SMIRNOFF

Hesenê Metê

SMIRNOFF

Hesenê Metê

SMIRNOFF

Hesenê Metê

WESANÊN WELAT

Stockholm 1991

SMIRNOFF

Hesenê Metê

WESANÊN WELAT

Stockholm 1991

Weşan: 5SMIRNOFFÇapa yekem

© Hesenê MetêPergela berg û rûpelan: N. KirîvÇap: Nya Wiking Tryckeri AB, 1991

ISBN 91-97 12 54-1-5

Weşan: 5SMIRNOFFÇapa yekem

© Hesenê MetêPergela berg û rûpelan: N. KirîvÇap: Nya Wiking Tryckeri AB, 1991

ISBN 91-97 12 54-1-5

NAVEROK

Smirnoff 9

Bîranînên Xatûnekê 17

Lêkolîner 24

Nivîskarî 29

Mêrxasî 36

Tizbî . 41

Xwî 46

Zewac 57

Çarşef 59

Kultur 65

Anons 72

Roja Pîrozwer 78

Rabiff 83

Şanoger 89

NAVEROK

Smirnoff 9

Bîranînên Xatûnekê 17

Lêkolîner 24

Nivîskarî 29

Mêrxasî 36

Tizbî . 41

Xwî 46

Zewac 57

Çarşef 59

Kultur 65

Anons 72

Roja Pîrozwer 78

Rabiff 83

Şanoger 89

PÊŞGOTINA WEŞANXANÊ

Her tîpekî merivan bi serê xwe dunyayek e. Bi rengêjiyana xwe, bi xwiyê xwe, bi hiş û aqilê xwe, bi çê û xirabiyaxwe ve dunyayek e. Dema ev dunyayên ha bi hunermendîtêne vejinandin, meriv baştir têdigêhîje, meriv wan baştirdibîne.

Pirî caran meriv hay ji xwe nabe ku meriv bi xwiyê xwevalayiyekê h" xwe dide der, çewtiyekê dike, an jî du gotinênmeriv hevdu nagirên. Hesenê Metê, ev tişta ji xwe re kiriyeprensîb û di vê pirtûka piçûk de çardeh tîpên weha jikurteçîrokên xwe re kiriye mijar.

Di van kurteçîrokan de alternatîf an jî tîpekî ku merivbibêje ev maqûl e, tune an jî veşartî ne. Ev valayiyek e kuHesenê Metê bi zanatî di kurteçîrokên xwe de dihêle. Dihêleku xwendevan bi xwe bibîne, bi xwe pê bikene û bi xwe li serbihizire.

Mijar û tîpên ku hatine nîgartin, pirî wan jiyaneke liderveyî welêt e. Li gor vê jiyana derveyî welêt, tîp û mijarênrojane çi xwestiye, Hesenê Metê bi comerdî rê li ber vekiriye,bi zarxweşî û nefspiçûkî gotiye: fermo! Ango ji leheng û

PÊŞGOTINA WEŞANXANÊ

Her tîpekî merivan bi serê xwe dunyayek e. Bi rengêjiyana xwe, bi xwiyê xwe, bi hiş û aqilê xwe, bi çê û xirabiyaxwe ve dunyayek e. Dema ev dunyayên ha bi hunermendîtêne vejinandin, meriv baştir têdigêhîje, meriv wan baştirdibîne.

Pirî caran meriv hay ji xwe nabe ku meriv bi xwiyê xwevalayiyekê h" xwe dide der, çewtiyekê dike, an jî du gotinênmeriv hevdu nagirên. Hesenê Metê, ev tişta ji xwe re kiriyeprensîb û di vê pirtûka piçûk de çardeh tîpên weha jikurteçîrokên xwe re kiriye mijar.

Di van kurteçîrokan de alternatîf an jî tîpekî ku merivbibêje ev maqûl e, tune an jî veşartî ne. Ev valayiyek e kuHesenê Metê bi zanatî di kurteçîrokên xwe de dihêle. Dihêleku xwendevan bi xwe bibîne, bi xwe pê bikene û bi xwe li serbihizire.

Mijar û tîpên ku hatine nîgartin, pirî wan jiyaneke liderveyî welêt e. Li gor vê jiyana derveyