęck i (zał. w 1865 r.) i N ow a (zał. w 1867 r.). K opaln ie te w 1876 r. zosta ły n a b y te w ra z z k o ­pa lń ią->K oszele w przez ro sy jsk ich oficerów P lem ian n ik o w a i R iesen - k a m p fa , k tó rzy w ydz ierżaw ili je T ow arzy stw u F rancusko -W łosk iem u D ąbrow skich K opa lń W ęgla. Od 1876 r. kopaln ie te połączono w jed en zak ład p ro d u k cy jn y pod naz­w ą N ów a-Ł abęck i. W 1884 r. od ­dano do u ży tk u now y szyb w ydo­byw czy P aryż , od k tó rego kop a ln ia o trzy m ała nazw ę P aryż . D aw na ko ­p a ln ia Ł abęck i była ek sp loa tow ana jak o odk ryw kow a do 1880 r.. a k o ­p a ln ia N ow a — do 1914 r. P rzy łą ­

45

czono do n ich rów n ież kopaln ię K oszelew . W 1942 r. kopaln ia zos­ta ła p rze ję ta p rzez koncern P reu s - sag, a od 1945 r. należa ła do D ąb­row skiego ZPW . W 1945 r. nadano je j nazw ę G enerał Z aw adzk i na cześć ów czesnego w ojew ody ś ląsko - -dąbrow skiego, A lek san d ra Z aw adz­kiego. k tó ry p racow ał w n iej jako g ó rn ik w la ta ch m iędzyw ojennych. W czerw cu 1945 r. przyłączono do n ie j kopaln ie -^F lo ra , —>M ars i n ie ­czynną kopaln ię —>Reden, a w 1958 r. odk ry w k ę B rzozow ica. P ro d u k c ja w 1900 'r. 448 744 t. w 1913 r. 660 332 t, w 1938 r. 670 443 t, w 1970 r. 2 035 993 t, w 19^9 r. 2 090 436 t.

G eorg zob. J e rzy

G co rg en flu r w M ikołow ie, is tn ia ­ła na te ren ach dz ierżaw ionych od księcia pszczyńskiego, ek sp loa tow a­n a w la ta ch 1872— 1873. P ro d u k c ja w 1872 r. 992 t, w 1873 r. 362 t.

G eorgine w N ow ym B y tom iu (R uda Śląska), nad. 22 X I/2 X I I 1825 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1841— — 1863. N ależała do nadleśniczego H arn ischa , p rzysięgłego górniczego S ta rck a i do m ia s ta B ytom ia, póź­niej w łaścic ie le zm ien iali się. W la ­tach 1870—1899 w iększość udziałów naby ła Jo an n a Schaffgo tsch , w la ­tach 1906—1907 k o p a ln ia p rzeszła w całości n a w łasność spółk i G rä f­lich Schaffgo tschsche W erke. P ro ­d u k c ja w 1845 r. (m aksym alna) 10,8 tys. t.

G ew alt w Z abrzu , nad . 4 V II /8 X 1856 r., na leża ła do G w idona H enc- kel von D o nnersm arcka i do d y re k ­to ra E d lera z Z abrza. W 1869 r. D onnersm arck k u p ił udz ia ł spadko­b ierców E dlera. W la ta ch 1881— — 1886 kopaln ia była eksp loa tow ana jako sam odzielny zak ład (m aksy­m alna p ro d u k c ja w 1886 r. 16 525 t). W 1900 r. zosta ła n ab y ta przez sk arb p ru sk i i w łączona do kopaln i -*B ielszpw ice.

G iesche zob. W ieczorek

G igan t w R okitn icy (Zabrze) — szyb głębokości 875 m, k tó rego b u ­dowę rozpoczęto w czasie I I w ojny

św iatow ej, a ukończono 4 X II 1953 r. P lan o w an y początkow o jak o o d ręb ­na kopaln ia R okitn ica II , od 3 1 X II 1953 r. zosta ł w łączony do kopaln i R okitn ica; od 1 X 1960 r. połączony z k o p a ln iam i M ikulczyce i R o k itn i­ca pod w spólną nazw ą-»M ikulczyce- -R okitn ica .

G iszow iec — o d k ry w k a p rzy ko- paln i-»W ieczorek , czynna w 1959 r. (p rodukcja 27 656 t).

G iszow iec I — u padow a przy ko- paln i-»W ieczorek , u ru ch o m io n a w 1959 r., z likw idow ana 1 V I 1966 r. P ro d u k c ja w 1965 r. 139 832 t.

G iszow iec I I — u padow a p rzy ko- paln i-> W ieczorek , u ru ch o m io n a w 1958 r., od m arca 196T r. połączona z upadow ą G iszow iec I. P ro d u k c ja w 1960 r. (m aksym alna) 21704 t.

G iszow iec IV — p ła tk a k o p a ln ia p rzy kopaln i-»W ieczorek , u ru ch o ­m iona w 1959 r., z likw idow ana1 V II 1970 r. w obec w y czerpan ia za­sobów. P ro d u k c ja w 1965 r. 165 453 t.

G le ichheit w B rzezince (M ysłow i­ce), zareze rw ow ana 15 I I I 1859 r. w dobrach m ysłow icko-katow ick ich . N ależała do W alesk i von T ie le - -W inck ler, a od 1890 r. do K a to w ic ­kiej S pó łk i A kcy jnej d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a . E k sp lo a to w an a w la ­ta ch 1877—1893 jako sam odzielna kopaln ia (p rodukcja m ak sy m aln a w 1891 r. 47 999 t), p rz y czym od 1890 r. w y b ie ra ła w ęgiel rów nież z pola u n ie ruchom ione j ko p a ln i L eo- pold ine, n astęp n ie zosta ła połączona z kopaln ią -»N ow a Przem sza .

G le iw itzer G ru b e zob. G liw ice

G liw ice w G liw icach , u tw orzona 26 V I 1901 r. przez połączenie 16 pól górn iczych n ad an y c h w la ta ch1873—1900, na leżących do W iliam a S u erm o n d ta z W rocław ia i k ilk u ­n a s tu p rzedsięb io rców z N adren ii. W 1909 r. 975 kuksów kop a ln i z a ­k u p ił k oncern h u tn iczy O bersch le- sische E isen in d u strie , a pozostałe 25 za trzy m ał W. S uerm ond t. W 1910 r. rozpoczęto b udow ę szybów , a w

46

1912 r . — w ydobyw an ie w ęgla. W 1914 r. udz ia ły firm y O bersch le- sische E isen in d u s trie zosta ły w y k u ­p ione przez spółkę a k cy jn ą O ber- schlesiche K oksw erke und C h em i­sche F a b rik en , k tó ra w 1923 r. w e ­szła w sk ład ko n cern u S cheringa. W 1932 r. koncern ten połączył się z Z ak ładam i B orsiga, w zw iązku z czym p row adzen ie kopaln i p rze ­ję ła spó łka a k cy jn a B orsig -K oks- w erke. N azw a kopaln i do 1945 r. G le iw itzer G rube, od 1945 r. G liw i­ce. W la tach 1945—1957 kopaln ia na leża ła do G liw ickiego ZPW , a od 1 IV 1957 r. — do Z abrzańsk iego ZPW . F ro d u k cja w 1913 r. 40 269 t, w 1938 r. 831 561 t, w 1970 r. 1 002 050 t, w 1979 r. 4 814 410 t.

G lück zob. E ugen iensg lück

G läckau f w D ziećkow icach (M y­słowice), nad . 25 V 1841 r., pow ięk ­szona 2 6 II 1867 r., ek sp loa tow ana od 1853 r. N ależała po połow ie do L uizy S u łkow skiej (potem do je j syna M aksym iliana L udw ika) i do w łaścic ie la m a ją tk u D ziećkow ice, A lek san d ra S ch re ibera . W 1852 r. kupiec Loebel D anziger k u p ił udz ia ł Sułkow skiego, w następ n y ch la ta ch w ystępu ją liczni d robn i w łaściciele. W 1855 r. w iększość udz ia łów w k o ­pa ln i naby ł kup iec w roc ław sk i, G i­deon G otard von W allen b e rg -P a ch a - ly. W 1892 r. kopaln ia zosta ła p rz e ­ję ta przez G w arec tw o C arlssegen i od tego czasu b y ła ek sp loa tow ana razem z kopaln ią C arlssegen. P ro ­d u k c ja w 1873 r. 55,6 tys. t.

. G lückh ilf zob. N ow a F rzem sza

G odulla w K ochłow icach (R uda Ś ląska), u tw orzona w czasie o k u p a ­c ji h itle row sk ie j .z daw nych k opalń spółki W irek K opaln ie , p rze ję tych p rzez k oncern Schaffgo tschów (Schaffgotsch B erg w erk sg ese llsch a tt m.b.H.). O bejm ow ała kopaln ię W i­re k (ponow nie u ruchom ioną w 1943 r.) oraz część daw nej kopaln i B ło­gosław ieństw o Boże (oprócz szybu Lech). Od 1945 r. kopaln ia W irek była czynna jako odrębny zakład, na pozosta łym obszarze górniczym zbudow ano kopalnię->-Nowy W irek.

G o ta rd (G o tthard ) zob. K a ro l w Orzegowi©

G ottesscgen zob. B łogosław ieństw o Boże

G o ttm itu n s zob. W aleska

G o ttm itu n sg ru b e zob. W aleska

G o ttv e rtra u w O rzeszu, nad . 30X1/15X11 1831 r., ek sp lo a to w an a z p rze rw am i w la ta ch 1832— 1859. N ależa ła do proboszcza Ju liu sza M archew ki z M ysłow ic, k tó ry sp rz e ­d a ł ją z ło tn ikow i Jan o w i Sengelino- w i i spedy to row i T om aszow i S ch u ­b e rto w i z G liw ic. W 1841 r. n ab y ł 120 kuksów kupiec S am uel T ra u - ben z G liw ic, a w 1855 r. — R obert Caro. z W rocław ia. P ozostałe 2 k u k ­sy na leża ły do rodz iny O lszow skich. W 1942 r . p rze ję ła kop a ln ię spółka G odula A.G-. P ro d u k c ja w 1857 r. (m aksym alna) 2,3 tys. t.

G o ttw a ld w D ębie (K atow ice), u tw orzona 22 X II 1906 r. z części po la górniczego k o p a ln ia K ról, e k s ­p lo a to w an a od 1905 r. razem z ko-. pa ln ią -^W ate rlo o i sąsiedn im i p o la ­m i górniczym i. N ależała do Szp ita la św iętego D ucha w B ytom iu i p a ra fii k a to lick ie j w C horzow ie o raz do in ­nych udziałow ców ko p a ln i W aterloo. W 1928 r. zosta ła w ydzierżaw iona p rzez spółkę ak cy jn ą H u ta P o k ó j. ' W 1931 r. dz ie rżaw ę p rze ję ło R u d z­k ie G w arec tw o Węglowre, k tó re s to p ­niow o w ykupyw ało u dz ia ły kopaln i. Od 1945 r. kop a ln ia n a le ża ła do K a ­tow ickiego ZPW . N azw a n iem iecka kop a ln i Em inenz, nazw a po lska do 1953 r. E m inencja , a od 17 I I I 1953 r. im ien ia K lem en ta G o ttw alda (G ottw ald). Od I I 1974 r. p rz y łą ­czono do n ie j kopaln ię->K leofas. P ro d u k c ja w 1913 r. 340 8521, w 1938 r. 663 495 t, w 1970 r. 1 072 075 t, w 1979 r. 2 797 331 1.

G ótza k o p a ln ia zob. L ib iąż

G rab cn F loetz zob. H ulczyńsk ie K opaln ie

G ra f A ndreas zob. A ndrze j w D ę­bow ej G órze

G ra f F ran z zob. H rab ia F ran c i­szek

G rä fin Jo h a n n a zob. B obrek

G rä fin L a u ra zob. C horzów

G rodziec w G rodźcu (Będzin), zbu­do w an a w la ta ch 1899— 1901 przez spó łkę a k cy jn ą G rodzieckie T o w a­rzystw o K opa lń W ęgla i Z ak ładów Przem ysłow ych (g łów nym i a k c jo n a ­riu szam i by li: książę G w idon H enc- k e l von D onnersm arck , E m anuel F r ied la e n d e r i S tan is ław C iecha­now ski), k tó ra n ab y ła część pól g ó r­niczych należących do S tan is ław a C iechanow skiego. Do 1938 r. k o p a l­n ia m ia ła nazw ę G rodziec II. W 1936 r. ku p iły ją Z ak ład y S o lvay w P o l­sce, na leżące do k a p ita lis tó w • b e l­g ijsk ich (por. G rodziec I). W czasie ok upacji h itle ro w sk ie j G rodziec ja ­ko -jedyna kop a ln ia w o k ręg u d ą b ­row sk im n ie zosta ła p rze ję ta przez k o n cern P reussag , lecz pozostaw ała pod zarządem kom isarycznym . Od 1945 r. k opa ln ia n a leża ła do D ąb­row skiego ZPW . P ro d u k c ja w 1913 r. 642 289 t, w 1938 r. 511 438 t, w 1970 r. 731 047 t, w 1979 r. 848 830 t.

G rodziec I w G rodźcu (Będzin), zał. w 1823 r. p rzez M aurycego K o­ssow skiego, w łaśc ic ie la m a ją tk u G rodziec, od 1842 r. m ia ła nazw ę B arb ara . W la ta ch czterdziestych X IX w . n ab y ł ją w raz z m a ją tk iem J a n C iechanow ski. Z budow ał now y szyb w ydobyw czy M aria, od k tó re ­go kop a ln ia o trzy m ała nazw ę M a­ria . W ystępow ała też pod n azw am i W aleria i W ładysław (od pól gó r­niczych na k tó ry c h b y ła u sy tu o w a ­na). O d czasu u ru ch o m ie n ia kopaln i G rodziec I I nazyw ano ją G ro­dziec I. W 1920 r. S tan is ła w C ie­chanow ski (syn Ja n a ) w ydzierżaw ił ją Z ak ładom Solvay, a w 1930 r. sp rzed a ł tem u koncernow i. Z ak łady S o lvay n ab y ły rów nież kopaln ię G rodziec II, w obec czego kopaln ię G rodziec I jak o zbędną u n ie ru ch o ­m iły w k w ie tn iu 1938 r. P ro d u k c ja w 1900 r. 24 660 t, w 1913 r. 62 322 t. w 1937 r. 110 238 t.

G rodzice I I zob. G rodziec

G ru d n a D olna — u padow a przy kopaln i-*S iersza , u ruchom iona w 1956 r., z likw idow ana w 1957 r. P ro ­du k c ja w 1956 r. (m aksym alna) 498 t.

G uido w Z abrzu , nad . 2 X 1855 r., n a leża ła do G w idona H enckel von D o n n ersm arck a i O bersch lesische E isen b ah n -G ese llsch a ft w e W rocła­w iu. E k sp loa tow ana re g u la rn ie od 1871 do 1386 r. (p rodukcja w 1873 r. 0.9 tys. t, w 1885 r. m ak sy m aln a 312 976 t). W la tach 1885—1887 zosta ­ła w ykup iona p rzez sk a rb p ru sk i i w łączona do kopalni->-Bielszowice. W 1922 r. znalaz ła się w niem iec­k iej części Ś ląsk a i od 1 1 1924 r. zosta ła w ydzierżaw iona (a n a s tę p ­nie p rzek azan a n a w łasność) p ru ­sk iem u koncernow i p aństw ow em u P reussag . W 1928 r.. szyby Guido zosta ły un ieruchom ione . O becnie je s t to k opa ln ia dośw iadczalna^-M -300.

G ü n th e r zob. Z iem ow it

G u t G lück w Św iętochłow icach (kolonia Zgoda), n ad . 3 0 V II/6 V II[ 1823 r., n a leża ła w połow ie do m ia s­ta B ytom ia, re sz ta kuksów b y ła w łasnością k ilk u osób. W 1832 r. nadleśniczy G w idona H enckel von .D onnersm arcka k u p ił 20,5 kuksów , k tó re p rzeszły później n a w łasność D onnersm arcków . R esztę kuksów n ab y ł w la ta ch 1837—1838 F ra n c i­szek W inck ler, od k tó rego odkup ił je w 1839 r. K aro l G odula (później udziały te p rzeszły n a w łasność J o ­anny Schaffgo tsch , a n a s tęp n ie — Z ak ładów Schaffgotschów ). K opaln ię eksp loa tow ano w la ta ch 1823— 1828 jako sam odzielny zak ład , a później od Jat s iedem dziesią tych razem z kopaln ią D eu tsch land . P ro d u k c ja w 1828 r. 5 tys. t.

G ute A m alie w Jan o w ie (K atow i­ce), nad . 7/20 V I I 1831 r., e k sp lo a to ­w an a od 1834 r. N ależa ła w połow ie do A lek san d ra M ieroszew skiego i późniejszych w łaścic ie li dom inium m ysłow ickiego. W łaścicielem d rug ie j połow y by ł F e rd y n a n d M üller, n a ­stępnie, od 1832 r. kup iec A rno ld L üschw itz z W rocław ia, od 1870 r. zaś kup iec E liasz S achs z K atow ic.

4 S ło w n ik h is to ry c z n y k o p a lń .. 49

W la ta ch 1889— 1895 całość u d z ia ­łów p rz e ję ła K a to w ick a S półka A k­cy jn a d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . Od la t s iedem dziesią tych kopaln ię eksp loa tow ano razem z k opa ln ią -* M ysłow ice. P ro d u k c ja w 1856 r. (m aksym alna) 10,9 tys. t.

G ute E in igkeit w D ębieńsku (Lesz­czyny), nad . 30 XI/13 X II 1828 r., ek s­p loa tow ana w la ta ch 1829—1873. N a­leżała do kupca M ateusza P ru so w - w skiego, spadkobierców F ran c iszk a G allego i pom ocnika ap te k a rza L u d ­w ika Segetha. W la tach 1832—1835 połow a kopaln i p rzeszła n a w ła s ­ność J o h n a B aildona i jego żony (z dom u Galii), następn ie , k u p ili ją A n ton i i E m ilia G em anderow ie (po k tó ry ch odziedziczył kop a ln ię A lfons Lucas), a w 1896 r. n a b y ła ją spół­k a V ere in ig te K önigs- un d L a u ra ­hü tte , k tó ra eksp loa tow ała ją razem z kopaln ią-^D ębieńsko . P ro d u k c ja w 1873 r. 8,8 tys. t.

G ute E rw ar tu n g w Jan o w ie (K a­towice), nad . 13/24 V II 1824 r., ek s­p loa tow ana z p rze rw am i w la ta ch 1825—1877. N ależa ła do A rno lda L üschw itza z W rocław ia i do dom i­n ium m ysłow ickiego. W 1870 r. udział L üschw itza n a b y ł 'k u p ie c E liasz Sachs z K atow ic, w la ta ch 1889—1895 k opa ln ia p rzeszła n a w ła s ­ność K atow ick iej Spółk i A kcy jnej d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . P ro d u k ­c ja wT 1828 r. (m aksym alna?) 6,2 tys. t.

G ute H offnung zob. J a n in a

G ute N ach b arsch aft w D ębieńsku (Leszczyny), nad. 10/25 V 1831 r.,eksp loa tow ana z p rze rw am i w l a ­tach 1831—1856 (p rodukcja 200—800 t rocznie). N ależa ła do b u rm istrza A ntoniego Żelasko z R ybn ika , sp ad ­kobierców F ran c iszk a G allego i in ­nych udziałow ców . W la tach 1832— —1835 połow ę udziałów naby ł Jo h n Baildon, w la ta ch 1853— 1858 w y k u ­pili kopaln ię A n ton i i E m ilia G e­m anderow ie, a w 1891 r. odziedzi­czył ją A lfons L ucas. W 1896 r. k u ­p iła ją spółka V erein ig te K önigs­und L a u rah ü tte , k tó ra ek sp loa tow a­ła ją ra zem z kopaln ią->D ębieńsko.

G ute S ch iffa h r t zob. W alen ty

G ute Z u flu ch t w M ałej D ąbrów ce (K atow ice), nad . 30 V III/14 IX 1828 r.- eksp loa tow ana w la ta ch 1844— —1885. N ależa ła w połow ie do R hein - babenów , d ru g a połow a b y ła w ła s ­nością k ilk u p rzedsięb io rców (m.in. p asto ra N agło i a p tek a rza C ochlera z T arn o w sk ich Gór). W 1892 r. k s ią ­żę H ugon zu H ohen lohe-O ehringen n ab y ł udz ia ł R heinbabenów , a n a s-

- tępn ie dalsze kuksy , ta k że dyspo­n o w a ł w iększością udziałów . U działy te zosta ły p rze ję te w 1905 r. przez Zakłady. H ohenlohego. P ro d u k c ja w 1873 r. 24 tys. t.

G u te r A lb e rt w Jan o w ie (K ato­wice), nad . 1/15 IX 1839 r., ek sp loa to ­w an a od la t sześćdziesiątych. N a­leżała do W. S ch n e id e ra (61 k u k ­sów) i do M arii W inck lerow ej (61 kuksów ). W la ta ch 1860—1865 w y ­k u p iła kopaln ię firm a G eorg von G iesches E rben , k tó ra w 1883 r. w łączy ła ją do ko p a ln i G iesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 1,3 tys. t.

G ü ttm an n sd o rf w Ś w ię toch łow i­cach, nad . 19/29 X 1838 r., n a leża ła po połow ie do W incentego von H ochberg (w łaścic ie la d ób r M okre) i m ia s ta B ytom ia, późn iej udziały zakup ili liczn i w łaścic ie le. W 1869 r. G w idon H enckel von D onner- sm arck k u p ił 81.5 kuksów , w 1874 r. dalsze 20,5 kuksów , a w 1898 r. resztę . K o p a ln ia była ek sp loa tow ana w la ta ch 1841— 1845 jak o sam odziel­ny zak ład (m aksym alna p ro d u k c ja w 1843 r. 4,7 tys.t), a później, od la t s iedem dziesią tych , ra z em z kopaln ią D eu tsch land .

G zichów zob. Z ygm unt

H alem ba w H alem bie (R uda Ś ląs­ka), rozpoczęta w okresie okupacji h itle ro w sk ie j (zgłębiono szyb 90 m), zb udow ana w la ta ch 1950—1957, od­d an a do eksp lo a tac ji 1 V II 1957 r. N ależała do B ytom skiego ZPW . P ro ­d u k c ja w 1970 r. 2 403 312 t, w 1979 r. 4 505 460 t.

H a lin a w N iw ce (Sosnowiec), e k s ­p loa tow ana w la ta ch 1915—1930 na po lu górn iczym dzierżaw ionym od

50

T ow arzy stw a K opa lń i Z ak ładów H u tn iczych Sosnow ieckich . D zier­żaw cą b y ła spó łka, do k tó re j n a le ­żeli m .in. A. M odzelew ski, inż. W. F ilipczyńsk i, M. W olny. P ro d u k ­cja w 1928 r. (m aksym alna) 84 449 t.

H a lin a zob. Szczęście A ntoniego

H a m ste r w M ikołow ie, is tn ia ła na te re n a ch dz ierżaw ionych od księcia pszczyńskiego w la ta c h 1872— 1875. P ro d u k c ja w 1873 r. 11591.

H an k a — o d k ry w k a p rzy kopaln i -> B olesław Śm iały , u ru ch o m io n a w 1956 r., z likw idow ana w 1958 r. P ro d u k c ja w 1957 r. (m aksym alna) 78 086 t.

K an k a — o d k ry w k a p rzy kopaln i ->M urcki, u ruchom iona w 1956 r., z likw idow ana w lu ty m 1960 r. P ro ­d u k c ja w 1958 r. (m aksym alna) 37 790 t.

H a n k a w S ti'zem ieszycach W iel­k ich (D ąbrow a G órnicza), ek sp lo a ­to w an a w la ta ch 1925—1935, po­czątkow o pod n azw ą N ep tun n a s tę p ­n ie (od 1 1 1928 r. do 30 1X 1934 r.) pod nazw ą W iesław a. Is tn ia ła na po lach górn iczych dzierżaw ionych od T ow arzystw a A kcyjnego K opalń W ęgla F lo ra . D zierżaw cą by ł p o ­czątkow o F ran c iszek K icel, k tó ry w 1928 r. p rz y ją ł do spółki P io tra U rbańczyka . P ro d u k c ja w 1929 r. (m aksym alna) 26 135 t.

H an k a Saw icka — upadow a przy k opaln i-» Jaw o rzn o , u ruchom iona w 1959 r., z likw idow ana w 1972 r. Do 2 9 II 1968 r. n azy w ała się A dam . P ro d u k c ja w 1970 r. (m aksym alna) 248 529 t.

H a rce rsk a zob. L en in

H arm o n ia w C zerw ionce (Lesz­czyny), nad . 20 XI/23 X II 1838 r., po­w iększona 4X11 1855/30X 1856 r . i 11 II 1867 r., ek sp lo a to w an a w la ­ta ch 1855—1873. N ależa ła do A n to ­niego K lau sy i W ilhe lm a S chneide­ra , w la ta ch 1853— 1856 zak u p ił ją K aro l K uh, w 1895 r. — Jo an n a Schaffgotsch , a w 1897 r. — spółka

V ere in ig te K önigs- un d L a u ra h ü tte . Później pole ko p a ln i ek sp loa tow a­no razem z k o p a ln ią—>Dębieńsko. P ro d u k c ja w 1873 r. 9 tys. t.

H aup tsch lü sse le rb sto llen — szto l­n ia m iędzy Z ab rzem a C horzow em długości 14 210 m, zbudow ana w l a ­tach 1800—1868 przez w ładze p ru s ­kie d la odw odnien ia k o p a lń gó rn o ­ś ląsk ich ; od 1875 r. zarzucona.

H edw ig zob. F ü rs tin H edw ig i N eue H edw ig

H cdw igsw m isch zob. P stro w sk i

H eilige D rei K önige zob. W irek

H ein itz zob. R ozbark

H ein rich Ju liu s zob. Leo

K e in rich sfreu d e zob. P ia s t

H e inrichsg lück , H ein richsg lück l i ,III zob. Szczęście H en ry k a

H ein richs Seegen zob. H ulczyń- sk ie K opaln ie

H elena w N iw ce (Sosnowiec), e k sp lo a to w an a w la ta ch 1900—1937 na polach górniczych d z ie rżaw io ­nych od T ow arzy stw a K opalń i Z a ­k ładów H utn iczych Sosnow ieckich. K opaln ię dz ierżaw iła początkow o rodzina Żm igrodów , p rzy czym jako fo rm aln i dz ierżaw cy w y stępow ali ko lejno : M. Żołędziow ski, n astęp n ie T. W aligórski, od 1911 r. zaś S. Szo­n e rt i J an T rep k a . W 1929 r . p rz e ­ję ła dzierżaw ę spó łka z ograniczoną odpow iedzialnością „H elena”, k tó re j g łów nym i udz iałow cam i by li: S a lo ­m on Ł aznow ski, M oszek Szpiro i M ordka H am b u rg ie r. W 1933 r. spółka ta zb an k ru to w ała , a d z ie r­żaw ę p rz e ją ł w 1934 r. J a k u b R ech - nic. P ro d u k c ja w 1913 r. 9705 t, w 1935 r . (m aksym alna) 101 541 t.

H elena w R adziszow ie (Skaw ina), zał. w 1803 r. p rzez Ignacego P o ­tockiego i V an d e r S ch ildena, w k ró tce z likw idow ana.

H elena zob. Jaw orzno

51

H elene w C zerw ionce (Leszczyny), nad . 28 VII/11 V III 1840 r., ek sp loa­to w an a w 1856 r.‘ (w ydobycie około 860 t). N ależała do J o h n a B aildona i jego żony H eleny. W 1852 r. n a ­by li kopaln ię A n ton i i E m ilia G e- m anderow ie, w 1891 r . odziedziczył ją A lfons Lucas, a w 1896 r. k u ­p iła ją spó łka V ere in ig te K önigs­un d L au rah ü tte , k tó ra eksp loa to ­w ała ją razem z k o p a ln ią—>D ębień- sko.

H en rie tte w B ielszow icach (R uda Śląska), nad . 16 II 1794 r. (zgłoszona w 1787 r . pod nazw ą—»D orothea), pow iększona 17/24111818 r., 10/22X1 1826 r., 201X 1831 r. i 3/17 II 1849 r. E ksp loa tow ana z p rze rw am i od 1787 r. do 1870 r. N ależa ła początkow o do baronów von W ilczek, n astęp n ie do h rab iów B obrow skich . W 1841 r. k u p ił ją W ilhelm Schneider, w 1844 r. połow ę udzia łów n ab y ł A l­b e rt von Sa llaw a, w la ta c h 1851— — 1854 w y k u p ił kopaln ię G ustaw von K ram sta . W 1902 r. naby ła ją od spadkobierców K ram sty Jo a n n a Schaffgotsch i od tego czasu pole H en rie tte było ek sp loa tow ane przez kopaln ię L ith an d ra . P ro d u k c ja w 1861 r. (m aksym alna) 11,4 tys. t.

H en ry k w O strow ach G órniczych (Sosnowiec), na leża ła do W arszaw s­kiego T ow arzystw a K opalń W ęgla i Z ak ładów H utn iczych , ek sp lo a to ­w an a w la ta ch 1923— 1924. P ro d u k ­c ja w 1923 r. (m aksym alna) 813 t.

H en ry k zob. P ia s t

H e rm an koło S ław kow a (D ąbrow a G órnicza), zgłoszona w 1872 r. przez B ogusław a P rzybylskiego, w 1878 r. k up iona przez Ju liu sz a A leksand ra , eksp loa tow ana w la ta ch 1880— 1890. P ro d u k c ja w 1885 r. 690 t.

H erm annsg lück w C hełm ie (M ys­łowice), -nad. 22 X/5 X I 1846 r., ek s­p loatow ana w la ta ch 1847—1848. N ależała do kupca H e rm an a M ülle- ra , kupca Z ygfryda G uradze, k a s je ­ra Ja n a S chw erd tfege ra i innych przedsiębiorców . W la ta ch 1899— —1G01 w iększość udzia łów naby ł F ranc iszek H u b e rt von T iele -W in -

ck ler. W 1923 r. u dz ia ły te p rzeję ło G órnośląsk ie T ow arzystw o A kcy jne d la G ru n tó w i K opalń w M ysłow i­cach. k tó re je d n a k n ie pod jęło ek s­p loa tacji. P ro d u k c ja w 1848 r. około 640 t.

K erzogin A u guste w Ł aziskach Ś red n ich (Ł aziska G órne), nad . 15/26 V 1843 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1855—1861. N ależa ła po połow ie do Ignacego E isen eck era i księcia pszczyńskiego, później n astępow ały zm iany w łasnościow e (por. T reu e C aroline). W 1883 r. n ab y ł ją h u r ­tow n ik w ęglow y K aro l O berm ayer z W iednia. P ro d u k c ja w 1858 r. (m aksym alna) 6,4 tys. t.

H ieron im w D ąbrow ie G órniczej, zał. w 1867 r. p rzez p ań stw o w e w ła ­dze górnicze (nazw a na cześć H ie ­ro n im a Ł abęckiego); w ty m sam ym roku zosta ła połączona z p aństw ow ą k opa ln ią Szum an (zał. w 1864 r.). W 1870 r. obie kop a ln ie zosta ły un ieruchom ione na sk u tek silnego n ap ływ u w ody i złej jakośc i w ęgla. W la ta ch 1881—1885 w znow iło eks­p lo a tac ję kopaln i H ie ron im T ow a­rzystw o F rancusko -W łosk ie D ąb­ro w sk ich K opa lń W ęgla, k tó re w 1878 r. p rze ję ło ją ra zem z innym i zak ład am i rządow ym i (por. K osze- lew i G en era ł Z aw adzki). P ro d u k ­c ja w 1868 r. 4 tys. i (w 1864 r. p ro d u k c ja sam ej ko p a ln i Szum an 9 tys.,t). W la ta ch 1916—1924 dz ierża­w ili kopaln ię sztygarzy J a n W in­n ick i i A. Sk iba, k tó rzy w 1922 r. osiągnęli p ro d u k c ję (m aksym alna) 16 193 t.

H illeb ran d zob. Lech

H ohenlohe w W ełnow cu (K ato­wice), u tw orzona 13 IV 1869 r. przez połączenie k opalń i pól górniczych: —̂ Caroline, H ohenlohe (nad. 14/26 VI 1805 r., pow iększona 9 X I 1824 r., e k sp loa tow ana od 1823 r.), M aria (nad. 24 IV/2 V 1829 r., ek sp lo a to w a­n a od 1829 i\), A ugust (nad. 2 4 I I II /2 IV 1834 r., pow iększona 9 X II 1867 r. ek sp loa tow ana od 1866 r.), A lfred (nad. 24 III/2 IV 1834 r., pow iększona 9 X II 1867 r., ek sp lo a to w an a od 1865 r.) i H iitte (nad. 5 /14IV 1842 r.).

52

W szystk ie kopaln ie na leża ły do k s ią ­żą t zu H ohen lohe-O ehringen . P o łą ­czona kop a ln ia dz ie liła się na 2 zak ­ład y p rodukcy jne : A lfred i F ü rs tin f a u l in e (P au lina), k tó ry ch nazw y pochodziły od szybów w ydobyw ­czych. W 1905 r. kop a ln ia przeszła n a w łasność Z ak ładów H ohenlohego, w 1623 r. przyłączono do n ie j kopal­n ię C hassee-F anny , (połączona ko­p a ln ia m ia ła nazw ę H o h en lo h e-F an - ny), a 31 I I I 1933 r. zosta ła u n ie ru c h o ­m iona. N azw ę n ieczynnej kopaln i zm ieniono 4 IV 1936 r. n a W ełno- wiec\ P ro d u k c ja w 1873 r. 411,4 tys. t, w 1913 r. 149 197 1.

H o h en lohe-F anny zob. H ohenlohe i F an n y

H ohenzo llern zob. Szom bierk i

H o n o ra ta w O rzeszu, nad . 22 1/6 II 1841 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch1870—1875. N ależa ła do F ran c iszk a W inck lera, w 1873 r. przeszła na w łasność spółk i ak cy jn e j O bersch le- s ische A.G. fü r K ohlenbergbau , w 1876 r. w łączono ją do kópalni-V V e- re in ig te F ried rich u nd O rzesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 22 308 t.

H oym zob. Ignacy

H oym zob. T adeusz w S trzyżo- w icach

H o y m -L au ra zob. Ignacy

H rab ia F ranc iszek w R udzie Ś ląs­k ie j. odłączona 15 I I I 1912 r. od k o ­p a ln i W olfgang, na leża ła do B alles- trem ó w (73.6 kuksów ) i do R u ffe - rów (48,4 kuksów ). Od 1 1 1926 r. do 1 I V 1929 r. ponow nie połączona z kop a ln ią W olfgang. W 1928 r. k u p iła ją spó łka ak cy jn a H u ta P o ­kó j, a w 1931 r. — R udzk ie G w a­rec tw o W ęglowe. N iem iecka nazw a ko p a ln i G ra f F ran z . Od 1 V III 1931 r. w łączono ją do kopaln i W olfgang-W aw el. P ro d u k c ja w 1913 r. 92 984 t.

H rab ia F ry d e ry k zob. F ry d ery k

H rab ia R en ard zob. R enard

H rab in a L a u ra zob. Chorzów

H ru z ik w Jaw o rzn ie , zał. w 1805 r. przez u rz ęd n ik a k am era ln eg o H ru - zika, u n ieruchom iona w 1809 r. V/ 1816 r. p rze ję ta p rzez w ładze W ol­nego M iasta K rak o w a w raz z pa ­ro m a innym i n ieczynnym i k o p a ln ia ­m i (m. in. z kop a ln ią L udw ika , u - n ie ruchom ioną w 1814 r. z pow odu pożaru) i później eksp lo a to w an a jak o odk ryw ką.

H u b ertu s — o d k ry w k a p rzy ko- nalni-VW esoła, u ruchom iona w 1957 r., ek sp lo a to w an a do 1959 r ; P ro ­du k c ja w 1958 r . 76 768 t.

Hugo, H ugo-Z w ang zob. W irek

H ulczyńskic K opaln ie (H ultech i- n e r G ruben) w re jo n ie P ietrzkow ic , H ulcżyna, K obłow a i Szulerzow ic (Czechosłow acja), ek sp loa tow ane od 1780 r. O bejm ow ały kopa ln ie : J u ­liane (nad. 2 6 II 1782 r., pow iększo­n a 10 1 1867 r.), T h a l F loetz (nad. 14/29I V 1812 r.), E in siede l F loetz(nad. 26 V 1799 r., pow iększona 10 I 1867 r.). T h eres ien F loetz (nad. 26 V 1799 r., pow iększona 5 1 1867 r.), S to l­len F loetz (nad. 12/27 IV 1803 r., po­w iększona 5 1 1867 r.). Schw ebendes F loe tz (nad. 12/27 I I I 1803 r.), N eue F loetz (nad. 12/27 IV 1803 r., pow ięk ­szona 9 1 1867 r.), G rab en F loetz (nad. 11/18 I I I 1817 r., pow iększona 8 I 1867 r.), W ilhelm (nad. 9/19 X I I 1815 r., pow iększona 2 6 X /1 6 X I 1842 r. i 20 X1 1866 r.), E rn s t (nad. 9/19 XIT 1815 r.), P h ilip in e (nad. 19 X II 1805 r., pow iększona 9 1 1867 r.), Jo h an n e s (nad. 19 X II 1805/28 1 1806 r., pow ięk ­szona 14/23 IX 1830 r.), F e rd in a n d ­sg lück (nad. 13/28 I I I 1830 r.), D re i­fa ltig k e it (nad. 19/29 X 1838 r., po­w iększona 8 1 1867 r.), R eiches F lo ­etz (nad. 27 1/16 I I I 1806 r., pow ięk ­szona 27 VI/9 V II 1828 r.), E uphe- m iens H offnung (nad. 22/30 V I I 1842 r., pow iększona 2 1 X I 1866 r.), C a­ro line A n n a (nad. 25 V/14 V I 1844 r., pow iększona 21 1 1866 r.), F r ie d e r i­ke A uguste (nad. 24IV /5V 1845 r., pow iększona 20 X I 1866 r.) i U n v e r­h o ff t I I (nad. 28 I I 1865 r., pow ięk ­szona 10 1 1867 r.) oraz z likw ido­w an e w k ró tc e po założeniu k o p a l­n ie N an ette .(-lub E ichendorf, nad. w 1787 i*.) i • C lem en tine (nad .’ w

53

1805 r.). K opaln ie te należa ły do m iejscow ych obszarn ików . W 1844 r. z ak u p ił je w ra z z dobram i hu lczyń- sk im i b a ro n R otschild , k tó ry 23 V III 1873 r. p rzep row adził ich połącze­n ie pod nazw ą H u ltsch in er G ruben . P óźn iej nadano jeszcze w ty m re jo ­n ie po la górnicze R otschild (nad. 30 I I I 1874 r.), F ran z (nad. 9 V II 1892 r.) i F an n y (nad. 25 V 1898 r.). W la tach 1870—1895 kopaln ie hu lczyń - sk ie dz ierżaw ili w iedeńscy h u rto w ­nicy w ęglow i, b rac ia G u tm ann , w 1895 r. zakup iło je W itkow ickie G w arectw o G órnicze i H utn icze W itkow icach (na M oraw ach). W 1919 r. kopaln ie te w raz z ok ręg iem hu lczyńsk im zosta ły p rzyłączone do Czechosłowacji. P ro d u k c ja w 1873 r. 17,7 tys. t, w 1913 r. 630 800 t.

H u ta L a u ra zob. Siem ianow ice

H ü tte zob. H ohenlohe

Id a w O rzeszu, n ad . 26X1/12 X II 1829 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1830—1842. N ależa ła do sp ad k o b ie r­ców K aro la W ojskiego (61 kuksów), C. F. S ta rk a i innych p rzed sięb io r­ców;- później w iększość udziałów m ia ł F ranc iszek W inck ler. a n a s tę p ­n ie Jo an n a Schaffgotsch . P ro d u k c ja w 1841 r. (m aksym alna) około 1 tys. t.

Ignacy — upadow a przy kopaln i -^-Jaworzno, u ruchom iona w 1957 r., z likw idow ana 1 X 1960 r. P ro d u k c ja w 1959 r. (m aksym alna) 49 071 t.

Ignacy — odkry w k a p rzy kopaln i -»Jaw orzno , u ruchom iona w 1962 r., z likw idow ana 1 X 1964 r. P ro d u k c ja w 1960 r. (m aksym alna) 23 535 t.

Ignacy w N iew iadom iu (R ybnik), założona w 1792 r. przez K am erę W ojenno-D om in ialną w e W rocław iu i podporządkow ana początkow o U rzędow i H u tn iczem u w R ybniku, a od 1810 r. państw ow ym w ładzom górniczym , eksp loa tow ana z p rz e r­w am i od 1792 r. W 1834 r. naby ł ją ra d ca C uno z R aciborza, k tó ry 25 1 ÜI 1835 r. przyłączył do n ie j ko­p a ln ię S y lw ester (eksp loatow aną od 1832 r.). Po 1840 r. przyłączono do n ie j pole górnicze B ir tu lta u (zgło­

szone w 1838 r.), a 30 X II 1870/11 IX 1871 r. k opa ln ię L a u ra (zgłoszoną w 1840 r). W 1890 r. w iększość u d z ia ­łów kopaln i n ab y ł książę H ugon zu H ohen lohe-O ehringen , a w 1914 r. p rze ję ło ją C zern ick ie T ow arzystw o W ęglowe. K opaln ia eksp lo a to w an a ra zem z k o p a ln ią -» C aro lu s i polem górniczym O m er P asch a (nad. 19 V III 1857 r.). W 1940 r. p rz e ją ł ją k oncern H e rm an n G óring, od 1945 r. n a leża ła do R ybnickiego ZPW . od 1 1 1968 r. w łączono ją do kopaln i -»R ydułtow y. N azw a kopaln i do 1871 r. o raz w la ta ch 1922—1936 i 1939—1945 Hoym , w la ta c h 1871— — 1922 H o y m -L au ra , od 4 IX 1936 r. Ignacy . P ro d u k c ja w 1873 r. 23,3 tys. t, w 1913 r. 185 009 1. w 1938 r. 426 602 t, w 1965 r. 890 395 t.

Ignacy zob. M ortim er

Ik sk u l zob. U exku ll

I r e n a w N iw ce (Sosnowiec), ek s­p loa tow ana w la ta ch 1915—1924 na po lach górniczych dzierżaw ionych od T ow arzystw a K opalń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow ieckich. D zier­żaw cam i by li inżyn ierow ie S tan is ­ław K no the i Józef P rzedpe łsk i P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 69 644 t.

Izabela w S ierszy (T rzebinia), zał. w 1808 r. przez k siężnę Izabelę L u - bom irską, zatop iona w 1816 r. W 1817 r. p rzeszła w raz z dob ram i tenczyńsk im i na w łasność Potockich. W la ta ch 1823—1826 zosta ła p o n o w ­nie u ruchom iona . Około 1860 r. z li­kw idow ano ją i w 1861 r. założono n a je j m ie jscu kopaln ię N ow a Iz a ­bela, do k tó re j w 1868 r. p rzy łą ­czono k opa ln ię E lżb ie ta (pod w sp ó l­ną nazw ą E lżb ie ta -Izabe la), a w 1882 r. — kopaln ię A dam . W la tach 1854— 1874 kopaln ię eksp loa tow ała spółka, do k tó re j należeli Potocki i b rac ia R au, n astęp n ie kopaln ia p rzeszła znow u n a w łasność P o toc­kich. W 1884 r. oddano do u ży tk u now y szyb w ydobyw czy A rtu r , od k tó rego k o p a ln ia o trzy m ała nazw ę A rtu r . Szyb Izabela un ieruchom iono w 1890 r. P ro d u k c ja od połow y X IX w . 20—60 tys. t rocznie.

54

J a c e k w B obrku (Sosnowiec), zał. w 1806 r . jako k o p a ln ia o d k ry w ­kow a, w 1836 r. p rz e ję ta od p ry ­w atnego w łaśc ic ie la p rzez B an k P olski, n a s tęp n ie przez sk a rb p a ń ­s tw a, eksp lo a to w an a do 1860 r. W ystępu je też pod nazw ą Bobrek. P ro d u k c ja w 1837 r. ra z em z ko - p a ln ią^ -M au ry cy 11 tys. t.

Jacek-R udolf zob. K ościuszko

Jadw iga w N iw ce (Sosnowiec), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1907—1921 (z p rze rw am i) n a po lu górn iczym E dw ard , dzie rżaw ionym od T ow a­rzy s tw a K opalń i Z ak ładów H u tn i­czych Sosnow ieckich . D zierżaw cą by ł z iem ian in S tan is ław M odzelew ­sk i (od 1906 r.), k tó ry w 1915 r. od­s tą p i ł dz ie rżaw ę sw o jem u synow i W łodzim ierzow i. Od 1917 r. k o p a l­n ia w y stęp u je pod nazw ą Jad w ig a II . P ro d u k c ja w 1919 r. 48 352 t.

Jadwiga zob. K lim ontówJad w ig a zob. P stro w sk iJadw iga zob. Szczęście LuizyJadw iga II zob. Jad w ig a w N iw ce

Jagódka w D obieszow icach (Bob­row nik i), ek sp lo a to w an a w 1937 r., na leża ła do W. G ierka . P ro d u k c ja 101 t.

Jakob w Jan o w ie M iejsk im (M ys­łowice), nad . 17 11/19 I I I 1840 r., ek s­p lo a to w an a od 1851 r. N ależa ła w połow ie do M arii W inck lerow ej, w d ru g ie j połow ie do D an iela H en ry k a D alibo ra z W ełnow ca i do W ojcie­cha D udzika. W la tach 1880—1896 w ykup iona w całości przez T iele - -W inck le rów i p rzek azan a K atow ic­k ie j Spółce A kcy jnej d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . B yła eksp lo a to w an a do 1901 r. w raz z dz ie rżaw ionym i częś­c iam i sąsiedn ich pól górniczych, n astęp n ie un ieruchom iono ją , a je j pole w łączono później do kopaln i -»R eserve . P ro d u k c ja w 1873 r. 27 950 t (w 1894 r. m aksym alna 78 097 t).

Jakub — p ły tk a kop a ln ia p rzy kopaln i-»W ieczorek , czynna w la ­tach 1957— 1959; w ydobycie w 1958 r . (m aksym alne) 8392 t.

J a k u b w G rabocin ie (D ąbrow a G órnicza), n a leża ła do W arszaw s­kiego T o w arzy stw a K opalń W ęgla i Z ak ładów H utniczych. E k sp lo a to ­w ana jak o p ły tk a k opa ln ia w la ­tach 1880—1884 (Ja k u b I) i 1908— —1910 (Ja k u b II), n a stęp n ie po łą­czona z kopaln ią -»K azim ierz . We w rześn iu 1924 r. zosta ła ponow nie w yodrębn iona , a od 25 X I 1926 r. w ydzierżaw iona spółce K no the i H łasko (u tw orzonej w m a ju 1925 r.; w spó ln icy : S tan is ław K nothe, B ro­n is ław H łasko, od 1930 r. zaś ró w ­nież B ron is ław K no the i M aksym i­lia n Skotnicki), k tó ra eksp loa tow ała ją do końca 1935 r. P ro d u k c ja w 1926 r. (m aksym alna) 182 831, t.

Jakub w M ilow icach (Sosnowiec), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1901—1908 na po lu górn iczym dzierżaw ionym od T o w arzy stw a K opalń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow ieckich. D zier­żaw cą by ł początkow o M arceli S te rn ick i, a od 1904 r. K. P łodow - ski. P ro d u k c ja w 1906 r. (m aksy ­m alna) 25 113 t.

Jakub I i II zob. J a k u b w G rab o ­cin ie

J a n w D ąbrow ie G órniczej (dziel­n ica S ta ra D ąbrow a), zał. w 1874 r. p rzez w arszaw sk iego k upca F r a n ­ciszka Ł ap ińsk iego i jego w sp ó ln i­ków . W 1887 r . w iększość udziałów przeszła na w łasność W siew ołoda Is to m in a i N ark iew icza, a od 1894 r. kop a ln ia n a leża ła do h rab ió w W a­lew skich . W 1909 r. zosta ła zato ­p iona przez w odę ze s ta ry ch zro­bów , w 1914 r. naby ło ją z licy tacji T ow arzystw o F lo ra-> F lo ra . P ro d u k ­c ja w 1897 r. (m aksym alna) 92 3251, w 1900 r. 63 124 t.

Jan w K atow icach — zak ład doś­w iadcza lny przy ko p a ln i W ieczorek, u tw orzony 1 1 1969 r. w celu p ro ­w adzen ia p rób i dośw iadczeń z za­k re su now oczesnych m etod eksp loa­tac ji, kom pleksow ej au to m aty zac ji oraz now ych m etod o rg an izac ji i za ­rządzan ia . Od 3 0 IX 1969 r. p rz e k a ­zan y G łów nem u In s ty tu to w i G ór­n ic tw a , a I I 1976 r. w łączony do k o p a ln i—̂ W ieczorek. P ro d u k c ja w 1975 r. 508 775 t.

55

J a n — upadow a przy kopaln i -»K om una P a ry sk a , u ruchom iona w 1954 r., z likw idow ana 1 VI 1966 r. P ro d u k c ja w 1960 r. (m aksym alna) 131 832 t.

J a n II — upadow a p rzy kopaln i -»K om una P ary sk a , u ruchom iona w 19G9 r., z likw idow ana w 1961 r. P ro d u k c ja w 1961 r. (m aksym alna) 2919 t.

J a n II w S trz jrżow icach (Psary), należa ła do G w arec tw a H ra b ia R e­n ard ; eksp loa tow ana w la ta ch1901—1902, później zosta ła połączo­na z k o p a ln ią ^ A n d rz e j II . P ro d u k ­cja w 19C2 r. (m aksym alna) 597 t.

J a n K a n ty zob. K om una P a ry sk aJ a n in a w L ibiążu , zbudow ana w

la ta ch 1905—1912 (p rodukcja od 1907 r.) przez k a p ita lis tó w fra n c u s ­kich, k tó rzy w 1906 r. założyli spół­kę akcy jną C om pagnie G alic ienne de M ines (G alicy jsk ie T ow arzystw o Górnicze) z siedzibą n a jp ie rw w Paryżu , a później w L ib iążu . W czasie okupacji h itle ro w sk ie j k o p a l­n ia zosta ła p rz e ję ta p rzez spółkę F ü rs te n g ru b e G .m .b.H. i m ia ła n az ­w ę Jo h an n a (1942—1943), a n a s tę p ­nie G u te H offnung (1943— 1945). Od 1945 r. należa ła do K rakow skiego ZPW, a od 1 1 1947 r. do Jaw o rz - n icko-M ikołow skiego ZPW . W 1978 r. u tw orzono p rzy n ie j K o m b in a t G ór- n iczo-P rzetw órczy W ęgla K am ien ­nego Jan in a w budow ie, z a jm u jący się zgazow aniem w ęgla, k tó ry 1 I I I 1982 r. w łączono do kop a ln i J a ­n ina. P ro d u k c ja w 1913 r. 134 143 t, w 1938 r. 232 735 t, w 1970 r. 1 650 750 t, w 1979 r. 3 427 746 t.

J an in a w Zagórzu (Sosnowiec), eksp loa tow ana w la ta ch 1915— 1920 (?) na polach górniczych dz ie rża ­w ionych od T ow arzy stw a K opalń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow iec­kich p rzez Leona Śliw ickiego. P ro ­d u k c ja w 1917 r. 19 888 t.

Jankow ice w B oguszow icach (R yb­nik), zbudow ana w la ta ch 1913—1915 (eksp loatow ana od 1916 r.) na obsza­rze górniczym kopaln i D onners- m arck . N ależała do k s iążą t von D onnersm arck . N azw a do 1922 r.

(i w la ta ch 1939— 1945) B lü ch er­schächte , w la ta ch 1922— 1934 Szyby B lücher, w la ta ch 1934— 1939 Szyby Jankow ice , od 1945 r. Jankow ice . Od 1945 r. n a leża ła do R ybnick iego ZPW . P ro d u k c ja w 1938 r. 265 300 t, w 1970 r. 1 977 285 t, w 1979 r. 3 516 458 t.

J an ó w zob. W ieczorek

Ja ro s ła w w N iw ce (Sosnowiec), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1911—1922 przez S zm ula R echnica n a polach górn iczych dzierżaw ionych od To­w arzy stw a K bpalń i Z ak ładów H u t­niczych Sosnow ieckich. Jak o fo r ­m a ln y dz ierżaw ca w ystępow ał w 1911 r. oficer s tra ży g ran icznej J . R ydzew ski, a od połow y 1920 r. p rzeję ło dzierżaw ę T ow arzystw o P raca . P ro d u k c ja w 1919 r. (m aksy­m alna) 9994 t.

Ja s trz ę b ie w Ja s trz ę b iu Z d ro ju : budow ę kop a ln i rozpoczęto w czerw ­cu 1956 r. Od 1 1 1963 r. połączono ją z kop a ln ią M oszczenica i p rz e ­kazano do eksp lo a tac ji ja k o k o p a l­n ię Jas trzęb ie-M oszczen ica. O d 1 1 1966 r. oddzielono k opa ln ię M osz­czenica i k o p a ln ia Ja s trz ę b ie w ró ­ciła do daw nej nazw y. N ależa ła do R ybnickiego ZPW (od 1 X 1982 r. na leży do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am iennego w Jas trz ę b iu Z dro ju ). P ro d u k c ja w 1970 r. 2 168 803 t, w 1979 r. 3 301 910 t.

Jaw iszow ice zob. B rzeszcze

Jaw o r w D ąbrow ie G órniczej, ek sp lo a to w an a w la ta ch 1922—1926 przez Z. S techm ana na dzie rżaw io ­nym po lu górniczym . P ro d u k c ja w 1923 r. (m aksym alna) 4872 t.

Jaw orzno w Jaw o rzn ie , zał. w 1792 r. p rzez h rab iego M oszyńskie­go w dob rach rządow ych . N ależa ła do sk a rb u p ań stw a (kolejno: pols­kiego, austriack iego , K sięs tw a W ar­szaw skiego, W olnego M iasta K ra ­kow a i ponow nie austriack iego), n a ­s tępn ie od 1871 r. do G w arec tw a Jaw orzn ick iego , od 1921 r. do J a ­w orzn ick ich K om unalnych K opalń W ęgla Sp. Akc., w 1942 r. zosta ła p rze ję ta p rzez E nerg iev e rso rg u n g

W ejście do kopaln i Ja s trz ę b ie około 1970 r.

O bersch lesien A.G., w 1945 r. w e­szła w sk ład K rakow skiego ZPW , od 1 1 1947 r. na leża ła do Jaw o rz - nicko-M ikołow skiego ZPW , a od 1 X 1932 r. — do Zrzeszenia K opalń W ę­gla K am iennego w M ysłow icach. N azw a F ry d ery k A ugust (F ried rich A ugust) n adana przez w ładze au s­triack ie , zosta ła zm ieniona w 1919 r. n a P iłsu d sk i (w la ta ch 1939— 1945 ponow nie F ried rich A ugust); k o p a l­n ię nazyw ano też P a u lin a od g łów ­nego szybu w ydobyw czego (lub H e­lena od szybu w ydobyw czego H e­lena). W 1945 r / kop a ln ie P iłsudsk i, J a n K an ty i Leopold połączono pod nazw ą Jaw orzno . Od 1 1 1947 r. w łą ­czono do te j kopaln i rów n ież k o p a l­n ię Sobieski. Od 1 1 1954 r. daw ną kopaln ię J a n K an ty w raz z u p ad o ­w ym i i odk ry w k am i przekszta łcono w odrębną kop a ln ię pod nazw ą K o­m una P a ry sk a , a re sz tę kopaln i Jaw orzno p rzem ianow ano na B ie­ru t. Od 1 IV 1957 r. w yłączono z n ie j kopaln ię Sobieski, k tó ra s ta ła się odrębnym przedsięb io rstw em . Z dn iem 1 1 1963 r. połączono kopaln ię B ie ru t z kopaln ią -*K ośc iuszko pod nazw ą Jaw orzno . Od 1 1 1973 r. w łą ­czono ponow nie k opa ln ię Sobieski. P ro d u k c ja w 1900 r. (z kop a ln ią Jacek -R udo lf) 733 086 t, w 1912 r. 543 859 t, w 1913 r. (z kop a ln ią J a ­cek-R udolf) 730 566 t, w 1938 r . (z k opaln iam i K ościuszko i' J a n K anty) 943 359 t, w 1970 r. (połączona ko ­pa ln ia ) 3 423 522 t, w 1979 r. 5 246 612 t.

Jaw orzno — o d k ry w k a p rz y ko- paln i-*K om una P ary sk a , u ru c h o ­m iona w 1959 r., z likw idow ana w 1961 r. P ro d u k c ja w 1959 r. 61 621 t.

Jea n P a u l zob. Leo

Jea n e tte w D ębieńsku (Leszczy­ny), nad . 10/25 V 1831 r., e k sp loa to ­w ana z p rze rw am i w la ta ch 1831— —1873. N ależała do b u rm is trza R yb­nika A ntoniego Żelasko, p ro feso ra B oebela z G liw ic, A nny Z ipper, k upca Chm ielow skiego z L ub lińca i p asto ra Nagło; później udziałow cy zm ien iali się. W la ta ch 1895—1901 Joanna S chaff gotsch w ykupiła

w iększość kuksów , k tó re zosta ły później p rze ję te przez spółkę Graf-* lich S chaffgo tschsche W erke. P ro ­d u k c ja w 1873 r. 7,3 tys. t.

J e n n y zob. K leofas

Je rzy — o d k ry w k a p rzy kopaln i —K om una P a ry sk a , czynna w 1954 r.

J e rzy — upadow a przy kopaln i -^K o m u n a P ary sk a , u ruchom iona w 1954 r. P ro d u k c ja w 1970 r. 174 225 t.

J e rzy II — upad o w a p rzy kopaln i -^K om una P a ry sk a , u ruchom iona 1 1 1965 r., z likw idow ana 1 1 1967 r.P ro d u k cja w 1966 r. (m aksym alna) 23 196 t.

Je rzy w M ałej D ąbrów ce (K ato­w ice), u tw orzona 2 VI 1847 r. przez połączenie pól górniczych Georg (nad. 1 4 IX 1844 r.) i N orm a (nad. 14 VII 1845 r.), ek sp lo a to w an a od1844 r. N ależała do k ilk u w łaścic ie li (spadkobiercy J a n a F ry d e ry k a L oe- scha, A lek san d er Sch re iber, von W allenberg -P acha ly ); w 1895 r. p rzeszła na w łasność k sięc ia zu H o- hen lohe-O ehringen , od 1905 r. n a le ­żała do Z ak ładów H ohenlohego. E k sp loa tow ana z p rze rw am i (m.in. u n ieruchom iona od 1857 do 1867 r.). osta teczn ie u n ieruchom iona w 1923 r. N azw a n iem iecka G eorg (do 1922 r.). P ro d u k c ja w 1873 r. 0.5 tys. t, w 1913 r. 421 324 t.

J e rzy zob. N iw ka

Jęzo r II — upadow a p rzy kopaln i -»K om una P ary sk a , u ruchom iona w1959 r., od 1 VII 1965 r. połączona z upadow ą-* Jęzo r VI. P ro d u k c ja w 1962 r. (m aksym alna) 121 290 t.

Jęzo r IV — u padow a p rzy kopaln i ^ K o m u n a P ary sk a , u ruchom iona w 1958 r., od 1 1 1964 r . połączona z upadow a-*Z dzicha. P ro d u k c ja w 1962 r. 118 787 t.

Jęzo r V — upadow a p rzy kopaln i —K om una P a ry sk a , u ruchom iona w1960 r., z likw idow ana 3 1 X II 1970 r. P ro d u k c ja w 1963 r . 157 000 1.

Jęzor V — o d k ry w k a p rzy k o p a l­n i—>K om una P ary sk a , u ruchom iona

58

w 1959 r.. z likw idow ana w s ie rp n iu 1961 r.

J ęzo r VI — upad o w a przy kopal- n i-> K om una P ary sk a , u ruchom iona 1 V II 1965 r., z likw idow ana 3 1 V II 1970 r. P ro d u k c ja w 1968 r. 158 826 t.

Jo an n a zob. T e lm u t

Jo an n a F ry d e ry k a zob. F ry d e ry k a

Johann A ugust w B iskup icach (Zabrze), nad . 13 V/8 X 1856 r., ek s­p lo a to w an a w la ta c h 1879—1883 (a później — w raz z k o p a ln ią H edw igs- w unsch). N ależa ła w połow ie do J u ­liu sza A lb e rta B orsiga, d ru g a po­łow a by ła w łasnością G u staw a H en ­ry k a R u ffe ra , b a n k ie ra J a n a F ilip a G locka z W rocław ia i k u p ca R y ­sza rd a S ch re ibera . B orsig w y k u p ił w la ta ch 1875—1877 u dz ia ły G locka i S ch re ibera , n a to m ia st udz ia ł R uf- fe ra n ab y ła w 1884 r. spó łka D on- n e rsm arck h ü tte , w zw iązku z czym pole ko p a ln i podzielono w 1899 r. m iędzy Z ak ład y B orsiga i D onner- sm arck h iitte . P ro d u k c ja N w 1880 r. (m aksym alna) 37 571 1.

Johann Jacob w N iedobczycach (Rybnik), nad . 18/25 X I 1841 r., ek s­p lo a to w an a w 1843 r. i w la ta ch 1873—1883. N ależa ła do rad cy Cuno z R aciborza, po tem do licznych udziałow ców . W 1872 r. f irm a O ber- schlesische W alzw erk A. G. k u p iła 113 kuksów , w 1890 r. całą kopaln ię naby ł k oncern h u tn iczy O bersch le- s ische E isen in d u s trie A. G. w G li­w icach, a w 1894 r. k u p ił ją F r itz F ried lae n d e r, k tó ry w y d z ierżaw ił ją G w arec tw u E m m a. Od 1 V II 1896 r. k opa ln ia Jo h an n Jaco b zosta ła od ­dzielona od kopaln i E m m a i tw o­rz y ła w raz z kop a ln ią R öm er sam o­dzielny zak ład . Połączona k o p a ln ia do 1902 r. n azy w ała się Jo h a n n J a ­cob. P ro d u k c ja w 1873 r. 2,7 tys. t (w 1883 r. 36751).

Johanna zob. J an in a

Johanes zob. H ulczyńsk ie K opa l­n ie

Joseph w B o b rk u (Bytom ), zało­żona w 1800 r. p rzez h rab iego M ie-

roszew skiego, eksp lo a to w an a do 1803 r. P ro d u k c ja w 1803 r. około 45 t.

Jo sepha w K osztow ach (M ysło­wice), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1813— —1815 przez sk a rb p ru sk i pod n az ­w ą K ostow er G rube, a 24 X I I 1816 r. sp rzed an a Józefin ie S te in k e lle r z K rak o w a, k tó ra 8 1 /1 9 IX 1821 r. uzyska ła n a n ią n ad an ie pod nazw ą Josepha . Od 1820 r. u dz ia ły w ko ­p a ln i by ły sp rzed aw an e różnym w łaścic ie lom ; w la ta ch 1890—1902 całość kuk só w w y k u p iła K atow icka S pó łka A kcy jna d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a. K opaln ia do 1873 r . ek s­p loa tow ana ja k o sam odzie lny zakład , a później w ra z z k o p a ln ią ^ N o w a P rzem sza. P ro d u k c ja w 1873 r . 32,5 tys. t.

Jo se p h in a w Z aw iści (Orzesze), nad. 26 X/7 X I 1840 r., ek sp lo a to w a­n a z p rze rw am i w la ta ch 1841— 1856. N ależa ła do p u łk o w n ik a A n d rze ja W itow skiego i jego żony Józefiny , w 1844 r. k u p ił ją po ruczn ik K on­s tan ty von T hun , a w 1858 r. (w raz z d ob ram i G ardaw ice) k siążę S e r­g iusz D ołgoruki. W 1862 r. kopaln ię w raz z m a ją tk iem n aby li: k a p ita n P e te rs z N eu fch ä te l (S zw ajcaria), f a b ry k a n t Louis Chassis z F ra n c ji i oficer g w ard ii cesa rsk ie j, C harles D idry . W 1865 r. n ad an ie górnicze w ygasło. P ro d u k c ja w 1841 (m aksy ­m alna?) około 500 t.

Jow isz w W ojkow icach K om or­nych (Będzin), zbudow ana w la ta ch 1907— 1911 przez T ow arzystw o S a ­tu rn , eksp lo a to w an a od 26 X I 1912 r. W m a ju 3 943 r. p rze ję ta przez koncern P reussag , od 1945 r. n a leża ­ła do D ąbrow sk iego ZPW . N azw a w ok resie okupacji h itle ro w sk ie j J u ­p ite r. P ro d u k c ja w 1913 r. 19 520 1, w 1938 r. 496 214 t, w 1970 r. 1 787 720 t, w ' 1979 r. 1 971 430 t.

Józef w B obrku (Sosnowiec), is t­n ia ła w la ta ch 1806—1857. B yła p o ­czątkow o kopaln ią p ry w a tn ą , w 1836 r. p rz e ją ł ją B ank P olski. E k s­p lo a to w an a z dużym i p rzerw am i.

Józef I w S ław kow ie (D ąbrow a G órnicza), eksp loa tow ana w la ta ch

59

K opaln ia Jow isz w W ojkow icach w la ta ch dw udziestych X X w.

1915—1924. należa ła do K. K osteck ie­go i spółki, n astęp n ie do J . Ju ro ffa . P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 40 242 t.

Józef I I w Z agórzu (Sosnowiec), eksp loa tow ana w la ta ch 1916—1923 n a polach górniczych dzierżaw io­nych od T ow arzystw a K opa lń i Z a­k ładów H u tn iczych Sosnow ieckich. D zierżaw cą b y ła S. W ejtkow a, a od 1920 r. — inżyn ierow ie S ta n is ław K no the i Jó ze f P rzedpe łsk i. P r o ­du k c ja w 1920 r. (m aksym alna) 24 720 t.

Józefa w D ąbrow ie G órniczej, eksp loa tow ana w la ta ch 1923—1930 is tn ia ła n a dzierżaw ionych polach górniczych, należa ła do Józefy R zad - kow skiej i je j w spólników . P ro d u k ­cja w 1929 r. (m aksym alna) 87751.

Józe fina zob. N iedzieliska

J u lia w R ydułtow ach (W odzisław Śląski), nad . 1/17 VI 1820 r., eksp lo ­a to w an a z p rzerw am i. N ależa ła do

k a p itan a W ilhe lm a F e rd y n an d a von E lsnera , w 1828 r. p rz e ję ta przez rad cę C uno z R aciborza, a w 1829 r. k u p ił ją Józef Doms z R aci­borza. Po le kopaln i 21/31IX 1829 r., zostało pow iększone. W 1856 r. w łą ­czono ją do kopaln i-»L eo. P ro d u k ­c ja w 1856 r. (m aksym alna?) 6,4 tys. t.

Julian w P ie k a rach Ś ląsk ich : szyb J u lia n kopaln i-> R adzionków zbudo­w ano w la ta ch 1944—1948; w 1952 ro k u u tw orzono przedsięb io rstw o K opaln ia W ęgla K am iennego J u lia n w budow ie, od 1 X II 1954 r. p rz e k a ­zano kopaln ię do ek sp loa tac ji. K o ­pa ln ia 'n a le ż a ła do B ytom skiego ZPW , a od 1 1 1976 r . w łączono ją do D ąbrow skiego ZPW. P ro d u k c ja w 1970 r. 2 026 950 t, w 1979 r. 2 803 0341.

Ju lian e zob. H ulczyńskie K opaln ie

Juliushoffnung w O rzeszu, nad . 27 X/10 X I 1830 r., eksp loa tow ana w la ta ch 1830—1847. Połow a udziałów

60

n a leża ła do spadkobierców K aro la W ojskiego, d ru g a połow a — do drobnych p rzedsiębiorców . W la tach p ięćdziesiątych znaczną część k u k ­sów n ab y ł F ran c iszek W inckler, k tó ry p rzek aza ł je n astęp n ie spółce O bersch lesische A. G. fü r K oh len ­bergbau . P ro d u k c ja w 1841 r. (m ak­sym alna) 2,9 tys. t.

Juliusz w O strow ach G órniczych (Sosnowiec), zbudow ana w latach.i902—1914 (eksp loatow ana od 1914 r.) n a leża ła do W arszaw skiego T o­w arzy stw a K opa lń W ęgla i Z ak ­ładów H utniczych. W lis topadzie 1938 r. połączona z k opa ln ią K azi­m ie rz pod n azw ą -^ K az im ie rz -Ju - liusz. P ro d u k c ja w 1929 r. 596 000 1, w 1937 r. 517 480 t.

Jupiter zob. Jow isz

Jutrzenka w M ałej D ąbrów ce (K a­tow ice), nad . 26 IV/9 V 1843 r., n a le ­żała do licznych w łaścicieli. W la ­ta c h 1856—1866 połow a udzia łów b y ła w łasnośc ią spó łk i Schlesische A.G. iü r B ergbau un d Z in k h ü tten ­be trieb . k tó ra w 1866 r. odstąp iła je f irm ie G eorg von G iesches E rben.

K opaln ia by ła ek sp loa tow ana w la ­ta c h 1856—1890, n astęp n ie p rz e rw a ­no eksp loa tac ję na sk u tek w y b ra n ia górnych pok ładów w ęgla. W 1910 r. nab y li ją z licy tac ji re s ta u ra to r P io tr C ieślik i rzeźn ik K o n rad K o­zioł z M ałej D ąbrów ki. W 1935 r. w znowiono e ksp loa tac ję ; p ro w a d z i­ła ją spó łka Ju trz en k a , k tó ra w y ­dz ierżaw iła p raw o w ydobyw an ia w ęgla. W czasie oku p ac ji h itle ro w ­sk iej kopaln ię w zięto pod zarząd przym usow y. W dn iu 2 X II 1941 r. szyb w ydobyw czy zosta ł zatopiony n a sk u tek p rze rw an ia się w ody, co spow odow ało osta teczne zan iechan ie ek sp loa tac ji. N azw a n iem iecka (do 1922 r.) A bendste rn . P ro d u k c ja w 1873 r. 50,5 tys.t, w 1938 r. 95 504 t.

K aczyce zob. S uszec-K aczyce-P a-w łow ice

K aise rin E lisab e th w N iew iado- m iu D olnym (Rybnik), nad. 18 X I 1856 r., pow iększona 161 1867 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1869—1889. N ależała początkow o do rodziny D om sów z R aciborza i do p ro feso ra K aro la K uha . W 1868 r. w y dzierża­w iona przez F ran c iszk a S trah le ra ,

61

a v/ 1873 r. k up iona p rzez jego spadkobierców , k tó rzy eksp loa tow ali ją ra zem z kopaln ią-»B eatensg liick . P róclukcja w 1873 r. 3 tys. t.

K a lin a w H a jd u k ach (Chorzów), nad . 23 I I I / l l IV 1845 r., eksp loa tow a­na w la ta c h 1847—1848. N ależa ła do la n d ra ta W ilhe lm a F e rd y n an d a E ls­n e ra von G ronov z K alinow ic. w 1872 r. k u p iła ją od jego spadko­b ierców firm a In län d isch e G asge­se llsch a ft w W iedniu, od 1878 r. n a ­leżała do g w arectw a, w k tó rym większość udz ia łów w ykup iła firm a G eorg von G iesches E rben . W 1901 r. kopaln ia zosta ła rozdzielona n a 2 po la górnicze, p rzydzielone k o p a l- niom ->K leofas i D eu tsch land . P ro ­du k c ja w 1847 r. około 1 tys. t.

K am ien ica zob. Szczęść Boże

K arol w B rzezince (M ysłowice), nad . 2 V II 1797 r., pow iększona 7 I I I 1807 r., 201X1813 r., 141X1814 r., 12/241X1817 r., 14/27 I I I 1822 r., 811 1867 r., ek sp loa tow ana od 1790 r.. N ależała do b a ro n a L arischa , n a ­s tępn ie (1811—1848) do jego córki k siężny L uizy S u łkow skie j, a póź­n iej do je j syna M aksym iliana L u d ­w ika Sułkow skiego. W 1852 r. p rz e ­ję ta za d ługi p rzez E rn es ta H ey- m anna z W rocław ia, J a k u b a A lt- sm anna z Pszczyny i E m anuela S iegheim a z B ytom ia, a później udziały kupow ali różn i p rzed się ­biorcy. D nia 16 I I I 1880 r. z a tw ie r­dzono połączenie te j k o p a ln i z ko- p a ln ią -^ K ra k au pod nazw ą cons. C arlssegen. W 1892 r. G w arec tw o C arlssegen nabyło k opa ln ie—»C ordu­la i-> G lückauf, k tó re o d tąd eksp lo ­a tow ano razem z kopaln ią C arlsse ­gen. W 1901 r. kopaln ię n ab y ła K a ­tow icka Spó łka A kcy jna d la G ó r- , n ic tw a i H u tn ic tw a . N azw a do 1922 r. C arlssegen, n astęp n ie K aro l. W la tach 1925—1926 eksp lo a tac ja p rz e j­ściowo w strzy m an a , w 1931 r. ko­p a ln ię osta teczn ie unieruchom iono . P ro d u k c ja w 1873 r. 35 tys. t, w 1913 r. 241 209 t.

K aro l w O rzegowie (R uda Śląska), p ow stała w 1922 r. z części kopaln i —'P au lu s-H o h en zo lle rn , od k tó re j

p rze ję ła pole szybow e G o tth a rd (z szybem w ydobyw czym G o tth a rd — nazw a po lska J u ra n d — zbudow a­nym w la ta c h 1873—1877). N ależa ła do spółki ak cy jn e j G odula, będące j p rzedsięb io rstw em filia ln y m k o n cer­n u S chaffgotschów . N azw a kopaln i w la ta ch 1922—1935 i 1939—1945 G o tth a rd , w la ta ch 1935— 1936 Go- ta rd , od 1 X 1936 r. K aro l. Od 1945 do 1957 r. na leża ła do R udzkiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do B ytom -

.skiego ZPW , od 1 1 1970 r. zosta ła połączona z kopaln ią -> S zom bierk i. P ro d u k c ja w 1938 r. 806 2261, w 1965 r. 651 349 t.

K aro l w Z agórzu (Sosnowiec), esk p loa tow ana w la ta ch 1909—1934 przez H e n ry k a R echn ica n a polach górniczych dz ierżaw ionych od T o ­w arz y stw a K opalń i Z ak ładów H u t­n iczych Sosnow ieckich . P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 56 3601.

K aro l — u padow a p rzy kopalni-»- K om una P a ry sk a , u ruchom iona w 1953 r., z likw idow ana 1 II 1965 r. P ro d u k c ja w 1960 r. 120 1931.

K a ro lin a zob. C h arlo tte w Sos­no v/c u

K a rs ten -C e n tru m zob. D ym itrow

K asia I i I I — o d kryw ki p rzy ko - pa ln i-»B o lesław Śm iały , u ruchom io ­ne w la ta ch 1954 i 1958, w k ró tce z likw idow ane.

K asia III — upadow a p rzy k o p a l­n i-^B o les ław Śm iały , u ruchom iona w 1954 r., z likw idow ana w 1961 r. P ro d u k c ja w 1958 r. 230 5871.

K asia \ ’I — o d k ry w k a p rzy ko - pa ln i-»B o lesław Ś m iały , u ru ch o m io ­n a w 1960 r., z likw idow ana 1 X 1964 r. P ro d u k c ja w 1961 r. (m ak sy m al­na) 165 464 t.

K a ta rzy n a w D ąbrow ie G órniczej, ek sp lo a to w an a w la ta c h 1921—1924, na leża ła do w łaścic ie la g ospodar­s tw a ro lnego K asp rzy k a i sz ty g ara W ijasińskiego, k tó rzy p row adzili ją na dz ie rżaw ionym po lu górniczym . P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 15 096 t.

62

K a ta rzy n a w T enczynku (K rze­szowice), nad . w 1864 r., n a leża ła do sz ty g a ra J u lia n a Z danow icza i b y ła czynna do la t dziew ięćdzie­s ią tych X IX w . W 1891 r. k u p ił ją G ab rie l R osenzw eig, k tó ry w 1892 r. o d stąp ił połow ę udziałów M u- n ischow i H oliczerow i. W 1900 r. n a ­b y ła n ieczynną kopaln ię w ied eń sk a f irm a K u p fe r i G laser, a w 1915 r. k u p ił ją z lic y tac ji Józef H rom ek , k tó ry eksp loa tow ał ją ra z em z ko ­p a ln ią —>Km ita. W la ta c h 1932— 1937 pro w ad z ił e k sp lo a tac ję .k o p a ln i s z ty ­g a r S koum al (na po lu górniczym dzierżaw ionym od H rom ka). P ro ­d u k c ja w 1871 r. 5,8 tys. t, w 1876 r. 7032 t., w 1934 r . (m ak sy m aln a po w znow ien iu eksp loa tac ji) 1770 1

K atow ice w B ogucicach (K a to w i­ce), n ad 3 /21V 1823 r. pod nazw ą F e rd in a n d , ek sp lo a to w an a od 1823 r. Z osta ła połączona 9 V III 1844 r. z po lem górniczym B e r tra m (nad. 22/30 V II 1842 r.). W 1855 r. p rzy łą ­czono do n ie j kopaln ie i po la g ó r­n icze :-^P fa rrfe ld ,-> B e lle A lliance, B elJe-A liance I I (nad. 21IV /4V 1884 r .) ,-» A rth u r i K a tto w itz (nad. 22 V III 1862 r.). E ksp loa tow ano ją ra zem z k o p a ln iam i i po lam i górniczym i: F e rd in a n d la (nad. 8X 1891 r.), Co- r a x (zarezerw ow ane 26 IX /5 X 1855 r.), -»-Schilling, M am m outh (zare­zerw ow ane 26 IX /5 X 1855 r.). N ale­żała początkow o do Ignacego F e r ­d y n an d a von B eym a z T arnow sk ich G ór (20 kuksów ), Iz aak a F reu n d a z T arn o w sk ich G ór (29 kuksów ) i S tan is ław a M ieroszew skiego. W 1839 r. p rzesz ła w całości na w łasność F ran c iszk a i M arii W incklerów . Od 1889 r. n a leża ła do K a tow ic ­k ie j Spółki A kcy jnej d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a , od 1937 r. — do W spólno ty In te re só w G ó rn iczo -H u t­n iczych. W czasie o k upacji h itle ­row sk ie j p rze ję ta p rzez k oncern H e rm an n G oring. Od 1945 r. n a le ­żała do K atow ick iego ZPW . N azw a do 1922 r. (i w la ta ch 1939— 1945) F e rd in a n d , w la ta ch 1922— 1936 F e r ­dynand , od 15 IX 1936 r. K atow ice, od 23 I I I 1953 r. do lis to p ad a 1956 r. S ta linogród , od lis to p ad a 1956 r. ponow nie K atow ice. P ro d u k c ja w 1873 r. 72,7 tys. t , w 1913 r. 1'061 770

t, w 1938 r. 834 775 t, w 1970 r. 1621613 t, w 1979 r. 1 895 546 t.

K atow ice w B ogucicach (K atow i­ce), u tw orzona 4 IX 1920 r. p rzez po­łączenie kopalń i pól górniczych: A rcona O stfe ld -»A rcona , A rcona I (nad. 29 X I/4 X III 1894 r.) -^S ch illing , C orax (zarezerw ow ane 26 IX /5 X 1855 r.), M am m outh (zareze rw ow a­n e 26 IX /5 X 1855 r.), E isenach (za­rezerw ow ane 15 I I I 1859 r.), M artin N ord fe ld (nad. 14 1/15 V 1896 r.), W il­he lm sfreu d e (nad. 2/15 I I I 1840 r.). N ależa ła do K a to w ick ie j Spółki A k­cy jne j d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a . W 1922 r. rozpoczęto tu budow ę now ej kopaln i, p rze rw a n o ją je d ­n a k w s ie rp n iu ̂1925 r . n a sk u tek pogorszenia się k o n iu n k tu ry . E k s ­p lo a ta c ję p ro w ad z iła kop a ln ia F e r ­dynand .

K azim ierz w K azim ierzu G ó rn i­czym (Sosnowiec), ek sp loa tow ana od 1874 r. (w la ta ch 1879— 1883 zb u ­dow ano szyby g łębinow e), należa ła do W arszaw skiego T ow arzystw a K opa lń W ęgla i Z ak ładów H u tn i­czych. W lis topadzie 1938 r. p o łą ­czona z k o p a ln ią -» Ju liu sz pod naz­w ą ■-^ K az im ie rz -Ju liu sz . P ro d u k c ja w 1900 r. 355 241 t, w 1913 r. (razem z kop a ln ią Jak u b ) 876 465 t.

K azim ierz w Łagiszy (Będzin), zał. w 1874 r. przez M acie ja S to- chelskiego, n a leża ła do S tochelsk ie- go i Z end la Ż m igroda, a n astę p n ie do spadkob ierców Ż m igroda, k tó ­rzy w 1893 r. w ydz ierżaw ili ją K o n ­rad o w i W erthe im ow i. C zynna z p rze rw am i do 1894 r., a n a s tę p n ie w la ta ch 1900—1901 (dzierżaw iona przez A lek san d ra W an e rta pod naz­w ą Czesław); później po le je j p rz y ­łączono do kopaln i-> F lo ra . P ro d u k ­c ja w 1892 r. 2,6 tys. t, w 1901 r. (m aksym alna po w znow ien iu -ek s­p loa tacji) 2914 t.

K azim ierz koło S ław kow a (D ąb­ro w a G órnicza), zgłoszona w 1872 r. przez B ogusław a P rzybylsk iego , w 1878 r. n ab y ta przez Ju liu sz a A lek ­san d ra i u ruchom iona , w 1880 r. z likw idow ana. P ro d u k c ja w 1878 r . 300 t.

63

K azim ierz-Ju liu sz w K azim ierzu G órniczym (Sosnowiec), u tw orzona w lis topadzie 1938 r. p rzez połącze­nie k o p a liW K az im ie rz i -^ Ju liu sz . N ależa ła do W arszaw skiego T ow a­rz y s tw a K opalń W ęgla i Z ak ładów H utn iczych . Od 1 1 1942 r. p rz e ję ta przez koncern P reussag , od 1945 r. n a leża ła do D ąbrow skiego ZPW . W 1945 r. w łączono do n ie j rów n ież n ieczynną kopaln ię->D orota. P ro ­d u k c ja w 1938 r. 918 984 t, w 1970 r. 1 876 429 t, w 1979 r. 2 135 140 t.

K leine H elene w Z ałężu (K ato­wice), nad. 25 IX /7 X 1843 r., po­w iększona 8 X 1844 r., ek sp lo a to w a­na w la ta ch 1843—1847. N ależa ła do radcy heskiego A lek san d ra F ry d e ­ry k a von B ally, jego żony Józe fin y oraz do b an k ie ra Schu ltze i kupca K ra u sk e z B erlina . Od la t p ięćdzie­siątych X IX w. n a stęp o w ały częste zm iany s tosunków w łasnościow ych, w la ta ch 1906— 1930 w iększość k u k ­sów w y kup iły Z ak łady H ohenlohe- go. P ro d u k c ja w 1844 r. (m ak sy m al­na) 5,3 tys. t. Od początków X X w. eksp loatow ano ją ra zem z kopaln ią —W ujek.

K leofas w Z ałężu (K atow ice), nad 15/21 V II 1840 r., e k sp loa tow ana od 1845 r. Z osta ła połączona 10 X I 1855 r. z k opaln iam i i po lam i górn iczy­m i: A dam (nad. 2 7 1 /4 I I 1841 r.), E va (nad. 30 X I/9 X I I 1841 r.), J en n y (nad. 20 IÍ/9 I I I 1840 r., ek sp lo a to w a­na w la ta ch 1841— 1842), Jo seph (nad. 17II/9 I I I 1840 r.) i R inaldo (nad. 17/30 1 1844 r.). N ależa ła w po­łow ie do K aro la G oduli, d ru g a po­łow a była w łasnością w łaścic ie li dóbr Załęże (L oebela F reu n d a , a następn ie N eum anna). W 1845 r. G odula z akup ił całą kopaln ię , k tó ra w 1867 r. zosta ła un ieruchom iona . W 1880 r. naby ła ją od Jo an n y Schaffgotsch firm a G eorg von G ie- sches E rben , k tó ra w 1886 r . w zno­w iła eksp loa tac ję . K opaln ia by ła ek sp loa tow ana razem z po lam i g ó r­niczym i: Pea tenssegen I I (nad. 2 V 1891/13 V 1892 r.). C h ris tn ach t (nad.. 9 X 1855 r.), K a lin a I. Z um hohen K reuz C (nad. 8 V III 1904 r.), Z u r G ottes G nade 'n a d . 24X 1858 r.), A rcona W cstfe ld (—Arcona), A rcona

F ortse tzung (nad. 30 V 1909 r.).C h ris tn a ch t E rgänzung ' I (nad. 27 II1912 r.). Z osta ła połączona 1 9 1 1921 r. z polam i: A rcona W estfe ld , A rco ­n a E rg än zu n g i A rcona F o rtse tzung . Od 1922 r. na leża ła do spó łk i a k c y j­nej G iesche. W la ta ch 1932—1938 przejściow o un ieruchom iona . Od 1945 r. na leża ła do K atow ickiego ZPW , od 1 IV 1974 r. * połączona z kopaln ia -> G ottw ald . P ro d u k cja w1913 r. 1 086 926 t, w 1938 r. 109 905 t, w 1970 r. 1 965 300 t.

K ieofas I i I I — upadow e przy k o p a ln i—K leofas, u ruchom ione w 1957 r., z likw idow ane 1 X 1964 r. Ł ączna p ro d u k c ja w 1962 r. 77 956 t.

K lim ontów w K lim ontow ie (Sos­now iec), zbudow ana w la ta ch 1904— 1908 początkow o jak o część kopalni->-N iw ka. od 1908 r. s tan o ­w iła odrębny zak ład (z szybam i W ładysław i Jan ). N ależała do To­w arzy stw a K opalń i Z ak ładów H u t­n iczych Sosnow ieckich. W 1913 r. u ruchom iono kop a ln ię K lim on tów II (nieczynną w la ta ch 1915—1918), a clav na k opa ln ia K lim ontów o trzy ­m ała nazw ę K lim on tów I. W la ta ch1920—1926 kop a ln ię K lim on tów I nazyw ano W ładysław , a kopaln ię K lim ontów II — Jad w ig a (nazw y szybów w ydobyw czych). K opaln ię K lim ontów II un ieruchom iono z końcem k w ie tn ia 1930 r., a kopaln ię K lim ontów I — 1 V 1933 r. N astęp ­nie je zatopiono. W 1941 r. w ładze o ku p acy jn e u ruchom iły ponow nie kopaln ie , n a d a jąc im nazw y B is­m arck I (daw na K lim on tów II) i B ism arck I I (K lim ontów I). Od 1 1 1942 r. p rze ją ł je k oncern P reussag . W 1944 r. obie kop a ln ie zostały częściowo un ieruchom ione, w la ta ch 1945— 1950 by ły połączone z k o p a l­n ią M ortim er pod nazw ą^-K lim o n - tó w -M ortim er. Od 111951 r. k o p a l­n ia K lim ontów by ła sam odzielnym p rzedsięb io rstw em (szyb Jad w ig a d aw nej kop a ln i K lim on tów II pozo­s ta ł p rzy kopaln i M ortim er, a n a s ­tępn ie zosta ł p rzek azan y k o p a ln i— P orąbka). P ro d u k c ja w 1913 r. K li­m ontów I — 186 187 t, K lim ontów II — 2782 t, w 1929 r. K lim ontów I — 271141 t, K lim on tów II -

64

28 255 t, w 1970 r. (K lim ontów ) 1 617 091 t. O d I I 1974 r. kop a ln ia K lim on tów zosta ła połączona z ko - p a ln ią -^ M o rtim e r-P o rą b k a pod naz- w ą-*C zerw one Zagłębie.

K lim ontów I i II zob. K lim on tów

K lim ontów-M ortim er w K lim on­tow ie (Sosnowiec), u tw orzona 5 V II 1945 r . przez połączenie kopalni-»- K lim on tów z n ieczynną w ów czas k o p a ln ią -^M o rtim er. Od 1 1 1951 r. k op a ln ie K lim on tów i M ortim er zosta ły ponow nie rozdzielone, a 1 1 1974 r. połączone pod nazw ą^-C zer- w one Zagłębie.

K ly ta — o d k ry w k a p rzy kopaln i -»B o lesław Śm iały, u ru ch o m io n a w 1953 r., z likw idow ana w lu ty m1960 r. P ro d u k c ja w 1959 r. 43 901 t.

K m ita w T enczynku (K rzeszow i­ce), eksp loa tow ana w la ta ch sześć­dz iesią tych X IX w . przez k upca I .u d w ik a B ogackiego na po lach gó r­n iczych L u d w ik (nad. 2 1 IX 1865 r.) i G liickau f (nad. w 1866 r.), w la ­ta c h siedem dziesią tych u n ie ru ch o ­m iona (p rodukcja w 1867 r. 2,8 tys. t). W la tach dz iew ięćdziesią tych w znow ił ek sp lo a tac ję Ju liu sz P rze ­w orsk i, w 1904 r. k u p ili kopaln ię z licy tac ji inż. Jó ze f H rom ek i P a ­w e ł H law iczka. N astęp n ie w ła śc i­c ie lem całej kopaln i zosta ł H rom ek, k tó ry m .in. zbudow ał now y szyb w ydobyw czy R o b ert (ukończony w 1913 r). W 1924 r. k o p a ln ia zosta ła un ieruchom iona . W la ta ch 1939— — 1945 prow adzono na w ychodniach daw n ej kopaln i K m ita kopaln ię T enczynek (nazyw aną też B ereza lu b Szczęść Boże)., z likw idow aną w 1945 r. P ro d u k c ja w 1900 r. 18 tys. t, w 1913 r. 25 258 t, w 1943 r. 9852 t.

K noff zob. S iem ianow ice

K nurów w K nurow ie , zbudow ana p rzez sk a rb p ru sk i w la ta ch 1903— — 1910, w la ta c h 1922— 1939 eksp loa­to w an a przez spółkę S karbo ferm , podczas o k u p acji h itle ro w sk ie j p rze ­ję ta przez k o n cern H e rm a n n G óring; b y ła e k sp lo a to w an a od 1906 r. W la ­

ta ch 1945—1957 n a leża ła do G liw ic­kiego ZPW , a od 1 IV 1957 r. — do Z ab rzańsk iego ZPW . P ro d u k c ja w 1913 r. 583 649 t, w 1938 r. 616 512 t, w 1970 r. 2 789 322 t, w 1979 r. 4 777 620 t.

K ochlow ice A — upad o w a przy k o p a ln i^ W u je k , u ruchom iona w1954 r., z likw idow ana 1 IX 1968 r. P ro d u k c ja w 1958 r . 191 717 t.

K ocliłow ice C — u padow a przy k opaln i-»W ujek , u ruchom iona w1955 r., z lik w id o w an a 1 IV 1964 r. P ro d u k c ja w 1959 r. 136 992 t.

K ołłątaj w D ąbrow ie G órn iczej, ek sp lo a to w an a w la ta ch 1920— 1924 na dz ie rżaw ionym po lu górniczym , n a leża ła do N iczew skiego i spółki, a n astęp n ie do F. C hylickiego. P ro ­du k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 9195 t.

K om una P a ry sk a w Jaw orzn ie , zał. w 1920 r. pod nazw ą J a n K an ­ty , n a leża ła do G w arec tw a Jaw o rz ­nickiego, n a s tęp n ie do Jaw o rzn ic ­k ich K om una lnych K opa lń W ęgla Sp. Akc., a w 1942 r. zosta ła p rz e ­ję ta p rzez firm ę E n e rg ieve rso rgung O bersch lesien A.G. W czasie o k u p a ­c ji h itle ro w sk ie j m ia ła nazw ę D achs. Od 1945 r. na leża ła do K ra ­kow skiego ZPW , ęWod 1 1 1947 r. — do Jaw orznicko-M iK O łow skiego ZPW. W 1945 r. zosta ła w łączona do ko- pa ln i-> Jaw orzno , od 1 1 1954 r . s ta ­now i w raz z szybem L eopold oraz licznym i od k ry w k am i i upadow ym i o d rębną kop a ln ię pod nazw ą K o­m u n a P a ry sk a . P ro d u k c ja w 1938 r. ra zem z kop a ln ią Jaw orzno , w 1970 r. 1 775 541 t, w 1979 r . 2 507 370 t.

K önig zob. K ró l

König David (D avid) w O rzegow ie (R uda Ś ląska), is tn ia ła od 1769 r. N ależa ła do w łaśc ic ie la dom in ium Jea n n e re ta , n a s tę p n ie do von H och- berga (w łaścic ie la m a ją tk u Szom ­bierk i). E ksp loa tow ana do 1818 r., około 1820 r. zo sta ła zarzucona (na je j m ie jscu n adano później po'>e górnicze R osalie, w łączone w 1856 r. do kopaln i cons. P au lus). P ro d u k c ja w 1813 r. 1,8 tys. t.

5 S ło w n ik h is to ry c z n y k o p a lń .. * 65

König Saul w C hropaczow ie (Św iętochłow ice), nad . 16/30 I I I 1825 r.. n a leża ła po połow ie do firm y G eorg von G iesches E rb en i k ró la baw arsk iego , M aksym iliana Józefa; od niego k u p ił w 1826 r. udz ia ły w kop a ln i w raz z m a ją tk ie m C hro- paczów K aro l Ł azarz H enckel von D onnersm arck . W la ta c h 1857—1866 w y k u p iła kopaln ię spó łka S ch lesi­sche A.G. fü r B ergbau u nd Z in k ­h ü tten b e trieb . E k sp lo a to w an a od 1825 r., a w 1875 r. w łączono ją do kopaln i^ -M aty lda. P ro d u k c ja w 1873 r. 55,5 tys. t.

Königin Luise (K önigin Louise) zob. Z abrze

K önigin L uise-Pachtfeld w P o rę ­b ie (Zabrze) — część zareze rw o w a­nego po la kop a ln i K önig in Luise, dzierżaw iona w la ta ch 1862—1902 przez spółkę M inerva, a n astęp n ie przez spółkę O bersch lesische E isen - bahnbedarfs-A .G . i e k sp loa tow ana jako o d rębna k o p a ln ia (n iek iedy r a ­zem z częściam i kopalń n a te ren ie R udy, w k tó ry ch spó łka m ia ła udziały, ja k kop a ln ie O scar i C ath a- rina ) na po trzeby zak ładów h u t­niczych spółki. P ro d u k c ja w 1891 r. (m aksym alna) 309 050 t.

Köpfeloben zob. W irek

Kostower Grube zob. Jo h ep h a

K oszelew m iędzy B ędzinem a D ą­brow ą G órniczą, u ru ch o m io n a w 1825 r. pod nazw ą K saw ery (nadaną na cześć m in is tra s k a rb u K saw e­rego D ruckiego-L ubeckiego), n a le ­żała do sk a rb u K ró les tw a Polskiego. W 1875 r. zbudow ano w n ie j szyb K oszelew , od k tó rego kop a ln ia otrzym ała now ą nazw ę K oszelew . W 1876 r. nab y li kopaln ię ro sy jscy oficerow ie A leksy P lem ian n ik o w i A nton i R iesenkam pf, k tó rzy w y ­dzierżaw ili ją T ow arzystw u F ra n - cusko-W łoskiem u D ąbrow skich K o­p a lń W ęgla. P od koniec X IX w. ko ­pa ln ia K oszelew zosta ła w łączona do kopaln i P a ry ż i od 1899 r. by ła w ykazyw ana razem z n ią w zes ta ­w ien iach statystycznych . Szyb K o­szelew służył jak o w ydobyw czy do 1933 r.; od 1934 r. w ydobyw ano

66

w ęgiel ty lk o przez szyb P ary ż . P ro ­d u k c ja w 1840 r. 64 tys. t. w 1898 r. 172 472 t.

K oszelew — upadow a p rzy ko p a l- n i-> G en era ł Z aw adzk i, u ruchom io ­na w 1953 r., z likw idow ana 1 1 1960 r . P ro d u k c ja w 1959 r. 39 286 t.

K ościuszko w Jaw orzn ie , zał. w 1886 r . pod nazw ą Jacek -R u d o lf (szyb w ydobyw czy Jac e k zbudow a­no w la ta ch 1880—1883). N ależa ła do G w arec tw a Jaw orzn ick iego , n a s ­tęp n ie od 1921 r. do Jaw orzn ick ich K om una lnych K opalń W ęgla Sp. Akc., w 1942 r. p rze ję ła ją f irm a E nerg iev erso rg u n g O bersch lesien A.G. N azw a Jacek -R u d o lf zm ien io­n a w 1919 r. n a K ościuszko (w o k re ­sie o k u p ac ji h itle ro w sk ie j — R u ­dolf). Od 161X 1935 r. do 15 V III1937 r. k o p a ln ia by ła u n ie ru ch o ­m iona. V/ 1945 r. w łączono ją do kopalni-»-Jaw orzno. W 1948 r . za­kończono ek sp lo a tac ję daw n ej ko ­p a ln i K ościuszko, a w 1949 r. ro z ­poczęto budow ę now ej, k tó rą w 1952 r. p rzeksz ta łcono w odrębne p rzedsięb io rstw o pod nazw ą K o p a l­n ia W ęgla K am iennego K ościuszko- -N ow a w budow ie. Od 1 X 1953 r. kopaln ię tę p rze ję to do ek sp lo a ta c ji i p rzem ianow ano ją na K ościuszko. Od 1 1 1963 r. połączono ją z ko­p a ln ią B ie ru t pod n azw ą-> Jaw o rz - no. P ro d u k c ja w la ta ch 1900, 1913.1938 i 1965-*-Jaworzno, w 1912 r. 239 400 t, w 1962 r. 1 601 224 t.

Kościuszko N ow a zob. K ościuszko

K ra k a u w B rzezince (M ysłowice), nad . 5/20 V III 1838 r., ek sp loa tow ana od 1854 r. N ależa ła do L u izy S u ł­kow skiej. n astęp n ie do je j syna M aksym iliana L udw ika . W 1852 r. na m ocy decyzji sąd u p rzek azan a za d ługi w ierzycielom (bank ierow i E rn es to w i H eym annow i z W rocła­w ia , kupcow i Jak u b o w i A ltsm anno- w i z Pszczyny i dz ierżaw cy o p ła t drogow ych E m anuelow i S iegheim o- w i z B ytom ia), k tó rz y sp rzedaw ali sw oje udzia ły in n y m p rzed sięb io r­com. W 1880 r. połączona z k o p a l­n ią C arlssegen . P ro d u k c ja w 1873 r. 4 tys. t.

Krakus w K osztow ach (M ysłowi­ce), nad . 2 /14I I 1841 r., ek sp loa to ­w a n a w la ta ch 1841— 1873. N ależała do u rzęd n ik a pocztow ego G aw rona z M ysłow ic, in sp ek to ró w hu tn iczych K aro la Vossa i A ntoniego G reli oraz do k upca L oebela D anzigera . W la ta c h 1868—1869 w iększość u - dzia łów n ab y ł A n ton i K lausa, a w la ta ch 1902—1908 k u p iła kopaln ię K atow icka S pó łka A k cy jn a d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . P ro d u k c ja w 1873 r. 20 ty s . t.

K rasick i —• szyb k o p a ln i-^K o m u - n a P a ry sk a , zbudow any w la tach1956—1959 pod n azw ą F ry d ery k , w 1961 r. p rzem ianow any n a K rasick i.

Król w C horzow ie, zał. w 1791 r. p rzez p ru sk ie w ładze górnicze. W. 1822 r. zarezerw ow ano d la n ie j pole górnicze w ielkości 29 km 2, z czego w 1870 r. odstąpiono 3 km 2 d la k o ­p a ln i G rä fin L a u ra (Chorzów). K o­p a ln ia m ia ła p ie rw o tn ie nazw ę P r in z K a ri von H essen, a od 1800 r. n azyw ała się K ön igsg rube (König).

W początkach X X w . dz ie liła się na 4 pola ek sp lo a tacy jn e : W schod­nie, Po łudn iow e, Z achodnie i P ó ł­nocne. W 1922 r. zosta ła p rze ję ta p rzez sk a rb p a ń s tw a polsk iego i w ydzierżaw iona po lsk o -fran cu sk ie j spółce dzie rżaw nej S karbo ferm e. Po le W schodnie o trzym ało w ów czas nazw ę K ró l-S w ię ty Jacek , P o le P o ­łudn iow e (un ieruchom ione 1 X II 1928 r.) — K ró l P ias t, Po le Z a ­chodnie — Ś w ię ta B arb ara , a Po le P ó łnocne (un ieruchom ione p rze jśc io ­w o w la ta ch 1933— 1937) — nazw ę W yzw olenie. O d 1937 r. kop a ln ia zosta ła rozdzielona na 2 kopaln ie : P rezy d en t M ościcki, o b e jm u jącą P o le W schodnie i P o le P o łudn iow e i—>B arbara-W yzw olenie . o b e jm u jącą P o le Z achodnie i P o le Północne. W okresie o k u p ac ji h itle ro w sk ie j obie kopaln ie p rz e ją ł koncern H e r­m an n G oring (B erg w erk sv erw a ltu n g O bersch lesien G .m .b.H. dfer R eich- s w erk e H e rm a n n G oring) i m ia ły one nazw y niem ieck ie sprzed 1922 r. P ro d u k c ja W 1873 r. 1 029 519 1, w 1913 r. 2 879 797 ¡t. ■ ■

67

K rólow a L u d w ik a zob. Z abrze

K ró low a L uiza zob. Z abrze

K ru p iń sk i w Suszcu, b u d o w an a od 1975 r. pod nazw ą Suszec, oddana do eksp loa tac ji 3 X II 1983 r.

K ry s ty n a w D ąbrow ie G órniczej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1922—1928 przez J . W id e rę n a dz ie rżaw ionym po lu górniczym . P ro d u k c ja w 1923 r. (m aksym alna) 1800 t.

K ry s ty n a w T enczynku (K rzeszo­wice). zał. w 1895 r., n a leża ła do h rab iów Potock ich , n a s tę p n ie od 1907 r. do G a licy jsk ich A kcy jnych Z ak ładów G órniczych (od 1922 r. S ie rszańsk ie Z ak ład y G órnicze). W 1929 r. zosta ła un ieruchom iona . W 1939 r. u ru ch o m io n a ponow nie, a w 1943 r. p rz e ją ł ją k o n cern B al­le strem a, k tó ry w 1944 r. odstąp ił ją rządow i G eneralnego G u b e rn a ­to rs tw a. Od 1 1 1951 r. połączona z kop a ln ią—>Siersza, a w 1955 r. z lik ­w idow ana. P ro d u k c ja w 1-902 r.36,5 tys. t, w 1913 r. 82 856 t, w 1943 r. 41 442 t.

K ry s ty n a — o d k ry w k a p rzy ko- pa ln i-^B oże D ary , u ru ch o m io n a w 1956 r., z likw idow ana w 1960 r. P ro d u k c ja w 1957 r. 99 288 t.

K ry s ty n a 308 —• u padow a przy kopaln i->B oże D ary , u ru ch o m io n a w s ie rp n iu 1961 r., od 27 I I I 1968 r. w łączona do u p adow ej K ry s ty n a 308 II (u ruchom ionej 1 V II 1964 r., z lik ­w idow anej 23 X I 1970 r.). P ro d u k c ja w 1965 r. 88 996 t, w 1968 r. (K ry s ty ­n a 308 II) 298 948 t.

K saw ery zob. K oszelew

K saw ery zob. M ałgorzata

K siążę zob. L en in

K siążę M aria zob. M urck i

K siążą tko w G ostyn iu (Tychy), u ru ch o m io n a w 1914 r.; n a le ża ła do księc ia pszczyńskiego, k tó ry w 1914 r. n a b y ł je j pole górnicze od spadkob ierców G u staw a von R u ffe -

K ró lew sk a H u ta zob. C horzów ra . Do 1922 r . k o p a ln ia m ia ła nazw ę P rin zen g ru b e . W 1925 r . połączona z kop a ln ią -> B rad a w Ł aziskach G órnych. P ro d u k c ja w 1916 r. (m aksym alna) 240 633 t.

K uźn ica (K uźnica-Z ienciów ) wSosnow cu, ek sp lo a to w an a w la ta ch 1917—1920 n a po lach górniczych dz ierżaw ionych od G w arec tw a H ra ­b ia R en a rd p rzez B ogum iła M eyera. P ro d u k c ja w 1919 r. (m aksym alna) 32 951 t.

L a risch w B rzezince (M ysłowice), nad . 18 1/18 I I 1838 r., pow iększona 17 I I I / l l IV 1843 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1855—1856. N ależa ła do k s ię ­żny Luizy S u łkow sk ie j (z dom u b a ­ronów ny L arisch), n astęp n ie do je j syna. W 1852 r. n a b y ł k opa ln ię k u ­piec W ilhe lm S ilb erg le it z M ysło­wic, od k tó rego o d k u p ił ją h ra b ia J a n von W ilczek z W iednia. W 1892 r. kop a ln ia p rzesz ła n a w łasność G w arec tw a C arlssegen , a w 1901 r. — K ato w ick ie j Spółk i A kcy jnej d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . P ro d u k c ja w 1856 r. 2,5 tys. t.

L askow sk ich k o p a ln ia zob. R udnoL a u ra zob. IgnacyL a u ra h ü tte zob. S iem ianow ice

L azaru s w R adoszow ach (R uda Ś ląska), zał. w 1786 r. przez Ł aza ­rza H enckel von D o n n ersm arck a (z lin ii by tom sko-siem ianow ick ie j), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1786—1792; p ro d u k c ja w 1786/87 r. 0,4 tys. t.

L aza ru s-E rb s to llen w N ow ej W si (R uda Ś ląska) — szto ln ia zbudow a­na d la odw odnien ia ko p a ln i B ło­gosław ieństw o Boże (G ottessegen) i innych k o p a lń b y tom sko-s iem iano ­w ick ie j lin ii D onnersm arcków w re ­jonie W irka . B udow ę sztolni rozpo­częto w 1802 r. (nazw a n a cześć Ł a ­zarza H enckel von D onnersm arcka), a 22/28 V III 1838 r. o trzy m a ła ona p ra w a szto ln i dziedzicznej; o s iągnę­ła długość 1320 m.

L ech w D ąbrow ie G órniczej, ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1919— 1924 na dz ie rżaw ionym po lu górniczym ; dzie rżaw cam i by li: A. P iw o w a r, a

68

P odw ójny szyb w yciągow y w ko p a ln i K siążę w W esołej w la ta ch dw udzie­stych X X w.

n astęp n ie (od 1923 r.) M aurycy S e r- carz. P ro d u k c ja w 1923 r. (m aksy ­m alna) 39 304 t.

L ech — szyb w ydobyw czy k o p a l­n i—>Błogosław ieństw o Boże, zbudo­w an y w la ta ch 1904— 1905, s tan o ­w iący je d e n z zak ładów p ro d u k c y j­nych; n azw a n iem iecka H illeb ran d . Od 1 II 1938 r . w łączono go do ko - pa ln i-^W an d a-L ech .

L en in w W esołej (M ysłowice), n a ­leżała początkow o do księc ia pszczyńskiego. B udow ę k o p a ln i ro z ­poczęto w 1911 r. (p rodukcja od 1914 r.) pod nazw ą F iirs ten g ru b e w Ł aw k ach koło M urcek . Po 1922 r. zm ieniono nazw ę kopaln i na K siążę. O d 1 V III 1925 r. do 1 1 1929 r. by ła połączona z kop a ln ią E m anuel, w 1931 r. un ieruchom iono ją . N azw ę n ieczynnej kop a ln i zm ieniono od 1 1 1937 r. n a H a rcersk a . W 1940 r. k o p a ln ia zosta ła ponow nie u ru c h o ­m iona. O d 1 1 1941 r, p rze ję ła ją spó łka F iirs ten g ru b e G .m .b.H. w K atow icach , w k tó re j 51% u d z ia ­

łów na leża ło do I. G. F a rb e n in ­d ustrie , a 49% — do F ü rs tlich P le s - sische B erg w erk s A.G. (spółki, k tó ­ra p rze ję ła w 1939 r. kopaln ie k s ię ­cia pszczyńskiego). W la tach 1945— —1946 k o p a ln ia n a leża ła do M iko- łow skiego ZPW , od 1 1 1947 r. — do Jaw orzn icko-M ikołow sk iego ZPW , a od I I 1976 r. — do K atow ick iego ZPW . N azw ę ko p a ln i (w ok resie oku p ac ji F iirsten g ru b e , w 1945 r. K siążę) od 1 1 1946 r. zm ieniono po­now nie na H a rcersk a . Od 1 1 1947 r. k o p a ln ia H a rce rsk a zosta ła połączo­na z now o bud o w an ą kop a ln ią W e­soła i o trzy m ała nazw ę W esoła. W la ta ch 1949—1953 kop a ln ia w b u d o ­w ie s tan o w iła o d rębne p rzed się ­b io rs tw o W esoła I I (oddano ją do ek sp lo a tac ji 21 V II 1952 r.), w zw ią­zku z czym d aw n a k opa ln ia H a r­ce rsk a zosta ła p rzem ian o w an a w 1949 r. n a W 'esoła I. Od I I 1954 r. kopaln ie W esoła I i W esoła I I s ta ­ły się ponow nie jed n y m p rzed się ­b io rs tw em pod nazw ą K opaln ia W ęgla K am iennego W esoła. W

69

s tyczn iu 1967 r. zm ieniono nazw ę kopaln i na L en in . P ro d u k c ja w 1929 r. 309 532 t. w 1970 r. 4 215 366 i, w 1979 r. 4 731 530 t.

Leo w R ydułtow ach (Wodzisław’ Ś ląski), nad . 14/30 X I 1843 r., ek s­p loa tow ana od 1842 r. N ależa ła do k u p ca Józefa D om sa z R aciborza, a n a stęp n ie do jego spadkobierców . Połączona 16 V II 1856 r. z k o p a ln ia ­m i—J u lia i H e in rich Ju liu s (nad. 12/23 V ] 846 r., ek sp loa tow ana od1855 r.) pod nazw ą cons. Leo. D nia 29 I I 1872 r. przyłączono do n ie j ko­paln ie W endelin (nad. 20 1/21 V I 1844 r., ek sp loa tow ana od 1867 r.) i J e a n P a u l (nad. 17/27 1 1844 r., ek sp loa to ­w ana od 1867 r.). W 1889 r . kup iło kopaln ię G w arec tw o N eue cons. C harlo tte ; od 1902 r. ek sp loa tow ana razem z kopaln ią C h arlo tte . P ro ­d u k c ja w 1873 r. 26,7 tys. t, w 1900 r. (m aksym alna) 187 554 t.

Leokadia w B ędzinie, eksp loa to ­w an a w la ta c h 1899— 1903 przez J ó ­zefa W rzoska na po lu górniczym dzierżaw ionym od T ow arzystw a F rancusko-W łosk iego D ąbrow skich K opalń W ęgla. P ro d u k c ja w 1901 r. (m aksym alna) 21 059 t.

Leopold w Jaw orzn ie , eksp loa to ­w an a w la ta ch 1923—1925 jako p ły ­tk a k o p a ln ia na leżąca do Jaw o rz ­n ick ich K om unalnych K opalń W ęg­la Sp. Akc. (m aksym alna p ro d u k c ja w 1924 r. 9812 t). W 1940 r. rozpo­częto budow ę szybu Leopold, k tó ry w 1945 r. zo sta ł w łączony do k o p a l­n i—> Jaw orzno , a w 1954 r. — do kopalni-»-K om una P a ry sk a .

Leopold w O rnon tow icach (G iera ł­tow ice), nad . 11 V I 1792 r., pow ięk ­szona 9/25 II 1807 r.. 20 IV 1822 r. i 23 VI 1826 r., ek sp lo a to w an a od 1792 r. z p rzerw am i. N ależa ła do w ła ś ­ciciela m a ją tk u O rnon tow ice Z a­w adzkiego, n astęp n ie do jego córki, później udz ia ły przeszły w ręce różnych p rzedsiębiorców . Od 18.86 r. eksp loa tow ano ją razem z kopaln ią -^V ere in ig te F ried rich un d O rze- sche. P ro d u k c ja w 1863 r. (m aksy­m alna ) 40,7 tys. t.

Leopold zob. F ilipow ice

Lcopolflyna w B rzęczkow icach (M ysłowice), nad . 27 V 1805 r., po ­w iększona 17 III 1807 r., ek sp loa to ­w ana od 1804 do 1888 r. Założyli ją p ruscy u rzędn icy górniczy , k tó ­rzy je d n a k w obec sp rzec iw u w ła ś ­cic iela dom inium , M ieroszew skiego m usie li sp rzedać sw oje udziały . Od 18C8 r. połow a udzia łów n a leża ła do dom in ium m ysłow ickiego (w łaś­ciciele M ieroszew scy, a od 1838 r. W incklerow ie), d ru g a — b y ła w ła s ­nością d robnych p rzedsiębiorców . K opaln ię połączono 2 5 V I/6 X I1 8 7 l r. z polem górniczym A egidius (nad. 8/23 X II 1835 r., pow iększone 1 8 II 1867 r.). W 1888 r. p rzerw ano ek sp lo a tac ję n a sk u tek w yczerpy ­w a n ia się zasobów . R esz tk i w ęgla w po lu ko p a ln i L eopoldyna (nazw a n iem ieck a Leopoldine) w y b ie ra ła od 1890 r. k o p a ln ia^ -G le ichhe it, a w 1893 r. obie kopaln ie przy łączono do kopaln i^ -N ow a Przem sza, u n ie ru ­chom ionej w 1925 r. W la tach 1927— — 1931 prow adzili w ty m re jo n ie p ły tk ą k opa ln ię pod nazw ą L eopol­dyna, Ignacy S zendera z B rzezinki, a n astęp n ie kup iec S. W alczyk z M ysłowic. P ro d u k c ja w 1873 r. 54 tys. t. w 1927 r. (m aksym alna po w znow ien iu eksp loa tac ji) 80111.

Leszek w C ieślach (Sosnowiec), ek sp loa tow ana w la ta ch 1921—1923 przez A. O strow skiego n a d z ie rża ­w ionym po lu górniczym . P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 50981.

L eśny — szyb kopaln i-> M ortim er- -P o rąb k a , u ruchom iony w lis to p a ­dzie 1959 r.

Libiąż — w7 la ta ch s iedem dziesią­tych i osiem dziesiątych X IX w . is t ­n ia ła ta m k o p a ln ia w ęgla na leżąca do J a n a G ótza. O bejm ow ała ona pole górnicze n ad an e G otzow i w 1870 r. o raz po la górnicze w Ż a r­kach, n ab y te p rzez niego w 1874 r. od G w arec tw a Jaw orzn ick iego .

L igcndza w B rzezince (M ysłowice), ek sp loa tow ana w la ta ch 1927—1929 przez L u d w ik a i W incentego L i- gendzów ; w y b ie ra ła re sz tk i w ęgla pozostaw ionego przez kopaln ię N ow a

Leopoldine zob. L eopoldy na

70

Przem sza . P ro d u k c ja w 1929 r. (m aksym alna) 8315 t.

Lilit w O strow ach G órniczych (Sosnowiec), eksp lo a to w an a w la ta ch 1913—1924 na polach górniczych dz ierżaw ionych od W arszaw skiego T ow arzystw a K opalń W ęgla i Z a ­k ładów H utn iczych . P ie rw szym dzierżaw cą by ł H e n ry k K ora lew sk i, od 1920 r. dzierżaw ili kop a ln ię G ró ­decki, K onopka i in n i w spólnicy. P ro d u k c ja w 1913 r. 11 586 t, w 1922 r. (m aksym alna) 59 1811.

Lipna zob. L ipno

Lipno w Łagiszy (Będzin), eksp lo ­a to w an a w la ta c h 1900—1901 (pod nazw ą L ipna) o raz od w rześn ia 1932 - r. do końca 1935 r . W la ta ch 1895— 1901 dz ierżaw ił od sk a rb u p a ń stw a p raw o w ydobyw an ia w ęgla Józef L ip iń sk i (-*V ictoria). W la ­ta c h 1932—1935 dz ierżaw iła kopaln ię spó łka pod nazw ą K o paln ia W ęgla K am iennego L ipno (w spólnicy: K a ­z im ierz P rzesm ycki, M ichał O rn a t- kiew icz, H en ry k Szeligow ski, S te ­fa n W alczak i inni). W czerw cu 1935 r. w y d z ierżaw ił kop a ln ię M ie­czysław D anielew icz z Sosnow ca. P ro d u k c ja w 1900 r. razem z k o p a l­n ią —>V ictoria 1641t, w 1934 r. (m ak ­sym alna) 15 857 t.

Litandra (L ithand ra) zob. W anda w N ow ym B ytom iu

Locom otive w B rzęczkow icach (M ysłowice), nad . 28 VII/5 V I I I 1841 r., ek sp lo a to w an a od 1841 r. N a­leżała po połow ie do M arii W inckle- ro w e j oraz do b u rm is trza M ysłowic G aw ro n a i kupca L oebela D anzige- ra ; udziały ty ch o s ta tn ich w y k u p ili później in n i przesięb io rcy , od 1871 r. na leża ły one do in ży n ie ra K a­ro la S eedo rfa z M ysłowic. W 1872 r. w łączono ją do k o paln i-»E isen - bah n . P ro d u k c ja w 1866 r. (m aksy ­m alna ) 22,5 tys. t.

Lossek w Jan o w ie (K atow ice), za­rezerw o w an a 15 I I I 1859 r., na leża ła do W alesk i von T iele-W inck ler. E k s­p lo a to w an a w la ta c h 1871— 1873, a w 1896 r. w łączona do kopaln i-»R e- serve. P ro d u k c ja w 1873 r. 2,2 tys. t.

Louis w O rnon tow icach (G ie ra łto ­w ice), nad . 13 VI 1857 r., e k sp loa to ­w a n a w la ta ch 1858—1863. N ależa ła do spó łk i a k cy jn e j O rn o n to w itze r A. G. fiir K o h len - un d E isen p ro d u k - tion, w 1883 r. n ab y ł ją W ilhelm H egenscheid t, a w 1896 r. — Jo a n n a S chaffgotsch . P ro d u k c ja w 1861 r. (m aksym alna) 2,6 tys. t„

Louis E h re koło W esołej (M ysło­wice), n a le ża ła do księc ia pszczyń­skiego. Z osta ła założona w 1808 r., z likw idow ana w p aźd z ie rn ik u 1873 r. po w y b ra n iu górnych pok ładów w ęgla. P ro d u k c ja w 1873 r. 11 916 t (m aksym alna w 1869 r. — 20 979 t).

L ouise w N ow ym B y tom iu (R uda Ś ląska), nad . 20 V I 1789 r., p ow ięk ­szona 15/31 V III 1823 r., e k sp lo a to ­w a n a w la ta ch 1789—1792 i 1818— — 1873. N ależa ła początkow o do m ia s ta B y tom ia (61 kuksów ), rad cy finansow ego R osenstie la, jego córki Ju lia n n y L uizy i innych u dz ia łow ­ców. W la ta ch 1899—1902 w iększość kuksów n ab y ła Jo a n n a S chaffgotsch . O d począ tków X X w. po le kopaln i było dzierżaw ione przez k o p a ln ię— Pokój. P ro d u k c ja w 1873 r. 8 tys. t (w 1861 r. m ak sy m aln a 20 ty s . t).

L ouise w S łu p n e j (M ysłowice), nad . 24X 1 1801 r.. pow iększona 16 X 1818 r., 3 X1 1823 r., 14 I I I 1825 r. i 10 V II 1864 r., ek sp loa tow ana z p rze rw am i w la ta ch 1803—1873. N a­leżała początkow o do h rab iego M ie- roszew skiego, po tem do b a ro n a L a - risc lia , n astęp n ie (w la ta ch 1811— — 1848) do jego có rk i k siężny L uizy Su łkow skiej, a w 1852 r. zosta ła k u ­p iona przez A nton iego K lausę. P rz y ­łączono do n ie j 24 X I 1864 r. pole górnicze H offnung (nad. 30 111/14 V I 1346 r.), a 2 2 IV 1865 r. kopaln ię E in igkeit (nad. 28 I I 1816 r., p ow ięk ­szana 24 V II 1824 r. i 8 VI 1865 r., ek sp loa tow ana m .in. w 1824 r.). P o ­łączona kopaln ia n a leża ła do A n ­toniego K lausy , n a s tęp n ie do jego spadkobierców , a w 1894 r. kup iła ją K a to w ick a S pó łka A kcy jna d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a . P ro d u k c ja w 1856 r. (m aksym alna?) ‘ 7,5 tys. t, w 1373 r. 0,2 tys. t.

L ou isensg luck zob. Szczęście L uizy

L ubeck i zob. T adeusz w S trzy -żow icach

L u cy n a — o d k ry w k a p rzy ko - pa ln i^ -B oże D ary , u ru ch o m io n a w 1958 r., z likw idow ana w m a rcu 1962 r. P ro d u k c ja w 1959 r . 110 116 t.

L udm iła w D ębow ej G órze (So­snowiec), zał. w 1863 r., zatop iona w 1881 r. p rzez k u rzaw k ę. M iała szyby w ydobyw cze M öbius i J a n . N ależała do h rab iego R en ard a , n a ­s tępn ie do G w arec tw a H ra b ia R e­n a rd . P ró b y ponow nego u ru c h o m ie ­n ia kopaln i podejm ow ano w la tach 1907— 1908 i 1924— 1925; odw odniono ją w 1959 r. P ro d u k c ja w 1873 r. 90 tys. t

L udw ig w D ęb ieńsku (Leszczyny), nad . 14/24 V 1832 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1841 i 1848. N ależa ła po ­czątkow o do pom ocnika a p tek arza L u d w ik a Segetha , kupca M ateusza P ruszow skiego i spadkobierców F ran c iszk a G allego, później w ła śc i­ciele zm ien iali się często. W 1896 r. nab y ła k opa ln ię spółka V ere in ig te K önigs- u nd L a u ra h ü tte , k tó ra e k s ­p loa tow ała ją razem z kopaln ią -> D ębieńsko.

L udw igsg lück zob. L u d w ik w B i­skup icach

L udw igshoffnung zob. N adzie ja L u d w ik a

L udw igssegen w S łu p n e j (M ysło­w ice), nad . 23 IX /26 X 1840 r., ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1847—1849. N a­leżała do L uizy Su łkow sk ie j, po tem do je j syna M aksym iliana J a n a S u ł­kowskiego'. W 1852 r . k u p ił kopaln ię A nton i K lausa , w 1894 r. p rzesz ła ona n a w łasność K a to w ick ie j Spółk i A k cy jn e j d la G ó rn ic tw a i H u tn ic ­tw a , a w 1922 r . zo sta ła w łączona do pola górniczego N eu M yslow itz. P ro d u k c ja w 1849 r. 1,3 ty s . t.

L udw ik w B iskup icach (Zabrze), nad . 2 6 II/9 I I I 1852 r., reg u la rn iee ksp loa tow ana od 1873 r. N ależa ła do k ilk u w łaśc ic ie li (m .in. do G u s­ta w a H en ry k a R u ffe ra i do p a ra f ii w B iskupicach), od k tó ry ch w la ­ta ch 1854— 1857 spó łka Schlesische

A.G. fiir B erg b au un d Z in k h iitte n - b e tr ie b k u p iła 92 ku k sy . W 1867 r. o d k u p ił te k u k sy A lb e rt Borsig, k tó ry u ru ch o m ił kopaln ię . P ozostałe 30 kuksów przeszło n a w łasność spó łk i D o n n ersm arck h iitte , w zw iąz­k u z czym w 1899 r. podzielono pole kopaln i m iędzy Z ak łady B orsi- ga i D o n n ersm arck h iitte . W 1920 r. kop a ln ia p rzesz ła n a w łasność spół­k i ak cy jn e j B orsigw erk , a w 1932 r. zosta ła w ydzierżaw iona p rzez firm ę B orsig -K oksw erke . N azw a kopaln i do 1945 r. L udw igsgliick , n astęp n ie L udw ik . Od 1945 r. n a leża ła do Z ab ­rzańsk iego ZPW , a 1 IV 1958 r. z o ­s ta ła połączona z kopaln ią C oncor­d ia pod nazw ą-»-Ludw ik-C oncordia. P ro d u k c ja w 1873 r. 162 t, w 1913 r. 492 108 t, w 1938 1 928 694 t.

L udw ik — u padow a p rzy kopaln i -»K om una P a ry sk a , u ru ch o m io n a w 1957 r., w e w rześn iu 1958 r. p o łą ­czona z o d k ry w k ą -^M arian , z likw i­dow ana w k w ie tn iu 1962 r. P ro d u k ­c ja w 1958 r. 71 8921.

Ludwik zob. F ran c iszek w Ł ag i-szy

L u d w ik zob. N adzie ja L u d w ik a

Ludwik-Concordia — kopaln ia u tw orzona 1 IV 1958 r. p rzez p o łą ­czenie kopalń -> L udw ik i-> C oncor- dia. N ależa ła do Z ab rzańsk iego ZPW , od 1 1 1970 r. po łączona z ko - p a ln ią -*M iku lczyce-R ok itn ica pod nazw ą-*R ok itn ica . P ro d u k c ja w 1965 r. 1 139 186 t.

Ludwika zob. H ru z ik

Luisensgliick zob. Szczęście Luizy

Ł abęck i zob. G en era ł Z aw adzk i

Łagiewniki w B y tom iu -Ł ag iew n i- kach, eksp lo a to w an a od 1822 r., nad . 21X11 1824/51 1825 r . pod nazw ą F lo ren tin e , połączona 14 I I 1870 r. z ko p a ln iam i B ern h ard (nad. 28 X II 1842 r., ek sp lo a to w an a od 1859 r.) i R edensb lick (nad. 1 X11 1855 r.). P óźn iej połączoną kopaln ię eksp lo ­a to w an o w ra z z polam i górn iczy­m i: F ro len tin ch en (nad. 4 IX )1891r.). F lo ren tin e E rw e ite ru n g (nad. 1 4 IX

72

1899 r.), F ried e (nad. 1903 r.) i K ö ­nig XV (nad. 2 4 II 1875 r.). N ale­żała do T iele -W inck lera , n a s tę p ­nie od 1889 r. do K atow ick iej Spółki A kcy jnej d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a , od 1937 r. do W spólnoty In te re só w G órn iczo-H utn iczych , w 1941 r. zosta ła p rz e ję ta przez firm ę B erg- u n d H ü tten w erk sg ese llsch a ft Iva rw in -T rzyn ie tz A.G. (przedsię­b io rstw o filia ln e k o n cern u B erg ­h ü tte ), od 1945 r. n a leża ła do B y­tom i.kiego ZPW . N azw a kopaln i do 1922 r, i w la ta ch 1939— 1945 F lo - ren tin e , w la ta ch 1922— 1936 F lo - re n ty n a , od 15 IX 1936 r. Ł ag iew nik i. Od 1 1 1971 r. zo sta ła w łączona do kopaln i-+ R ozbark . P ro d u k c ja w 1373 r. 386,6 tys. t, w 1913 r. 833 530 1, w 1938 r. 920 467 t, w 1970 r. 837 200 t.

' Ł aziska Dolne — o d k ry w k a przy k opn ln i-» B olesław Ś m iały , u ru ch o ­m iona w 1957 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1957—1958. P ro d u k c ja w 1958 r. 28 482 t.

M-300 k o p a ln ia dośw iadczalnap rzy ko p a ln i—>M akoszowy, u ru c h o ­m iona 1 V II 1967 r. N ależa ła do Z a­k ładów K o n stru k cy jn o -M ech an iza- cy jnych P rzem y słu W ęglowego, a od 1 1 1975 r. do C en tra ln eg o O środka P ro jek to w o -K o n stru k cy jn eg o M a­szyn G órn iczych K OM AG — por. Guido.

M aciej w D ąbrow ie G órniczej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1919—1924 n a po lach górn iczych dz ierżaw ionych od T ow arzystw a A kcy jnego K opalń W ęgla F lo ra. Do 31 I I I 1923 r. m ia ła n azw ę Szyb N r 34. D zierżaw cą by ł początkow o Zychiew icz, a n a s tęp n ie P io tr i S tan is ław U rbańczykow ie. P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 17 523 t.

M acie j zob. F lo ra

M akoszowy w M akoszow ach (Z ab­rze), po w sta ła z szybów D elbriick , zbudow anych p rzez sk a rb p ru sk i w la ta ch 1900—1906 i w chodzących p o ­czątkow o w sk ład kopaln i B ielszo- w ice. Od I I 1924 r. szyby zostały w ydzierżaw ione, a w 1926 r. p rz e ­

kazane n a w łasność p aństw ow em u koncernow i p ru sk iem u P reu ssag , k tó ry rozbudow ał je w sam odzielną kopaln ię (nazw a do 1945 r. D elbrück). W la tach 1945— 1957 k opa ln ia n a le ­żała do G liw ickiego ZPW , a od 1 IV 1957 r. — do Z ab rzańsk iego ZPW . P ro d u k c ja w 1938 r. 1 808 018 1, w 1970 r. 2 546 113 t, w 1979 r. 4 349 210 t.

M akow y — o d k ry w k a p rzy k o ­pa ln i W esoła, u ru ch o m io n a w 195i> r., z likw idow ana 1 V II 1962 r. P ro ­d u k c ja w 1961 r. 67 540 1.

M aks zob. M ichałM aksym ilian I wT G ołonogu (D ąb­

row a G órnicza), eksp loa tow ana w la ta ch 1924—1931 n a polu górn iczym dzierżaw ionym od T ow arzystw a A k ­cyjnego K opa lń W ęgla F lo ra . D zier­żaw cam i by li początkow o M. C eder- b au m i K . Suszyński, a n astęp n ie (od 1927 r.) C hil R echnic. P ro d u k c ja w 1929 r. '(m ak sy m aln a) 47 139 t.

M aksym ilian II w D ąbrow ie G ó r­niczej, ek sp loa tow ana w la ta c h 1929—1933 na po lu górniczym d z ie r­żaw ionym od T ow arzystw a A k cy j­nego K opalń W ęgla F lo ra ; d z ie rżaw ­cą b y ł J a k u b R echnic. P ro d u k c ja w 1932 r. (m aksym alna) 43 5111.

M ała Łagiszanka w Łagiszy (Bę­dzin), is tn ia ła w 1926 r., n a leża ła do Spółk i A k cy jn e j Ł agisza; p ro d u k c ja 38 t.

Małgorzata w D ąbrow ie G órniczej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1922— 1936 (do 31 V III 1933 r. pod nazw ą K sa ­w ery) n a po lu górniczym dzie rża ­w ionym od F rancusko -W łosk iego T ow arzystw a K opalń W ęgla. P ie r ­w szym dzierżaw cą b y ł W ładysław D ydyński, n astęp n ie J . W ejtko , w la ta ch 1933—1934 dz ierżaw iła ko­pa ln ię spó łka M ałgo rza ta (głów ni udziałow cy J a n B aro n i s z ty g ar S ta ­n is ła w K oziorow ski). P ro d u k c ja w 1928 r. (m aksym alna) 36821.

M anifest Lipcowy w Jas trz ę b iu Z dro ju , zbudow ana w la ta ch 1961— — 1969 pod nazw ą Zofiów ka, od 5 X I 1974 r. m a n azw ę obecną. N ależała do R ybnickiego ZPW , a od 1X 1982

73

r. — do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am iennego w Jas trz ę b iu Z dro ju . P ro d u k c ja w 1970 r. 316 106 t, w 1979 r. 3 419 550 t.

M arce l w R ad lin ie (W odzisław Ś ląski), nad . 14 X 1853 r. pod nazw ą E m m a, pow iększona 2 X I 1866 r., ek sp lo a to w an a od 1883 r. O d 1885 r. ek sp loa tow ała rów nież pole kop a ln i -»-M ariahilf, a późn iej ta k że po la górnicze: Evas H óhe (nad. 24X 1858 r.), E m iliens R uh (nad. 20 ÍI 1874 r.), E lsę (nad. 23 X I 1874 r.), C arl A dolph I (nad. 8 V III 1874 r.), A dam hóhe (nad. 27 V III 1873 r.), W ran g le r (nad. 24 X 1858 r., pow iększone 13 I I I 1867 r.), W eih n ach tsab en d (nad. 17 V I I I 1860 r.) ,L o s lau e r S te in k o h len g ru b e n T eil- fe ld (oddzielone 19 II I 1904 r.) i ko - palnię-^-Reden. P rze jściow o (w la ­ta ch 1895— 1896) dz ierżaw iła także k opa ln ie R om er i Jo h a n n Jacob (-►Rymer). Zgłoszona przez gó rm i- s trz a F e rd y n a n d a W odacka i 2 w spóln ików n a leża ła w ia ta c h sześć­d z iesią tych do F ran c iszk a S tra h le - ra , a od 1872 r. do g w arectw a, w k tó ry m w iększość ku k só w m ia ł F ry d e ry k G ru n d m a n n . W 1899 r. n a b y ł ją F ry d e ry k F ried laen d e r, a od 1 VII19Ó3 r. p rzeszła na w łasność R ybnickiego G w arec tw a W ęglowego. W czasie oku p ac ji h i­tle ro w sk ie j p rz e ją ł ją k oncern H e r­m a n n G óring. od 1945 r. na leża ła do R ybnickiego ZPW . N azw a k o p a l­n i do 1945 r. E m m a, w la ta ch 1945— 1949 Em a, od 2 7 IV 1949 r. M arcel (na cześć dz ia łacza ko m u n i­stycznego Jó ze fa K olorza o pseudo­n im ie M arcel). P ro d u k c ja w 1912 r. 672 8631 (w 1913 r. z kop a ln ią R o­m er 1251 127 t), w 1938 r. 826 067 t, w 1970 r. 2 428 692 fc, w 1979 r. 2 594 615 t.

M aria zob. B a rb a ra w P sa rach

M aria zob. G rodziec IM aria zob. H ohenlohe

M ariah ilf w B ie rtu łto w ach (Wo­dzisław Śląski), nad . 19 1 1858 r., e k sp loa tow ana od rębn ie w la ta ch 1860— 1383; od 1885 r. dz ie rżaw iona p rzez G w arec tw o E m m a, n astęp n ie przez R ybnick ie G w arec tw o W ęglo­w e i ek sp loa tow ana razem z k o p a l­

n ią E m m a. N ależa ła do licznych udziałow ców (m.in. kup iec W ilhelm Boelle z W rocław ia, Loebel F reu n d , później kup iec M oryc A d ler z Żor, n astęp n ie ro d z in a L ach m an n ó w z G liw ic). P ro d u k c ja w 1873 r. 8,7 tys. t.

Marian zob. P o d red enMarian — u padow a p rzy kopaln i

-»K om una P a ry sk a , u ruchom iona w 1956 r., od w rześn ia 1958 r. p o ­łączona z upadow ą L u d w ik i z od­k ry w k ą M arian .

Marian — o d k ry w k a p rzy kopaln i —K om una P a ry sk a , u ru ch o m io n a w 1956 r., od w rz e śn ia 1958 r. połączo­n a z upadow ym i L u d w ik i M arian . P ro d u k c ja w 1957 r. 50 08211.

Marian V — upadow a p rzy ko - pa ln i-» K o m u n a P a ry sk a , u ruchom io - m iona w 1961 r., od 1 1 1964 r. połą* czona z upadow ą M arian Zachód. P ro d u k c ja w 1962 r. 87 430 t.

Marian W schód —- o d k ry w k a p rzy kopaln i-> K om una P a ry sk a , u ru c h o ­m iona w 1962 r., z likw idow ana1 V III 1964 r. P ro d u k c ja w 1963. r. 64 011 t.

Marian W schód — upadow a przy k o p a ln i^ K o m u n a P ary sk a , u ru ch o ­m iona 1 V II 1963 r., z likw idow ana w 1974 r. P ro d u k c ja w 1969 r. 132 574 t.

Marian Zachód — upad o w a przj»- ko p a ln i-^K om una P a ry sk a , u ru c h o ­m iona 1 1 1962 r., z likw idow ana w 1973 r. P ro d u k c ja w 1970 r. 172-691 ton.

M ariane w C zerw ionce (Leszczy­ny), nad . 4/19 V III 1807 r., p ow ięk ­szona 20 1/14 I I 1826 r., ek sp lo a to w a­na od 1821 do 1874 r. N ależa ła do h rab ió w W ęgiersk ich , w 1837 r. k u ­pił ją h rab ia F ry d ery k vo n L im ­b u rg S tiru m , później w łaścic ie le zm ien iali się k ilk ak ro tn ie (m .in. w 1853 r. E liasz P e rl z W rocław ia, w 1879 r. kupiec K aro l R ost z W roc­ław ia). W 1903 r. n ab y ła kopaln ię spó łka V ere in ig te K önigs- unęj L a u - ra h titte , k tó ra ek sp lo a to w ała ją r a ­zem z kopaln ią-^D ębieńsko . P ro ­du k c ja w 1862 r. 11 tys. t, w 1873 r.3,4 tys. t.

M ars w Ł ag iszy (Będzin), zał. w 1910 r. pod ąazw ą A lm a, n a leża ła do spó łk i A lm a. W 1914 r . zosta ła u n ie ru ch o m io n a , w 1920 r. naby ło ją Tow arzjrstw o G órn iczo -P rzem y- słow e S a tu rn i u ruchom iło w 1921 r. pod nazw ą M ars. K o p a ln ia b y ła c zy n n a jako o d rę b n a je d n o stk a do czerw ca 1945 .r ., n a s tęp n ie p rz y łą ­czono ją do ko p a ln i—»-Generał Z a ­w adzki. P óźn iej b y ła tam s tac ja do­św iad cza ln a • G łów nego In s ty tu tu G órn ic tw a, p rzep ro w ad za jąca p róby p odz iem nej gazy fik ac ji w ęgla. P ro ­d u k c ja w 1913 r. 37 198 t, w 1938 r. 140 580 t.

M a rth a zob. M arth a-V alesk a

M arth a-V ale sk a w Ł aziskach Ś re d ­n ic h (Ł aziska G órne), p o w sta ła z pól górniczych M arth a (nad. 30 III/16 IV1833 r.) i V aleska (nad. 2 5 V I/8 V II1834 r.), po łączonych 24 X I 1835 r. K o p a ln ia b y ła ek sp lo a to w an a z p rze rw am i. N ależa ła początkow o do F ran c iszk a W inck lera , później k il­k a k ro tn ie zm ien ia ła w łaścicieli. W 1889 r. n a b y ł ją d y re k to r B anku W eim arsk iego b a ro n S te rn b e rg , k tó ­ry początkow o w ydzierżaw ił ją spół­ce G o ttm itu n s , a w 1903 r*. sp rze­d a ł te j firm ie . O d tego czasu w łą ­czona do ko p a ln i G o ttm ituns .

M ath ilde zob. M aty lda w L ip i- nacłi

M aty lda w Ł ip inach (Ś w iętochło­w ice), nad . 13/30 1 1827 r., ek sp loa­to w a n a od 1853 r. N ależa ła do w łaś­c ic ie la m a ją tk u Św iętochłow ice, P o ­rębskiego, od k tó rego w 1827 r. k u ­pił 119 kuksów K aro l Ł azarz H enc- k e l von D o n n ersm arck (pozostałe 3 k u k sy n a b y ł w 1838 r. K aro l G odu­la). S pó łka Schlesische A. G. fü r B erg b au un d Z in k h ü tten b e tr ieb k u ­p iła w 1857 r. udz ia ł D o n n ersm arc- ka , a w 1874 r. re sz tę kuksów . W dn iu 20X 1 1875 r. zosta ła po­łączona z ko p a ln iam i:-> F ran z ,-^-Kö­nig,-> Sau l,—>-Merkur,-» P aris ,->Q uin- to fo ro pod nazw ą-> V ere in ig te M at­hilde. E ksp loa tow ano ją razem z po lam i dzie rżaw ionym i od kopalń Ś ląsk i P au lu s-rio h e n zo lle rn . Od 1921 r. n a leża ła do spółki Ś ląsk ie K opaln ie i C ynkow nie w K a to w i­

cach. od 1945 do 1957 r. w chodziła w sk ład C horzow skiego ZPW , a od 1 IV 1957 r. — K atow ick iego ZPW . D nia 1 1 1967 r. zo sta ła po łączona z k o p a ln ią -^S ląsk pod nazw ą S ląsk - -M aty lda . P ro d u k c ja w 1913 r. 830 124 t, w 1938 r. 400 579 t, w 1965 r. 536 582 t.

M aty ld a w D ąbrow ie G órniczej, ek sp lo a to w an a w la ta ch 1900—1909 n a po lach górniczych dzierżaw io ­nych od T ow arzy stw a K opalń i Z a ­k ładów H u tn iczych Sosnow ieckich p rzez w łaśc ic ie la firm y przew ozow ej H en ry k a R echnica (fo rm alnym d z ie r­żaw cą b y ł Leopold P iw ow ar). P ro ­d u k c ja w 1907 r. (m aksym alna) 14 270 t.

M au lw u rf w M ikołow ie, is tn ia ła n a te re n a ch dz ierżaw ionych od k s ię ­cia pszczyńskiego w la ta ch 1872— — 1875. P ro d u k c ja w 1872 r. (m aksy ­m alna) 1581 t, w 1873 r. 374 t.

M aurycy w N iw ce (Sosnowiec), is tn ia ła w la ta c h 1814—1857, p o czą t­kow o jako zak ład p ry w a tn y ; w 1836 r. p rz e ję ta p rzez B ank Polski, n a s tęp n ie przez państw ow e w ładze górnicze.

M aurycy koło S ław kow a (D ąbro­w a G órnicza), zgłoszona w 1872 r. p rzez B ogusław a P rzybylsk iego , w 1878 r. k up iona p rzez Ju liu sza A lek san d ra . E ksp lo a to w an a w la ­ta c h 1878— 1882. P ro d u k c ja w 1879 r. (m aksym alna) 1 tys. t.

M ax zob. M ichał w M ichałkow i- cach

M ax im iliane zob. W alen tyM erk u r w C hropaczow ie (Ś w ięto­

chłow ice), nad . 13IV /10 V I 1836 r. n a leża ła w połow ie do K a ro la Ł aza ­rza H enckel von D on n ersm arck a , a w d rug ie j — do kupców Ignacego Sobczyka i Izaak a F re u n d a z T a r­now skich G ór. W 1837 r. K aro l G odula k u p ił udz ia ły S obczyka i F reu n d a , a w la ta ch 1857 i 1872 ca ­łość udziałów n ab y ła spó łka S ch le­sische A.G. iü r B ergbau un d Z ink ­h ü tte n b e trie b . K opaln ię eksp loa to ­w ano od 1871 r., a w 1875 r. w łą ­czono ją do k opa ln i-^M aty lda. P r o ­du k c ja w 1873 r. 6 tys. t.

75

M ichał w D ąbrow ie G órn iczej, ek sp lo a to w an a w la ta ch 1924— 1928 n a dz ierżaw ionych polach g ó rn i­czych, n a leża ła do b u rm istrza S k a ­w iny M ichała Pachońsk iego . W 1927 r . p rzez 10 m iesięcy p ro w a­dzona p rzez załogę, k tó ra w te n sposób egzekw ow ała zaległe zaro b ­ki. P ro d u k c ja w 1925 r. (m aksy ­m alna) 16 980 t.

M ichał w M ichałkow icach (S ie­m ianow ice Ś ląskie), nad . 8 X I 1856 r., pow iększona 26 IV 1867 r., ek sp lo a ­to w an a od 1883 r. (budow ę kopaln i rozpoczęto w 1881 r.). N ależa ła do rodz iny R heinbabenów , w 1892 r. zakup ił ją książę H ugon zu H ohen- lohe-O ehringen , w 1905 r. p rzesz ła n a w łasność Z ak ładów H o hen lohe- go. W okresie o k u p acji h itle ro w ­sk iej p rz e ją ł ją k o n ce rn H e rm an n G óring. E k sp loa tow ana od końca X IX w. ra zem z po lam i górn iczym i G ra f G leichen (nad. 2 4 I I 1859 r., pow iększone 5 V 1867 r.) i J u n gA nna S iid feld (nad. 3 I X 1886 r.). N azw a ko p a ln i do 1936 r. M ax (M aks), od 41X 1936 r. M ichał, Od 1945 do 1957 r . n a le ża ła do C ho­rzow skiego ZPW , od 1 I V 1957 r. w chodziła w sk ład K atow ick iego ZPW, a 1 V II 1975 r . w łączono ją do kopalni-^-Siem ianow ice. P ro d u k ­c ja w 1913 r . 852 276 t, w 1938 r. 860 268 t, w 1970 r . 1 337 790 t.

M ichał zob. C zeladźM ichałów koło S ław kow a (D ąbro­

w a G órnicza), ek sp lo a to w an a od 1856 r. do la t s iedem dziesią tych X IX w., na leża ła do M ichała Z e itle - ra ; b ra k danych do tyczących p ro ­dukcji.

M iechow ice w M iechow icach (By­tom ), u tw orzona 10 X 1900 r . p rzez połączenie pól górniczych P reu sse n (w ydzielone 11 1 1900 r . z po la cons. M iechow itzer S te in k o h len g ru b en , u - tw orzonego 16X1 1863 r. p rzez p o ­łączenie 5 pól n ad an y ch w la ta ch 1858— 1861) i A ch tung (nad. 7 V III 1860 r., pow iększone 3 0 1 1867 r.). E ksp loa tow ana razem z sąsiedn im i po lam i górniczym i. B udow ę kopaln i rozpoczęto w 1899 r., w ydobyw anie w ęgla w 1902 r. N ależa ła do F ra - ciszka H u b e rta von T iele -W inck le-

76

ra , k tó ry w 1906 r . o d stąp ił ją spół­ce P reu sse n g ru b e A.G-. W 1914 r. w obec lik w id ac ji te j spó łk i k opa ln ię p rze ję ła K a to w ick a S pó łka A k cy j­n a d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a . W 1922 r. jak o jed y n a kop a ln ia spó łk i z n a jd u jąc a się po s tro n ie n iem ieck iej zosta ła p rzek azan a od­rę b n e j f irm ie P reu sse n g ru b e A.G. w B erlin ie . W 1941 r m a ją te k te ; f irm y zosta ł p rz e ję ty przez k oncern H e rm a n n G óring. O d 1945 r. k o p a l ' n ia n a leża ła do Z ab rzańsk iego ZPW , a od 1 1 1976 r. do B ytom skiego ZPW . N azw a ko p a ln i do 1945 r.: P reu ssen . P ro d u k c ja w 1913 r. 750 017 t, w 1938 r. 1 588 907 t, w 1970 r. 1 946 725 t, w 1979 r. 2 491 1061.

M ieszko w F ilipow icach (K rzeszo­w ice), eksp loa tow ana w la ta ch1921—1924 przez E liasza G u th a na polach górn iczych dz ierżaw ionych od S ie rszań sk ich Z ak ład ó w G ó rn i­czych. P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksy ­m alna) 2966 t1,

M iko ła j w G ołonogu (D ąbrow a G órnicza) zał. w 1875 r . przez B ogu­s ław a P rzybylsk iego , w 1880 r. k u ­p iona przez W iliam ia S u rm o n d ta , B o n aw en tu rę T oep litza i W ilhelm a R aua. W 1890 r. zosta ła u n ie ru ch o ­m iona, później w znaw iano ek sp lo a ­ta c ję w la ta ch 1895— 1896 i 1898— — 1903 (dzierżaw ca A. K otlarz), n a ­s tępn ie p rzy łączona do kopalni-»- F lo ra . W la ta ch 1910— 1924 ek sp lo a ­tow ali ją jak o p ły tk ą kop a ln ię n a po lu górniczym dzierżaw ionym od T o w arzy stw a F lo ra L. i J . W arta - kow ie, a później (od 1923 r.) S. B au e r i spółka. P ro d u k c ja w 1883 r. (m a­ksym alna) 136 tys. t, w 1900 r. 7764 t, w 1913 r. 3748 t.

M ikołów — upadow a p rzy ko p a l- ni->-Bolesław Ś m iały , u ruchom iona w 195S r., z likw idow ana w 1959 r. P ro d u k c ja w 1958 r. 22 618 t.

M ikulczyce w M ikulczycach (Z ab­rze), po w sta ła 22 V III 1906 r. z po ­łączen ia pod nazw ą D o n n ersm arck - h iitte pól górn iczych : Z ab rze (nad. 191X 1870 r.), N eue A b w eh r (nad. 30 X I 1870 r.), D eu tsch L o th rin g en (nad. 10 11871 r.), Ju n g fra u M etz (nad. 3 1 1 1872 r.) i S aa rg em ü n d

-(nad. 12 I V 1871 r.). B udow ę szybów rozpoczęto w 1901 r., ek sp lo a tac ję zaś (w po lu N eue A bw ehr) w 1903 r. N ależa ła do spó łk i ak cy jn e j D on- n e rsm arck h u tte , a od 1927 r. do G w arec tw a C aste llengo -A bw ehr. N azw a do 1927 r. D o n n ersm arck - h litte , w la ta ch 1927—1945 A bw ehr, od 1945 r. M ikulczyce. O d 1945 r. k o p a ln ia n a leża ła do Z ab rzańsk iego ZPW , zaś 1 X 1960 r . zo sta ła po łą­czona z k o p a ln ią -^R o k itn ica pod nazw ą M ikulczyce-R okitn ica. P ro ­d u k c ja w 1913 r. 944 823 t, w 1938 r. 1 351 705 t.

M ikulczyce-R okitnica w Z ab rz u - -R okitn icy , u tw orzona 1 X 1960 r. przez połączenie k o palń -»M iku lczy - ce i -»R okitn ica . N ależa ła do Z ab ­rzańsk iego ZPW . O d 1 1 1970 r . zos­ta ła połączona z k o p a ln ią -^ L u d w ik - -C oncord ia pod n azw ą—>Rokitnica. P ro d u k c ja w 1965 r. 1 993 402 t.

M ilow ice w M ilow icach (Sosno­wiec), zał. w 1822 r. p rzez w łaśc i­c ie la m a ją tk u M ilow ice Józefa B łe­szyńskiego p rzesz ła po jego śm ierci na w łasność b ra ta , Ignacego (1835 r.), w 1858 r. sp rzed an a w raz z m a ją t­k iem Jan o w i K an tem u K ubiczkow i, w 1861 r. zosta ła w łasnośc ią jego syna J u lia n a . W 1865 r. k opa ln ię i m a ją te k k u p ił S zm ul H am b u rg er, a w 1863 r. — kup iec Szym on K u ź- n ick i z M ysłowic, k tó ry zbudow ał now y szyb w ydobyw czy A leksander. S pad k o b ie rcy K uźnickiego założyli spó łkę a k cy jn ą pod nazw ą T ow a­rzystw o K opalń i H u t w M ilow i­cach, k tó re j m a ją te k p rze ję ło w 1895 r. T ow arzystw o K opalń d Z a­k ładów H utn iczych Sosnow ieckich. N azw ę kop a ln i zm ieniono w la ta c h dz iew ięćdziesią tych n a M ilow ice, w la ta c h 1920—1926 n azy w ała się po­now nie W ik tor, a w okresie o kupa­c ji h itle ro w sk ie j — M ilw itzgrube. P ro d u k c ja w 1900 r. 298 137 t, w 1913 r. 633 456 t, w 1938 r. 471 9441, w 1970 r. 1 333 690 t. K o paln ia od 1945 r. n a leża ła do D ąbrow sk iego ZPW , od 1 1 1975 r. połączona z k o ­p a ln ią C zeladź pod nazw ą-»M ilo - w ice-Czeladź.

M ilow ice I i II — upadow e p rzy k o p a ln i M ilow ice, czynne od 1957 r,.

n astęp n ie połączone pod w sp ó ln ą nazw ą upad o w a M ilow ice, z likw ido ­w an e 1 1 1964 r. P ro d u k c ja w 1960 r. (m aksym alna) 102 619 t.

M ilowice-Czeladź w Sosnow cu, u tw o rzo n a 1 1 1973 r . przez połącze­n ie kopalń->M ilow ice i -»C zeladź. N ależa ła do D ąbrow skiego ZPW , od 1 1 1976 r . w łączona do kopalni-*- C zerw ona G w ard ia . P ro d u k c ja w 1975 r . 2 280 140 t.

M ilw itzg rube zob. M ilow iceM inette w B u jakow ie (G iera łto ­

w ice), nad . w 1792 r. i ek sp loa to ­w a n a do 1801 r. N ależa ła do rad cy v o n H oym a. W zestaw ien iach p ro ­d u k c ji f ig u ru je ja k o n ieczynna do 1822 r.

M isiu ry — upad o w a p rzy kop a ln i -^S iersza , u ruchom iona w 1958 r., z likw idow ana 1 IX 1962 r. P ro d u k ­c ja w 1961 r. 105 868 t.

M odrzejów w M odrzejow ie (Sos­now iec), zbu d o w an a w la ta ch 1909— —1912 jak o część ko p a ln i N iw ka, w 1919 r. oddzielona od n ie j jak o sa ­m odzielna k opaln ia . N ależa ła do T o­w arz y stw a K opalń i Z ak ładów H u t­n iczych Sosnow ieckich, 1 1 1942 r. p rze ję ta p rzez k oncern P reussag . od 1945 r. należa ła do D ąbrow skiego ZPW . Od 5 V II 1945 r. ponow nie połączona z k opa ln ią N iw k a pod n azw ą—N iw ka-M odrze jów . P ro d u k ­c ja w 1938 r. 396 632 t.

Mokre (M okrau) w M okrem (M i­kołów), nad . 2 2 X II 1840/7I1841 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1853—1886. N ależa ła do Ignacego E iseneckera , W incentego von H ochberga i innych udziałow ców . W la ta ch 1891— 1893 w y k u p iła w szystk ie u dz ia ły spó łka G eorg von G iesches E rben . P ro d u k ­c ja w 1873 r. 25,7 tys. t.

M orgenroth w Jan o w ie (K atow i­ce), nad . 6/31 1 1826 r., ek sp lo a to w a­na od 1835 r. P ie rw szym i w łaśc ic ie ­lam i byli: szych tm is trz D aniel H e n ­ry k D alibor (61 kuksów ) i A le k sa n ­d e r M ieroszew ski (61 kuksów ). W 1838 r. f irm a G eorg vo n G iesches E rb en ku p iła 98 kuksów , a w la ta ch 1865—1871 resztę . W 1883 r. k o p a l­

77

n ię w łączono do kopaln i cons. G iesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 54,8 ty s . t.

M orgenste rn w M ałej D ąbrów ce (K atow ice), nad . 22 V II/7 V III 1850 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1869— 1885. N ależała do M aurycego von S ch ick- fu ssa i jego córk i B erty , a później do innych przedsiębiorców . W 1902 r. n ab y ł ją książę C h ris tia n K ra ft zu H ohen lohe-O ehringen , w 1905 r. p rzeszła n a w łasność Z ak ład ó w H o- henlohego i by ła eksp lo a to w an a r a ­zem z kopaln ią -> Jerzy . P ro d u k c ja w 1373 r. 48,8 tys. t.

M ortim cr w Z agórzu (Sosnowiec), zał. w 1851 r. pod nazw ą Ignacy . N a­leżała do w łaśc ic ie la m a ją tk u Jac k a Siem ieńskiego, n a s tęp n ie od 1864 r. do G u staw a von K ram sty , a od 1890 r. do T ow arzystw a K opa lń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow iec­kich W la tach dz iew ięćdziesią tych X IX w . zm ieniono je j nazw ę na M ortim er, w la ta ch 1920—1927 n a ­zyw ała się ponow nie Ignacy . W 1933 r. u n ieruchom iona i zatopiona. V/ 1942 r. p rz e ją ł ją k oncern P reu s - sag. W 1943 r. okupanci u ru ch o m ili ją pod nazw ą B ism arcK II I , a le w s ie rp n iu 1944 r. znow u p rz e rw a li eksp loa tac ję . Od 1945 r. na leża ła do D ąbrow skiego ZPW . W la tach 1545—i 950 połączona z kop a ln ią K li­m ontów pod n a zw ą—>K lim ontów - -M ortim er; w ty m ok res ie odtopiono ją i p rzebudow ano . O d 1 1 1951 r. zosta ła sam odzielnym p rzed sięb io r­stw em pod n azw ą M ortim er. Od 1 V II 1958 r. połączono ją z ko p a l- n ią -> P orąbka w budow ie pod n az ­w a—> M ortim er-P orąbka . P ro d u k c ja w 1000 r. 427 4311, w 1913 r. 208 1611.

M ortim er II, III i IV — upadow e przy k o p a ln i-^ M o rtim e r-P o rą b k a :M ortim er II u ruchom iona w 1944 r., z likw idow ana 1 V II 1963 r.; M orti­m er I I I u ruchom iona w 1953 r., cd I I 1968 r. połączona z szybem P o rąb k a ; M ortim er IV uruchom iona w m aju 1956 r.. a z likw idow ana w 3959 r. P ro d u k cja m ak sy m aln a : M ortim er II w 1956 r. 372 395 t., M ortim er I I I w 1957 r. 218 2 551, M ortim er IV w 1959 r. 36 375 t.

M o rtim e r-P o rąb k a w Z agórzu (So­snowiec), u tw orzona 1 V II 1958 r. przez połączenie k o p a lń —>M ortim er i-.-P o rąbka . Od 1 1 1974 r. połączona z kopaln ią-> K lim on tów pod nazw ą -> C zerw one Zagłębie. P ro d u k c ja w 1970 r. 2 948 975 t.

M oritz zob. R ozbark

M oszczenica w M oszczenicy (J a ­strzęb ie-Z dró j), zb udow ana w Ia.tach 1957— 1965, od styczn ia 1965 r. p rz e ­ję ta do ek sp loa tac ji. O d 1 1 1963 r. do 31 X II 1965 r. połączona z k o p a l­n ią —>Jastrzęb ie jak o Jas trzęb ie -M o - szczenica, od 1 1 1966 r. je s t sam o ­dzielnym p rzedsięb io rstw em . N a le ­żała do R ybnickiego ZPW . P ro d u k ­c ja w 1970 r. 2 295 370 t, w 1979 r. 3 419 550 t.

M szana zob. P ie rw szy M ajaM urcki w M urckach (K atow ice),

na leża ła do k s iąż ą t pszczyńsk ich i b y ła ek sp loa tow ana od około 1740 r. lub n a w et w cześniej (być może, że od la t p ięćdziesiątych X V II w.). W 1769 r. w prow adzono w n ie j re g u ­la rn ą ek sp lo a tac ję podziem ną. N az­w a ko p a ln i w la ta ch 1769—1922 (i 1939—1945) E m anuelssegen , w la ta ch 1922—1936 E m anuel, od I I 1937 r. do 1939 r. K siążę M aria, od 1945 r. M urck i. W la ta ch 1947—1948 po łą­czona z kopalnią->-Boże D ary pod nazw ą Boże D ary , od 1 V III 1948 r. oddzielono ją pod nazw ą M urck i, a od 1 1 1976 r. w łączono do n ie j ko ­pa ln ię Boże D ary . N ależa ła w la ­tach 1945—1946 do M ikołow skiego ZPW , od 1 1 1947 r. do 31 X II 1975 r. do Jaw orzn icko-M iko łow skiego ZPW , od 1 1 1976 r. do K atow ick iego ZPW . P ro d u k c ja w 1873 r. 79 986 t, w1913 r. 432 301 t, w 1938 r. 489 993 t.w 1970 r. 711 198 t, w 1979 r.2 475 500 t.

M urck i — o d k ry w k a p rzy kopaln i —>M urcki, u ruchom iona w 1956 r., ek sp lo a to w an a do 1958 r. (p rodukcja w 1956 r. 7098 t). N astęp n a o d k ry w ­ka o te j nazw ie is tn ia ła w la ta ch 1962—1964 (p ro d u k cja w 1964 r.95 894 t).

Murcki 318 — o d k ry w k a p rzy ko- pa ln i-^M u rck i, u ruchom iona od 1 X I

Z ak ład przeróbczy kopaln i M oszczenica w 1967 r.

Ł adow anie w ęgla w zab ierce w la ta c h m iędzyw ojennych (kopa ln ia M urck i?)

1963 r., z likw idow ana 1 V II 1964 r., łączne w ydobycie 13 tys. t.

M yslow itz zob. M ysłow ice

M ysłow ice w M ysłow icach, u tw o ­rz o n a 1 V II 1866 r. p rzez połączenie kopaln i D anzig i pola górniczego N eu D anzig. W 1885 r. przyłączono do n ie j pole P o g re ll (nad. 27 X 1856/15 1 1857 r., pow iększone 1 8 II 1867 r.), ponad to eksp loa tow ano ją ra z em z po lam i gó rn iczym i i k o p a l­n ia m i: —>Gute A m alie, —>Sonnen- s trah l, F e ld m arsch a ll, Feld seegen (nad. 22 VI/9 V II 1840 r.) i ^ B e n e d ik t . N ależała początkow o do G w arec tw a M yslow itz, n astę p n ie do K a tow ic ­k iej Spółki A kcy jnej d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a , a od 1937 r. do W spól­n o ty In te re só w G órn iczo -H u tn i­czych. W 1940 r. p rz e ją ł ją k oncern H erm an n G óring , od 1945 r. n a le ­ż a ła do K atow ick iego ZPW . N azw a n iem iecka M yslow itzgrube. P ro d u k ­c ja w 1900 r. 692 940 t, w 1913 r.

1 055 675 t, w 1938 r. 1 084 770 t, w 1970 r. 1908 807 t, w 1979 r.2 663 417 t.

N ad red en w D ąbrow ie G órniczej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1923— 1924, n a leża ła do F ran k o -P o lsk ieg o T o­w a rzy stw a G órniczego. P ro d u k c ja w 1923 r. (m aksym alna) 37 099 t.

N adzie ja L u d w ik a (L udw igshoff­nung) w S ielcu (Sosnowiec), zał. w 1806 r., czynna do 1864 r. N ależa ła do w łaścic ie li dób r M odrzejów -S ie- lec (genera ła Sch im m elp fenn inga von d e r Oye, księc ia L u d w ik a zu A n h a lt-C o e th en , n astę p n ie od 1836 r. do h rab in y von S to lberg -W ern ige- rode , a od 1856 r. do h rab iego R e­na rda , k tó rz y od 1849 r. do 1861 r. dzie rżaw ili ją różnym p rzed sięb io r­com). W 1876 r. spadkob iercy h ra ­biego R en a rd a (k tó rzy w 1884 r. u tw orzy li G w arec tw o H ra b ia R e­nard ) w znow ili e k sp lo a tac ję kopaln i

80

pod nazw ą L udw ik , zbudow aw szy w niej szyb W ilhe lm ina . K opaln ię eksp loa tow ano ponow nie do 1899 r. i w la ta ch 1904— 1906. P ro d u k c ja około 1840 r. 3—6 tys. t rocznie, w la ta ch o s iem dziesiątych X IX ' w. około 200 tys. t roczn ie (przew ażnie w ykazyw ana razem z p ro d u k c ją ko ­pa ln i Sosnowiec).

Nanette zob. B łogosław ieństw o Boże

N an ette zob. H ulczyńsk ie K o­pa ln ie

Napoleon w M okrem (M ikołów), nad . 2 1 X /1 3 X I 1840 r., ek sp loa to ­w ana z p rze rw am i w la ta ch -1842— — 1882. N ależa ła do Ignacego E isen- eckera , W incentego von H ochberga i innych udziałow ców . O d 1878 r. ek sp lo a to w an a przez szyby kopaln i B u rg h ard . W la tach 1891—1899 f i r ­m a G eorg von G iesches E rb en w y ­k u p iła 101 kuk só w (ze 122 kuksów ) te j kopaln i. P ro d u k c ja w 1873 r. 15 tys. t.

N a th an w M okrem (M ikołów), nad . 11/24 X 1842 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1843—1845. N ależa ła do kupca L ioha z G liw ic i innych p rzedsięb io rców ; w la ta c h 1891— —1892 w iększość u dz ia łów w ykup iła firm a G eorg von G iesches E rben . P ro d u k c ja w 1845 r. około 860 t.

N ep tun zob. H an k a w S trzem ie ­szycach W ielk ich

N eu D anzig zob. D anzig

Neu G lückauf zob. Szczęść BożeN eu P rzem sa zob. N ow a P rzem szaN eue B erg fre ih e it zob. P au lu sN eue F loetz zob. H ulczyńsk ie

K opaln ie

Neue H edwig w C horzow ie, nad . 14IX 1805 r., pow iększana 2 1 IV1806 r. i 26 IX /7 X 1818 r. N ależa ła do k la sz to ru B ożogrobców w M ie­chow ie, w 1846 r. p rzep isan a na w łasność S zp ita la św iętego D ucha w B ytom iu i p a ra f ii ka to lick ie j w C horzow ie, w 1906 r . n a b y ta przez s k a rb p a ń stw a prusk iego . E ksp loa­tow ana w la ta ch 1806— 1848 jako

sam odzie lna k o p a ln ia (m aksym alna p ro d u k c ja w 1836 r. 4,9 tys. t), a później przez kopalnię-»-K ról. W w ykazach k o p a lń z la t 1813—1823 w y stęp u je pod nazw ą H edw ig.

N eue H offnung zob. Szczęść BożeN eue L ouisensg lück zob. Szczęście

Luizy

N euer L az a ru s w Kochłow ica'ch (R uda Ś ląska), zał. w 1794 r . przez Ł azarza H encke l von D o n n ersm ar- cka (z lin ii by tom sko-siem ianow ic- kiej) i w k ró tce z likw idow ana.

N euer Segen w O rnontow icach (G ierałtow ice), nad . 24 V I/4 V I I 1827 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1828— —1831. N ależa ła do S za rlo ty P o - rem b sk ie j (z dom u Z aw adzk iej) i p asto ra N agło z T arn o w sk ich Gór, w la ta ch 1835—1850 k up iona przez F ran c iszk a W inck lera, a w 1863 r. w łączona do kopaln i-»O rzesze. P ro ­d u k c ja w 1830 r. około 900 t.

N eues G lück zob. Szczęście A n to ­niego

N icolai w M ikołow ie, n a leża ła do k sięc ia pszczyńskiego, eksp lo a to w a­na w la ta ch 1876—1877 (p rodukcja w 1876 r . 736 t).

N iedzieliska w N iedzieliskach (J a ­w orzno), zał; w 1815 r. przez gó r- m is trza A ntoniego P szo rna , k tó ry w 1822 r. sp rzed a ł ją spółce zało­żonej przez P io tra S te in k e lle ra , M aurycego S am elsohna, A ntoniego H öltzela, F ry d e ry k a L u d w ik a W es- tenho lza i p a ru innych kupców . W ty m czasie k o p a ln ia o trzy m ała n az ­w ę Józe fina (od zbudow anej p rz y n ie j w 1823 r. h u ty cynku Józefina). Po 1325 r. S am elsohn w y k u p ił w szy stk ie udz ia ły i w 1835 r. sp rze ­d a ł je rządow i. Od tego czasu k o ­p a ln ia by ła eksp lo a to w an a w raz z p aństw ow ym i k o p a ln iam i w J a w o ­rzn ie i ra zem z n im i p rzeszła w 1871 r. na w łasność G w arec tw a J a ­w orznickiego, k tó re w k ilk a la t później un ieruchom iło ją . W la ta ch1922—1924 is tn ia ła w N iedzieliskach p ły tk a k opaln ia , ek sp loa tow ana przez B. F r isc h e ra n a polach g ó r­niczych dz ierżaw ionych od Jaw o rz ­

6 S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń ... 81

n ick ich K om unalnych K opalń W ęg­la: kop a ln ia ta w y stęp u je pod n az ­w ą N iedzieliska . P ro d u k c ja w 1825 r. około 6 ty s. t (57 517 korcy), w 1923 r. (m aksym alna po w znow ien iu ek s­p loa tacji) 9115 t.

N iem cy zob. P o lsk a

N iw k a w N iw ce (Sosnowiec), zał. w 1833 r. pod nazw ą J e rz y przez M aurycego K ossow skiego, Jac k a L ipskiego i A ntoniego K lim k iew i­cza, w 1836 r. p rze ję ta przez B ank Polski, od 1 1 1843 r. p rzesz ła w raz z innym i k o p a ln iam i państw ow ym i pod zarząd K om isji R ządow ej P rzy ­chodów i S k arb u . Około 1844 r. zosta ła u n ieruchom iona i przeszła n a w łasność J a c k a Siem ieńskiego, w łaśc ic ie la dóbr N iw ka i Zagórze. W 1364 r. k u p ił ją w ra z z m a ją t­k iem ś ląsk i p rzem ysłow iec G u staw von K ra m sta , k tó ry w 1867 r. w zno­w ił ek sp lo a tac ję . W 1891 r. nabyło kop a ln ię od spadkobierców von K ra m s ty T ow arzystw o K opalń i Z a ­k ładów H utn iczych Sosnow ieckich . K opaln ia m ia ła n azw y Je rzy lub N iw ka (od 1928 r. N iw ka). W la tach 1909— 1912 zbudow ano w p o łu d n io ­wej części k o p a ln i szyb K azim ierz, k tó ry n astęp n ie s ta ł się g łów nym szybem oddzielonej w 1919 r. ko- paln i-> M odrzejów . W okresie ok u ­p acji h itle ro w sk ie j kopaln ie N iw ka i M odrzejów , p rze ję te 1 1 1942 r. p rzez k oncern P reussag , połączono pod w spó lnym k ie row n ic tw em pod n a zw ą T heodor K ö rn e r. Od 5 V II 1945 r. s tanow ią jed n ą kopaln ię pod nazw ą-»N iw ka-M odrzejów . P ro d u k ­c ja kopaln i N iw ka w 1900 r. 673 177 t, w 1913 r. 427 696 t, w 1938 r. 323 285 t.

Niw ka-M odrzejów w Sosnow cu, u tw orzona 5 V II 1945 r.. p rzez p o łą ­czenie kopalń -»N iw ka i-»M odrze- jów . N ależa ła do D ąbrow skiego ZPW . P ro d u k c ja w 1970 r. 1 776 935 t, w 1979 r. 2 304 327 t.

N ordm an w Łagiszy (Będzin), zob. A n ton i

Nowa zob. G en era ł Z aw adzk i

Now a Izabela zob. Izabela

N ow a-Ł abęck i zob. G en era ł Z a ­w adzk i

N owa irz e m s z a w B rzezince (M y­słowice), nad . 19/30 X 1850 r., ek s­p lo a to w an a od 1856 r. (na w iększą sk a lę od 1859 r.). N ależa ła po po ło­w ie do spadkobierców L uizy S u l­kow sk iej i do A nton iego K lausy . W 1861 r. zosta ła w yku p io n a p rzez H u b e rta von T iele -W inck lera , od 1890 r. n a leża ła do K a to w ick ie j S pó łk i A kcy jnej d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . E ksp loa tow ano ją r a ­zem z ko p a ln iam i i po lam i g ó rn i­czym i: -» Jo sep h a , Jo sep h a I (nad. 1? II 1905 r.), Jo sep h a I I (nad. 2/29 X 1896 r.), -»W anda, -»W eichsel,L eopoldine, G lückh ilf (nad. 13 V III 1856 r., ek sp lo a to w an a w 1863 r . r w ydobycie około 80 t), L u i (nad. 17/19 V II 1895 r.), -»T heodor, -» F re i­he it, F r isch a u f (nad. 2 5 IV 1855 r .r pow iększone 18 I I 1867 r.) i -» G le ic h ­heit. N azw a do 1922 r. N eu P rzem sa . K opaln ię un ieruchom iono w 1925 r. P ro d u k c ja w 1873 r. 73,5 tys. t, w 1913 r. 362 265 t.

N ow a Reden koło D ąbrow y G ó r­n iczej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1900—1902 przez W ik to ra D ębsk ie­go, k tó ry dz ie rżaw ił po le górnicze od T ow arzy stw a F ra n c u sk o -R o sy js - kiego. P ro d u k c ja w 1900 r. (m aksy ­m alna) 17 289 t.

Now y W irek w K ochłow icach (R uda Ś ląska), zbudow ana w la ta ch 1950—1955; od I I 1954 r . p rz y łą ­czono do n ie j kopaln ię -»W irek , od1 V III 1955 r. p rzekazano now o zbu ­d ow aną część kopaln i do ek sp lo a ta ­cji. K opaln ia n a leża ła do 31 I I I 1957 r. do R udzkiego ZPW , n astęp n ie do B ytom skiego ZPW (od 1 X 1982 r. — do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K a ­m iennego w B ytom iu). P ro d u k c ja w 1970 r. 1 935 730 1, w 1979 r.2 651 180 t.

Odkrywka Rudolf w N iw ce (Sos­now iec), ek sp loa tow ana w la tach 1900—1901 na dz ierżaw ionych po ­lach górniczych, m oże w łączona później do kop a ln i F lo tz R udolf. P ro d u k c ja w 1900 r. 2 ty s. t , w 1901 r. 4208 t.

82

O ehringen zob. Sośnica

O heim zob. W ujek

G kradzionów w O kradzionow ie (D ąbrow a G órnicza), eksp loa tow ana w '1374 r. p rzez B ogusław a P rzy b y l­skiego (roboty przygotow aw cze); p ro d u k c ja 300 t.

O rion w N iw ce (Sosnowiec), e k s ­p lo a to w an a w la ta ch 1900—1929 n a polach górniczych dzierżaw ionych od T ow arzystw a K opalń i Z ak ła ­dów H u tn iczych Sosnow ieckich (do 1919 r. m iała nazw ę F lo tz Rudolf). W łaścic ielem kopaln i b y ł h u rto w n ik w ęglow y M aurycy M eitlis, a jako fo rm aln i dzierżaw cy w ystępow ali ko lejno : sz ty g ar Zdzisław Zw o­lińsk i, in ży n ie r górn iczy W. K on- dak i i J . S trza łkow sk i. P ro d u k c ja w 1913 r. 31 226 t, w 1928 r. (m ak ­sym alna) 67 905 t.

Orzec ów w R udzie Ś ląsk ie j, nad .18 V il 1832/5 I I 1834 r., po łączona19 VII* 1837 r. z kop a ln ią S te in (nad. 12 X I/1 X II 1824 r., eksp loa tow aną od 1825 r.) pod n azw ą cons. O rze- gow. O bie kopaln ie na leża ły do K a ro la G oduli, po tem do Jo an n y S chaffgotsch . Połączona kop a ln ia b y ła ek sp loa tow ana jako sam odziel­ny zak ład do 1878 r., w 1882 r. w łączona do ko p a ln i cons.-^-Paulus- -H ohenzo lle rn . P ro d u k c ja w 1873 r.28,3 ty s. t.

O rzesze (cons. Orzesche) w O rze­szu, u tw o rzo n a 7 V II 1863 r. przez po łączen ie k opalń i pól górniczych: W ilhe lm sw unsch (nad. 9/27 X II 1838 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1849— —1860), —>Neuer Segen, Z ink (nad. 29 V I/1 V II 1839 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1840—1843), W alte r (nad. 9/20 IX 1839 r., ek sp lo a to w an a 1842—■— 1860), R um pf (nad. 28 V II/4 V III 1840 r., -»W itow sk i i C la ra (nad. 27 VI/9 VII 1842 r.). N ależa ła doF ran c iszk a W inck lera , a w 1873 r. p rzesz ła n a w łasność spółki O ber- schlesische A.G. fü r K o h lenbergbau w O rzeszu. E ksp loa tow ana jako o d ręb n a k o p a ln ia do 1876 r., k iedy to w łączono ją do kopaln i-»V erei~ n ig te F ried rich u nd O rzesche. P ro ­d u k c ja w 1873 r, 81 288 t.

O scar zob. W alen ty

O stra G ó rk a (O stra G óra) z'ob. Z ygm un t

O sw ald w D ęb ieńsku (Leszczyny), nad . 19 VI/1 V II 1845 r., e k sp lo a to ­w an a w 1845 r. N ależa ła do W ilh e l­m a S ch n e id e ra , od k tó rego w 1852 r. k u p ił ją G u staw Sim on z W rocła­w ia. W la ta ch 1856—1857 n ab y ł k o ­pa ln ię p ro feso r K uh , od k tó rego spadkobierców k u p i ł a 'j ą w 1895 r. Jo an n a Schaffgo tsch . W 1897 r. n a ­by ła kop a ln ię spó łka V ere in ig te K önigs- un d L a u ra h ü tte , k tó ra e k s ­p loa tow ała ją razem z kopaln ią -> D ębieńsko.

O ttilie (kolonia Zgoda) w Ś w ię ­tochłow icach, nad . 6/21 V II 1830 r., n a leża ła do W incentego vo n H och- be rga , k a p ita n a H erbsta , radnego Loew y z B y tom ia i do m ias ta B yto­m ia. W 1847 r. w łaścic ie le h u ty Zgoda (E in trach tsh ü tte ), h ra b ia D e t­le v von E insiedel i fa b ry k a n t F r a n ­ciszek A n ton i Egells k up ili 29 k u k ­sów, a w 1851 r. Egells p rze ją ł ud z ia ł E insiede la w ko p a ln i i w h u ­cie. W 1869 r. synow ie i spad k o b ie r­cy E gellsa dokup ili dalsze 20,5 k u k ­sów. U dział E gellsów p rz e ją ł w 1886 r. G w idon H enckel von D on n er- sm arck . k tó ry w la ta ch 1889— 1898 w y k u p ił re sz tę kuk só w kopaln i. K o­p a ln ia b y ła e ksp loa tow ana w la ta ch 1841—1859 jak o sam odzielny zak ład (m aksym alna p ro d u k c ja w 1841 r. 10 tys. t), a od la t s iedem dziesią tych X IX w,, razem z kop a ln ią D eu tsch ­land .

Ożarowice w O żarow icach (T ąp­kowice), zał. około 1803 r. i w kró tce z likw idow ana.

Paris w Chropaczo*wie (Ś w ięto­chłow ice), nad . 20 11/27 IX 1855 r., na le ża ła do G w idona H enckel von D onnersm arcka , od k tó rego k u p iła ją w 1857 r. spó łka Schlesische A.G. fü r B ergbau u n d Z in k h ü tte n ­b e trieb . K o paln ia ek sp loa tow ana z p rze rw am i od 1861 r., a w 1875 r. w łączona do kopaln i—>M atylda. P ro ­d u k c ja w 1873 r. 6,3 tys. t.’ Paryż (P aris) w D ąbrow ie G ó rn i­

czej zob. G en era ł Z aw adzk i

83

P a u lin a (F ü rstin P au line) zob. H o­hen lohe

P a u lin a zob. Jaw orzno

P au lin en sg lü ck w B ogucicach (K a­tow ice), nad . 1 1 IX 1838 r., ek sp loa­to w an a z p rz e rw a m i w la ta ch 1844— 1873. N ależała po połow ie do A ntoniego K lau sy i dom in ium m y - słow ickiego, w 1842 r. b a n k ie r M o­ryc F r ied lae n d e r z B y tom ia n a b y ł20,3 kuksów . W 1866 r. udz ia ły K lausy i F r ied lae n d e ra w y k u p iła W aleska von T iele -W ink le r, później kopaln ia p rzesz ła n a w łasność K a to ­w ick ie j S pó łk i A k cy jn e j d la G ó r­n ic tw a i H u tn ic tw a . P ro d u k c ja w 1873 r. około 400 t.

P au lu s w O rzegow ie (R uda Ś ląs­ka), nad . 14 VI/24 V I 1842 r. d la K a ­ro la G oduli, ek sp lo a to w an a od 1847 r., po łączona 10 I I I 1856 r. pod nazw ą cóns. P au lu s z ko p a ln iam i i po lam i górniczym i: R osalie (nad. 17 V III 1825 r., e k sp loa tow ana w1828 r.). N eue B erg fre ih e it (nad. 7 XIT 1842 r., ek sp lo a to w an a w 1854 r.), M arg a re th e (nad. 2 2 I I 1841 r.), J a ro s la v (nad. 18 I V 1842 r.), V or­w erk (nad. 30 X I 1843 r.), N euO rzegow (nad. 2/17 X II 1839 r.) i S te in b ru ch (nad. 26 I I I 1847 r.). N a­leżała do Jo an n y Schaffgo tsch . W la ta ch 1861 i 1881 pow iększono ją p rzez p rzy łączen ie kopalń i pól gó r­niczych: Sonnenb lum e (nad. 8 /22IX 1825 r.. e k sp lo a to w an a od rębn ie w la ta ch 1825—1865), N eu O rzegow II (nad. 19 VI 1880 r.), M arg are th e I i (nad. 19 VI 1880 r.), M arg are th e I I I (nad. 7 IX 1880 r.),—>B erg fre ih e it i Schöm berg (nad. 20 X II 1836 r.). V/ 1882 r. zosta ła w łączona do kopaln i -^P au lu s-H o h en zo lle rn . P ro d u k c ja w 1873 r . 271,4 ty s .t .

P au lu s-H o h en zo llc rn n a te re n ie C hebzia, O rzegow a, B obrka i Szom ­b ie re k (R uda Ś lą sk a i Bytom ), pow ­sta ła przez połączenie 28 11/29 VI18S2 r. k opalń i pól górn iczych : cons. P au lu s (-^P au lus) cons. O rzegow (-»Orzegów ), cons. H ohenzo llern , Bo­b re k (nad. 2 5 IV 1857 r.), R om anus (nad. 2 8 IX 1852 r., w 1861 r. p o łą -

P a u i zob. W irek czone z po lem R om anussegen), C arls E h re (nad. 30 1 1856 r,), R iese (nad. 23 V I 1855 r.) i Jo h an n a s G lück (nad. 30 V I 1855 r.). N ależa ła do Jo an n y S chaffgotsch , a od 1906 r. do spółki G rä flich Schaffgo tschsche W erke G.m!.b.H. Połączono ją 30X111919/ /8 I I I 1920 r . z k ilkom a sąsiedn im i polam i gó rn iczym i w kom pleks pod n azw ą N eu cons. P au lu s-H o h en zo l- le rn (łącznej w ielkości 18,2 k m 2). W 1922 r. w zw iązku z podzia łem Ś ląs­k a zosta ła rozdz ie lona n a kopaln ie -»P aw eł,-^K aro l,-» H o h en zo lle rn iG rä fin Jo h an n a . P ro d u k c ja w 1913 r. 2 644 209 t.

P aw e ł w C hebziu (R uda Śląska), po w sta ła w 1922 r. z części kopaln i -»-Paulus-H ohenzollern , od k tó re j p rze ję ła szyby w ydobyw cze G odulla (P aw eł I) i S chaffgo tsch (P aw eł II), zbudow ane w la ta ch 1860—1862. N a­leżała do spó łk i ak cy jn e j G odula, b ędące j p rzed sięb o rs tw em filia ln y m k o n c ern u Schaffgo tschów . N azw a w czasie o k upacji h itle ro w sk ie j: P a u ­lus. W la ta ch 1945—1957 n a leża ła do R udzkiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do B ytom skiego ZPW , od 111971 r. w łączono ją do k opaln i-»W a- w el. P ro d u k c ja w 1938 r. 864 436 t, w 1970 r. 892 700 t.

P a x w B ełku (Leszczyny), nad . 14/24 V 1832 r , ek sp lo a to w an a w la ­tach 1356—1873. N ależa ła do k ilk u udziałow ców (b u rm istrz A n ton i Ż e- lasko z R ybn ika , spadkob iercy F ra n ­ciszka G allego i inni), k tó rz y sp rze ­d aw ali sw oje u dz ia ły dalszym p rzedsięb io rcom (m in . B aildonow i, od k tó rego n a b y li k ilk ad z ies ią t k u k ­sów A n ton i i E m ilia G em an d ero - w ie). W 1898 r. k u p iła pole kop a ln i spółka V ere in ig te K önigs- u n d L a u ­ra h ü tte . P ro d u k c ja w 1872 r. 4,2 tys. t, w 1873 r. 1375 t.

P ech n ik w Jaw o rzn ie , zał. w 1805 r. p rzez p isarza p row entow ego A n ­toniego P ec h n ik a i odstąp iona przez niego R ich terow i (R itterow i?); póź­n ie j n ab y li kop a ln ię D ąbrow ski, K ruczkow sk i i M aciejew ski. W 1829 r. w ładze p rzejściow o w strzy m ały ek sp lo a tac ję z pow odu rab u n k o w ej gospodark i złożem . W 1836 r. k u p ił kop a ln ię z lic y tac ji Iz aak Schön-

84

berg . Od niego n a b y ł ją w 1840 r. kup iec k rak o w sk i J a n Bochenek, k tó ry w 1855 r. sp rzeda ł ją p rzed ­sięb io rstw u C.K. K o le j Pó łnocna C esarza F e rd y n an d a . W 1872 r. k u ­piło k o p a ln ię G w arec tw o Jaw o rz ­n ick ie , k tó re u n ie ruchom iło ją o s ta ­teczn ie w 1881 r. P ro d u k c ja w 1805 r. około 100 t (1000 korcy), w 1848 r. (m aksym alna?) 1,5 tys. t.

P e p ita w Ja n o w ie M iejsk im (M y­słowice), nad . 26 IX /5 X 1855 r., ek s­p lo a to w an a od 1860 r. N ależa ła do G u staw a H en ry k a R u ffe ra z W roc­ław ia , W ilhe lm a E d lera z Z abrza oraz (w połow ie) do W alesk i vo n T iele -W inck ler. W 1868 r. R u ffe r w y k u p ił ud z ia ł spadkob ie rców E d ­le ra i sp rzed a ł go G rundm annow i, k tó ry z kolei odsp rzed a ł go w 1869 r. H ubertow i von T iele -W inck ler. W 1890 r. K a to w ick a S pó łka A k ­cy jn a d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a n a b y ła u dz ia ły spadkob ierców R u f­fe ra . W 1896 r. k o p a ln ię w łączono do. k o paln i-»R eserve . P ro d u k c ja w 1873 r. 19,7 tys. t,

P ctronella w C zernicy (G aszow i­ce), nad . 6 VI/13 V III 1832 r., ek sp loa­tow ana w 1836 r. N ależa ła do rad cy C uno z R aciborza; w 1837 r. n ab y ł ją F ran c iszek W inck ler, k tó ry w 1839 r. w ym ien ił połow ę je j kuksów n a k uksy k o p a liW S a ck d C h arlo tte . W 1840 r. w łączono ją do kopaln i C harlo tte . P ro d u k c ja w 1836 r. oko­ło l i t .

Pfarrfeld w B ogucicach (K atow i­ce), zarezerw ow ana 8 IV 1859 r., e k s ­p lo a to w an a w la ta ch 1864— 1867. N a­leża ła do M arii W inck lerow ej, n a s ­tęp n ie do je j spadkobierców . W 1874 r. odłączono od n ie j pod nazw ą N eue L u isensg lück część po la g ó r­niczego. n a te re n ie R oździenia, k tó ­r ą przy łączono do k o p a ln i L u isen s­glück . R esztę po la kopaln i P f a r r ­fe ld w łączono w 1885 r . do kopaln i F e rd in an d . P ro d u k c ja w 1865 r. 7,3 tys. t.

P h ilip in e zob. H ulczyńsk ie K opal­n ie

P iask i zob. C zeladźPiast w L ędzinach (Tychy), n a le ­

żała do k sięc ia pszczyńskiego. E k s­p loa tow ano ją w la ta ch 1843— 1845

pod nazw ą H e in rich sfreu d e , w 1893 r. w znow iono eksp loa tac ję . W 1923 r. p rzem ianow ano k opa ln ię n a H en ­ry k , w 1926 r. n a Szyby P ia s t, (pod­czas okupacji h itle ro w sk ie j — P ia - stschach te), od 1945 r. m ia ła nazw ę P ias t. W 1949 r. zm ieniono nazw ę n a P ias t-Z iem o w it, w łącza jąc do ko ­pa ln i część szybów kopaln i Z iem o­w it (Z iem ow it I). W 1952 r . szyby Z iem ow it w łączono do p rzed sięb io r­s tw a K o paln ia W ęgla K am iennego Z iem ow it w budow ie, w zw iązku z czym k o p a ln ia P ia s t w ró c iła do daw nej nazw y. N ależa ła w la ta ch 1945—1946 do M ikołow skiego ZPW , od I I 1947 r. — do Jaw o rz n ick o - -M ikołow skiego ZPW . Od 1 V I I 1972 r. zosta ła w łączona do kopaln i-> Z iem ow it. P ro d u k c ja w 1913 r. 25 482 t, w 1938 r. 254 027 t, w 1970 r. 1 310 920 t.

P ia s t w B ie ru n iu N ow ym (Tychy) — now a k opaln ia , zbudow ana w la ­ta ch 1972— 1975, na leżąca do Jaw o rz - n icko-M ikołow skiego ZPW (od 1 X 1982 r. do Z rzeszen ia K opa lń W ęg­la K am iennego w M ysłow icach). P ro d u k c ja w 1979 r . 3 217 269 t.

Pierw szego M aja w W odzisław iu Ś ląsk im , zbudow ana w la ta ch 1952— — 1960, p rzek azan a do ek sp lo a tac ji I V 1960 r. Do 31 X11 1960 r. m ia ła nazw ę M szana, od 1 1 1961 r . p rz e ­m ianow ano ją n a k opa ln ię 1 M aja. D y rek c ja ko p a ln i z M szany zosta ła p rzen iesiona do W ilchw ów , a 7X11 1974 i . do W odzisław ia Ś ląskiego. K opaln ia n a leża ła do R ybnickiego ZPW (od 1 X 1982 r. na leży do Z rze­szenia K opalń W ęgla K am iennego w Ja s trz ę b iu Z dro ju ). P ro d u k c ja w 1970 r. 2 417 465 t, w 1979 r. 2 731 690 t ’.

Piłsudski — zob. Jaw o rzn oP n iów ek zob. T rzydziesto lec ia P R LPodłęże II — upadow a p rzy ko-

pa ln i-»S obiesk i, u ruchom iona w 1958 r., z likw idow ana w 1974 r. P ro d u k ­c ja w 1969 r . (m aksym alna) 270 729 t.

Podreden w S trzem ieszycach (D ąb­row a G órnicza), eksp loa tow ana w la ta ch 1912—1935 n a dzierżaw ionych po lach górniczych. K opaln ia do 1927 r. m ia ła nazw ę Zdzisław , w la -

85

la c h 1928—1929 M arian , od 1929 r. P o d red en . K o le jnym i dzierżaw cam i b y li: 1) J . K a rn ie w sk i i Z. R udolf (do 1914 r.), 2) U, R usinow icz,3) Z. K ru d e lsk i (do 1923 r.),4) S. Sokół, 5) P . C hm ielew sk i (do 1926 r.), 6) K saw ery G óra l i M. Szpi- g ie lm an , k tó rzy w 1929 r. u tw orzy li spółkę pod nazw ą K o p a ln ia W ęgla K am iennego P o d red en (udziałow cy: M endel M agierk iew icz, M aje r i M ordka Szpig ie lm anow ie, Szm ul B iegun, K saw ery G óral, po tem inni). P ro d u k c ja w 1913 r. 76121, w 1922 r. (m aksym alna) 7890 t.

Pogonią w Pogoni (Sosnowiec), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1816—1866, na leża ła do m iejscow ych w łaśc ic ie li z iem skich (zał. p rzez T ym ien ieck ie­go by ła później w łasnośc ią S iem ień- sk ich , M ycielskich, a od 1863 r. G u­s taw a von K ram sty ). P ro d u k c ja w 1846 r. 2,5 tys. t . W la tach 1866—1870 is tn ia ła n a je j m ie jscu k o p a ln ia -» F eliks.

Pokój w N ow ym B ytom iu (R uda Ś ląska), u tw o rzo n a 3 V II 1902 r. p rzez po łączen ie kopalń i pól g ó r­n iczych :-» F ried rich W ilhelm (eks­p lo a to w an ej od 1900 r.), E in tra c h t I < ->Eintracht) i S a a ra I (-»Saara). N a­leżała do spółki O bersch lesische E i­s e n b ah n b ed arfs - A. G., n astęp n ie do spó łk i H u ta Pokó j, a od 1931 r. do R udzkiego G w arec tw a W ęglowego. N azw a n iem iecka (do 1922 r . i w la ­ta c h 1939—1945) F ried en sg ru b e . W la ta c h 1945— 1957 kopaln ia na leża ła do R udzkiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do B ytom skiego ZPW , a 1 IV 1968 r. przyłączono do n ie j kopaln ię -» W anda-L ech . P ro d u k c ja w 1913 r. 720 7821, w 1938 r. 567 800 t. w 1970 r. 2 084 709 t, w 1979 r. 3 676 110 t.

P o len zcb. D ąbrów ka Ś ląska

P o lsk a w M ałej D ąbrów ce zob. D ąb rów ka Ś ląska

P o lska w Św iętochłow icach, u tw o ­rzona 2 4 X 1873 r. przez, połączenie pól górniczych: B ohlen (nad. 7/19 II 1344 r.), G efall (nad. 25 V III 1854 r.), F a u s tin (nad. 19 VI 1857 r.) i H ex en ­kessel (nad. 19 V I 1872 r.). N ależała do G w idona H enckel von D on n er-

sm arck a , po tem do jego sp ad k o b ie r­ców. E k sp lo a tac ję rozpoczęto w 1872 r. w po lu G efall. P o łączoną ko­p a ln ię eksp loa tow ano razem z ko­p a ln iam i i po lam i górniczym i :-» F au - s ta , F a lv a b a h n h o f (nad. 18/27IV 1844 r.), -»O ttilie , —>G uttm annsdorf, -» G u tt G lück, H eyduck (nad. 28 X II 1875 r.), K le in ig k e it (nad. 30 V 1874 r.) B ohlen I - I I , F a u s tin II-V I, Hugo I I i K a lin a II . N azw a ko p a ln i do 1922 r. D eu tsch land , w la ta c h 1922— —1937 — N iem cy, od 3 V 1937 r. — P olska . N ależa ła od 1945 do 1957 r. — do C horzow skiego ZPW , od 1 IV 1957 do K atow ick iego ZPW . Od 1 1 1972 r. połączono ją z kopaln ią -» P re zy d e n t pod n azw ą P o lsk a (z d y rek c ją początkow o w C horzow ie, n astęp n ie w Św iętochłow icach). P ro ­d u k c ja w 1873 r. 66761, w 1913 r. 1 028 8311. w 1338 r. 800 200 t, w 1970 r. 946 585 t, w 1979 r. 2 037 838 t.

P o rąb k a w Z agórzu (Sosnowiec), e k sp lo a to w an a w la ta ch 1915—1931 na polu górn iczym dzierżaw ionym od T ow arzystw a K opalń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow ieckich . N ależała do S tan is ław a P aw łow skiego , k tó ry w 1924 r. p rz y ją ł do spółki M iko ła ja i Z dzisław a Z w olińsk ich ; od 1930 r. dz ie rżaw iła kop a ln ię spó łka H a -P e - -K a. P ro d u k c ja w 1929 r. (m aksy­m alna) 18 485 t.

Porąbka w Z agórzu (Sosnowiec), zbudow ana w la ta ch 1951—1958 częś­ciowo n a bazie d aw nej kopaln i K li­m ontów II. Od 1 V II 1958 r, połączo­no ją z kopaln ią M ortim er pod naz- w ą -> M o rtim er-P o rąb k a . G łów ny szyb w ydobyw czy R ysza rd oddano do ek sp lo a tac ji 4 X I I 1961 r. N ależa­ła do D ąbrow skiego ZPW.

P o rąb k a zob. W ik to r w P o rąb ce

Porem bskiw unsch zob. V ere in ig te F ried rich un d O rzesche

Pow stańców Śląskich w B ytom iu, p ow stała 1 1 1975 r. przez połączenie k o p a lń —>B ytom i —>R adzionków. N a- laża ła do B ytom skiego ZPW (od 1 X 1982 r. — do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am iennego w B ytom iu). P ro d u k c ja w 1979 r. 5 640 804 t.

P reu sscn zob. M iechow ice

87

K o paln ia P o rą b k a w Z agórzu około 1960 r.

Prezydent w C horzow ie, obejm o­w ała Po le W schodnie i P o le P o łu d ­niow e d aw nej kopaln i-> K ró l. W la ­tach 1937—1939 n azy w ała się P rez y ­d e n t M ościcki (od szybu w ydobyw ­czego P rez y d e n t M ościcki, zbudow a­nego w la ta ch 1929—1933), podczas ok upacji h itle ro w sk ie j — K ön igsg ru ­be O stfeld , od 1945 r. — P rezyden t. Do 1939 r. ek sp lo a to w ała ją spó łka S k arb o ferm , w la ta ch okupacji h i­tle ro w sk ie j p rz e ją ł ją k o n cern H e r­m an n G öring, od 1945 do 1957 r. n a leża ła do C horzow skiego ZPW , a od 1 IV 1957 r. — do K atow ick iego ZPW . Od 1 1 1972 r. zosta ła p o łą ­czona z k o p a ln ią -^P o lsk a pod ńazw ą P o lska . P ro d u k c ja w 1938 r. 1 551 292 t, w 1970 r. 1 175 360 t.

P rezy d en t M ościcki zob. P rez y d en t

Prinz Karl von H essen zob. K ró l

Prinzcnęrube zob. K siążątko

88

Przedsiębiortwo Górnicze Tepery i K u łak a w G ołonogu (D ąbrow a G ór­n icza), is tn ia ło w 1929 r., na leżało do J a n a K u łak a i S tan is ła w a T epe­ry . P ro d u k c ja 4711.

P rzem sza w B rzezince (M ysłowi­ce), nad . 10/22 1 1824 r., pow iększona 5 V II 1833 r. i 5X 1/8X 11 1856 r., ek s­p lo a to w an a od 1824 r. N ależa ła w połow ie do L uizy S u łkow sk ie j, d ru ­ga połow a b y ła w łasnośc ią k ilk u p rzedsiębiorców . W 1869 r. kopaln ię tę połączono z kopaln ią -»W anda. P ro d u k c ja w 1868 r. 71 tys. t.

P sa ry w P sa ra ch , ek sp loa tow ana w la ta ch 1920—1921, na leża ła do A. Szczypińskiego, a n astęp n ie do T ow arzystw a P sa ry w K rakow ie. P ro d u k c ja w 1921 r,. (m aksym alna) 3671 1.

Pstrow ski w B iskup icach (Z ab­rze), nad . 4 X II 1854/9 V II 1856 r. pod n azw ą H edw igsw unsch . N ależa ła do

B alles trem a , k t£ ry od 1855 r. w y ­dz ie rżaw ia ł ją w raz z polam i G ute H edw ig (nad. 5 X II 1855/9 V II 1856 r.) i B erth a W unsch (nad. 4 X II 1855/9 V II 1856 r.) Z ak ładom B orsiga. B u­dow ę ko p a ln i rozpoczęto w 1856 r. W la ta ch 1862—1863 eksp loa tow ano ją pod nazw ą B er th a H edw ig, a od 1864 r. — pod nazw ą H edw igs­w unsch . W 1938 r. kop a ln ia • zosta ła k u p io n a p rzez spó łkę B orsig -K oks- w erke , a od 1945 r. n a leża ła do Z ab rzańsk iego ZPW :. N azw a do 1945 r. H edw igsw unsch, w la ta c h 1945— — 1948 Jad w ig a , od I V 1948 r. P s tro w sk i (na cześć W incentego Pstrow sk iego , k tó ry w 1947 r. zapo­czą tkow ał w te j ko p a ln i w spó łza­w odnictw o p ra cy w górn ictw ie). Od 1 1 1953 r. w łączono do n ie j szyb F ran c iszek z ko p a ln i R okitn ica , a od I I 1973 r. przyłączono do n ie j całą kop a ln ię R ok itn ica (połączoną u przedn io z ko p a ln iam i M ikulczyce i—>L udw ik-C oncordia). P ro d u k c ja w1873 r. 279,8 ty s .t , w 1913 r. 1 026 161 t. w 1938 r. 1 693 011 t, w 1970 r. 583 300 t, w 1979 r . 2 289 640 t.

Quintoforo w C hropaczow ie (Św ię­tochłow ice), nad . 13 X I/2 X II 1826 r. n a leża ła do K a ro la Ł azarza H enc- ke l von D onnersm arcka , k tó ry w 1857 r. sp rzed a ł ją spółce Schlesische A. G. fü r B ergbau u n d Z in k h ü tte n ­b e trieb . E k sp loa tow ana z p rze rw am i w la ta c h 1828—1874, w 1875 r. w łą ­czona do k opa ln i-^M aty lda. P ro d u k ­c ja w 1873 r. 13,2 tys. t.

R adzionkau zob. R adzionkówR adzionków w R adzionkow ie (By­

tom ). zbudow ana w la ta ch 1871—1874 (eksp loatow ana od 1874 r.) na n ad an y ch w la ta ch 1825— 1874 po­lach górniczych, połączonych 3 IV 1897 r. pod nazw ą cons. R adzionkau (o łącznej pow ierzchn i 31,2 km 2). N a­leżała do H enckel von D o n n ersm arc- ków z lin ii by tom sko-s iem ianow ic- k ie j, a od 1921 r. do spó łk i T he H enckel von D o n n ersm arck -B eu th en E s ta te s L im ited . W 1922 r. oddzielo­no od n ie j część pola górniczego, k tó ra pozosta ła w n iem ieck iej częś­ci Ś ląsk a i zbudow ano tam w n a s ­tępnych la ta ch kopaln ię->B ytom . Od 1945 r. k o p a ln ia R adzionków n a le ­

żała do B ytom skiego ZPW , od 1 1 1975 r. połączona z kopaln ią B ytom pod nazw ą ko p a ln ia -* P o w stań có w Ś ląskich . P ro d u k c ja w 1913 r. 843 582 t, w 1938 r. 594 741 t, w 1979 r. 1 538 050 t.

R atib o r w Z aw iści (Orzesze), nad.- 28 X II 1844/13 1 1845 r.; w 1855 r . p ro ­w adzono n a ty m po lu p ró b n e ro ­bo ty górn icze (w ydobycie około 13 t). Po le górn icze na leżało do Ignacego E iseneckera , w 1852 r. k u p ił je h ra ­b ia von B ohlen, w 1890 r. p rzeszło n a w łasność B anku W eim arskiego, a n astęp n ie spó łk i G ottm dtunsgrube.

R eden w B ie rtu łto w ach (W odzi­s ła w Ś ląski), nad . 16/26 X 1841 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1842—1873 i 1892—1905. N ależa ła do m is trza m ura rsk ieg o Jó ze fa H ein tzego z D ę­bu , n a s tęp n ie od 1848 r . do kupca Ja k u b a D resdnern z B ytom ia, od 1857 r. do L oebela F reu n d a , od 1859 r. do A lb e rta E h rm an n a z C ie­szyna i k upca D aw ida B erg era z L ipska, później jeszcze k ilk a k ro tn ie zm ien iała w łaścic ie li. Po u n ie ru ch o ­m ien iu eksp loa tow ana l5yła p rzez kopaln ię E m m a. W 1936 r. pole ko ­p a ln i przeszło n a w łasność R ybn ic ­kiego G w arec tw a W ęglowego. P ro ­d u k c ja w 1873 r. 4 tys. t (w 1902 r. m ak sy m aln a 59 205 t).

R eden w D ąbrow ie G órniczej, zał. w 1785 r. przez m ieszczan b ęd ziń ­skich, w 1796 r. p rze ję ta p rzez w ła ­dze p ru sk ie , k tó re n a d a ły je j n azw ę R eden. P o d porządkow ana począ tko­w o K am erze W ojenno-D om in ia lne j (K riegs- und D om änenkam m er) w e W rocław iu , a od 1 V II 1799 r . ś ląs­k im w ładzom górniczym . W 1807 r. znalaz ła się w g ran icach K sięs tw a W arszaw skiego i n a leża ła do f r a n ­cuskiego m arsza łk a L an n esa , n a s ­tęp n ie do w dow y po n im . O d 1814 do 1891 r. n a leża ła do w ładz K ró ­lestw a Polskiego. W 1814 r. zbudo­w ano w n ie j szto ln ię U lm an. a w 1839 r. szyby w ydobyw cze. Po po ­żarze podziem nym w 1865 r. k o p a l­n ia by ła p rzez p a rę la t u n ie ru ch o ­m iona, po n astęp n y m pożarze w 1875 r. w y b ie ran o ty lk o re sz tk i w ę ­g la , k tó re m ożna było w ydobyć bez pow ażniejszych inw estyc ji. O d 1 1

8»

O dkryw ka p rzy kopaln i Reden w D ąbrow ie G órn iczej czynna w końcuX IX w . '

1892 r. w yd z ierżaw iła kopaln ięspółka Szewców, D erw iz i P o m e ran - cew , k tó ra w 1897 r. sp rzeda ła s w o ­je p raw a F rancusko -R osy jsk iem u T ow arzystw u G órn iczem u (p rzem ia ­now an em u w 1925 r. n a F ran k o - - Polsk ie T ow arzystw o G órnicze).P róby ponow nego u ruchom ien ia ko­pa ln i pod jęto w la ta ch 1894—1895, w 1899 r. w znow iła w ydobycie.O stateczn ie un ie ru ch o m io n a 9 V II 1935 r. z pow odu pożaru podziem ­nego. P ro d u k c ja w począ tkach X IX w. 1,5—3 tys. t rocznie, w1840 r . ' 15 tys. t, w 1900 r. 19 690 \v 1913 r. 274 032 t.

R edensb lick zob. Ł ag iew n ik i

R egenbogen w B ielszow icach (R u­d a Ś ląska), nad . 22 V II I /1 IX 1840 r., na le ża ła w połow ie do K aro la G o­duli, d ru g a połow a udzia łów m ia ła p a ru w łaśc ic ie li (m .in. część k u k ­sów n a leża ła do h rab iego A ndrze ja R enarda ). W 1342 r. G odula k u p ił dalsze 20,3 kuksów , a w 1902 r.

Jo an n a S chaffgo tsch w ykup iła re sz ­tę kopaln i. K o paln ia w la ta ch 1854—1865 ek sp loa tow ana jak o od­ręb n y zak ład , a od 1902 r. razem z kopaln ią L i th an d ra . P ro d u k c ja w 1863 r. (m aksym alna) 14,9 ty s . t.

Reiches Floctz zcb. H ulczyńsk ie K opaln ie

Renard zob. Sosnow iec

Reserve w Jan o w ie (Katowice* — pole górn icze w ielkości 22,86 km 2 utw orzone 13 X II 1896 r. przez po ­łączenie pól górniczych i kopalń : N euenburg (zarezerw ow ane 15 I I I1859 r.), M artin Siid (w ydzielone w 1896 r. z nadanego 17/28 X II1842 r. pola M artin), Jo seph inens H offnung (nad. 4/13 X I 1840 r.), -> S usanne, ->Lossek, R u th (nad. 20/30 V II 1842 r.), W aldem ar W est (w y­dzielone w 1896 r. z nad . 15 I I I 1359 r. po la W aldem ar), A gathe W est (->A gathe), E isen b ah n W est (-»E isenbahn), —>C atalpa, E sau (zare­zerw ow ane 12 I I I 1859 r.), Ju liu s

90

(nad. 17 11/19 I I I 1840 r.), -> B erg tha l, -» P ep ita , M urczki (zarezerw ow ane 15 I I I 1859 r.) i B erg h ta l I (nad. 10 V 1896 r.). W 1897 r. oddzielono od n iego po le N eue R eserve (4,3 km-), k tó re p rz e ją ł książę C h ri­s tia n K ra f t zu H o h en lohe-O ehrin - gen (następn ie Z ak ład y H ohenlohe- go), podczas gdy w łaścic ie lem resz ty był F ran c iszek H u b e rt von T iele - -W inck ler. W 1899 r. spó łka G eorg von G iesches E rb en n ab y ła pole R ese rve oprócz oddzielonego od n ie ­go po la M uchow iec (1,5 k m 2), a w 1917 r. z ak u p iła rów n ież pole M u­chow iec. P o la te zosta ły p rzyłączone do ko p a ln i G iesche i stanow iły d la n ie j rezerw o w y obszar górniczy. W Polsce L udow ej w ykorzystano je d la założenia now ej k o p a ln i^ -S ta - szic.

R heinbabenschächte zob. B ielszo- w ice -

Richard w D ąbrow ie (Jaw orzno) — kopaln ia , k tó re j b udow ę rozpoczęła spó łka E nerg iev e rso rg u n g O b er­sch lesien A.G. około 1943 r.; w 1945 r. w łączona do kopalni->-Ja- w orzno.

R ic h ter zob. S iem ianow ice

R ieda (R itha) k opa ln ia zob. T en - czynek

R ittera (R ichtera) kopaln ia zob. P ech n ik

Robert zob. Sobieski

Robert w Z aw adzie (Orzesze), nad . 18 V II/1 V III 1827 r., ek sp lo a to ­w a n a od 1855 r. N ależa ła do w łaśc i­c ie la m a ją tk u Z aw ada A ntoniego von F ra g s te in a (61 kuksów ) i k ilk u innych udziałow ców . P óźn iej n a s tę ­pow ały zm iany s to sunków w łasnoś­ciow ych, m .in. w 1855 r. E liasz P e rl k u p ił 61 kuksów , w 1873 r. E m a­n u e l F ried lae n d e r n ab y ł od niego 59 kuksów , w 1895 r. Jo an n a Schaffgo tsch zakup iła 31,6 kuksów . Od la t osiem dziesią tych kopaln ię R o b ert eksp loatow ano razem z ko ­palń ią ^ V e re in ig te F ried rich und O rzesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 8167t, w 187.5 r: 14 93.5 t'.

Rogoźnik w R ogoźniku (B obrow ­niki), is tn ia ła w 1824 r., n a leża ła do K m ity .

R ok itn iea w R okitn icy (Zabrze), nad . 22 X II 1857 r. pod nazw ą C as- te llengo, n a leża ła do B alles trem ów (od 1927 r. do G w arec tw a C as te llen - go-A bw ehr). K opaln ię zaczęto b u ­dow ać w 1898 r., a w 1899 r. roz­poczęto je j eksp loa tac ję ; e ksp loa to ­w a ła ona rów n ież pola górnicze L eitho ld (nad. 27 V III 1857 r.) i V a­le n tin (nad. 28 1 1868 r.). N azw a ko­pa ln i do 1945 r. C aste llengo, n a s tę ­p n ie R okitn iea. Od 1945 r. na leża ła do Z ab rzańsk iego ZPW , 1 X 1960 r.

, po łączona z kop a ln ią M ikulczyce pod nazw ą-»M iku lczyce-R okitn ica . P ro d u k c ja w 1913 r . 839 207 t, w 1938 r. 2 283 526 t.

Rokitniea w Z abrzu, u tw orzona 1 1 1970 r. przez połączenie kopalń -^M iku lczyce-R ok itn ica i -^L u d w ik - -C oncordia. N ależa ła do Z ab rz a ń s ­kiego ZPW . Z osta ła w łączona I I 1973 r. do k o p a ln i-^P stro w sk i. P ro ­d u k c ja w 1970 r. 2 820 339 t.

Roman zob'. P o d red en

Römer zob. R ym er

Rosalie zob. P au lu s

Rozbark w B ytom iu, nad . 4 II 1856 r. pod n azw ą H einitz , pow ięk ­szona 9 I I I 1867 r., ek sp lo a to w an a od 1877 r. P o łączona 6 X I 1883 r. z po­lam i górniczym i R ossberg (nad. 23 V I 1855 r., pow iększone 29 V I 18o7 r.), N anny (nad. 30 1 1872 r.) i M o­ritz (nad. 16 V III 1872 r., ek sp loa to ­w ane w 1873 r.). W szystk ie 4 pola na leża ły do O tto n a F ried laen d e ra , a le w 1883 r. sp rzedano je z licy ­ta c ji za długi. W 1890 r. k u p iła ko­p a ln ię f irm a G eorg von G iesches E rben , k tó ra ek sp lo a to w ała ją r a ­zem z po lam i górn iczym i H offnung (nad. 19 1X 1870 r.) i H ein itz E rw ei­te ru n g (nad. 17 I I 1904 r.). Po 1922 r. z części po la kop a ln i po s tron ie po lsk ie j u tw orzono o d rębne pola górnieztí. N azw a kopaln i do 1945 r. H ein itz , n a stęp n ie R ozbark . Od 1945

. r. kopaln ia n a leża ła do B ytom skiego

91

ZPW . W łączono do n ie j 1 1 1971 r. kopaln ię-i^Ł agiew niki. P ro d u k c ja w 1913 r. 338 970 t, w 1933 r., 1561 037 t, w 1970 r. 13Ó0 559 t, w 1979 r. 2 063 222 t.

R udno (T enczynek, gm ina K rz e ­szowice) — w la ta ch sześćdziesią­tych X IX w. założył tam kopaln ię w ęg la b a ro n R osenberg-L ip ińsk i. K opaln ię tę un ieruchom iono w 1870 r. W la tach o siem dziesiątych w znow ił ek sp lo a tac ję R yszard L as­kow ski, k tó ry w 1881 r. uzy sk a ł n ad an ie po la górniczego Ś w ię ta H elena, a później dalsze po la g ó r­nicze (m.in. w y k u p ił w la ta ch 1897—1906 pola F ran c iszek i B ar­ba ra , na leżące up rzedn io do W es- tenho lza, a jego syn o trzy m ał w 1903 r. n a d an ie n a po le A ldona w Tenczynku). K opaln ię L askow skich kup ili w 1903 r . H erm an K u lk a i L eo n ard Pon iżil z O paw y, a w 1912 r. n ab y ła ją spółka W estboh- m ischer B erg b au -A k tien -V ere in , k tó ra u n ie ru ch o m iła ją w ty m sa­m ym roku. P ro d u k c ja w 1906 r. 5544 t.

R udokoks w P sa ra ch , e ksp loa to ­w a n a w la ta ch 1928— 1930. N ależała do M. D zieduszyckiej z W arszaw y, od k tó re j dz ie rżaw iła kopaln ię spó łka R udokoks (zarządca Z dzis­ław R udolf). P ro d u k c ja w 1929 r. (m aksym alna) 3031 t.

R udolf zob. K ościuszko

R u h b erg koło W esołej (M ysłowi­ce), n a leża ła do k sięc ia pszczyńskie­go. Założona w 1770 r. pod nazw ą W eso llaer G rube , do sta rcza ła w ęgla d la h u ty szk ła w W esołej. Po w y ­b ra n iu górnych pok ładów rozpo­częto około 1800 r . ek sp lo a tac ję w in n y m m ie jscu (w pobliżu la su w S łupnej), zm ien iając nazw ę kop a ln i n a R uhberg (na cześć k ie ro w n ik a h u ty szkła w W esołej R uhberga, założyciela p ie rw sze j n a G órnym Ś ląsk u h u ty cynku). W 1814 r. ek sp lo a tac ję p rze rw an o rów nież i w ty m re jo n ie n a sk u tek silnego n ap ły w u w ody. P onow nie ek sp lo a ­tow ano k opa ln ię w la ta ch 1833— — 1846 i 1871— 1879, p rzy czym

92

książę pszczyński dz ie rżaw ił ją ró ż ­nym przedsięb io rcom . P ro d u k c ja w 1873 r. 11486 t.

R ydu łtow y w R ydu łtow ach (Wo­dzisław Ś ląski), nad . 2 I I 1806 r . pod n azw ą C h arlo tte , pow iększana 24 X/5 X I 1817 r. i 16/30 V 1825 r., ek sp loa tow ana od 1806 r. N ależa ła do F ry d e ry k a von S acka i jego żony Luizy, k tó ra w 1824 r. p rz e ­ję ła ca łą kopaln ię . W 1827 r. n ab y ł kop a ln ię Józef Doms, a w la ta ch 1837—1838 kup iec F ry d e ry k W il­h e lm H offm ann , k tó ry w 1839 r. odstąp ił połow ę kuk só w F ran c isz ­kow i W inck lerow i. K o paln ię p o łą ­czono 24 I I I 1840 r. z k opaln iam i -»S ack i -^ P e tro n e lla . W 1843 r. k u p ił połączoną kopaln ię od H o ff­m an n a i W in ck lera p ro feso r K aro l K uh. K opaln ię pow iększano 7/19 X II 1842 r., 3 0 IV/10 V 1849 r. i 15 X 1857 r. Spadkob iercy p ro feso ra K u h a u tw orzy li G w arec tw o C h arlo tte i uzyska li 22 X I 1884 r. po łączen ie ko ­p a ln i z polam i górniczym i: E leono- re, von d e r H eydt, D u ra n t, M inna, M ichael, T h ü rn ag e l, G eorg F r ie d ­rich , H ans Ju liu s , H ein rich , C arn a ll i W it von D ôring , n ad an y m i w la ­ta c h 1837—1867. W 1889 r. w y k u p iła G w arec tw o g ru p a k a p ita lis tó w a u s ­triack ich i czeskich, k tó rzy nab y li rów nież kopalnie-»-Leo, -^-D ickeV er- w an d sch a ft o raz po la górnicze C ae- cilie (nad. 2 1 IV 1849 r., p ow ięk ­szone 13 1 1863 r.) i A gnes G liick (nad. 26 V III 1859 r., pow iększone6 V 1867 r.). E ksp loa tow ano je n a s ­tęp n ie razem z k opa ln ią C h arlo tte . W 1930 r. kop a ln ię w ydzierżaw iło R ybnick ie G w arec tw o W ęglowe, k tó ­re n aby ło w iększość udz ia łów w G w arec tw ie C h arlo tte . W la ta ch 1932—1936 kopaln ia b y ła p rze jśc io ­wo u n ieruchom iona; w czasie ok u ­p acji p rz e ją ł ją k o n cern H e rm an n G oring. O d 1945 r. n a leża ła do R ybnickiego ZPW . N azw a k o p a ln i do 1928 r. C h arlo tte , n a s tę p n ie C h ar- io tta (podczas oku p acji ponow nie C harlo tte ), od 1945 r. R ydułtow y. Od 1 I 1963 r . przyłączono do n ie j kopalnię-^-Ignacy. P ro d u k c ja w 1873 r. 60,8 tys. t, w 1913 r. 1045 278 t, w 1938 r. 255 790 t, w 1970 r. 2 272 940 t. w 1979 r. 2 934 342 t.

K opaln ia Rydułtow y (Charlotte) w R y du łtow ach — szyb Leon II w 1939 r.

R ym cr w N iedobczycach (Rybnik), nad . 4 V I 1853 r. pod nazw ą R om er n a leża ła początkow o do p ro feso ra K a ro la K uh, po tem do jego spadko ­b ierców , w 1890 r. n ab y ł ją koncern h u tn iczy O bersch lesiche E isen in - d u s trie A.G. w G liw icach , a w 1894 r. — F r itz F ried lae n d e r. Od 1898 r. n a leża ła do spó łk i Jo h a n n Jaco b w R ad lin ie, a od 1903 r. do R ybnickiego .G w arec tw a W ęglow e­go. E k sp loa tow ana w la ta ch 1880— — 1883, później połączono ją z k o ­p a ln ią E m m a, a od 1 V II 1896 r. p rzeksz ta łcono ją razem z kopaln ią —>Johann Jacob w sam odzielny za­k ład . E ksp loa tow ała ona rów nież po la górnicze: W rlhe lm sbahn (nad. 1 4 IX 1857 r.), V incenz-G llick (nad. 4 X I 1858 r., pow iększone 13 X II1866 r.), H ans R einho ld (nad. 6 X I 1857 r.) i M arienssegen (nad. 16 IV 1859 r., pow iększone 4 1 1867 r.). W” 1919 r. przyłączono do n ie j także u n ie ru ch o m io n ą k o p a ln ię -» B ea ten s-

■gliick. W czasie oku p ac ji h itle ro w s­

k ie j p rz e ją ł ją k o n cern H e rm an n G oring, od 1945 r. n a le ża ła do R yb­nickiego ZPW . N azw a ko p a ln i w la ta ch 1896—1902 Jo h a n n Jacob , od 1903 do 1936 r. (i w la ta ch 1939— — 1945) R om er, od 1 IX 1936 r. R y- m er. P ro d u k c ja w 1912 r. 527 582 t, w 1938 r. 678 340 t, w 1970 r. 1 249 560 t, w 1979 r. 2 594 615 li.

R yszard w Sosnow cu (?), ek sp lo a ­to w an a w la ta ch 1900—1901 przez K azim ierza M iecznikow skiego n a po lu górniczym dzierżaw ionym od T ow arzystw a K opa lń i Z ak ładów H utn iczych Sosnow ieckich . P ro d u k ­c ja w 1901 r. (m aksym alna) 3962 t.

S a a ra w N ow ym B ytom iu (R uda Ś ląska), nad . 19/28 V III 1836 r., e k s ­p loa tow ana w la ta ch 1839—1873. N ależała do W incentego vo n H och- berga (88 kuksów ), kupca Szym ona Loew y (14 kuksów ) i do m ia s ta B y­tom ia (22 kuksy), później do innych udziałow ców . W 1855 r. spó łka M i-

93

n e rv a p rze ję ła 20 kuksów , k tó re w 1871 r. p rzeszły n a w łasność spółki O bersch lesiche E isen b ah n b ed a rf s-A.G. W la ta c h 1872—1899 spó łka ta n ab y ła re sz tę udziałów . W 1901 r. kopa ln ię rozdzielono n a po la S aa ra I (w łączone n astęp n ie do kopaln i P okój) i S a a ra I I (w łączone do ko ­p a ln i L ith an d ra). P ro d u k c ja w 1873 r.. 5,7 tys. t. (1858 r. m a k sy ­m a ln a 19 tys. t).

S ack w C zernicy (Gaszowice), nad . 8 I I 1806 r., pow iększona 28 II / /14 I I I 1826 r., ek sp lo a to w an a od1806 r. N ależała początkow o do F r y ­d e ry k a von S acka, w 1812 r. n ab y ł ją kup iec J a n G o tfry d W eiss z W rocław ia, w 1818 r. — kup iec K aro l F ran c iszek S te in itz , a w 1828 r. — kup iec Józef D om s z R a­ciborza. W la tach 1836—1839 w y k u ­p ił ją (oraz k opa ln ię C harlo tte ) k up iec F ry d e ry k W ilhelm H offm ann z W rocław ia, k tó ry po tem odstąp ił połow ę kuk só w Franc iszkow i W in- ck lerow i w zam ian za k u k sy ko- p a lń -> P etro n e lla i H einrich . W 1840 r. kop a ln ię Sack w łączono do k o ­p a ln i C h arlo tte . P ro d u k c ja w 1815 r. około 3,4 tys. t (dane po 1818 r. r a ­zem z kop a ln ią C harlo tte ).

S an k t A d a lb e rt w M okrem (M iko­łów), nad . 15/29 1 1837 r., ek sp loa to ­w an a w la ta ch 1841— 1885. N ależała do Ignacego E iseneckera , W incen te­go von H ochberga i innych u d z ia ­łowców, a później do g w arec tw a , na czele k tó rego s ta ł von W itow ski. W 1891 r. k up iona p rzez firm ę G eorg von G iesches E rben , a 2 1 I I 1920 r. połączona z po lam i R udolph (nad. 27 1X 1856 r., pow iększone 14 I I I1867 r.), K ie fe rb e rg (nad. 16IV /14V 1844 r.) i C arlsw unsch (nad. 7 /131 1837 r., pow iększone 2 5 I I 1855 r.) w jedno pole górnicze pod nazw ą V erein ig te M ok rau er G ruben . P ro ­du k c ja w 1873 r. 61,3 tys. t.

S a n k t A lb e rt zob. V orsehung

S a n k ta A nna w Ł aziskach Ś re d ­nich (Ł aziska G órne), nad . 2 5 1 1842 r. na leża ła do kupca Ignacego E iseneckera z M ikołow a i do k s ię ­cia pszczyńskiego. W la ta ch 1852— — 1853 ek sp loa tow ana n a ra c h u n ek

księc ia pszczyńskiego. W 1856 r. n a ­b y ta w raz z m a ją tk ie m Ł aziska Ś red n ie p rzez rad cę kom erc ja lnego G u staw a von R u ffe ra , od 1884 r. n a leża ła do jego spadkobierców . W la ta ch 1871—1885 eksp loa tow ano ją ponow nie jak o sam odzielną k o p a l­nię, a 2 X II 1885 r. w łączono ją do kopaln i cons. T rau tsch o ld seg en (por. T reu e C aroline). P ro d u k c ja w 1873 r. 771 t.

S ariu sz w Sosnow cu (?), ek sp lo a ­tow ana w la ta ch 1900—1901 przez W łodzim ierza B ielskiego n a po lu górn iczym dzierżaw ionym od T ow a­rz y s tw a K opalń i Z ak ładów H u tn i­czych Sosnow ieckich. P ro d u k c ja w 1901 r. (m aksym alna) 2137 t.

S a tu rn zob. Czerwona^ G w ard ia

Sch lesien zob. Ś ląsk

Schilling: w B ogucicach (K atow i­ce), zareze rw ow ana 15 I I I 1859 r.,ek sp lo a to w an a w la ta c h 1855—1859 i 1364. N ależa ła do W alesk i von T iele -W inck ler jako w łaśc ic ie lk i dom in ium m ysłow icko-katow ick iego . Od końca X IX w . eksp lo a to w an a razem z kopaln ią F e rd in an d , w 1920 r. w łączono ją do k o p a ln i-^ K a - tow ice. P ro d u k c ja w 1859 r. (m ak­sym alna) 1,5 tys, t.

Schw ebendes F loetz zob. H u lczyń - sk ie K opaln ie

S elm a zob. W irekS iegm und zob. A gathe

Siem ianow ice w S iem ianow icach Ś ląsk ich , u tw orzona 27 V II 1855 r. pod nazw ą V ere in ig te S iem ianow i- tz e r S te in k o h len g ru b en p rzez p o łą ­czenie k opalń i pól górn iczych : —>Eugeniensgliick, - -C a rlsh o ffn u n g , L eokad ia (nad. 19 V II 1854 r.) i G u­te r A r th u r (nad. 19 V II 1854 r.). N a­leżała do K a ro la H ugona H enckel von D onnersm arcka , ek sp loa tow ana od pow stan ia . Pow iększono ją 25 IX 1865 r. przez p rzy łączen ie pól g ó rn i­czych: W andakom m , Ju n g A nna,Łazi, R eicher Seegen G ottes, N och l i ir L a u ra , A em ilius i B aingow (nadanych w la ta ch 1857—1862), po ­now nie pow iększono 6 V II 1867 r.-

K opaln ią S iem ianow ice (H uta L au ra) w S iem ianow icach Ś ląsk ich —• szyb F ic inus około 1920 r.

W 1871 r. oddzielono od n ie j kopal­n ię L a u ra h ü tte , k tó rą n ab y ła spółka V ere in ig te K önigs- u n d L a u ra h ü tte . K o paln ia ta b y ła ek sp loa tow ana p rzez szyb w ydobyw czy Ficinus, n a to m ia s t re sz ty ko p a ln i S iem iano ­w ice p rzejściow o n ie eksploatow ano. W 1881 r. V ere in ig te K önigs- und L a u ra h ü tte ku p iła re sztę ko p a ln i S iem ianow ice, k tó ra w ten sposób zosta ła ponow nie połączona. Nowo n a b y tą część kopaln i eksp loatow ano przez szyby w ydobyw cze R ich ter. W 1908 r. kopaln ię rozdzielono na 2 zak łady p ro d u k cy jn e : L a u ra h ü tte (nazw a od 1922 r. H u ta L au ra) z szybam i F ic inus i K noff oraz R ich ­te r z szybam i R ich ter. Od 1 V II 1925 r. obie kopaln ie połączono w jed en zak ład pod nazw ą H u ta L a u ra i R ich ter, lecz 1 1 1929 r. ro z ­dzielono je ponow nie. W 1933 r. un ieruchom iono kopaln ię H u ta L a u ­ra , a pole je j 29 V II 1933 r. p rzy ­łączono do kopaln i R ich ter, k tó re j nazw ę 151X 1936 r. zm ieniono na S iem ianow ice. W 1937 V. kopaln ia p rzesz ła n a w łasność W spólnoty In te re só w G órniczo-H utniczych,. W czasie okupacji p rz e ją ł ją koncern

H erm an n G óring , k tó ry w 1941 r. u ru ch o m ił ponow nie kop a ln ię H u ta L a u ra (L au rah ü tte ), oddzie la jąc ją od kopaln i R ich ter. W 1945 r. obie kopaln ie ponow nie połączono pod nazw ą S iem ianow ice. O d 1945 r. 'kopaln ia n a leża ła do C horzow skiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do K a to ­w ickiego ZPW , a od 1 1 1976 r. — do D ąbrow skiego ZPW . D n ia 1 V II 1975 r. w łączono do n ie j kopaln ię -»M ichał. P ro d u k c ja (łączna) w 1873 r. 388 tys. t , w 1913 r. 2 030 716 t, w 1938 r. 1487 0161, w 1970 r. 2 998 785 t, w 1979 r. 4 888 440 t.

S iem ianow itzer Sfccinkohlengru-bcn zob. S iem ianow ice

Siepraw 7 w S iep raw iu — w la tach 1800—1803 is tn ia ła tam kop a ln ia n a ­leżąca do S trob la .

S ierakow skiego kopaln ia zob. S n ia tyńsk iego kopaln ia

S iersza w S ierszy (T rzebinia), zał. w 1861 r. pod nazw ą N ow a Izabela. W 1884 r. u ruchom iono szyb w ydo­byw czy A rtu r w K rzu (T rzebinia), od k tó rego k opa ln ia o trzy m ała

95

K opaln ia S iem ianow ice — szyb R ich ter w la ta ch m iędzyw ojennych

nazw ę A rtu r . N ależa ła do rodziny Po tock ich , a w 1907 r. p rz e ję ła ją spółka G alicy jsk ie A kcy jne Z a k ła ­dy G órnicze, k tó ra w 1922 r. zm ie­n iła nazw ę n a S ie rszań sk ie Z ak łady G órnicze Sp. Akc. W 1943 r. p rz e ­ję ło kopaln ię S ierszańsk ie G w arec t­w o W ęglowe (S ierszaer S te in k o h ­lengew erkschaft), na leżące do ko n ­cern u B alles trem a. Od 1945 r. n a le ­żała do K rakow skiego ZPW , a odI 1 1947 r. — do Jaw orzn icko -M iko- łow skiego ZPW . O d 1 1 1947 r. ko­pa ln ię A r tu r połączono z k opa ln ią —>Zbyszek pod nazw ą S iersza. O dI I 1951 r. przyłączono do kopaln i S ie rsza kopaln ię—> K rystyna w T en- czynku. k tó rą w 1955 r. z likw ido­w ano. P ro d u k c ja w 1900 r. 312 tys. t, w 1913 r. 430 310 t, w 1938 r. 408 2.16 t, w 1970 r. 2 803 290 t, w 1979 r. 3 830 250 t.

S iersza — o d k ry w k a p rzy kopaln i -»S iersza , u ruchom iona w 1956 r., z likw idow ana w 1962 r.

S ig ism und zob. A gathe

Silesia w C zechow icach-D ziedzi- cach, zbudow ana w la ta ch 1902— 1903 (p rodukcja od 1903 r.) przez spółkę D ziedzitzer M on tangew erk ­

sch a ft w W iedniu , na leżącą do f i­n an sis tó w au str iack ich . Po 1918 r. spó łka zm ien iła nazw ę n a Z ak łady G órnicze S ilesia S pó łka A kcy jna w D ziedzicach. W czasie okupacji h itle ro w sk ie j k opa ln ia zosta ła p rz e ­ję ta p rzez spó łkę E nerg iev erso rg u n g O bersch lesien A.G., w la ta c h 1945— —1946 n a leża ła do R ybnickiego ZPW , od I I 1947 r. w chodziła w sk ład Jaw orzn icko-M iko łow sk iego ZPW . P ro d u k c ja w 1913 r. 175 tys. t, w 1938 r, 282 959 t, w 1970 r. 777 753 t, w 1979 r. 1223 495 t.

S im onsseegen w C hełm ie (M ysło­wice), nad . 22 V/5 V I 1843 r., ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1843—1845. N ależa ła do kupców M oryca T i- ch au era , L oebela P e rlsa i in n y ch p rzedsięb io rców . W początkach X X w. F ran c iszek H u b e rt vo n T ie le - W inck ler n ab y ł w iększość kuksów , k tó re w 1923 r. prze ję ło G órnośląs­k ie T ow arzystw o A kcy jne d la G ru n ­tó w i K opalń . P ro d u k c ja w 1843 r. około 2 tys. t.

S im onsw unsch w S łu p n e j (M ysło­w ice), nad . 28 V II/5 V I I I 1841 r.,ek sp lo a to w an a w la ta ch 1853— 1876, n a leża ła po połow ie do M oryca F ried lae n d e ra z B y tom ia i L uizy

96

S ułkow skie j, a n astę p n ie do licz­nych p rzedsiębiorców . W 1903 r. p rz e ję ta p rzez K a to w ick ą Spó łkę A kcy jną d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a , a w 1922 r. w łączona do pola g ó r­n iczego N eu M yslow itz. P r o d u k c j i \V 1873 r. 29 tys. t.

S ław ków — koło S ław kow a (D ąb­ro w a G órnicza) od około 1814 r. do la t dw udziestych X IX w. eksp loa­to w ali w ęgiel ta m te js i m ieszczanie.

S m ardzew ice — o d k ry w k a przy k o p a ln i-» P ias t. u ru ch o m io n a w 1959 r., z likw idow ana 31 X II 1963 r. P ro ­d u k c ja w 1960 r. 74 492 t.

Sobieski w B orach (Jaw orzno), nad . 12 X I 1838 r. jako kopaln ia ru d y żelaza E m m a, na leżąca do F ry d ery k a L u d w ik a W estenholza. E k sp lo a tac ję w strzy m an o w k ró tce po n a d an iu kopaln i. W 1840 r. k u ­p ił kop a ln ię h ra b ia L u d w ik F ilip S a in t-G eno is , w 1856 r. d y re k to r h u ty żelaza E d w ard Riedl, a w 1869 r. k ra k o w sk i p rzem ysłow iec R obert Doms, k tó ry uzy sk a ł tam też p raw o w ydobyw an ia w ęgla. W 1872 r. Dom s uzyska ł dalsze pola górnicze n a w ęgiel R obert I i II , a w Î894 r. — pole Iren a . Około 1876 r. założył kopaln ię w ęgla, k tó ­ra rn ia ła nazw ę R o b ert lu b Doms. W 1895 r. odstąp ił tę kopaln ię spół­ce ak cy jn e j Société A nonym e M i­n iè re e t In d u s tr ie lle w V erviers. S pó łka zbudow ała w 1909 r, now y szyb w ydobyw czy Sobieski, od k tó ­rego kop a ln ia o trzy m ała nazw ę So­bieski. W la ta ch m iędzyw ojennych p rzedsięb io rstw o , do k tó rego n a leża ­ła kopaln ia , zm ien iło nazw ę na : B elg ijska Spó łka A kcy jna G órnicza i P rzem ysłow a1. W 1923 r. s ta ło się p rzedsięb io rstw em filia ln y m spółki G iesche Sp. Akc., od 1927 r. m iało siedzibę zarządu w Borach. W cza­sie okupacji h itle ro w sk ie j kopaln ia m ia ła nazw ę Bory, a n astę p n ie R o­b e rt. Od 1945 r. n a leża ła do K ra ­kow skiego ZPW , a od 1 1 1947 r. do Jaw orzn icko-M iko łow sk iego ZPW. Ç)d 1 1 1947 r. w łączona do kopaln i —»Jaw orzno, od 1 IV 1957 r. s tan o ­w iła ponow nie o d rębną kopaln ię pod nazw ą Sobieski, a od I I 1973 r. w łączono ją znow u do ko p a ln i J a ­

w orzno. P ro d u k c ja w 1900 r. 47 132 t, w 1913 r. 396 695 t, w 1938 r. 238 610

"t, w 1970 r. 707 500 t.

Sobiesław w D ąbrow ie G órniczej, ek sp loa tow ana w la ta c h 1920—1927 n a dz ie rżaw ionym polu górniczym ; do 31 X11 1925 r. m ia ła nazw ę W an ­da. D zierżaw cam i b y li Ł aznow ski i spółka, a n astęp n ie J . R ydzew ski i S. C hądzyńsk i. P ro d u k c ja w 1921 r. (m aksym alna) 10 216 t.

S o n n e n s trah l w M ysłow icach, n ad . 19 X l/28 X II 1827 r., pow iększona18 I I 1867 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1828—1S34. N ależała w połow ie do A lek san d ra M ieroszew skiego (nastę ­pn ie do M arii W inck lerow ej), w d ru g ie j — do A nton iego K ołodziejs­kiego z Szopienic i L oebela D anzi- g e ra z M ysłow ic. W 1840 r. F r a n ­ciszek W inck ler w y k u p ił udzia ły K ołodziejsk iego i D anzigera . P óźn iej kop a ln ię S o n n e n s tra h l ek sp loa tow a­no razem z ko 'palnią-»M ysłow ice. P ro d u k c ja w 1832 r. (m aksym alna) 5,6 tys. t.

Sophie zob. B u rg h a rd

Sosnow iec w S ielcu (Sosnowiec), zał. w la ta c h siedem dziesią tych X IX w. pod n azw ą F an n y ; w la ta ch1880—1883 zbudow ano w n ie j szyby w ydobyw cze E u len b u rg i R en ard (od k tó rego kopaln ia o trzy m ała no ­wą nazw ę R enard). K o paln ia n a le ­żała do spadkob ierców h rab iego J a n a R en ard a , k tó rzy w 1884 r u tw o rzy li G w arec tw o H rab ia R e­na rd . N a p rze łom ie X IX i X X w. w iększość udz ia łów tego g w arec tw a w y k u p ili kap ita liśc i fran cu scy . Od1 1 1942 r. kopaln ia p rz e ję ta przez ko n cern P reussag , od 1945 r. n a le ­żała do D ąbrow skiego ZPW . N azw ę kopaln i R en ard zm ieniono w 1946 .r na Sosnow iec, w 1949 r. n a S ta lin (im. Józefa S ta lina ), w 1956 r. p o ­now nie n a Sosnow iec. P ro d u k c ja w 1900 r.' 586 tys. t, w 1913 r. 662 472 t, w 1938 r. 941 177 t, w 1970 r.2 114 395 t, w 1979 r. 2 544 000 t.

Sośnica w Sośnicy (G liw ice), ob­ję ła pola górnicze: E ustach ius (nad. 15 X11 1857 r.). B ron isław a (nad. I I 1859 r.), C arl O sw ald (nad. 2 5 II

7 S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń .. 97

1359 r.), O eh ringen (nad. 20 I I I 1860 r.) i 10 innych pól n ad an y ch w la ­ta ch 1867— 1396, połączonych 6 VI 1922 r. pod nazw ą K on so lid ie rte O ehringen G rube. B udow ę kopaln i rozpoczęto w 1913 r., a w ydobyw a­n ie w ęgla w 1917 r. K opaln ia n a le ­żała do Z ak ładów H ohenlohego, a w 1921 r. p rze ję ła ją spółka O e h rin ­gen B ergbau A.G. w B erlin ie . W la tach 1924— 1926 n a stąp iły zm iany obszaru górniczego w zw iązku z w ym ianą pól z sąsiedn im i p rzed się ­b io rstw am i. W 1939 r. kop a ln ia w zięta pod zarząd kom isaryczny , a w 1941 r. p rz e ję ta p rzez k oncern H e rm an n G öring. N azw a ko p a ln i do 1945 r. O eh ringen (m iała 2 po la eksp loa tacy jne, z k tó ry ch w schodnie nazyw ało się S ch ach tan lag e Sosn i- tza lub O ehringen O stfeld , a za­chodnie, ek sp loa tow ane od 1943 r., O eh ringen W estfeld). Od 1945 do 1957 r. k o p a ln ia n a le ża ła do G liw ic­kiego ZPW , a od 1 IV 1957 r . — do Z abrzańsk iego ZPW . P ro d u k c ja w 1938 r. 1 460 057 t, w 1970 r. 2 389 150 t, w 1979 r. 4 814 410 t.

Spechschach t w Jaw o rzn ie — u padow a p rz y kop a ln i J a n K an ty , zbudow ana w 1943 r. p rzez E n e rg ie ­v e rso rg u n g O bersch lesien A.G.

S p erlin g a w Jaw o rzn ie — 2 ko­p aln ie , założone p rzed 1805 r. (na g ru n tach M ałkow izna i Szalonka, b lisko Przem szy) przez J a n a S p e r­linga, zarzucone w 1809 r. W la ta ch trzydziestych X IX w. n ieczynne ko ­pa ln ie p rze ją ł S en a t W olnego M ia­s ta K rakow a. P ro d u k c ja w 1805 r. około 500 t (5 tys. korcy).

Spytkow ice w S pytkow icach — budow ę kopaln i p row adziła w la ta ch 1921—1924 B elg ijska S półka A kcy jna G órnicza i P rzem ysłow a w B orach. B udow ę p rze rw an o w obec zm iany k o n iu n k tu ry gospodarczej.

S ta lin zob. Sosnow iec

Sta linog ród zob. K atow ice

S lan is lau s-E rb sto llen — szto ln ia w B rzęczkow icach (M ysłowice) od­w ad n ia jąca kopaln ie L eopoldyna, P rzem sza, T eodor i inne w re jo n ie

B rzęczkow ic, S łu p n e j i Brzezinki.. N ależa ła do w łaśc ic ie li kopaln i L eopoldyna (M ieroszew skich, n a s tę ­p n ie W incklerów ). N adana 14 I I 1820’ r. jak o szto ln ia dziedziczna osiąg­n ę ła w 1359 r. długość 2,3 km- Z a­sypano ją w la ta ch międzywojen*- n ych w zw iązku z u n ie ru ch o m ie ­n iem kopaln i-^N ow a P rzem sza.

S tan is ła w (S tan isław II) w D ąb ro ­w ie G órniczej, e k sp lo a to w an a w la ta ch 1908—1934 n a po lu górniczym dzierżaw ionym od T ow arzy stw a F lora. P ie rw szy m dzierżaw cą b y ł in ży n ie r S tan is ław H ilczyński. Od 1920 r. k opa ln ię dz ie rżaw ił M ysz­kow ski i jego w spólnicy , k tó rz y u tw orzy li spó łkę pod n azw ą K o­pa ln ia W ęgla K am iennego S ta n is ­ław . Od 1923 r. g łów nym i udz ia łow ­cam i spó łk i by li M aurycy i Ignacy M eitlisow ie; w 1934 r. spółkę ro z ­w iązano, a lik w id a to re m b y ł Ignacy M eitlis. P ro d u k c ja w 1913 r. 15 014 t, w 1929 r. (m aksym alna) 55 518 t.

S taszic w G iszow cu (Katowice),, zbudow ana w la ta ch 1959— 1964, od 20 VII1S64 r. p rz e ję ta do e k sp lo a ta ­cji. N ależa ła do K atow ick iego Z P W (od 1 X 1982 r. do Z rzeszen ia Kopalń- W ęgla K am iennego w K atow icach ). P ro d u k c ja w 1970 r. 1 752 5181, w 1979 r. 3 868 510 t.

S taszic w Z agórzu (Sosnowiec),, ek sp lo a to w an a w 1901 r . (jako S ta ­szic I), n astęp n ie w la ta c h 1917— 1926 p row adzona p rzez S tan is ław a K no the i Józefa P rzedpełsk iego ja ­ko p ły tk a k o p a ln ia n a po lach g ó r­niczych dz ierżaw ionych od T ow a­rzy stw a K opa lń i Z ak ładów H u tn i­czych Sosnow ieckich. P ro d u k c ja w 1901 r. 1219 t, w 1921‘r . (m ak sy m al­na) 31 229 t.

S taszic I I w S trzem ieszycach (D ąb­ro w a G órnicza), eksp loa tow ana w la ta ch 1901—1.906, n a leża ła do F ra n - cusko-R osyjsk iego T ow arzystw a G órniczego. P ro d u k c ja w 1903 r_ (m aksym alna) 13 2141.

S te in zob. O rzegów

S te lla koło D ąbrow y Górniczej,, ek sp loa tow ana w la ta ch 1901—1903

przez M arcelego S tern ick iego n a p o ­lu górn iczym dzierżaw ionym od To­w arzy stw a K opalń i Z ak ładów H u t­n iczych Sosnow ieckich . P ro d u k c ja w 1901 r. (m aksym alna) 72661.

S to llen F loetz zob. H ulczyńsk ie K opaln ie

S try ch arsk ieg o k o p a ln ia zob. B a r­b a ra w T enczynku

Strzyżow ice w S trzyżow icach (P sa­ry), is tn ia ła w 1824 r., n a le ża ła do Szolarsk iego.

Strzyżow ice zob. A ndrze j II

S u san n a w Jan o w ie (K atow ice), n ad . 13/19 IV 1838 r. n a leża ła po po­łow ie do re s ta u ra to ra T rau g o ta K n a u ta z M ysłow ic i w łaścic ie la M ysłow ic A lek san d ra M ieroszew s- kiego. Późn ie j udz ia ł K n a u ta k up ili d ro b n i p rzedsięb io rcy , u d z ia ł zaś M ieroszew skiego n ab y ła w ra z z o r­dyn ac ją mysłowicką^ M aria W inc- k le row a. K opaln ię eksp loa tow ano w la ta ch 1864—1878. W 1896 r. p rz e ­ją ł ją w całości F ran c iszek H u b e rt von T iele -W inck ler i w łączy ł do po- la.->Heserve. P ro d u k c ja w 1873 r.26,5 tys:. t.

Susannasw unsch w C zerw ionce (Leszczyny), nad . 14 V II 1854 r., p o ­w iększona 16 I I I 1867 r., ek sp loa to ­w an a w la ta ch 1855—1878. N ależała do k ilk u n a s tu udziałow ców ; w la ­ta ch 1856—1857 udzia ły zosta ły w y ­kupione przez p ro feso ra K uha , k tó ry w 1872 r. sp rzed a ł kop a ln ię n a d - sz tygarow i T eodorow i A lbrech tow i. Od niego n ab y ł ją w ty m sam ym ro k u kup iec P a w e ł E h rlich ; w 1877 k u p ił ją F ry d e ry k W in te rb e rg z W iednia, a w 1881 r. D aw id E hrlich . W 1895 r.’ n ab y ła kopaln ię Jo an n a Schaffgo tsch , od k tó re j k u p iła ją w 1897 r. spó łka V ere in ig te K önigs­u nd L a u ra n ü tte . N astępn ie kopaln ię S u sannasw unsch eksp loa tow ano r a ­zem z kopalnią-^-D ębieńsko. P ro d u k ­cja w 1873 r. 10,6 tys. t.

Suszec-K aczyce-Paw łow ice w b u ­dow ie w Ż orach (nazw a od 1 1 1980 r.)-^S w ierk lany -S uszec w budow ie (budow a kopaln i Suszec od 1975 r.,

kopaln i K aczyce — od 1978 r.). K o­pa ln ię Suszec oddano do e k sp lo a ta ­cji 3 X II 1983 r. pod n azw ą -^ K ru - p ińsk i, re sz ta kopaln i od 1 1 1984 r. s tanow i od rębne p rzedsięb io rstw o pod n azw ą K aczyce-P aw łow ice w budow ie w K aczycach (Z ebrzydo­wice).;

S y lv e s te r zob. IgnacyS y lw estra w S arnow ie (P sary),

ek sp loa tow ana w la ta ch 1877—1885. N ależała początkow o do K a je tan a Ściślickiego (dzierżaw iona p rzez A lek san d ra O truczew a), n astęp n ie

'd o jego żony S y lw estry , z drug iego .m ałżeństw a B ednarczykow ej. P r o ­d u k c ja w 1880 r. (m aksym alna) 324 t.

Szadok w ko lon ii K okociniec ko ­ło P an ew n ik (Katow ice), n a le ża ła do księc ia pszczyńskiego. Z ałożona w 1845 r. d la z ao p a try w an ia w w ęgiel pob lisk ie j h u ty żelaza Ida, w 1853 r. un ieruchom iona , p rzejściow o w znow iła w ydobycie w la ta ch1881—1883. P ro d u k c ja w 1849 r. 61781, w 1882 r. 8001.

S za rlo ta zob. C h arlo tte w Sos­now cu

Szczakow a (Jaw orzno) — w la tach 1766—1768 i 1788—1791 prow adzono koło Szczakow ej ek sp lo a tac ję w ęgla na ra ch u n ek sk a rb u p a ń stw a p o ls­kiego. W la ta ch czterdzies tych X IX w. p ow stała ta m k o p a ln ia w ęgla w lesie C zarne B agno; w 1851 r. sk a rb p ań stw a uzy sk a ł n a n ią n a ­dan ie górnicze, k tó re w 1852 r. n a ­by ła A lo jzja S ch reye r. K opaln ia b y ­ła czynna do 1875 r. P onad to w la ­ta c h 1867— 1872 is tn ia ła w Szcza­kow ej kopaln ia , na leżąca ko lejno do Jo an n y B ruckner, Jó ze fa L oben - s teina, a po tem do A dolfa T ug en d - h a ta (p rodukcja m ak sy m aln a w 1871 r. — 3,6 tys. t).

Szczęść Boże w Ł aziskach Ś red ­n ich (Ł aziska G órne), u tw orzona przez po łączen ie kopalń : F ro h e A us- s ich t (nad. 25 X II 1834 r., ek sp loa to ­w an a od 1835 r., z p rzerw am i), N eue H offnung (zgłoszona w 1808 r., nad . 11 1 1858 r, ek sp lo a to w an a w la ta ch 1817, 1823, 1872—1885), -»-Sankta A n -

99

na, F r ied e rik e (nad. 13 II 1838 r., ek sp loa tow ana z p rz e rw a m i w la ­tach 1841— 1863), T rau tscho ldsegen (nad. 3 I I 1838 r., ek sp loa tow ana od 1855 r.), i —T reue C aroline , skonso­lidow anych 23 VI/2 X II 1885 r. pod nazw ą cons. T rau tscho ldsegen . K o­pa ln ie te w la ta ch 1846—1856 p rz e ­szły n a w łasność radcy k o m erc ja l­nego G u staw a von R u ffe ra i jego żony, a w 1884 r. n a rzecz ich spad ­kobierców . W 1911 r. k opa ln ia zos­ta ła w zięta pod zarząd D y rek c ji K o­p a lń K sięcia Pszczyńskiego, a w 1914 r. n a b y ta p rzez księc ia pszczyń­skiego n a w łasność (w raz z po lem górniczym , na k tó ry m u ruch o m io n o w 1914 r. kop a ln ię—̂ K siążątko). Od 1911 r. m ia ła nazw ę Neu G lückauf, po 1922 r. p rzem ianow ano ją na Szczęść Boże. R obotn icy n azy w ali ją też K am ien ica . W 1925 r. p rzy łączo­no ją do k o p a ln i—>A leksander. P ro ­d u k c ja w 1873 r. 32 554 t (w ty m sam a kopaln ia T rau tscho ldsegen 21 224 t)., w 1913 r. 215 645 t.

Szczęść Boże zob. K m ita w T en - czynku

Szczęście Antoniego w Jaśkow icach (Orzesze), po w sta ła z połączenia k o ­pa lń N eues G lück w D ębieńsku (nad. 11V I 1792 r. d la b a ro n a von W ilczka, e k sp lo a to w an a w la ta ch 1798— 1806) i A nton (nad. 6 II I 1807 r., pow iększana 4 I V 1810 r., 21/30X 1816 r. i 10/21 V 1819 r., ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1813—1818), skonso lidow anych 2 7 V /2 X I 1820 r. pod nazw ą A n tonsg lück (pow ięk­szona 24 X II 1826/6 1 1827 r.). W łaś­cicielem kopaln i b y ł n a jp ie rw h ra ­b ia W ęgiersk i, a od 1831 r, ks iążę ta rac iborscy . K opaln ię eksp loatow ano w la tach 1821—1878. W la ta ch 1922— — 1936 podejm ow ali ek sp lo a tac ję róż­n i dzierżaw cy, później n a je j o b ­szarze górn iczym by ły czynne b ie - daszyby. W 1932 r. p rzesz ła na w ła ­sność spółki z ograniczoną odpow ie­dzialnością Szczęście A ntoniego. N az­w ę A n tonsg lück zm ieniono w la ta ch m iędzyw ojennych na Szczęście A n­toniego, a około 1936 r. na H alina . P ro d u k c ja w 1873 r. 16 274 t, w 1934 r. (m aksym alna po w znow ien iu e k ­sp loatac ji) 7951 1.

Szczęście Henryka (H ein richs- gliick), n a leża ła do księc ia pszczyń­skiego. Założona w 1779 r. koło D ol­n ych Ł azisk (Ł aziska G órne) pod nazw ą H ein richsg liick b y ła czynna do 1840 r., k iedy to zlikw idow ano ją n a sk u tek złej jakośc i w ęgla. W 1845 r. u ruchom iono w pobliżu d ru g ą kopaln ię o te j sam ej nazw ie (H einrichsg liick II), k tó ra is tn ia ła do 1903 r. W 1902 r. założono k o p a l­n ię H e inrischg liick III , p rzem ian o ­w a n ą po 1922 r. n a Szczęście H en ­ry k a . W 1925 r. w łączono ją do kopaln i-^-A leksander. W 1930 r. un ieruchom iono ją, a je j o s ta tn i szyb (Pow stańców ) zatopiono w 1935 r. W dn iu 31 V III 1952 r. szyb P ow ­stańców po odw odnien iu u ru c h o ­m iono ponow nie i w łączono do ko- pa ln i-> B olesław Śm iały . P ro d u k c ja w 1873 r. (H einrischgliick II) 34 738 t, w 1913 r. (H einrischgliick III) 172 739 t.

Szczęście L uizy w R oździeniu (K a­tow ice), nad . 26 VI/7 V II 1838 r. n a ­leżała początkow o do Jó ze fa H ein- tzego (m istrza m u ra rsk ieg o z Dębu), s zych tm is trza T rau g o tta K ra u ta i H e n rie tty F en g le r (w dow y po a p te ­k a rzu z M ysłowic), po tem do in n y ch w łaścicieli. E k sp loa tow ana z p rz e r­w am i od 1841 do 1894 r., k ied y to zosta ła zatopiona. R azem z n ią ek s­p loatow ano rów nież pole górnicze G u te r T rau g o tt (nad. 26 IV /5 V 1839 r.) i N eue L ouisensg liick (nad. 5X11 1873/21 IV 1874 r.)." W 1933 r. w zno­wiono e ksp loa tac ję ; p row adz iła ją spó łka - z ogran iczoną odpow iedzial­nością pod f irm ą K opaln ia W ęgla K am iennego Szczęście Luizy, k tó ra w ydzierżaw iła p raw o w ydobyw ania w ęg la od w łaścic ie li kopaln i. W 1938 r. w iększość udziałów w G w arec­tw ie Szczęście Luizy n ab y ł C hil R e- chnic. W dn iu 22 V III 1939 r. kopal­n ia zosta ła zatop iona na sk u tek usz­kodzenia g łów nej pom py, później eksp loa tac ji n ie w znaw iano. N azw a n iem iecka (do 1922 r.) Louisensgliick , od 1922 r. Szczęście Luizy, p rz e jś ­ciowo (w la ta ch 1937— 1938) kopal­n ia w y stęp u je rów nież pod nazw ą Jad w ig a . P ro d u k c ja w 1873 r. 232 861 t, w 1938 r. 41 1311.

100

Szczotki w D ąbrow ie (Jaw orzno), eksp loa tow ana w la ta ch 1921—1923, n a leża ła do Jaw o rzn ick ich K om u­nalnych K opalń W ęgla. P ro d u k c ja w 1921 r. (m aksym alna) 22 568 t.

Szezygłow ice w Szczygłow icach (K nurów ), zb udow ana w la ta ch1957—1961, od 1 V I I I 1961 r. p rz ek a ­zana do ek sp loa tac ji. N ależa ła do Z ab rzańsk iego ZPW (od 1 X 1982 r. do Zrzeszenia K opalń W ęgla K a ­m iennego w Zabrzu). P ro d u k c ja w 1970 r. 2 595 100 t, w 1979 r. 4 612 342 t.

Szom bierki w C hruszczow ie (By­tom), po w sta ła w 1870 r. z połącze­n ia pól górniczych: H ohenzo llern (nad. 14 I I 1855 r.), K le ine (nad. 31 II I 1869 r.), C om tesse (nad. 31 I I I 1869 r.) i E lin o r (nad. 31 I I I 1869 r.). N a­leżała do Jo a n n y Schaffgo tsch , n a ­stępn ie do spó łk i G rä flich S chaff- go tschsche W erke. W la ta ch 1870— — 1873 zbudow ano szyby w y d o b y w ­cze H ohenzo llern (Ewa) i K aiser W ilhelm (K rystyna), od 1873 r. ko­p a ln ia rozpoczęła p rodukcję . W la ­tach 1882— 1922 w chodziła w sk ład ko p a ln i-^P au lu s-H o h en zo lle rn , od 1922 r. s tanow i znow u sam odzielny zak ład (nazw a do 1945 r. H ohen­zollern). W la ta ch 1945—1957 n a ­leżała do R udzkiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do B ytom skiego ZPW , od 1 X 1982 r. — do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am iennego w B ytom iu. Od 1 1 1970 r. pzyłączono do n ie j ko- pa ln ie -> K aro l w O rzegowie. P ro ­d u k c ja w 1938 r. 2 025 109 t, w 1970 r. 2 522 183 t, w 1979 r. 2 068 222 t.

Szum an (Schum an) zob. H ieron im

Szyb Maria w Brzezince (M ysłowi­ce) — kop a ln ia p row adzona w la ­tach 1931—1932 przez W ik to ra W oll- nego z M ysłow ic, w y b ie ra ją ca re sz t­k i w ęgla pozostaw ionego p rzez ko- pa ln ię -^N ow a P rzem sza. P ro d u k c ja w 1932 r. (m aksym alna) 3914 t.

Szyb N r 34 zob. M aciej w D ąb ­row ie G órniczej

Szyby Blücher zob. Jan k o w ice

Szyby P ia s t zob. P ia s t

Ś ląsk w C hropaczow ie (Ś w ięto­chłow ice), u tw orzona 6 V II 1883 r. p rzez połączenie pól górniczych G a­bo r (nad. 30 VI 1855 r., pow iększone 22 1 1867 r.) i Ju n g D etlev (nad. 20 I I 1855 r.); w 1902 r. przyłączono do n ie j pole E xcellenz. B udow ę szybów rozpoczęto w 1883 r., ek sp lo a tac ję w 1884 r. K opaln ia n a leża ła do G w i­dona H enckel von D onnersm arcka , po tem do jego spadkobierców . N az­w a n iem ieck a S chlesien (od 1922 r. Ś ląsk). W la ta c h 1945—1957 na leża ła do C horzow skiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do K atow ick iego ZPW , a I I 1967 r. zosta ła połączona z kopaln ią-^-M atylda pod nazwą->- S lask -M aty lda. P ro d u k c ja w 1913 r. 968 908 t. w 1938 r. 538 600 t, w 1965 r. 339 050 t.

Ś ląsk w R udzie Ś ląsk ie j, p o w sta ­ła w w y n ik u po łączen ia kopal n i-> Ś ląsk -M aty ld a i. now ej kopaln i Ś ląsk , bud o w an ej od 1968 r. na ob­szarze P o la Zachodniego kopaln i W ujek . N ależała do K ato\vickiego ZPW , a od 1 1 1976 r. do B ytom s­kiego ZPW . P rz e ję ta do eksp loa tac ji w g ru d n iu 1974 r., p ro d u k c ja w 1979 r. 2 022 431t.'

S lą sk -M aty ld a w Ś w iętoch łow i­cach, u tw orzona 1 1 1967 r. p rzez po­łączenie k o p a lń —vSląsk i —>M atylda. N ależała do K atow ick iego ZPW . Od 1 1 1974 r. w łączono ją do now ej ko - pa ln i-> S ląsk w R udzie Ś ląsk ie j. P ro ­du k c ja w 1970 r. 835 7501. E ksp lo ­a ta c ję zakończono w la ta ch 1975— — 1976.

S n ia tyńsk iego w Jaw orzn ie , zał. w począ tkach X IX w. p rzez W. S n ia - tyńskiego, kup iona w 1805 r. przez h rab ieg o S ierakow skiego . W 1809 r. p rze ję li ją h rab iow ie P rze rę b s cy ,. k tó rzy w k ró tce zrezygnow ali z d a l­szej ek sp loa tac ji. N a m ocy decyzji S en a tu W olnego M iasta K rak o w a z 28 X 1845 r. uznano p ra w a P rze rę b - sk ich za w ygasłe. P ro d u k c ja w 1805 r. około 130 t (1300 korcy).

Ś w ie rk lan y zob. Z w iązku M ło­dzieży P o lsk ie j

Sw ierk lany -S uszec-K aczyce w b u ­dow ie w Suszcu (Żory), u tw orzona

101

20 VI 1975 r. pod nazw ą S w ie rk lan y - -S uszec w budow ie, od I I 1978 r. o trzy m ała nazw ą Ś w ie rk lan y -S u szec- -K aczyce w budow ie, od 29 V 1979 r. — Z w iązku M łodzieży P o lsk ie j-S u - szec-K aczyce w budow ie, od 1 1 1980 r. oddzielono od n ie j kopaln ię -^Z w iązk u M łodzieży P o lsk ie j.

Tadeusz w S trzyżow icach (P sary), is tn ia ła już w 1788 r. W 1797 r. p rze ję ły ją w ładze p ru sk ie , k tó re n ad a ły je j nazw ę Hoym . P od lega ła początkow o w rocław sk ie j K am erze W ojenno-D om in ialnej (K riegs- un d D om anenkam m er), a od 1 V II 1799 r. ś ląsk im w ładzom górniczym . Od 1807 r. n a leża ła do fran cu sk ieg o m arsza łk a L an n esa , n astęp n ie do w dow y po n im , a w 1814 r. p rzesz­ła na w łasność sk a rb u K ró les tw a Polskiego. W 1814 r. o trzy m ała n az ­w ę L ubeck i, zm ienioną w 1816 r. n a T adeusz (na cześć m in is tra sp raw w ew n ę trzn y ch T adeusza M ostow s­kiego). W 1867 r. w strzy m an o je j dalszą eksp lo a tac ję n a sk u tek silne­go nap ły w u w ód podziem nych. N ie­czynną kop a ln ię w ydzierżaw ili od 1 1 1892 r. Szewców, D erw iz i P o - m erancew , k tó rzy w 1897 r. sp rze­d a li sw oje p ra w a F ran c u sk o -R o sy j- sk iem u T ow arzystw u G órniczem u (por. PedenJ. W la tach 1901—1910 ponow nie ek sp loa tow ana pod n azw ą T adeusz II. P ro d u k c ja w 1840 r.3,4 tys. t, w 1909 r. (m aksym alna po w znow ien iu eksp loa tac ji) 44 473 t.

Tadeusz w P sa rach , eksp lo a to w a­n a w la ta ch 1919—1924 n a polach górniczych dzierżaw ionych od F r a n ­cusko-Polsk iego T ow arzystw a G ó r­niczego. D zierżaw cam i b y li ko lejno : T. P riw er. A. Szczypiński, a n a ­s tępn ie (od 1923 r.) sz ty g ar J . T rep ­ka. P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym al­na) 11 669 t,

Tadeusz I w D ąbrow ie G órniczej, eksp loa tow ana w la ta ch 1901— 1904 n a te ren a ch dzierżaw ionych od To­w arzy stw a K opalń i Z ak ładów G ó r­niczych Sosnow ieckich. P ie rw szym dzierżaw cą (w la ta ch 1901—1903) był le k a rz D am azy M arian W ieczor­kiew icz. W 1903 r. p rze ję ła dz ie rża­w ę spó łka: P . K o rrad y n i, F. G odziń-

102

ski i A. Jab ło ń sk i, a w 1904 r. P . W oyde. P ro d u k c ja w 1902 r. (m ak­sym alna) 7577 t.

Teiclim annshoffnung w Szopien i­cach (K atow ice), nad . 29 IV/10 V 1850 r., n a leża ła do kupca G u staw a D re sch era z W rocław ia i W"ale ski vo n T iele -W inck ler; w la ta c h 1860— 1865 w yku p io n a przez f irm ę G eorg von G iesches E rben . K opaln ię eks­p loa tow ano w p rz e rw am i do 1863 r., a w 1883 r . w łączono ją do kopaln i G iesche. P ro d u k c ja w 1881 r. 91 068 t.

Tekla w M ogilanach koło K ra k o ­w a, is tn ia ła w 1803 r., n a leża ła do V an d e r S ch ild en a (oraz do Ignace­go Potockiego?).

Telm ut w C ieślach (Sosnowiec), ek sp loa tow ana w la ta ch 1920—1924 (do końca 1921 r. pod n azw ą J o a n ­na). N ależała początkow o do S. K a r­cha i spółki, a od 1922 r . do spółki T e lm ut, k tó re j udzia łow cam i by li m .in. G e rh a rd S tan is ła w M alinow ­ski, inż. B olesław K ru p iń sk i, inż. M arian Skup, H enryk0 W ojew ódzki, Z ygm un t Je rzy S trokow sk i, M arian K alinow sk i, J a n K ow ersk i. P ro d u k ­c ja w 1922 r . (m aksym alna) 97991.

T enczynck (początk i gó rn ic tw a węglow ego) zob. A dam w T enczynku

T enczynck (Krzeszow ice): w 1797 r. le k a rz F illin g założył ta m ko­paln ię , k tó rą później odstąp ił F ry ­derykow i R ithow i (Riedowi). W 1814 r. kopaln ię k u p iła Izab ela L u b o - m irsk a i połączyła z k o p a ln ią do­m inia lną-> A dam w T enczynku . P r o ­d u k c ja w 1805 r. około 1 tys. t (10 tys. korcy). Od la t sześćdziesią­tych X IX w. czynne by ły w T e n ­czynku d robne kopaln ie , na leżące do szty g a ra J u lia n a Z danow icza (-^K a­ta rzyna), Szym ona S try ch arsk ieg o (.->B arb ara) i do L u d w ik a B ogackie­go (->Kmij;a).

T enczynck zob. K m ita w T enczyn­ku

Teodor koło S ław kow a (D ąbrow a G órnicza), zgłoszona w 1872 r. przez B ogusław a P rzybylsk iego , w 1878 r. n a b y ta p rzez Ju liu sza A leksand ra ,

eksp loa tow ana w la ta ch 1878—1879 i 1883—1890. P ro d u k c ja w 1886 r. <razem z k opa ln ią H erm an) 1770 f. W 1893 r. kopaln ię ra zem z in n y m i po lam i górn iczym i n aby ło T ow a­rzystw o K opalń i Z ak ładów H u tn i- n iczych Sosnow ieckich, k tó re w la ­la c h 1900—1901 dzierżaw iło p raw o -eksploatacji W. H alikow i (p rodukcja w 1900 r. 6321, w 1901 r. w ed ług s ta ty s ty k i ro sy jsk ie j 12301).

T eodor w S trzyżow icach (Psary), •eksploatow ana w la ta ch 1878— 1884. N ależa ła do W arszaw sk iego T ow a­rz y s tw a K opalń i W ęgla Z ak ładów H utniczych. P ro d u k c ja w 1880 r. -(m aksym alna) 9200 1. W 1900 r. przejśc iow o w znow iono eksp loa tac ję (p ro d u k cja 632 t).

Teodozja (koło D ąbrow y G ó rn i­czej?), ek sp lo a to w an a w 1900 r. przez A ntoniego S ta rk iew icza n a po lu gó r­n iczym dzierżaw ionym od F ran c u s - ko -R osy jsk iego T ow arzystw a G ó rn i­czego; p ro d u k c ja 1081.

T h a l F loetz zob. H ulczyńsk ie K o­p a ln ie

T heodor w B rzęczkow icach (M y­słow ice), nad . 27 IX 1800 r., pow ięk ­szana 141X 1808 r., 141X1814 r., 30 V714 V I I I 1821 r. i 5 X I 1824/3 1 1825 t ., ek sp loa tow ana od 1801 r. N a le ­żała do F e lic ja n a M ieroszew skie- ;go, później do jego spadkobierców , n a s tę p n ie do W incklerów , a w 1891 r . ku p iła ją K a tow icka Spó łka A kcy jna d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a . E k sp lo a ta c ję prow adzono z p rz e r­w am i do 1865 r. (m aksym alna p ro ­d u k c ja w 1823 r. 14,5 tys. t). P óźn iej eksp loa tow ano ją razem z kopaln ią -»N ow a P rzem sza.

T heodor K o rn e r zob. N iw ka

T heresien F loetz zob. H ulczyńskie K o p a ln ie

Th ug u t w M ysłow icach, nad . 5/21 I I I 1827 r., ek sp loa tow ana w la ­ta c h 1854— 1859. N ależała w połow ie d o dom in ium m ysłow ickiego, w d ru g ie j — do licznych d robnych p rzedsięb io rców (A ntoni K ołodziej­ski, sędzia U llrich , Loebel D anziger, Iz aak F reu n d i inni). W 1889 r. p rz e ­

ję ta w całości p rzez K atow icką Spó łkę A k cy jn ą d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a , a w 1922 r. w łączona do pola górniczego N eu M yslow itz. P ro d u k c ja w 1856 r. (m aksym alna) około 7 tys. t.

T rau g o tt w B rzęczkow icach (M y­słowice), nad . 9/20 V 1829 r., eksp lo ­a to w an a w la ta ch 1832— 1873. N ale­żała do L uizy S u łkow sk ie j, w 1852 r. k u p ili ją G w idon H enckel von D o n n ersm arck i M oryc F r ied lae n - d e r, od 1873 r. n a leża ła do G w a­re c tw a T rau g o tt. P ro d u k c ja w 1873 r. 2,4 tys. t.

T rau tscho ldsegen zob. Szczęść Bo­że w Ł aziskach Ś redn ich

T ren to w iec w S ierszy (T rzebinia), zał. około 1840 r., po k ilk u la ta ch u n ieruchom iona; n a le ża ła do P o toc­kich.

T reu e C aro line w Ł aziskach Ś redn ich (Ł aziska G órne), n ad . 12 X II 1797 r., pow iększana 16 V 1812 r. i 28 V II 1828 r., ek sp lo a to w an a zp rze rw am i do 1835 r. N ależa ła po­czątkow o do w łaśc ic ie la m a ją tk u Ł az iska Ś red n ie M agnusa von B lu- dow skiego, a w 1814 r. n ab y ł ją w raz z m a ją tk ie m książę p szczyń­ski. Na m ocy um ów z la t 1849— 1853 o trzy m ali tę kopaln ię w raz z k o p a l­n iam i N eue H offnung ,-> S ank ta A n­na, F ried e rik e , z połow ą udzia łów w kopaln iach A lt G lückauf, F rohe A ussich t i-»H erzog in A uguste, z po­łow ą po la G o tth ilf (nad. 15/29 1 1846 r.) o raz z m a ją tk ie m Ł aziska Ś re d ­n ie spadkob iercy L uizy von K leist, z dom u h ra b in y v on H o ch b erg -F ü r­s tenste in . N ow i w łaścic ie le sp rzedali w 1856 r. m a ją te k i kopaln ie rad cy k o m erc ja ln em u G ustaw ow i von R uf- ferow i. W 1882 r. część po la g ó rn i­czego kopaln i T reu e C aroline , n a b y ­ta p rzez w spó łw łaścicieli kopaln i G o ttm itu n s (->W aleska), zosta ła p rzeksz ta łcona w o d rębne pole pod nazw ą V ersöhnung. R esztę w łączono w 1885 r. do kopaln i cons. T ra u t­scholdsegen. P ro d u k c ja w 1829 r. (m aksym alna?) 1,3 tys. t.

T rzy d n ik — o d k ry w k a p rzy ko- p a ln i^ K o m u n a P a ry sk a , czynna w

103

la ta ch 1958—1959. P ro d u k c ja w 1959 r. 65 748 t.

T rzydziesto lecia P R L w J a s trz ę ­b iu -Z d ro ju , bud o w an a od 1959 r. pod nazw ą Pniów ek, p rz ek aza n a do eksp loa tac ji pod obecną n azw ą 1 1 1975 r. N ależała do R ybnickiego ZPW (od 1 X 1982 r. —. do Z rzesze­n ia K opalń W ęgla K am iennego w Jas trz ęb iu -Z d ro ju ). P ro d u k c ja w 1979 r. 2 603 485 t.

T u g en d h a ta k opa ln ia zob. Szcza­kow a

U exku ll (Ikskul) w Z agórzu (Sos­now iec), zał. w 1845 r. w celu dos­ta rczan ia w ęg la do m ie jscow ej h u ty cynku, z likw idow ana z początk iem la t sześćdziesiątych X IX w. N a leża­ła do w łaśc ic ie la m a ją tk u S iem ień - skiego, od k tó rego dz ierżaw ił ją w raz z h u tą cynku W ilhelm H o rd - liczka. P ro d u k c ja w 1861 r. około 12 tys. t.

U ran w D ąbrow ie G órniczej, ek s­p loa tow ana w la ta ch 1923—̂ 1924 na polu górniczym dzierżaw ionym przezB. M eyera i spółkę. P ro d u k c ja w 1923 r . (m aksym alna) 2921.

Vereinigte • A lexandergrube zob.A leksander

V erein ig te F ried rich un d Orzesclie w O rzeszu, u tw o rzo n a 2 4 1 1876 r. p rzez połączenie k o p a lń i pól g ó r­n iczych ̂ F r ie d r ic h , O rzesche (-» O rzesze),->H onorata i N eue H ono­ra ta . P onad to eksp loa tow ano razem z n ią kopaln ie i po la :—>Leopold, P o - rem b sk iw u n sch (nad. 28 X I 1840 r., ek sp loa tow ana od ręb n ie w la ta ch 1841—1872),—>R obert, A nton R ichard (nad. 13II 1847 r.), P a u ls F reu d e (nad. 4 X I 1858 r.). K opaln ia n a le ­żała do spółki O bersch lesische A.G. fü r K o h lenbergbau , w k tó re j od la t dziew ięćdziesią tych w iększość akcji m ia ła Jo an n a S chaff gotsch (następ ­n ie G räflich S chaffgo tschsche W er­ke). Wobec n ie ren tow nośc i spółkę rozw iązano w 1911 r. i od 1X191.1 r. w strzym ano eksp loa tac ję k o p a l­ni. J e j pole p rze ję ła spó łka G räflich Schaffgo tschsche W erke (w la ta c h

m iędzyw ojennych spó łka Godula). P ro d u k c ja w 1891 r. (m aksym alna) 120 908 t.

V ere in ig te S iem ianow itzer S te in ­k o h len g ru b en zob. S iem ianow ice

V ictor w Z ałężu (K atow ice), nad . 2 7 1 /6 II 1838 r.. ek sp loa tow ana od 1841 do 1373 r. N ależa ła do A le k ­san d ra von B ally i spadkobierców F ry d e ry k a von W rochem , późn iej w łaścic ie le zm ien iali się. W 1853 r. k u p ił kopaln ię G u staw K ra m sta , a 29 V II 1858 r. przyłączono do n ie j k o pa ln ię -> C harlo tte . W 1899 r. p rz e ­szła n a w łasność G w arec tw a O heim i po tem b y ła ek sp loa tow ana razem z k o p a ln ią ^ W u je k . P ro d u k c ja w 1873 r. 22,3 tys. t.

• V icto ria (W iktoria) w Gołonogu (D ąbrow ą G órnicza), eksp loa tow ana w la ta ch 1900—1901 i 1928—1938 na po lach górniczych dzierżaw ionych od k o p a ln i^ F lo ra . W la tach 1895— — 1901 dz ierżaw ił od s k a rb u p a ń ­s tw a p raw o w ydobyw an ia w ęgla z pól-> L ipno i V icto ria Józef L ip iń ­ski. W la ta ch 1928—1938 dzierżaw cą by ła spółka K o paln ia W ęgla K a ­m iennego V icto ria , k tó re j u dz ia łow ­cam i by li P io tr K ozłow ski i Ignacy M eitlis. P ro d u k c ja w 1937 r. (m ak ­sym alna) 95 611 1.

V iereckssegen zob. B łogosław ień­stw o Boże

V itu s w M ysłow icach,, nad . 1311/11 I I I 1841 r. n a leża ła w połow ie do F ran c iszk a i M arii W inck lerów , wd ru g ie j ------ do licznych d robnychprzedsiębiorców . W 1865 r. T iele - W inck lerow ie w ykup ili całość k u k ­sów, a w 1869 r. sp rzeda li kopaln ię firm ie G eorg von G iesches E rben . K opaln ię eksp loa tow ano od 1877 r.. a w 1883 r. w łączono ją do kopaln i G iesche. P ro d u k c ja w 1882 r. 134 036 t .

V orsehung w M okrem (M ikołów), nad . 12/24X1 1845 r., eksp loa tow ana z p rze rw am i w la ta c h 1847—1859 razem z kopaln ia S a n k t A lb e rt (nad. 12/24 X I 1845 r.). O bie k o ­pa ln ie na leża ły do Ignacego E ise- neck era , K a ro la von B re itkop fa

104

W incentego von H ochberga i innych udziałow ców . W la ta c h 1891—1906 w iększość udz ia łów w y k u p iła firm a G eorg von G iesches E rben . P ro d u k ­cja w 1858 r. (m aksym alna) 3,7 tys. t.

Vorsicht w N ow ym B y tom iu (R u­da Ś ląska), nad . 14/23 II I 1841 r., ek sp lo a to w an a w 1841 r. N ależała do lek a rza W ilhelm a Schulze i h r a ­biego A n d rze ja R en ard a . W 1841 r. połow ę udziałów n ab y ł K aro l G o­dula. re sz te k u p iła w 1855 r. spółka M inerva. W 1857 r. k opa ln ię w łą ­czono do kopalni-> -Friedrich W il­helm P ro d u k c ja w 1841 r. około 300 t.'

W ahre Concordia w O rzeszu, nad . 1/15X 1828 r., ek sp lo a to w an a w la ­ta ch 1856—1857. N ależa ła do sp ad ­kob ierców K aro la W ojskiego (61 kuksów ), p a s to ra N agló i innych przedsięb io rców . W la ta c h pięćdzie­s ią tych w iększość udziałów w ykup ił F ran c iszek W inckler, w 1873 r. p rz e ­ję ła je spó łka O bersch lesische A. G. f ü r K o h lenbergbau , n astęp n ie prze­szły one na w łasność spółki G rä flich S chaffgo tschsche W erke. P ro d u k ­c ja w 1856 r. około 80 t.

Walcl w B ytkow ie (S iem ianow i­ce Śląskie), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1786—1787 przez w łaśc ic ie la m a ją t­ku B y tków vo n K locha, n astęp n ie zarzucona; łączna p ro d u k c ja około 140 t.

W aldemar w B rzęczkow icach (M y­słowice), eksp lo a to w an a w 1927 r. p rzez spółkę z ogran iczoną odpo­w iedzialnością D alag w M ysłow i­cach; p ro d u k c ja 1078 t.

W aleria zob. G rodziec I

W alenty w R udzie Ś ląsk ie j, nad . 23 1/3 I I 1841 r. pod nazw ą W olfgang, na leża ła do B alles trem ów (w la ta ch 1855—1857 H e n ry k G u staw von R uff e r z W rocław ia w ykup ił 48.8 ku k só w te j ko p a ln i o raz innych ko ­p a lń i pól górniczych, k tó re z n ią późn iej połączono). Połączona 2 4 1 1890 r. z k opaln iam i i polam i g ó r­niczym i: R uda (nad. 5 X II 1845 r.),

C arl L udw ig (nad. 5 X II 1845 r.), C arl E m an u e l (nad. 4 V III 1845 r.), Ju liu s (nad. 6 I I 1822 r.), G oldene Sonne (nad. 4 V III 1845 r.), C icero (nad. 1 V III 1845 r.) i C h ris toph (nad.25 IV 1843 r.) pod nazw ą cons. W olf­gang. K o paln ia C arl E m an u e l by ła eksp loa tow ana od 1846 r., a k o p a l­n ia W olfgang od 1862 r. Od końca X IX w. eksp loa tow ano kopaln ię cons. W olfgang razem z k o p a ln ia ­m i: C a th a rin a (pola n ad an e 27 IV/12 V 1819 r., 13 I I I 1821 r. i 5 I I 1824 r„ połączone 19 V III 1857 r.; kopaln ia ek sp lo a to w an a od 1821 r.), M ax i­m iliane (nad. 15 1X 1804 r., ek sp lo ­a to w an a z d ług im i p rzerw am i), cons. O scar (u tw orzona 15 I V 1856 r. z po łączen ia pól O scar nad .26 X/7 X I 1840 r. i H yppo lith nad . 20 X l/9 X I I 1841 r., ek sp loa tow anaod 1841 r., n a leża ła po połow ie do B alles trem ó w i do spółki M inerva, n astę p n ie spó łk i O berbedarf), G ute S ch iffah r t (nad. 11/30X1810 r.,ek sp loa tow ana w la ta c h 1816—1818, na leża ła w połow ie do B a lle s tre ­m ów , k tó rzy do 1843 r. zw iększyli sw ój udzia ł do 118 kuksów ). W 1912 r. oddzielono od n ie j kopaln ię G ra f F ra n z (H rab ia F ranciszek), k tó ra od 1 1 1926 r. do 1 IV 1929 r. b y ła z n ią połączona ponow nie. W 1928 r. k opa ln ię W olfgang k u p iła spó łka a k cy jn a H u ta Pokój, a w 1931 r. — R udzkie G w arec tw o W ę­glowe. Od 1 V I I I 1931 r. w łączono ją do kopaln i W ftlfgang-W aw el, n az ­w ę W olfgang zm ieniono od 1 IX 1936 r. na W alen ty . P ro d u k c ja w 1873 r.: W olfgang 180 633 t, C a th a ­r in a 98 8431, w 1913 r. (razem ) 640 660 t.

W alen ty -W aw el w R udzie Ś ląs­k ie j, po w sta ła z po łączen ia kopalń : W aw el (B randenburg , B ronibor), W alen ty (W olfgang) i —>H rab ia F r a n ­ciszek, dokonanego 1 V III 1931 r. N a­leżała do R udzkiego G w arec tw aW ęglowego. N azw a kopaln i do31 V I I I 1931 r. W olfgang-W aw el, od 1 1X 1936 r. W alen ty-W aw el, w cza­sie o k upacji h itle ro w sk ie j W olfgang. W la ta ch 1945—1957 n a leża ła doR udzkiego ZPW , od 1 IV 1957 r. — do B ytom skiego ZPW , a od 111971 r. zosta ła połączona z kopaln ią

105

K opaln ia W aleska w Ł aziskacn — s ta re u rządzen ie do oczyszczania w o ­d y i w e n ty la to r w la ta ch m iędzyw ojennych

—»Paw eł pod nazw ą k opa ln ia -»W a- -wel. P ro d u k c ja w 1938 r. 1 684 360 t, w 1970 r. 1 949 600 t.

W aleska w Ł aziskach Ś redn ich (Ł aziska G órne), naęl. 7/19 I I I 1836 r., •eksploatow ana od 1837 r., na leża ła początkow o do kupca Ignacego E i- seneckera z M ikołow a. W 1852 r. w dow a po E iseneckerze sp rzedała k o p a ln ię h rab iem u H erm anow i von Bohlen, w 1853 r. n a b y ła ją z licy ­ta c ji g ru p a w ierzycieli von B ohlena, w 1856 r. p rze ję li ją kupcy M ax i D ieckm ann z M agdeburga. W 1890 X. u tw orzono spółkę a k cy jn ą G o tt- m itunsg rube , k tó ra p rze ję ła ko ­pa ln ię G o ttm ituns , kopaln ie A lt G lückau f (nad. 21 X 1840 r. d la Ig ­nacego E iseneckera , ek sp loa tow ana z przerw am i) i B o n ap arte (nad. 17 X 1839 r. d la Ignacego E iseneckera , e k ­sp loatow ana z p rze rw am i od 1841 r.) o raz po la górnicze G o tth ilf (nad. 15 1 1846 r.) i V ersöhnung (nad. 30 X 1882 r.). K opaln ie te i pola eksp loa­tow ano łącznie pod nazw ą kopaln ia

G o ttm ituns . P o n ad to przy łączono do n ie j w 1904 r. kopaln ię-^-M artha V a- lesca, a w 1911 r. pole górnicze U ra - n ian u s (nad. 14 X 1858 r.). W 1922 r. k opa ln ia oraz je j w łaśc ic ie lka zm ie­n iły nazw ę n a W aleska (v^ okresie o k upacji h itle ro w sk ie j: V a lesk ag ru - be). W la tach 1945—1946 k opa ln ia na leża ła do M ikołow skiego ZPW , od 1 1 1947 r. w łączono ją do kopaln i-» B olesław Śm iały . P ro d u k c ja w 1873 r. (G ottm ituns) 56 3851, w 1913 r. 254 867 t, w 1938 r. 188 060 t.

W allhofen w P iecach (Gaszowice), nad . 30 VI 1857 r., ek sp loa tow ana w 1358 r. (p rodukcja 1,3 tys. t). N a le ­żała do p ro feso ra K a ro la K u h a (73 kuksy) i innych p rzedsiębiorców . W la ta ch 1889— 1890 przesz ła na w ła s ­ność G w arec tw a C h arlo tte (-»R y­dułtow y).

W alter zob. O rzesze

W anda w B rzezince (M ysłowice), nad . 11/17IV 1839 r., na leża ła do

106

A nton iego K ołodziejsk iego z Szo­pienic , L oebela D anzigera z M ys­łow ic i K a ro la V ossa z D ąbrow y; -w 1841 r. w y k u p ił ją D anziger, po­tem zm ien iała w łaścicieli. Połączono j ą 25 IX 1869 r. z k o p a ln ią -» P rzem - .sa pod nazw ą cons. W anda; g łów ­n y m udziałow cem obu kopalń b y ł A n to n i K lau sa , n astęp n ie jego spad ­kob iercy . P ie rw sze p róby ek sp lo a ­ta c j i kop a ln i W anda pod ję to w 1855 t ., s ta ła ek sp lo a tac ja d a tu je się od po łączen ia z kopaln ią P rzem sa w 1869 r. W 1900 r. n ab y ła ją K a to ­w ic k a Spó łka A kcy jna d la G ó rn i­c tw a i H u tn ic tw a i od tego czasu k o p a ln ię tę eksp loa tow ano razem z k opaln ią-> N ow a P rzem sza. P ro d u k ­c ja w 1873 r. 87 919 t.

W anda w N ow ym B ytom iu (R uda Ś lą sk a) , p ow stała z po łączen ia k o ­p a lń : L ith an d ra (nad. 14/29 IX 1830 r., n a leża ła do k ilk u w łaścicieli, od k tó ry ch w la ta ch 1835—1837 K aro l G o d u la w y k u p ił 83 kuksy , a w 1899 r. Jo an n a S chaffgo tsch n a b y ła re sz ­tę ; eksp loa tow ana od 1853 r.) i -»B elow ssegen. K opaln ie te w 1906 r . p rzeszły n a w łasność spółki •Graflich Schaffgo tschsche W erke, a 13 V II 1920 r. zosta ły połączone z p o lam i S a a ra I I i E in tra ch t I I w k o p a ln ię cons. L ith a n d ra . W 1922 r . p rze ję ła kopaln ię spó łka Go­dula, p rzedsięb io rstw o filia ln e k on ­c e rn u Schaffgotschów . N azw ę k o p a l­n i zm ieniono od 1 X 1936 r. n a W an ­da. Od 1 II 1938 r. połączona z ko­p a ln ią L ech pod nazw ą^-W an d a- -L ech . P ro d u k c ja kopalń B elow s- •segen i L ith a n d ra w 1873 r. 59,9 tys. t , w 1913 r , 351 918 t.

W anda w S ierszy (T rzebinia), ek s­p lo a to w a n a w la ta ch 1873— 1882 przez dom in ium tenczyńsk ie (h rab iów P o ­tock ich). W la ta ch 1917— 1923 ek s­p lo a to w a ł ją dz ierżaw ca F. S tem ­pe l. P ro d u k c ja w 1922 r. 34 2891.

W anda zob. Sobiesław

W anda-Lech w N ow ym B ytom iu •(Ruda Ś ląska), obe jm ow ała kopaln ie -»W anda i-»L ech, połączone 1 I I 1933 r . w jed en zak ład ; n a leża ła do spó łk i ak cy jn e j G odula w Chebziu. •Od 1945 do 1957 r. podporządkow a­

na R udzk iem u ZPW , od 1 IV 1957 r. — B y tom skiem u ZPW , a 1 I V 1968 r. połączona z kopaln ią P okó j pod nazw ą-^P o k ó j. P ro d u k c ja w 1938 r. 875 198 t, w 1965 r. 1 214 563 t.

W ańczyków zob. Z agórze

W ańczyków w Z agórzu (Sosno­w iec), e k sp lo a to w an a w la ta ch 1901—1925 n a polach górniczych dz ierżaw ionych od T ow arzystw a K o­p a lń i Z ak ładów H utn iczych Sos­now ieckich . P ie rw szy m dzierżaw cą b y ł A ndrze j b ie liń sk i, n astęp n y m (od 1911 r.) T, Po laczek, a od 1919 r. dz ierżaw ili ją : R om an J a w o r­ski, Jó ze f i M aksym ilian G liszczyń­scy o raz F ran c iszek G ródecki, k tó ­rzy w 1921 r. u tw o rzy li spó łkę z ogran iczoną odpow iedzialnością pod f irm ą W ańczyków . P ro d u k c ja w 1913 r. 14 900 t, w 1924 r. (m aksy ­m alna) 56 718 t.

W aterloo w D ębie (Katow ice), nad . 3/29 X II 1838 r., e k sp loa tow ana od 1839 r., n a leża ła po połow ie do Jo h n a B aildona i do k lasz to ru Bo­żogrobców w M iechow ie. U dział k la sz to ru Bożogrobców p rze ję ły w 1845 r. szp ital św iętego D ucha w B ytom iu i p a ra fia k a to lick a w C h o ­rzow ie, udz ia ł zaś spadkob ierców B aildona k u p ił w 1869 r. A n ton i K lausa , a w 1890 r. F ritz von F r ied - la en d er-F o u ld . K opaln ia w la ta ch 1861— 1869 b y ła n ieczynna; o s ta tecz ­n ie un ieruchom iono ją w 1897 r., a je j pole górnicze eksp loa tow ano od 1905 r. razem z kop a ln ią E m i­n en cja . P ro d u k c ja w 1873 r. 11 834 t (w 1888 r. m ak sy m aln a 125 413 t.).

W awel w R udzie Ś ląsk ie j, is tn ia ­ła już w 1751 r., po w sta ła znacznie w cześniej. F o rm aln ie n a d a n a 1 X I 1770 r. pod nazw ą B ran d en b u rg , p o ­w iększana 20/30 I 1805 r., 12 IX 1810 r. i 3/24 V II 1823 r. N ależa ła do b a ­ro n a von S techow . a w 1798 r. p rzeszła na w łasność B allestrem ów , k tó rzy odziedziczyli m a jo ra t ru d z - ko-b iskup icko -p ław n iow ick i. P o łą ­czona 12 X 1855 r. (w edług a k t h i­potecznych kopaln i, n a to m ia st w lite ra tu rz e p odaw ana je s t d a ta 4 V II 1856 r., k iedy to kopaln ię nad an o na n ieogran iczoną głębokość) z polem

107

górn iczym N eu B ran d en b u rg (nad. 3/25 1 1834 r.) i kopaln ią F ab riq u e (nad. 16/28 V II 1823 r., pow iększona ß V III 1854 r.. ek sp loa tow ana z p rz e r­w am i od 1823 r.) pod n azw ą cons. B randenburg . B yła eksp lo a to w an a razem z polam i górn iczym i N eu V eron ika (nad. 8 I I 1857 r.) i E h re n - fr ied I I (nad. 2311/29 V II 1888 r.). N azw a kopalp i zm ieniona w 1924 r. n a B ron ibor, a n astę p n ie n a W awel. W 1931 r. kopaln ia zosta ła p rz e ję ta p rzez R udzkie G w arec tw o W ęglowe i w eszła w sk ład kopaln i -^W alen ty-W aw el. IV odukcja w 1873 r. 112 381 t, w 1913 r. 924 369 t.

W aw el w R udzie Ś ląsk ie j, u tw o ­rzona 1 1 1971 r. przez połączenie ko - p a lń -A V alen ty -W aw el i-^-Paweł. N a­leżała do B ytom skiego ZPW (od 1 X 1982 r. — do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am iennego w Bytom iu). P ro ­du k c ja w 1979 r. 2 424 850 t.

W egge w S ta ry m B ie ru n iu (T y­chy), n a leża ła do księcia pszczyńs­kiego, eksp loa tow ana w ia ta c h 1894— — 1895, p ro d u k c ja w 1894 r. 8 0 1.

W eichsel w B rzezince (M ysłowi­ce), n ad .17/26 IV 1834 r., ek sp loa­tow ana z p rze rw am i do 1882 r. N a­leżała do k ilk u w łaścic ie li, spośród których- Loebel D anziger m ia ł 57 kuksów , a L u iza S u łkow ska 52 k u k ­sy. W 1872 r. p rzesz ła n a w łasność spadkobierców A ntoniego K lausy (H andelsgesellschaft A. K lau sa zu M yslowitz), w 1900 r. zakup iona przez K atow icką S półkę A kcy jną d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a i od te ­go czasu eksp loa tow ana z kopaln ią N eu P rzernsa . P ro d u k c ja w 1878 r. (m aksym alna) 35,1 tys. t.

W ełnaw iec zob. H ohenlohe

W endelin zob. Leo

W esollaer G rube zob. R uh b erg

W esoła (W esoła I i II) zob. L en in

W estenholzów kopaln ie zob. F o r­tu n a I i I I

W ieczorek w Jan o w ie (Katowice), u tw orzona 19 X II 1883 r. przez po­łączen ie kopalń :-► A bendro th ,—► Ag -

nes A m anda,-^-E dw in,-»E lfriede,-v-►Guter A lb e rt,-►Auguste,-►Morgen- ro th ,-> T eichm annsho ffnung ,^ -V itu s , -► W ildsteinssegen i G iesche (nad. 9 V III/2 X II 1869 r., ek sp lo a to w an aod 1871 r.). K opaln ia m ia ła nazw ę cons. G iesche i n a leża ła do spółki G eorg von G iesches E rben . D zieliła się n a 3 po la ek sp lo a tacy jn e : W ild - s teinssegen-P ółnoc , W ildsteinssegen - -P o łu d n ie i M orgenro th . W 1900 r. przy łączono do n ie j k o p a ln ię -^R e- serve. Od 1922 r. n a leża ła do spó łk i ak cy jn e j G iesche w K atow icach , od 1945 r. w chodziła w sk ład K a to w ic ­kiego ZPW (od 1 X 1982 r .— Z rze ­szenia K opa lń W ęgla K am iennego w K atow icach). N azw a do 1945 r. G iesche, w la ta ch 1945—1946 J a ­nów , od 1 X 1946 r.: im . Jó ze fa W ie­czorka (W ieczorek). P ro d u k c ja w 1913 r. 2 566 655 t, w 1938 r. 1994 482 t, w 1970 r. 2 478 005 t, w 1979 r. 3 822 8501. W 1956 r. kop a ln ia W ie­czorek oddała część swego obszaru górniczego d la now ej k o p a ln i-^ S ta - szic, a l l 1976 r. w łączono do n ie j kop a ln ię—> Jan .

W ieczorek — upadow a p rzy ko- paln i-> W ieczorek , czynna w 1958 r.; p ro d u k c ja 39 829 t.

W ien w N iew iadom iu D olnym (R ybnik), nad . 26 V III 1859 r., po ­w iększona 28 X 1867 r. N ależa ła do F ran c iszk a S tra h le ra , a n astęp n ie do jego spadkob ierców i b y ła eksp loa­to w an a razem z k o p a ln ią -^B ea ten s- g lück. P ro d u k c ja w 1873 r. 2101.

W iesia — o d k ry w k a p rzy kopaln i -►Murcki, u ru ch o m io n a w 1957 r., z likw idow ana w 1961 r.

W iesia I I — o d k ry w k a p rzy ko- pa ln i-^M urck i, u ruchom iona w 1957 r., od 1960 r. połączona z odk ry w k ą W iesia. P ro d u k c ja w 1958 r. 87 357 t.

W iesia I I I — o d k ry w k a p rzy ko - pa ln i^ -M urck i, u ruc tiom iona w 1959 r., z likw idow ana I V 1961 r.

W iesia 318 — u padow a p rzy ko - pa ln i-^M u rck i, u ruchom iona w 1960 r., z likw idow ana 1 X I 1963 r . P r o ­du k c ja w 1962 r. 71929 1.

W iesław a zob. H an k a

108

W iktor w P o rąb ce (Sosnowiec), zał. w 1874 r. p rzez W arszaw skie T ow arzystw o K opa lń W ęgla i Z a ­k ładów H utn iczych (uprzednio około 1860 r. is tn ia ła tam k opa ln ia n a le ­żąca do K riegera), eksp loa tow ana do 1879 r. P ro d u k c ja w 1877 r. (m aksy­m alna) około 300 t.

Wiktor zob. M ilowice

W iktor II koło D ąbrow y G ó rn i­czej, ek sp loa tow ana w la ta ch 1902 (dzierżaw ca J a n K arn iew sk i) i 1911 (dzierżaw ca E. B eizer) na polach górniczych dz ierżaw ionych od T ow a­rzy s tw a F rancusko -R osy jsk iego . P ro ­du k c ja w 1902 r. 1011, w 1911 r. 100 t.

W iktoria zob. V icto ria

W ildsteinssegen w R oździeniu (K a­tow ice), nad . 29 IV/10 V 1856 r., n a ­leż a ła po połow ie do kupca G u sta ­w a D re sch era z W rocław ia i W ales- k i von T iele -W inck ler; w la ta ch I860—1865 w yku p io n a p rzez firm ę G eorg von G iesches E rben . K opaln ię eksp loa tow ano od 1863 r., W* n a s ­tępnych la ta ch zbudow ano ta m g łę­b inow e szyby w ydobyw cze. W 1883 r . k opa ln ię w łączono do ky p a ln i G iesche. P ro d u k c ja w 1873 r. 130 tys. t.

W ildsteinssegen (pole ek sp lo a ta ­cy jne) zob. W ieczorek

W ilhelm w R adoszow ach (R uda Ś ląska lub W odzisław Ś ląski), ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1803—1806; p ro d u k c ja w 1806 r. około 270 1.

W ilhelm w Z agórzu (Sosnowiec), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1878—1883, n a leża ła do spadkob ierców G ustaw a v on K ram sty . P ro d u k c ja w 1882 r. (m aksym alna) 56 tys. t.

W ilhelm zob. H u lczyńsk ie K opa l­n ie

W ilhelm ina II w Sosnow cu, e k s ­p lo a to w an a w la ta ch 1915— 1920 p rz e / H. P r iw e ra na po lu górniczym dzierżaw ionym od G w arec tw a H ra ­b ia R enard . P ro d u k c ja w 1919 r. (m aksym alna) 21 878 t.

W ilhe lm w unsch zob. O rzesze

W irek w K ochłow icach (R uda Ś ląska), po w sta ła z k opalń H ugo (nad. 10 IV/14 V II 1824 r.) i Zw ang nad. 28 X 1828 r.), ek sp loa tow anych od 1849 r. razem pod nazw ą H u- go-Z w ang (kopaln ię Hugo ek sp lo a ­tow ano uprzedn io od 1824 r. z d u ­żym i p rzerw am i). O bie kopaln ie n a ­leżały do by tom sko-siem ianow ick ie j lin ii H enckel von D onnersm arcków . P rzy łączono do n ich rów nież inne sąsiedn ie kopaln ie i pola górnicze: A lex an d rin e (nad. 3 /14 IX 1828 r.,e k sp loa tow ana w la ta ch 1867— 1893 jak o sam odzie lna kopaln ia), B e a te n - ssegen I (nad. 29 V II 1843 r., w 1892 r. rozdzielone n a dw a pola), B á- re n h o f (nad. 17 V 1855 r., pow ięk ­szone 2 X I 1869 r.), C onrad (nad. 1/28IX 1841 r.), C av iar (nad. 14 X II 1843 r.), E m anuel (nad. 24 X II 1839/7 I 1840 r.), E n g e lb e rth a (nad. 14X11 1843 r.), H eilige D re i K onige (nad. 3/29 X II 1838 r., ek sp loa tow ana sa ­m odzieln ie około 1841 r.), K ópfe l- oben (nad. 23/30 I V 1841 r., ek sp lo ­a to w an a sam odzieln ie w 1855 r.), Lory I (nad. 23/30 I I I 1841 r., roz­dzielone w 1911 r.), M an teu ffel(nad. 11 1X 1857 r.), R adoschau (nad. 13 IV 1855 r., pow iększone 2 1 IV 1867 r.), S iegfried (nad. 12 IV /2V 1843 r., pow iększone 7 1 1867 r.), P a u l (nad. 2111/25 I I I 1840 r., ek sp loa tow anasam odzieln ie w la ta ch 1887—1889), Selm a (nad. 5/23 I I I 1836 r., ek sp loa­to w an a sam odzieln ie w la ta ch 1859— —1869, w 1891 r,. p rz e ję ta w ca­łości p rzez D onnersm arcków ), W e- how ski (nad. 15 X II 1869 r.), Z u- fa ll (nad. 17 1 /1 II 1842 r., pow iększo­n a 141 1867 r., ek sp loa tow ana sa ­m odzieln ie w la ta ch 1875—1881), K o- ch low itz (nad. 20 II 1855 r., pow ięk ­szona 22 V 1867 r.). W 1921 r. k o ­pa ln ię p rze ję ła spółka T he H enckel von D o n n ersm arck -B eu th en E sta tes L im ited , a w 1928 r. — spó łka a k ­cy jn a W irek K opaln ie . N azw ę k o ­p a ln i zm ieniono w 1928 r. n a W i­rek ; 6 X 1933 r. kopaln ię u n ie ru ch o ­m iono, a je j pole przyłączono w 1934 r. do kop a ln i L ech (-»Błogo­s ław ieństw o Boże i-»W anda-L ech). P onow nie u ruchom iono kopaln ię W i­re k w 1943 r. jako część kopaln i

W incen ty zob. Zagórze

109

K opaln ia W ujek w K atow icach w la ta ch m iędzyw ojennych

-»G odulla . Od 1945 r, k opa ln ia W i­re k s tanow iła sam odzielną jed n o ­s tk ę (należącą do R udzkiego ZPW), a l l 1954 r. w łączono ją do kopaln i —Nowy W irek. P ro d u k c ja w 1873 r. 50 729 t, w 1913 r. 455 977 t.

W iśniowa Góra zob. F ilipow ice

W itold w Łagiszy (Będzin), ek s­p loa tow ana w la ta ch 1876—1884, n a ­leżała do L u d w ik a G rab iańsk iego . P ro d u k c ja w 1877 r. (m aksym alna) 420 t.

W itow ski w O rzeszu, nad . 19/30 I I I 1838 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1839—1840. N ależała do F ran c iszk a W incklera, w 1863 r. zosta ła w łączo ­n a üo k o p a ln i—>Orzesze.

W ładysław w D ąbrow ie G órniczej (dzielnica S ta ra D ąbrow a), zał. w 1886 r. p rzez L o ran sa , is tn ia ła do około 1895 r., później przyłączono ją do k opa ln i-^F lo ra . P ro d u k c ja w 1894 r. 72,5 tys. t, w 1895 r. około 100 tys.t.

W ładysław zob. G rodziec

W ładysław zob. K lim ontów

W ojciech w S trzem ieszycach (D ąb­row a G órnicza), eksp lo a to w an a w la ta ch 1921—1924 n a dz ierżaw ionych polach górniczych. D zierżaw cam i by li inżyn ierow ie S ta n is ław K n o th e i Józef P rzedpełsk i. P ro d u k c ja w 1922 r. (m aksym alna) 20 1061.

W olfgang zob. W alen tyW olfgang-W awel zob. W alen ty -

-W aw elW 'ujek w B rynow ie (K atow ice),

nad . 28 IV/25 V 1842 r., n a le ża ła p o ­czątkow o do A lb erta von S a llaw y i F ran c iszk a W 'incklera. W 1851 r_ ud z ia ł S a llaw y k up ili E d w a rd i G u ­staw K ram stow ie, n astęp n ie p rz e ­szedł on n a w łasność G w arec tw a von K ra m s ta (w 1884 r.). W 1895 r. pow stało G w arec tw o O heim , w k tó ­ry m w iększość u dzia łów n a leża ła do księc ia zu H ohen lohe-O ehringen . W

110

W iercenie o tw oru s trzałow ego w ie rta rk ą m echan iczną w la ta c h m iędzy ­w ojennych (kopain ia W ujek?)

1905 r. Z ak łady H ohenlohego (Ho- hen lo h e-W erk e A. G.) p rze ję ły 501 (z 1000) kuksów tego g w arectw a, a w 1908 r. n ab y ły resztę . K opaln ię u ruchom iono w 1899 r. (p rodukcja od 1900 r.). E ksp loa tow ano ją razem z kop a ln iam i i po lam i górniczym i: -►Albert,-»B eate,-»V icto r, P ra e s e r - v a tiv (nad. 20/27 V I I I 1841 r.), Bo­n in (nad. 15 I I I 1859 r.), B ea te I (nad. 13 V II 1899 r.) i^ K le in e H ele ­ne. W czasie okupacji h itle ro w sk ie j p rz e ją ł ją k oncern H erm an n G öring, od 1945 r. na leża ła do K a to w ick ie ­go ZPW . Ń azw a n iem iecka kopaln i (do 1922 r. i w la ta ch 1939—1945) O heim . P ro d u k c ja w 1913 r. 622 762 t, w 1938 r. 1 206 8321. w 1970 r. 2 089 040 t, w 1979 r. 3 822 850 t.

Z ab rze w Z abrzu , zał. w 1791 r. przez p ru sk ie w ładze górnicze. W 1822 r. zarezerw ow ano d la n ie j po­le górnicze w ielkości 19,6 km 2. N az­w a od 1811 r. K önig in L u ise (K ró­low a Luiza, K ró low a L udw ika), zm ieniona w 1945 r. n a Zabrze. K o ­

pa ln ia na leżąca do- sk arb u p a ń s tw a prusk iego , od 1 1 1924 r. w y dzierża­w iona, a w 1926 r. p rzek azan a n a w łasność p aństw ow em u koncernow i P reussag . W 1929 r. rozdzielono ją. na 2 kopaln ie : K önigin L u ise O st­fe ld (Z abrze W schód) i K önigin L u ise W estfe ld (Z abrze Zachód), k tó re 31 X II 1956 r. ponow nie po- łnczono w jed en zak ład . W la ta ch 1945—1957 n a leża ła do G liw ick ie­go ZPW , a • od 1 IV 1957 r. do Z ab ­rzańsk iego ZPW (od 1 X 1982 r. do Z rzeszenia k opalń W’ęgla K a m ie n ­nego w Z abrzu). Od 1 1 1976 r. w łą ­czono do n ie j kopaln ię-»B ielszow i- ce. P ro d u k c ja w 1873 ’ r. 826 874 t. w 1913 r. 2 315 045 t. w 1938 r. K önigin L u ise O stfe ld 1 929 180 t, K önigin L u ise W estfe ld 772 430 1, w 1970 r. 2 495 960 t, w 1979 r. 6 219 84o: t. N azw a od 1983 r. Z abrze -B ie lszo - wice.

Zabrze W schód zob. Z abrze

Z abrze Z achód zob. Z abrze

111

is.opainia Z abrze (K rólow a Luiza) w Z ab rzu — tra n s p o r t w ęg la do sp ław - n e j szto ln i w począ tkach X IX w.

' 4

112

K opaln ia Z abrze (Królow-a Luiza) w 1874 r.

K rólow a L uiza W schód w 1927 r.

K ró low a L uiza Z achód w 1923 r.

R S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń ...

Zagórze w Z agórzu (Sosnowiec): około 1838 r. is tn ia ła w Zagórzu kop a ln ia w ęgla na leżąca do w łaśc i­c iela m a ją tk u . W la tach sześćdzie­sią tych X IX w. by ły ta m kopaln ie W incen ty i W ańczyków , na leżące też do w łaścic ie li d ób r (S iem ieńs- kiego, a n astęp n ie K ram sty ). Ich p ro d u k c ja w ynosiła w 1865 r. około 30 tvs. t (300 tys. korcy), po tem zo s­ta ły un ieruchom ione.

Zagórze — p ły tk a k o p a ln ia p rzy kopaln i-^-M ortim er-P orąbka, czynna w la ta ch 1958—1959; p ro d u k c ja w 1958 r. 4065 t.

Z aw adzk i zob. G en era ł Z aw adzk i

Z aw ierc ie I i II — o d k ry w k i przy k o p a ln i-^ Jow isz, u ruchom ione w 1957 r., z likw idow ane 1 1 1960 r. P r o ­d u k c ja w 1958 r. (m aksym alna)45 545 t.

Z byszek w T rzeb in i, zał. w 1921 r. przez spó łkę a k cy jn ą pod n a z ­w ą O sada G órn iczo-P rzem ysłow a T rzeb in ia n a polach górniczych dzierżaw ionych od S ierszańsk ich Z a­k ładów G órniczych. W czasie o k u ­pacji h itle ro w sk ie j nazw ę kopaln i zm ieniono na B arb a ra , a w 1943 r. p rze ją ł ją k oncern B alles trem a (S ierszańsk ie G w arec tw o W ęglowe). Po w yzw olen iu kopaln ia w ró c iła do daw nej nazw y, n a leża ła w la ta ch 1945—1946 dp K rakow sk iego ZPW , a 1 1 1947 r. zosta ła połączona z ko ­pa ln ią A r tu r pod nazw ą-»S iersza . P ro d u k c ja w 1938 r. 114 762 t.

Zbyszek — upadow a p rzy kopaln i -^K o m u n a P a ry sk a , u ruchom iona 1 I 1967 r., a 1 1 1968 r. połączona z upadow ą -» M arian Zachód.

Z danow icza kop a ln ia zob. K a ta ­rzy n a w T enczynku

Z dzicha — u padow a p rzy kopaln i -^K om una P a ry sk a , u ru ch o m io n a 1 1 1963 r., z likw idow ana w 1973 r. P ro d u k c ja w 1964 r. 195 105 1.

Z dzisław zob. P od reden

Z iem ow it w L ędzinach (Tychy): budow ę te j kopaln i pod nazw ą G ü n ­th e r rozpoczęła w 1944 r. spółka

F ü rs tlich P lessische B ergw erks A. G_ P o 1945 r. po lsk ie w ładze w znow iły budow ę tego zak ład u i od 1 1 1947 r. w prow adzono go do sp isu kopalń . W la ta c h 1949—1952 r. ukończone już części ko p a ln i połączono z ko ­pa ln ią P ia s t (p rzem ianow aną w ty m - ok resie na P ias t-Z iem ow it), a re sz ta s tan o w iła odrębny zak ład pod n a z ­w ą Z iem ow it II . W 1952 r. kopaln ie Z iem ow it I i Z iem ow it I I połączono ponow nie. U ruchom ien ie kopaln i n astąp iło w p aźd z ie rn ik u 1952 r. (w lu ty m 1959 r. oddano do ek sp lo a ­ta c ji szyb Iio łdunów ). K opaln ia n a ­leżała do Jaw orzn icko -M iko łow sk ie- go ZPW (od 1 X 1982 r. — do Z rze­szenia K opalń W ęgla K am iennego w M ysłow icach). Od 1 V II 1972 r. w łą ­czono do n ie j k o p a ln ię -» P ia s t w L ędzinach. P ro d u k c ja w 1970 r.2 944 280 t, w 1979 r. 6 904 994 t.

Z iem ow it — o d k ry w k a p rz y ko­p a ln i—>B olesław Ś m iały , czynna w 1958 r. P ro d u k c ja w 1958 r. 65611.

Z iem ow it — o d k ry w k a p rzy ko - pa ln i^ -Z iem ow it, u ruchom iona w 1957 r., czynna do 1958 r. P ro d u k ­c ja w 1958 r. 18 238 t.

Z iem ow it I i II zob. Z iem ow it

Z ink zob. O rzesze

Z jednoczona K opaln ia A lek san d e rzob. A lek san d e r

Z ofia w G ołonogu (D ąbrow a G ór­nicza), zał. w 1875 r. p rzez B ogu­sław a P rzyby lsk iego , w 1880 r. ku ­p iona p rzez S u rm o n d ta , T oep litza i R aua, w 1881 r. u n ie ru ch o m io n a . P o le je j przyłączono do kopalni-^- F lo ra. P ro d u k c ja w 1876 r. (m aksy ­m alna) 22 tys. t. W 1900 r. w ydobyto z n ie j jeszcze 48 t w ęg la p rzy p ró ­bach w znow ien ia p ro d u k c ji, k tó re podejm ow ał F ran c isze k C o rrad in i> dz ierżaw iąc kopaln ię od sp ad k o b ie r­ców K aua.

Zofia w K rzu (T rzebin ia), zał. w 1822 r., p rzejściow o u n ie ru ch am ian a w la ta ch 1828—1834 i 1843—1847, os­ta teczn ie u n ieruchom iona w 1852 r . N ależała do h rab ió w P otock ich .

K o paln ia Z iem owit w L ędzinach około 1960 r.

P ro d u k c ja w 1823/24 r. około l l t y s . t (107 440 korcy).

Z ofiów ka zob. M an ifes t L ipcow y

Z ofiuw ka-B oryn ia-P n iów ek w J a s ­trz ę b iu -Z d ro ju — kop a ln ie w bud o ­w ie (budow ę kopaln i Z ofiów ka roz­poczęto w 1961 r., kopaln i B oryn ia — w 1963 r.), na leżące do R ybn ic ­kiego ZPW . Od 1 1 1970 r. oddzielo­no k opa ln ię Z ofiów ka jak o p rzed ­sięb io rstw o ek sp lo a tacy jn e a re szta p rzed sięb io rstw a o trzy m ała nazw ę: K o p sin ie W ęgla K am iennego B ory- n ia -P n ió w ek w budow ie w Szero­k ie j (Jastrzęb ie -Z d ró j). Od 111972 r. oddzielono kopa ln ię -^B o ry n ia jako p rzedsięb io rstw o ek sp lo a tacy jn e , a k opa ln ia Pn iów ek , p rzem ianow ana w 1974 r. n a T rzydziesto lec ia PR L, zosta ła p rzek azan a do eksp loa tac ji 1 1 1975 r. -^T rzydziesto lecia PR L.

Zosia — o d k ry w k a p rzy kopaln i —►Bolesław Śm iały , u ru ch o m io n a w 1955 r., z likw idow ana w 1957 r. P ro d u k c ja w 19,56 r. 74 7651. •

Z u fall zob. W irek

Z u k u n ft zob. B łogosław ieństw o Boże

Z uzan n a — odk ry w k a p rzy kopal- n i->W ieczorek, u ruchom iona w czerw cu 1957 r., z likw idow ana w m arcu 1960 r. P ro d u k c ja w 1958 r. 29 992 t.

Z w ang zob. W irek

Z w iązku M łodzieży P o lsk ie j wŻorach, bud o w an a od 1975 r. pod n azw ą Ś w ie rk lany , obecną nazw ę o trzy m ała 29 V 1979 r., oddana do eksp lo a ta c ji 1 1 1980 r. N ależa ła do R ybnickiego ZPW (od 1 X 1982 r. — do Z rzeszen ia K opalń W ęgla K a ­m iennego w Jas trzę b iu -Z d ro ju ). P ro ­du k c ja w 1980 r. 208 650 t.

Z ygm un t w O stre j G órce (gm ina G zichów , obecnie Sosnow iec), is tn ia ­ła w la ta ch 1815—1817 pod nazw ą O stra G órka (O stra G óra?), n a s tę p ­n ie od 1832 r. ek sp loa tow ana pod

115

nazw ą G zichów . N ależa ła do w ła ś ­cicieli a ttv n e n c ji gzichow skiej S ie- m ieńskich , n astęp n ie do M yciel- skich, w raz z k tó rą zosta ła w 1863 r. n ab y ta (n ieczynna) przez G us­taw a von K ram stę . W la ta c h 1867-- — 1877 eksp lo a to w an a pod nazw ą Z ygm unt. P ro d u k c ja około 1840 r. 200—300 t, w 1875 r. (m aksym alna)12,6 tys, t.

Literatura i źródła

Literatura i źródła dotycza.ce nadań górniczych

J a h r , V erze ichn is der S te in k o h len b erg w erke im ober sch lesischen S te in ko h len b ecken , G liw ice 1926.

L e m p i c k i M., P cjasnitielnajo. za p iska k p la stow o j i geologiczeskoj k a rta m Polskogo K am iennougolnogo Bassejna , S. P e te rb u g 1892.

M ontan -H andbuch des K a ise r tu m s O estereich , W ien 1857 i n ast.W ojew ódzkie A rch iw um P ań stw o w e w K atow icach (dale j: W A P K a to ­

w ice): A m tsg erich t K a tto w itz 2— 155; B erg K (B erg rev ie r zu K önigshü tte ) 161—255; D onnersm . Byt. (The H enckel von D o n n ersm arck -B eu th en E s ta - te s L im ited) 448—472; G iesche B ytom (G eorg vo n G iesches E rb en -B e rg - v e rw a ltu n g B eu then) 107; W sp. In t. (W spólnota In te resó w G órn iczo -H u t­niczych) 2225—2287; OUGD (O kręgow y U rząd G órniczy w D ąbrow ie G ór­n iczej) 262—326.

W ojew ódzkie A rch iw um P ań stw o w e w K rakow ie (dalej: W A P K raków ): SG K (S tarostw o G órnicze w K rakow ie) i W UG w K rakow ie : księgi i a k ta n ad ań górniczych.

W ojew ódzkie A rch iw um P ań stw o w e w e W rocław iu (dale j: W A P W ro­cław): OBB (O berbergam t zu B reslau) 225,’1827, 1828.

W A P K atow ice, O ddział T erenow y w Pszczynie: OUG R y bn ik (O kręgo­w y U rząd G órniczy w R ybniku) 211—691. 1108.

W A P K atow ice. O ddział T erenow y w B ytom iu: BRB N (B erg rev ie r B eu ­th en N ord) 46—285, 1058 a—b. 1077 a. 1080 b.

P aństw ow e B iu ra N o ta ria ln e w B ytom iu, C horzow ie, K atow icach, M iko­łow ie, R ybniku, Sosnow cu, Z abrzu : księgi h ipoteczne k opalń w ęgla.

Z b io rc2e zes taw ien ia p rodukc ji

O k rę g g ó rn o ślą sk i

C a r n a l l von R., B ergm änn isches T a sch en -B u ch 1844— 1S47, T arnow sk ie G óry 1843—1847 (zestaw ien ie kopalń za la ta 1842—1845).

H ö r o l d G., A lp h a b etisch es V erze ich n is der B erg w erke u n d H ü tte n O berschlesiens, G era 1878 (tu dane dotyczące p ro d u k c ji w 1877 roku).

H ö r o l d G., A lphabetisches V erze ichn is der B ergw erke u n d H ü tten O berschlesiens nebst A ngabe der B esitzve rh ä ltn isse sow ie der P ro d u k tio n u n d B e legscha ft im Jahre 1873, W rocław 1874.

R o e m e r F., Geologie von O berschlesien , W rocław 1870 (s. 577— 579: zestaw ien ie p ro d u k c ji za 1868 rok).

S c h ü c k T., O berschlesien , Ise rlo h n 1860 (s. 294—311: zes taw ien ie p ro ­dukcji za 1857 rok).

Zygm unt — upadow a p rzy ko p a l- n i-»S ie rsza , u ruchom iona w 1957 r. z likw idow ana 1 IV 1960 r.

Zygm unt — o d k ry w k a p rz y ko- p a ln i^ S ie rs z a , u ru ch o m io n a w 1957 r. z likw idow ana w 1960 r. Ł ączna p ro d u k c ja o d k ry w k i i upadow ej w 1958 r. 78 064 t.

116

S ta tis tik der ob er sch lesischen B erg - u n d H ü tte n w erk e fü r das Jahr 1881— 1930, K atow ice 1882— 1931.

S ta tis tik des O bersch lesischen B erg- un d H ü tte n m ä n n isch en V erein s E.V. in G le iw itz fü r d ie Jahre 1913—1938, G liw ice 1925—1939.

U nterlagen über den S te in ko h len b erg b a u in O bersch lesien zu sa m m e n ­g este llt v o n der G esch ä fts fü h ru n g der B ezirksgruppe S te in ko h len b erg b a u O bersch lesien der W ir tsch a ftg ru p p e B ergbau, G liw ice 1940, zal. 4a (tu dane dotyczące p ro d u k c ji w 1938 roku).

W ochensch rift des S chlesischen V ereins fü r B erg- u n d H ü tte n w esen ” 1860. s. 92—93 i 1861, s. 114— 115 (zestaw ien ia p ro d u k c ji za la ta 1859 i 1860).

..Z e itsch rift fü r G ew erbe, H an d el u n d V o lk sw irtsch aft” 1872 — 1873 (ze­s taw ien ia p ro d u k c ji za la ta 1871—1872).

„Z e itsch rift des O bersch lesischen B erg - un d H ü tten m än n isch en V ere in s” 1869, 1879—1881 (zestaw ien ia p ro d u k c ji za la ta 1868 i 1878—1880).

D eu tsches Z en tra la rch iv , H is to rische A b te ilung II, M erseburg : M in iste ­r iu m fü r H an d el u n d G ew erbe, R ep. 121, A bt. A. T it. XX , Sect. 1. No 102, vol. 44 (zestaw ienie p rodukc ji za 1867 rok).

W A P W rocław : OBB 877—895, 1187— 1197, 1666—1676 (zestaw ien ia p ro ­d u k c ji za la ta 1813—1865 i 1875— 1876).

O k ręg i d ą b ro w sk i i k ra k o w sk i

Der B erg w erksb e trieb im K a ise r th u m e O esterreich , W ien 1864 i nast.R i p p e l E., W ydobycie w ęgla kam iennego w kopa ln iach Zagłębia D ąb­

row skiego w la tach 1919—1939, K atow ice 1960.S b o rn ik s ta tis ticzesk ich sw ied ien ij o gornozaw odsko j p ro m yszlen n o sti

R ossii, S. P e te rb u rg 1888—1914.„Czasopism o G órn iczo-H utn icze” 1916—1920 (m.in. w 1919 r. a rty k u ł:

S. K a m i ń s k i , P rzem ysł górn iczo -h u tn iczy w G alic ji w la tach 1912 do 1918 na t le osta tn iego pięćdziesięciolecia).

„P rzeg ląd G órn iczo-H utn iczy” 1903— 1914; 1920—1939.,.P rzeg ląd T echn iczny” 1875—1905.A rch iw um G łów ne A k t D aw nych (dale j: AGAD): M G G L — K re iskom -

m ando D ąbrow a 51 (dane dotyczące p ro d u k c ji w o k u p acji au s tr ia ck ie j w 1917 roku).

W A P K atow ice: OUGD 4—18 (w ykazy p rod u k cy jn e kopalń).W A P K atow ice: U PG H (Unia Polsk iego P rzem ysłu G órniczo-H utniczego)

206.W A P K raków : W M K (W olne M iasto K raków ) V II, 7 (dane dotyczące

p ro d u k c ji w 1825 roku).

S ta ty s ty k i ogó ln p p o lsk ie

L u k s a J ., R ozw ó j w ydobyc ia w kopaln iach w ęgla kam iennego w Polsce w la tach 1769— 1948, K atow ice 1959.

S t e i n A., S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęg low ego w p a ń s tw ie p o lsk im za rok 1924; 1925; 1926, D ąbrow a G órnicza 1925, 1926, 1928 (odbitki z „P rze ­g ląd u G órn iczo-H utn iczego”).

M in isterstw o P rzem ysłu i H an d lu : S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęglow ego w p a ń stw ie p o lsk im za ro k 1927—1937, W arszaw a 1928— 1938.

S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęglow ego w Polsce — rok 1945, K atow ice 1946 (tu dane za la ta 1938— 1945).

S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęg low ego w Polsce za la ta 1946 i 1947, K a to ­w ice 1949.

S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęg low ego w Polsce za la ta 1948—1960, W ar­szaw a 1962.

S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęg low ego w Polsce za lata 1961—1962; 1963—1964;

117

1965; 1966— 196S; 1969— 1970; 1971— 1972; 1973— 1975, K atow ice 1963, 1965, 1966, 1969. 1971. 1973, 1976.

..Rocznik S ta ty s tyczny M in iste rstw a G ó rn ic tw a” 1978— 1981, K atow ice 1978—1981.

Zbiory opisów kopalń i zestaw ienia kopalń

B o h l e n . H andbuch fü r den obersch lesischen In d u s tr ieb e z irk , B ytom 1942.

B r e d e t z k y S., R eiseb em erk u n g en über U ngarn u n d G alizien , cz. II, W ien 1809.

B u j a k F., G alicja, t. II , Lw ów —W arszaw a 1910.Die B ergbehörden un d d ie ih rer A u fs ic h t u n te rs teh en d en B etriebe im

O berbergam tsbezirk B reslau 1944, B olesław iec 1944.D e M ontan idustrie im K önigre ich Polen, K atow ice 1916 (odbitka z ..Zeit­

s c h r if t des O bersch lesischen B erg - und H ü tten m än n isch en V ereins").F e c h n e r H., G esch ich te des sch lesischen B erg - u n d H ü tten w esen s 1741

bis 1806, ..Z e itsch rift fü r das B erg-, H ü tte n - un d S a linenw esen im P reu s- s ischen S ta a te ” 1902, cz. B, s. 468—497.

G ą s i o r o w s k a N., G órnictw o i h u tn ic tw o w K ró les tw ie P o lsk im 1815—1830, W arszaw a 1922.

H o l l u n d e r Ch. F., B erg - un d h ü tten m ä n n isch er W egw eiser durch O berschlesien, B erlin 1828.

J a r o s J., Z esta w ien ie kopa lń w ęg la kam iennego na Ś lą sku , . .S tud ia i M ate ria ły z D ziejów Ś lą sk a ” t. I. W rocław 1957, s. 345—363.

K a n t o r - M i r s k i M., Z przeszłości Zagłębia D ąbrow skiego i okolicy, t . I—II. Sosnow iec 1931—1932.

Ł a b ę c k i H.. G órnictw o w Polsce, t. I, W arszaw a 1841.M onografia w ęg low ego zagłębia kra ko w sk ieg o , cz. IV , K rak ó w 1910.O e y n h a u s e n C. von, V ersuch e iner geognostischen B eschre ibung vo n

O berschlesien..., E ssen 1822.P i e t r a s z e k E., Zagłęb ie K ra k o w sk ie w la lach 1796—1848, ..K w ar­

ta ln ik H isto rii K u ltu ry M ate ria ln e j” 1961, n r 4, s. 743—770.P o l a c z e k S., P ow ia t chrzanow ski, K rak ó w 1914.P rzew odn ik po Z agłęb iu D ąbrow skim , Sosnow iec 1939.S r o k a R., K sięga adresow a p rzem ys łu , h and lu i finansów . W arszaw a

1922, poz. 144— 158.S r o k o w s k i K. , H o f m a n J., P rzem y sł w ęg lo w y w K ró les tw ie

P olsk im , D ąbrow a G órnicza 1910 (odbitka z „P rzeg lądu G órn iczo -H u tn i­czego”).

S t a s z i c S., O z iem io ro d ztw ie K arpa tów , W arszaw a 1955 (zwłaszcza a tla s , ta b e la n r 6).

S t e i n b e c k A., G eschichte des sch lesischen B ergbaues, seiner V er­fassung , seines E elriebes, W rocław 1857, t. I, s. 295.

S z a j n o c h a W.. P łody kopa lne G alic ji, cz. I, L w ów 1893.S z r e t e r T., G ospodarka surow cow a w G enera lne j G ubern i w lazach

1940—1944, „S tud ia z D ziejów G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a ”, t. VI, W rocław 1963, s. 257—286.

V o l t z H., Die B erg w erks- u n d H ü tte n v erw a lta n g en des oberschlesischen In d u str ieb ezirks , K atow ice 1892.

W e s t p h a l J., Jahrbuch fü r den O b erbergam tsbezirk B reslau , K ato ­w ice—W rocław —B erlin 1913.

B ergw erks Jahrbuch „ G lückau f”, E ssen 1919/1920 i 1920/1921.Die sch lesichen B erg w erke . T echn isches B erg w erksverze ich n is , W rocław

1933, 1934, 1938, 1941, 1943.D ie M inera lkoh len O esterreichs, W ien 1870, 1878, 1903.

118

„K alendarz Z ag łęb ia D abrow sk ieso na ro k p rze stęp n y 1912”, Sosnow iec 1912, s. 114— 137.

..W ochenschrift des S chlesischen V ere in s fü r B erg- ą n d H ü tten w ese n ” 1860 (opisy k opalń górnośląskich).

C en tra ln y j G o su d ars tw ien n y j Is to riczesk ij A rch iw w L en ing rad ie : Fond 37, Opis 6. Dieło 41, 42. 160; Fond 37, O pis 7, Dieło 80, 93; F ond 37, O pis 67, D ieło 1367,1407; Fond 37, O pis 69, Dieło 30.

W A P w K atow icach : AGD (A rch iw um G órnicze z D ąbrow y G órniczej) •544. 566, 567, 675, 744, 763, 771. 882, 920, 1168, 1172— 1174, 1181, 1182. 1202— 1209. 1514, 1819, 1820. 2025, 2026, 2140—2153, 2372.

W A P K rak ó w : W M K (W olne M iasto K raków ) V 141 a, h, i, V 142, V 143, V II 3, V II 4, V II 5, V II 51; SG K (S tarostw o G órnicze K raków ) 7, 11. 26. 26a, 34a, 93a, 95, 95a.

CZPW (C en tra ln y Z arząd P rzem y słu W ęglowego): okó ln ik i i zarządzen ia •z la t 1945—1949.,

M in isterstw o G ó rn ic tw a i E n e rg e ty k i: zarządzen ia i w ykazy je dnostek o rg an izacy jn y ch re so rtu gó rn ic tw a i e n erg e ty k i z la t 1949— 1983.

Sąd P o w ia to w y w Sosnow cu: R e je s tr h and low y (R H A 1292, 1897, 1971, 2128. 2168, 2178, 2554, 2968, 4775, 5434, 5435, 5703, 5963; RHB 11, 16, 21, •65, 69. 82, 141, 143. 144, 155, 157, 160. 189, 214, 273, 284, 322, 326, 327, 349, €82. 731, 756, 775, 830).

Literatura i źródła dotyczące niektórych kopalń i grup kopalń

A m alie, Concordia, M ikulczyce: M a t s c h o s s C., Donner sm a rckh iitte 1872— 1922, B erlin 1923.A ndaluzja: 50 la t ko p a ln i A n d a lu zja , K atow ice 1958; 75 la t ko p a ln i w ęgla ka m ien n eg o ,,A n d a lu zja ”, K atow ice 1983.Biedaszyby: Z i e m b a J ., B ied a szyb y G órnego Ś lą ska i Zagłębia D ąb­ro w sk ieg o , K atow ice 1967.

Z ó ł t a s z e k J., D zikie ko pa ln ic tw o na G ó rn ym Ś lą sku , „Roczniki To­w a rz y s tw a P rzy jac ió ł N au k na S ąsk u ” t. V, K atow ice 1936.

T ru d y V I-go S jezd a G orn o p ro m yszlen n iko w C arstw a Polskogo, D ąbrow a G ó rn icza 1903, s. 179— 186.

W A P K atow ice: AGD 872; B erg SosnN (B erg rev ie r Sosnow itz N ord) 310. Eicgonice, Dąbrówka, H elena w Radziszowie, Siepraw, Tekla: P i e t r a ­

s z e k E.. P oszukiw an ia górnicze w po łu d n io w e j M ałopolsce na przełom ie X V I I I i X I X w ie ku , ,.K w arta ln ik H isto rii K u ltu ry M a te ria ln e j” 1961 n r 1, s. 65—73.B olesław Śm iały: K a n t y k a J., S t ę p n i a k A., K opaln ia B olesław Ś m ia ły na tle ro zw o ju górn ictw a w ęg low ego w rejon ie Ł a z isk 1779—1979, K atow ice 1979.Brzeszcze: Der A n k a u f des S te in ko h len b erg b a u es der S te in k o h len g e w e rk - ¿ c h a ft B rzeszcze durch den S ta a t, W ien 1913.

P a ń stw o w a K opaln ia B rzeszcze, K rak ó w 1937.50 la t kopa ln i B rzeszcze, Brzeszcze 1962.J a r o s J., K opaln ia „Brzeszcze” (1903— 1983), K atow ice 1983.

B ytom skie kopalnie: N i e w i a r o w s k i M., 15 la t B y to m sk ieg o Z je d n o ­czenia P rzem ysłu W ęglow ego 1945—1960, B ytom 1960.

T ra d ycje górnicze z iem i b y to m sk ie j, K atow ice 1967.C hw ałow ice: M r o w i e ć A., K opaln ia C hw alow ice i je j załoga na tlero zw o ju g órn ictw a z iem i ryb n ic k ie j 1903—1973, W arszaw a—K rak ó w 1974. Dąbrówka Ś ląska, Jutrzenka, Szczęście Luizy: J a r o s J ., G órnictw o w ęg ­

lo w e w rejon ie M ałej D ąbrów ki, „W iadom ości G órn icze” 1964, n r 10, 11. Em inencja, Fiirstin Hedwig, Neue H edwig, Waterloo: K l e n c z a r T.,D otacja koście lna C horzów -D ąb i ro zw ó j je j górn iczych s to su n kó w , K ato ­w ic e 1930.

119

G en era l Z aw adzk i: K opalnia G enerał Z a w a d zk i. D zieje za k ła d u i załogi, K atow ice 1974.G liw ice: J a r o s J.. Z arys d z ie jó w ko p a ln i G liw ice, ,,Z eszy ty G liw ick ie” n r 7 [1969], s. 221—227.G oduli i S chaffgo tschów kopaln ie : U r b a n e k C., Carl G odulla u n d sein W erk , B ytom i B erlin 1935 (m aszynopis w A rch iw u m P ań stw o w y m w B y­tom iu).

K a n i a J., Z ur 100-jährigen G eschichte des ehem a ligen G odullaschen E esitzes, cz. II, ..K ohle u nd E rz” 1909. s. 841—846.

F estsch rift zu r go ldenen H ochze its-F eier des H errn H ans U llrich G ra fen S c ha ffgo tsch a u f Schloss K o p p itz u n d der Frau Johanna geb. G ryczik von Schöm berg -G odu lla a m 15. N o vem b er 1908, B ytom 1908.J a n : Z a u to m a tyzo w a n a kopaln ia w ęg la kam iennego Jan , K atow ice 1974. Jas trz ę b ie : K opalnia Jasirzęb ie , Jas trzę b ie -Z d ró j 1975.K atow ice: 150 la t ko p a ln i w ęg la kam iennego K a tow ice (1823—1973), K a to ­w ice 1973.K lim ontów : W i l c z e k S., 60-lecie kopa ln i w ęg la kam iennego K lim o n ­tów , K lim on tów 1967.K om una P a ry sk a : M a j e w s k i W., M y z K o m u n y P a ry sk ie j, C hrzanów 1953.K ościuszko: H o l l a n e k A.. D ruga m łodość kop a ln i K ośc iuszko , Jaw orzno1961.K ról: J a r o s J., H istoria kopa ln i K ró l w C horzow ie (1791— 1945), K a to ­w ice 1962.M urck i: J a r o s J., Z arys d z ie jów kopaln i*M urcki, .,W iadom ości G órn icze” 1963. n r 11.P aństw ow e kopaln ie w Z ag łęb iu D ąbrow sk im : S c h r o t h K.. S taa tliche S te in ko h len b erg w e rke in N eu -S ch les ien 1795— 1807, ,.Kohle un d E rz” 1909, s. 909—910.

J e d l i c k i J., N ieudana próba k a p ita lis ty czn e j in d ustria lizac ji, W ar­szaw a 1964.P o lska : J a r o s J., Z d z iejów kopa ln i P olska w Św ię toch łow icach , „ Z a ra ­n ie Ś ląsk ie” 1961, z. 1, s. 107— 118.P o rąb k a : K opa ln ia Porąbka w Zagórzu , K atow ice 1961.P stro w sk i: B r o e k e r e J., C a ł k a E. , P y t r u s L., 100 la t kopa ln iP s tro w sk i w Z a b rzu -B isku p ica ch , Z abrze 1963.

J a r o s J., Z d z ie jó w kopa ln i P stro w sk i, ..K ron ik i M ias ta Z ab rz a” n r 8 [1975], s. 97—108.Pszczyńskie kopaln ie : Z i v i e r E., E n tw ick lu n g des S te inkoh lenbergbaues im F ü rs ten tu m P less, K atow ice 19-13.

G u tach ten über d ie B erg w erksb e trieb e der, F ürsten von P less in der W o jew o d sch a ft Sch lesien , K rak ó w —E ssen 1937 (teks t pow ielony). R adzionków : K n o s a ł a J., Parafia radzionkow ska , K atow ice 1926. R okitn ica: Die C astellengogrube in den ers ten zeh n Ja hren ih rer E n i- y ń ck lung , R u d a 1908.R ozbark : W A P W rocław :, K oncern G ieschego 186.R ybnick ie kopaln ie : I d z i k o w s k i F., T r u n k h a r d t A., D ziejem iasta R y b n ika i d aw n ie jszego pań stw a rybn ick iego na G órnym Ś ląsku , K atow ice 1925.R ydułtow y: R a d l i k F., 1806—1906. Die E n tw ic k lu n g der S te in ko h len g e ­w erk sc h a ft C harlo tte in C ze rv itz O ./S. (m aszynopis w d y rek c ji kopalni). S iem ianow ice: K opa ln ia W ęgla K am iennego S iem ianow ice . Z a rys dzie jów , K atow ice 1979.S iersza: P i e t r a s z e k E., O środek górn iczy S iersza 1804— 1861—1961, K rak ó w 1961.Sosnow iec: K opaln ia Sosnow iec. D zieje za k ła d u i załogi, K atow ice 1976.

K o n i e c z n y A., W c ien iu Jen era lsk ie j G óry, K atow ice 1969.

120

P i e s o w i c z K., Z a k ła d y górnicze w S ie lcach , [w:] E ko n o m ika gór­n ic tw a i h u tn ic tw a w K ró le s tw ie P o lsk im 1840—1910, W arszaw a 1961, s. 120— 186.Sośnica: J a r o s J ., Z a rys d z ie jó w kop a ln i Sośnica , „Z eszyty G liw ick ie '' n r 8 [1971], s. 103— 109.S zczakow a: G o t k i e w i c z M ..' P oczą tki dobyyjania w ęg la w Polsce za S ta n is ła w a Augusto, P on ia tow skiego , ..W iadom ości M uzeum Z iem i” t. VI, cz. 1. s. 103—111.

K u l a W., S zk ic e o m a n u fa k tu ra ch w Polsce X V I I I w ie k u , W arszaw a 1956. s. 581—536.Tenczrynek: K u l a W., S zk ic e o m anu fak tu rach ..., s. 473, 484.

J a r o s J., D zieje górn ictw a w ęglow ego w rejon ie T en c zy n ka , ..W ia­dom ości G órn icze” 1960. n r 1—2.W alenty-W aw el: K ro n ika kopa ln i W a len ty -W a w e l, R uda Ś ląsk a 1965 (teks t pow ielony).W aleska: B i i c h s G., 100 J a h re G o tlm itu n sg ru b e , K atow ice 1937. W arszaw sk ie Towarzystwo: K o f m a n J . , W a rsza w sk ie T o w a rzystw o K opalń W ęgla i Zakładóu) H u tn iczych 1874— 1918 (organizacja i e konom ika p rzedsięb iors tw a), ..P rzeg ląd H is to ryczny”, t. L IX [1968], z. 1, s. 102— 119. W ujek : N i e w i a r o w s k i M., 60 Lat ko p a ln i w ęgla kam iennego W u je k , K atow ice 1969.

K opaln ia W u je k 1899—1979. D zieje za k ła d u i załogi, K atow ice 1979. Z abrze: G r o s c h e , Der s taa iliche S le in ko h len b erg b a u in O berschlesien , Z abrze 1913.

K opaln ia W ęgla K am iennego Zabrze w Z abrzu , Z abrze 1963.J a r o s J., Z d z ie jó w kopa ln i Z abrze , „K ro n ik i M iasta Z ab rza” n r 7

[1974], s. 165—175.Zagórskie kopalnie: A rch iw um P ań s tw o w e w B ędzinie: W ójt gm iny Z a­górze: A k ta t.s. w ykazów sta ty sty czn y ch 1838—1864.Ziem owit: H istoria kop a ln i w ęgla kam iennego Z iem o w it w Lędzinach , L ędziny 1963 (tekst pow ielony).

K opaln ie w ęgla kam iennego w Z agłębiu D olnośląskim

Zagłębie D olnośląskie m a k sz ta łt zbliżony do p ro s to k ą ta długości około *60 km i szerokości 25—33 km . Jego g ran ice w yznaczają w przyb liżen iu m ias ta : K łodzko, W ałbrzych , K a m ie n n a “ G óra o raz Ż ac le r i H ren o v ■w C zechosłow acji. Część na leżąca do P o lsk i m a około 530 km 2, z czego 103 k m 2 z a jm u ją obszary górnicze czynnych kopalń . K opaln ie te są sk u ­

p io n e w w o jew ództw ie w ałb rzysk im , w re jo n ac h W ałbrzycha i N ow ej Rud;/. D o s ta rcz a ją one poszukiw anego w ęg la gazow o-koksow ego, ortokoksow ego, m etakoksow ego i sem ikoksow ego (typy 34—37), chudego (typ 38), a n tra ­cytow ego (typ 41) oraz a n tracy tó w (typ 42). W ęgiel ten w y stęp u je w cien ­kich p o k ładach (m iąższości 0,7— 1.2 m), w zw iązku z czym w ydajność p ra ­cy je s t tu ta j n iższa n iż w Z ag łęb iu G órnośląsk im . E k sp lo a tac ję u tru d n ia ponad to skom plikow ana b udow a tek ton iczna o raz zagrożen ia w y rz u tam i gazów i skał. Znaczną część w ydobycia zużyw ają m iejscow e koksow nie.

'O d 1945 r . w szystk ie kopaln ie do lnośląsk ie n a leża ły do D olnośląskiego ZPW w W ałbrzychu, a od 1 X 1982 r. na leżą do Z rzeszen ia K opa lń W ęgla

-K am iennego w W ałbrzychu.

Z estaw ienie kopalń

jako o d ręb n a kopaln ia . N ależa ła po­czątkow o do kupca T eodora H itze z B erlina , po tem do G w arec tw u N euroder K o h len -u n d T onw erke . W 1921 r. pole je j zostało rozdzielone n a A gnes I (przyłączone do kopaln i W enceslaus) i A gnes II , k tó re s ta ­now iło w łasność N euroder K oh len - un d T onw erke . P ro d u k c ja w 1375 r. 434 t.

A lexander (sztolnia) zob. F risch -ŁUf

A lliance (sztolnia) zob. W ito ld A lle Gnade Gottes zob. T eresa

Abendröthe zob. K la raAbendstern zob. M orgen- und

.A bendstern

Achenbach w P on ia tow ie (W ał- ■brzych), nad . 29 X II 1873 r., ek sp lo ­a to w an a do 1876 r. (lub dłużej). N ależała do G w arec tw a A chenbach. -P rodukcja w 1875 r. 366 t.

Aem ilie zob. Em ilie w B iałym K am ien iu

A gnes w Jugow ie (Nowa R uda), -nad. 4 X II 1854 r., pow iększona 23 VI 1867 r., do 1875 r. eksp loa tow ana

222

A Jte R ich ter zob. R ich terA ltw asse r zob. S ta ry Z dró jAm Bober w B łażkow ej (L ubaw ­

ka), e ksp loa tow ana w 1872 r., p ro ­d u k c ja 53 t;.

A m alia zob. M ieszko (upadow a)Am alie w W abrzychu-P odzam czu ,

n a d . 2/14 V II 1845 r., pow iększana 17 X 1865 r. i 23 X II 1867 r.. ek s­p lo a to w an a jako o d ręb n a kopaln ia do la t siedem dziesią tych X IX w. N a leża ła do H ochbergów . P ro d u k c ja w 1858 r. 4,6 ty s . t.

Am azone w D rogosław iu (Nowa R uda), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1853—1854. P ro d u k c ja w 1853 r. ■około 360 ti.

Anhalt Segen w W ałbrzychu , nad . ■20 IV 1801 r. un ie ru ch o m io n a w k ró t­c e po rozpoczęciu eksp lo a tac ji (w 1805 r.?). N ależa ła do H ochbergów , w 1876 r. w łączona do F iirs ten s te i- n e r G ru b en (zob. B olesław C hrobry). P ro d u k c ja w I półroczu 1805 r. oko­ło 165 t.

A nna w S zczaw nie-Z dro ju (W ał­b rzych ). nad . 2 IV 1805 r., pow ięk­szana 2 I I 1814 r., 29 11/15 I I I 1820 r., •S II/6 I I I 1822 r., 16/25 V III 1824 r.i 25 1/5 I I 1851 r. E ksp loa tow ana r a ­zem z kopaln ią F ro h e A n sich t (nad. 16 1 1802 r.). O bie kopaln ie na leża ły ■do gm iny B iały K am ień i h rab ió w H ochbergów ; od 1867 r. ek sp loa to ­w an e przez k o p a ln ię Fuchs. P ro ­d u k c ja w 1840 r. 2,5 tys. t, w 1858 r. 12 t.

A ugust Gliick zob. Soph ie w J e d ­lin ie Z d ro ju

A urelie w G rodztw ie (K am ienna G ó ra ), nad . 3 IX 1872 r., ek sp loa to ­w a n a -w la ta c h siedem dziesią tych X IX w . N ależa ła do g w arectw a. ¡P rodukcja w 1876 r. 627 t.

Aurora w Szczepanow ie (L ubaw ­ka), nad . 24 X II 1856 r., e k sp loa to ­w a n a z p rz e rw a m i do la t siedem ­dziesią ty ch X IX w . N astępn ie po­de jm o w an o p róby ek sp lo a tac ji w la ta ch 1924 i 1936—1937. N ależała do g w arec tw a . P ro d u k c ja w 1876 r.

A lte L ise tte zob. L ise tte 74 t, w 1920 r. 20 t, w 1937 r. 236 t.B aclie (?) w h rab s tw ie k łodzk im

— w 1768 r. is tn ia ła w m iejscow ości B ache k o p a ln ia w ęgla na leżąca do b a ro n a von S tillfried . P raw dopodob­nie je s t ona iden tyczna z p óźn ie j­szą k o p a ln ią -^ Jo sep h w Z aciszu (N ow a R uda).

B ah n sch äch te zob. B olesław C hrobry

B a lth a sa r w M iłkow ie (Nowa Ruda), nad . 2 0 1 1859 r., pow iększo­na 6 V 1867 r. N ależa ła do G w a­re c tw a W encelaus. Od 1897 r. ek s­p lo a to w an a z ro b ó t ko p a ln i W en- ceslaus, a w 1921 r. z n ią połączona.

Barbara w K uźn icach Św idn ic­k ich (B oguszów -G orce), nad . 30 X II 1829 r . pod nazw ą C arl-G eorg -V ic- tor, e k sp loa tow ana z p rze rw am i. Przyłączono do n ie j 9 V I 1864' r. ko­pa ln ię -^ C h arlo tte w Sobięcin ie i po­le górnicze S ch lussfeld (nad. 7 IV 1864 r.). Od d ru g ie j połow y X IX w . k o p a ln ia n a leża ła do Schlesische K oh len - und C okes-W erke A.G.. w 1928 r. p rzesz ła n a w łasność N ied er­sch lesische B ergbau A.G. E k sp lo a to ­w an a razem z kopaln iam i->-Jenny i-^ G ew alt, m ia ła g łów ne szyby w y ­dobyw cze E gm ont i M ayrau . W la ­tach 1928— 1938 zatopiona, n astęp n ie uruchom iono ją jak o część kopaln i G lü ck h ilf-F ried en sh o ffn u n g . N azw a po lska od 1945 r. B a rb a ra (część ko­pa ln i V ictoria). P ro d u k c ja w 1858 r.2,4 tys. t, w 1912 r . 395 745 t.

Bergm annshoffnung w O krzeszy- n ie (L ubaw ka), nad . 12 IV 1853 r., u p raw n io n a tak że do eksp lo a to w a­n ia ru d m iedzi (29 V II 1855 r.). E k s­p loa tow ana do la t sześćdziesiątych X IX w., na leża ła do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1858 r . około 900 t.

B erg rech t zob. T eresa

B ern h ard w R usinow ej (W ał­brzych), n ad . 10 X 1787 r., ek sp loa to ­w a n a w la ta ch 1786—1790. N ależała do von M utiusa . W 1912 r. pole B ern h ard rozdzielono na północne (B ern h ard N ordfeld) i po łudn iow e (B ern h ard Südfeld). W la ta ch 1913 i 1921 pola te zosta ły n ab y te przez H ochbergów , a w 1930 r . przeszły

123

K opaln ia B iały K am ień w W ałbrzychu około 1950 r.

na w łasność W ald en b u rg er B erg- w e rk s A.G.

B essere Zukunft zob. G liickaufA nton

B este w Sobięcinie (W ałbrzych), nad . 8 II 1776 r. n a leża ła do g w arec ­tw a , założonego przez in sp ek to ra solnego P lum icke i sz ty g ara S ch n e i­d era . E k sp loa tow ana razem z k o p a l­n iam i F ried e rick e (nad. 23 IX /14 X 1772 r.), S ch w e ste r (nad. 2 8 IX /1 3 X 1775 r.) i C h ris toph (nad. 11 X I 1786 r.). na leżącym i do tego sam ego g w a ­rec tw a. W szystk ie te kop a ln ie zosta ­ły połączone 4 V 1842 r. pod nazw ą Beste. W 1859 r. kopaln ię tę w łą ­czono do ko p a ln i—>Gliickhilf. P ro ­du k c ja w 1853 r. 23 tys. t.

B iały K am ień (W ałbrzych) — w 1561 r. K onrad II H ochberg zało­żył w B iałym K am ien iu kopaln ię w ęgla; n a s tęp n a w zm ianka o ko ­pa ln i w B iałym K am ien iu (W eis- stein) pochodzi z 1594 r. W ęgiel eks­p loatow ano tam rów n ież w X V II

i X V III w., p rzy czym m iejscow i chłopi p łacili czynsz d la dom in ium za p raw o w ydobyw an ia w ęgla (da- le j-»T horez).

B ia ły K am ień zob. T horez

Boguszów — począ tk i eksp loa tac ji w Boguszow ie (Boguszów — Gorce) ->W ags m it Gott.

B olesław (szyb) zob. P rzygórze

B olesław Chrobry w W ałbrzychu, u tw orzona 20 VII/14 X I 1876 r. przez połączenie k o p a lń i pól górniczych: - rG ra f H ochberg, —>Johannes, -»L ou­ise A uguste, ->A n h a lt Segen, C h ris­tia n F ried rich i Ju lie n s G lück (-^ C h ris tian F ried rich ), -» F ried ric h F e rd in an d , A delheid (nad. 17 I I I 1843 r.), Louis (nad. 24 V III 1849 r.).G ra f H ochberg Z ubehor (nad. 3 VI 1862 r.), Louis Z ubehor (nad. 1 VI 1862 r.), Z w ischenfeld (nad. 14 1 1875 r.) i Ida (nad. 28X11 1838 r.). N a­leżała do H ochbergów , a od 1930 r. do W ald enburger B ergw erks A.G.

124

K opaln ia B olesław C hro b ry w W ałb rzychu około 1950 r.

K opaln ia m ia ła 3 pola e k sp lo a tac y j­ne : B ahnschach te (szyby B olesla v C hrobry) czynne od 1882 r., H ans H e in rich (czynne od 1864 r.) oraz Id a u nd H e rm an n (połączone póź­n ie j z polem H ans H e in rich pod nazw ą T iefbauschach tan lage). N az­w a n iem iecka do 1945 r. cons. F iir- s ten s te in e r G ruben , nazw a polska w 1945 r. W ałbrzych, a od 1 1 1946 r. B olesław C hrobry . Od 1 IV 1964 r. k opu ln ia B olesław C hrob ry zosta ła połączona z kopalnią-► M ieszko pod nazw ą -►Wałbrzych. P ro d u k c ja w 1912 r. 1 198 784 t, w 1937 r. 1 370 454 t, w 1963 r. 655 109 t.

B olesław Chrobry (upadow a) zob. N ow e M iasto

Bożków w Bożkow ie (Nowa Ruda) — kop a ln ia w ęg la w B ożkowie (E ckersdorf) je s t w zm iankow ana w dokum encie z 1663 r.

Briider zob. T em pel

C aesar zob. T eresa

Carl zob. Sophie w J ed lin ie - -Z d ro ju

Carl-Georg-Victor zob. B a rb a ra w K uźn icach Ś w idn ick ich

Carl G ustav w Jed lin ie Z dro ju , nad . 2 0 II 1840 r., pow iększana 2 X 1841 r. i 18/27 X II 1847 r., ek sp lo a to ­w a n a w la ta ch czterdziestych X IX w. N ależa ła po połow ie do H ochber- gów i do h rab iego P ü c k le ra , w 1891 r. H ochbergow ie nab y li ją w całości i ek sp loa tow ali n astęp n ie razem z k o p a ln ią—►Sophie. P ro d u k ­c ja w 1840 r. około 350 t.

Caroline w P od lesiu (W alim), zał. w 1793 r. przez von L ieresa , z lik ­w id o w an a w 1798 r.

Caspar zob. C hw alibógCharlotte w Sobięcinie (W ał­

brzych), nad . 14 IV 1787 r., pow ięk ­szana 29 X11 1800 r., 18X11 1802 r. i 3/15 VII 1844 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1786—1806. N ależa ła począ t­kow o do p a n i von P la te n , n astęp n ie p rzesz ła n a w łasność v on M utiusa ,

125

k tó ry w 1820 r. u ru c h o m ił ją jako k o p a ln ię F ra n z Jo sep h w S ta ry m Z dro ju . Pod tą nazw ą by ła eksp lo ­a to w an a do la t cz terdzies tych X IX w ., po tem zosta ła ponow nie u n ie ru ­chom iona. Do n ieczynnej kopaln i przyłączono 2 8 IX 1863 r. pole g ó r­nicze G lückau f C h arlo tte (nad. 25 I I I 1858 r., pow iększone 5 V 1863 r.), a w 1864 r. całą kop a ln ię C h arlo tte przyłączono do kopaln i C arl-G e o rg - - V ictor. P ro d u k c ja w I półroczu1801- r. około 1680 t.

C hris tian F ried ric h w W ałb rzy ­chu, nad . 16/29 V I 1815 r., p ow ięk ­szona 11 X1 1820 r., połączona 2 8 II 1828 r. z kopaln ią Ju lie n s G lück (lub Ju liu s G lück — nad. 23 IV 1817 r.. pow iększona 11 X1 1820 r. i 22X 1 1824 r.). O bie k o p a ln ie n a leża ły do H ochbergów . B yły pow iększane 17 V 1865 r.. a w 1876 r. w łączono je do F ü rs te n s te in e r G ruben . P ro d u k cja w 1840 r. 6,2 tys. t (w la ta ch cz te r­dz iestych p rze rw an o eksp loatację).

Christian Gottfried w G rzm iącej (G łuszyca), nad. 22 X/3 X I 1836 r., n a leża ła do kupca D öringa z W ał­brzycha i do H ochbergów , później przesz ła w całości n a w łasność H ochbergów . U nieruchom iona w 1880 r. P ro d u k c ja w 1840 r. 17 t, w 1858 r. 4 tys. t.

C h riito p h zob. B este

C hw alibóg (Segen G ottes) w St.a- ry m Z d ro ju (W ałbrzych), is tn ia ła ju ż w 1594 r. W X V III w . na leża ła do b a ro n a C ham are, w łaścic ie la m a ją tk u S ta ry Z dró j, od k tó rego k u p ił ją w 1751 r. ra d c a von M u- tiu s . W 1770 r. zosta ła fo rm aln ie zgłoszona pod nazw ą Segen G ottes, w i857 r. przyłączono do n ie j k o ­p a ln ie i po la górnicze: C aspar (zał. w 1772 r.) —>Tem pel, Jo sep h (zgło­szona w 1779 r., ek sp lo a to w an a do 1780 r., n astęp n ie od 1797 r. razem z sąsiedn ią k opaln ią ; na leża ła ró w ­nież do von M utiusa), T h eres ie (zgłoszona w 1787 r. przez von M u­tiusa), W eissig (zgłoszona w 1776 r., należa ła do von M utiusa), F ran z Jo sep h (zgłoszone w 1821 r.) i D a­n iel (zgłoszone w 1853 r.). W 1872 r. n ab y ł połączoną k opa ln ię von

K ulm iz, od 1896 r. n a leża ła ona do spółki C. K u lm iz G .m .b.H. W 1922 r . k u p ił ją k o n cern S ch erin g a (K ok- sw erke u n d C hem ische F ab rik en ), a w 1928 r. k o p a ln ia p rzeszła na w łasność N iedersch lesische B ergbau A.G. O d 1929 r. ek sp loa tow ana r a ­zem z kop a ln ią Fuchs. P ro d u k c ja w 1840 r.: Segen G ottes i T em pel 8,4 tys. t, T h eres ie 7,2 tys. t, W eissig 5,1 tys. t, C asp ar 2,7 tys. t, w 1858 r. (połączona kopaln ia) 49,4 tys. t. w 1912 r . 150 695 t. N azw a po lska od 1945 r . C hw alibóg.

Ciechanowice (M arciszów ) — w 1756 r. is tn ia ła ta m w posiad łoś­ciach b a ro n a S chw ein itza kopaln ia w ęgla, p raw dopodobn ie w kró tce z likw idow ana. N azw a n iem iecka R u d elstad t.

C lem ens w P s trą ż n e j (K udow a Zdrój), u tw o rzo n a 15 V 1858 r . przez połączenie kopalń i pól górn iczych : N eue B a rb a ra (nad. 18 I I I / l l IV 1843 r., ek sp loa tow ana do czasu połączenia; w łaścic ie lem je j b y ł Schirlo), Jo sep h (nad. 6 V I 1856 r.) i Em il (nad. 1& V III 1857 r.). E ks- p lo a to w an a do 1859 r., n astęp n ie p róby w znow ien ia eksp lo a ta c ji po ­de jm ow ano w 1875 r. i od grudnia- 1931 do czerw ca 1932 r. N ależa ła d a G u staw a L in n artza , a później do jego spadkobierców . P ro d u k c ja w 1858 r. około 240 t.

Concordia w S łupcu (Nowa Ruda),, nad . 28 X I I 1861 r., eksploatow ana, do 1876 r. lub nieco d łużej. N ależała do gw arectw a. P ro d u k c ja w 1875 r.. 17 773 tys. t.

Constant w B łażkow ej (Lubaw ka),, zał. w 1789 r. przez b a ro n a von- S tillfried a , z likw idow ana w 1791 r..

C u rt w R usinow ej (W ałbrzych),, pole górnicze nad . 24 X I 1877 r., do- k tó rego 30 V I 1901 r. przyłączono- (pod w spó lną nazw ą cons. C urt) n a ­s tępu jące kopaln ie i po la górnicze: F ried rich (nad. 2 8 IV/20 V 1842 r., pow iększona 28 X I 1866 r., ek sp lo ­a to w an a m .in. w la ta ch 1875—1876), H u b e rt (nad. 18/30 V I 1825 r., p o ­w iększona 12/24 V 1842 r. i 10X 1873: r., ek sp loa tow ana m .in. do la t cz te r­

126

P a ro w a m aszyna w yciągow a w kopaln i Segen G o ttes (C hw alibóg) w S ta ­ry m Z d ro ju koło W ałb rzycha w 1814 r.

dziestych X IX w ieku i w 1876 r.), T w esten (nad. 12IX 1873 r., ek sp lo ­a to w an a do 1876 r.), B le ib treu (nad. 1 X II 1874 r.) i E speranza (nad. 23 VI 1876 r.). K opaln ie i pola górnicze na leża ły do różnych p rzed sięb io r­ców. W łaścic ielem połączonego pola by ł b a n k ie r Q uellm alz z D rezna. W g ru d n iu 1902 r. k u p ił je książę pszczyński (H ochberg), w 1930 r. p rzeszło na w łasność W ald en b u rg er B ergw erks A.G. P ro d u k c ja w 1876 r.: F r ied r ic h 2100 t, H u b e rt około 400 t, T w esten 133 t.

Czarny Bór zob. V ic to ria (upa­dowa)

David (Dawid) zob. T y tus

David (pole ek sp loa tacy jne) zob. T horez

Davids Z ubehör zob. Em ilie A nna

D oro thea w K am ień sk u (Jed lina Z dró j) nad . 2 8 IX 1800 r., pow ięk -

szana 1 0 IV 1807 r., 4 X 1838 r..28 X I I 1844 r. i 17 X II 1867 r. E k s ­p loa tow ano ją razem z k opa ln ią -^S ophie. N ależa ła do Hochbergów... a od 1930 r. (razem z innym i ko ­pa ln iam i H ochbergów ) do W ald en ­b u rg e r B ergw erks A.G. P ro d u k c ja w 1840 r. około 100 t.

D zikow iec w D zikow cu (N ow a R uda )— w 1677 r. re k to r kolegium jezuickiego w K łodzku założył n a g ran icy D zikow ca (E bersdorf) i Z a ­cisza (B uchau) kopaln ię w ęgla, od ­w ad n ian ą szto ln ią. K opaln ia w k ró t­ce zo sta ła zarzucona.

Ebersdorf zob. D z ik i w iec

Eckersdorf zob. Bożków

Egm ont (szyb) zob. B a rb a ra w K uźnicach Św idn ick ich

Eleonoro w P s trą ż n e j (K udow a Zdrój), nad . 30 111/28 IV 1849 r.. ek s­p lo a to w an a do 1875 r. N ależa ła (w

127

p o czątkach X X w.) do fa b ry k a n tó w E geilsów z B erlina . P ro d u k c ja w 1853 r. około 1600 t.

Elise w S ta ry m Ł osieńcu (Bogu- szów -G orce) nad . 2/13 V I 1818 r.. po ­w iększana 15 11/28 I I I 1839 r., 28 V II 1840 r. i 9 I I I 1847 r. (częściow a w y ­m ian a obszaru górniczego 7 IX 18G7 r.), ek sp loa tow ana w la ta c h sie­dem dziesią tych X IX w . razem z k op a ln ią A bendrö the , n a s tę p n ie — ra zem z kop a ln ią G ustav w G or­cach. N ależa ła od 1880 r. do S ch le­sische K oh len - u nd C okes-W erke A.G., zaś od 1928 r. — do N ied er­sch lesische B erg b au A.G. P ro d u k ­c ja w 1875 r. 1646 t.

Em ilie (Aem ilie) w B iałym K a ­m ien iu (W ałbrzych), nad . 31 V III 1793 r., pow iększana 22 X 1802 r., 22 V/5 VI 1805 r., 8/29 IV 1812 r., 27 I I I / /1 2 IV 1820 r. Założona p rzez h ra ­biego H ochberga, n a leża ła do dom i­n iu m i do gm iny B iały K am ień . E ksp lo a to w an a do la t trzy d z iesty ch X IX w. jako o d ręb n a kopaln ia , póź­n ie j u n ieruchom iona; od d ru g ie j po­łow y X IX w . e ksp loa tow ana raz em z kop a ln ią Fuchs. P ro d u k c ja w 1806 r. około 3 tys. t.

Em ilie Anna w Jab ło w ie (S tare Bogaczowice), nad . 29 V/16 V I 1821 r. ek sp lo a to w an a z p rze rw am i do la t siedem dziesią tych X IX w. N a­leżała do rad c y kom erc ja lnego K a ro la Jerzego T re u tle ra i innych gw arków . W 1841 r. oddzielono od n ie j pole D avids Z ubehör, k tó rego w yłącznym w łaścic ie lem zosta ł T re u t le r (od n iego w 1854 r. k u p ił je G u staw K ra m s ta , a w 1907 r. od G w arec tw a K ra m s ta naby ło je w raz z kopaln ią D avid G w arec tw o Fuchs). Po podziale T re u t le r by ł w łaśc ic ie ­lem połow y kopaln i E m ilie A nna, d ru g ą n a leża ła do d robnych p rzed ­siębiorców . Od końca X IX w. ko­pa ln ię E m ilie A n n a i po le D avids Z ubęhor eksp loa tow ano razem z ko ­pa ln ią D avid . P ro d u k c ja w 1858 r. (Em ilie A nna) 2,9 tys. t.

E ngelbert zob. G abe G ottes

E n trem o n ia w L w ów ku Ś ląs­k im (?) ek sp loa tow ana w la ta ch

1876—1877, n a leża ła do G w arec tw a E n trem o n ia . P ro d u k c ja w 1877 r. 214 t.

E rb re ich (szyb) zob. Friedensr- h o ffnung

E rd m an w Suliszow ie (Jed lina Zdrój), n a leża ła do h rab iego P ü c - k le ra , eksp lo a to w an a w ia ta c h 1815— —1819 z kop a ln ią C arl. Ł ączna p ro ­d u k c ja w 1818 r. około 2 tys. t.

E rn es tin e w W ałb rzychu (W ał­b rzych G łów ny), ek sp loa tow ana w połow ie X V III w . przez b a ro n a von C ze ttr itz -N eu h au s , n astę p n ie zarzu ­cona. N ad an a ponow nie 4 V II 1794 r. pod nazw ą E rn es tin e na leża ła do b a ro n a D y h e rrn -C ze ttritz . Była ek sp loa tow ana z p rzerw am i. P o łą ­czona 14 X 1859 r. z polem g ó rn i­czym G en era l (nad. 3 X II 1857 r.), n astę p n ie pow iększona 9 IV 1869 r. P óźn iej p rzesz ła n a w łasność spółkiC. K ulm iz i 25 IV 1893/22 1 1894 r. zo­s ta ła połączona z polam i górn iczy­m i: G rä fin L ouise (nad. 14 I I I 1874 roku), Nil o b ite r (nad. 9 V II 1874 r.), N il n isi b ene (nad 14X11 1877 r.), F re ie L ücke (nad. 3 V 1878 r), A lpha (nad. 2 4 II 1879 r.). B eta (nad. 2 4 II 1879 r.) i G am m a (nad. 24 II 1879 r.) pod nazw ą N eue cons. E rn estin e . W 1909 r. połączona z k opa ln ią M el­ch io r pod nazw ą von K ulm iz. P ro ­d u k c ja w 1806 r. około 2 tys. t (30 X I 1817 r. ek sp lo a tac ję w strzym ano , d a ­nych dotyczących w ydobycia w póź­n ie jszym okresie b rak).

E rn s t W ilhelm w D aleszow ie G ó r­n ym (K am ienna G óra), nad . 23 V 1873 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1876 i 19] 1. N ależała do k ilk u w łaścic ie li; w 1911 r. u ru ch o m ił ją kow al E d ­w ard H a rtm a n n ze Szczaw ienka. k tó ry w ty m sam ym ro k u p rze rw a ł eksp loa tac ję . P ro d u k c ja w 1876 r. 55 t, w 1911 r. 338 t.

E rw ü n sch te Zukunft w Jab ło w ie (S tare Bogaczowice), nad . 30 X I/9 X II 1841 r., pow iększona 2 X 1855 r.N ależa ła do g w arectw a. E k sp lo a to ­w a n a do la t p ięćdziesią tych X IX w. jako o d ręb n a kopaln ia , a później razem z kopaln ią D avid. P ro d u k c ja w 1848 r. około 800 Ü

128

Fahr w B łażkow ej (L ubaw ka), e k ­sp loatow ana w 1872 r., p ro d u k c ja 3 t.

Ferdinand w Jugow ie (N ow a R u ­da), zał. w 1793 r. p rzez b a ro n a von S tillfried a , nad . 29 1 1794 r., pow ięk ­szana w la ta ch 1844, 1863 i 1866. E ksp loa tow ana z dużym i p rze rw am i do la t sześćdziesiątych X IX w. W 1921 r. p rzy łączona do ko p a ln i W en- ceslaus. P ro d u k c ja w 1799 r. około 1200 1, (po 1807 r. d ługa p rz e rw a w p rodukcji), w 1858 r. 1360 1.

F ix s te rn w S ta ry m Z d ro ju (W ał­brzych), zgłoszona po raz p ierw szy w 1787 r. przez von M utiusa , jed n ak w ładze górnicze odm ów iły w ów czas n ad an ia , nad. 13 X I 1821 r., p ow ięk ­szana 26 1X 1825 r., 18X1 1830 r. i 11 V II 1856 r. E ksp loa tow ana z p rz e r­w am i do la t sześćdziesiątych X IX w. n a leża ła do G w arec tw a Fuchs. P ro d u k c ja w 1858 r. 3,8 ty s . t.

Florian w Jugow ie (Nowa R uda), zał. w 1785 r. p rzez b a ro n a von Stillfrtifeda bez zezw olenia w ładz g ó r­niczych, z likw idow ana w 1788 r. E ksp lo a to w an a razem z kopaln ią F r ied r ic h (czynną w la ta ch 1784— — 1787), na leżącą do tego sam ego w łaścic ie la. Około 1806 r. p raw d o ­podobnie p rzejściow o w znow iono eksp loa tac ję .

Fortuna und G lückauf Carl w D zi­kow cu (Nowa R uda), po w sta ła z kopalń F o r tu n a (nad. 12 1 1797 r.) i G lückau f C arl (nad. 2 1 1790 r.), na leżących do m iejscow ych w łaś­cicieli z iem skich (H offm anna, póź­n ie j M oschnera), połączonych 2 VI 1859 r. B yła czynna do 1900 r. W 1898 r. połączona kop a ln ia p rzesz ła n a w łasność N eu ro d er K o h len - und T onw erke . P ro d u k c ja w 1806 r. (F o rtuna) około 2 tys. t, w 1840 r.2,5 tys. t, w 1858 r. (obie kopaln ie)3,3 tys. t, w 1876 r. 5,7 ty s. t.

Francisca zob. F risch au f

Franz Joseph zob. C h arlo tte w So- bięcin ie

Frauengrube w Sobięcinie (W ał­brzych), zał. w 1751 r. przez b arona

von C ze ttritz -N eu h au s, eksp lo a to w a­n a w la ta c h 1751— 1775. P ro d u k c ja w 1775 r. (m aksym alna) około 500 t.

Freudiger W ink zob. W ito ld

Frieden w Boguszowie (B oguszów - -G orce), ek sp lo a to w an a w 1747 r. przez m iasto Boguszów, n astęp n ie zarzucona i zgłoszona ponow nie w 1764 r.: nad . 24 IV 1766 r., w 1772 r. ponow nie zarzucona. P ro d u k c ja w 1767/68 r. około 520 t.

Friedenshoffnung w Sobięcin ie (W ałbrzych), nad . 22 V 1813 r., po­łączona 4 V I 1858 r. z po lam i g ó rn i­czym i H e n rie tte (nad. 6 X II 1855 r.) i M aria (nad. 16 V 1856 r.) pod n a z ­w ą N eue F ried en sh o ffn u n g . N ależa ła po połow ie do G w arec tw a S obię- cińskiego (H erm sd o rfe r G ew erk ­schaft) i do w łaśc ic ie li dom inium . W 1892 r. połączona z kopalnią-»- G lückh ilf pod nazw ą v e re in ig te G lü ck h ilf-F ried en sh o ffn u n g . P ro ­d u k c ja w 1840 r. 17 tys. t, w 1858 r.70,7 tys. t (razem z szybem E rb re ich , k tó ry w zestaw ien iach f ig u ru je jako o d rębna kopaln ia).

Friedenskrone w L ubom in ie (S ta ­re Bogaczowice), zgłoszona w 1801 r. i od tego czasu eksp loa tow ana , z likw idow ana w 1812 r. N ależa ła do p an i von P lau en . P ro d u k c ja w 1805 r. (m aksym alna?) około 1000 1.

Friedericke w 'W ałb rzy ch u (N eu- hayn), nad . 31 X II 1842/19 1 1843 r., ek sp loa tow ana do 1850 r. (później ek sp lo a to w an a r a je m z innym i ko­pa ln iam i). N ależa ła do H ochbergów , zaś od 1930 r. do W ald en b u rg er B erg w erk s — A. G. P ro d u k c ja w 1849 r. około 2,4 tys. t.

Friedericke zob. B esteFriedrich zob. C u rtFriedrich zob. F lo rian

Friedrich der Grosse w Boguszo­w ie (B oguszów -G orce), zał. w 1787 r., ek sp loa tow ana do 1798 r. N a­leżała do m iasta Boguszowa. (G ottes- berg).

Friedrich Ferdinand w W ałb rzy ­chu, *had. 20 I I I 1823 r., pow iększana

9 S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń .. 129

18 V III 1859 r. i 20 X 1865 r., n a leża ła do H ochbergów . W J876 r . zosta ła w łączona do ko p a ln i F ü rs te n s te in e r G ruben . P ro d u k c ja w 1858 r. 34 tys. t.

F r ied r ic h G eg en tru m zob. W acław

Friedrich Louise w D obre j (Bole­sław iec), nad . 15 IX 1864 r., eksp lo ­a to w an a w la ta ch sześćdziesiątych X IX w . N ależa ła do w łaśc ic ie la m a -

' ją tk u S chw eitzera . P ro d u k c ja w 1865 r. 217 t.

Friedrich Stollberg w K uźnicach Ś w idn ick ich (B oguszów -G orce), nad . 1/14 I I I 1845 r., e k sp loa tow ana w la ­tach 1852—1864. W la ta ch 1854, 1862 i 1865 r. w ym ien iono część obszaru górniczego z po lam i E zech iel i B es­te, od 1858 r . ek sp loa tow ano razem z n ią pole F r ied r ic h S to llb erg Z u ­behör (nad. 26 I I 1858 r., pow iększo­ne 24 V III 1868 r.). K o p a ln ia na leża ­ła do księc ia pszczyńskiego, n a ­s tępn ie (od 1930 r.) do W ald en b u r- g e r B ergw erks A. G. C zęści pola górniczego odstąpiono w la ta ch 1921 i 1933 firm ie N iedersch lesische B erg ­bau A. G. P ro d u k c ja w 1858 r. 3,6 tys. t.

Friedrich Theodor w P rzed w o jo - w ie (K am ienna G óra), nad . 27 I I I /1 8 I V 1843 r.; n a leża ła do kupców K u h n a i S c h u c h ard ta z K am ien n ej G óry , a później do g w arectw a. E ksp loa tow ana do la t sześćdziesią­tych X IX w . ra zem z kop a ln iam i G eorg (nad. 1 I I I 1841 r.) i Z um Sto llen (nad. 13 I I I 1860 r.), n a le żą ­cym i do tego sam ego gw arectw a. Ł aczna p ro d u k c ja w 1858 r. około 680 t, w 1860 r. około 1200 t. W 1862 r. kopaln ie te w eszły w sk ład L ieb au e r G ru b en (-> L iebauer K oh- lenvereirt).

Friedrich W ilhelm w L ubom in ie (S tare Bogaczowice), zał. w 1787 r. przez b rac i T re u t le r z W ałbrzycha, zlikw idow ana w 1795 r . P ro d u k c ja w 1788 r. około 790 t.

Friedrich W ilhelm (sztolnia) zob. Thorez

Frischauf w B ożkow ie (Nowa R u ­da), is tn ia ła ju ż w 1742 r. i n a leża ła

do w łaśc ic ie li m a ją tk u (hrab iego G ötzen, n astęp n ie h rab ió w von M ag- nis); nad . 9 V III 1770 r. E k sp lo a to ­w an a razem z k o p a ln ią F ranc isca , zał. w 1781 r. D la odw odnien ia ty ch kopalń oraz ko p a ln i Jo h a n n B ap- tis ta zbudow ano w 1809 r. sztolnię A lex an d er, k tó ra osiągnęła długość 5 km . Do kop a ln i F risch a u f p rzy łą ­czono 4 V I 1875 r. po la górnicze: G lückau f W ilhe lm (nad. 23 V I I 1839 r., od 1859 r. ek sp lo a to w an a r a ­zem z k o p a ln ią F rischau f), F rohe Z u k u n ft (nad. 9 I I I 1860 r. i B ern ­h a rd (nad. 2 1 1861 r.). W 1898 r. k o p a ln ia ta ra z em z innym i k o p a l­n iam i h rab iego von M agnisa p rz e ­szła na w łasność N eu ro d er K oh len - un d T o n w erk e i n a s tęp n ie by ła e k ­sp lo a to w an a razem z kop a ln ią J o ­h ann B ap tis ta . P ro d u k c ja w 1747 r. około 6501, w 1840 r. 21 tys. t, w 1858 r. 31,6 tys. t, w 1900 r. 20 246 t.

Frohe A nsicht zob. A n n a w S zczaw nie-Z dro ju

F uchs zob. T horezFuchsstollen zob. L isia S zto ln iaFiirstensteiner Gruben zob. B ole­

s ław C hrobry

Gabe Gottes w O krzeszyn ie (L u­baw ka) zał. w 1792 r., ek sp loa to ­w an a razem z kop a ln ią E n g e lb e rt (zał. w 1792 r.), na leżącą do tego sam ego gw arec tw a . K opaln ię E nge l­b e r t w k ró tce unieruchom iono , n a to ­m ias t k opa ln ia G abe G o ttes była czynna do około 1811 r . P ro d u k c ja w 1806 r . około 260 t.

Gem eindegrube w G orcach (Bogu­szów -G orce), zał. w 1746 r. przez gm inę G orce (R othenbach). W 1762 r. połączono ją z kop a ln ią N eue G em eindegrube w S ta ry m Łosieńcu (Boguszów), zał. w 1750 r. W kró tce po 1769 r. obie kop a ln ie zosta ły z lik ­w idow ane. P ro d u k c ja w 1768/69 r . około 900 t.

G em eine koło W ałbrzycha , is tn ia ­ła w 1769 r., n a leża ła do g en era ła vo n Z e ttr itz a , p ro d u k o w ała około 9001 rocznie. Być m oże iden tyczna z kopa ln ią^ -G em einde w G orcach lub z k o p a ln ia -^G lü ck h ilf.

130

G eorg zob. F r ied r ic h T heodorG eorg W ilhelm w R akow icach

M ałych (L w ów ek Ś ląski), zał. w 1788 r. przez p rzysięgłego gó rn icze­go N iesela pod nazw ą G ottes Segen i e k sp lo a to w an a do 1813 r. P onow ­nie u ruchom iona w 1835 r. pod n a z ­w ą G eorg W ilhelm by ła e ksp loa to ­w an a do 1862 r. N ależa ła ko lejno do h rab iego zu L ippe W eisenfeld D etro ld , n astęp n ie do h ra b in y von N assau . P ro d u k c ja w 1858 r . około 1900 t. K opaln ia w y stęp u je w z e s ta ­w ien iach rów nież pod nazw ą W enig R ackw itz (R akow ice M ałe).

G crsonsgliick w S ierpn icach (G łu­szyca), nad . w 1858 r., ek sp lo a to w a­n a w la ta c h sześćdziesiątych X IX w.

G ew alt w S ta ry m Ł osieńcu (Bo- guszów -G orce), n a leża ła do g w a re ­c tw a, k tó rego re p re z en tan te m był G u staw von K ram sta . Jego udzia ł p rze ję ła n astę p n ie spó łka Sch lesi­sche K oh lenw erks — A. G. (później Schlesische K oh len - u n d C okes- -W erke A. G.). K o paln ia była e k ­sp lo a to w an a razem z kop a ln ią C arl- -G eorg-V icto r.

Gisbert w W oliborzu (Nowa R u ­da), zał. w 1800 r. przez h rab iego von M agnisa i w k ró tce (około 1802 r.) z likw idow ana.

G lückauf zob. H ilfs uns w ied erG lückauf zob. T eresaG lückauf Anton w Zaciszu (No­

w a R uda), zał. w 1801 r . p rzez h ra ­b iego Jó ze fa S tillfr ie d a , ek sp lo a to ­w an a razem z k opa ln ią B essere Z u ­k u n ft (zał. rów n ież w 1801 r.). O bie k opaln ie by ły czynne do 1806 r. lub nieco dłużej, później do 1817 r. b y ­ła ek sp loa tow ana k opa ln ia N eu G lü ck au f A nton. P ro d u k c ja kopaln i B essere Z u k u n ft w 1801 r . (9 m ie ­sięcy) około 970 t, ko p a ln i G lückau f A nton w 1805 r. około 200 1.

G lückauf Carl zob. F o f tu n a un d G lü ck au f C arl

G lückauf Louis w M iłkow ie (No­w a R uda), zał. w 1798 r. przez b a ­ro n a von S ti llfried a i ek sp loa tow ana do 1805 r. razem z k o p a ln ią -» Jak o b w M iłkow ie.

Glückauf Philipp zob. N ow a R uda

G lückhilf w Sobięcin ie (W ałb­rzych), eksp lo a to w an a od połow y X V III w . przez w łaśc ic ie la dom i­n iu m b a ro n a C ze ttr itza i m ieszkań ­ców Sobięcina początkow o pod n az­w ą G em eindegrube. W 1769 r. o trzy ­m a ła n azw ę G lückh ilf, nad . 22 V 1770 r. P óźn ie j p rzesz ła na w łasność G w arec tw a Sobięcińskiego (H erm s- d o rfe r G ew erkschaft). Z osta ła p o łą ­czona 29 V III 1859 r. z k o p a ln ią^ - B este, po lam i górniczym i F reu n d ­sch a ft (nad. 14/24 V I 1842 r., pow ięk ­szona 14 I I I 1852 r.) i S tu c k a rt (nad. 2 5 I V 1856 r.) i szto ln ią E rb re ich (k tó ra o trzym ała 14 I I 1855 r. u p ra w ­n ien ia szto ln i dziedzicznej). N astę p ­nie, 16 X I I 1868 r. pow iększono je j pole, a 13 II I 1886 r. przyłączono do n ie j kopaln ię -»N eue H ein rich oraz pola górnicze Z w erg (nad. 12 IX 1873 r.) i N eu er B lizenberg (nad. 11 V 1883). Połączona kopaln ia m ia ła nazw ę v e re in ig te G lückh ilf. W 1892 r. połączono ją z k o p a ln ią -» F rie - densho ffnung pod nazw ą v e re in ig te G lück h ilf-F ried en sh o ffn u n g . P ro ­d u k c ja w 1840 r. 30 tys. t, w 1858 r. 63 tys. t.

G lückhilf-Friedenshoffnung zob. Victoria

Goldene Sonne zob. T horez

Goldene Sonne Pachtfeld — część k op a ln i Fuchs, dzie rżaw iona w la ­ta ch siedem dziesią tych X IX w . p rzez kopal n ię -»M orgen- u n d A bend­stern .

Gottesberg zob. Boguszów

Gottes Segen zob. G eorg W ilhelm

G otthelf w C zarnym Borze, zał. w 1823 r., na leża ła w 1840 r. do K aro la T ö p fera i jego babk i. C zyn­na do 1851 r. W 1862 r. przyłączono do n ie j pola górnicze N eu B uchw ald (nad. 29 IX 1860 r.). S chw arzw aldau (nad. 1 2 IX 1860 r.), N eu G ru n au (nad. 29 IX 1860 r.), K ro n p rin z (nad. 12 I X 1860 r.) i P r in z R egen t (nad. 291X 1860 r.). W 1874 r. k opa ln ia w eszła w sk ład ^ -L ieb au er K o h le r­vere in . P ro d u k c ja w 1840 r. 7,6 tys. t.

131

P o ch y ln ia w ko p a lin G lückh ilf w Sobięcin ie w 1825 r.

G ra f H ochberg w W ałbrzychu , e k ­sp lo a to w an a od 1761 r., nad . 23 V 1770 r. (DÓwiekszana 6 X I 1791 r., 8 V II 1800 r.. 18 IV 1808 r., 9 X I 1816 r. 13 V I 1824 r., 14 V III 1865 r.),n a leża ła do ro d z in y H ochbergów . W 1876 r. zosta ła w łączona do F ü rs te n ­s te in e r G ruben . P ro d u k c ja w 1858 r. 91 tys. t. .

G ü n stig er B lick w P rzedw ojow ie (K am ienna G óra), zał. w 1798 r., e k ­sp loatow ana do 1806 r. (lub nieco dłużej). N ależa ła do g w arec tw a . P ro ­d u k c ja w 1806 r. około 7201.

G u stav w D rogosłąw iu (Nowa R uda) zał. w 1801 r. p rzez radcą sądow ego F rankego z N ow ej R udy. ek sp loa tow ana do 1815 r. (od 1812 r. pod nazw ą G u stav H einrich). P ro ­d u k c ja w 1806 r. około 3401.

G ustav w G orcach zob.. W itoldG ustav • H ein rich zob. G ustav - w

D rogpsław iuG ute A ussich t w P oniatow ie

(W ałbrzych) nad. 24X11 1859 r., e k ­

sp loatow ana w . la ta ch s iedem dzie­sią tych X IX w. P ro d u k c ja w 1876 r. 172 t.

G ute H offnung w K ole ,(Bogu- sżów -G orce), eksp lo a to w an a ód 1745 r. przez m ieszczan boguszow skich T h iero lda i S ch arffa , k tó rzy w 1764 r. zgłosili ją w ładzom górniczym i uzyskali na n ią nadan ie . W 1776 r. n ad an ie w ygasło w obec p rz e r­w an ia ek sp loa tac ji. N astępn ie 16 V 1781 r. uzy sk a ł na n ią nad an ie k u ­piec G ü ttle r , w łaścic ie l k o pa ln i-v N eue R ich ter. Od 1783 r. obie ko­pa ln ie eksp loatow ano razem . K opa l­n ia G ute H pffnung zosta ła pow ięk ­szona 18 V II 1797 r., w 1821 r. w łą ­czono ją w raz z innymi, kopaln iam i do kopaln i A bendröth'e. P ro d u k c ja do k ilk u se t t rocznie (w 1774/75 r. około 630 1).

G ute H offnung w Szczaw nie Z dro­ju (W ałbrzych), nad . 29 X II 1872 • r., połączona 29 V 1878 r . z po lam i gó r­niczym i E m m a E rn es tin e (nad. 28X1 1872 r.) i G ute H offnung Z ubehör

132

(nad. 18 IV 1876 r.). K opaln ia p rze jś ­ciowo eksp lo a to w an a w 1875 r. (pro­d u k c ja 32 t).

H ans H ein rich w G łuszycy zob. N euw ag t

H ans H e in rich (pole ek sp lo a ta cy j­ne) zob. T horez

H ans H e in rich zob. B olesław C hrobry

H ans H ein rich T iefbau zob. B ole­s ław C hrobry

H a ite w O pcce (W ałbrzych), nad . 13 V 1815 r., pow iększana w la ta ch 1822—1856, ek sp lo a to w an a do 1833 r. K opaln ia zgłoszona p rzez rad cę h a n ­dlow ego T re u tle ra n a leża ła częścio­wo (Cl. a n astęp n ie 341/2 kuksów ) rów n ież do H ochbergów . U dział ten pozostał osobistą w łasnością H och­b ergów do 1945 r., podczas gdy r e ­szta kuksów (m a ją tek T reu tle ra , a później jego spadkobierców ) p rze ­szła w 1928 r. na w łasność N ied er- schlesische B ergbau A. G. P ro d u k c ja w 1840 r. 16,7 tys. t, w 1858 r. 18 tys. t.

H cddi zob. M itte lste ine

H ein rich w Sobięcin ie (W ałb­rzych). eksp lo a to w an a w la ta ch 1779— 1781, na leża ła do b a ro n a von C że ttr itz -N euhaus . P ro d u k c ja w 1780 r. (m aksym alna) około 7501.

H erm sd o rf zob. Sobięcin

H ilf uns w ieder w K ole (Bogu­szów -G orce), e ksp loa tow ana w la ­tach 1744—1754 przez kupca J a n a H en ry k a R udo lpha z B oguszow a, a w la ta ch 1755—1782 r. p rzez sz ty g a ­ra G o tfry d a T h iero lda pod nazw ą G lückauf. W 1797 r. zgłosiło ją pod nazw ą H ilfs uns w ied er g w arectw o założone przez T h iero lda, u zysku jąc 2 II 1797 r. n ad an ie górnicze. Od te ­go czasu je d n a k k o p a ln ia n ie by ła eksp loa tow ana , a w 1821 r. p rzy łą ­czono ją do ko p a ln i A bendrö the . P ro d u k c ja w 1776 r. około 1000 1.

H u b e rt zob. C u rt

Id a und H e rm an n zob. B olesław C hrob ry

Jak o b w M iłkow ie (Nowa R uda), zał. w 1787 r. przez b a ro n a S ti llf r ie - da, w 1806 r. u n ieruchom iona i z a ­rzucona. N adana ponow nie 7 /221 1815 r., była eksp loa tow ana do la t czterdziestych X IX w. (pow iększana w la ta ch 1820, 1834, 1856. 1866).Przyłączono do n ie j 14 X II 1842/ /13 V III 1843 r. pole górnicze Neue H offnung (nad. 25 VI/17 V II 1841 r.), a 10 X I 1857/27 IV 1859 r. pole g ó rn i­cze A nna (nad. 26 VI 1857 r.). W łaś­cicielem kopaln i w 1840 r. był h ra ­b ia von M agnis. W 1921 r. p rz y łą ­czono ją do kopaln i W enceslaus. P ro d u k c ja w 1840 r. 7,6 tys. t.

J a n w S łupcu zob. Słupiec

J a n B ap ty sta zob. Słupiec

Jen n y w Boguszow ie (Boguszów- Gorce), nad . 2/19 V I 1818 r., pow ięk ­szona 15 11/28 I I I 1839 r. (w ym iana części pola 19 IX 1866 r.), e k sp loa to ­w an a z d ług im i p rz e rw a m i do 1875 r. N astępn ie eksp loa tow ana razem z kopaln ią C arl-G eorg -V ic to r. N a le ­żała do gw arec tw a . P ro d u k c ja w1875 r. 11115 t.

Jo h an n B ap tis ta zob. S łupiec

Jo h an n es w W ałbrzychu , nad . ‘29 I 1778 r., pow iększona 7 V II 1800 r. i 22 V 1805 r., ek sp lo a to w an a od 1812 r. razem z kopaln ią L ouise A u­guste (nad. 6/30 V 1809 r., pow ięk ­szona 13 VI 1824 r.). O bie kopaln ie na leża ły do H ochbergów . Były po­w iększane 7 V III 1820 r., 28 V I 1841 r. i 17 X II 1844 r., później ek sp lo ­a ta c ję ich p rzerw ano na sk u tek w y ­b ra n ia górnych części pokładów . W1876 r. zosta ły w łączone do kopaln i F ü rs te n s te in e r G ruben . P ro d u k c ja w 1840 r. 6,6 tys. t.

Joseph w Jed lin ce (Jed lin a Zdrój), is tn ia ła n ie ek sp loa tow ana w 1742 r., czynna w la ta c h 1747—1757 i 1766— —1768. N ależa ła do w łaśc ic ie la do­m inium . b arona von S eher-T hoss. P ro d u k c ja w 1746/47 r. 35 t, w la ­tach 1766—1768 łączn ie około 370 t.

133

Joseph w Zaciszu (Nowa R uda). K opaln ia is tn ia ła ju ż w 1478 r., k ie ­dy to P a w e ł H ey rich n ab y ł ją od w dow y B a rb a ry H eynisch . Do ro ­dziny H evrichöw k o p a ln ia ta n a ­leżała do 1590 r. W X V III w . by ła w Z aciszu k o p a ln ia na leżąca do w łaśc ic ie li m a ją tk u , baro n ó w S till— xriedj k tó ra w i777 r. zo sta ła zgło­szona pod nazw ą Joseph . E k sp lo a ­tow ano ją do 1802 r. P onad to właś-; c iciele m a ją tk u zgłosili po la g ó rn i­cze S anct G eorgengrube (w 1770 r.) i Jo sep h a (w 1793 r.), a w 1801 r. założyli kop a ln ię N eu er Jo seph (czynną do około 1810 r.). W 1804 r. kopaln ie w raz z m a ją tk ie m przesz ły na w łasność h rab iego vo n M agnisa. W 1815 r. połączono je w po le g ó r­nicze pod nazw ą Joseph , k tó re w 1860 r. w łączono do ko p a ln i R uben . P ro d u k c ja w 1746 r. około 1501. w 1758/59 r. około 500 t, w 1806 r. (N e­u e r Joseph) około 220 t.

Joseph zob. C hw alibóg

J u lia zob. T horez

Ju lien s G lück (Ju liu s G lück) zob. C h ris tian F ried ric h

Ju liu s zob. V ic to ria

Ju liu s (pole ek sp loa tacy jne) zob. T horez

K a rl zob. C arl

K arls G lück w C iechanow icach (M arciszów ), eksp loa tow ana w 1872 r.; p ro d u k c ja 54 t.

K azim ierz — u padow a p rz y ko - pa ln i-^N ow a R uda, p rzek azan a do ek sp lo a ta c ji 1 1 1959 r., ek sp lo a to w a­na do 15 X 1960 r. przez kopaln ię -^T horez, z likw idow ana 1 1 1974 r. P ro d u k c ja w 1970 r. 39 520 t.

K la ra w G orcach (Boguszów - G or­ce), nad . 29 I I I 1788 r. pod nazw ą A bendrö the, ek sp lo a to w an a od 1787 r., po łączona 2 3 1 1793 r. z k o p a l­n ią M orgenrö the (nad. 29 I I I 1788 r., ek sp loa tow aną od 1787 r.). P rz y łą ­czono do n ie j 7X 11821 r . i 24 V I/ /18 V II 1827 r. k opa ln ie i po la gó rn i- cze:->-Neue R ichter,~>G ute H offnung,

-» H ilf uns w ieder,-»-Paul u n d P e te r (nad. 13 X II 1824 r.) i F ried rich (nad. 17 I I I 1787 r. P óźn iej ca ła kopaln ia i poszczególne po la w chodzące w je j sk ład by ły k ilk a ra z y p ow ięk ­szane (do 1860 r.). N ależa ła do g w a­re c tw a założonego przez B erg era i G ü ttle ra . W połączonej kop a ln i po­łow ę udzia łów m ia ł książę pszczyń­ski. W 1927 r. zosta ła u n ie ru ch o ­m iona, pole je j na leży do kopaln i -»V icto ria. N azw a po lska K la ra (od szybu w ydobyw czego K lara). P ro ­d u k c ja w 1840 r. 8 tys. t, w 1858 r. 31 tys. t, v/ 1912 r. 257 8581

K oh lau zob. Koło

Kolo w K ole (B oguszów -G orce) — w 1742 r. is tn ia ła ta m k o p a ln ia ek ­sp loatow ana p rzez m ieszczan z Bo­guszow a, K rzysz to fa B ittn e ra i J a n a H e n ry k a B ittn e ra , k tó rzy p łacili czynsz h rab iem u H ochbergow i jako w łaścic ie low i dom inium . N azw a n ie ­m iecka K ohlau .

K önig W ilhelm w U lanow icach (L ubaw ka), eksp loa tow ana w la ta ch 1812— 1819 i 1862—1876. P ro d u k c ja w 1876 r. 2357 t.

K ulm iz (von K ulm iz) zob. M ieszko

K u rt zob. C u rt

L ehm w asser zob. Sophie w J e d ­lin ie Z droju

L ieb a u e r K o h len v erein w L u b a w ­ce, u tw orzona 14 IV 1862 r. pod n az ­w ą L ieb au er G ru b en p rzez połącze­n ie kopalń i pó l górniczych,-5-Georg —̂ F riedrich T heodor, Z um S tollen , E h rich (nad. 29 1X 1860 r.) i 8 d a l­szych pól n a danych w 1860 r. N a­stępnie, 26 1 1868 r. przyłączono pola górnicze D itte rsb ach (nad. 4 V II 1863 r.) i H uida (nad. 13 V III 1863 r.). Połączona kop a ln ia o trzy m ała n a z ­w ę v e re in ig te L ieb a u e r B ergw erke. D nia 15 V II 1874 r. przyłączono ko - pa ln ię -» G o tth e lf i k ilk a dalszych pól górniczych (Fohn, G ross, M ü lle r i inne), tw orząc kop a ln ię L ieb au e r K oh lenverein (tzw . A lte L ieb a u e r K ohlenverein ) m a jącą pole w ie lkoś­ci 32,1 km*. Z kole i 7X75X11 1922 r. przyłączono 10 pól n ad an y ch w l a ­

tach 1873—1878 (M iesbach, M arx, H opfen, H oppe, von H aber, S chw e­chat, G ra f C hotek, Zu Sa lm , R itte r von M itscha, Schöller), ta k że po łą­czona k opa ln ia o s iągnęła w ielkość52,2 k m ź; pole je j rozciągało się ra.in. n a te ry to r iu m K am ien n ej G ó­ry , L ubaw ki, Sobieszow a i innych m iejscow ości. E k sp lo a to w an a do la t s iedem dziesią tych X IX w . W łaści­cie lem by ła spó łka h and low a S chal­te r u n d Co. z_ W iednia, później d r G u staw L in n a r tz z J o u y -a u x -A r- ches w L otaryng ii, n astęp n ie gw a­rectw o . P ro d u k c ja w 1876 r . 19,5 tys. t.

L ise tte w D zikow cu (Nowa R u ­da); zał. w 1781 r. przez K a ro la N ie- sela , ek sp lo a to w an a z p rze rw am i do około 1806 r. W 1799 r. n ab y ł ją ba ron von P ila ti. W 1816 r. p o d e j­m ow ano p róby je j ponow nego u ru ­chom ienia. W ystępu je też pod n az ­w ą A lte L ise tte . W 1860 r. zosta ła w łączona do ko p a ln i R uben . P ro ­d u k c ja w 1786 r. (m aksym alna?) około 280 t.

L isia S zto ln ia (F uchssto llen) w B iałym K am ien iu (W ałbrzych), zbu ­d ow ana w la ta ch 1791— 1799, n a ­s tępn ie p rzed łużana (w 1840 r. m ia ­ła długość 1,7 km ). N ależa ła do G w arec tw a Fuchs, służyła do od­w ad n ian ia kop a ln i F uchs i k opalń sąsiedn ich oraz do tra n s p o rtu w ęgla. W 1800 r. rozpoczęto budow ę g łęb ­szej sztolni F ried ric h W ilhelm dla ty c h sam ych kopalń .

Louise w K am ien ej G órze, zał. w 1789 r. i w k ró tce z likw idow ana. W 1799 r. u ruchom iono ją ponow ­n ie (pod nazw ą L ouise lub N eue Louise); nad . 4 V I 1799 r., pow ięk­szana 28 V/8 V I 1807 r., 8 I I 1841 r., 11 V II 1856 r. i 17 X 1866 r. E ksp loa­tow ana do la t sześćdziesiątych X IX w . N ależała do gw arectw a,, k tó rego re p rezen tan te m b y ł w la ta ch p ięć­dziesią tych X IX w. G u staw von K ra m s ta , a n astęp n ie do Schlesische K oh len u nd C okes-W erke, P ro d u k ­c ja w 1858 r. około 100 t.

Louise A uguste zob. Jo h an n es w "W ałbrzychu

Louise Charlotte w B iałym K a ­m ie n iu (W ałbrzych), nad . 28 X/12 X I 1823 r., pow iększona 21 V 1865 r. N a­leżała do g w arec tw a . E ksp loa tow ana z p rzerw am i, od końca X IX w . ek ­sp loatow ano ją razem z k opa ln ią Fuchs. P ro d u k c ja w 1858 r. 8,8 tys. ton.

M agdalena w S traszkow ie (Nowa R uda), nad . 12 IV 1862 r. (częściow a w y m ian a po la 2 1 V 1867 r.), ek sp lo ­a to w an a do la t s iedem dziesią tych X IX w . N ależa ła do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1875 r. 2701.

M arg are th e zob. N eue G rube

M ax im ilian zob. T horez

M ayrau (szyb) zob. B a rb a ra w K uźn icach Ś w idn ick ich

M elchior zob. M ieszko

M ieszko w W ałb rzychu-P odgórzu (W ałbrzych), nad . 24 X 1840 r . pod nazw ą M elchior, eksp lo a to w an a od 1844 r. N ależa ła do g w arectw a, k tó rego u dz ia ły w y k u p iła w 1872 r. f irm a C. K ulm iz. Do kop a ln i M el­ch io r przy łączono 5 1 1860 r. pole g ó r­nicze P rä s id e n t (nad. 18 V III 1859 r.), pow iększono ją 25 X I 1867 r., a 23 II I 1909 r. połączono z k o p a ln ią N eue cons. E rn es tin e (-^E rnestine), p rzy czym połączona k opa ln ia o trzym ała nazw ę von K ulm iz. W 1928 r . w raz z innym i ko p a ln iam i p rzeszła na w łasność N iedersch lesische B ergbau A. G. w W ałbrzychu . N azw a po lska w 1945 r. M elchior, od 1 1 1946 r. M ieszko. Od 1 I V 1964 r. połączona z kopaln ią B olesław C hrob ry pod nazw ą-> W ałbrzych. P ro d u k c ja w 1858 r. 5 tys. t, w 1912 r. 388 999 t, w 1937 r. 483 450 t, w 1963 r. 423 553 t.

.. Mieszko — u padow a p rzy kopaln i -^W ałbrzych , u ruchom iona w 1953 r., do m arca 1956 r. m ia ła nazw ę A m aliä. Z likw idow ana 1 1 1959 r. P ro d u k c ja w 1955 r. (m aksym alna) 77 515 t.

M ittelsteine w Scinaw ce Ś red n ie j (Radków ), nad . 16 V II 1902 r. pod naŁwą H eddi, ek sp loa tow ana do 1910

135

r., n a leża ła do G w arec tw a W en- ceslaus (->W acław). Z osta ła połączo­na 2 IX 1919 r. z polam i górniczym i: K a ise r W ilhe lm I I (nad;. 12 V I 1901 r)., K u r t (nad. 25 V I I 1901 r.), K un ig u n d e (nad. 2 0 I X 1901 r.), A m öna (nad. 25 V II 1906 r.), A lfred (nad. 9 IX 1905 roku), A d rian a (nad. 28 V III 1905 r.), W alth e r (nad. 28 V III 1905 r.), G u­s tav (nad. 18 1 1906 r.), M itte lste in e I-V I (nad. 1905—1906 r.) i N eu rode (u tw orzone 28 X/29 X I 1913 r. p rzez połączenie 6 pól górniczych, nad . w la ta ch 1874— 1906), na leżącym i do G u staw a L in n artza , A d ria n a G a er t- n e ra i in nych , p rzedsięb io rców , w k opa ln ię M itte lste in e w ie lkośc i 47,2 k m 2 (na te re n ie S c inaw ki, D rogo- s ław ia, N ow ej R udy i in n y ch m ie j­scowości), na leżącą do G w arec tw a M itte lste ine . W 1920 r. (15X 1920/ / I I 1 1921 r.) oddzielono od kop a ln i M itte ls te in e pola górnicze: S ta d tN eurode, N eurode N ord, N eurode Süd i C ornelia R est. R eszta kopaln i Mdt- te ls te in e (w ielkości 36,3 km 2) b y ła eksp loa tow ana w la ta ch 1922—1925. P ro d u k c ja w 1905 r. (H eddi) 22001, w 1924 r. (m aksym alna połączonej kopaln i) 11 095 t.

M orgen rö the zob. K la ra

M orgen- und Abendstern w B ia­łym K am ien iu i O poce (W ałbrzych), powrs ta ła z k o p a lń M orgenste rn (nad. 14 1 1773 r.) i A b en d ste rn (nad. 31 V 1780 r.). O bie kop a ln ie należa ły do tego sam ego g w arec tw a , k tó rego założycielem b y ł so łtys Je rz y B ille r z Opoki, i w 1784 r. zosta ły p o łą ­czone. P ow iększane 6 X I 1791 r.,20 V I 1792 r., 8X 1 1800 r.. 9 X 1807 r., 4 X II 1807 r., 24 V I I I 1819 r. i 12 IX 1821 r. P o łączoną kopaln ię eksp loa­tow ano do la t siedem dziesią tych X IX w . W 1840 r. je j w łaścic ie lem by ł rad ca k o m e rc ja ln y K aro l Je rzy T reu tle r , od niego n ab y ł ją G u staw K ram sta , a od jego spadkobierców kupiło ją G w arec tw o F uchs (-»Tho- rez). Późn ie j n ieczynna kopaln ia przeszła n a w łasność K o ksw erke un d C hem ische F a b rik e n A.G., a od 1928 r. n a leża ła do N ied er­sch lesische B ergbau A.G. P ro d u k c ja w 1840 r. 9,2 ty s. t, w 1858 r. 33,8 tys; t.

N eue consolidirte Caesar zob. T e­re sa

Neue cons. Ernestine zob. Ernes­tin e

Neue Friedenshoffnung zob. F r ie ­densho ffnung

Neue Frischauf w C zerw ieńczy- cach (Nowa R uda), nad . 1 8 I X 1853 r., pow iększona 21V 1867 r. (przy częściowej w ym ian ie po la z k o p a l- n ią-»M agdalene), eksp loa tow ana r a ­zem z k o p a ln ią -» F risc h au f w Boż­kow ie. P ro d u k c ja w 1857 r. około2,6 tys. t (później w y k azy w an a r a ­zem z k o p a ln ią F rischauf).

Neue Gabe G ottes w O krzeszynie (L ubaw ka), nad . 7/19 I I I 1836 r., po­w ięk szan a 1/11 V II 1839 r., 23 V III / /5 IX 1843 r., 25 I I 1854 r. i 17 IX 1866 r.. ek sp lo a to w an a z p rze rw a m i do 1925 r. N ależała do k upca S ch u l­ze i a p tek a rza B ein e rta z Je d lin y Z dro ju , a n astęp n ie do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1858 r. około 1300 t, w 1900 r . 17751, w 1912 b ra k danych (nieczynna?), w 1924 r . 54111.

Neue G em eindegrube zob. G e­m eindeg rube

Neu G lückauf Anton zob. G lüc­kau f A nton

Neue Gnade G ottes zob. Teresa

Neue Grube w C zarnym Borze, eksp lo a to w an a p rzez w łaśc ic ie la do­m in ium , b a ro n a von C ze ttr itz w la ­ta c h 1760—1775 jak o k o p a ln ia bez nazw y. W 1775 r. zgłoszona jako N eue G ru b e i eksp lo a to w an a do 1787 r. ra z em z pob liską kop a ln ią M arg are th e (zał. w 1781 r.). N astęp ­nie obie k opa ln ie z likw idow ano. P ro ­d u k c ja w 1783/84 r. (m aksym alna?) około 1470 t.

Neue H einrich w Sobięcin ie (W ał­brzych), nad . 3 I X 1782 r., pow ięk ­szana 9 IX 1792 r., 6 X II 1800 r.,5 V III 1807 r., 3 IV 1809 r., i 13/27 X I 1811 r. N ależała do w łaśc ic ie la m a ­ją tk u , b a ro n a C zettritza , po tem do jego spadkobierców , baro n ó w von

N eue B a rb a ra zob. C lem ens

136

D yhe rrn -C ze ttritz . 27 V 1835 r. p rzy ­łączono do n ie j pole górn icze E in ­tra c h t (nad. 4 II 1822 r.), a 3 X II 1863 r . pole W ilhe lm ine (nad. 13 V 1863 r.). W la ta ch siedem dziesią tych część je j po la górniczego dz ie rża ­w iła k o p a ln ia G lückh ilf. W 1886 r. N eue H e in rich w łączono do k o p a l- n i-^G lü ck h ilf . P ro d u k c ja w 1840 r. 19 tys. t, w 1858 r. 12 tys. t.

N eue Hoffnung w D rogosław iu (Nowa R uda), zał. w 1753 r. przez f s rb ia rz a Jerzego R uhm a ze S re b r ­nej G óry na g ru n tach b a ro n a von S tillfried a , nad . 2 4 1 1754 r. i 'w k ró tce zarzucona.

N eu er Jo seph zob. Jo sep h w Z a ­ciszu

N eue L ise tte zob. N ow a R uda

N eue Louise zob. L ouise w K a ­m ienne j G órze

N eue R ich te r w K ole (Boguszów - -G orce), nad . 14 IX 1770 r., p ow ięk ­szana 11 1X 1775 r., 18IX177Ö r.. 14 II 1782 r., 18 I I 1792 r. i 19 I I 1799 r. N ależa ła do kupca J a n a B ogum iła G ü ttle ra z B oguszow a. Od 1783 r. ek sp lo a to w an a razem z k o p a ln ią -^ G ute H offnung . W 1827 r. zosta ła p rzy łączona razem z in n y m i k o p a l­n iam i do ko p a ln i A bendrö the . P ro ­d u k c ja w 1806 r. 4,5 tys. t.

N eu er T ro st w Ju g o w ie (Nowa R uda), zał. w 1754 r. przez fa rb ia rz a Jerzego R uhm a ze S reb rn e j Góry, z likw idow ana w 1760 r.

N euer T ro st w O cicach (B olesła­w iec), ek sp loa tow ana w la ta ch1802— 1806, na leża ła do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1806 r. (m aksym alna) około 350 t.

Neuer V alentin zob. V a len tin

Neu G lückauf w S ierpn icach (Głuszczyca), nad . 28 X II 1844/14 I 1845 r., pow iększona 6 IX 1867 r., ek sp lo a to w an a z p rze rw am i do la t sześćdziesiątych X IX w. N ależa ła do g w arec tw a , k tó re w 1921 r. po ­łączyło się z G w arec tw em W en- ceslaus .(-»W acław). P ro d u k c ja w 1858 r . 140 t.

Neuw agt w G łuszycy, zał. w 1781 r. i w k ró tce zarzucona; w 1785 r. założono ta m kop a ln ię H ans H e in ­rich . eksp loa tow aną do 1788 r. O bie kopaln ie na leża ły do h rab ió w H och- bergów .

Now a Ruda — w 1491 r. ch łop W enzel w y d z ierżaw ił od b a ro n a von S ti llfried a p raw o w ydobyw an ia w ęgla w okolicy N ow ej R udy (n a j­s ta rsze kopaln ie w N ow ej R udzie, także-*-Joseph w Zaciszu).

N ow a R uda w N ow ej Rudzie, nad . w 1781 r. pod nazw ą R uben , po ­w iększona 7/22 11815 r.; n a leża ła do b a ro n a S tillfried a , zaś od 1804 r. do h rab ió w von M agnis. P rzy łączo ­no do n ie j 15 V II 1860 r. kopaln ie i pola górnicze: —>Joseph w Zaciszu, N eue R uben (nad. 16 V/9 VI 1835 r.), -»L ise tte , T o u ssa in t (nad. 8/16 X 1839 r.), N eue L ise tte (nad. 22 V III 1843 r., m a jące też nazw ę G lückau f P h i- lipp). W 1893 r. k opa ln ia przeszła na w łasność G w arec tw a N euroder K oh len un d T onw erke . W 1945 r. o trzy m ała nazw ę N ow a R uda. W’ 1948 r. przyłączono do n ie j ko p a l- n ie ^ P rz y g ó rz e i J an . O d 1 1 1954 r. d aw n a k o p a ln ia J a n zosta ła p rz e ­kszta łcona w o d rębnę kop a ln ię -> S łupiec. Od 1 V I I 1971 r. kopaln ie N ow a R uda i S łup iec połączono po­now nie pod nazw ą N ow a R u d a w Słupcu (od 1975 r. — m iasto N ow a R uda). P ro d u k c ja w 1840 r . 3,7 tys. t, v/ 1858 r . 5,5 tys. t, w 1912 r. 225 976 t, w 1937 r. 68 145 t, w 1970 r. 233 665 t, w 1979 r. 1 211200 t. K opaln ia oprócz w ęgla ek sp lo a tu je rów nież łu p e k (w 1970 r. 95 662 t łu p k u prażonego).

Nowe M iasto — u padow a przy kopaln i-> W ałbrzych , u ruchom iona w 1956 r.; do 1963 r. m ia ła nazw ę B olesław C hrobry . Z likw idow ana 1 IX 1966 r.

Olbersdorf zob. S to jków

Osiecznica (W ehrau) w Osiecznicy, zał. w 1790 r. na g ru n ta c h h rab iego Solm s z K liczkow a, un ieruchom iona w 1791 r. z pow odu silnego n ap ływ u w ody i złej jakośc i w ęgla.

N eurode zob. N ow a R uda

137

O tte n d o rf w O cicach (Bolesław iec), n ad . 81 1846 r., pow iększona 12 V 1855 r. P rzyłączono do n ie j 12 V III 1855 r. pole U n v erh o ff G lück (nad.3 V II 1847 r.); K opaln ia eksp loa to ­w a n a do la t sześćdziesiątych X IX w. N ależa ła do g w arectw a. P ro d u k ­c ja w 1858 r. około 150 t.

P a u lin e w C zarnym Borze, nad . 17 IV 1855 r., e k sp loa tow ana do 1857 r. P rzeszła później n a w łasność spółk i Schlesiche K oh len - u n d Co­kesw erke . P ro d u k c ja w 1857 r . (m a­k sy m aln a) około 1200 t.

P n ia k i — upadow a p rzy kopaln i -»N ow a R uda, u ruchom iona w 1958 r . P ro d u k c ja w 1967 r. 60 671 t.

P on ia tów w P o n ia to w ie (W ał­brzych), e k sp lo a to w an a z p rze rw am i w’ la ta ch czterdziestych , p ięćdziesią­tych i sześćdziesiątych X V III w. p rzez w łaśc ic ie la dom in ium , b a ro n a von C zettritz , a n astęp n ie przez gm inę P on ia tów (Seitendorf).

P rzygórze w P rzygórzu (W olibórz, <pow. now orudzk i), nad . 9 I I 1793 r. pod nazw ą R udolph, n a leża ła do h a ro n a H em m a von H em m stein , n a ­s tępn ie (od 1797 r.) do h rab iego von M agnis. Przyłączono do n ie j 1 V II 1361 r. kopaln ie i po la górnicze: -^S oph ie w W oliborzu, G lückau f A u g u st (nad. 14 1 /1 II 1843 r.), A d e l­he id (nad. 2 8 1 1857 r.), M aria (nad. 9 I I I 1860 r.) i U n v e rh o fft (nad.17 V III 1860 r.). Połączoną kopaln ię pow iększono 24 X 1866 r. W 1898 r. p rzeszła na w łasność G w arec tw a IMeuroder K o h len - un d T onw erke. N azw a po lska ko p a ln i w 1945 r. R udolf, od 1 1 1946 r. P rzygórze. W 1948 r. zosta ła w łączona do kopaln i -»N ow a R uda, gdzie nosi nazw ę: Szyb B olesław (od nazw y szybu w y ­dobyw czego, daw nego szybu M eh­ner). P ro d u k c ja w 1840 r. około4 tys. t. w 1858 r. 29.3 tys. t, w 1912 r. 57 576 t, w 1937 r. 255 840 t.

R eiche w S zczaw n ie-Z dro ju (W ał­brzych), zał. w 1789 r., w 1791 r. u n ieruchom iona z pow odu złe j ja ­kości w ęgla; n a leża ła do m ły n a rza D em utha ,

R ic h ter w K ole (B oguszów -G orce), eksp lo a to w an a w la ta ch 1746— 1774 przez kupca z B oguszow a, J a n a B o­gum iła G u ttle ra ; w y stęp u je także pod nazw ą A lte R ich ter (w odróż­n ien iu od kopa ln i-^N eu e R ich ter, założonej przez G u ttle ra w 1770 r.j. P ro d u k c ja w 1768/69 r. około 1000 t.

R osa w Przedw ojow ie (K am ienna G óra), zał. w 1788 r . p rzez opala z K rzeszow a (G riissau), z likw ido ­w a n a w 1791 r.

R uben zob. N ow a R uda R u d elstad t zob. C iechanow ice R udolf (Rudolph) zob. P r z y p r z e

Sch legel zob. SłupiecS ch w este r zob. B este

Segen G ottes w S łupcu (Nowa Ruda), nad . 10 IV 1798 r., pow iększa­n a 20/30 V II 1842 r . i 5 V 1863 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch dw udzies­tych X IX w . N ależa ła do g w a­rec tw a.

Segen G ottes zob. C hw alibóg

Segen G ottes (pole ek sp lo a tacy j­ne) zob. T horez

S e iten d o rf zob. P on ia tów

S iegfried w K uźn icach Ś w idn ic ­k ich (Boguszów -G orce), is tn ia ła w la ta ch 1747—1768, n a leża ła do g w a­rec tw a. P ro d u k c ja w 1747 r. około H O t, w 1767/68 r . około 1901.

S łupiec (Nowa R uda) — w zm ian ­k a o k opaln iach w ęgla w S łupcu (Schlegel) w dokum encie z 9 V III 1681 r.

S łupiec w S łupcu (N ow a R uda), is tn ia ła ju ż w 1763 r., zgłoszona w 1767 r., pow iększana 6 X II 1899 r. i 23 V III 1866 r. N ależała do b a ro n a von P ila ti. P rzyłączono do n ie j 20 II 1875 r. pola górnicze: J e t ty (nad. 7X11861 r., pow iększane 23X1 1864 r. i 22 V II 1866 r.), B essere Z u k u n ft (nad. 14 IV 1864 r., pow iększone 4 X 1866 r.) i E d u a rd (nad. 3 1 X I I 1872 r.). W 1898 r. k o p a ln ia p rzesz ła na w łasność G w arec tw a N euroder K o-

138

K opaln ia Słupiec w S łupcu — budow a szybu N ow y I około 1964 r.

h ien - un d T onw erke . Od 1901 r. b y ła ek sp loa tow ana razem z k o p a l­n ią —>F rischauf. K o paln ia do 1945 r. m ia ła nazw ę Jo h an n B ap tista , zm ie­n io n ą w 1945 r. n a polską J a n B ap­ty s ta , zaś od I I 1946 r. na Jan . Z dn iem 12 I I I 1948 r. zosta ła w łą ­czona do kopaln i N ow a R uda, a od 1 1 1954 i\ w yłączona z n ie j w od­ręb n e p rzedsięb io rstw o pod nazw-ą K o p a ln ia W ęgla K am iennego S łu ­piec. K opaln ia zosta ła rozbudow ana i zm odernizow ana, a od 1 V I I 1971 r. połączona ponow nie z k opa ln ią -» N ow a R uda. P ro d u k c ja w 1858 r.35,3 tys. t, w 1912 r. 160 134 t, w 1937 r. 194 800 t, w 1970 r. 668 275 t.

Sobięcin .(W ałbrzych) — p ierw sza w zm ian k a o ko p a ln i w ęgla k am ien ­nego w Sobięcin ie pochodzi z 1594 r . W 1604 r. w łaścic ie l dom inium , D ip p ra n t von Z e ttr itz , zezw olił m ie jscow ym chłopom na eksp loa to ­w an ie w ęg la za op ła tą czynszu. L ist len n y d la G o tfry d a Z e ttr itz a z 8 X II 1649 r. w ym ien ia k opa ln ie w ęgla w Sobięcinie. N azw a n iem iecka H erm s- dorf.

Sobięcin — upadow a p rzy k o p a l­n i-» Vdctbria, u ruchom iona 1 V I 1964 r.

Sophie w Jed lin ie Z d ro ju , nad . 5 V I 1766 r., ek sp lo a to w an a od 1763 r . Założył ją b a ro n von S eh e r- -T hoss, wr 1778 r. odziedziczył ją

w raz z m a ją tk iem h ra b ia P ü ck le r. Do kopaln i Sophie przyłączono 9 IV 1835 r. kop a ln ię C arl (nad. 2 5 IV 1792 r., pow iększana 26 X II 1797 r., 16 V III 1800 r. i 7 I I 1804 r., ek sp lo a ­tow ana od 1791 r. do 1821 r.), a15 VI 1836 r . kopaln ię A ugust G lück (u ruchom iona w m a ju 1783 r., nad . 18 X 1783 r., pow iększona 25 X 1788 r.). Połączoną kop a ln ię pow iększano s iedm iok ro tn ie w la ta ch 1836—1865. W 1891 r. spad k o b ie rcy P ü c k le ra sp rzedali kopaln ię H ochbergom , k tó ­rzy ek sp loa tow ali ją razem z k o p a l­n ią L eh m w asse r (nad. 6 V II 1855 r., pow iększona 13X 1867 r.). P onad to eksp loa tow ano razem z n ią k o ­p a ln ie i pola górnicze: -» C a rl G u­s tav , —̂ D orothea, M ax (nad. 2 6 IX 1867 r., n ab y te w 1906 r. przez H ochberga), V irg il (nad. 8 IV 1878 r.), S oph ienau (nad. 9 V I 1905 r.), S te in ­g ru n d I i I I (nad. 1 8 1 1906 r.), H o- ra z (nad. 4 X II 1882 r.), C arl C h ris­tian (nad. 6 V II 1838 r.) i C arl C h ri­s tian Z ub eh ö r (nad. 26 V I 1906 r.). W 1931 r. k o p a ln ia zosta ła u n ie ru ­chom iona, a je j szyby zasypane. P ro d u k c ja w 1840 r. 8,6 tys. t, w 1858 r. 11 tys. t. (L ehm w asser — 5 t). v/ 1912 r. (Sophie i L ehm w asser) 144 062 t.

Sophie w W oliborzu (N ow a R uda), zał. w 1790 r. p rzez b a ro n a H em m a i w kró tce un ieruchom iona . Ponow ­n ie .uruchom iona w 1829 r., nad.16 I I 1830 r.,. pow iększona 151X1841

139

r., na leża ła do h rab iego von M agnis. W 1860 r. przyłączono ją do k o p a ln i Rudolph. P ro d u k c ja w 1840 r . 6 ty s . t, w 1850 r. 1,2 tys. t (łącznie w la ta ch 1829—1850 około 37 ty s . t).

S ta ry Z dró j (W ałbrzych) — k o p a l­n ia w S ta ry m Z d ro ju (A ltw asser), is tn ia ła w 1594 r., w zm iankow ana też w 1768 r. Zgłoszona fo rm aln ie w 1770 r. pod nazw ą Segen G ottes.

S to jków (L ądek Z drój) — w la ­tach 1840—1841 is tn ia ła w S to jk o ­w ie (O lbersdorf) k o p a ln ia na leżąca do w łaścic ie la m a ją tk u W esthnera .

Tem pel w S ta ry m Z d ro ju (W ał­brzych), zał. 1776 r. p rzez w łaśc ic ie ­la m a ją tk u von M utiusa . W 1793 r. założył von M utiu s w pobliżu ko ­pa ln ię B rüder, k tó ra w k ró tce zosta ­ła un ieruchom iona . W 1798 r. u n ie ­ruchom iono ró w n ież kopaln ię T e m ­pel. W 1857 r. pole ko p a ln i T em pel przyłączono do kopaln i Segen G ot­tes. P ro d u k c ja w 1783/84 r . (m aksy­m alna?) około 1700 t.

T eresa w R usinow ej (W ałbrzych), eksp lo a to w an a od 1773 r., nad . 12 1 1797 r. pod nazw ą C aesar. N a le ­

żała do von C raussa , n a s tęp n ie do rad c y kom erc ja lnego K ris te ra (w d ru g ie j połow ie X IX w). P rz y łą ­czono do n ie j 10 1 1833 r. kopaln ie B erg rech t (nad. 10 X 177.2 r.) i G lück­au f (nad. 6 V I 1773 r.), k tó re n a le ­żały do tego sam ego w łaścic ie la i by ły ju ż w cześniej eksp loa tow ane ra zem z k opa ln ią C aesar. N astępn ie 5 V II 1876/13 1 1877 r. przyłączono do n ie j kopaln ie A lte G nade G ottes (nad. 5 V I I I 1771 r., pow iększona2 4 II 1772 r.). N eue G nade G ottes (nad. 20 V 1776 r.) i po le górnicze K ris te r (nad. 9 X 1874 r.). Połączona kopaln ia m ia ła nazw ę N eue consoli- d irte C aesar; na leża ła do g w arec ­tw a, k tó rego w łaścic ie lem b y ł von K ulm iz. W 1921 r. zosta ła n ab y ta przez H ochberga, un ieruchom iono ją 10 I I I 1925 r. N azw a n iem iecka C ae­s a r po 1945 r. zm ieniona przez po l­sk ie w ładze na T eresa . P ro d u k c ja w 1840 r. 3 tys. t, w 1858 r . — nie eksp loa tow ana , w 1860 r. 1,9 tys. t, w 1912 r. 90 382 t.

Theresie zoty C hw alibóg

Thorez w B iałym K am ien iu (W ał­brzych). is tn ia ła od początków X V II w., n a leża ła do m ieszkańców B iałego K am ien ia i do w łaścic ie li dom in ium (H ochbergów ). W 1742 r. m ia ła już 3 szyby. Z osta ła fo rm a l­n ie n a d an a 23 V 1770 r . pod nazw ą Fuchs, n astęp n ie pow iększano ją . J e j w łaśc ic ie le u tw o rzy li G w arec ­tw o Fuchs. Przyłączono do n ie j 4 X 1857 r. kopaln ie i po la górnicze: M ax im ilian (nad. 15 V 1843 r.),H ochw ald (nad. 24 I I 1856 r.), F uchs ­b e rg nad . 15 V 1843 r.), D orf (nad. 2 4 II 1856 r.) i szto ln ię F r ied r ic h W ilhelm (założoną w 1800 r., nad . 2 6 IV 1803 r.), a 2X 1 1860 r. k o p a l­n ie i pola: G oldene Sonne (nad. 26 IV 1803 r.), E d u a rd (nad. 9 1 1828 r.), N oue V orsich t (nad. 21 1 1860 r.) i E in igkeit (nad. 11 IV 1860 r.); póź­n iej pole kopaln i pow iększano. Od d rug ie j połow y X IX w . eksp loa to ­w ano kop a ln ię F uchs ra zem z ko­p a ln iam i i po lam i górniczym i: —> A nna, —>Frohe A nsicht, -^E m ilia , Louise C h arlo tte i O ttilie (nad. 8 X1839 r., pow iększone 27 II/5 IV 1841 r.,) od 1907 r. tak że z kop a ln ią D avid, a od 1922 r. — z kop a ln ią Segen G ottes. K opaln ia m ia ła po la ek sp lo a tacy jn e : J u liu s (nazw a od szybu Ju liu s , zbudow anego w 1867 r.), H ans H e in rich (nazw a też od szybu), Segen G ottes i D av id . W 1920 r . G w arec tw o F uchs zostało w ykup ione p rzez koncern Scheringa, w zw iązku z czym kop a ln ia p rz e ­szła na w łasność spó łk i K oksw erke un d C hem ische F a b rik e n A.G. Od 1928 r. n a leża ła do N iedersch lesische B ergbau A.G. N azw a po lska do 31 X II 1945 r. Ju lia , w la ta ch 1946— 1950 B iały K am ień, od 1950 r. T ho ­rez (im. Thoreza). P ro d u k c ja w1840 r. 40,9 tys. t, w 1858 r. 205 tys. t, w 1912 r. 796 793 t. w 1937 r. 1 460 541 t. w 1970 r . 653 229 t, w 1979 r. 667 645 t.

T horez — u padow a p rzy ko p a ln i —>Thorez, u ruchom iona w 1956 r., z likw idow ana 1 1 1966 r. P ro d u k c ja w 1961 r. 70 569 t.

Traugott zob. W ilhe lm ine w Bo­guszow ie

140

Trost w Jed lin ce (Jed lin a Zdrój), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1779—1784 przez b a ro n a von S eher-T hoss. W 1839 r. w znow ił e k sp lo a tac ję kup iec Schulze, k tó ry 25 11/25 I I I 1840 r. uzyskał, n ad an ie górnicze. Po k ilk u la ta c h ek sp lo a tac ję ponow nie p rz e r­w ano. K opaln ia w y stęp u je też pod nazw ą Z um T rost. P ro d u k c ja w 1779/80 r. około 380 t, w 1840 r. około 200 t.

T w esten zob. C u rtT y tu s w N ow ym Szczaw nie (W ał­

brzych), nad . 9 X II 1789 r. pod nazw ą D avid, pow iększona 31 1 1868 r. N a­leżała początkow o do m ły n arza D e- m u tha , w 1840 r. do rad cy k o m e r­c ja lnego T reu tle ra , n a s tęp n ie do g w arec tw a . Od końca X IX w . ek s­p loa tow ano ją razem z kop a ln iam i i po lam i górniczym i: -»E m ilie A nna, D avids Z ubehör, -» E rw ü n sch te Z u­k u n ft i R einho ld (nad. 30 X I/9 X II 1841 r.). W 1907 r. w iększość k u k ­sów G w arec tw a D avid zosta ła w y ­k up iona p rzez G w arec tw o Fuchs, w zw iązk u z czym k opa ln ię D av id zaczęto eksp loa tow ać raz em z ko ­pa ln ią Fuchs. .W 1920 r. obie ko ­pa ln ie p rzeszły na w łasność firm y K o ksw erke un d C hem ische F a b r i­ken A.G. W 1950 r. n azw a ko p a ln i D avid , (jako c zę śc i. kopaln i Thorez) zosta ła zm ien iona n a T y tus. ’ P ro ­d u k c ja w 1840 r. 16 tys. t, w 1858 r. 3 tys. t, w 1912 r. 165 293 t (później razem z kop a ln ią Thorez).

U eberrest w W ałb rzychu — pole górnicze zgłoszone w 1861 r. p rzez m iasto W ałbrzych i po od rzucen iu sp rzec iw u księcia pszczyńskiego jako w łaśc ic ie la fide ikom isu n a d an e 18 I I I 1868 r. m ia s tu W ałbrzychow i. W 1923 r. zostało n ab y te p rzez k s ię ­cia pszczyńskiego; w 1930 r. p rze ­szło na w łasność W ald enburger B ergw erks A.G. i by ło eksp loa to ­w an e razem z kop a ln ią F ü rs te n s te i­n e r G ruben .

U nerwartet G lück w K am ien n ej G órze, eksD loatow ana z p rze rw am i w la ta ch 1767— 1786. N ależała do r e ­fe ren d a rza k am era lnego F ischera z W rocław ia. P ro d u k c ja w 1782 r. około 80 t.

U nverhofft Glück w G rzm iącej (G łuszyca), zał. w 1799 r. przez sz ty ­g a ra R eitera , z likw idow ana w 1801 r.

Valentin w W oliborzu (Nowa R uda), zał. w 1779 r. przez b a ro n a H em m a vo n H em m stein i w k ró tce un ieruchom iona . W 1781 r. o tw a rta ponow nie pod nazw ą N eu er V a len ­tin i czynna z p rze rw am i do około1805 r. W 1797 r. k up iona ra zem z m a ją tk ie m W olibórz (V olpersdorf) przez h rab iego von M agnisa. Około1806 r. p raw dopodobn ie p rzy łączona do kopaln i R udolph . P ro d u k c ja w 1791 r . (m aksym alna?) około 1400 1.

V erein ig te G lü c k h ilf-F ried e n sh o f­fn u n g zob. V icto ria

Victoria w Sobięcin ie (W ałbrzych), p o w sta ła przez połączenie 6 X II 1892/13 I I 1893 r. k o p a lń v e re in ig te G lückh ilf (->G lückhilf), -» F rie d en ­sh o ffn u n g i Ju liu s (nad. 181X1822 r., ek sp loa tow ana do la t trzy d z ies­tych jak o . o d rębna kopaln ia) pod nazw ą V ere in ig te G lüC kh ilf-F rieden - shoffnung . N ależa ła do G w arec tw a V ere in ig te G lü ck h ilf-F ried en sh o ff- nung , u tw orzonego w 1890 r. przez połączenie g w arec tw G lückh ilf i F riedensho ffnung . K o p a ln ia m ia ła 3 po la eksp loa tacy jne, k tó re nosiły nazw y G lückh ilf, von d e r H eydt (od szybu w ydobyw czego) i S chw e­s te r (od śzybu w ydobyw czego). O ko­ło 1920 r. w iększość kuksów G w a­re c tw a V ere in ig te G lü ck h ilf-F rie - densho ffnung zosta ła w ykupiona przez gó rnośląsk i koncern . hu tn iczy O bersch lesische E isen in d u s trie A.G. w G liw icach . W 1928 r.' k o p a ln ia p rzeszła na w łasność N iedersch lesi- sche B ergbau A.G. W następ n y ch la ta ch przyłączono do n ie j n ieczyn ­ne kopaln ie G ustav i C arl-G eo rg - -V ic to r oraz A bendrö the . W 1945 r. po lsk ie w ładze zm ien iły nazw ę ko ­pa ln i na V icto ria (od n a zw y szybu wydobyw czego). P ro d u k c ja w 1912 r. 1 064 160 t. w 1937 r. 1 228 618 t, w 1970 r. 649 602 t, w 1979 r. 761 800 t.

Victoria — upad o w a p rzy kopaln i -»V ic to ria, u ruchom iona w 1959 r.,

141

w ystępow ała też pod nazw ą C zarny B ór; z lik w id o w an a w 1964 r.

Y o lpersdo rf zob. W olibórz

W acław (W’enceslaus) w M iłkow ie (Nowa R uda) nad . 14 I I 1771 r., n a ­leżała od 1775 r. do w łaśc ic ie la m a ­ją tk u Ju g ó w H au g w itza (k tó ry po­czątkow o m ia ł k ilk u w spólników ). W 1790 r. n ab y ł kop a ln ię razem z m a ją tk ie m b a ro n vo n S tillfr ie d , w 1808 r. ■— E rn es t Z ygm un t H en ­ry k Johnston , w 1812 r. — p o rucz­n ik von Bonge. K opaln ię W ences- lau s pow iększano 6 X 1807 r., 28 V 1826 r., 22 X II 1828 r. i 15 I I I 1833 r. N astęp n ie 1 3 IV 1833 r. przyłączono do n ie j kopaln ie W ilhe lm (nad. 9 II 1793 r.. pow iększana 7 X 1811 r.,12 X II 1815 r., 22 X II 1828 r. i 15 II I 1833 r.) i F r ied r ic h G eg en tru m (nad.28 X 1800 r., pow iększana 30 1 1804 r., 1X 1811 r., 4 II 1820 r.. 16 V II 1824 r.,29 V II 1826 r., 22 X II 1828 r. i 15 II I 1833 r.), k tó re przechodziły te sam e zm iany w łasnościow e. W 1865 r . n a ­by li kopaln ię z licy tac ji R o b ert S in ­der m an, Józef K le in e r i A n ton i H erden . U tw orzy li oni G w arec tw o W enceslaus, k tó rego w łaścic ie le często się zm ien iali. W la tach 1884—1887 k ap ita liśc i fran cu scy w y ­k u p ili 75% ku k só w g w arec tw a . W la ta ch 1887—1897 w łaśc ic ie lem ko­p a ln i b y ł E rn es t H errsch e l, w 1897 r. k u p ił ją d r G ustaw L in n a r tz z Jo u v -a u x -A rc h es w L o taryng ii. Do kop a ln i W enceslaus przyłączono30 X II 1920/20 1 1921 r. kop a ln ie i po la górnicze: N eu G lü ck au f (nad. 28 X II 1844/14 I 1845 r.), D eu tsch land (nad. 13 V III 1864 r.), R eichsland(nad. 26 IX 1906 r.), L o th rin g en (nad. 26 VI 1906 r.), E isass (nad. 7 V I 1906 r.). E rd m an n (nad. 9 X I 1891 r.),W eiteng rund (nad. 26 V 1906 r.), W ei­ten g ru n d I (nad. 24 V II 1906 r.),-^-Jacob, -^-B althasar, -^F erd in an d , A gnes I (—>Agnes) i B ab e tte I (u tw orzona 14 1 1921 r.), ta k że w ie l­kość po la górniczego kopaln i doszła do 33,9 k m 2. W 1931 r . w strzy m an o p ro d u k c ję w obec b a n k ru c tw a g w a­re c tw a (po w ie lk ie j k a ta s tro fie 9 V III 1930 r„ w k tó re j zginęło 151 górników ), w 1933 r . w znow iono ją,

lecz w 1940 r. kop a ln ia zosta ła o s ta ­tecznie un ieruchom iona . P ro d u k c ja w 1858 r. 14,4 tys. t, w 1912 r. 564 966 t, w 1937 r. 249 546 t.

W acław — u padow a p rzy k o p a ln i ->N ow a R uda, u ruchom iona w 1955 r . Od w rześn ia 1959 r. w strz y m an o w ydobycie. P ro d u k c ja w 1956 r . 16 119 t.

Wags m it Gott w Boguszow ie (B oguszów -G orce), is tn ia ła około 1530 r.

W alditz zob. W łodzice

W ałbrzych w W ałbrzychu , u tw o ­rzona 1 IV 1964 r. p rzez połączenie kopalń-> B olesław C hrob ry i->M iesz- ko. P ro d u k c ja w 1970 r. 1 212 545 t, w 1979 r. 1272 025 t.

W ałbrzych zob. B olesław C h ro b ry

Wehrau zob. O siecznica

WTeissig zob. C hw alibóg

W enceslaus zob. W acław '

W enig R ackw itz zob. G eorg W il­h e lm

W eisstein zob. B iały K am ień

W igand w Szczaw n ie-Z dro ju (W ał­brzych), nad . 6 X II 1866 r. (dodat­kow e pole górnicze W igand Z u b e­hör, nad . 16 X 1882 r.), ek sp loa to ­w an a do 1896 r. (z p rzerw am i). N a ­leżała do g w arec tw a , k tó rego udjfia- łow cy zm ien iali się. P ro d u k c ja w 1875 r. 5340 t.

W ilhelm zob;. W acław

W ilhelm ine w Boguszow ie (Bo­guszów -G orce), zał. w 1773 r. p rzez k upca S am ue la F ä u s te la z W rocła­w ia i innych gw arków . W 1781 r. je j w łaścic ie le założyli kopaln ię T rau g o tt, k tó rą ek sp loa tow ali razetn z W ilhelm iną. W 1817 r. obie k o ­pa ln ie zosta ły zarzucone. P ro d u k c ja kopaln i W ilhe lm ine w 1775/76 r. (m aksym alna) około 1200 t, p ro d u k ­c ja połączonych k o p a lń w la ta ch o siem dziesiątych X V III w . — około 2200 t rocznie.

142

W ito ld w G orcach (B oguszów - -G orce), nad . 3 V I I I 1791 r. pod n az­w ą G ustav , pow iększana 1 V 1808 r. i 6/17 V 1826 r. B y ła połączona ze szto ln ią A lliance. Połączono ją 4/19 1 1832 r. (pod nazw ą com b. G ustav) z kop a ln ią F reu d ig e r W ink (nad. 24 1 1788 r., pow iększana 1 V 1808 r. i 6 V 1826 r., ek sp loa tow ana w la ­ta c h 1787—1794 odrębnie , później ra zem z k opa ln ią G ustav). O bie ko ­p a ln ie na leża ły początkow o do b a ­ro n a von D y h e rrn -C ze ttritz i innych udziałow ców , później w iększość u - działów w y k u p ił rad ca hand low y K aro l J e rz y T reu tle r , od niego n a ­był je G u staw K ram sta . W 1872 r. k o p a ln ia p rzesz ła na w łasność spó ł­ki Schlesische K oh lenw erks — A.G. (następn ie Schlesische K oh len - un d C okes-W erke A.G.) w Boguszowie, w 1928 r. — na w łasność spó łk i N iedersch lesische B ergbau A.G. E k s­p lo a to w an a razem z po lam i g ó rn i- czym i->Elise, E lise P a ch tfe ld i G u ­s tav s Z ubehör (nad. 29 VI 1864 r.): w la ta ch 1931—1943 zatopiona. W 1943 r. p rzystąp iono do je j ponow ­nego u ru ch am ian ia , p rzy czym p rzy ­łączono ją do kop a ln i G lückh ilf- -F ried en sh o ffn u n g . W ładze polskie

zm ien iły nazw ę kopaln i z G u s tav na W itold, p rzy czym stanow i ona n ad a l część kopaln i V ictoria. P ro ­d u k c ja w 1840 r. 9 tys. t, w 1858 r.8,4 tys. t, w 1912 r . 240 116 t.

W ładysław — u padow a p rzy ko- pa ln i-»V ic to ria , u ruchom iona w 1957 r., z likw idow ana 2 1 V 1964 r . P ro ­d u k c ja w 1963 r . (m aksym alna) 47 519 t.

W łodzice (W alditz) w e W łodzicach (L w ów ek Ś ląsk i) — k o p a ln ia zał. w 1789 r. przez h rab ieg o R ederna n a g ru n ta c h h rab iego S chm ettow a, z likw idow ana w 1792 r. z pow odu złej jakośc i w ęgla. P ro d u k c ja w k w ie tn iu 1790 r. 15 t.

W olibórz w W oliborzu (N ow a R u d a )— w 1697 r. b a ro n H em m von H em m stein założył w W oliborzu (V olpersdorf) kop a ln ię w ęgla, k tó ra je d n a k ju ż w 1740 r . by ła n ieczynna .

Zacisze zob. Jo sep h w Zaciszu

Zum Sto llen zob. F r ied r ic h T heo ­dor

Z um Trost zob. T ro st

Literatura i źródła

Literatura i źródła dotyczące nadań górniczych

W ochensch rift des S ch lesischen V ereins fü r B erg - u n d H ü tten w esen ”- 1859—1861 (dane bieżące).

W A P W rocław : OBB 1829, 1831 (a lfabe tyczne spisy nadań ); H ochberg Vr P rzem y sł 106 (zestaw ien ie n a d ań H ochbergów na D olnym Śląsku).

A P W ałbrzych : B erg rev ie r W aldenburg , V erzeichnis d e r B ergw erke im R ev iere W aldenburg , B ergw erksverze ichn is ; A m tsg erich t L andeshu t: B erg­g ru n d b ü ch er.

Zbiorcze zestaw ienia produkcji, zestaw ienia kopalń i zbiory opisów kopalń

B o r c h a r d t K., H andbuch der K o h le n w ir t scha jt, B erlin 1926, s. 697—700.

F e c h n e r H., G eschichte des sch lesischen B erg - u n d H ü tten w esen s vo n 1741 bis 1806, „Z e itsch rift fü r das B erg-. H ü tte n - un d S a linenw esen im p reussischen S ta a te ’’ 1902, cz. B, s. 415—468 (stąd d an e dotyczące p ro ­d u k c ji do 1806 r.).

F e s t e n b e r g - P a c k i s c h H. , D ie E n tw ic k lu n g des n iedersch lesischen

145

S te inkoh lenbergbaues , W ałbrzych 1892 (stąd d ane dotyczące p ro d u k c ji w la ­ta c h 1840 i 1858).

K o n i e c z n y J., Rozu)ój p rzem ys łu w ęglow ego w Zag łęb iu W a łb rzy- sko -N o w o ru d zk im w latach 1919—J939 (p raca d o k to rsk a z 1976 r. w B ib lio ­tece U niw ers}rte tu im. B. B ie ru ta w e W rocław iu).

L u k s a 'J . . R ozw ó j w ydobycia w kopaln iach w ęgla kam iennego w P ol­sce w la tach 1769—1948, K atow ice 1959.

M i c h a ł k i e w i c z S., G órnictw o w ęg low e i położenie robo tn ików w Z agłęb iu Wa łb rzy sko -N o w o ru d zk im w p ierw sze j po łow ie X I X w ieku , W rocław 1965.

Pięć w iekó w w ęgla ka m iennego na D o lnym Ś lą sku , W ałbrzych 1978.S ch lesien — B odenschätze u n d In d u str ie , W rocław 1936, s. 217—218.S k i b a L., D olnośląskie Z ag łęb ie W ęglow e w organizm ie gospodarczym

P R L , W arszaw a—W rocław 1979.S t e i n b e c k A.. G eschichte des sch lesischen B ergbaues, seiner V e r fa s ­

sung, seines B etriebes, t. I. W rocław 1857.S t o r m E., Lage u n d E n tw ic k lu n g sm ö g lich ke iten des n iedersch lesischen

S te inkoh lenbergbaues , B erlin 1935.W e s t p h a 1 J.. Jahrbuch fü r den O berbergsam tsbezirk B reslau , K a to ­

w ice—W rocław —B erlin 1913 (stąd d ane dotyczące p ro d u k c ji w 1912 r.).B erg w erks Jahrbuch „ G lückau f’', E ssen 1919/1920 i 1920/1921.Die B ergbehörden u n d d ie ih rer A u fs ic h t u n te rs te h en d en B etriebe im

O berbergam stbezirk B reslau 1944, Bolesław iec 1944.Die schlesische B ergw erke . Techn ischen B ergw erlksverzeichnis, W rocław

1932, 1933, 1934, 1938, 1941, 1943.H andbuch der P ro v in z Sch lesien , W rocław 1866 i nast...Jah rb u ch der d eu tschen B rau n k o h len un d S te in k o h le n -In d u str ie ”,

H alle 1901—1914, 1922— 1939 (od 1922 r.: J a h rb u c h d e r d eu tschen B ra u n ­k oh len -. S te inkoh len -, K a li- u nd E rz in d u str ie ; n astęp n ie : D eu tsches B erg ­b a u -Jah rb u ch ) ...Jah rb u ch des Schlesischen V ereins fü r B erg - u n d H ü tten w ese n ” 1861, s. 93 (zestaw ien ie p ro d u k c ji za 1860 r.).

„ Ja h re sb e rich te des V ereins fü r d ie be rg b au lich en In te re s se n N ie d e r­schlesiens fü r das J a h r 1902—1938”, W ałbrzych 1903—1939.

„Rocznik S ta ty s ty czn y M in iste rstw a G ó rn ic tw a” 1978—1981, K atow ice 1978— 1981.

S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęg low ego w Polsce — ro k 1945, K atow ice 1946.S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęg low ego w Polsce za la ta 1946 i 1947, K atow ice

1949. .S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęglow ego w Polsce za la ta 1948—1960, W arszaw a

1962.S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęg low ego w Polsce za lata 1961—1962; 1963—1964;

1965; 1966— 1968; 1969— 1970; 1971— 1972; 1973^1975; K atow ice 1963, 1965, 1966, 1969, 1971, 1973, 1976.

V erze ichn is der im Ob erb er g a m stb ez irk B reslau im Jahre 1892 b e tr ie ­benen B erg w erke u n d ih rer Schäch te, K atow ice 1892 (i podobne w ykazy za la ta 1894, 1896, 1398, 1900, 1903, 1905).

D eutsches Z en tra la rch iv , H is to rische A b te ilu n g II , M erseburg : M in iste ­riu m fü r H andel un d G ew erbe, Rep. 121, A bt. A, T it. XX. Sect. 1, No 102, v o l. 44 i 48.

W A P W roclaw : OBB 877—895, 907, 908, 1128, 1666—1676.W A P K atow ice, O ddział T e ren o w y w B y tom iu : B erg rev ie r B eu then

N ord 86 (w ykaz kopalń czynnych w 1924 r.).C en tra ln y Z arząd P rzem ysłu W ęglowego: zarządzen ia i okó ln ik i z la t

1945—1949.M in isterstw o G órn ic tw a i E n erg e ty k i: zarządzen ia m in is tra i w ykazy

jednostek o rgan izacy jnych z la t 1949 —1982.

144

Z rzeszenie K opa lń W ęgla K am iennego w W ałbrzychu : m a te r ia ły do ty ­czące daw nych nazw k o p a lń i zm ian nazw kopalń .

U chw ała n r 164/82 R ady M in istrów z 2 V III 1982 r., zał. 7 (u tw orzen ie Z rzeszen ia K opa lń W ęgla K am iennego w W ałbrzychu).

Literatura i źródła dotyczące niektórych kopalń i grup kopalń

Boguszów: B r a u n e r J ., C hron ik der S ta d t G ottesberg , Boguszów 1894. Nowa Ruda: W i 11 i g J., C hron ik der S ta d t N eurode, N ow a R uda 1937.

G i e r ł o w s k i Z., Z a rys h isto rii K opa ln i W ęgla K a m iennego „S łup iec” w S łupcu , p o w ia t N ow a R uda , W rocław 1968.

G i e r ł o w s k i Z., K opaln ia W ęg la K am iennego „Nowa R u d a ”. Z arys historii, W rocław 1973.

W A P W rocław , E k sp o zy tu ra w K łodzku: Z jedn . K op. N ow ej R udy 42, 64, 188, 740.W acław: P i e c k H., A u s der G eschichte der conso lid irten W enceslaus-

-G rube zu M ölke, M iłków 1926.W ałbrzyskie kopalnie: P f l u g , C hron ik der S ta d t W a ldenburg in S ch le ­

sien , W ałbrzych 1908. s. 321— 331.W aldenburg in Sch lesien , B erlin 1925, s. 197—213W A P W rocław : F r i c k e , H istoria ko p a lń k s ią żą t p szc zyń sk ich na D ol­

n y m Ś lą s k u (rękopis w języ k u niem ieckim , o p racow any około 1945 r.).

10 S ło w n ik h is to ry c z n y k o p a lń ...

K opalnie w ęgla kam iennego w Zagłębiu L ubelsk im

Z agłęb ie to je s t b a d an e d la po trzeb gó rn ic tw a dopiero od 1964 r. O be j­m u je obszar ponad 4 tys. k m 2, z czego do p ierw szego zagospodarow ania w yznaczono tzw . C en tra ln y O kręg W ęglow y w ielkości 230 k m 2. B ilansow e p ok łady w ęgla m a ją ś red n ią m iąższość 1,2 m i n a leżą do ty p ó w 31—34 (w ęgiel energetyczny) o w arto śc i opałow ej około 6400 kcal/kg . Z a lega ją n a znacznych g łębokościach (poniżej 800 m), a d o tarc ie do n ich u tru d n ia ją złe w a ru n k i geologiczne, m .in. w ystępow an ie k u rzaw k i. W styczn iu 1975 r. u tw orzono p rzedsięb io rstw o pod nazw ą K opaln ie L ubelsk iego Z ag łęb ia W ę­glow ego w budow ie (z siedzibą w L ublin ie), podpo rządkow ane m in is tro w i g ó rn ic tw a i en erg ety k i, i rozpoczęto budow ę kopaln i p ilo tu jąco -w ydobyw - czej w B ogdance (gm ina Puchaczów ). W e w rześn iu 1979 r. p rzystąp iono do budow y d ru g ie j kopaln i (K—2) w S tefanow ie (gm ina N iedrzw ica D uża). E k sp lo a tac ję w ęg la w ko p a ln i w B ogdance rozpoczęto 30 X I 1982 r.

W ielozakładow e p rzedsięb io rstw a kap ita listyczne czynne w górn ictw ie

w ęgla kam iennego na ziem iach polsk ich

Ballestrem . K oncern B alles tre - m ów p o w sta ł n a bazie m a jo ra tu rudzko-b iskup icko-p ław niow ick iego , odziedziczonego przez rodz inę B al- le stre m ó w w 1798 r. po K aro lu F ran c iszk u von Stechow . K olejnym i p osiadaczam i m a jo ra tu by li n a s tę ­p u jący członkow ie rodz iny B alle- strem ów : K aro l F ran c iszek (1798— — 1822), jego b ra t K aro l L udw ik (1822—1829), a później potom kow ie K aro la L udw ika : K aro l W olfgang (1829—1879), F ran c iszek (1879—1910), W alen ty W olfgang (1910—1920) i M i­ko ła j (1920—1945). Na te re n ie m a jo ­ra tu znajdow ały się kopaln ie w ęgla w re jo n ie R udy (dzisiejsza kop a ln ia -»-Wawel), a w 1898 r. rozpoczęto ponad to budow ę kop a ln i C aste l- lengo.

W 1871 r. K aro l W olfgang von B alles trem założył spółkę O ber- schlesiśche E isen b ah n -B ed a rf s-A.G. (O berbedarf), k tó ra p rze ję ła m a ją ­tek spółki ak cy jn e j M inerva (u tw o­rzonej w 1855 r. p rzez h rab iego A n d rze ja R enarda), o be jm u jący h u ­ty żelaza, la sy oraz udz ia ły w ko­p a ln iach w ęgla n a te re n ie L asu B ytom skiego. O b erb ed arf s ta ła się w kró tce w ie lk im k oncernem h u tn i­czym , k tó reg o głów nym zak ładem by ła h u ta Pokó j. Z ao p a try w a ła się ona w w ęgiel w kopa ln iach B alle- s trem a , pon iew aż p ro d u k c ja w ła s ­n e j k o pa ln i-^P okó j n ie p o k ry w ała zapo trzebow an ia koncernu . P onad to B allestrem ow ie zachow ali p a k ie t k o n tro ln y ak c ji O berbedarf.

W zw iązk u z podziałem Ś ląsk a w

1922 r. B allestrem ow ie p rzen ieśli d y ­re k c ję sw oich m ajątków ' (G räflich von B allestrem sche G ü te rd irek tio n ) do G liw ic. D y rek c ji te j podporząd­kow ane by ły d o b ra ziem skie o raz zorgan izow ane w o d rębne p rzed się ­b io rs tw a zak ład y przem ysłow e.

G w arec tw a w ęglow e B alles trem a po s tro n ie n iem ieck iej zosta ły p o łą ­czone w 1927 r. w G w arec tw o C on- so lidation . M iało ono w iększość udzia łów G w arec tw a C aste llengo- -A bw ehr, do k tó rego na leża ły ko - palnie->-M ikulczyce,->R okitnica i — C oncordia (w 1932 r. w ydzierżaw io­na, w 1938 r. n a b y ta n a w łasność). P onad to , G w arec tw o C aste llengo - -A b w eh r dysponow ało w iększością ak c ji k oncernu hu tn iczego O b e rh ü t­ten , k tó ry skup ił h u ty żelaza w n iem ieck iej części G órnego Ś ląska. Po s tro n ie po lsk ie j B allestrem ow ie posiadali kopaln ię w ęgla, koksow nię i e lek tro w n ię w R udzie Ś ląsk ie j, tw orzące tzw . W schodnio-G órno- s ląsk ie Z ak łady P rzem ysłow e M iko­ła ja h rab iego B alles trem a , a p o n ad ­to k oncern hu tn iczy H u ta Pokó j, o b e jm u jący po lską część m a ją tk u spółki O b erb ed arf (h u ta Pokój, k o ­p a ln ia Pokój, kop a ln ie ru d żelaza). W 1928 r. H u ta P okó j pozyskała drogą po łączen ia k a p ita łó w h u tę B aildon, w ydzierżaw iła kopaln ię E m in en c ja o raz z akup iła od B alle- s trem a kopaln ie W olfgang, -* H rab ia F ran c iszek i e lek tro w n ię M ikołaj. N aby tk i te o raz w y d a tk i n a inw es­ty c je doprow adziły jed n a k do n a d ­m iernego zad łużen ia p rzedsięb io r­

stw a. W 1931 r. B alles trem zo rg an i­zow ał R udzk ie G w arectw o W ęglo­w e, k tó re prze ję ło kop a ln ię W aw el, n aby ło od H u ty P okó j kopaln ie W olfgang, H rab ia F ran c iszek i P o ­kó j oraz p rze ję ło dz ie rżaw ę kopaln i E m inenc ja (później n aby ło ją). K a ­p ita ł R udzkiego G w arec tw a W ęglo­w ego. w ynoszący 16 m in zł,, n a leża ł w 85% do B alles trem a , a w 15°/o do O b erb ed arf (k tó ra od 1926 r. s ta ła się spółką ho ld ingow ą k o n cer­n u B allestrem a).

R eszta m a ją tk u H u ty P okó j do­s ta ła się pod koniec 1931 r. pod n a d ­zór sądow y, a w 1934 r. sk a rb p a ń ­s tw a naby ł 52% je j ak c ji za p o śred ­n ic tw em B anku G ospodarstw a K ra ­jowego.

W okresie oku p ac ji h itle row sk ie j B alles trem odzyskał u traco n e ak c je H u ty P okój i w 1941 r. dokonał je j fu z ji z k oncernem O b erh ü tten . P o ­n ad to zak u p ił 1 V II 1943 r. od za­rzą d u kom isarycznego m a ją tek S ie r- szańsk ich Z ak ładów G órniczych i O sady G órniczo-Przem j^słow ej ..T rzeb in ia '’, pozysku jąc 2 dalsze ko ­pa ln ie w ęgla (->-A rtu r i-»Z byszek) w ok ręgu k rakow sk im . D la k ie ro ­w an ia tym i zak ład am i u tw o rzy ł no­w e p rzedsięb io rstw o f il ia ln e pod nazw ą S ierszańsk ie G w arec tw o W ęg­low e (S ierszaer S te in k o h len g ew erk - schaft) w G liw icach, zorgan izow ane na bazie daw nego G w arec tw a C aro- linensw unsch .

B elg ijska Spó łka A kcy jna Górni­cza i .P rzem ysłow a w B orach koło Jaw o rzn a (początkow a nazw a Socié­té anonym e m in iè re e t industrie lle ), n a leżąca do k a p ita lis tó w fra n c u ­skich i belg ijsk ich , p rze ję ła w 1895 r. k opaln ię -^S ób iesk i (początkow e nazw y : R obert, Doms). W la tach m iędzyw ojenych ak c je te j spółki zo­s ta ły w ykup ione przez firm ę G ie- sche Sp. A kc.—>Giesche.

B erghüte (B erg- un d H ü tte n w e rk - sgesellschaft) W C ieszynie — n iem ie ­cki k oncern p aństw ow y z k ap ita łem w ysokości 125 m in m arek , u tw orzo ­ny" w 1941 r. na bazie czeskiego koncernu B ańska a h u tn i spolećnost. B ergh iitte by ła p rzedsięb io rstw em ho ldingow ym — posiada ła k ilk an aś­

148

cie p rzed sięb io rstw filia ln y ch (Kö­n ig s- un d B ism arck h ü tte A.G., O s- m ag, O bersch lesische E rzg ruben G .m .b.H., P rag e r A.G. d e r B erg- u nd H ü tten w erk sg ese llsch a ft, W ę­g ie rska G órka i inne), do k tó ry ch n a leża ły kopaln ie w ęgla i ru d oraz h u ty żelaza i zak ład y dalszej p rze ­ró b k i n a te ren ie G órnego Ś ląska, G eneralnego G u b ern a to rs tw a, P ro ­te k to ra tu Czech i M oraw , Słow acji, a n aw et B ułgarii. Do spó łk i filia ln e j B erg - u n d H ü tten w erk sg ese llsch a ft K a rw in -T rzy n ie tz A.G. w C ieszynie n a leża ły m .in. kopaln ie -^C horzów i —»-Łagiewniki w ok ręgu g ó rn o ślą ­sk im oraz zak ład y hu tn icze w T rzyńcu i Bogu m inie i liczne k o p a l­n ie w ęg la w Z ag łęb iu O straw sk o - K arw ińsk im .

B orsig. K oncern te n zosta ł założo­ny p rzez berliń sk iego fa b ry k a n ta lokom otyw A ugusta B orsiga, k tó ry w y dzierżaw ił od B alles trem a w 1854 r. pola górnicze w okolicy B isku ­pic. Syn A ugusta, A lb e rt B orsig zbu ­dow ał w B iskup icach kop a ln ię H e d ­w igsw unsch i h u tę żelaza oraz w zno­w ił e k sp lo a tac ję kopaln i L udw igs­glück , w k tó re j naby ł w iększość udziałów . W 1920 r. zak ład y B orsi- gów w B iskup icach oddzielono od f irm y m acierzyste j w B erlin ie i p rzekszta łcono w o d rębne p rzedsię ­b io rstw o B orsigw erk A.G. W 1932 r. p rzedsięb io rstw o to połączyło się z k oncernem S ch erin g a (K oksw erke un d C hem ische F a b rik e n A.G.), k tó ­ry posiada ł n a G órnym Ś ląsk u k o k ­sow nie oraz w iększość udzia łów ko - p a ln i-^G liw ice (udziały zosta ły k u ­pione w 1914 r. od k oncernu h u tn i­czego O bereisen). W zw iązku z tą tra n sa k c ją k oncern u tw o rzy ł w 1932 r. spółkę B orsig - u n d K o k sw erk e G.m.b.H.. k tó ra w ydzierżaw iła od 1 VII 1932 r. jego gó rnośląsk ie za­k łady . W 1936 r . spó łka ta zosta ła przeksz ta łcona w spó łkę ak cy jn ą pod firm ą B orsig -K oksw erke, k tó ra p rze ję ła daw ne zak ład y B orsiga i w y dzierżaw iła zak ład y należące daw n iej do K oksw erke u n d C hem i­sche F ab rik en . S pó łka ta posiadała k opaln ie : G liw ice, H edw igsw unscn i L udw igsg lück oraz koksow nie, ce­g ie ln ie i inne zak ład y przem ysłow e.

Charlotte zob. R ybnick ie G w are ­ctw o W ęglowe

Czernickie Tow arzystw o W ęglowezob. H ohenlohe

D onn ersm arck (linia b y tom sko- -s iem ianow icka). R odzina H enckel von D onnersm arcków o trzy m ała w 1G29 r. od cesarza F e rd y n a n d a z ie ­m ię by tom ską i bogum ińską. W 1661 r. rodz ina ta uzy sk a ła dziedzicz­ny ty tu ł h rab io w sk i, a w 1697 r. ziem ia b y tom ska zosta ła w olnym pań stw em stanow ym . W 1670 r. dw aj synow ie Ł azarza H enckel von D o n n ersm arck a podzielili m iędzy siebie ziem ię b y tom ską w te n spo­sób, że L eon F e rd y n a n d (katolik) o trzy m ał część b y tom sko-s iem iano - w icką, zaś K a ro l M aksym ilian (ew angelik) — część św ierk lań sk o - -ta rn o g ó rsk ą . P odzia ł te n u trz y m a ł się aż do końca I I w ojny św ia to ­w ej.

D onnersm arckow ie by tom sko-s ie - m ianow iccy ek sp lo a to w ali w sw o­ich d ob rach ru d y żelaza ju ż od po­czątków X V III w ieku . W 1786 r. Ł azarz H enckel vo n D o nnersm arck założył w R adoszow ach kopaln ię w ęg la -» L aza ru s czynną do 1792 r. W następ n y ch la ta ch górn ic tw o w ę­glow e te j lin ii D onnersm arcków skup iło się w 2 re jo n ach — w oko­licach S iem ianow ic, gdzie po w sta ła h u ta żelaza L a u ra (obecnie Jedność) i k ilk a k o p a lń w ęgla, połączonych w 1855 r. pod nazw ą-»S iem ianow ice oraz koło W irka, gdzie założono ko­p a ln ie—>G ottessegen,—>Hugo,-»Z w ang oraz h u ty żelaza i cynku. W 1871 r. K aro l H ugon H enckel von D onner­sm arck założył spółkę ak cy jn ą-» Z jednoczone H u ty K ró lew sk a i L au ra , k tó re j ak c je p rzeszły jed n ak w ręce innych p rzedsiębiorców . W la tach siedem dziesią tych zbudow ał on kopaln ię->R adzionków , ta k że w początkach X X w ieku D o n n ersm arc ­kow ie by tom sko-siem ianow iccy po ­siada li 3 kopaln ie w ęg la w ok ręgu górnośląsk im : G ottessegen, H ugo--Z w ang i Radzionków .

W 1921 r. D onnersm arckow ie b y ­tom sko-siem ianow iccy (h rab iow ie E dgar, E dw in i A lfons) p rzek sz ta ł­cili sw oje zak ład y przem ysłow e w

spółkę p ra w a angielsk iego, z a re je ­s tro w an ą w L ondynie pod firm ą T he H enckel von D onnersm ärck - -E eu th e n E s ta tes L im ited . W łasnoś- cią spó łk i b y ły k opa ln ie w ęg la-^ B łogosław ieństw o Boże,->H ugo- -Z w ang, —̂ Radzionków , h u ta cynku Ł azarz, zak łady hu tn icze w 'W irk u , n ad an ia na w ęgiel b ru n a tn y n a D ol­nym Ś ląsku , kopaln ie ru d cynku i zak łady przem ysłow e w K ary n tii. S półka zbudow ała w n iem ieck iej części G órnego Ś lą sk a kop a ln ię w ę- g la --B y to m , n a to m ia st w yzby ła się zak ładów w po lsk ie j części G órnego Ś ląska poza kop a ln ią R adzionków . K opaln ie w W irku zosta ły m .in. w 1928 r. p rze ję te przez spółkę a k c y j­n ą W irek K opaln ie , k tó re j g łów ­nym i ak c jo n ariu szam i by li: k oncern Schaffgotschów , koncern B a lle s tre - m a i książę D onnersm arck . M ają tek spółki W irek K opaln ie zosta ł w 1942 r. osta teczn ie podzielony m iędzy te 3 koncerny , przy czym połow ę pól górniczych o trzy m ał k oncern SchafE- gotschów .

D o n nersm arck (lin ia św ierk lań sk o - -ta rn o g ó rsk a ). W . 1831 r. K aro l Ła-* zarz H enckel von D o nnersm arck z lin ii św ierk lań sk o -ta rn o g ó rsk ie j z a ­łożył kop a ln ię w ęg la-» F au sta . Jego syn G w idon (w łaściciel fide ikom isu w la ta ch 1848—1916) założył m .in. kopaln ie : D eu tsch land , Schlesien ,D o nnersm arck i B lücher. Ponad to zorganizow ał spółki akcy jn e S ch le­sische A.G. fü r B ergbau und Z in k ­h ü tte n b e tr ie b i D on n ersm arck h ü tte , k tó ry ch ak c je p rzeszły jed n a k w w iększości w ręce innych k a p ita li­stów . B ył rów n ież jed n y m z u d z ia ­łow ców k o p a ln i—>Grodziec II w ok ręgu dąbrow skim . D la k ie row an ia sw ym i zak ładam i p rzem ysłow ym i założył D yrekc ję K opalń i H u t w Św iętochłow icach, k tó re j podlegały m .in. kopaln ie D eutsch land , S ch le­sien, D o nnersm arck i B lücher oraz h u ta cynku G uido tto w C hropaczo- w ie (un ieruchom iona w 1935 r.). W 1901 r. h ra b ia G w idon o trzy m ał od cesarza n iem ieckiego dziedziczny ty ­tu ł książęcy. Po śm ierci G w idona jego m a ją te k zosta ł p rzeksz ta łcony w spółkę rodz inną , k tó re j u d z ia ­łow cam i byli książę G u ido tto i h ra -

149

b ia K ra f t H erickel von D on n er- sm arckow ie .

Donncrsm arckhutte w Z abrzu — spó łka ak cy jn a, założona w 1872 r. p rzez G w idona H enckel von D on- n e rsm arck a , obe jm ow ała h u tę żela- ża w Z abrzu , kopaln ie ru d żelaza o raz kop a ln ie w ęgla-s-Concordia i D o n n ersm arck h iitte . W 1926 r. w e ­szła w sk ład spó łk i h u tn iczej V ere­in ig te O berschlesiche H ü tte n w erk e (O berhü tten ) na leżącej do ko n cern u B alles trem a , a na leżące do n ie j ko­pa ln ie w^ęgla prze ję ło G w arec tw o C ase llengo -A bw ehr (-»B allestrem ).

Energieversorgung Oberschlesien A.G. w K atow icach — niem ieck i k oncern pań stw o w y z k ap ita łem w ysokości 100 m in m arek , podpo­rząd k o w an y G en era ln em u In sp e k ­to row i do S p raw W ody i Energii, u tw orzony pod koniec 1942 r. K on­cern ten p rz e ją ł m a ją te k Jaw o rz ­n ick ich K o m unalnych K opalń W ęg­la i spó łk i ak cy jn e j S ilesia, a m ia ­now icie 2 e lek trow n ie , kopaln ię -^S ile sia w okręgu górnośląsk im o raz w okręgu k rak o w sk im kopal­n ie : J a n K an ty (-»Dachs), P iłsu d sk i (-> F ried rieh A ugust), K ościuszko (-»-Rudolf). -^-Leopold i będące w budow ie k opa ln ie -»R ich ard - i -» Specht.

Francusko-Rosyjskie Towarzystwo Górnicze zob. F ran k o -P o lsk ie T ow a­rzystw o G órnicze

Francusko-W łoskie Towarzystwo(T ow arzystw o F rancusko -W łosk ie D ąbrow sk ich K opa lń W ęgla), zało­żone przez B ank F rancusko -W łosk i w P a ry żu w 1878 r. (z siedzibą za­rząd u od 1892 r. w Lyon) w y d z ier­żaw iło kopaln ie państw ow e koło B ę­dzina (-»K saw ery , -^N ow a-Ł abęck i, -»C ieszkow ski, -»K oszelew ) n ab y te w 1876 r. p rzez A leksego P lem ia n n i- kow a i A ntoniego R iesenkam pfa . Z b iegiem czasu głów nym zak ładem p rzem ysłow ym T ow arzystw a s ta ła się kop a ln ia P a ry ż . W 1942 r . m a­ją te k T ow arzystw a zosta ł p rz e ję ty p rzez k o n cern -»P reussag .

Franko-Polskie Towarzystwo G ór­nicze zostało założone (pod nazw ą

F ran cu sk o -R o sy jsk ie T ow arzystw o G órnicze) przez k a p ita lis tó w f r a n ­cuskich , k tó rzy w 1897 r. p rze ję li od spó łk i Szew ców , D erw iz i P o - m erancew dzierżaw ę państw ow ych k o p a lń • w ęg la-»R eden i-» T ad eu sz w ok ręgu d ąb row sk im oraz kopalń ru d cynkow ych i h u t cynku. W iększość ak c ji T ow arzystw a na leża ła do spółk i H u ta B ankow a (k tó ra w 1877 r. w ydzierżaw iła , a w 1908 r. n a b y ­ła n a w łasność późn iejszą H utę im . D zierżyńskiego w D ąbrow ie G órniczej). W 1925 r. T ow arzystw o zm ieniło nazw ę na F ran k o -P o lsk ie T ow arzystw o G órnicze. W 1985 r. zosta ła un ieruchom iona kopaln ia R eden — o s ta tn i czynny zak ład przem ysłow y T ow arzystw a F ran k o - -P olsk iego, zaś a d m in is tra c ję jego m a ją tk u p rzeję ło G w arec tw o H ra ­bia R enard .

F ü rsten grube G.m.b.H. w K ato w i­cach — spó łka u tw orzona w 1941 r. przez I.G . F a rb e n in d u s tr ie (51° o u - działów ) i F ü rs tlich P lessische B ergw erks — A.G. (49% udziałów -»pszczyńsk ie kopaln ie). S pó łka ta z w ażnością od 1 1 1941 r. p rze ję ła kopaln ię W esoła (F ü rsteng rube), a w 1943 r. rówmież kopaln ię-^-Jan ina w okręgu k rakow sk im .

Fürstlich P lessische Bergw erks — A.G. zob. pszczyńskie kopaln ie

G alicyjskie A kcyjne Zakłady Gór­nicze zob. S ie rszańsk ie Z ak łady G órnicze

Georg von Giesches Erben zob. G iesche

G iesche. K oncern ten (pod nazw ą G eorg von G iesches E rben) należa ł do spadkobierców w rocław skiego kupca Jerzego von G iesche. k tó ry w 1704 r. uzyska ł w yłączny przy­w ile j n a ek sp lo a tac ję g a lm an u na G órnym Ś ląsk u (p rzed łużany do 1802 r.). W łasnością spadkobierców C ieschego był m .in. k o m b in a t h u t­niczy w Szopienicach, kop a ln ie ru d cynkow o-ołow iow ych oraz kopaln ie w ęgla G iesche, H einitz , -»-Kleofas. Z arząd k oncernu zn a jd o w ał się we W rocław iu.

W 1922 r. k oncern p rzeksz ta łc ił

150

sw o je zak ład y w po lsk ie j części G órnego Ś ląska w spó łkę filia ln ą G iesche Sp. Akc. w K atow icach z k ap ita łem w ysokości 100 (a od 1923 r . 172) m in zł. W 1926 r. f irm a G eorg von G iesches E rb en od stąp iła a k c je spó łk i G iesche hold ingow i am ery k ań sk o -n iem iec k iem u pod n a ­zw ą S iles ian -A m erican C orporation (SACO), w k tó ry m ponad 50°/o u - -działów m ie li k a p ita liśc i a m ery ­k a ń sc y (g rupa H a rr im a n a i A n a­konda C opper M inning Co). Spółka G iesche n ab y ła z kolei w iększość ak c ji B elg ijsk ie j Spółk i A kcy jnej G ó rn icze j i P rzem ysłow ej, do k tó re j •należała kopaln ia -»S ob iesk i w o k rę ­gu k rakow sk im .

W 1941 r. f irm a G eorg von G ie­sches E rb en odk u p iła za pośredn ic­tw e m banków szw ajcarsk ich a m e ry ­k a ń sk i udz ia ł w spółce G iesche za cenę 20 m in m are k w złocie. W zw iązk u z ty m u tw o rzy ła w K a to ­w icach spółkę filia ln ą pod nazw ą G ieschebetriebe, „ k tó ra w la ta ch 1942— 1943 p rze ję ła k ie row n ic tw o ■całości zak ładów k o n cern u n a G ór­nym Ś ląsku , a tak że w zięła pod sw ój zarząd zak ład y B elg ijsk ie j S p ó łk i A kcy jnej G órniczej i P rz e ­m ysłow ej.

G odu la zob. S chaffgo tsch

G öring (R eichsw erke A.G. fü r B erg - un d H ü tte n b e trie b e H erm ann G öring) w B erlin ie — niem ieck i k o n ce rn państw ow y , u tw orzony w 1937 r., początkow o d la eksp loa to ­w an ia ru d darn iow ych w zachod­nich N iem czech. W 1938 r. w zw ią­zku z p rze jęciem zak ładów n a te re ­n ie A u strii i S udetów zw iększono k a p ita ł zak ładow y k oncernu z 5 na 400 m in m arek . W 1939 r. k oncern p rze ją ł w zachodniej części G órnego -Śląska k opa ln ie w ęgla M iechow ice (należącą do spó łk i P reu ssen g ru b e A.G.) i Sośnica (należącą do spółki •Oehringen B ergbau A.G.) jako s ta ­now iące w łasność żydow skich k a p i­ta lis tó w . N a m ocy zarządzeń G łów ­n eg o U rzędu P ow iern iczego W schód z 11 X11 1939 r. i z 27 I I I 1940 r. Z ak ład y G öringa o trzy m ały pod za rzą d kom isaryczny część m a ją tk u f irm y S k arbo ferm , m a ją tek W spól­

n o ty In te re só w G ó rn iczo -H u tn i­czych, R ybnickiego G w arec tw a W ę­glow ego, G w arec tw a C h arlo tte , Z a­kładów H ohenlohego, C zernickiego T ow arzystw a W ęglowego i G w arec ­tw a Brzeszcze. N a m ocy um ow y z 13 1 1941 r. m a ją te k te n zosta ł p rze­k a zan y koncernow i G óringa na w łasność. N astępn ie k o n cern sp rze ­d a ł p rze ję te h u ty i k opa ln ie ru d in n y m p rzedsięb io rstw om , zachow u­ją c w sw ym p o siadan iu kopaln ie w ęgla.

D la ad m in is tro w an ia z ak ładam i na G órnym Ś ląsk u k oncern G óringa u tw o rzy ł 1 I V 1940 r. p rzed sięb io r­stw o f ilia ln e pod firm ą B erg w erk s- v e rw a ltu n g O bersch lesien G .m .b.H. d e r R eichsw erke H e rm an n G oring w K atow icach z k a p ita łem w yso­kości początkow o 1 m in, a n as tęp ­n ie (od 1941 r.) 200 m in m arek . P rzed sięb io rstw o to dzieliło się na k ilk a g ru p obe jm u jący ch poszcze­gólne zak łady , a m ianow icie:

1) do G ru p y I (G ruppe I) w G li­w icach na leża ły k opa ln ie w ęgla: ->D ębieńsko, -»K nurów , S ośn ica- -W schód (daw na k o p a ln ia Sośnica), S ośn ica-Z achód (u ruchom iona w 1943 r., obecnie część kopalni-»-Soś- nica), -»M iechow ice, koksow nie w D ęb ieńsku i w K n u ro w ie oraz fa ­b ry k a chem iczna w K nurow ie ,

2) do G ru p y I I w R yb n ik u n a le ­żały kopaln ie : -»A nna , -»-Marcel, -»-Rymer, -»R ydu łtow y , -»-Ignacy o raz koksow nia Em a i b ry k ie to w - n ia p rzy kopaln i R ym er,

3) G ru p a I I I w C horzow ie obejm o­w ała kopa ln ie : -»P rezy d en t, -» B a r­b a ra W yzw olenie, -»S iem ianow ice (R ich ter i H u ta L au ra), -»M ichał, -» J u trz e n k a (un ieruchom iona w 1941 r.), b ry k ie to w n ię p rzy kopaln i P re ­zydent, fab ry k ę k w asu s iarkow ego i g łów ne w a rsz ta ty w S iem ianow i­cach,

4) G ru p a IV w K atow icach obejm o­w ała kopa ln ie : -> K atow ice, -»M y­słowice, —W ujek,

5) do G ru p y V w B rzeszczach n a ­leżała kopaln ia-»B rzeszcze w ra z z szybam i w Jaw iszow icach .

P onad to do B erg w erk sv erw a ltu n g O bersch lesien G .m .b.H. der R eichs­w e rk e H e rm an n G oring należa ły

m ają tk i ziem skie i lasy, pod legające od rębnym zarządom .

K oncern G öringa p rz e ją ł rów n ież (jako odrębne p rzedsięb io rstw a f i­lia lne) W itkow ickie G w arec tw o G órn iczo-H utn icze i Północną K olej C esarza F e rd y n a n d a w M oraw skiej O straw ie, k tó re posiada ły kopaln ie w ęgla w Z ag łęb iu O straw sk o -K ar- v. ińskim .

G órnośląsk ie Z jednoczone H u ty K ró lew ska i L a u ra zob. Z jednoczo­ne H u ty K ró lew ska i L a u ra

G räflich Scliaffgotschsche W erkezob. S chaffgo tsch

G w arectw o C aste llengo -A bw ehrzob. B alles trem

G w arec tw o C h arlo tte zob. R yb­n ick ie G w arec tw o W ęglowe

G w arec tw o H rab ia R en ard zob.R en ard

G w arec tw o Jaw o rzn ick ie zob. J a ­w orzn ick ie K o m u n a ln e K opaln ie W ęgla

- H erm an n G öring zob. G öring

H ochberg — rod z in a h rab iow ska, do k tó re j n a leża ły fideikom isy K siężno-W ałbrzych (F iirs ten ste in - -W aldenburg) i M ieroszów (F ried - land) n a D olnym Ś ląsku . W re jo n ie W ałbrzycha posiada ła liczne k o p a l­n ie w ęgla kam iennego , k tó ry ch po­czą tk i sięgały X V I w. (w 1561 r. K o n rad I I H ochberg założył kopal­n ię w B iałym K am ieniu). W 1846 r. H en ry k X von H ochberg odziedzi­czył pszczyńskie państw o stanow e w raz z tam te jszy m i ko p a ln iam i w ęgla i p rzy w ile jam i górniczym i, a w 1848 r. o trzy m ał dziedziczny ty tu ł księcia pszczyńskiego (-»pszczyńskie kopalnie). W zw iązku z ty m od 1846 r. kopaln ie w ęg la w re jo n ie W ałbrzycha i w pszczyńskim p a ń s ­tw ie s tanow ym m ia ły tego sam ego w łaścic ie la (-»pszczyńskie kopaln ie i -»W ald en b u rg e r B ergw erks — A.G.).

Hohenlohe. Z ak łady p rzem ysłow e k s iążą t zu H ohen lohe-O ehringen zo­s ta ły w 1905 r. p rze ję te p rzez spó ł­kę a k cy jn ą H ohen lohe- W erke A.G.

152

(Z akłady H ohenlohego) w W ełnow - cu. k tó re j g łów nym ak cjo n ariu szem zosta ł w kró tce czeski h u rto w n ik w ęglow y P etschek . Do spó łk i te j na leża ł k o m b in a t h u tn ic tw a cynko­w ego w W ełnow cu i S iem ianow i­cach, k opa ln ie ru d o raz kopaln ie w ęg la: ->H ohenlohe, -» C h assée-F an - ny, -»M ichał, -» Je rzy , -» W u jek i O ehringen . N a to m iast kopaln ię H o y m -L au ra p rzekaza ł książę H o- hen lohe założonej w 1914 r. spółee ak cy jn e j C zern itze r S te in k o h len - -B ergbau A.G. (C zernickie T ow a­rzystw o W ęglowe), k tó ra później ściśle w sp ó łp racow ała z Z ak ładam i H ohenlohego.

W zw iązku z podziałem Ś ląska m iędzy P o lskę i N iem cy kopaln ię Sośnica p rzekaząno w 1921 r. o d rę b ­nej spółce ak cy jn e j O ehringen B erg - b a u w B erlin ie , k tó ra w 1939 r . zosta ła p rz e ję ta p rzez koncern G óringa (-^G oring).

W m a ju 1939 r . m a ją te k Z ak ła ­dów H ohenlohego i p rzed sięb io rstw filia ln y ch zosta ł w zięty pod zarząd p rzym usow y z pow odu zaległości p odatkow ych . Z arząd ten trw a ł <tio w y buchu I I w o jn y św iatow ej. W o- k res ie oku p ac ji h itle ro w sk ie j Z a k ła ­dy H ohenlohego i C zernickie T ow a­rzystw o W ęglowe zosta ły p rze ję te p rzez k oncern G óringa, k tó ry z a ­trzy m a ł w sw ym posiad an iu k o p a l­n ie w ęgla, n a to m ia st h u ty i k o p a l­n ie ru d sp rzeda ł in n y m p rzed się ­b io rstw om (-»Góring).

H u ta P okó j Sp. A kc. zob. B alles­tre m

Jaw orzn ick ie K om unalne K opa l­n ie W ęgla. P ań stw o w e k opa ln ie w ę ­g la w Jaw o rzn ie (F ry d e ry k A ugust i J acek R udolf) zosta ły k up ione w 1871 r. p rzez G w arec tw o Jaw o rz n ic ­kie, założone przez w iedeńsk ich f i­nansis tów : b rac i G u ttm a n , M aksy­m ilian a S p rin g e ra -S ch o lle ra i O p- penheim a. G w arec tw o to w la ta ch 1872— 1877 kup iło rów n ież k ilk a po ­b lisk ich k o p a lń p ry w a tn y ch , k tó re n astęp n ie un ieruchom iło . W 1919 r. G w arec tw o Jaw o rzn ick ie zostało w ykupione przez k onso rc jum u tw o ­rzone przez m ia s ta K rak ó w i L w ów oraz Po lsk i B an k K ra jo w y i Po lsk i

B an k P rzem ysłow y, a w 1921 r. p rzekszta łcono je w spó łkę ak cy jn ą pod nazw ą Jaw o rzn ick ie K o m u n a l­ne K opaln ie W ęgla. W łasnością spółk i by ły kopa ln ie : P iłsudsk i(daw nie j F ry d ery k A ugust), K oś­ciuszko (daw niej J a c e k Rudolf) i J a n K an ty (założona w 1921 r.), p rzejściow o ek sp lo a to w ała ona też p ły tk ie kopaln ie Szczotki i Leopold. W 1942 r. m a ją te k Jaw orzn ick ich K om unalnych K opa lń W ęgla zosta ł p rz e ję ty przez spółkę E n e rg iev e r­sorgung O bersch lesien A.G.

K atow icka Spółka Akcyjna dla G ó rn ic tw a i H utnictw a (K a tto w itze r A.G. fü r B ergbau u n d E ise n h ü tte n ­be trieb ) w K atow icach , założona w 1889 r. przez H u b e rta von T ie le - -W inck lera , p rze ję ła kopaln ie w ęgla: F lo ren ty n a , F e rd y n an d , -»M ysłow i­ce. -*N ow a Przem sza , C arlssegen, —L eopoldyna, -> Jak u b o raz kopaln ie ru d i h u ty żelaza na leżące do T iele- W incklerów . W la ta ch 1906—1912 n ab y ła rów n ież k opa ln ię P reussen , założoną przez F ran c iszk a H u b e rta von T iele-W inck lera . W 1922 r. ko - jDalnia P reussen , k tó ra znalaz ła się w n iem ieck iej części G órnego Ś lą ­ska. zosta ła p rzek azan a odrębnej spółce ak cy jn e j pod firm ą P reu sse n - g rube . W 1929 r. K a to w ick a S półka A kcy jna połączyła się ze spółką B ism arck h ü tte A.G., do k tó re j n a ­leżały h u ty żelaza B ato ry (Bis­m arck), F lo rian d S ilesia. W ty m sam ym ro k u K a to w ick a Spó łka A kcy jna (k tó rej g łów nym a k cjo n a ­riu szem by ł w ty m ok resie F lick) naw iąza ła ścisłą w spó łp racę ze spółką Z jednoczone H u ty K ró lew sk a i L au ra , tw orząc z n ią tzw . w spó l­no tę in te re só w (^-W spólno ta In te - re sów G órniczo-H utniczych).

Kokswerke und Chem ische Fabri­ken A.G. zob. B orsig i N iedersch le- sische B ergbau A.G.

K ram sta . G w arec tw o v on K ra m - s ta zostało założone w 1883 r. przez spadkobierców^ zm arłego w 1869 r. G u staw a von K ram sty w celu w spólnego adm in is tro w an ia odzie­dziczonym m ają tk ie m . M ają tek ten obe jm ow ał h u ty c ynku i kopaln ie

ru d ■ cynkow ych na G órnym Ś ląsku , kopaln ie w ęg la -» H en rie tte w B ie l- szowricach i->-Victor w Załężu, m a ­ją tk i z iem sk ie (Sosnow iec, Pogoń, O stra G órka. N iw ka, Zagórze, K li­m ontów ) w ok ręgu d ąb row sk im z ko p a ln iam i w ęgla Je rzy i Ignacy , z h u tą cynku i w alcow nią b lachy cynkow ej, kopaln ię -^M o rg en - u n d Ä b en d ste rn n a D olnym Ś lą sk u oraz po la górnicze n ad an e na w ęgiel k a ­m ien n y i rudę . W 1891 r . m a ją tk i z iem skie i zak ład y p rzem ysłow e w okręgu dąb ro w sk im nabyło T ow a­rzystw o K opalń i Z ak ładów H u tn i- czych Sosnow ieckich (^-Sosnow iec­kie T ow arzystw o). K opaln ie i n a ­dan ia górnicze na D olnym Ś ląsku zosta ły kup ione przez Gwa-rectwo Fuchs; kopaln ię H e n rie tte naby ła Jo an n a Schaffgotsch , kopaln ię V ic­to r — G w arec tw o O heim , zaś re sz tk i m a ją tk u G w arec tw a von K ra m sta p rze ją ł w 1916 r. k oncern G eorg von G iesches E rb en (-^-Giesche).

Kulm iz. T w órcą p rzedsięb io rstw a b y ł K aro l F ry d e ry k K ulm iz (1809— —1874), p ru sk i po ruczn ik a r ty le r ii , a n astęp n ie założyciel licznych za ­kładów ' przem ysłow ych na D olnym Ś ląsku . Jego spadkob iercy u tw orzy li 2 6 I I 1896 r. S pó łkę C. K ulm iz G .m .b.H. (z d y rek c ja m i w Ż arow ie i w e W rocław iu), do k tó re j n a le ­żały fa b ry k i m aszyn koło Ż arow a (hu ty Id a i M aria), kam ienio łom y, kopaln ie ru d , kopaln ie w ęgla k a ­m iennego M elchior (następn ie von K ulm iz), Seegen G ottes (Chw alibóg), C aesar (T eresa), kopaln ie w ęgla b ru n a tn eg o L en tsch i cons. S a a ra u e r B rau n k o h len w erk e i liczne n ie ek s­p loa tow ane po la górnicze. W la tach m iędzyw ojennych p rzedsięb io rstw o zostało w ykupione przez koncern S cheringa i od 1928 r. na leżące do niego kopaln ie w ęgla kam iennego p rzeszły na w łasność-^-N iederschle- s ische B ergbau A.G.

M inerva zob. B alles trem

Neurodcr K ohlen- und Tonwerkew Nowej R udzie — gw arec tw o u - tw orzone w 1898 r., k tó re p rze ję ło kopaln ie w re jo n ie N ow ej R udy (Dolny Śląsk), na leżące do h rab ió w

153

v o n M agnis i von P ila ti. W 1921 r. ■(z w ażnością od 1 1 1922 r.) k u k sy tego g w arec tw a zosta ły w ykupione przez konso rc jum zorganizow ane p rzez L in k e-H o fm an n -L au ch h am m er A.G. Do N euroder K oh len - u nd Ton w e rk e na leżały kopa ln ie : R üben, R udolph i Jo h an n B ap tis ta .

N iederschlesische Bergbau A.G.(N ibag) w W ałbrzychu — p rzed się ­b iorstw o filia ln e ko n cern u S eh erin - ga, u tw orzone w 1928 r . p rzez p o łą ­czenie do lnośląsk iej części spółk i K o k sw erk e un d C hem ische F a b ri­k e n A.G. w B erlin ie z g w arec tw am i von K u lm iz i V ere in ig te G lü ck h ilf- -F ried en sh o ffn u n g . Do p rzed sięb io r­s tw a tego na leża ły do lnośląsk ie ko ­pa ln ie : F uchs (B iały K am ień),G lü ck h ilf-F ried en sh o ffn u n g (V icto­r ia ) i von K ulm iz (M ieszko) oraz •dwie koksow nie. K a p ita ł ak cy jn y w ynosił 24 m in m arek .

O berschlesische Eisenbahnbedarfs •— A.G. (O berbedarf) zob. B alles trem

P reu ssag (P reussische B erg w erk s- u n d H ü tte n — A.G.) w B erlin ie — p ru sk i koncern pań stw o w y z k a p i­ta łem 500 tys. m a rek w złocie (zw iększonym w 1924 r. do 5 m in m arek , w 1926 r. do 100 m in . w 1929 r. — do 140 m in, w 193Ó r. obniżonym do 110 m in, a w 1934 r. — do 80 m in m arek), u tw orzony 13 X11 1923 r. K oncern te n w y d z ier­żaw ił kopaln ie i h u ty na leżące do pań stw a pruskiego, a w 1926 r. p rze ją ł je n a w łasność. N a G órnym Ś ląsku P reu ssag po siad a ł m .in. ko ­pa ln ie w ęgla: -» Z ab rze (rozdzieloną w 1929 r. na kop a ln ie Z ab rze - -W schód i Z abrze-Z achód), -»G uido (un ieruchom ioną w 1928 r.) i-»M a- koszowy. K opaln ie te b y ły podpo­rządkow ane oddziałow i ko n cern u w Z ab rzu (Z w eign iederlassung S te in ­k o h len b erg w erk e H indenburg ). Po ag re s ji na P o lskę P reu ssag p rze ją ł kopaln ię-»B ielszow ice, na leżącą u - przedn io do p ań stw a polskiego i dzierżaw ioną przez S k arbo ferm . Od 1 1 1942 r. G łów ny U rząd P o w ie r­niczy W schód p rzekaza ł m u ponad to zarządzane kom isaryczn ie kopaln ie

w okręgu dąb row sk im : P a ry ż ,—Flo­ra , -»-K azim ierz-Ju liusz, -»D oro ta. -»K lim ontów , -»M ortim er, —M o- drzejów , -^M ilow ice i R enard . W m a ju 1943 r. P reu ssag p rz e ją ł d a l­sze kop a ln ie w ęgla w ty m okręgu, a m ianow icie: S a tu rn , -»Jow isz ,-^M ars, -»C zeladź. D la k ie ro w an ia ko p a ln iam i w o k ręgu d ąb row sk im P reu ssag u tw o rzy ł w ydział zarządu (A bteilung D om brow agruben) w Sosnow cu.

P szczyńskie kopalnie. K siążę ta pszczyńscy uzy sk a li w 1824 r. dzie­dziczny p rzy w ile j, p rzy zn ający im w yłączne p raw o do zak ład an ia ko ­p a lń i h u t na obszarze p a ń stw a s ta ­now ego pszczyńskiego (około 770 k m 2); kop a ln ie te by ły p onad to w y ­łączone spod k o n tro li państw ow ych w ładz górniczych i w olno je było zak ładać bez up rzedn iego zgłaszania i u zysk iw an ia nadań . P rzyw ile j ten obow iązyw ał do la t m iędzyw ojen ­nych. K siążę pszczyński posiada ł k ilk an aśc ie k o p a lń w ęg la na te ren ie dzisiejszego p ow ia tu tysk iego (m.in. —>M urcki,^-B oże D ary ,-^B olesław Ś m ia ły ,^P ias t,-» W eso ła) , podpo­rządkow anych od połow y X IX w. in sp ek c ji górniczej w M ikołow ie, zaś od 1909 r . — D y rek c ji K opalń v/ K atow icach . W 1934 r. m a ją tek k s iążą t pszczyńskich zosta ł w zięty pod zarząd p rzym usow y z pow odu zaległości podatkow ych . Z arząd ten trw a ł do końca 1938 r. i doprow a­dził do p o p raw y gospodark i f in an ­sow ej koncernu . K siążę pszczyński p rzekaza ł na pokryc ie zaległości po­da tkow ych lasy , zaś g ru n ty o rne przeznaczono n a cele re fo rm y ro ln e j, n a to m ia st kop a ln ie w ęg la w raz z zak ład am i pom ocniczym i p rze ję ła spó łka a k cy jn a K siążęce Pszczyń ­skie K opaln ie (F iirs tlich P lesische B ergw erks — A.G.) w K atow icach z k a p ita łem zak ładow ym w ysokości 40 rn ln zł. A kcje te j spó łk i pozo­s ta ły w łasnośc ią k s iążą t pszczyń­skich. S pó łka zosta ła u tw orzona 271 1938 r., rozpoczęła działalność od 1 II 1939 r., zaś 1 V II 1940 r.p rzystosow ano je j s ta tu t (w zw iąz­ku z p rzy łączen iem tererfów w oje­w ództw a śląskiego • do R rzeszy) do p rzep isów niem ieckiego p ra w a a k ­

154

cy jnego . Do spółk i te j na leża ły ko­pa ln ie w ęgla-» M urck i,-»B oże D ary , -» P ia s t i -»B o lesław Ś m iały , n a to ­m ia s t kopaln ię W esoła p rze ję ła o d 1 1 1941 r. spó łka F ü rs te n g ru b e G .m .b.H. P rzed sięb io rstw em fil ia l­n y m spó łk i F ü rs tlich P lessische B ergw erks A.G. s ta ła s ię spó łka-^ W ald en b u rg er B ergw erks A.G., do k tó re j na leża ły kop a ln ie k s iążą t p szczy ń sk ich n a D olnym Ś ląsku .

R eichsw erke A.G. für B erg- und H üttenbetriebe Hermann Göring zob. ■Göring

Renard. G w arec tw o H ra b ia R e­n a rd zostało założone w 1884 r. p rzez spadkob ierców h rab iego J a n a I le n a rd a , k tó rzy zapożyczyli form ę p ra w n ą od G w arec tw a C hełm na G ó rn y m Ś lą sk u (-»Chełm)'. G łów ­n y m zak ład em p ro d u k cy jn y m gw a­re c tw a b y ła k opa ln ia R enard , po­n a d to posiadało ono w alcow nię że­la z a , b ro w ar, m a ją te k ziem ski i p a rę pom niejszych k opalń w ęgla. W la tach dziew ięćdziesią tych X IX w. w iększość ku k só w przesz ła w ręce k ap ita lis tó w fra n cu sk ich (w śród k tó ry ch g łów ną ro lę odg ryw ali w ła ­ściciele spó łk i H u ta B ankow a). P o d ­czas I w ojny św iatow ej udzia ły f r a n ­cusk ie p rze ję ła —>K atow ieka Spółka A k cy jn a d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a , a le po zakończen iu w o jn y p rzy w ró ­cono daw ny s tan posiadan ia . W 1942 r. m a ją te k G w arec tw a zosta ł p rze ­ję ty przez k oncern P reussag .

Rudzkie Gwarectwo W ęglowe zob. B alles trem

Rybnickie G warectwo W ęglowezostało założone w 1903 r. przez h u rto w n ik a w ęglow ego F ry d ery k a von F r ied lae n d e r-F o u ld ; po jego śm ie rc i w iększość kuksów G w are ­c tw a przeszła na w łasność córki, A nny M arii von G o ldschm id t-R o t- sch ild . Do G w arec tw a na leża ły ko­pa ln ie w ęg la: E m a —>R ym er,-»A nna i —vB eatensglück . W 1930 r. R yb­n ick ie G w arec tw o W ęglowe nabyło w iększość kuksów G w arec tw a C h a r­lo tte (założonego w 1884 r. przez spadkobierców p ro feso ra K uha) i w .związku z ty m p rze ję ło w ad m in i­s tra c ję na leżącą do te j f irm y ko ­

p a ln ię C h arlo tte . W ok resie I I w o j­n y św iatow ej m a ją te k R ybnickiego G w arec tw a W ęglowego zosta ł p rze ­ję ty przez k o n cern H e rm a n n G o­rin g (-»Goring).

Saturn. T ow arzystw o G órniczo- -P rzem ysłow e S a tu rn zostało zało­żone w 1899 r. p rzez w łaśc ic ie li fa b ry k w łók ienn iczych w okręgu łódzkim : S cheib lerów , B iederm anna , H e rb sta , K u n itz e ra , H einzla i R eich - la . N abyło ono od k sięc ia zu H ohen- lo he -O ehringen k opa ln ię w ęg la S a ­tu rn w C zeladzi, później zbudow ało jeszcze k o p aln ię -»Jow isz i naby ło kopaln ię -*M ars. W 1943 r. m a ją tek S a tu rn a zosta ł p rze ję ty p rzez ko n ­cern -» P reu ssag .

Schaffgotsch. K oncern ten pow ­s ta ł z m a ją tk u K a ro la G oduli, o- dziedziczonego w 1848 r. przez Jo a n n ę G ryzik (G rzyzik), k tó ra w 1858 r. poślub iła h rab ieg o U lry k a Schaffgo tscha. Jo a n n a S chaffgo tsch posiada ła liczne kopaln ie , h u ty cynku i m a ją tk i z iem sk ie n a G ór­n y m Ś ląsku , a w la ta c h 1865—1874 m ia ła też dob ra ziem skie w K ró ­le stw ie P o lsk im koło P o ręby M rzy- głodzkiej (w ym ienione n a stęp n ie na dob ra w pow iecie n iem odlińsk im ), gdzie znajdow ały się kopaln ie w ęgla brunatnego . W 1905 r. zak ład y p rze ­m ysłow e S chaffgo tschów zosta ły p rzeksz ta łcone w spó łkę z o g ran i­czoną odpow iedzialnością pod firm ą G ra flich S chaffgo tschsche W erke, k tó re j udzia łow cam i by li Jo an n a i J a n U lryk S chaffgotschow ie, a póź­n iej ich dzieci i w nuk i. D yrekc ja spó łk i zna jd o w ała się początkow o w B ytom iu, a w 1921 r. zosta ła przen iesiona do G liw ic. W łasnością spó łk i by ły m .in. kop a ln ie w ęgla -» P au lu s H ohenzo llern i -»W anda. W 1922 r. m a ją te k spó łk i po s tron ie po lsk ie j zosta ł p rzeksz ta łcony w odrębną spó łkę pod nazw ą G odula ^z zarządem w Chebziu), k tó re j ak c je na leża ły do spółki m ac ierzy ­ste j. Do spó łk i G odu la należa ły ko­pa ln ie w ęg la-»K aro l, -> P aw eł i-^- W anda. P onad to nab y ła on a w ięk ­szość ak c ji u tw orzonej w 1928 r. spó łk i W irek K opaln ie , u zysku jąc od n ie j m .in. szyb-»L ech, k tó ry w

155

1938 r. zosta ł przy łączony do ko ­p a ln i W anda. N a to m iast w łasnością i irm y m acierzyste j były kop a ln ie —B obrek i -»»Szombierki, c en tra la e lek try czn a w B obrku, zbudow ana w la ta ch trzydziestych koksow nia w Z dzieszow icach oraz pom niejsze zak ład y przem ysłow e.

W okresie I I w o jn y św iatow ej m a ją tek spółki G odula zosta ł p rze ­ję ty przez firm ę m acierzystą , k tó ra w 1943 r. zm ien iła nazw ę n a Schaff - gotsch B erg w erk sg ese llsch aft m .b.H .

Schlesische A.G. für Bergbau und Zinkhütenbetiieb (Ś ląsk ie K o p a l­n ie i C ynkow nie) w L ip in ach — spółka a k cy jn a założona w 1853 r. przez G w idona H enckel von D on- n e rsm arck a i k a p ita lis tó w f ra n c u s ­k ich . M iała k o m b in a t h u tn ic tw a cynkow ego S ilesia w L ip inach , ko­pa ln ie w ęg la-^M aty lda , K a rs te n - -C e n tru m i -» A n d a lu z ja o raz inne zak ład y przem ysłow e. W 1921 r. roz­d zie liła się na dw a p rzedsięb io rs­tw a :

1) Ś ląsk ie K opaln ie i C ynkow nie Sp. Akc. w K atow icach , k tó re p rz e ­ję ło h u tę S ilesia, kopaln ie A n d a lu ­z ja i M aty lda o raz inne zak ład y po s tro n ie po lsk ie j; w iększość a kcji te j spó łk i n a leża ła do k a p ita lis tó w francusk ich ,

2) S ch lesische B erg w erk s- u nd H ü tte n — A.G. (Schlesag) w B yto­m iu, k tó re prze ję ło k o p a ln ię K a r- s ten -C e n tru m i inne zak ład y po s tron ie n iem ieck iej; g łów nym i ak c jo ­n a riu szam i spó łk i Schlesag by li k ap ita liśc i n iem ieccy i szw ajcarscy .

W 1943 r. f irm a Sch lesag p rze ­ję ła m a ją te k Ś ląsk ich K opalń * i C ynkow ni; ponad to n ab y ła h u ty cynku, należące uprzedn io do Z a ­k ładów H ohenlohego.

Schlesische B ergw erks- und H üt­ten — A.G. zob. Schlesische A.G. fü r B ergbau u nd Z in k h ü tten b e tr ieb .

Schlesische K ohlen- und Cokes- -W crke A.G. w Boguszow ie (Bogu- szów -G orce) — spó łka u tw orzona w 1872 r. pod firm ą S ch lesische K o­h len w erk s — A .G., od 1880 r . (po lik w id ac ji p ie rw szej spółk i) p rzy ję ła nazw ę S ch lesische K oh len - und

C okes-W erke A.G. N ależa ły do n ie j k opa ln ie w ęgla C arl-G eorg -V ic to r, G u stav oraz koksow nie i liczne pola górnicze. W la ta ch dw udziestych p rzesz ła na w łasność k oncernu S cheringa i je j m a ją te k zosta ł p rz e ­ję ty przez firm ę K oksw erke un d C hem ische F a b rik e n w B erlin ie . W 1928 r. należące do n ie j zak łady p rze ję ła w raz z innym i k o p a ln ia ­m i do lnośląsk im i-»N iedersch lesische B ergbau A.G.

Sierszańskie G warectwo W ęglowe(S ierszauer S te in k o h len g ew erk sch aft) zob. B alles trem .

Sierszańskie Zakłady Górnicze —spó łka a k cy jn a (nosząca do 1922 r. nazw ę G a licy jsk ie A kcy jne Z ak ład y G órnicze w S ierszy), u tw o rzo n a w 1907 r. przez h rab iego A n d rze ja P o ­tockiego. S pó łka ta p rze ję ła ko ­p a ln ie w ę g la -» A rtu r i -» K ry s ty n a , h u tę cynku, kopaln ię ru d cynkow o- -o łow iow ych o raz in n e zak ład y p rzem ysłow e Potockich . " P o tock im udało się u trzy m ać w sw ym ręk u w iększość ak c ji tego p rzed sięb io r­stw a. W 1943 r. m a ją tek S ie rszań - sk ich Z ak ładów G órniczych zosta ł p rz e ję ty przez k oncern B alles trem a .

Skarboferm (pełna nazw a do 1938 r .: Po lsk ie K opaln ie S karbow e na G órnym Ś ląsku , S pó łka D zierżaw ­

c a , S pó łka A kcy jna w K atow icach; sk ró t: S karbo ferm e; w 1938 r. zm ie­n iono nazw ę spółki na : S karbo ferm , Spó łka D zierżaw na P o lsk ich K opa lń S k arbow ych na G órnym Ś ląsku , Spó łka A kcy jna w K atow icach) — spółka po lsko -francuska, u tw orzona w 1922 r. w celu dzierżaw y p a ń ­stw ow ych k opalń w ęg la na G órnym Ś ląsku , p rze ję ty ch p rzez rz ą d polski od w ładz p rusk ich . S pó łka ta , k tó re j k a p ita ł należa ł w 50% do rz ąd u polskiego i w 50% do w^ładz f r a n ­cuskich, w y dzierżaw iła na 36 la t ko - palnie-»-K ról, -»B ielszow ice i-»-Knu- ró w oraz p rzynależne do n ich za­k ład y dalszej p rze ró b k i (koksow nię, fa b ry k ę chem iczną, b ryk ie tow nię) i m a ją tk i ziem skie. W czasie II w o j­n y św iatow ej kopaln ie K ró l (P re ­zyden t i B arbara-W yzw olen ie) i K n u ró w zosta ły p rze ję te p rzez k o n ­

156

ce rn H e rm an n G öring (-»-Göring), a ko p a ln ia B ielszow ice — przez k on - cern -» P reu ssag .

Solvay. S półka z ogran iczoną od ­pow iedzialnością Z ak ład y S olvay w Polsce (z zarządem w W arszaw ie) zo sta ła u tw orzona w 1908 roku ; n a ­leżała do k ap ita lis tó w belg ijsk ich . W łasnością je j by ły m .in. fa b ry k a chem iczna w B orku F a łęck im koło K ra k o w a i k o p a ln ia soli w W apnie. W 1920 r. spółka w y dzierżaw iła ko ­pa ln ię w ęg la-»G rodziec I w okręgu dąb row sk im , k tó rą w 1930 r. n ab y ła na w łasność, a w 1922 r. w y dzierża­w iła też cem en tow n ię w G rodźcu. W 1936 r. Z ak ład y So lvay n aby ły k o p a ln ię G rodziec II, w zw iązku z czym k o p a ln ia G rodziec I zosta ła w 1938 r. un ieruchom iona . W o k re ­sie oku p ac ji h itle ro w sk ie j kop a ln ia —G rodziec pozostaw ała pod n ie ­m ieck im zarządem kom isarycznym .

Sosnow ieckie T owarzystwo (To­w arzy stw o K opalń i Z ak ładów H u t­niczych Sosnow ieckich) zostało za­łożone -w 1890 r. przez k ap ita lis tó w fran cu sk ich . W 1891 r. naby ło od G w arec tw a von—>K ram sta kopaln ie J e rz y w N iw ce, Ignacy w Z agórzu oraz m a ją tk i z iem skie i zak łady hu tn icze. W 1895 r. prze ję ło m a ją ­te k spó łk i ak cy jn e j T ow arzystw o K opa lń i H u t w M ilow icach, do k tó re j na leża ła kop a ln ia W ik tor i m a ją tek ziem ski w M ilow icach. N astęp n ie T ow arzystw o Sosnow iec­k ie zbudow ało kopaln ie -» K lim on­tó w I, -»K lim o n tó w II i -»M odrze- jów. W 1930 r. u n ieruchom iło jed n ak k opa ln ię K lim ontów II, a w 1933 r. un ieruchom iło i zatop iło kopaln ie K lim on tów I i M ortim er, ta k że po­zosta ły czynne jedyn ie kopaln ie M ilowice, M odrzejów i N iw ka. W 1942 r. m a ją tek T ow arzystw a Sos­now ieckiego zosta ł p rze ję ty przez k oncern -» P reussag .

Śląskie Kopalnie i Cynkowniezob. Schlesische A.G. fü r B ergbau u n d Z in k h ü tten b e tr ieb

The H enckel von Donnersm arck- -Beuthcn Estates L im ited zob. D on- n e rs m arc k (lin ia b y tom sko-s iem ia- now icka)

Towarzystwo Francusko-W łoskie Dąbrowskich Kopalń W ęgla zob.F rancusko -W łosk ie T ow arzystw o

Towarzystwo Kopalń i Z akładów H u tn iczych Sosnow ieckich zob. Sos­now ieck ie T ow arzystw o

W aldenburger B ergw erks — A.G.(W abag) w W ałbrzychu — spó łka a k cy jn a z k a p ita łem w ysokości 8 m in m arek , u tw orzona w 1930 r., k tó ra p rze ję ła do lnośląsk ie k o p a l­n ie rodz iny H ochbergów ( k s iążą t pszczyńskich). Główmym ak c jo n a r iu ­szem by ł książę pszczyński (później spó łka F iirs tlich P lessische B erg ­w erk s — A.G. w K atow icach). Do p rzedsięb io rstw a tego na leża ła ko - pa ln ia cons. F iirs ten s te in e r G ru b en z koksow nią.

W arszawskie Towarzystwo K o­palń W ęgla i Zakładów Hutniczychzostało założone w 1872 r. (z a tw ie r­dzone u kazem carsk im z 1874 r.) przez w arszaw skiego b an k ie ra L eo­polda K ronenberga , p ro feso ra Szko­ły G łów nej Ja k u b a N a tan so n a i dy­re k to ra T ow arzy stw a D rogi Ż elaznej W arszaw sko-W iedeńsk ie j, F in d e ise - na. T ow arzystw o w ydzierżaw iło n ie ­czynną pań stw o w ą kop a ln ię -»F eliks, k tó rą u ruchom iło ponow nie, a po­n ad to założyło kopaln ie w ęgla ^ K a ­zim ierz i -»-Juliusz. W 1942 r. m a ją ­tek T ow arzystw a W arszaw skiego zosta ł p rze ję ty p rzez k oncern P reussag .

W irek Kopalnie Sp. Akc. zob. D onn ersm arck (linia by tom sko-s ie - m ianow icka)

W spólnota Interesów G órniczo- -H utniczych w K atow icach — k o n ­cern pow stały w rezu ltac ie fa k ty c z ­nego połączenia G órnośląsk ich Z jed ­noczonych H u t K ró lew sk iej i L a u ry i K atow ick iej Spółk i A kcy jnej d la G órn ic tw a i H u tn ic tw a , p rzep ro w a­dzonego w 1929 r. W rezu lta c ie r a ­bunkow ej gospodąrk i głów nego a k ­c jona riu sza F lick a obie te firm y znalaz ły się u p rogu b a n k ru c tw a i w 1934 r. zosta ły w zięte pod n a d ­zór sądow y, k tó ry trw a ł do 1937 r. W 1937 r . na m ocy ugody z daw -

157

nv m i a k c jo n ariu sza m i m a ją tek obu spółek zosta ł p rz e ję ty przez Z jedno ­czenie G órn iczo-H utn icze S pó łką z ogr. odp., k tó rego udz ia ły na leża ły do sk a rb u p ań stw a polskiego, s k a r ­b u śląskiego i B anku G ospodarstw a K rajow ego . Z p rze ję ty ch zak ładów u tw orzono spó łkę a k cy jn ą pod n az ­w ą W spólnota In te re só w G órniczo- -H u tn iczych z k ap ita łem w ysokości 149 350 tys. zł, z a je res tro w a n ą w K atow icach 2 1 IV 1937 r. Do spółki te j na leża ły h u ty żelaza, kopaln ie ru d , m a ją tk i ziem skie o raz 5 ko ­pa lń w ęgla w ok ręgu gó rnośląsk im : -»D ębieńsko , -»K atow ice, -» Ł ag iew ­n ik i, -»M ysłow ice, -»S iem ianow ice. W ok resie o k upacji h itle ro w sk ie j m a ją tek W spólnoty In te re só w zosta ł p rz e ję ty przez n iem ieck ie koncerny państw ow e: R eichsw erke H e rm an n G öring (-»G öring) i B erghü tte .

Z ak łady Kohenlohego zob. H ohen ­lohe

Literatura i źródła

B e h a g h e l G., Der A n te il d eu tschen K ap ita ls an der po ln isch -ober- sch lesichen S ch w er in d u strie , W rocław 1936.

B e h a g h e l G., D er A u fb a u der In d u s tr ie O berschlesiens im W echsel der Z e iten u n d W irtsch a ftsrä u m e, „ Jah rb u c h des O steu ro p a in s titu ts zu B reslau 1940”, W rocław 1941.

Die B ergbehörden u n d d ie ih rer A u fs ic h t u n te rs teh en d en B e tr iebe im O berbergam tsbezirk B reslau 1944, B olesław iec 1944.

B o h l e n : H andbuch fü r den ob er sch lesichen In d u s tr ieb e z irk , B ytom 1942.

B r o ż e k A., Z p ro b lem a tyk i ka p ita łu górnośląskiego w g órn ictw ie Z a ­głębia D ąbrow skiego, Z eszy ty N aukow e W yższej Szkoły E konom icznej w K atow icach n r 4, K atow ice 1958.

D ąbrow a G órnicza. Z arys ro zw o ju m iasta , K atow ice 1976.F e s t e n b e r g - P a c k i s c h H., D ie E n tw ick lu n g des n iedersch lesischen

S te inkoh lenbergbaues , W ałbrzych 1892.J a r o s J., H istoria górn ic tw a w ęglow ego w Z ag łęb iu G ó rnoślą skim

do 1914 roku , W rocław —W arszaw a—K rak ó w 1965.J a r o s J ., H istoria górn ic tw a w ęglow ego w Z ag łęb iu G órnośląskim

w la tach 1914— 1945, K atow ice—K rak ó w 1969.J a r o s J ., K oncen trac ja górnośląskiego p rze m ys łu górn iczo -hu tn iczego

w okresie k a p ita lizm u na p rzyk ła d zie ko n cern u B a lles trem a , „Z eszy ty G liw ick ie” n r 6 (Í968).

K a n t o r - M i r s k i M., S zk ic e z d z ie jów Zagłębia D ąbrow skiego i oko­licy , t. I—II, Sosnow iec 1931—1932.

Ł a b ę c k i H., G órnictw o w Polsce, t. I, W arszaw a 1841.M onografia W ęglow ego Zagłębia K rakow sk iego , cz. IV, K rak ó w 1910.

Zjednoczone H u ty K ró lew sk a i L a u ra (V erein ig te K ön igs- und L a u ra h ü tte ) w B erlin ie — spó łka a k cy jn a zo rgan izow ana w 1871 r. p rzez h rab iego H ugona H enckel von D onnersm arcka , do k tó re j na leża ły kop a ln ie w ęg la H ra b in a L au ra , -»S iem ianow ice, —>Dębieńsko, h u ty żelaza K ró lew sk a (obecnie K ościusz­ko) i L a u ra (obecnie Jedność) oraz inne zak ład y przem ysłow e. W 1926 r. spó łka ta u tw o rzy ła spółkę filia ln ą w K atow icach pod nazw ą: G órno ­śląsk ie Z jednoczone H u ty K ró lew ­ska i L au ra , S pó łka A kcy jna G ó r­n iczo -H u tn icza z k a p ita łem w yso ­kości 50 m in zł. P rzedsięb io rstw o to prze ję ło zak ład y m acierzystego kon­cernu , z n a jd u ją c e ' się na te re n ie Polski. Od 1929 r. tw orzy ło tzw . w spó lno tę in te resów z K atow icką Spó łką A kcy jną d la G ó rn ic tw a i H u tn ic tw a , z k tó rą m iało w spó l­nego głów nego ak c jo n ariu sza F ry ­d e ry k a F lick a (-»W spólnota In te re ­sów G órniczo-H utniczych).

158

P f l u g , C hronik der S tadt' W a ld en b u rg in Sch lesien , W ałbrzych 1908..P o l a c z e k S., P ow ia t chrzanow sk i, K rak ó w 1914.P o p k i e w i c z J ., R y s z k a F., P rzem y śl c ię żk i G órnego S lą skc

w gospodarce P o lsk i m ię d zy w o je n n e j (1922—1939), O pole 1959.P rzew o d n ik po Z ag łęb iu D ąbrow skim , Sosnow iec 1939.Sch lesien — B odenschä tze u n d In d u str ie , W rocław 1936.S c h m i d t R., Die E n tw ic k lu n g der ob er sch lesischen G rossindustrie '

u n d ih rer B esitzve rh ä ltn isse v o n 1700—1942, K atow ice 1942.S c h u l z - B r i e s e n M., D er preussiche S ta a tsbergbau im W andel der

Z eiten , t. I—II, B erlin 1933—1934. y. Sosnow iec. Z arys ro zw o ju m iasta , W arszaw a—K rak ó w 1977.

Spraw ozdan ie ą dzia ła lności po lskiego p rzem ys łu w ęg low ego za ro k 1945,. K atow ice 1946.

S r o k o w s k i K. , H o f m a n J... P rzem y sł w ęg lo w y w K ró les tw ie Polskim , „P rzeg ląd G órn iczo-H utn iczy” 1910.

V o l t z H., Die B e rg w erks- u n d H ü tte n v erw a ltu n g en des o b ersch les i- schen In d u s tr ie -B e zirk s , K atow ice 1892.

W e s t p h a 1 J., Jahrbuch jü r den O berbergam tsbezirk B reslau , K a to ­w ice—W rocław —B erlin 1913.

Z iem ia chrzanow ska i Jaw orzno, K rak ó w 1969.Z i ó ł k o w s k i J ., Sosnow iec, K atow ice 1960.

\

Zjednoczenia rejonow e p rzem ysłu w ęgla kam iennego

B ytom skie ZPW w B ytom iu, u - tw orzone 20 I I I 1945 r. objęło k o p a l­n ie : R adzionków , A n da luzja , C ho­rzów (H rab in a L au ra ), Ł ag iew nik i, R ozb ark (H einitz), C en tru m (póź­n ie jsza D ym itrow ) i B ytom . Od 1 I V 1957 r. przyłączono do niego k opa ln ie i inne p rzedsięb io rstw a n a leżące uprzedn io do -»R udzkiego ZPW , n a to m ia st 1 1 1968 r. kopaln ią C horzów p rze ję ło K a tow ick ie ZPW . O d 1 1 1976 r. B y tom skie ZPW p rz e ­ję ło też kopaln ie Ś ląsk i M iecho- w ice, a kopaln ie J u lia n i A n d a lu z ja w łączono do D ąbrow skiego ZPW . W 1981 r. do B ytom skiego Z PW n a le ­żały kopaln ie : W aw el, P okó j, N ow y W irek , fta lem b a , B obrek, D ym itrow , R ozbark , Szom bierk i, P o w stańców Ś ląskich , Ś ląsk i M iechow ice. Od i X 1982 r. kop a ln ie te w eszły w sk ład Z rzeszen ia K opalń W ęgla K a­m iennego w B ytom iu.

C horzow skie ZPW w C horzow ie, u tw orzone 3 I I I 1945 r. objęło k o p a l­n ie : P rezyden t, B arbara-W yzw ole - nie, M ichał, S iem ianow ice oraz (od 20 I I I 1945 r.) Po lska, Ś ląsk i M aty l­da. Zostało z likw idow ane 1 IV 1957 r., a na leżące do n iego kopaln ie w esz ły w sk ład^-K atow ick iego ZPW .

D ąbrow sk ie ZPW w Sosnow cu, u tw orzone 3 I I I 1945 r. objęło ko ­p a ln ie : Jow isz, G rodziec, P aryż , S a ­tu rn , Czeladź, M ilowice, R enard , K azim ierz-Ju iiu sz , K lim on tów -M or- tim er, N iw ka-M odrze jów i F lo ra. Od 1 1 1976 r. p rze ję ło też kopaln ie

Siem ianow ice, A n d a lu z ja i Ju lia n . V/ 1981 r. na leża ły do niego k o p a l­nie: Ju lian , A n da luzja , Jow isz, G ro ­dziec, G en era ł Z aw adzki, S iem iano ­wice, C zerw ona G w ard ia , Sosno­w iec, C zerw one Zagłębie, K azi- m ie rz -Ju liu sz i N iw ka-M odrzejów , k tó re od 1 X 1982 r .w eszły w sk ład Z rzeszen ia K opa lń W ęgla K a m ien ­nego w Sosnow cu.

D olnośląskie ZPW w W ałbrzychu , u tw orzone 1 V II 1945 r . objęło ko ­pa ln ie : W ałbrzych (B olesław C hrob­ry), V ictoria, J u lia (B iały K am ień), M elchior (Mieszko), N ow a R uda, R udolf (P rzygórze) i J a n B ap ty sta (Jan). O kóln ik C en tra lnego Z arząd u P rzem ysłu W ęglowego, tw orzący zjednoczenie, zosta ł p o dp isany 7 V III 1945 r. W 1981 r. do D olnośląskiego ZPW należa ły kopa ln ie : W ałbrzych, V icto ria , T ho rez i N ow a R uda, k tó re 1 X 1982 r. w eszły w sk ład Z rzesze­n ia K opalń W ęgla K am iennego w W ałbrzychu.

G liw ickie ZPW w G liw icach, u - tw orzone 20 I I I 1945 r. objęło k o p a l­nie: Z abrze-W schód, Z abrze-Z achód , Sośnica, M akoszowy, G liw ice, B ie l- szowice i K nurów . Z osta ło z lik w i­dow ane 1 IV 1957 r., a na leżące do niego kopaln ie i inne p rzed sięb io r­s tw a w eszły w sk ład -» Z ab rzań sk ie - go ZPW .

Jaw orznicko-M ikołowskie ZPW wM ysłow icach, u tw orzone 1 1 1947 r. p rze ję ło kopaln ie i inne zak ład y

160

należące up rzedn io do -»K rakow - skiego Z PW i-*-M ikołowskiego ZPW oraz k opa ln ią S ilesia z R ybnickiego ZPW . O d 1 1 1976 r. kopaln ie M Urc- k i i L enin prze ję ło K atow ick ie ZPW . W 1981 r. Jaw orzn icko -M iko- łow skie ZPW obejm ow ało kopaln ie : Jaw orzno , K om una P a ry sk a , S ie r­sza, J an in a , Brzeszcze, S ilesia, Bo­le sław Śm iały, P ias t. Z iem ow it i C zeczott (w budow ie), k tó re od 1 X 1982 r. w eszły w sk ład Zrzeszenia K opalń W ęgla K am iennego w M y­słow icach.

K atow ick ie ZPW w K atow icach, u tw orzone 3 I I I 1945 r. objęło kopal­n ie : M ysłow ice, Janów , W ujek,K leofas, K atow ice i (od 20 I I I 1945 r.) E m inencja . W 1953 r. nazw ę z jed ­noczenia zm ieniono n a S ta linog rodz- k ie ZPW , w 1956 r. przyw rócono daw n ą nazw ę. Od 1 IV 1957 r. K a to ­w ickie ZPW prze ję ło k opa ln ie i in ­ne p rzedsięb io rstw a należące u - p rzedn io do-»-Chorzowskiego ZPW , ponad to od 1 1 1968 r . kopaln ię Cho­rzów z B ytom skiego ZPW , a od 1 1 1976 r. kopaln ie M urck i i L en in z Jaw orzn icko-M ikołow sk iego ZPW . W 1981 r. obejm ow ało kopaln ie : M ysłow ice, W ieczorek, W ujek , G o tt- w ald . K atow ice, B arbara-C horzów , M urck i, L enin , P o lska i Staszic, k tó re 1 X 1982 r. w eszły w sk ład Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am ien ­nego w K atow icach.

K rakow sk ie ZPW w K rakow ie, u tw orzone 3 I I I 1945 r. objęło ko­p a ln ie : Jaw orzno , Sobieski, B rzesz­cze, A rtu r , J an in a . Zbyszek i K ry s ­ty n a oraz Szczęść Boże (z likw ido­w aną w lip cu 1945 r.), p rzy czym w sk ład kopaln i Jaw orzno w cho­dziły daw’ne kopaln ie : P iłsudsk i,K ościuszko, J a n K an ty i Leopold. Z jednoczenie z likw idow ano 1 1 1947 r., a należące do niego kopaln ie w eszły w sk ład-^-Jaw orznicko-M iko- łow skiego ZPW .

M ikołow skie ZPW w M ikołowie, u tw orzone 3 I I I 1945 r. (z początko­w ą siedzibą w K atow icach) objęło kopaln ie : B olesław Śm iały , W aleska, Boże D ary, M urcki, H a rcersk a i P ia s t. Z likw idow ano je I I 1947 r.,

a na leżące do n iego kopaln ie w eszły w sk ład -»Jaw orzn icko -M iko łow sk ie- go ZPW .

R udzkie ZPW w R udzie Ś ląsk ie j (następn ie w B ytom iu), u tw orzone 3 II I 1945 r. objęło kopaln ie : W a- len ty -W aw el, W anda-L ech , Pokój, W irek, P aw eł, K aro l, B ielszow ice (p rzekazaną 20 I I I 1945 r. do G liw ic­kiego ZPW ) oraz (od 20 I I I 1945 r.) Szom bierk i i B obrek. Z osta ło zli­kw idow ane 1 IV 1957 r., a należące do niego k opa ln ie i in n e p rzedsię ­b io rs tw a p rze ję ło -»B y tom sk ie ZPW .

R ybnickie ZPW w R ybniku , u tw o ­rzone 3 I I I 1945 r. (z początkow ą s iedzibą w K atow icach) objęło ko ­pa ln ie : R ydułtow y, A nna, Ignacy, R ym er, E m m a, D ębieńsko, Silesia, K n u ró w (przekazaną 20 I I I 1945 r. do G liw ickiego ZPW ) oraz (od 20 III 1945 r.) C hw ałow ice i Jankow ice . Od 1 1 1947 r. kopaln ię S ilesia p rz e ­ję ło Jaw orzn icko -M iko łow sk ie ZPW, a I I 1976 r. kopaln ię D ębieńskc w łączono do Z abrzańsk iego ZPW, na to m ia st R ybnick ie ZPW o trzym ało w iele nowo zbudow anych kopalń , a jego siedzibę p rzeniesiono 1 1 1978 r. do Jas trz ę b ia -Z d ro ju . W 1981 r. na leża ły do niego kopaln ie : R y d u ł­tow y, A nna, M arcel. R ym er, C hw a­łow ice, Jankow ice , P ierw szego M aja, Jas trzęb ie , M oszczenica, M an ifest L ipcow y, B orynia, T rzydziesto lecia PRL, Z w iązku M łodzieży Po lsk ie j oraz S uszec-K aczyce-P aw łow ice (w budow ie), k tó re 1 X 1982 r. wzeszły w sk ład Z rzeszen ia K opalń W ęgla K am iennego w Ja s trz ę b iu Z dro ju .

S ta lin o jro d zk ie ZPW zob. K a to ­w ickie ZPW

Sw iętochlow ickie ZPW w Ś w ię to ­chłow icach, u tw orzone 3 I I I 1945 r. objęło kopaln ie : Polska, Ś ląsk,C hw ałow ice (D onnersm arck), J a n k o ­w ice. R adzionków . C horzów i Ł a ­giew niki. Od 20 I I I 1945 r. przesta ło is tn ieć (zam iast niego pow stało B y­tom skie ZPW w B ytom iu), a n a leżą ­ce do niego kopaln ie p rze ję ły z jed ­noczenia: B ytom skie, K atow ick ie i R ybnickie.

11 S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń ... 1.61

Zabrzańskie (Z abrskie) ZPW w Z abrzu , u tw orzone 20 I I I 1945 r . ob­ję ło kopa ln ie : M iechow ice, R o k itn i- ca, M ikulczyce, Jad w ig a , L u d w ik i C oncordia. Od 1 IV 1957 r. p rzy ­łączono do niego kop a ln ie i inne p rzed sięb io rstw a na leżące uprzedn io do G liw ickiego ZPW , a od 1 1 1976 r.

rów nież kopaln ię D ębieńsko z R y b ­nickiego ZPW . W 1981 r. do Z ab ­rzańsk iego ZPW na leża ły kopaln ie : D ębieńsko, P stro w sk i, Z abrze, Soś­nica, M akoszowy, G liw ice, K nurów , Szczygłowice i B u d ry k (w budow ie), k tó re 1 X 1982 r . w eszły w sk ład Z rzeszen ia K opa lń W ęgla K a m ien ­nego w Z abrzu .

Literatura i źródła

J a r o s J ., S ło w n ik h is to ryczn y kopa lń w ęg la na z iem iach po lskich , K atow ice 1972.

C en tra ln y Z arząd P rzem y słu W ęglowego (CZPW ): Z arządzen ia i okó l­n ik i z la t 1945—1949.

M in isterstw o G órn ic tw a i E n erg e ty k i: Z a rządzen ia i okó ln ik i z la t 1949— 1982.

U chw ała n r 164/82 R ady M in istrów z 2 V III 1982 r. (u tw orzen ie zrzeszeń p rzem ysłu w ęg la kam iennego).

K opaln ie w ęgla b runatnego

B ilansow e zasoby w ęgla b ru n a tn eg o w Polsce w ynoszą około 20 m ld t. J e s t to przew ażn ie w ęg iel trzeciorzędow y, w y stęp u ją cy na N iżu Polskim . N a jw ażn ie jsze złoża z n a jd u ją się w re jo n ach A dam ow a, B ełchatow a, Cy­b ink i, G ubina , K onina, K rzyw ina , Legnicy, L ubstow a, Rogoźna, Ścinaw y, T uroszow a i T rzciank i. W ęgle m ezozoiczne w y stęp u ją w n iew ie lk ich iloś­ciach koło Z aw ie rc ia (tzw. Z ag łęb ie B lanow ickie), na północnych s tokach G ór Św ię tok rzysk ich i na P od k arp ac iu .

Do I I w o jn y św iatow ej k opa ln ie w ęgla b ru n a tn e g o (oprócz kopaln i T urów ) by ły d robnym i zak ład am i p row adzącym i ek sp lo a tac ję n a loka lne potrzeby. Od 1945 r. kop a ln ie te (z w y ją tk ie m drobnych zak ładów w re jo ­n ie P o ręby i G rudne j D olnej) na leża ły do Z jednoczen ia P rzem ysłu W ęgla B runatnego . Z jednoczen ie to zostało u tw orzone 1 IX 1945 r. i m iało s ie ­dzibę w Ż arach koło Ż agan ia ; od 1950 r. d y rek c ja Z jednoczenia m ieściła s ię w e W rocław iu . Od 1 IX 1982 r. m ie jsce Z jednoczen ia zajęło Zrzeszenie P rzed sięb io rstw P rzem ysłu W ęgla B runatnego w e W rocław iu . K opaln ia T u ró w do w rześn ia 1946 r. pod lega ła radz ieck ie j ad m in is tra c ji w ojskow ej, n astęp n ie została p rz e ję ta przez po lsk ie w ładze. K opaln ia Słone do 1948 r. na leża ła do Z jednoczen ia E nergetycznego O kręgu P oznańskiego. N a jw ięk ­sze kopaln ie (A dam ów , K onin, T urów , B ełchatów ) są ek sp loa tow ane m e­todą odk ryw kow ą ze w zględu n a dużą m iąższość w y b ie ran y ch pok ładów (p rzek racza jącą n iek iedy 50 m) przy nad k ład zie g rubości od k ilkudziesięciu do s tu k ilkudziesięc iu m. P rzy kopaln iach is tn ie ją zw ykle zak łady p rz e ­m ysłow e zużyw ające w ydobyty w ęgiel, p rzede w szystk im elek trow n ie .

Z estaw ien ie kopalń

A dam w R ososznicy (Ziębice), nad . 21/31 V III 1847 r., ek sp lo a to w a­n a do 1859 r. N ależa ła do w łaśc i­cieli m a ją tk u R ososznica. P ro d u k c ja w 1858 r. około 640 t.

A dam ów w T u rk u — kopaln ia odk ryw kow a, zbudow ana w la ta ch

1959—1964, p rze ję ta do ek sp lo a tac ji 1 X 1964 r. W łączono do n ie j ró w ­nież o d k ryw ki B ogdałów w B rudze­w ie (u ruchom ioną w 1977 r.) i W ła­dysław ów w e W ładysław ow ie (u ru ­chom ioną w 1978 i\). P ro d u k c ja w 1975 r. 3 418 370 t, w 1979 r. 4512 tys. t.

163

A dela w N ieradzie (W łodowice), czynna od 1922 r. do s tyczn ia 1924 r. N ależa ła do W łodzim ierza M odze­lew skiego z P o ch u lan k i, k tó ry w 1923 r. zo rgan izow ał d la je j ek s­p loa tow an ia spółkę z ograniczoną odpow iedzialnością pod nazw ą N ie- ra d z k ie T ow arzystw o P rzem ysłow o- -G órnicze. P ro d u k c ja w 1923 r. (m a­ksym alna) 17 607 t.

A delheid w B ytom iu O drzańsk im , ek sp lo a to w an a w 1853 r.

A delheid zob. J e rk a

A delh e id sfu n d w D rogom ilu (By­tom O drzański), nad . 11 IV 1849 r., ek sp lo a to w an a z p rze rw am i do la t s iedem dziesią tych X IX w . N ależała do k sięc ia von C aro la th , n astęp n ie do g w arectw a. W 1921 r. p rzeszła n a w łasność spó łk i Z u ck e rfa b rik F ra u s ta d t A.G., p ó ź n ie j. n a leża ła do G w arec tw a E m m a w Z ielonej G órze. P ro d u k c ja w 1876 r. 1'6 938 t.

A dler, H an n o v er i N assau w Ł a - gów ku (Łagów), nad . w 1867 r., ek s­p loa tow ane razem w la ta c h 1867— — 1870; p ro d u k c ja w 1868 r, 3081 t; W 1873 r. w łączone do-»L agow er G ruben .

A dolf w B ęduszu (M yszków), ek s­p lo a to w an a .w la ta ch 1900—1901, na leża ła do b rac i B auerertz . W 1918 r. zosta ła w ydzierżaw iona K aro low i T uszyńsk iem u i S te fanow i M ierze­jew sk iem u raz em z k o p a ln ią—>Han- n ą w M ijaczow ie. P ro d u k c ja w 1900 r. (m aksym alna) 6166 t.

A dolph R einho ld w G ródku (Wo­łów), eksp loa tow ana w 1873 r.; p ro ­d u k c ja 480 t.

A lb e rt w C zerw onej W odzie (W ęg­lin iec), eksp lo a to w an a w la tach s iedem dziesią tych i osiem dziesiątych X IX w., na leża ła do H e rm an a P fitz - n e ra z W rocław ia. P ro d u k c ja w 1876 r. 6075 t.

A lb e rt w S taszow icach (W ińsko), nad . 2 I I 1856 r. P rzy łączono do n ie j 2 9 II 1860 r. po la górn icze R udolph C hristoph i F ried rich A ugust. E k s ­p loa tow ana z p rze rw am i do 15 V 1926 r., k iedy zosta ła ostateczriie

un ieruchom iona . N ależa ła do w ła ś ­c ic ielk i dób r ry ce rsk ich , A nny L ücke z Łapczyc koło Ż m igrodu (w la ta ch osiem dziesią tych X IX w.), a później do G w arec tw a cons. A l­b e rt. P ro d u k c ja w 1923/24 r. 4609 t.

A lek san d ra w P ile (G ostycyn), eksp loa tow ana w 1922 r. i od w rześ­n ia 1932 r. do 1X 1 1933 r. N ale­żała do St. Radom skiego'. P ro d u k c ja w 1933 r. 3320 t.

A lex an d e r w O strow ie ' (Sulęcin), eksp lo a to w an a w la ta ch 1861— 1890. P ro d u k c ja w 1868 r. 3534 t.

A lfa w R okitn ie S z lacheck im (Łazy), ek sp lo a to w an a od lu tego d® czerw ca 1935 r. N ależa ła do spółki z ogran iczoną odpow iedzialnością Z ak łady G órniczo-W ęglow e w Ł a ­zach. P ro d u k c ja 798 t.

A llesgu t w T a rn ó w k u (Polkow ice), nad . 1 V II 1857 r., ek sp lo a to w an a do 1863 r. N ależa ła do M entego, n a ­s tęp n ie do kupca M aksa B lum en- re ich a z B erlina . P ro d u k c ja ,w 1860 r. około 660 t.

A lm a zob. V ereinsg lück .

A lw ine w L ubrzy , n ad . 28 IX 1866 r., czynna do 1903 r., n a leża ła do G w arec tw a V ic to ria . A lw ine. P ro ­d u k c ja w 1902 r. około 13,6 t y s . . t. W 1920 r. w łączona do->V ere in ig te S chw iebuse r K oh len w erke.

A m n assen F leck w G ubinie , eks­p lo a to w an a w la ta ch 1874—1927.ra ­zem z k o p a ln ią -^G u b en u n d F e lle r, .potem un ieruchom iona . O bie k o p a l­n ie na leża ły do G w arec tw a G ubeń un d F e lle r. P ro d u k c ja w 1926 r. 70 tys. t.,

A m alie, A m alie W ilhe lm ine zob. V ere in ig te A m alie W ilhelm ine.

A n n a w R ok itn ie Szlacheckim (Łazy), ek sp loa tow ana w la ta ch1896—1900, n a leża ła do L andau ' i E igera, a n astęp n ie do ich spadko­bierców . P ro d u k c ja w 1899 r. (iha- k sym alna) 574 t.

A nna w D ąbkach (Dąbie), is tn ia ła W 1854 r. •' ' ' 1 • > - ,:i-' '•

164

A nna A ugustę w Ł ażanach (Ża­rów ), ek sp lo a to w an a w 1873 r.; p ro ­d u k c ja 6 t.

A nton ie w C ielm ow ie (Tuplice), ek sp loa tow ana od początków X X w. (czynna w 1901 r.) do 1913 r. N ale­żała do spółki K rieb e l e t Co„ w C ielm ow ie. P ro d u k c ja w 1912 r. 44 014 t.

A nton ie w S k ib icach (Nowogród B obrzański), nad . 5 IX 1857 r., po­w iększona 30 I I I 1867 r., ek sp loa to ­w an a w la ta ch sześćdziesiątych i s iedem dziesią tych X IX w . N ależa ła do w łaśc ic ie la dóbr ry ce rsk ich Jo rd a n a , a n astę p n ie do jego spad ­kobierców . P ro d u k c ja w 1860 r. około 1956 t.

A r th u r w Trzem esznie , nad . 23 III 1868 r., e k sp loa tow ana w la ta ch 1910—1913; n a leża ła do spółki P o m - m ersche A nsied lungsgese llschaft, a n a stęp n ie do do k to ra A lfred a B er- line ra . W 1923 r. w łączona do ko ­p a ln i—>Sclierm eisel.

A u gusta zob. T eresa w K un icachŻ arsk ich

A ugusteg liick w K lęp in ie (Nowo­gród B obrzański), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1899— 1904 (?). N ależa ła do gw arectw a, k tó rego udziałow cy zm ie­n ia li się (około 1903 r. g łów nym udziałow cem b y ł fa b ry k a n t A. F le i- scher. w 1904 r. k o p a ln ia należa ła do G w arec tw a Cons. N au m b u rg e r G ruben). P ro d u k c ja w 1902 r. około 7800 t.

A ugustu s zob. M artin

B ab ina w Ł ęknicy , zał. w 1922 r. N ależała do spó łk i B ab ina B ra u n - k o h le n v e rw ertu n g G .m .b.H w M u- skau (k tó rej udz iałow cam i byli B rau n k o h len -u n d B rik e ttin d u s tr ie A.G. w' B erlin ie i h ra b ia vo n A r- nim ). K opaln ia zosta ła p rze ję ta 1 IX1945 r. przez C en tra ln y Z arząd P rz e ­m ysłu W ęglowego i u ruchom iona w1946 r.; w ty m sam ym ro k u p rzy ­łączono do n ie j kopaln ie -> W ik to r i P ustkow ie . O d 1 1 1953 r. połączona z k o p a ln iam i—>H enryk i-s-M aria w jedno p rzedsięb io rstw o pod nazw ą —P rzy jaźń N arodów . P ro d u k c ja w 1937 r. 225 500 t.

Barbara w M iłkow ie (Bodzechów), ek sp loa tow ana w la ta c h 1940—1944. W łaścic ielam i ko p a ln i byli inżyn ie­row ie S tan is ław K no the i Józef P rzedpełsk i. P ro d u k c ja w 1943 r. (.m aksym alna) 3199 t.

Barbara w U danin ie , eksp loa to ­w an a w la ta ch dw udziestych X X w. (p ie rw o tna nazw a L adysm ith ). N a le ­żała do spó łk i Ilse B ergbau A.G. i h rab ió w von D onn ersm arck z B yto­m ia. P ro d u k c ja w 1922/23 r. 10 706 t.

Barbarossa w G ubinie , eksp loa to ­w an a od 1867 r. do la t s iedem dzie­sią tych X IX w.; p ro d u k c ja w 1868 ro k u 61661. W 1880 r. w łączona do kop a ln i—>G otteshilfe.

B erggeist w S ta ro p o lu (Lubrza), eksp lo a to w an a W 1901 r. P ro d u k c ja około 170 tys. t roczn ie '(8 t'y s. h l dziennie).

B ełchatów w Rogow cu (K lesz­czów) — k opa ln ia w budow ie od 1975 r. P ro jek to w a n a zdolność p ro ­d u k cy jn a 40 m in t rocznie, w ydo­bycie w 1982 r. 2307 ty s. t.

Bergm eister Förster w N ieszko- wdcach (Wołów), nad . 4 V I I I 1921 r., ek sp loa tow ana do 17 I I I 1927 r. N a­leżała początkow o do kupca L u d w i­ka T isch le ra z Jaw o ra , w 1925 r. zosta ła sp rzed an a z licy tacji.

Bestaendig w K olnie (M iędzy­chód), eksp lo a to w an a w la ta ch 1853— — 1854 i 1872—1877. P ro d u k c ja w 1875 r. 1848 t.

B eust w Jęd rzy chow ie (Z ielona Góra), e ksp loa tow ana w la ta ch 1849—1861. N ależa ła do R. T re u tle ra . P ro d u k c ja w 1856 r. 19 ty s. t.

Blanowice w B lanowicach. (Za­w iercie), w la ta ch 1796—1807 p rze ­p row adzał tam p oszuk iw an ia g ó rn i­cze baron D rakę. K opaln ia is tn ia ła około 1818 r.

Bogdałów w B ogdałow ie (B ru ­dzewo — odk ry w k a zbudow ana w la ta ch 1975—1980, od 1977 r . na leży do kopaln i-^A dam ów .

B ach zob. C ybinka

165

B ogusław (B ogeslaw ) w Pyrzycach , nad . 28 IV 18G3 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1863— 1865. P ro d u k c ja w 1864 r. 321 t.

Bold w C hełm nie, ek sp loa tow ana w la ta ch 1873—1876. P ro d u k c ja w 1875 r. 2426 t.

B orussia w O śnie L ubusk im , u tw o ­rzona w 1875 r. przez po łączen ie 16 pól górniczych n ad an y ch w la ta ch 1855—1873. N ależa ła do G w arec tw a Borussia, a n astęp n ie do G w arec tw a O skarssegen (utw orzonego p rzez po­łączen ie g w arec tw B orussia i O skar). Z likw idow ana 3 1 X I I 1931 r. P ro ­d u k c ja w 1913/14 r. 40 918 t, w 1923/ /24 r. 6907 1.

B rau n es G old w O sieku Ł użyckim (Zgorzelec), e k sp lo a to w an a od 1862 r. do la t s iedem dziesią tych X IX w. N ależa ła do A b rah am a Schol- za. P ro d u k c ja w 1867 r. 44011.

B riesn itz w B rzeźnicy , eksp loa to ­w an a w la ta ch 1842—1843.

B ron is ław w Ł azach, eksp loa to ­w a n a od 1930 r. do październ ika 1931 r. N ależa ła do Ł azow skich Z a­k ładów C eram icznych Sp. Akc. P ro ­d u k c ja w 1931 r. 608 t.

Buko w G ostycynie, ek sp loa tow a­n a w 1893 r., na leża ła do b ra c i B u- k o fzer z B erlina . P ro d u k c ja 978 t.

C am pagna zob. C om pagnaC arl w B uchałow ie (Św idnica),

u tw orzona 2 1 X I 1846 r. p rzez po łą­czenie pól górniczych C arl A dolph (nad. 16/28 X II 1842 r.) i C arl O tto (nad. 20 V/11 X II 1843 r.), pow iększo­n a 14 X I 1866 r., ek sp lo a to w an a w la ta ch 1906—1910. N ależa ła do G w a­re c tw a C onso lid ierte E in tra c h t w Z ielonej G órze. P ro d u k c ja w 1908 r. (m aksym alna) 22 365 t.

C arl w T rzep ie lin k u (Krzeszyce), u tw orzona 1 V III 1864 r . p rzez po­łączenie k ilk u pól górniczych, ek ­sp loatow ana do 1938 r. lub dłużej. N ależała do R. B orkenste ina , n a s tę p ­nie do M ärk ische B ra u n k o h len w er­k e T rep lin G .m .b.H. P ro d u k c ja w 1934 r. 22 623 t, w 1937 r. 81191.

Carl Ferdinand w G ronow ie (Dą­bie), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1862— — 1887. P ro d u k c ja w 1868 r. 64201.

Carl Friedrich w G ronow ie (D ą­bie), is tn ia ła w 1852 r.

Caroline w S tudzieńcu (K ożu­chów), nad . 19 V II 1864 r., ek sp lo a ­to w an a w la ta ch siedem dziesią tych X IX w . N ależa ła do g w arec tw a . P ro ­d u k c ja w 1876 r. około 2800 1.

Carolinenshoffnung w G rodzisz­czu (Świebodzin), w 1868 r. k o p a l­n ia w budow ie.

Carlsglück w S m ogórach (Ośno), u tw orzona 3 V III 1865 r. p rzez po­łączen ie 4 pól górniczych, eksp loa­tow ana w la ta ch sześćdziesiątych X IX w., w 1904 r. w łączona do ko- palni-^-Oskar. N ależa ła do R udolfa B ohtza. P ro d u k c ja w 1868 r. 1851 t.

Charlotte zob. G liick

Chom entów w C hom entow ie (Sob­ków), eksp lo a to w an a w la ta ch 1940— — 1944. P ro d u k c ja w 1944 r. (m ak­sym alna) 926 t.

Christiane Sophie w R usku (S trze ­gom), nad . 25 III/9 IV 1845 r., eksp lo­a to w an a do 1848 r. P ro d u k c ja w 1845 r. 307 t.

Cięgowice zob. K am ilaC lem ence w L u b in ie (Lubiszyn),

po w sta ła w 1865 r. z połączenia 3 k o p a lń i pól górniczych, nad . 1853— —1860, eksp loa tow ana w la ta ch 1865—1926 (z p rzerw am i). N ależała do m iejscow ych w łaśc ic ie li ziem ­skich. P ro d u k c ja w 1868 r. 18441, w X X w. ty lko na loka lne po trzeby (300— 1500 t rocznie).

Campagna (C am pagna) w K u n i­cach Ż arsk ich (Żary), nad . 19 I I I 1866 r., ek sp loa tow ana do około 1880 r. (od 1874 r. pod nazw ą M einertsche W erke). P ro d u k c ja w 1866 r. 364 t.

Conradi w W itoszynie (W ym iarki), u tw orzona 10 1/18 V 1877 r. p rzez po­łączenie 7 pól górniczych. N ależała do G w arec tw a C onradi. Początkow o eksp loa tow ana jak o o dk ryw ka , w 1907 r. rozpoczęto ek sp lo a tac ję g łę­

166

b inow ą. W 1909 r. w ydzierżaw iono część kopaln i (C onrad i-P ach tfe ld ) w łaścic ie low i cegieln i O ttonow i W al­te row i, w 1913 r . — dalsze części kupcow i Jan o w i S chm id tow i. D z ier­żaw ioną część k o p a ln i ek sp lo a to w a ­no do 1944 r., podczas gdy ek sp lo a ­ta c ję re sz ty po la górniczego p rz e r­w ano w k ró tce po 1913 r . Po 1945 r. k o p a ln ia na leża ła do m iejscow ych Z ak ład ó w G órniczo-C eram icznych. P ro d u k c ja w 1937 r. 54331.

C o n sta n tia w K un icach Ż arsk ich (Ż ary), nad . 27 X I 1865 r., ek sp lo a ­to w a n a w la ta c h 1866— 1890. P ro ­d u k c ja w 1863 r. 3 tys. t.

Curfc w O rsku (R udna), n ad . 7 V II 1855 r. na m ie jscu is tn ie jące j od 1844 r. kopaln i, na leżącej do gospo­d a rza w ie jsk iego V ogta. E k sp lo a to ­w a n a z p rze rw am i do 1875 r., n a ­s tęp n ie w łączona do k o pa ln i-»M ela- n ie w C hobieni. P ro d u k c ja w 1860 r. około 1100 t.

Cybinka w C ybince, nad . 2 5 IV 1864 r. pod nazw ą B ach, w 1921 r. połączona z 67 innym i po lam i g ó r­n iczym i, n a leża ła do G w arec tw a B ach. W la ta ch m iędzyw ojennych is tn ia ły w C ybince rów n ież k o p a l­n ie M agdalena I - I I i G otth ilf , n a le ­żące do tego sam ego G w arec tw a . Po 1945 r. ek sp lo a tac ji n ie w znowiono. P ro d u k c ja w 1937 r. 221 7901.

D aniel w B ierne j (Sulików ), e k ­sp loatow ana w 1864 r., n a leża ła do gw arectw a'. P ro d u k c ja 200 t.

D lugoszyn w D ługoszynie (Sulę­cin), is tn ia ła od d ru g ie j połow y X IX w . (nad. 18 1 1862 r.) pod nazw ą E d u ard . W 1889 r. zosta ła w łączona do V ere in ig te Z ielenz iger K oh len ­w e rk e w Sulęcin ie . Zniszczona w czasie d z ia łań w o jennych n ie w zno­w iła eksp lo a ta c ji po 1945 r., a pole je j przyłączono do ko p a ln i—>Smogó- ry . P ro d u k c ja w 1868 r. 78561, w 1937 r. 32 ty s. t. O d I X 1957 r. u r u ­chom iona jako część ko p a ln i Sm o- gó ry -S ien iaw a .

D obrzyń nad W isłą — w la tach 1803—1-804 w ładze p ru sk ie p rzep ro ­w ad za ły tu poszuk iw an ia górnicze,

w ydobyw ając około 140 t w ęg la; w la ta ch 1818 i 1836— 1838 b y ła w D o­b rzy n iu czynna p ań stw o w a k o p a l­n ia , d o sta rcza jąca w ęg la d la w a rz e l­n i soli w C iechocinku. E k sp lo a tac ję p rze rw an o jak o n ieop łaca lną . P ro ­d u k c ja w 1836 r. około 1600 t (100 tys. pudów ).

Dołęga w D ołędze (O borniki), u tw orzona 20 I I I 1860 r. przez po ­łączen ie pól górniczych A lb e rt F r ie d ­rich i K obicke (nad. 27 X I 1858 r.), ek sp lo a to w an a W la ta ch 1859 (Ko­bicke) — 1864. P ro d u k c ja w 1860 r. około 1200 t.

Drenziger K ohlenwerke w D rzeń - sk u M ałym (G ubin), ek sp loa tow ana w la ta ch 1891—1892, n a leża ła do u tw orzonej w ty m celu spółki.

Eduard zob. D ługoszyn

E iluard I I w Ł ęknicy , u ruch o m io ­n a w 1928 r., czynna do 1938 r. (lub dłużej). N ależa ła do fa b ry k a n ta R yszarda K ohlera . P ro d u k c ja w 1937 r. 3922 t.

Eduard W ilhelm w Bodzowie (By­tom O drzański), nad . 22/27 V I I 1846 r., ek sp lo a to w an a w ’ la ta c h 1847— — 1862. N ależa ła do h rab iego H a u g - w itza , n astęp n ie do spó łk i Z u ck er­fa b r ik F ra u s ta d t A.G., później do G w arec tw a E m m a w Z ielonej G ó­rze. P ro d u k c ja w 1859 r. około 16,6 tys. t.

E leonore w R adow icach (T rzebie­chów), eksp lo a to w an a w la ta ch 1867— 1875, p ro d u k c ja w 1867 r . 2829 t.

E lisabe th w K rzyd łow icach (G rę­bocice), czynna w la ta ch p ięćdzie­s ią tych X IX w., un ieruchom iona 14 II I 1854 r. N ależa ła do h rab iego Schm ettow a, n astę p n ie do F a c h e - ' sehe G ew erkschaft. P ro d u k c ja w 1853 r. około 2700 t.

E lisabe th w S ien iaw ie L ubusk ie j (Łagów), czyna od k w ie tn ia 1853 r. z p rzerw am i. N ależa ła do obsza rn i­ka von B ockelberga, w 1918 r. n a ­b y ta p rzez A n h a ltisch e K o h len w er- ke. P ro d u k c ja w 1854 r. 3440 t.

167

E lisabe th w S iekierczynie, eksp lo ­a to w an a w la ta ch 1840—1880, póź­n ie j p róby w znow ien ia eksp loa tac ji podejm ow ano w la ta ch 1909— 1910. N ajeża ła do w łaścic ie la m a ją tk u B irn b au m a z Z aręby , później do kupca E m ila G eisle ra z L uban ia . W począ tkach X X w. n a leża ła do G eibsdo rfer B rau n k o h len w erk e G .m .b.H., w 1911 r. sp rzed an a z licy tac ji. P ro d u k cja w 1860 r. około 4 ty.;, t, w 1875 r. 1500 1.

E lka w Z aw ierc iu , ek sp loa tow ana w la tach 1908—1919, n a leża ła do K. M odzelew skiego. P ro d u k c ja w 1913 r. 24 9361, w 1919 r. (m aksy­m alna) 30 592 t.

E ?sa-M argare the w Jag łow icach (Tuplice), eksp loa tow ana w la ta ch 1927—1934. n a leża ła do b rac i J e sc h - ke z T uplic. P ro d u k c ja w 1931 r. (m aksym alna?) 48 696 t.

E lsę w B iskupow ie (G łuchołazy), n a leża ła do f irm y C. K ulm iz G.m.b.H., od k tó re j p raw o eksp loa­ta c ji w ydzierżaw ił R udolf K u b u - schok z B ytom ia. B udow ę kopaln i rozpoczęto w 1921 r. i p rzerw ano .

E lw ag I zob.- K onin

E m ilie w D ługoszynie (Sulęcin), is tn ia ła w la ta ch 1864— 1870. P ro ­d u k c ja w 1864 r. 4333 t.

E m ilie w D olsku (M iastko), e k ­sp loatow ana w la ta ch 1867— 1868. P ro d u k c ja w 1867 r. 2751.

Em ilie w S ierakow ie W ielkopol­skim , e ksp loa tow ana w la ta ch 1888—1895. P ro d u k c ja w 1888 r. 3498 t.

E m ilie w W ichow ie (Brzeźnica), nad . 9 I X 1862 r., ek sp lo a to w an a do 1865 r. N ależała do in sp ek to ra g ó r­niczego N oggera tha , a później do ro ­dziny Jo rd an ó w . P ro d u k c ja w 1865 r. 2742 t.

Em ilie A ugustę w S tróży (Wołów), ek sp loa tow ana w la ta c h 1845—1855, należa ła do b an k ie ra P rau sn itz e ra z Legnicy. P ro d u k c ja w 1855 r. około 1800 t.

Em iliensgliick zob. S ien iaw a

Em m y w K un icach Ż arsk ich (Ża­ry), is tn ia ła około 1901 r., n a leża ła do k upca K aro la H oppe z Żar.

E rd m an n w T rzeb ie lu , eksp loa­to w an a w la ta ch 1906— 1913. N a le ­żała do sędziego F e lik sa E rd m an n a z B erlina , a n astęp n ie do spółki B rau n k o h len w erk E rd m an n G .m .b.H. w B erlin ie . P ro d u k c ja w 1912 r. 88 397 t.

E rdm annssegen w R aszyn ie (L ub­sko). e ksp loa tow ana w la ta ch 1863— —1866; p ro d u k c ja w 1864 r. 6142 t.

E rd m an n s T ro st w R aszynie (L ub­sko). ek sp loa tow ana w la ta ch 1865— — 1890; p ro d u k c ja w 1868 r. -7380 t.

E rn st H erm an n w W itanow icacn (Gaw orzyce), nad . 28 IX 1855 r. P rz y ­łączono do n ie j 22 I I 1857 r. k o p a l­nię-¡-O tto D ionysius i pole górnicze M icheline (nad. 4 VI 1856 r.). E k ­sp lo a to w an a do 1861 r., na leża ła do gw arectw a. P ro d u k c ja w 1857 r. około 4 tys. t.

E ugen ia w P aw łoszew ie (Wołów), nad . 2 7 II 1857 r., ek sp loa tow ana z d ług im i p rze rw am i, m .in. w 1933 r. N ależa ła do w łaśc ic ie li m a ją tk u P a- w łoszew o. P ro d u k c ja w 1933 r. 808 t.

Em m a zob. M aria

F an n y s G lück w T rzem esznie L u ­b usk im (Sulęcin), nad . 28 IV 1846 r., eksp loa tow ana z p rze rw am i od 1852 ro k u do la t trzydziestych X X w . N ależa ła do pan i von D aniel, p o ­tem G w arec tw a F annys G lück, a 1 V II 1936 r. k u p ił ją d y rek to r ko­pa ln i S. H erm ann . P ro d u k c ja w 1868 r. 1948 t, w 1935 r. 31 200 t, w 1936 r. 27 tys. t (w 1937 r. w strz y ­m ano w ydobycie i pogłębiano szyb).

F e liska w Z aw ierciu , eksp loa to ­w a n a w la ta ch 1923— 1925, n a leża ła do O rm ana, L a tosa i B aryn ia . P ro ­d u k c ja w 1924 r. 3775 t.

F e lix M arie w M irostow icach G ór­nych (Żary), e k sp lo a to w an a w 1864 r.; p ro d u k c ja 923 t.

F e ile r zob. G uben u n d F e ile r

168

Ferdinand w Zaborze, u tw orzona 10 X I 1864 r. przez połączenie k opalń i pól górniczych: G lü ck au f C arl (nad. 4 I I I 1858 r.), -» G lü ck au f F e r­d inand i-> G lückau f F ried rich . E k s­p lo a to w an a do 1908 r., a n a stęp n ie w la ta ch dw udziestych . N ależa ła do księcia zu Schönaich -C aro lath , a później do księżnej H erm iny . P ro ­du k c ja w 1900 r. 2862 t, w 1924 r. 3650 t, w 1926 r. 2800 t.

F e rd in a n d zob. K ro n p rin z W il­helm

F erd in an d sw ille w K am ien icy n ad N ysą Ł użycką (Trzebiel), ek sp loa to - v ana od 1880 r. do 1905 r. N ależała do A ugusta Ih ssen a z H anow eru . P ro d u k c ja w 1904 r. około 58 ty s . t.

F e rd in an d sw ille w K lęp in ie (No­w ogród B obrzański), nad . 23 X 1865 r.. pow iększona 16 X I 1866 r., ek s­p loa tow ana do 1889 r. N ależa ła do fa b ry k a n ta m yd ła Grossego, n a ­s tępn ie do G w arec tw a F e rd in a n d - sw ille , w reszcie do G w arec tw a E m m a w Z ielonej G órze. P ro d u k ­cja w 1889 r. 1472 t.

F est w L ubniew icach , eksp loa to ­w an a od 1869 r. do 1904 r., n a le ­żała do w łaścic ie la fa b ry k i W. S ch roedera z B erlina . P ro d u k c ja w 1903 r. około 9 tys. t.

F in is zob. G lückau f Rosco

F lo ra w O lszynie (Trzebiel), ek s­p loa tow ana w la ta ch 1847—1863.. później p rzy łączona do k o p a ln i— H ein rich w O lszynie. N ależała do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1848 r. 115 t.

F lo rian w S palonej (K unice), eks­p lo a to w an a w 1844 r.

F lo ria n n a w B achorzew ie (Dob­rzyń n a d W isłą), w 1876 r. k o p a l­n ia w budow ie; n a leża ła do W łodzi­m ierza K apigow skiego (K apichow - skiego?).

F o r tu n a w C zerńczycach (Ziębice), ek sp loa tow ana około 1880 r., n a le ­żała do L eona von N euendah l.

F o r tu n a w K rze lkow ie (Ziębice), eksp lo a to w an a w 1740 r.

Franzisca w Popow icach (W roc­ław ), nad . 30 X II 1845/13 I 1846 r . r ek sp loa tow ana do 1855 r. P ro d u k c ja w 1853 r. około 4800 t.

Freude w O lb rach tow ie (Ż ary)r ek sp loa tow ana w 1855 r.; p ro d u k c ja 337 t.

Freundschaft w S ulikow ie, ek s­p loa tow ana w la ta ch 1862— 1863, n a ­leżała do L u d w ik a M ente. P ro d u k ­c ja w 1863 r. 45 t.

Friedericke A gnes (lub F ried rich A gnes) w K w ia tkow ie (O tm uchów ), ek sp loa tow ana w la ta c h 1845—1848. P ro d u k c ja w 1848 r. około 240 t.

Friederike Christiane zob. S ta d t G riin b erg

Friedrich Agnes zob. F ried e rick e A gnes

F ried rich Anna w Zgorzelcu (przedm ieście Moys), eksp loa tow ana od 1896 r. do la t dw udziestych X X w. N ależa ła początkow o do spółki G ó rlitze r B rau n k o h len b erg w erk e G.m.b.H., od k tó re j w 1901 r. n a ­by ło ją G w arec tw o C oncordia. P ro ­du k c ja w 1900 r . 97 084 t, w 1926 r. 27 672 t.

Friedrich W ilhelm w B ienicach (N owogrodziec), eksp lo a to w an a w la ta ch 1858—1902. N ależa ła do h ra ­biego S to lberg -S to lberg , a n astę p n ie do spółki S ieg e rsd o rfe r W erke A.G. P ro d u k c ja w 1900 r. 11 356 t.

F ried rich W ilhelm w K ruszyn ie (Brzeg), nad . 8/29 1 1846 r.; na leża ła do gw arectw a. E ksp loa tow ana w la ­tach 1847— 1848; p ro d u k c ja w 1847 r. 930 t.

Friedrich W ilhelm w M irostow i­cach G órnych (Żary), ek sp loa tow a­na w 1855 r.; p ro d u k c ja 325 t.

Friedrich W ilhelm w Z ielonej G órze, ek sp loa tow ana w 1849 r., należała do R. T reu tle ra . P ro d u k c ja 1500 t.

Friedrich W ilhelm und Elisabethw Słonem (Żukow ice), eksp lo a to w a­na w la ta ch 1844—1860 (z p rz e r­wam i). P ro d u k c ja w 1860 r. 12,2 tys. t.

169

F risc h a u f w P a rz y cach (N ow ogro­dziec), nad . 20 IX 1870 r., e k sp loa to ­w an a do 1876 r. O d la t dw udzies­tych X X w. ek sp loa tow ana razem z kopalm ą-»W ilhelm szeche. N ależała do w łaśc ic ie la m a ją tk u Jó ze fa H ers- ia z O łdrzychow a, a później do inż. O tto n a L a u b era . P ro d u k c ja w 1875 r. 6933 t.

F ry d ery k zob. Z ygm un t w P o ręb ie

G a lba w Szczodrow ie (Kościan), e k sp lo a to w an a w la ta ch 1912— 1913 (budow ę szybów rozpoczęto w 1908 r). N ależa ła do H. D ziem bow skiego i spó łk i z Poznan ia .

G erm an ia zob. T eu p litze r K oh len - w e rk e

G erm ersd o rf w G ubinie , eksp loa­to w a n a w la ta c h 1868—1874; p ro ­d u k c ja w 1868 r. 60 t.

G e rtru d w Jag łow icach (Tuplice), p ró b y eksp lo a tac ji podejm ow ano w la tach 1900—1905. K opaln ia n a le ­żała do spó łk i Jo ck sd o rfe r B ergbau A.G.

G le isten w Su lęcin ie , is tn ia ła w 1852 r.

G lü ck au f w G ubinie , eksp loa to ­w an a w la ta c h 1860—1868; p ro d u k ­c ja w 1868 r. 12 160 t.

G lü ck au f w T rzeb ielu , ek sp loa to ­w an a w la ta ch 1895—1905 i w la ta ch dw udziestych X X w . N ależa ła do h rab iego von W itz leben -A ltdöbern , n astę p n ie (w la ta c h dw udziestych) do E m ila R ic h tera . P ro d u k c ja w 1902 r. około 50 tys. t, w 1922/23 r. 24 320 t.

G lü ck au f w S ad ln ie (Z ąbkow ice Śląskie), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1848—1859 i 1925— 1934. N ależa ła w połow ie X IX w . do w łaśc ic ie la m a ­ją tk u P la th n e ra , a w la ta ch 1925— — 1934 do G w arec tw a B arb ara . P ro ­d u k c ja w 1857 r. około 2,6 ty s. t, w 1930 r. 728 t.

G lü ck au f zob. L u b ańG lü ck au f C h arlo tte w C hróścin ie

(L ew in B rzeski), nad . 10/12IX 1846 r., ek sp loa tow ana z d ług im i p rz e r­

w am i (m .in. w 1877 r.). N ależa ła do C h arlo tty E h rlich z B rzegu, później do je j spadkob ierców (od 1924 r. do spółki G lü ck au f C h arlo tte B ergbau A.G .w B erlin ie). P ro d u k c ja w 1877 r. 596 t.

G lückau f F e rd in an d w Zaborze, nad . 25 V I 1858 r., ek sp loa tow ana od 185.9 r., a w 1864 r. w łączona do k o p a ln i^ F e rd in a n d w Zaborze. N a- żała do księcia zu S chönaich -C aro - ro la th . P ro d u k c ja w 1860 r. około 2400 t.

G lü ck au f F r ied r ic h w Zaborze, nad . 2 1 X II 1843/8I 1844 r., ek sp lo a ­tow ana w la ta ch 1844— 1847 i 1853— —1856, w 1864 r. w łączona do ko- p a ln i-^ F erd in an d w Zaborze. N ale­żała do k sięc ia zu S chönaich -C aro - la th . P ro d u k c ja w 1855 r. około 1400 t.

G lü ck au f H ein rich w P od legórzu (T rzebiechów ), is tn ia ła w la ta ch 1860—1880. P ro d u k c ja w 1864 i*. 2522 t.

G lückau f Ju liu s w Ł ażanach (Ża­rów), ek sp loa tow ana w la ta ch 1844— — 1872. N ależa ła do g w arec tw a . Zos­ta ła u ruchom iona na m ie jscu innej kopaln i, k tó ra up rzedn io is tn ia ła w Ł ażanach . P ro d u k c ja w 1860 r. około 4 tys. t.

G lü ck au f P a u l w P ie ru szy i N ie- szkow icach (W ołów), czynna w la ­ta c h sześćdziesiątych i s iedem dzie­s ią tych X IX w . oraz w la ta ch d w u ­dziestych X X w . N ależa ła do gw a­re c tw a (w 1924 r . do P aw ła R iege- ra). P ro d u k c ja w 1864 r . 1914 t, w 1922/23 r. 3200 t.

G lü ck au f Rosco w R osku (W ie­leń), sk ład a ła się z 18 kopalń i pól górniczych połączonych w 1906 t ., łącznej w ie lkośc i 37,2 k m 2. E k sp lo a ­tac ję rozpoczęto w 1902 r. (w ko­p a ln i Finis), p rze rw an o w 1911 r. K opaln ia na leża ła do G w arec tw a G lü ck au f Rosco w B erlin ie .

G lückau f S ey ffe rt w Ż ukow ie (Nowe M iasteczko), nad . 24 X I I 1859 r., ek sp loa tow ana w 1860 r. N ależała do rad cy kom erc ja lnego , F ry d ery k a F o rs te ra z Z ielonej G óry. P ro d u k c ja w 1860 r. około 236 t.

170

G liickstern zob. J ad w ig a w K u n i­cach Ż arsk ich

G osław ice w G osław icach (Konin) — k opa ln ia odkryw kow a, zbudow a­n a w la ta ch 1954— 1957. O d 111958 r . p rz e ję ta do ek sp lo a ta c ji i w łą ­czona do kop a ln i—>Konin. W 1961 r. przyłączono do n ie j odk ryw kę^-N ie - słusz. E k sp lo a tac ję zakończono 12 IV 1974 r.

GottesfUgung w e W ronkach , eks­p lo a to w an a w 1843 r. P ro d u k c ja około 30 t.

G o ttesgabe w K un icach Ż arsk ich (Żary), eksp lo a to w an a z p rze rw am i w la ta ch 1868— 1913; w począ tkach X X w. n a leża ła do A ugusta Quosa. P ro d u k c ja w 1912 r. 15 341 t.

G otteshilfe w G ubinie, eksp loa tó - w a n a w la ta ch 1862— 1902 (z p rz e r­w am i), n a leża ła do H ugona L eh ­m anna . P ro d u k c ja w 1866 r. 2146 t, w 1902 r. około 45 tys. t, w 1903 r. około 22 tys. t.

Gottessegen w G ubinie , eksp loa to ­w a n a w la ta ch 1863—1870; p ro d u k ­c ja w 1868 r . 4574 t.

G ottessegen w Ż arach , eksp loa to ­w an a w la ta ch 1864— 1866; p ro d u k ­c ja w 1866 r. 6973 t.

G ottfried w K am ien iu Ś ląsk im (Izbicko), nad . 4 X I 1858 r., ek sp loa­to w an a w 1859 r. N ależa ła do h ra ­biego S trachw itza . P ro d u k c ja około 27 t.

G ottgetreu w S tan icy (Sulęcin), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1860—1876; p ro d u k c ją w 1864 r . 782 t.

G otthilf zob. C ybinka

G ottm ituns w K ra jn ik u G órnym (C hojna), eksp lo a to w an a w la ta ch 1865—1868; p ro d u k c ja w 1868 r. 1515 t.

G ottm ituns w N ow ym Z agórzu (Dębie), ek sp lo a to w an a w la ta ch1865—1896; p ro d u k c ja w 1868 r. 4436 t.

G ra f B eust w L ubrzy , n a d an a I V 1843 r., ek sp loa tow ana do 1913 r.

(od 1905 r. ra zem z kop a ln ią P a u l- sho ffnung w N ow ej W iosce koło L ubrzy , nad . 6 I X 1854 r., czynną od 1864 r.). N ależa ła do g w arectw a; w początkach X X w. obie kop a ln ie na leża ły do P aw ła R othesa, a n a ­s tępn ie do spółk i B ergbaugesell­sch a ft P au lsh o ffn u n g u n d G ra f B eust m .b.H., k tó ra u ru ch o m iła w ty m re jo n ie rów n ież kopalnię^*-Re- fo rm ation . P ro d u k c ja w 1868 r. 5505 t, w 1912 r. (kopalń G ra f B eust i P au lsho ffnung) około 30 ty s . t.

G renzstcinfcld zob. S chw iebuse r K ohlenw erke

G ru d n a D olna w G ru d n ie D olnej (B rzostek) — pokład w ęgla zn a le ­ziono w 1854 r., a w 1859 r. ad w o ­k a t z T arn o w a d r K lem ens R u - tow sk i u zyska ł tam nad an ie na 2 m ia ry górnicze (9 ha). W 1871 r. irrze ją ł to pole górnicze książę S an- guszko, k tó ry u ru ch o m ił tam ko­paln ię , a w 1874 r. o trzym ał dalsze n a d an ia (łącznie n a 12 podw ójnych m ia r górniczych). W 1875 r. k o p a l­n ia zosta ła p rz e ję ta przez spółkę f ran cu sk ą , a w 1902 r. po pożarze podziem nym un ieruchom iono ją. W znow ienie eksp lo a tac ji n astąp iło w 1926 r., k o p a ln ia by ła w ty m ok resie dzie rżaw iona od księc ia W ładysław a Sanguszk i przez spółkę z ograniczoną odpow iedzialnością, k tó ra p ro w ad z iła ek sp lo a tac ję do 1936 r. W la ta ch 1931— 1936 k o p a l­n ia m ia ła nazw ę J a n H enryk . P raw dopodobn ie kon tynuow ano eks­p lo a tac ję rów n ież w la ta ch 1939— — 1944. W la ta ch 1945— 1946 is tn ia ła pod nazw ą Je rzy k (lub Jerzy). W la ta ch 1956—1957 ek sp loa tow ana p rzez P rzedsięb io rstw o P ły tk ich K o­p a lń W ęgla K am iennego , a n a s tę p ­nie jak o u padow a p rz y K opaln i W ęgla K am iennego S iersza (z likw i­dow ana w 1960 r.). P ro d u k c ja w 1874 r. 949 t, w 1931 r. 1591 t, w 1936 r. 645 t, w 1956 r. 498 t.

Grünberger Gruben zob. SłoneG ründling w M iliczu (?). ek sp loa­

to w an a w la ta c h 1875—1877. P ro ­d u k c ja wt 1876 r. 640 t.

Guben und F eiler w Ja ro m iro w i- cach (G ubin), eksp loa tow ane od po-

171

łow y X IX W. (G uben nad . 11/17 V III 1843 r., F e ile r nad . 9 1X 1855 r.), na leża ły do g w arectw a. Od począ t­ków X X w. eksp lo a to w an a razem z k opa ln ią^ -A m nassen F leck . P r o ­d u k c ja w 1868 r . (G uben u n d F e ile r) 13 873 t.

G u s ta ; us w S ierakow ie , eksp loa­to w an a w la ta ch 1864— 1903. N a le ­żała do D riesen er G ew erbebank . P ro d u k c ja w 1889 r. 4531 t.

G u staw w Z aw ierc iu , eksp loa to ­w an a w la ta ch 1900 i 1917—1933 (do 13 II 1933 r.). N ależa ła w 1900 r. do O skara P reyssa , a w la ta ch 1917— 1933 do T ow arzystw a Sosno­w ieck ich F a b ry k R u r i Żelaza Sp. Akc. P ro d u k c ja w 1900 r. 1495 t, w 1929 r. 43 082 t.

G u t G lück w K ęszycy (M iędzy­rzecz), zał. w 1857 r., połączona w 1867 r. z d rugą kopaln ią w te jże m iejscow ości, is tn ia ła do 1918 r. N a­leżała do G w arec tw a C onso lid irte G u t G lü ck -G ru b e w K ęszycy. N a­s tępn ie do 1925 r. eksp loa tow ana pod nazw ą C h arlo tte p rzez G w a­rec tw o M eseritze r K ohlenw erke. P ro d u k c ja w 1900 r. 12 460 t. w 1912 r. 20 835 t, w 1923/24 r. 15 852 t.

G u t G lück w G ubinie, eksp loa to ­w an a w la ta ch 1867— 1870; p ro d u k ­c ja w 1868 r. 2088 t.

G ute H offnung w C hm ielow icach (K om prachcice), nad . 1843 r., n a le ­żała do m iejscow ych w łaśc ic ie li ziem skich . W la tach p ięćdziesiątych X IX w . b y ła ju ż n ieczynna.

G ute H offnung w T rzebow ie (S u­lęcin) is tn ia ła od 1865 r. do la t dw udziestych X X w . (w 1924 r. n ieczynna). W 1924 r. n a leża ła do V ere in ig te N eum ärk ische K oh len ­w e rk e A.G. w Sulęcin ie. P ro d u k c ja w 1868 r. 877 t.

Hanna w M ijaczow ie (M yszków), n a leża ła do b rac i B au ere rtz , eks­p loa tow ana w 1870 r. (pod nazw ą M ijaczew ) i w la ta ch 1915—1919. Od 5 V I 1918 r. dzierżaw ili ją in ż y ­n ierow ie K aro l T uszyńsk i i S te fan M ierzejew ski. P ro d u k c ja w 1870 r. 213 t, w 1919 r. 984 t.

H ans w T rześn iow ie (Ośno L u ­buskie), u tw orzona 20 I I I 1860 r..przez połączenie 2 pól górniczych, n ad an y ch w 1859 r. E ksp loa tow ana w la ta ch 1860—1875; p ro d u k c ja w 1868 r. 2865 t.

Hedwig w Now ogrodzie B obrzań­skim , ek sp loa tow ana w la tach . 1844— 1845 i 1858. N ależa ła do k u p ­ca L eu sch n era z W ałbrzycha. P ro ­d u k c ja w 1858 r.. około 1100 t.

H edw ig zob. Jad w ig a w Kunicacru Ż arsk ich

Heinrich w O lszynie L ubańsk ie j,, ek sp loa tow ana w la ta ch 1846— 1880. N ależa ła do spółki ak cy jn e j G lü ck ­au f w L uban iu . W 1867 r. u ru ch o ­m iono p rzy n ie j p ie rw szą na Ś ląsku b ryk ie tow n ię . P ro d u k c ja w 1861 r.. 30 tys. t, w 1875 r. 75 225 t.

H ein rich A m alie w P o lsk ie j I ło ­w ej W si (K om prachcice), nad . 7 X. 1856 r., ek sp loa tow ana do 1860 r. N ależa ła do m iejscow ych w łaśc ic ie li ziem skich . W 1921 r . n ab y ł ją F r a n ­ciszek Ebelingf, w 1922 r. — G w a­rectw o O ppe lner B rau n k o h len w erk e , a w 1923 r. — spó łka Schlesische- K oh len - un d T o n - A.G. w B erlin ie. P ro d u k c ja w 1858 r. około 260 t.

H ela w C hw aliszow ie (Przewóz),, ek sp loa tow ana od 1899 r. ra zem z. kopaln ią H uss. N ależa ła do G w a­re c tw a H ela un d H uss, n astęp n ie dO' G w arec tw a Q uolsdorf. W latach- trzy d z iesty ch obie kopaln ie przeszły n a w łasność T schöpelner W erke A.G. i zosta ły p rzyłączone do kopaln i T schöpelner B raunkoh leng ruben .. P ro d u k c ja w 1900 r. 68 852 t, w 1924 r. 43 711 t.

H elena w W ierzchow icach (K roś­nice), is tn ia ła w 1848 r.

H elena w Z aw ierc iu , eksp loa to ­w a n a w la ta ch 1908— 1913 i ocŁ 1922 r. do styczn ia 1924 r. N ależała, w la ta ch 1908— 1913 do T ow arzy ­stw a Sosnow ieckich F a b ry k R u r l Żelaza Sp. Akc., w la ta ch 1922—1924r eksp loa tow ał ją J a n Z aw adzk i z: Z aw iercia . P ro d u k c ja w 1910 r..

H an n o v er zob. A dler

172

33 596 t (m aksym alna), w 1913 r. 6124 t, w 1923 r . 4018 t.

H e lena zob. R obert Segen

H elena w Ż ark ach W ielk ich (T rze- b ie l), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1901— 1905 i w la ta ch dw udziestych X X w. (do 12 V II 1925 r.). N ależała ■do h rab iego von W itz leben -A ltdö - bern , n astęp n ie do spółki S o rau er B erg b au g ese llsch a ft m .b.H . P ro d u k ­c ja w 1904 r. około 60 tys. t.

H en rie tte w K iełkow ie (P rzyłęk , •gmina Bardo), eksp lo a to w an a z p rze rw am i w la ta ch 1843—1875. N a­leżała (w 1912 r). do Jó ze fa S e ife rta z Z ąbkow ic Ś ląsk ich . P ro d u k c ja w 1875 r. 85' t.

H en ry k w G ołuchow icach (Sie­w ierz), e k sp lo a to w an a w s tyczn iu i lu ty m 1901 r., n a leża ła do H en­ry k a B ernd ta . P ro d u k c ja 1094 t.

H en ry k w K un icach Ż arsk ich <Żary), ek sp loa tow ana od 1889 r. pod nazw ą L óhser W erke, należa ła do g w a rec tw a pod tą sam ą nazw ą. E k sp lo a tac ję p rze rw ano po 1940 r., w znow iono 15 VI 1945 r., p rzy czym ko p a ln ia o trzy m ała nazw ę H en ry k o d jednego z szybów . Przyłączono do n ie j kopaln ie : -»T herese , A ugu­s ta , —»-Jadwiga i—>Ferd inand w Płonicach . O d 1 1 1953 r. kopaln ię H e n ry k w łączono do ko p a ln i-» P rzy - ja ż ń N arodów . P ro d u k c ja w 1937 r. <55 228 t.

H erm a n ia w R adzikow ie (C ybin­ka), nad . 25 V I 1866 r., w 1870 r. połączona z sąsiedn im i po lam i g ó r­niczym i, ek sp loa tow ana w la ta ch 1867—1926 (lub nieco d łużej). N ale­ż a ła do m a jo ra von H äslingen , po­te m do firm y L. M ende, od 1893 r. do f irm y R eich en w ald er B raunko- h len w erk e. n astę p n ie do d y re k to ra b a n k u O ttona J a h n a z B erlina . P ro d u k c ja w 1926 r. 63 308 t.

H erm an n zob. H erm an n O sk ar w M arianow ie

H erm an n O skar w M arianow ie (S ieraków ), p ow stała z k opalń H e r ­m ann- i O skar, połączonych w 1857 r . K opaln ie eksp loa tow ano z p rz e r­

w am i w la ta ch 1855—1882. P ro d u k ­c ja w 1876 r. 2590 t.

H ersche lw aldau w B orku (Bole­sław iec), eksp lo a to w an a w la ta ch dw udziestych X X w., n a le ża ła do spółki W erk H ersch e lw a ld au A.G. P ro d u k c ja w 1926 r. 45 695 t.

H eydl (von der H eydt) w B ąb li- n ie (O borniki), ek sp loa tow ana w la ­tach 1855— 1880 (z p rzerw am i).

H irsch fe lde zob. T u rów

H offnung w Jan k o w e j Ż agańsk iej (Iłowa), eksp lo a to w an a w la ta ch1860—1876, n a leża ła do kupca G e- re c h te ra z W rocław ia- P ro d u k c ja w 1860 r. 234 t, w 1876 r. 4002 t.

H offnung w L askach (Górzyca), nad . 5 V 1865 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1864— 1868; p ro d u k c ja w 1868 r. 4018 t. W 1869 r. w łączona do k o p a ln i—>Hum boldt.

H affnung w T rzeb ie lu , e ksp loa to ­w an a od 1911 r. do 1926 r. (lub d łu ­żej), n a leża ła do spó łk i F o rs t-T rie - be le r K oh lenw erke G .m .b.H. P ro ­du k c ja w 1925 r. 59 553 t.

H ołda w B ierna tow ie (T rzcianką), n a leża ła do g w arectw a. B udow ę k o ­pa ln i rozpoczęto w lu ty m 1910 r., p rze rw an o w 1911 r.

H om ann w L ubrzy , nad . 30 1 1855 r., pow iększona 2 8 IX 1866 r., ek s­p lo a to w an a do 1869 r., w 1920 r. w łączona do-> V erein ig te S chw iebu - ser K oh lenw erke. P ro d u k c ja w 1861 r. 6,6 tys. t.

H orn w Z ielonej G órze, bud o w an a około 1903 r., n astęp n ie budow ę ko­pa ln i p rzerw ano . N ależa ła do G w a­rec tw a N iedersch lesische K o h len ­w erke.

H ors t w M irostow icach G órnycn (Żary), eksp lo a to w an a w la ta ch1904—1908, n a leża ła do g w arectw a. Roczna p ro d u k c ja około 40 tys. t.

Hugo zob. Z ygm un t w P o ręb ie

H um bo ld t w Spudłow ie (Górzyca), nad . 3X 1861 r., w 1869 r. połączona z sąsiedn im i k opaln iam i i po lam i

173

górniczym i, eksp lo a to w an a od 1863 r. do 1938 r. (z p rzerw am i). N ależa ła do g w arec tw a , n astęp n ie do S tä r k e - -Z u ck e rfab r ik A .G. vorm . C.A. K o eh lm an n e t Co. w e F ran k fu rc ie nad O drą. W 1869 r. w łączono do n ie j kopalnię-*-V ictoria. P ro d u k c ja w 1864 r. 365 t, w 1926 r. 23 128 t, w 19$7 r. 18 471 t.

H uss zob. H ela w C hw aliszow ie

Im m an u e l w D ębach (Bobrowice), nad . 11V II 1866 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1867—1870; p ro d u k c ja w 1868 r. 240 t.

In d u s tr ie zob. S ch w ieb u se r K oh- łen w erk e

Ire n a w G ościeradzu (Koronowo), e ksp loa tow ana w 1934 r. (od lu tego do czerw ca); n a leża ła do in ż y n ie ra R udo lfa Szw eidy. P ro d u k c ja (w 1934r) 396 t.

Izab ella w N iegow onicach (Łazy), e ksp loa tow ana w 1919 r., n a leża ła do I. Ju n g s te ra i spółki. P ro d u k c ja w 1919 r. 1318 t.

Jad w ig a w K un icach Ż arsk ich (Żary), eksp lo a to w an a w la ta ck1890—1901, n a s tę p n ie od p aźd z ie rn i­k a 1906 r. do 1942 r., s łuży ła do z ao p a try w an ia w w ęgiel pob lisk ie j ceg ieln i i ta r ta k u . N ależa ła do re n - tie ra H ustego, a n astęp n ie do Z ei- p a u e r D ach ste in - u n d B rau n k o h len - w e rk e A.G. w Berlinie!. Początkow o m ia ła nazw ę G liickstern , n a stęp n ie (do 1945 r.) H edw ig. Po 1945 r. zos­ta ła p rzy łączona do kopaln i-> H en- ry k . P ro d u k c ja w 1937 r. 19 711 t.

J a n H en ry k zob. G ru d n a D olna

J a n K aro l zob. Z y g m u n t i Jo an n a w P oręb ie

J e rk a w Je rce (K rzyw in), ek sp lo a ­to w an a w la ta ch 1903—1913, p o czą t­kow o pod n azw ą A delheid.

Je rzy (Jerzyk) zob, G ru d n a D olna

Jo a n n a w P o ręb ie (Zaw iercie), ek sp lo a to w an a od 1829 r. (po o d ­k ry c iu p ok ładu w ęgla w 1822 r.)

do 1887 r. N ależa ła do m iejscow ych w łaśc ic ie li ziem skich . O d 1865 r. do 1874 r. n a leża ła w ra z z m a ją t­k iem do Jo an n y i J a n a U lry k a Schaffgo tschów , k tó rzy n a d a li k o ­p a ln i nazw ę Jo a n n a i założyli obok n ie j d ru g ą kop a ln ię J a n K aro l (czynną do 1875 r.). W 1874 r. obie kopaln ie w raz z m a ją tk am i M rzy- głód i P o ręb a p rzeszły n a w łasność Z y g m u n ta P rin g sh e im a , k tó ry w 1887 r. z likw idow ał kop a ln ię J o a n ­na, zak ład a jąc zam iast n ie j k o p a l­n ię —>K atarzyna. P ro d u k c ja w 1829 r. około 600 t, w 1887 r . 22 850 t.

Johanna w C hełm icy (Tuplice), eksp lo a to w an a w la ta ch 1865— 1909 (z p rzerw am i) n a po trzeby m ie jsco ­w e j cegieln i. N ależa ła w la ta ch1904— 1909 do w łaśc ic ie la cegieln i O ttona M artina . P ro d u k c ja w 1866 r,. około 2 tys. t.

Johanna w F ordon ie (Bydgoszcz), is tn ia ła w 1854 r.

Johanna w M irostow icach D olnych (Żary), eksp loa tow ana w 1868 r.; p ro d u k c ja 5620 t.

Johanna I w T rzeb ie lu — p róby ek sp lo a tac ji podejm ow ano w la tach1905—1906. K o p a ln ia n a le ża ła do w łaśc ic ie la ceg ieln i H. N a jo rle z T rzebielu .

Johannes Freude w O lszynie (O strzeszów ), ek sp loa tow ana w la ­ta c h 1891— 1893.

Jordansmiihl w Jo rd an o w ie Ś lą ­sk im (Ł agiew niki), ek sp loa tow ana w la ta ch 1845—1847, n a leża ła do b a ro ­n a L iittw itz a i Poh la .

Joseph Hermann zob. Z apom nianaJóźwin w Jóźw in ie (K azim ierz

B iskupi) — odkryw ka, budow ana w la ta ch 1965— 1971; od 1 V I I 1971 r. p rze ję ta do eksp lo a ta c ji i w łączona do kopaln i—>Konin.

J u le k w P o ręb ie (Z aw iercie), nad . 9X 1917 r. d la F ran c iszk a M orkisa, J u lia n a i S tan is ław a K onkolew skach i J a n a T repk i, eksp lo a to w an a w la ­ta c h 1920—1921 przez Jerzego M ey­e ra i spółkę. P ro d u k c ja w 1920 r. (m aksym alna) 6450 t.

174

J u lia (Ju lie) w D ębach (B obro­wice), nad . 18 1 1868 r., e k sp loa to ­w an a w la ta ch 1868—1870; p ro d u k ­cja w 1868 r. 252 t.

J u lia w W ysokiem (R udna), nad . 20 V 1859 r., ek sp loa tow ana w l a ­tach 1859—1872. N ależa ła do ta jn e ­go rad cy von M assow a. P ro d u k c ja w 1360 r. około 1600 t.

K a ise r W ilhelm w Z aręb ie G órne j (S iekierczyn), eksp lo a to w an a od la t sześćdziesiątych X IX w. N ależa ła do b a ro n a von S te inäcker, a w 1899 r. zosta ła n ab y ta przez spó łkę G lü ck ­a u f A.G.. k tó ra od tego czasu ek s­p loa tow ała ją razem z kopaln ią —V ereinsg lück . P ro d u k c ja w 1899 r. 45 899 t.

K alaw sk w W ęglińcu, ek sp loa to ­w an a od 1904 r. (zbudow ana w la ­tach 1903— 1904) pod nazw ą S ta d t G örlitz. N ależa ła do m ia s ta Z gorzel­ca. W 1945 r. p rzem ian o w an a na Z ielonki, a n astę p n ie (jeszcze w1945 r.) n a K aław sk . Po p rze rw ie w o jen n ej w znow iła p ro d u k c ję w1946 r. W 1951 r. przyłączono do n ie j kopaln ię -> L ubań . O d 1 1 1972 r. zosta ła p rzy łączona do k o p a ln i^ -T u - ró w i z likw idow ana. P ro d u k c ja w 1937 r. 382 815 t, w 1965 r . 172 867 t, w 1970 r. 99 543 t.

Kam ila (K am illa) w C iągow icach (Łazy), is tn ia ła w 1886 r. i n a le ­żała w ów czas do K am ili R ogaw - sk ie j. W ystępow ała w ów czas pod n azw ą C ięgowice. W la ta ch 1910— — 1927 kop a ln ię eksp loa tow ano po­now nie; n a leża ła początkow o do F. M orkisa, późn iej do Izaak a J ü n g - s te ra , n astęp n ie do* J a n a Ja w o rsk ie ­go i spółki. W la ta ch 1940—1944 w znow iono ek sp lo a tac ję pod kom i­sarycznym zarządem niem ieck im . P ro d u k c ja w 1886 r . około 460 t, w 1913 r. 22 259 t.

K a rl w Z aręb ie G órne j (S iek ier­czyn), eksp lo a to w an a w la ta ch1861—1864, należa ła do J.G . S peera z Z a ręb y G órnej. P ro d u k c ja w 1861 r. 546 t.

K atarzyna w P o ręb ie (Zaw iercie), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1888—1918, n a leża ła do Z ygm un ta P rin g sh e im a ,

później do jego spadkobierców , zaś od 1898 r. do T ow arzystw a A k cy j­nego P o ręb a (pełna nazw a: T o w a­rzystw o G órnicze O dlew ów Ż elaz­nych, E m aliow anych , W arsz ta tów M echanicznych i K opa lń W ęgla P o ­ręba). P ro d u k c ja w 1913 r. 83 547 t.

K azim ierz w B lanow icach (Za­w iercie), ek sp loa tow ana w la ta ch1907— 1910. N ależa ła do W itkow sk ie­go i M ork isa (w 1910 r. do J . D eli­katnego). P ro d u k c ja w 1907 r. 14 262 t.

K azim ierz — o d kryw ka, zbudo­w an a w la ta c h 1962—1965; od I I 1966 r. p rze ję ta do eksp lo a tac ji i w łączona do k o p a ln i^ K o n in .

K ilian w M arw icach (Lubiszyn), nad . 23 V I 1864 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1863—1887; p ro d u k c ja w 1868 r. 1125 t.

Klara w S ierakow ie , ek sp lo a to w a­n a od la t sześćdziesiątych X IX w . do m a ja 1925 r., k ied y to zosta ła zatopiona. N ależa ła do Ju liu sza K a ­ro la von M ann lich -L ehm ann , n a s tę ­pn ie do kupca K a ro la Is e r ta z S ie­ra k o w a (w 1912 r.), a w la ta ch m ię ­dzyw ojennych do S ierakow sk ich K o­p a lń W ęgla Sp. A kc. w S ierakow ie. P ro d u k c ja w 1889 r . 5383 t, w 1912 r. 5146 t.

Kleine A gathe w Z ielonej G órze (?), ek sp loa tow ana w la ta ch 1875— — 1876. P ro d u k c ja w 1875 r. 3439 t.

Kobicke zob. D ołęga

K ohlberg w S ta w n ik u (Żary), ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1889—1909. N a ­leżała do H en ry k a Schulzego, n a s tę ­pn ie do R ysza rda W endta. P ro d u k ­c ja w 1908 r. około 13,5 tys. t.

Konin w K leczew ie — kopaln ia odkryw kow a, zb udow ana w okresie ok upacji h itle ro w sk ie j przez w ładze n iem ieck ie (budow ę rozpoczęto w' 1941 r.). N ależa ła do spółki B ra u n ­k o h len w erk e W arth e lan d G .m .b.H. i m ia ła w ty m okresie nazw ę E lw agI. Po 1945 r. znacznie rozbudow ana przez po lsk ie w ładze, k tó re w łączy ­ły do n ie j now o zbudow ane od­k ry w k i: -»G osław ice, -» Jóźw in ,

175

—>K azim ierz, -»L ubstów , -»M orzy- sław , -»N iesłusz, ^ G o s ła w ic e i-.- P ą tn ó w oraz zbudow ały p rzy n iej b ry k ie to w n ię , e lek trow n ie K onin i P ą tn ó w i h u tę a lum in ium . W 1982 r . by ły czynne o dk ryw ki: Jóźw in i K azim ierz w K azim ierzu B iskupim . L u b stó w w Som polnie i P ą tn ó w w K onin ie , n a to m ia st odk ry w k ę M o- rz y s ław zlikw idow ano w 1954 r., od­k ry w k ę N iesłusz w 1961 r., a od­k ry w k ę G osław ice w 1974 r. P r o ­d u k c ja w 1975 r . 12 952 633 t, w 1979 r. 8633 tys. t.

K cn rad w R okitn ie Szlacheckim <Łazy). eksp lo a to w an a w la ta ch 1900— 1901, n a leża ła do T ow arzystw a A kcyjnego Z ak ładów G órniczych, H utn iczych , E m alie rsk ich . M echa­nicznych i K opalń W ęgla Poręba. P ro d u k c ja w 1901 r. (m aksym alna) 3193 t.

K ra śn a w K rasn e j (S tąporków ) — k o p a ln ia w K ra śn e j (K rasnej), is t­n ia ła w 1878 r., n a leża ła do L eś­n iew sk iego i W ielhorskiego. P ro ­d u k c ja około 500 t.

Krom ołów — k o p a ln ia w K rom o- łow ie (Zaw iercie), u ruchom iona p rzez dziedzica K rom ołow a po po­szuk iw an iach górniczych, p rzep ro ­w adzonych w la ta ch 1822—1823 w la sach D ąbrow nicy koło B lanow ic n a granicy. K rom ołow a, R o k itn a i N iegow onic. C zynna do la t c z te r­dziestych X IX w .

Kronprinz W ilhelm w M irostow i­cach G órn j'ch (Żary), eksp loa tow ana ■j. p rze rw am i w la ta ch 1855—1913, później w ydzierżaw iona przez G w a­re c tw o L ohser W erke i eksp loa to ­w an a razem z na leżącą do niego k o p a ln ią (-»H enryk w K un icach Ż arskich). W ystępow ała do począ t­ków X X w. pod n azw ą F erd in an d . N ależa ła do w łaścic ie li ziem skich S te inbergów , a n astęp n ie do G w a­re c tw a K ro n p rin z W ilhelm . P ro d u k ­c ja w 1868 r. 10 9231, w 1912 r. 52 879 t, w 1937 r. 86 471 1.

K rucz w K ruczu (Lubasz), ek s­p loa tow ana w 1899 r. Około 1903 r. k siążę pszczyński rozpoczął ta m b u ­dow ę ko p a ln i M ath ilde V II, p race

te je d n a k p rze rw an o p rzed rozpo­częciem ek sp loa tac ji.

K ui t F r ied a w D rzeczkow ie (Osieczna), na leża ła do b an k ie ra R y­szarda J . F ran k a z B erlina . B udow ę kopaln i rozpoczęto w 1907 r., p rze r­w ano w 1908 r.

L ad y sm ith zob. B a rb a ra w U d an i­n ie

L agow er Gruben w Łagow ie, u tw orzona 5 V 1873 r. przez połącze­n ie 19 pól górniczych nadanych w la ta ch 1866—1871. E ksp lo a to w an a do 1907 r., później pole je j było d z ie r­żaw ione przez spółkę a k cy jn ą A n- ha ltisch e K oh len w erk e w H alle ' i ek sp loa tow ane razem z kopaln ią E m iliensg lück . N ależa ła do w łaśc i­c ie la m a ją tk u von B ockelberga, a następ n ie do g w arectw a. P ro d u k cja w 1905 r . około 4 tys. t.

Laura w C ybince, nad . 13 I I 1861 r., ek sp lo a to w an a do około 1873 r., w 1921 r. w łączona do kopaln i -»B ach . P ro d u k c ja w 1868 r. 12 657 t.

L eno re w Z aręb ie G órne j (S ie­kierczyn), eksp lo a to w an a w la ta ch 1863— 1865, n a leża ła do ro ln ik a J . C .G. Se ib ta z Z aręby G órnej. P ro ­d u k c ja w 1863 r. 371 t.

Lichtenauer Braunkohlenw erkezob. L u b ań

L iebesgabe zob. N iederschlesische K oh lenw erke w Z ielonej G órze

L en tsch w Ł ączkach (G łuchołazy), ek sp loa tow ana w la ta ch 1845—1914. N ależała do kato lick iego S em in a­riu m D uchow nego w N ysie; od 1900 r. w spó łw łaścicielem i dzierżaw cą k opaln i b y ła Spó łka C. K ulm iz G.m.b.H., k tó ra eksp loa tow ała w ę ­g iel na po trzeby sw ojej ceg ieln i w N ysie. P ro d u k c ja w 1912 r. 38 862 t.

Leopold w G lisn ie (Lubniewice), nad. 28 I I I 1859 r., ek sp loa tow ana w la ta ch 1860—1883; p ro d u k c ja w 1868 r. 1500 t.

Leopold w P ó łw iosku (G rodków ), nad. w 1843 r., ek sp loa tow ana z

176

p rze rw am i w la ta ch 1853— 1858. N a­leżała do w łaścic ie li m a ją tk u (h ra ­b ia von B uenau , później Menz). P ro d u k c ja w 1858 r. około 4 0 1 (w 1853 r . — 52 t.).

Leopold w Z w anow icach (Brzeg), nad . 22 II/8 IX 1845 r., ek sp lo a to w a­na w la ta ch 1846—1858. N ależa ła do g w arec tw a . P ro d u k c ja w 1856 r. ok. 1100 t.

L ohser W erke zob. H en ry k w K u ­n icach Ż arsk ich

Longerius w B aw orow ej (Leśna), ek sp lo a to w an a w 1847 r. P ro d u k c ja około 265 t.

L ord koło Spud łow a (Górzyca), nad . 30 V I 1857 r., w 1864 r. po łą­czona z s iąs ied n im i po lam i g ó rn i­czymi, czynna w la ta c h 1862— 1870. P ro d u k c ja w 1868 r. 95601.

L ouise (Luise) w S tu d n isk ac h D ol­nych (Sulików ), założona około 1840 r.. ek sp loa tow ana w la ta ch 1861— — 1910. N ależała do w łaśc ic ie lk i m a­ją tk u S tu d n isk a p an i von E inem , n astęp n ie do E m ila B ruckscha , od k tó rego spadkobierców n ab y ł kopal­n ię je j d y re k to r P ie tschm ann . P ro ­d u k c ja w 1898 r. 15 8571.

L u b ań w Z aręb ie G órne j (S ie­kierczyn), ek sp loa tow ana od ko ń ­ca X IX w . (z p rzerw am i) pod n a ­w ą V ere in ig te L ich ten au er B rau n ­k oh lenw erke, zaś od 1933 r. pod nazw ą G lückau f. N ależa ła do spółki G lückau f A.G. fü r B rau n k o h len ­v e rw e rtu n g (is tn ie jące j od 1871 r.). W 1945 r. p rzem ian o w an a n a Szczęść Boże, n astęp n ie (jeszcze w 1945 r.) na L ubań . Po p rze rw ie w o jennej w znow iła eksp lo a tac ję 1 X 1945 r. W 1951 r. zosta ła p rzyłączona do kopal- n i-> K aław sk , zaś od 1 VI 1957 r. z likw idow ana po w y b ran iu złoża. P ro d u k c ja w 1937 r. 184 677 t.

Lubstów w L ubstow ie (Sompolno) — o d k ry w k a w budow ie od 1979 r., w chodząca w sk ład kopaln i-»K on in .

Lucie w W ierzbn icach (Bytom O drzański), nad . 23 11/28 I I I 1849 r., ek sp lo a to w an a w 1863 r. i w la ta ch 1888—1889. N ależała do gw arectw a;

w 1909 r. p rzeszła n a w łasność spół­k i hand low ej T eodor D schenszig z M agdeburga, a w 1921 r . — na w łasność spó łk i Z u ck e rfab rik F ra u - s tad t A.G. P ro d u k c ja w 1888 r. 3434 t.

L u d w ik a w K uźn icy M asłońsk iej (Łazy), e k sp lo a to w an a w la ta ch1891—1905 i 1919—1924. Założył ją M ichał Po lesk i, od k tó rego dz ierża­w ił ją późn iej J . M eyerhold . W la ­ta c h 1919—1924 n a leża ła do Jerzego M eyera i spółki. P ro d u k c ja w 1897 r. (m aksym alna) 51 843 t, w 1919 r. (m aksym alna po w znow ien iu eks­p loa tacji) 30 592 t.

Ł azy w Ł ośn icach (Z aw iercie), e k ­sp loatow ana w la ta ch 1919—1923, n a leża ła do F ran c iszk a O rm an a i spółki. P ro d u k c ja w 1921 r. (m aksy ­m alna) 9678 t.

Łośnice w Ł ośnicach (Zaw iercie), ek sp lo a to w an a od 1919 r. do k w ie­tn ia 1925 r . N ależa ła do spółki z ogran iczoną odpow iedzialnością K o­p a ln ia W ęgla Łośnice (w łaściciele: Szulc i M iciński, później M akiela i spółka, n astęp n ie : W esołow ski,M. W eitzen i M iciński). P ro d u k c ja w 1920 r. 11 859 t.

M agdalena I i II zob. C ybinka

M ai w L u ty n ce (W ym iarki), nad . 181X1871 r., ek sp lo a to w an a do 1876 r. P ie rw szym i w łaśc ic ie lam i byli W ilhelm E isem ann z B erlina i em ery to w an y poruczn ik H en ry k K a­ro l B ayer z L u ty n k i; w 1920 r. n a ­

le ż a ła do spó łk i A. R iebecksche M on­ta n w erk e A.G. w H alle. P ro d u k c ja w 1875 r. 3062 t.

M aria w N iecieczu (Nowe M iaste ­czko), eksp lo a to w an a w la ta ch 1920— 1944 pod nazw ą E m m a, n a le ­

g a ła do G w arec tw a E m m a w Z ie­lonej G órze (stanow iącego w łasność M ärk isches E lek tr iz i tä tsw e rk A.G. w B erlin ie), p rz e ję ta p rzez w ładze po lsk ie 15 I I I 1946 r. W obec pow aż­nych zniszczeń w o jennych w znow iła e k sp lo a tac ję dopiero w 1947 r. i w czerw cu 1947 r. o trzy m ała nazw ę

12 S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń 177

M aria. Od 1 1 1953 r. w łączona do kopalni-> -Przyjaźń N arodów . P r o ­d u k c ja w 1937 r. 52 055 t.

M arie w G ościeradzu (Koronowo), nad . 29 X 1858 r., ek sp lo a to w an a od 1862 r., w la ta ch siedem dziesią tych przyłączona do kopaln i-»M oltke . P ro d u k c ja w 1862 r. 69281.

M arie w Ż arow ie, nad . 21 V 1855 r., ek sp loa tow ana w początkach X X w. razem z k o p a ln ią -» S aa rau e r B rau n k o h len w erk e . E k sp lo a tac ję w strzy m an o 19 I I I 1909 r. N ależa ła do gw arectw a.

M arie III w Ż arach , eksp lo a to w a­na w la ta ch 1886—1909; n a leża ła do w łaśc ic ie la m a ją tk u E rn es ta H e r­m anna , a n astęp n ie do spó łk i A.G. M echanische W ebere i S o h rau v o r­m als F.A. M artin e t Co. P ro d u k c ja w 1908 r. 22,5 tys. t.

M arie L ouise w S tan icy (Sulęcin), eksp loa tow ana w 1868 r.; p ro d u k c ja 227 t.

M arkow ice w M arkow icach (Ko­ziegłowy), eksp lo a to w an a w la ta ch 1886—1887. N ależa ła w 1886 r. do A dolfa Jackow skiego i B erka G lik - m ana, w 1887 r. do B erka G likm ana i G itla C ettina . P ro d u k c ja w 1886 r. (m aksym alna) około 1690 t.

M ars w B rześciach (Bliżyn), e k ­sp loatow ana podczas I w o jn y św ia ­tow ej. W pobliżu koło G rom adzie, Jacen to w a, M iłkow a i R zucow a (gm iny Bodzechów , Radoszyce, B or­kow ice) podejm ow ano też p ró b y e k ­sp lo a tac ji w X IX w . i w la ta ch m iędzyw ojennych (A. S a r i u s z - - M a k o w s k i , W ęgie l b ru n a tn y w śro d ko w ej Polsce, W arszaw a 1947, s. 28—29).

M arta w P o ręb ie (Z aw iercie), u r u ­chom iona 29 V III 1936 r., n a leża ła do Jó ze fa S tan is ła w a In g s te ra (w la ­tach 1937—1938 do spó łk i z o g ra n i­czoną odpow iedzialnością K opaln ia W ęgla M arta , k tó re j udziałow cem b y ł m .in. H en ry k Rechnic). P o d ­czas okupacji h itle ro w sk ie j p rze ję ły ją Ju n k e rsw e rk e A.G. w D essau, po tem O bersch lesischer W erkzeug -

m asch inenbau von L oessl e t K am p - m an n K.G. i ek sp loa tow ały pod n az ­w ą M arth a ra z em z d aw n y m i ko ­p a ln iam i T ow arzy stw a A kcyjnego P o ręb a (-» K ata rzy n a i->Z ygm unt). Od 1945 r. do około 1959 r. kopaln ię w P o ręb ie eksp loa tow ała F a b ry k a U rządzeń M echanicznych Po ręba . P ro d u k c ja w 1937 r. 10 2481.

Martha w N ow ym D rezdenku (Drezdenko), nad . 19 X 1861 r., e k s­p lo a to w an a w 1864 r., p ro d u k c ja 9 t.

M ar th a zob. M arta

M artin w K un icach Ż arsk ioh (Ż a ­ry), eksp loa tow ana w la ta ch 1899— •—1913 (w la ta ch 1902—1906 raz em z kopaln ią A ugustus w te j sam ej m iejscow ości). N ależa ła do spółki ak cy jn e j A.G. M echan ische W ebe­re i S o h rau v o rm als F.A. M artin e t Co. P ro d u k c ja w 1912 r. 13 6961.

M ath ilde w K ró likow icach (Bytom O drzański), u ruchom iona w 1906 r. (początkow o pod n azw ą N eu städ te l X III), ek sp loa tow ana do la t d w u ­dziestych X X w. N ależa ła p oczą tko ­w o do spó łk i N e u städ te le r D am p f­ziegelei G .m .b.H. w N ow ym M ia­steczku, a n astęp n ie do Cons. E m m a B rau n k o h len g ru b e G .m .b.H. w N ie- cieczu. P ro d u k c ja w 1910 r. (m ak­sym alna) 38 361 1.

M ath ilde VII zob. K rucz

M ax w Bodzow ie (B ytom O d rzań ­ski), nad . 5/19 VII1844 r., ek sp lo a to ­w an a w la ta ch 1844— 1848. N a leż a ­ła do spó łk i h and low ej T heodor D schenszig w M agdeburgu, zaś od 1921 r. do spó łk i Z u ck e rfab rik F ra u ­s ta d t A.G. W 1945 r. pole je j p rzy ­łączono do kopaln i-»W ik to r. P ro ­d u k c ja w 1848 r . około 24801.

M ax w G lisn ie (L ubniew ice), nad . 1 V III 1862 r., ek sp lo a to w an a w la ­ta ch 1862—1869; p ro d u k c ja w 1868 r. około 1 tys. t.

M ax und W illenbücher w B uko­w ie (Sulechów ), ek sp loa tow ana do 1904 r., na leża ła do h ra b in y S za r­lo ty von Itzenp litz . P ro d u k c ja w 1903 r . około 10 tys. t.

178

M axfeld w K rośn ie O drzańskim , is tn ia ła w 1852 r.

M einertsche W erke zob. C om pag- na

M elan ie w C hobieni (Rudna), u tw orzona 5 I V 1875 r. p rzez p o łą ­czenie kopalń-»-C urt w O rsku ,-»W il­he lm w O rsku i 21 pól górniczych n ad an y ch w la ta c h 1872— 1873. E k ­sp loatow ana do la t osiem dziesiątych X IX w . N ależa ła do b a ro n a K oelle- ra z C hobieni, później do innych p rzedsięb io rców ; od 1923 r. by ła w łasnością spó łk i F re ia B rau n k o h ­len w erk e A.G. P ro d u k c ja w 1875 ro k u 3304 t.

M ese ritzc r K o h len w erk e w K ę-szycy (M iędzyrzecz), ek sp loa tow ana w la ta ch 1921—1926 przez gw arectw o te j sam ej nazw y (por. G u t G lück),

M ijaczew zob. H an n aM oltke w G ościeradzu (K orono­

wo), zał. w 1857 r . pod n azw ą W eich- se lta l. P rzyłączono do n ie j 1 X 1873 r. kopaln ie i po la górnicze: B urg - h a rd t (nad. 26X 1 1856 r.),-»M arie , H e len e (nad. 20 V 1871 r.), A delheid (nad. 20 V 1871 r.), E d ith a (nad. 20 V 1871 r.) i B er th a (nad. 20 V 1871 r.), ta k że dysponow ała polem g ó rn i­czym w ie lkośc i p raw ie 12 km 2. Po zm ian ie w łaśc ic ie li (m iędzy 1879 a 1882 r.) nazw ę ko p a ln i zm ieniono na M oltke. Z osta ła u n ieruchom iona z końcem k w ie tn ia 1908 r. N ależała do g w arec tw a . P ro d u k c ja w 1903 r. (m aksym alna) 34 622 t.

M on tan ia w G ostycynie, ek sp lo a ­to w an a w 1922 r., należa ła do W il­he lm a K rü g era . P ro d u k c ja 8058 t.

M orgenste rns G lück w Rzeczycy (Grębocice), nad . 17 I I 1868 r., ek sp lo ­a to w an a w la ta ch 1867— 1872; p ro ­d u k c ja w 1868 r. 4867't. W 1893 r. w łączona do S chw iebuser K oh len ­w erke .

M oritz w Ż arow ie (S targ ard Szcze­ciński), p róby ek sp lo a tac ji podejm o­w ano w 1913 r. W łaścicielem k o p a l­n i by ł d y re k to r Schües.

M oritz G u stav w Ż ubrow ie (S ulę­cin), ek sp loa tow ana w la ta c h 1864— — 1868; p ro d u k c ja w 1868 r. 6481.

M orzysław — o d kryw ka, u ru c h o ­m iona w 1949 r. jak o część kopaln i -»K onin, z likw idow ana w 1954 r.

M rzygłód w M rzygłodzie (W łodo­w ice), eksp loa tow ana w la ta ch 1827— — 1829, należa ła do R okossow skiej. P ro d u k c ja w 1827 r. około 300 1 (3 tys. korcy).

N assau zob. A dler

N eugliick w B ąb lin ie (O borniki), nad . 14X 1879 r. (N eugliick I i II), ek sp loa tow ana w la ta ch 1879— 1880. N ależa ła do spó łk i h and low ej E r ­h a rd ! un d H iippe z W rocław ia.

N eum anns Ilo lie w W itn icy , e k ­sp lo a to w an a w 1868 r.; p ro d u k c ja 1256 t.

N e u stad te l zob. M ath ilde w K ró - likow icach

N icolas w L ubnie (Lubiszyn), nad . 2 5 IV 1860 r., ek sp lo a to w an a w la ­ta ch 1860—1864; p ro d u k c ja w 1864 r. około 180 t. W 1865 r. w łączona do kopaln i-»C lem ence.

N iedersch lesische K oh len w erk e wZ ielonej G órze, u tw orzona 2 1 I I 1902 r. p rzez po łączen ie 25 pól g ó r­n iczych łącznej w ielkości 49,6 km 2, eksp lo a to w an a w la ta ch 1905— 1908 razem z polem górn iczym L iebesga- be (nad. 2 9 IX 1904 r.). N ależa ła do g w are c tw a N iedersch lesische K oh­lenw erke. P ró b y eksp lo a tac ji w strz y ­m ano 2 9 II 1908 r. z pow odu złych w a ru n k ó w geologicznych. P ro d u k c ja w 1906 r. (m aksym alna) 94651.

N ie rad a w N ieradzie (W łodowice), eksp loa tow ana w la ta ch 1900— 1922. N ależa ła do P io tra S trzeszew skiego, k tó ry 20 IX 1917 r. w y d z ierżaw ił p ra ­wdo ek sp lo a tac ji Z ygm un tow i Szczot- kow skiem u. W la tach 1921— 1922 ek sp loa tow ali kopaln ię C ederbaum i O ppenheim . P ro d u k c ja w 1907 r. (m aksym alna) 48 3391, w 1913 r. 18 216 t, w 1920 r. 17 177 t.

N iesłusz w N iesłuszu (Konin) — kop a ln ia odk ryw kow a, u ruch o m io ­n a w styczn iu 1953 r., w 1961 r. w łączona do odkryw ki-»G osław 'ice. W chodziła w sk ład k o p a lń K onin.

179

N iskow a w N iskow ej (Chełm iec) — w 1872 r. znaleziono tam w ęgiel, a w 1873 r. T eofil R udzk i i Z a j- ko w sk i uzy sk a li nad an ie na 4 m ia ry górnicze. P róby ek sp lo a tac ji p rz e r­w ano w k ró tce po założeniu kopaln i. W la tach 1941—1942 prow adziła tam ek sp lo tac ję spó łka S. K no the i J . P rzedpe łsk i aż do w y b ran ia zło­ża (in fo rm acja m g ra inż. W. M i- chalew skiego).

N iw a zob. P a u lin a w B lanow icach

N o rd ste rn w Z d ro jach (Szczecin), nad . 17 X II 1858 r., eksp loa tow ana od 1864 r. do 1903 r. (z p rzerw am i). N ależa ła do końca X IX w. do fa ­b ry k i cem en tu „ S te rn ” w Szczeci­n ie i w ydobyw ała w ęgiel ty lk o n a D otrzeby te j fab ry k i. P ro d u k c ja w 1902 r. około 3300 t.

N um ero 9 u n d 12 w Z ielonej G ó­rze (?), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1375—1876. P ro d u k c ja w 1875* r. 563 t.

O ber L ich ten au zob. V ereinsgliick w Z aręb ie G órnej

O chle w O chlach (Koło), eksp loa­to w an a w la ta ch 1922 i 1930 (zare­je s tro w an a jak o ro b o ty poszuki­w aw cze). N ależała do spó łk i z o g ra ­niczoną odpow iedzialnością K opaln ia W ęgla B ru n a tn eg o O chle — udzia­łow cam i by li inżyn ierow ie górniczy: Z. A jdukiew icz, B odziński i P o r­czyński (in fo rm acja doc. m g ra inż. S. K ossutha).

Olga w7 B ierna tow ie i G órnicy (T rzcianka), nad . 18 X I 1905 r. N a­leżała do b an k ie ra R ysza rda J . F ra n ­k a z B erlina . U n ieruchom iona z po­czą tk iem styczn ia 1911 r. po ogło­szen iu upadłości.

Olga w7 G ostycynie, eksp lo a to w a­na od 1898 do 1920 r. i w la ta ch 1932—1934. N ależa ła do n ad sz ty g ara R o b erta T o m o w a z T ucholi, n a s tę p ­n ie w 1920 r. do spółki O lga; w la ­tach 1932—1934 p row adziła eksp loa­tac ję firm a P om orsk i P rzem ysł G ór­niczy (w łaściciel J a ro s ła w R adom ­ski). P ro d u k c ja w 1906 r. (m aksy­

m alna) 35501, w 1912 r. 305 1. w 1932 r. (m aksym alna po w znow ie­n iu eksp loa tac ji) 1343 t.

Olga w K un icach Ż arsk ich (Żary), eksp lo a to w an a (z p rzerw am i) w la ­tach 1887— 1915. N ależa ła do gw a­re c tw a L ohser W erke, a n astęp n ie do spó łk i Z e ip au e r D ach ste in - und B rau n k o h len w erk e A.G. w B erlin ie . P ro d u k c ja w 1912 r. 68721 (w 1902 r. około 90 tys. t).

O skar w7 Ż arach , is tn ia ła w la ta ch1866— 1870; p ro d u k c ja w 1868 r. 2565 t.

O sk ar zob. H e rm an n O sk a r w M arianow ie

O sk ar zob. Sm ogóry

O skarssegen w T rześniow ie (Ośno L ubuskie), nad . 29 X I 1855 r., ek ­sp lo a to w an a w la ta ch 1864—1874; p ro d u k c ja w7 1868 r. 3871 1. W 1875 ro k u zosta ła w łączona do kopaln i -.-B orussia.

Ottilie w O lb rach tow ie (Żary), e k ­sp lo a to w an a w la ta ch 1901— 1913, na leża ła do g w arec tw a . P ro d u k c ja w 1912 r. 3297 t.

Otto w Ligocie S tru p iń sk ie j (P ru ­sice), nad . 25 V 1845 r., połączona 12 X I 1859 r . z po lam i górniczym i L uise (nad. 11 I I 1846 r.) i M oritz (nad 12 II 1859 r.). E ksp loa tow ana z p rze rw am i od 1845 r. (roboty poszu­k iw aw cze w 1844 r.) do 1900 r. N a­leżała do h rab iego O ttona zu Solm s i b a ro n a von R ich thofena, a n a s tę p ­n ie do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1867 r . 11 223 t, w7 1900 r. 5343 t.

Otto Dyonisius w D alkow ie (G a­w orzyce), nad . 9 V III 1855 r.. ek ­sp loatow ana w la ta ch 1853—1856; w 1857 r. p rzy łączona do kopaln i -> E rnst H erm ann . N ależa ła do w ła ś­cic iela dóbr ry ce rsk ich vo n L ieb e r­m anna i kupca G em ershausena . P ro ­du k c ja w' 1856 r . około 8 5 1.

Ottonia w B ielsku (M iędzychód), ek sp loa tow ana w la ta ch 1872— 1873; p ro d u k c ja w 1873 r. około 400 t.

180

P a u l w L ask ach (Górzyca), nad . 16 V II 1357 r., ek sp lo a to w an a w 1864 r., p ro d u k c ja 2938 t. W 1869 r. w łą ­czona do kop a ln i—>Hum boldt.

P a u lin a w B lanow icach (Z aw ie r­cie), ek sp loa tow ana od 1919 r. do m a ja 1924 r. (początkow o pod n a z ­w ą N iw a). N ależa ła do M aurycego W eitzena. P ro d u k c ja w 1922 r. 12 676 t.

P au lsh o ffn u n g zob. G raf B eustP au ls Segen w P io trkow icach

(P rusice), nad. 5 I I I 1861 r., czynna do około 1872 r. N ależa ła do g w a­rec tw a.

P ą tn ó w w P ą tn o w ie (Konin) — odk ry w k a zbudow ana w la ta ch 1957— 1962. Od 1 X 1962 r. p rze ję ta do ek sp lo a tac ji i w łączona do ko- pa ln i-^K on in .

P h ö n ix w Su lęcin ie , is tn ia ła w la ta ch 1852— 1889, na leża ła do F ry ­d e ry k a D ehm sa; p ro d u k c ja w 1868 r. 6138 t. W 1889 r. zosta ła w łą ­czona do-»V ere in ig te Z ielenz iger K olüenw erke.

Po lon ia w e W ronkach , u ru ch o m io ­na w 1840 r. (nad. 9 X1 1866 r.?), zlikw idow ana p rzed 1870 r . Z ałożyli ją dw aj kupcy, późn iej pole g ó r­nicze należało do w łaśc ic ie lk i m a ­ją tk u , W ładysław y von G ötzendorf G rabow sk ie j. W 1942 r. u ruch o m io ­na pod tą sam ą nazw ą jak o w ła s ­ność spółk i B rau n k o h len w erk e W ar­th e lan d G.m .b.H., z likw idow ana pod koniec 1944 lu b z począ tk iem 1945 r. P ro d u k c ja w 1856 r. około 1500 t.

P ose ritz w Pożarzycach (Ł agiew ­niki), ek sp loa tow ana w la ta ch 1875— —1876. P ro d u k c ja w 1875 r. 1080 t.

Przyjaźń Narodów w Ł ęknicy , u - tw orzona 1 1 1953 r. p rzez połączenie k o p a lń ^ B a b in a , —>H enryk, ->M aria. Do 31 V III 1966 r. siedziba p rzed się ­b io rs tw a zn ajdow ała się w Ż arach. P ro d u k c ja w 1970 r. 478 663 t. Od 1 IV 1974 r. zosta ła w łączona do ko­p a ln i—Sien iaw a.

P u stk o w ie w N ow ych C zaplach (Trzebiel), ek sp lo a to w an a od 1874 r. O bejm ow ała kopaln ie i po la g ó r­nicze: P au lin e (nad. 10 X 1863 r.),

A u g u st (nad. 22 1 1867 r.), —W ilhe l­m ine II , F r ied e (nad. 29 X II 1875 r.) i F riedenssch luss (nad. 29 X I I 1875 r.). połączone 9 II/4 V II 1877 r. pod nazw ą T schöpelner B rau n k o h le n g ru ­ben. N ależa ła do 1945 r. do T schö­p e ln e r W erke A.G. w N ow ych C za­p lach . W 1944 r. ek sp lo a tac ję p rz e r­w ano, w znow iono ją 1 X I 1945 r., a w 1946 r. kop a ln ia (nosząca od 1945 r. nazw ę P ustkow ie) zosta ła p rz y łą ­czona do k o paln i-»B ab ina. P ro d u k ­c ja w 1936/37 r. 335 054 t.

Quos (Quos I—III) w K un icach Ż arsk ich (Żary) — kopaln ie eksp loa­tow ane kolejno w la ta ch 1888— 1905. N ależały do A. Quosa. P ro d u k c ja w 1904 r. około 17,5 tys. t.

R adm eritz (Radom ierzyce) w R a- dom ierzycach (Zgorzelec), zał. w 1822 r. jako p ie rw sza k opa ln ia w ęgla b ru n a tn eg o na Ś ląsku i w k ró tce z likw idow ana po w y b ran iu części złoża.

R ad m eritz w R adom ierzycach (Zgorzelec), eksp loa tow ana z p rz e r­w am i od 1838 r. do w rześn ia 1908 r. N ależa ła do fu n d a c ji d la dobrze urodzonych p a n ien (W eltadeliges F räu le in s tif t) w Jo ach im ste in w Sakson ii, k tó ra w y dzierżaw ia ła k o ­pa ln ię różnym przedsiębiorcom . P ro ­du k c ja w 1896 r. 88 t, w 1900 r. 9 t.

R efo rm ation w L ubrzy , nad . 25 VIII/16 IX 1854 r., ek sp loa tow ana od 1912 r. do 1920 r., n a stęp n ie w łączona do -»V erein ig te S chw iebu- ser K ohlenw erke. N ależa ła do spół­k i B ergbaugesellscha ft P au lsh o ff­nu n g un d G ra f B eust m .b.H . w Św iebodzinie, a n astęp n ie do G w a­rec tw a V ere in ig te S chw iebuser K oh­lenw erke. P ro d u k c ja 30—40 tys. t roczr.ie.

R eichenau w B uchałow ie i oko­licy (Św idnica), u tw orzona 1 /18IX 1891 r. przez połączenie 36 pól gór­niczych, nad . w la ta ch 1869— 1880, eksp lo a to w an a w la ta ch 1906—1907. N ależała do g w arec tw a C onsolid ierte E in tra ch t w Z ielonej G órze. P ro ­du k c ja w 1907 r . (m aksym alna) 3016 t.

18t

R ich ard w W ilkanow ie (Świdnica), eksp lo a to w an a w la ta ch 1853— 1855. P ro d u k c ja w 1853 r. 14,2 tys. t.

R itlb e rg w O rsku (R udna), eks­p lo a to w an a w 1872 r.; p ro d u k c ja 843 t.

Robert-Gum pert w S iek ierczyn ie — szyby w ydobyw cze k o pa ln i-»V e­re insg lück , czynne w la ta ch 1871— — 1936 (do m a ja 1936 r.).

R obert Segen w K ęszycy (M ię­dzyrzecz), nad . 5 V 1871 r., ek sp loa­to w an a w la ta ch 1906—1913. N a le ­żała do G w arec tw a L öw enberg w G otha, k tó re posiadało w ty m re jo ­n ie rów nież k o p a h ^ -» Z ü h lk e s R uh i pole górn icze H elena . W 1915 r. n ieczynne kopaln ie p rzesz ły na w ła ­sność p rzedsięb io rcy G rabo ra , a w 1928 r. p rze ję ła je gm in a m ie jsk a F o rst. P ro d u k c ja w 1910 r. (m aksy­m alna) 7635 t.

R o b erts G lück w G lińsku (Świe­bodzin), nad. 22 X II 1859 r., ek sp loa­to w a n a w la ta ch 1860—1872; p ro ­du k c ja w 1868 r. 8118 t. W 1893 r. w łączona do S chw iebuse r K oh len - w erke .

Rokitno w R ok itn ie S z lacheck im (Łazy), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1823— 1829. P ro d u k c ja w 1829 r. około 60 t (600 korcy).

R om an w P o ręb ie (Z aw iercie), ek sp lo a to w an a w 1935 r., na leża ła do A. W ulffsona i A. M eitlisa . P ro ­d u k c ja 618 t.

R o thaus v/ C zerw onym D w orze (Brzeg), eksp lo a to w an a w la ta ch 1920—1930. N ależa ła do g w arec tw a R othaus, zaś od 1923 r. do S ch le ­sische K oh len - u n d T on — A.G. P ro d u k c ja w 1921 r. około 1500 t.

Rudolph w R u d n ej, ek sp loa tow a­n a w la ta ch 1849—1860, na leża ła do księcia von C aro la th , n astęp n ie do gw arec tw a . P ro d u k c ja w 1849 r. około 800 t.

Rudolph w S m ogórach (Ośno L u ­buskie), nad . 13 I I 1861 r., ek sp loa to ­w a n a w 1864 r.; p ro d u k c ja 1747 t. W 1865 r. w łączona do k op .-»C arls- glück.

Rudolph Maria w T rzem eszn ie L u b u sk im (Sulęcin), is tn ia ła w 1852 r ,

Ryszard w R ok itn ie Szlacheckim (Łazy), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1900— 1902, na leża ła do sp ad k o b ie r­ców E igera i L an d au a . P ro d u k c ja w 1901 r. (m aksym alna) 10 521 t.

Saarauer B raunkohlenw erke wŻ arow ie, u tw orzona 9 V I/2 1 IX 1904 r. przez połączenie pól górniczych K äthe, M argarethe , E ugen, K a rl i R udolph (nadanych w 1903 r.) łącz­ne j w ielkości 10,9 km 2. N ależa ła do spó łk i C. K u lm iz G .m .b.H. w Ż a­row ie . B yła eksp lo a to w an a razem z k opa ln ią -»M arie . R uch ko p a ln i w strzy m an o w k w ie tn iu 1909 r., prow adzono jed n a k jeszcze do 1910 r. w ydobycie p rzy zabezpieczaniu pow ierzchni. P ro d u k c ja w 1908 r. (m aksym alna) 106 857 t.

Sankt Gratien w B rzykow ie(Trzebnica), nad . 2 8 IV 1876 r., ek s­p loa tow ana w la ta ch s iedem dziesią­tych X IX w . N ależa ła do kupców E. S chw enka, R. G ie rschm anna i do fin an s is ty K . S e ile ra . P ro d u k c ja W 1875 r. 114 t, w 1876 r . 72 t.

Scherm eisel w T rzem eszn ie L u ­b usk im (Sulęcin), u tw orzona 8 II1923 r . p rzez połączenie 17 pól gó r­niczych n ad an y ch w la ta ch 1868— — 1869. N ależa ła do gw arectw aK oh lenw erke S cherm eisel; 1 V I I 1936 r. k u p ił ją d y re k to r kopaln i, S. H e r­m ann. P ro d u k c ja w 1935 r. 68 5601, w 1937 r. 22 345 t

Schulze w B iałkow ie (Lubsko), nad . 19X 1859 r., ek sp lo a to w an a do 1865 r., w 1921 r. w łączona do ko - paln i-> B ach. P ro d u k c ja w 1864 r. 639 t.

Schw arze M inna w C hróślicach (M ęcinka), nad . 2 5 II 1855 r.; w la ­tach 1856—1859 podejm ow ano p róby ek sp loa tac ji, k tó re n ie d a ły pom yśl­nych re z u lta tó w N ależa ła do g w a­rec tw a. P ro d u k c ja w 1858 r . około 43 t.

Schw iebuser K ohlenwerke w Św ie­bodzinie, p o w stały 16 V 1893 r. z po­

182

łączen ia 25 k o p a lń i pó l górniczych n ad an y ch w la ta ch 1853—1872 (m .in. C aro lina H offnung, nad . 12 V II 1853 r., In d u s trie , nad . 25 V III 1854 r.). N ależa ły do g w arectw a, k tó re eksp loa tow ało je do 1913 r., po tem zaczęło eksp loa tow ać kopal- n ię -»R efo rm ation . W 1920 r. p rzy ­łączono do n ich k opa ln ię R efo rm a­tio n oraz 156 innych k o p a lń i pól górniczych, tw orząc kom pleks w ie l­kości 375,8 k m 2 pod nazw ą V ere i­n ig te S chw iebuse r K oh lenw erke, n a ­leżący do B rau n k o h len - un d B ri­k e tt- In d u s tr ie A .G. w B erlin ie . P ro ­d u k c ja w począ tkach X X w. około 50 tys. t rocznie.

Segen Gottes w Jerzm a n k a c h (Zgorzelec), czynna od około 1840 r. (od 1859 r. p ro w ad z iła eksp lo a tac ję podziem ną) do 1897 r. N ależa ła do gw arectw a, n astęp n ie do F ran c iszk a K öppena. P ro d u k c ja w 1876 r. 16 251 t, w 1896 r. 12 213 t.

Segen des H erm w D rzeńsku M a­łym (Gubin), eksp lo a to w an a w la ­ta c h 1860—1866; p ro d u k c ja w 1864 r. 8155 t.

S ien iaw a w S ien iaw ie (Łagów), nad . 6 IV 1853 r. pod n azw ą E m i- liensg lück , eksp lo a to w an a od 1873 r., w 1898 r . połączona z 9 innym i ko­pa ln iam i (nad. 1866— 1887). N ależała do w łaśc ic ie la ziem skiego von B o- ckelberga, n astę p n ie od 1918 r. do spó łk i ak cy jn e j A nha ltische K oh len - w e rk e w H a lle (por. E lisab e th w S ieniaw ie), k tó ra eksp loa tow ała ją ra z em z k o p a ln ią^ -L ag o w er G ru ­ben. Zniszczona w czasie dz ia łań w o jennych zosta ła ponow nie u ru ­chom iona w 1950 r. pod nazw ą S ie­n iaw a. W 1951 r . przyłączono do n ie j k opa ln ię—>Smogóry i połączone p rzedsięb io rstw o o trzym ało nazw ę S m ogóry-S ien iaw a. Po z likw idow a­n iu ko p a ln i Sm ogóry, od 1 1 1962 r. k o p a ln ia m a ponow nie nazw ę S ie­n iaw a. Od I I 1974 r. przyłączono do n ie j kop a ln ię P rzy jaźń N arodów . P ro d u k c ja w 1864 r. 1574 t, w 1937 r. 79 400 t, w 1970 r. 162 tys. t, w 1975 r. 152 311 t, w 1979 r. 191 tys. t.

S iew ierz — k o p a ln ia koło S ie­w ierza, eksp loa tow ana od 1828 r. (do około 1840 r.).

S ilesia Louis w Przew ozie, u r u ­chom iona w 1912 r. W 1914 r. ek s­p lo a ta c ję p rze rw ano , w znow iono ją w 1923 r., a w lu ty m 1925 r . p rz e r­w ano ponow nie. K opaln ia na leża ła do G w arec tw a S ilesia Louis, a n a ­s tęp n ie (od 1921 r.) do P r ieb u se r K oh lenw erke A.G. w B erlin ie . P ro ­d u k c ja w 1913 r. około 123 tys. t.

S łone w Z ielonej G órze, eksp loa­to w a n a w la ta ch 1840—1944 pod n azw ą G rü n b e rg e r G ruben . N a leża ­ła do g w arec tw a o te j sam ej n az­w ie, n astęp n ie (w la ta c h trzydzies­ty ch X X w.) p rzesz ła n a w łasność G w arec tw a E m m a, k tó rego udz ia ły na leża ły do M ärk isches E lek tr iz i­tä ts w e rk A.G. w B erlin ie . K opaln ia m ia ła pola górnicze łącznej w ie l­kości 43,7 k m 2. W 1945 r. zosta ła p rz e ję ta przez zak ład y energetyczne. P ro d u k c ja w 1868 r. 49,7 tys. t, w 1937 r. 125 934 t. P rzejściow o w znow iono e k sp lo a tac ję w la ta ch 1947—1948.

Sm ogóry wT Sm ogórach (Ośno L u ­buskie), nad . 7 V II 1866 r . pod nazw ą O skar, w 1904 r. połączona z 16 pob lisk im i po lam i górniczym i. N a­leżała do w łaśc ic ie la m a ją tk u von B ohtza, a n astę p n ie do G w arec tw a O sk ar (później O skarssegen), k tó re p rzeszło n a w łasność spó łk i a k cy j­n e j A nha ltische K oh len w erk e w H alle . Po p rze rw ie w o jennej w zno­w iła p ro d u k c ję w 1946 r. pod nazw ą Sm ogóry. W 1951 r. zosta ła p rzy ­łączona do ko p a ln i—>Sieniaw a pod nazw ą S m ogóry-S ien iaw a, a 31 X II 1961 r. z likw idow ana. P ro d u k c ja w 1937 r. 126 015 t.

Sm ogóry -S ien iaw a zob. S ien iaw a

Sophie w G ądeczu (Dobrcz), nad . 8 IX 1858 r., ek sp loa tow ana do 1863 r. N ależa ła do gw arectw a.

Sophie w M irostow icach D olnych (Żary), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1855—1886; p ro d u k c ja w 1868 r. 13 224 t.

183

S perling w R adoszycach (R udna), eksp loa tow ana w 1873 r.; p ro d u k c ja 1G5 t.

S ta d t G örlitz zob. K a ław sk

S ta d t G rü n b e rg w C zerw ieńsku , u tw orzona 16IV/19 V III 1908 r. przez połączenie 8 pól górniczych n a d a ­nych w 1907 r., łącznej w ielkości17.5 k m 2. N ależa ła do m iasta Z ie­lone j G óry (G rünberg). B udow ę szybów rozpoczęto w 1907 r. w po lu F r ied e rik e C h ris tian e w Łężycy (nad. 14 V II 1907 r.), je d n a k 2 3 IX 190S r. p rzerw ano ro b o ty z pow odu silnego n ap ły w u w ody podziem nej.

S tan is ław w P o ręb ie (Zaw iercie), ek sp loa tow ana od w rześn ia 1926 r do lipca 1931 r. N ależa ła - do K azi­m ierza K astersk iego , a n astęp n ie do S tow arzyszen ia M echan ików P o l­sk ich z A m eryk i Sp. Akc. P ro d u k ­c ja w 1929 r. 9196 t.

• S te rn w R zeczycy (Świebodzin), nad. 1 IV 1855 r., e k sp loa tow ana w la ta ch 1860—1867 razem z kop a ln ią In d u s trie ; łaczna p ro d u k c ja w 1864 r. 12 747 t.

Szczęść Boże zob. L u b ań

Szydłow iec w Szydłow cu, is tn ia ła około 1815 r. (S. S t a s z i c: O z ie - m iorodztune K arpa tów , a tla s , n r 6 — w ykaz).

T alea w N iw icy (Trzebiel), ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1877— 1889, n a ­leżała do K a ro lin y H asenach z B er­lina . W ystępow ała tak że pod nazw ą T heres ia . P ro d u k c ja w 1877 r . 2707 t.

T an n en b e rg w P ru s im iu (Kwilcz), ek sp loa tow ana w la ta ch 1864— 1868; p ro d u k c ja w 1865 r. 1282 t.

T eodor w G ołuchow icach (Łazy), ek sp loa tow ana w la ta ch 1908— 1911 i 1919—1924. N ależa ła w la ta ch1908— 1911 do H e n ry k a B ernd ta , zaś od 1919 r. do spó łk i z ograniczoną odpow iedzialnością K opaln ia W ęgla Teodor (udziałow cy S tan is ław H o­lendersk i i Izaak Jü n g ste r) . P ro d u k ­c ja w 1920 r. (m aksym alna) 19 669 t.

T e resa w G ostycynie, eksp loa to ­w an a w la ta ch 1936—1937, należała do A ntoniego O strow skiego. P ro d u k ­c ja w 1936 r. (m aksym alna) 551 t.

T eresa w K un icach Ż arsk ich (Żary), ek sp lo a to w an a od 1911 r. pod nazw ą A ugusta. N ależa ła do spó łk i G ru b e A ugusta G .m .b.H. w Ż arach . W 1945 r. nazw ę kop a ln i zm ieniono na T eresa i w ty m s a ­m ym ro k u przyłączono ją do ko p a l- n i-»H enryk . P ro d u k c ja w 1937 r. 56 211 t.

T eup litz zob. V ere in ig te A m alie W ilhelm ine.

T eu p litz e r K oh lenw erke w T u p li­cach, eksp loa tow ana , od 1912 r. do la t dw udziestych X X w. N ależa ła do spó łk i T eu p litz e r K oh lenw erke G .m .b.H. (w la ta ch dw udziestych m ia ła nazw ę G erm ania). P ro d u k c ja w 1922/23 r. 16 315 t.

T heodor w K ożuchow ie, nad . 30 I 1844 r., ek sp lo a to w an a do 1859 r. N ależa ła do a p te k a rza L euschnera , n a stęp n ie do jego rodziny; w 1929 r. p rzeszła n a w łasność k ilk u p rzed ­siębiorców . P ro d u k c ja w 1858 r. około 1100 t.

T herese w M irostow icach D olnych (Żary), ek sp loa tow ana w la ta ch1897—1940 (lub nieco d łużej). N a le ­żała do spó łk i L a u s itz e r G la sh ü t­te n w erk e w K unicach , a n astęp n ie do firm y G rube A u gusta G .m .b.H. w Ż arach . Po 1945 r. pole je j p rz y ­łączono do k o p a ln i—>H enryk. P ro ­d u k c ja w 1937 r. 28 223 t.

T h eres ia zob. T a lea w N iw icyT hiem es F u n d w G liń sku (Św ie­

bodzin), nad. 3 1 1856 r., ek sp loa to ­w an a w la ta ch 1863—1872; p ro d u k ­c ja w 1864 r. 7555 t. W 1893 r. w łączona do^-S chw iebuser K oh len - w erke.

T oni w S tu d n isk ach G órnych (Su­lików ), ek sp loa tow ana w la ta ch 1859— 1860, n a leża ła do w łaścic ie lk i m a ją tk u pan i von E inem . P ro d u k ­c ja w 1860 r. około 4,8 tys. t.

T schöpelner B rau n k o h len g ru b en zob. P ustkow ie

184

K o p a ln ia odk ryw kow a w ęgla b ru n a tn e g o (Turów ?) około 1960 r.

T u rów w B ogatyn i — początk i ek sp lo a tac ji s ięga ją końca X V III i początków X IX w . N a początku X X w. is tn ia ły ta m kopaln ie n a le ­żące do H eidrichów i Posseltów . W 1904 r. pow stała kop a ln ia H e r­kules. p rze ję ta w 1916 r. przez sk a rb pań stw a saskiego i p rzem ianow ana na H irschfelde. P rzy kopaln i zbu ­dow ano w 1908 r. b ryk ie tow n ię , a w 1911 r. e lek trow n ię . W 1923 r. p ań stw o w a kopaln ia i e lek tro w n ia zostały p rzek azan e spółce akcy jnej A.G. S ächsische W erke w D reźnie. W 1946 r. w ładze polsk ie p rze ję ły w schodnią część zak ładów z k o p a l­nią.. .k tó rą p rzem ianow ały n a T u ­rów . Od 1 1 1961 r. p rzem ianow ano ją na T u ró w I i w łączono do K om ­b in a tu G órniczo-E nergetycznego T u ­ró w w budow ie, obejm ującego ró w ­nież e lek trow n ię . Do kom bina tu tego w łączono 1 V II 1963 r. rów nież kopaln ię T u ró w II (zbudow ana w la ta ch 1958— 1963). Od 1 1 1966 r. e lek tro w n ię T u ró w podporządkow a­no Z ak ładom E nerge tycznym O k rę ­gu D olnośląskiego, a daw ne k o p a l­

n ie T u rów I i I I u tw o rzy ły o d ręb ­ne p rzedsięb io rstw o pod nazw ą K opaln ia W ęgla B ru n a tn eg o T urów . Od 1 1 1972 r. przyłączono do n ie j kopaln ię -> K aław sk . P ro d u k c ja w 1937 r. 3 034 787 t, w 1975 r. 23 341 837 t; w 1979 r. 24 748 tys. t.

T ym oteusz w M ierzęcicach, e k s ­p loa tow ana od 1921 r. do początków 1923 r. N ależa ła do P o lsk o -A m ery ­k ań sk ie j K om panii W ęglow ej (póź­niejsze S tow arzyszen ie M echaników P o lsk ich z A m eryk i S półka A k cy j­na). P ro d u k c ja w 1921 r . (m aksy ­m alna) 1466 t.

U nion zob. W anda

U ran ia w B ieszkow ie (Jasień), nad. 21 X 1863 r., pow iększona 14 V II 1866 r., ek sp loa tow ana do la t s ie ­dem dziesią tych X IX w . N ależała do G lü ck au f A.G. fü r B ra u n k o h le n v e r­w e rtu n g w NoWym M iasteczku. P ro d u k c ja w 1876 r. 7281 t.

U rbanus w O lbrach tow ie (Żary), eksp lo a to w an a od 1872 r. N ależała

185

do R einho lda Schm id ta , n astęp n ie o ko ło 1907 r. zosta ła n a b y ta ' z licy ­ta c ji przez spółkę L a u s itz er G las­h ü tte n w e rk e , k tó ra połączyła ją z kopaln ią-»-T herese w M irostow icach D olnych. P ro d u k c ja w 1905 r. 13,5 ty s . t.

V erein ig te A m alie W ilhelm ine wT u p licach , ek sp lo a to w an a z p rz e r­w am i w la ta ch 1864—1938. N ależa ła do K uno Jeschkego, a n astęp n ie do f irm y B racia Jesch k e w T uplicach . P ro d u k c ja w 1934 r. 42 254 t, w 1937 r . 42 522 t. E k sp lo a tac ję w strz y ­m ano 11 V I 1938 r.

V ere in ig te G renze w Jan k o w e j Ż agańsk iej (Iłow a), nad . 23 I I 1866 r., ek sp lo a to w an a około 1918 r. N ale­żała do ra d c y hand low ego H ugona L an d au z B erlina (od k tó rego w y­d z ie rż aw ił ją w 1889 r. Schu lze z K un ic Ż arskich), a w 1918 r. p rz e ­sz ła n a w łasność spó łk i Z e ip au er D ach s te in - u n d B ra u n k o h len w erk e A.G.

V ere in ig te L ich ten au er B rau n k o h - len w erk e zob. L u b ań

V ere in ig te S chw iebuse r K oh len -w e rk e zob. S chw iebuse r K oh len - w e rk e

V erein ig te Z ielenz iger K ohlen -w e rk e w Sulęcinie, u tw o rzo n a 28 IX 1889 r. przez połączenie 41 k o p a lń i pól górniczych n ad an y ch w la ta ch 1852—1868 (łącznie 106,6 km 2). N a­leżała do g w arec tw a . E ksp loa tow ana z p rze rw am i (w 1914 r. p ro d u k c ja 35 330 t). W 1939 r. zosta ła rozdz ie­lona na kopa ln ie : L an g en fe ld (w ła­sność dotychczasow ego gw arectw a) i W andern (w łasność Rzeszy N ie­m ieckiej). Por. D ługoszyn.

V ere insg lück w Z aręb ie G órne j (S iekierczyn), e ksp loa tow ana od 1854 r. do 1933 r. (z p rzerw am i), począ t­kow o pod nazw ą A lm a. N ależa ła do S ächsisch -S ch lesische-B raunkoh- len -A b b au -G ese llsch a ft w D reźnie, a n astęp n ie od 1873 r. do spółki G lückau f, A.G. fü r B ra u n k o h len v er­w e rtu n g w Z aręb ie . O d 1899 r. ek s­p lo a to w an a razem z kopalnią-*-K ai- se r W ilhelm . P ro d u k c ja obu k opalń w 1912 r. 239 651 t.

V ictor w L ubnie (L ubiszyn), nad . 21 X II 1855 r., ek sp lo a to w an a w la ­tach 1860—1864; p ro d u k c ja w 1864 r. 1048 t. W 1865 r. w łączona do kop.->-Clemence.

V ictor w P ie ru szy (Wołów), u tw o ­rzona 5 I I I 1860 r. przez połączenie pól górniczych E d u a rd i V icto r, n a ­danych w 1859 r. E ksp lo a to w an a w la ta ch 1901—1912. N ależa ła do gw a­rec tw a. P ro d u k c ja w 1908 r. (m a­ksym alna) 6422 t.

V ictor (V iktor) zob. W ik to r w B u­czynach

V icto ria w G órzycy, nad . 29 V 1860 r., ek sp lo a to w an a w la ta c h 1862— —1865; p ro d u k c ja w 1864 r, 29 t. W 1869 r. w łączona do kopaln i-> H um boldt.

V ic to ria w W ilkanow ie (Świdnica), nad . 31 I I I 1877 r.(?), eksp loa tow ana do 1889 r. N ależa ła do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1888 r. 3356 t.

V o rw ärts w G orzow ie W ielkopol­sk im , eksp loa tow ana w la ta ch1862— 1868; p ro d u k c ja w 1864 r. 6070 t.

W ach te l w R adoszycach (Rudna), ek sp loa tow ana w la ta ch 1872—1873; p ro d u k c ja w 1873 r. 1825 t.

W anda w Z atom iu N ow ym (M ię­dzychód), eksp lo a to w an a od g ru d n ia 1931 r. do m arca 1937 r. N ależała po ­czątkow o do spółki z ogran iczoną odpow iedzialnością W anda w M ię­dzychodzie, n astęp n ie od 1935 r, do spó łk i U nion-M iędzychodzkie Z a k ła ­dy G órniczo-Przem ysłow e. W zw iąz­k u z tym nazw ę kopaln i zm ieniono od 20 I I 1935 r . n a U nion, w 1937 r. w y stęp u je ona je d n a k ponow nie pod nazw ą W anda. P ro d u k c ja w 1933 r. (m aksym alna) 7788 t.

W eichse lta l zob. M oltke

Wrein b erg w D rogom ilu (Bytom O drzański), nad . 5 1 1864 r., pow ięk ­szona 1 1 I I 1868 r., ek sp lo a to w an a do la t o s iem dziesiątych X IX w . N ale­żała do m iejscow ych w łaścic ie li z iem skich (von D obschütz z L u b a ­

186

n ia , C.H. R itsch z B y tom ia nad O drą), w 1909 r. n ab y ła ją spó łka hand low a T eodor D schenszig z M agdeburga, a w 1921 r . — spółka Z u ck e rfab rik F ra u s ta d t A.G. P ro ­d u k c ja w 1875 r. 1345 t.

W ełm ice (Bobrow ice) — 15 II I1802 r. k a p ita n von B eerfelde, w ła ­ścic ie l m a ją tk u W ełm ice, o trzym ał ta m n ad an ie na eksp lo a tac ję w ęgla b ru n a tn eg o (D eusches Z en tra la rch iv , M ersebu rg : M in iste r iu m f. H andel u . G ew erbe , Rep. 121 HK, N r. 714, 1, k. 40—41).

W iesenliütter w Z aręb ie G órnej (S iekierczyn), eksp lo a to w an a w la ­tach 1888—1891, na leża ła do ro ln ik a G u staw a W iesen h ü tte ra z Z aręby G órne j. P ro d u k c ja około 15 t rocz­nie.

Wiktor w B uczynach (Trzebiel), e k sp lo a to w an a w la ta ch 1898—1941 pod nazw ą V ik tor. N ależała do gw a­rec tw a , po tem do spółki V ictor G .m .b.H. w T rzeb ie lu . W 1945 r. w łączona do kopalni->-B abina. P ro ­d u k c ja w 1937 r. 109 632 t.

W ilhelm w O lszynie, n a leża ła do ba ro n a vo n M altzana . P ró b y eks­p lo a tac ji podejm ow ano w 1857 r.

W ilhelm w O rsk u (R udna), nad. 21 X II 1843/3 V III 1844 r., ek sp loa to ­w an a jak o o d rębny zak ład w la ta ch 1844— 1875, n astęp n ie w łączona do kop a ln i—>M elanie. N ależa ła do gw a­re c tw a . P ro d u k c ja w 1867 r. 2287 t.

W ilhelm w S taw n ik u (Żary), ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1905—1909, n a ­leżała do m ły n arza E m ila J u s ta ze S taw n ik a . P ro d u k c ja w 1908 r. oko­ło 1700 t.

W ilhelm ine w G ubinie , eksp loa to ­w an a w 1864 r.; p ro d u k c ja 455 t.

W ilhelm ine II w C zaplach (T rze­biel), nad . 7 IX 1867 r., eksp loa to ­w an a jako o d ręb n a kopaln ia do 1876 r., n astęp n ie w 1877 r. w łą ­czona do T schöpelner B rau n k o h len ­g ruben . N ależa ła do rad c y h and lo ­w ego R ich tera z M uskau . P ro d u k ­c ja w 1876 r. 8614 t.

W ilhelm ine zob. V ere in ig te A m a­lie W ilhelm ine

W ilhelm szeclie w Z ebrzydow ej (Nowogrodziec), nad . 22 X I 1921 r., ek sp lo a to w an a od 1922 do 1936 r. (razem z k o p a ln ią -» F risch au f i z polem górn iczym M ariensglück). N ależa ła do inży n ie ró w W ilhelm a i O ttona H anchenów . P ro d u k c ja w 1936 r. 76 856 t.

W ładysław ów we W ładysław ow ie — odk ry w k a zb udow ana w la ta ch 1976—1979, w chodząca w sk ład ko­p a ln i-» A dam ów .

W rangel w K ra jn ik u G órnym (Chojna), is tn ia ła w la ta ch 1852— — 1865. P ro d u k c ja w 1865 r. 10 t.

W u lsch d o rfer K oh len w erk e w B u-czach (L u b rz a ) ,. ek sp lo a to w an a od początków X X w. (czynna w 1902 r.) do la t dw udziestych X X w. (czynna w 1926 r.). N ależa ła do w łaścic ie la m a ją tk u J a n a K rü g era , n astęp n ie do spó łk i a k cy jn e j W utschdo rfer K oh len w erk e H ans K rü g e r A.G. P ro d u k c ja w 1925 r . 112 tys. t.

W ysoka w W ysokiej (Łazy), ek s­p lo a to w an a w la ta ch 1917—1923. N ależa ła do spó łk i ak cy jn e j T o w a­rzystw o F a b ry k P o rtlan d -C em en tu W ysoka. P ro d u k c ja w 1921 r. (m a­ksym alna) 23 312 t.

Zacisze w C iągow icach (Łazy), eksp lo a to w an a od g ru d n ia 1933 r. do 1938 r., na leża ła do J a n a Z a­w adzk iego z C iągowic. P ro d u k c ja w 1937 r. 4465 t.

Zapomniana w T ró jcy (Zgorzelec), czynna od 1875 r. do la t dw udzies­ty ch X X w. pod n azw ą Jo sep h H e r­m ann . N ależa ła do g w arec tw a (w 1924 r. — do J . B leichrödera). W la ­tach trzydziestych naby ła ją spółka a k cy jn a G lü ck au f w Z aręb ie , k tó ra je d n a k n ie w znow iła ek sp loa tac ji. Po 1945 r. k opa ln ia o trzy m ała n az­w ę Z apom niana. Od 1 V II 1957 r. uruchom iono ją i w łączono do ko- p a ln i-» K a ław sk . U n ieruchom iona 1 X 1957 r. P ro d u k c ja w 1900 r. 16 531 t, w 1912 r . 8657 t.

187

Zawiercie I i II w C iągow icach (Łazy) — kopaln ie odkryw kow e, prow adzone w 1957 r. przez P rzed ­s ięb io rstw o P ły tk ich K opa lń W ęgla K am iennego.

Z iegel w K ościelnej W si (W ęgli­niec). ek sp loa tow ana w la ta ch 1865— — 1905. N ależała do m ia s ta Z gorzel­ca, później do w łaśc ic ie la cegieln i S tu rm a , w reszcie do spó łk i akcy jn e j Schlesische D achste in - un d Falzz ie ­ge lfab rik en v o rm als G. S tu rm w Gozdnicy. P ro d u k c ja w 1900 r. 2400 t.

Z ielonki zob. K a ław sk

Zubusse w B ukow ie (Sulechów ), u tw orzona 25 V I 1862 r. przez po łą­czenie 4 pól górniczych n ad an y ch w la ta ch 1855—1859, eksp lo a to w an a w ła ta ch 1862— 1909. P ro d u k c ja w 1868 r. około 2 tys. t, w 1908 r . około4.5 tys. t.

Z iih lkes Ruh w K ęszycy (M iędzy­rzecz), nad . 29 1 1891 r., ek sp loa to ­w an a do 1894 r. N ależa ła do G w a­re c tw a L öw enberg w G otha (dalsze losy — por. R o b ert Segen). P ro d u k ­c ja w 1891 r . 2073 t.

Z u k u n f t w Św idnicy , eksp loa to -. w an a w la ta ch 1876— 1892; na leża ła do g w arectw a. P ro d u k c ja w 1889 r. 1859 t.

Zur Belohnung w Ż arach , eksp loa­to w an a w la ta ch 1863— 1867; p ro ­d u k c ja w 1864 r. 1815 t.

Zur H offnung Marie w Żarach* eksp lo a to w an a w la ta c h 1855—1886; p ro d u k c ja w 1868 r. 20 704 t.

Zur Versöhnung w K un icach Ż a r­sk ich (Żary), nad . 30 VII 1866 r.,eksp loa tow ana w la ta ch 1866—1875; p ro d u k c ja w 1868 r. 5062 t.

Z w illingss te rn w S m ierdn icy (Szczecin), nad . 23 1 1860 r., ek sp loa­tow ana w la ta ch 1864— 1868; p ro ­d u k c ja w 1864 r. 6918 t.

Zygm unt w P o ręb ie (Zaw iercie), ek sp lo a to w an a w la ta ch 1919— 1935. N ależała do T ow arzystw a G órn icze­go O dlew ów Ż elaznych, E m aliow a­nych, W arsz ta tów M echanicznych i K opalń W ęgla P o ręb a (w ystępu jące ­go też pod nazw ą: T ow arzystw o A k­cy jne Z ak ładów G órniczych, H u tn i­czych, E m alie rsk ich , M echanicznych i K opalń W ęgla P o ręba) po łączone­go w 1927 r. ze S tow arzyszen iem M echan ików P olsk ich z A m eryk i Sp. Akc. T ow arzystw o P o ręb a eks­p loatow ało ponad to kop a ln ie J a n K aro l, F ry d e ry k i Hugo, połączone od 1921 r. w jed en zak ład z k o p a l­n ią Z ygm unt (un ieruchom ioną 30 III 1935 r.). P ro d u k c ja w 1921 r. (m ak ­sym alna) 76 592 t.

Rozmieszczenie kopalń węgla brunatnego według województw

W ojewództwo bydgoskie: A leksand ra , A rth u r , Buko, Iren a , Jo h a n n a w Fordonie, M arie w G ościeradzu, M oltke, M ontan ia, O lga w G ostycynie, Sophie w G ądeczu, T e resa w G ostycynie.

W ojewództwo częstochowskie: A dela, A dolf, H anna, M arkow ice, M rzy- g łód , N ierada.

W ojewództwo gorzowskie: A lex an d er, B estaendig , B orussia , C arl w T rze - p ie linku , C arlsg llick , C lem ence, D ługoszyn, E d u ard , E m ilie w D ługoszynie, F an n y s G lück, Fest, G leisten , G o ttg e treu , G u t G lück w K ęszycy, G ute H of­fn u n g . H ans, H offnung w L askach , H um bold t, K ilian , Leopold w G lisnie, L ord, M arie Louise, M arth a , M ax w G lisnie, M eseritzer K oh lenw erke, M o­ritz G ustav , N eu m an n s H öhe, N icolas, O skarssegen , O tton ia , R obert Segen, R udo lph w S m ogórach , R udolph M aria, S cherm eisel, Sm ogóry, V ere in ig te Z ielenziger K oh lenw erke, V ictor w L ubnie, V ic to ria w G órzycy, V orw ärts , “W anda,, Z üh lkes Ruh.

W ojewództwo jeleniogórskie: A lb e rt w C zerw onej W odzie, B rau n es Gold, D aniel, E lisab e th w S iekierczynie, F reu n d sch aft, F r ied r ic h A nna, F ried ric h W ilh e lm w B ienicach. H ein rich , H ersche lw a ldau , K a ise r W ilhelm . K a- law sk , K arl, L enore , L ongerius, Louise, L ubań, R ad m eritz (2 kopalnie), R o b ert-G u m p ert, Segen G ottes, T on i; T urów , V ereinsg lück , W iesenhü tte r, W ilhelm szeche, Z apom niana, Ziegiel.

W ojewództwo kaliskie: Jo h an n es F reude .W ojewództwo katowickie: A lfa, A nna w R ok itn ie Szlacheckim , B lano-

w ice, B ron isław , E lka, F eliska, G ustaw , H elena w Z aw ierc iu , H en ry k w G ołuchow icach, Izabella , Jo an n a , Ju lek , K am ila , K a tarzy n a , K azim ierz w B lanow icach, K onrad , K rom ołów , L udw ika , Łazy, Lośnice, M arta , P a u ­lin a , R okitno, R om an, R yszard . S iew ierz, S tan is ław , Teodor, Tym oteusz, W ysoka, Zacisze, Z aw iercie I i II, Z ygm unt.

W ojewództwo kieleckie: B arb ara w M iłkow ie, C hom entów , K ra śn a , M ars.W ojewództwo konińskie: A dam ów , B ogdanów , G osław ice, Jóźw in , K azi­

m ierz. K onin , L ubstów , M orzy sław , N iesłusz, O chle, P ą tnów , W ładysław ów .W ojewództwo legnickie: A llesgu t, B a rb a ra w U danin ie , C u rt, E lisab e th

w K rzydłow icach, E rn s t H erm ann , F lo rian , F ried rich W ilhelm un d E lisa ­b e th , M elanie. M org en ste rn s G lück, O tto D yonisius, R ittb e rg , R udolph -w R udnej, S chw arze M inna, S perling , W achtel, W ilhe lm w O rsku.- W ojewództwo leszczyńskie: G alba, J e rk a , K u r t Friedaj,

W ojewództwo nowosądeckie: Naskowa.W ojewództwo opolskie: Else, F ried e rick e A gnes, F r ied r ic h W ilhelm

w K ruszyn ie, G lückau f C harlo tte . G o ttfried , H e in rich A m alie, L en tsch , L eopo ld w P ó lw iosku, Leopold w Z w anow icach, R othaus.

W ojewództwo pilskie: G lückau f Rosco, G ottesfügung , H olda, K rucz, O lga *w B ierna tow ie i G órnicy, Polonia.

189

W ojew ództw o p io trkow sk ie : B ełchatów .W ojew ództw o poznańskie: D ołęga, E m ilie w S ierakow ie , G ustavus , H e r­

m an n O skar, H eydt, K la ra , N euglück, T annenberg .W ojew ództw o radom sk ie : Szydłow iec.W ojew ództw o s łupsk ie : Em ilie w D olsku.W ojew ództw o szczecińskie: B ogusław (Bogeslaw), G o ttm itu n s w K ra j­

n ik u G órnym , M oritz, N ordste rn , W rangel, Z w illingstern .W ojew ództw o ta rn o w sk ie : G ru d n a D olna.W ojew ództw o to ru ń sk ie : Bold.W ojew ództw o w a łb rzy sk ie : A dam , A nna A uguste, C h ris tian e Sophie,

F o r tu n a . G lückau f w S ad ln ie , G lü ck au f Ju liu s , H en rie tte , M arie w Ż a- row ie , S a a ra u e r B rau n k o h len w erk e .

W ojew ództw o w łocław sk ie: D obrzyń, F lo rian n a .W ojew ództw o w rocław sk ie : A dolph R einho ld , A lb e rt w S taszow icach,

B erg m eiste r F ö rs te r, Em ilie A uguste, E ugenia , F ranz isca , G lü ck au f P au l, G ründ ling , H e lena w W ierzchow icach, Jo rd a n sm ü h l, O tto , P au ls Segen, P oseritz , S a n k t G ra tie n , V ictor w P ieruszy .

W ojew ództw o zie lonogórskie: A delheid , A delheid sfund , A d ler, A lw ine, A m n assen F leck , A n n a w D ąbkach, A nton ie w C ielm ow ie, A n ton ie w S k i- bicach, A ugusts H offnung, B abina, B arbarossa , B erggeist, B eust, B riesn itz, C arl w B uchałow ie, C arl F e rd in an d , C arl F ried rich , C aro line , C aro linen - shoffnung , C om pagna, C onrad i, C o n stan tia , C yb inka, D renz iger K o h len ­w erke , E d u a rd II, E d u a rd W ilhelm , E leonore, E lisab e th w S ieniaw ie , E lsa- -M arg a re th e , E m ilie w W ichowie, Em m y, E rd m an n , E rdm annssegen , E rd ­m an n s T rost, F e lix M arie, F e rd in an d , Ferdinandsw ille .. F lo ra , F reu d e , F r ied r ic h W ilhelm w M irostow icach G órnych. F r ie d r ic h W ilhe lm w Z ie­lone j G órze, F risch au f, G em ersdo rf, G e rtru d , G lückau f w G ubinie, G lück ­au f w T rzebielu , G lückau f F e rd in a n d , G lü ck au f F ried rich , G lückau f H e in ­rich , G lückau f S ey fe rt, G ottesh ilfe , G ottessegen w G ubinie , G ottessegen w Ż arach , G o ttm itu n s w N ow ym Z agórzu, G ra f B eust, G uben un d F e ile r, G u t G lück w G ubinie , H edw ig, H eia, H elene, H en ry k w K un icach Ż arsk ich , H erm an ia , H offnung w Jan k o w e j Ż agańsk iej, H offnung w T rzeb ielu , H om ann, H orn, H orst, Im m anue l, Jad w ig a , Jo h a n n a w C hełm icy, J o h an n a w M iro ­stow icach D olnych, J o h a n n a w T rzeb ie lu , Ju lia , K le ine A gathe, K ohlberg , K ro n p rin z W ilhelm , L agow er G ruben , L au ra , Lucie, M ai, M aria w N ie- cieczu, M arie II I w Ż arach , M artin , M ath ilde, M ax w B odzowie, M ax un d W illenbücher, M axfeld . N iedersch lesische K oh lenw erke, N um ero 9 u n d 12, O lga w K un icach Ż arsk ich , O skar, O ttilie , P rzy ja ź ń N arodów , P ustkow ie , Quos, R eform ation , R eichenau, R ichard , R oberts G lück, Schulze, Schw ie- b u se r K o h lenw erke, Segen des H e rrn , S ien iaw a, S ilesia Louis, Słone, Sop­h ie w M irostow icach D olnych, S ta d t G rünberg , S te rn , T alea , T eresa w K u ­n icach Ż arsk ich , T eu p litz e r K oh lenw erke, T heodor, T herese, T h iem es F und , U ran ia , U rbanus, V ere in ig te A m alie W ilhelm ine, V ere in ig te G renze, V icto ria , W einberg, W ełm ice, W ik tor, W ilhelm w S taw n ik u , W ilhelm ine w G ubinie , W iJhelm ine II w C zaplach, W u tsch d o rfer K oh lenw erke, Z u ­busse , Z ugunft, Z u r B elohnung, Z u r H o ffnung M aria, Z u r V ersöhnung.

Literatura i źródłaLiteratura i źródła dotyczące nadań górniczych

H andbuch des S ta tth a lte r e i-G eb ie tes in G alizien fü r das J a h r 1863—1865, Lw ów [b.r.w.].

G alizisches P rov inzia l-H andbuch fü r das Ja h r 1868. L w ów [b.r.w.]. S zem a ty zm K ró les tw a G alicji i Lodom erii z W ie lk im K się s tw em K ra ­

ko w sk im , L w ów 1870—1914.

190

W A P K atow ice: OUGD (O kręgow y U rząd G órniczy w D ąbrow ie G ór­n iczej) 253—258, 327—395.

A P W rocław : OBB 1827—1831.A P W ałbrzych : B erg rev ie r W aldenburg : V erzeichnis d e r B erg w erk e im

R ev iere W aldenburg , B ergw erksverze ichn is .

Zbiorcze zestaw ienia produkcji, zestaw ienia kopalń i opisy kopalń

1. Z a b ó r a u s tr ia c k i (G alic ja )

D er B e rg w erksb e trieb im K a ise r th u m e O esterreich , W ien 1864 i n a s t. Die M inera lko h len O esterreichs, W ien 1870, 1878, 1903.B u j a k F., G alicja, t. II , L w ów -W arszaw a 1910, s. 202—203. S o k o ł o w s k i S., W a l e w s k i J ., B adania geologiczno-górnicze nad

z ło żem w ęgla bruna tnego w G rudnie D olnej, „P rzeg ląd G órn iczo -H u tn iczy 'r 1935, s. 325—344 (tu dalsza l i te ra tu ra p rzedm iotu).

S z a j n o c h a W., P łody kopa lne G alic ji, cz. I, L w ów 1893.

2. K ró les tw o P o lsk ie

G a s i o r o w s k a N., G órnictw o i h u tn ic tw o w K ró le s tw ie P o lsk im 1815— 1830, W arszaw a 1922.

J e z i o r a ń s k i L., K sięga adresow a p rze m ys łu fabrycznego w K ró ­le s tw ie P o lsk im na rok 1904, W arszaw a 1904.

Ł a b ę c k i H., G órnictw o w Polsce, t. I, W arszaw a 1841...P rzeg ląd G órn iczo-H utn iczy” 1903—1914, 1920...P rzeg ląd T echn iczny” 1875—1902.S b o rn ik s ta tis ticze sk ich sw ied ien ij o gornozaw odsko j p ro m yszlen n o sti

R ossii, S. P e te rb u rg 1888— 1914.C en tra ln y j G o sudars tw ienny j Is to riczesk ij A rch iw w L en ing rad ie : F ond

37. Opis 6, D ieło 160; Fond 37, O pis 7. D ieło 93.W A P K atow ice: A GD 2154—2166; OUGD 20—21.

3. D aw n y z a b ó r p ru s k i i z iem ie zach o d n ie

B o r c h a r d t K., H andbuch der K o h len w ir tsch a ft, B erlin 1926, s. 713— — 734.

Die E in tw ic k lu n g der A n h a itisc h en K o h le n w e rke u n d der W ersehen - -W eissen fe ld er A k tie n -G ese llsch a ft, H a lle 1926.

K l e i n G., H andbuch fü r den d eu tsch en B raunkoh lenbergbau , H a lle 1915.

Ł u c z a k C., G órnictw o w ie lko p o lsk ie w la tach 1815—1918, „Roczniki D ziejów Społecznych i G ospodarczych” t. X X : 1958, s. 107—158.

Sch lesien — B odenschä tze u n d In d u s tr ie , W rocław 1936, s. 219—272.W e s t p h a l J., Jahrbuch fü r den O berbergam tsbezirk Breslau , K a to -

w ice-W rocław -B erlin 1913.’’Ja h rb u c h d e r deu tschen B rau n k o h len - u n d S te in k o h le n -In d u str ie ” .

H alle 1910— 1914, 1922— 1939 (od 1922 r. ty tu ł: „ Ja h rb u c h d e r d eu tschen B rau n k o h len -, S te inkoh len -, K a li- un d E rz - In d u s tr ie ”, n astęp n ie „D eu­tsches B e rg b au -Ja h rb u c h ”).

„ Ja h rb u c h des S ch lesischen V ereins fü r B erg - u n d H ü tten w ese n ” 1861, s. 165 (zestaw ien ie p ro d u k c ji za 1860 r.).

H andbuch der P ro v in z Sch lesien , W rocław 186G i nast.

191

Die sch lesischen B ergw erke . Techn isches B erg w eksverze ich n is , W rocław 1932, 1933, 1934. 1938.

V erze ichn is der im O b erbergam tsbezirk B reslau im Jahre 1892 b e trie ­benen B erg w erke un d ih rer Schäch te , K atow ice 1892 (i podobne w ykazy 2 a la ta 1894, 1896, 1898. 1900, 1903, 1905).

D eutsches Z e n tra la rc h iv — H isto rische A b te ilu n g II , M ersebu rg : M ini­s te r iu m fü r H andel un d G ew erbe, Rep. 121, A bt. A, T it. V, Sect. 5. No 1; Rep. 121, A bt. A, T it. V, Sect. 1 No 2, vol. 1; Rep. 121, A bt. A, T it. II , Sect. 1. No 1: R ep. 121. A bt. A. T it. X X , Sect. 1. No 102, vol. 39, 41, 44. 45, -50: Rep. 21. A bt. F, T it. I, Sect. 6. No 102.

A P W rocław : OBB 877—895, 907—908, 1666—1676.S ta a tsa rch iv M agdeburg : O b e rb erg am t zu H alle , R ep. F 38, T it. XVa,

X V I, XX IV .W A P K atow ice, O ddział T erenow y w B ytom iu; BRBN §6 (w ykaz kopalń

•czynnych w 1924 r. w rejoni'e W yższego U rzędu G órniczego w e W rocław iu).

4. P o lsk a la l m ięd z y w o je n n y ch

..P rzegląd G órn iczo-H utn iczy” 1920—1939 (s ta ty sty k i produkcji).S r o k a A. R.. K sięga adresow a p rze m ys łu , h and lu i finansów , W arsza­

w a 1922.S t e i n A., S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęglow ego v> p a ń s tw ie p o lsk im za rok

1926, D ąb row a G órnicza 1928 (odb itka z „P rzeg lądu G órn iczo-H utn iczego”).M in isterstw o P rzem ysłu i H an d lu : S ta ty s ty k a p rzem ysłu w ęglow ego

-w p ań stw ie po lsk im za ro k 1927— 1937, W arszaw a 1928— 1938,

5. O k re s I I w o jn y św ia to w e j i P o lsk a L udow a

Die B ergbehörden un d d ie ihrer A u fs ic h t u n te rs teh e n d en B etriebe im ■Oberbergam tsbezirk B reslau 1944, B olesław iec 1944.

M a r k i e w i c z W., Społeczne procesy u p rzem ysło w ien ia , Poznań 1962 (o kopaln i K onin).

S z r e t e r T., G ospodarka surow cow a 10 G enera lnej G ubern i w la tach 1940—44, ..S tudia z dzie jów gó rn ic tw a i h u tn ic tw a ” t. VI, W rocław 1963, s. 263—265.

T echnisches B erg w erksverze ich n is fü r den O b erbergam stbezirk B reslau , W rocław 1941, 1943.

W i e r z b o w s k i Z., W ęgiel bruna tr.y w Polsce, K atow ice 1947 (P race W ydziału Ekonom icznego C en tra li Z by tu P ro d u k tó w P rzem y słu W ęglow e­go, z. 17).

Z jednoczen ie P rzem ysłu W ęgla B runatnego i E lek tro w n i w e W rocław iu , W rocław 1979.

W ęgiel b ru n a tn y w zachodn ie j Polsce, oprać. J . Z w i e r z y ć ki , C. P o b o r s k i i in., K atow ice 1949.

S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęglow ego w Polsce — ro k 1945, K atow ice 1946.S ta ty s ty k a p rze m ys łu w ęglousego w Polsce za la ta 1946 i 1947, K atow ice

1949.S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęglow ego w Polsce za la ta 1948—1960, W arszaw a

1962.S ta ty s ty k a p rzem ys łu w ęglow ego w Polsce za lata 1961—1962; 1963—1964;

1965; 1966— 1968; 1969— 1970; 1971— 1972; 1973— 1975; K atow ice 1963, 1965, 1966, 1969, 1971, 1973, 1976.

M in isterstw o G órn ic tw a i E n e rg e ty k i: zarządzen ia i w ykazy jednostek organ izacy jnych re so rtu gó rn ic tw a i e n erg e ty k i z la t 1965—1976 i 1981— — 1982.

192

K onin : M a r k i e w i c z W., Społeczne procesy u p rzem ysło w ien ia , Poznań 1962; M onografia K o n ińsk iego O kręgu P rzem ysłow ego , K atow ice 1969, GIG. N adodrze: Ż a b a J.; H istoria eksp loa tac ji w ęg la bruna tnego na te ren ie środkow ego N adodrza, „Prace naukowe U niw ersytetu Śląskiego” nr 169: Geologia, K atow ice 1977, s. 108—142.P o lsk a Ś rodkow a: S a r i u s z - M a k o w s k i A., W ęgiel b ru n a tn y w środ­k o w e j Polsce, W arszawa 1947.

Aneks sta ty styczny

T a b e l a 1W ydobycia w ęgla kam iennego w tonach

(a — okręg górnośląski Zagłębia Górnośląskiego, b — okręg dąbrowski Zagłębia Górnośląskiego, c — okręg krakowski Zagłębia Górnośląskiego, d — Zagłębie Dolnośląskie)

Rok a b c d

1769 367 3 2001770 367 8 8001780 821 25 3171790 9 950 118 71 1021792 14 202 150 79 4001800 41 140 2 300 145 4041805 87 092 3 700 9 162 175 2401810 93 480 3 500 167 5621813 75 515 3 900 10 000 98 5851820 146 782 16 500 175 1701823 347 456 35 000 28 574 184 8011825 360 809 69 000 50 000 187 2811830 217 435 42 600 • 200 5691839 440 864 107 000 60 000 234 4071840 538 556 117 600 260 2181850 975 401 135 770 378 4291854 1 585 883 141 160 60 108 496 9681860 2 478 276 225 000 96 049 780 9261870 5 854 403 329 170 187 565 1 570 2281873 7 769 010 336 000 309 496 2 294 819

1 1874 8 265 017 402 470 351 346 2 350 9941880 10 016 520 1 286 050 318 505 2 640 2441890 16 870 886 2 470 670 609 647 3 204 7341895 18 066 401 3 684 671 760 031 3 877 1391900 24 829 284 4 109 017 1 166 632 4 767 454

13 S ło w n ik h is to ry cz n y k o p a lń ... 193

R ok a b c d

1905 29 014 708 3 588 234 1 118 201 5 304 4801910 34 460 660 5 468 762 1 345 602 5 532 5791912 41 543 608 6 315 430 1 910 532 5 901 5621913 43 801 056 6 833 588 1 970 790 5 527 8591915 38 397 420 2 791 359 1 642 653 4 460 4991920 31 750 868 4 873 709 1 385 416 4 246 3961925 35 632 847 5 728 842 1 692 325 5 563 0101929 56 439 544 8 947 852 2 844 462 6 091 5161930 46 346 444 6 923 424 2 196 635 5 743 7621933 35 580 816 5 593 808 i 821 670 4 167 2791935 40 174 448 5 432 851 1 980 301 4 770 2301938 54 748 300 6 696 245 2 642 021 5 307 0451940 59 854 909 8 402 034 3 871 704 4 948 4971943 70 668 109 10 824 517 5 150 301 4 719 4681945 19 871 640 3 271 897 1 475 985 2 746 530

(dale j — w ty s iącach ton)

R ok a+b+c d

1946 44 353 2 9351950 74 310 3 6911955 ^ 90 587 3 7041960 101 347 2 9611965 115 633 3 1981970 136 684 3 4171975 167 802 3 8231979 197 092 3 9131980 ' 189 536 3 5851981 160 401 2 558

Ź r ó d ł a : O k ręg g ó rn o ślą sk i i Z ag łęb ie D o ln o śląsk ie do 1912 r . w ed łu g :J . W e s t p h a 1: Jahrbuch, fü r d e n O b e rb e rg a m tsb ez irk B resla u , K ato w ice-W ro -c ła w -B erlin 1913, s. 666—670. O k rę g g ó rn o ślą sk i 1913—1957 w ed łu g : S ta tis t ik d er o b ersch le sisch en B e rg - u n d H ü tte n w e rk e 1913 i n a s t.; S ta tis t ik des O b ersch le­s isch en B erg - u n d H ü tte n m ä n n is c h e n V e re in s E .V . in G le iw ltz 1924 i n a s t. i S ta ­ty s ty k i p rze m y s łu w ęg low ego w p a ń s tw ie p o lsk im . O k rę g d ą b ro w sk i do 1937 r. w ed łu g d a n y c h „ P rz e g lą d u G ó rn iczo -H u tn iczeg o ” i S ta ty s ty k i p rze m y s łu w ęg low ego w p a ń s tw ie p o lsk im . O kręg, k ra k o w s k i: 1790 r . w ed ług : W. K u la , S zk ice o m a n u fa k ­tu ra c h w P o lsce X V III w ie k u , W arszaw a 1956, s. 584—585; 1805 r . w ed łu g : S. B re - d e tz k y , R e iseb e m e rk u n g e n ü b e r U n g a rn u n d . G a liz ien , t. I I , W ien 1809, s. 100, 1813 i 1825 r . w ed łu g E. P ie tra sz e k , Z ag łęb ie K ra k o w sk ie w la ta c h 1796—1848, „ K w a rta ln ik H is to r ii K u l tu ry M a te r ia ln e j’’ 1961, n r 4, s. 759; 1823 r . w ed łu g : W. S a- ry u sz -Z a le sk l, D z ie je p rze m y s łu w b. G a lic ji 1804—1028, K ra k ó w 1930, s. 67; 1824

194

I 1839 r . w ed łu g : H . Ł a b ę c k i, G ó rn ic tw o w Po lsce , t. I , W arszaw a 1841, s. 491—492 (p rz e lic z e n ie l k o rze c = 100 kg^; la ta 1854—1937 w e d łu g : W A P K a to w ic e , U P G H 200 (d an e ze s ta ty s ty k a u s tr ia c k ic h ) , S. K am iń sk i, P rz em y s ł g ó rn ic z o -h u tn icz y G a lic ji w la ta c h 1912 do 1918 n a t le o s ta tn ie g o p ięćd z ies ięc io lec ia , „C zasop ism o G ó rn iczo - -H u tn ic z e 1919, „ P rze g lą d u G ó rn iczo -H u tn iczeg o ” i S ta ty s ty k i p rze m y s łu w ęg lo ­w eg o w p a ń s tw ie p o lsk im . Z ag łęb ie D o ln o śląsk ie 1913—1937 w e d łu g : „ Z e its c h r if t für d as B erg -, H ü t te n - u n d S a lin e n w e se n im F re u ss isc h e n S ta a te ” (od 1935 r . „ Z e it­s c h r i f t f ü r das B e rg -, H ü t te n - u n d S a lin e n w e se n im D e u tsch e n R e ic h ” ). Od 1938 do 1981 r. w sz y s tk ie d a n e w ed łu g S ta ty s ty k i p rze m y s łu w ęg low ego w P o lsce o raz „R o czn ik ó w s ta ty s ty c z n y c h M in is te rs tw a G ó rn ic tw a i E n e rg e ty k i” .

T a b e l a 2

W ydobycie w ęgla b ru n a tn eg o w tys. ton (na ziem iach po lsk ich w g ra n i­cach z 1945 r.)

R ok ty s t. R ok tys. t

1937 5 236 1965 22 6261946 1 454 1970 32 7661947 • 4 766 1975 39 8651950 4 836 1978 410051955 6 045 1979 38 0831960 9 327 1980 36 866

1981 35 616

Ź r ó d ł a : R o k 1937 — p o d su m o w a n ie d a n y c h z k o p a lń u w z g lę d n io n y c h w ze­s ta w ie n iu . O d 1946 do 1975 r . w ed łu g „ S ta ty s ty k i p rze m y s łu w ęg lo w eg o w P o lsce ” , d a le j w ed łu g „R o czn ik ó w S ta ty s ty c z n y c h G U S ” (b ilan se m a te ria ło w e ).

H O R Z E B A Ł T Y C K IE

Po lsk ie zag łęb ia w ęgla kam iennego

Rozm ieszczenie pok ładów w ęgla b ru n a tn e g o w Polsce — s ta n b ad ań z 1965 r.

B IA Ł YST O K \

ROZMIESZCZENIE POKŁADÓU UĘGLA

BRUNATNEGO AJ POLSCE (sten z /965r.) \S

ZŁoza uęq/<9 brunatnego ® Kopa/ni e i-jęg/& bru n a/n ego c zy n n e® {opa/n/e A/ęg/& b ru n a tn e g o n ie c zy n n eO N o u e te re n y ¿j/erceń

Spis ilustracji

K o paln ia A lek san d er w Ł aziskach w la ta ch dw udziestych X X w.(J. J a r o s , Z a rys d z ie jów górn ictw a w ęglow ego, K rak ó w 1975,s. 3 3 9 ) .............................................................................................................. 21

K o paln ia A n n a w Pszow ie w 1967 r. Fot. Z. W ieczorek. Ze zbiorówŚ ląskiego In s ty tu tu N aukow ego w K a to w ic a c h .....................................24

B iedaszyb w Z ag łęb iu D ąbrow sk im w la ta c h m iędzyw ojennych . . 29K o paln ia B obrek w B y tom iu -B obrku — szyb G rä fin J o h an n a około

1914 r ............................................................................................................................30K o paln ia B rzeszcze w B rzeszczach — szyb A n d rze j I w la ta ch m ię ­

dzyw ojennych ................................................................................................................. 32K opalnia- C horzów (H rab in a L au ra ) w C horzow ie — podw ójne u rz ą ­

dzenie w yciągow e n a szybie H ugo około 1920 r. (J. J a r o s,Z arys dziejów ..., s. 1 7 6 ) ................................................................................. 35

K opaln ia C zerw ona G w ard ia w Czeladzi — zak ład p rzeróbczy około1960 r. (J. J a r o s , Z dziejów ..., 4 5 9 ) ........................................... 36

K opaln ia D ębieńsko w D ęb ieńsku około 1960 r. F o t. B. G a jd z ik . . 28K opaln ia F lo ra w D ąbrow ie G órn iczej w la ta ch m iędzyw ojennych 42B ram a ko p a ln i P a ry ż w D ąbrow ie G órniczej w la ta ch m iędzyw o­

jen n y ch .......................................................................................................................Szyb G igan t w Z ab rzu -R o k itn icy w 1966 r. Fot. W. W aw rzynkiew icz.

Ze zb io rów Śląsk iego In s ty tu tu N a u k o w e g o .....................................K opaln ia Ja s trzę b ie w Ja s trz ę b iu Z d ro ju w 1963 r. F o t. Z. W ieczorek.

Ze zbiorów Śląskiego In s ty tu tu N a u k o w e g o .....................................W ejście do kopaln i J a s trz ę b ie około 1970 r .................................................K opaln ia Jow isz w W ojkow icach w la ta ch dw udziestych X X w. K opaln ia J u lia n w P iek a rach Ś ląsk ich około 1960 r. Fot. J . M akal.

Ze zbiorów Ś ląskiego In s ty tu tu N a u k o w e g o .............................................K ie ra t konny w kopaln i K ró l koło C horzow a czynny w la ta ch

1800—'1814 (J. J a r o s , Z arys dziejów ..., s. 7 1 ) .....................................P odw ójny szyb w yciągow y kopaln i K siążę w W esołej w la ta ch dw u­

dziestych X X w. (J. J a r o s, Z arys dziejów ..., s. 339) .K opaln ia M oszczenica w M oszczenicy około 1970 r .................................

45

47

575760

61

6979

198

Z akład p rzeróbczy kopaln i M oszczenica w 1967 r. Fot. Z. W ieczorek.Ze zbiorów Śląsk iego In s ty tu tu N a u k o w e g o .............................................. 79

Ł adow anie w ęgla w zab ierce w la ta ch m iędzyw ojennych « k o p a ln iaM u rck i?) J . J a r o s , Z a rys dziejów ..., s. 1 5 0 ) ..............................................80

K opaln ia P ierw szego M aja w M szanie około 1962 r .......................................... 86C echow nia kopaln i P ierw szego M aja około 1970 r .................................................86K opaln ia P o rąb k a w Z agórzu około 1960 r ............................................................... 88O d kryw ka przy kopaln i R eden w D ąbrow ie G órniczej czynna w ko ń ­

cu X IX w ............................................................................................................................ 90K opaln ia R yd u łto w y (C harlo tte) w R ydu łtow ach — szyb Leon I I

w 1939 r ...............................................................................................................................93K opaln ia S iem ianow ice (H uta L au ra) w S iem ianow icach Ś ląsk ich —

szyb F icinus około 1920 r. (J. J a r o s, Z a rys dziejów ..., s. 220) 95K opaln ia S iem ianow ice — szyb R ich ter w la ta c h m iędzyw ojennych 96K opaln ia W aleska w Ł aziskach — s ta re u rządzen ie do oczyszczania

w ody i w e n ty la to r w la ta c h m iędzyw ojennych (J. J a r o s ,Z arys dziejów ..., s. 3 1 2 ) ........................................................................................ 106

K opaln ia W ujek w K atow icach w la ta c h m iędzyw ojennych (J. J a -r o s, Z arys dziejów ..., s. 3 4 0 ) ...................................................................... 110

W iercenie o tw o ru strzałow ego w ie rta rk ą m echan iczną w la ta chm iędzyw ojennych « k o p a ln ia W u jek ?) J . J a r o s , Z arys d z ie ­jów ..., s. 3 0 6 ) ........................................................................................................ 111

K opaln ia Z abrze (K rólow a Luiza) w Z ab rzu — tra n s p o r t w ęg la do sp ław nej sztolni w począ tkach X IX w . (J. J a r o s , Zarysdziejów ..., s. 7 0 ) ............................................................ .................................... 112

K opaln ia Z abrze (K rólow a Luiza) w 1874 r ..............................................................112K rólow a L uiza W schód w 1927 r .............................................................................. 113K rólow a L uiza Zachód w 1923 r .....................................................................................113K opaln ia Z iem ow it w L ędzinach około 1960 r ....................................................... 115K opaln ia B iały K am ień w W ałb rzychu około 1950 r. (J. J a r o s ,

H istoria górn ic tw a w ęglow ego 10 Polsce L u d o w ej <1945— 1970).K rak ó w 1973, s. 57) . . . 124

K opaln ia B olesław C hrob ry w W ałb rzychu około 1950 r. (J. J a r o s ,H is to ria górnictw a..., s. 5 7 ) .................................................................................125

P aro w a m aszyna w yciągow a w ko p a ln i Segen G ottes (Chw alibóg) w S ta ry m Z d ro ju koło W ałbrzycha w 1814 r. (J. J a r o s , Zarysdziejów ..., s. 74) . 127

P ochy ln ia w kopaln i „G luckh ilf” w Sobięcinie w 1825 r ......................... 132K opaln ia S łupiec w S łupcu — b udow a szybu Nowy I około 1964 r. 139K opaln ia odk ryw kow a w ęgla b ru n a tn eg o (Turów?) około 1960 r.

(J. J a r o s , Z a rys dziejów ..., s. 2 4 1 ) ........................................................... 185M apyP olsk ie zagłębia w ęgla k a m ie n n e g o ..........................................................................196R ozm ieszczenie pok ładów w ęgla b ru n a tn eg o w Polsce — s tan

b a d ań z 1965 r ..............................................................................................................197

Spis treści

OD W Y D A W C Y ........................................ • ...............................................................W S T Ę P ..................................................................................... • .................................

1. Z asady p rz y ję te przy op racow yw an iu s łow n ika k o p a lń .2. H isto ryczny rozw ój po jęcia kop a ln i i w łasności górniczej na

z iem iach po lsk ich od X V III w ................................................................I. K O PA L N IE W ĘG LA K A M IEN N EG O W ZA G Ł ĘB IU G Ó RN O ­

ŚL Ą SK IM ...............................................................................................................L ite ra tu ra i ź r ó d ł a ........................................................... .

II . K O PA LN IE W ĘG LA K A M IEN N EG O W ZA G Ł ĘB IU DOLNO­ŚL Ą SK IM . . . • ..................................................................................L i te ra tu ra i ź r ó d ł a .................................................................................................

II I . K O PA LN IE W ĘG LA KAM IEN N EG O W Z A G Ł ĘB IU LU B ELSK IMIV. W IELOZAKŁADOW E PR ZE D SIĘ BIO RSTW A K A PIT A L IS Y C Z -

N E CZYNNE W G Ó RN ICTW IE W ĘG LA K A M IEN N EG O N AZIEM IA C H P O L S K I C H ..................................................................................L i te ra tu ra i ź r ó d ł a .................................................................................................

V- ZJED N O C ZE N IA R EJO NO W E PR ZEM Y SŁU W ĘG LA K A M IEN ­NEGO .......................................................................................................................L i te ra tu ra i ź r ó d ł a .................................................................................................

VI- K O PA L N IE W ĘG LA B R U N A T N E G O ....................................................1. R ozm ieszczenie k o p a lń w ęg la b ru n a tn eg o w ed ług w ojew ództw2. L i te ra tu ra i ź r ó d ł a .........................................................................................

A N EK S STATYSTYCZNY . S P IS IL U S T R A C JI . . .

y W f* ? V 'I * V

iimiii iiiiiiiiii1000071348

577

10

19116

122143146

147158

160162163189190193198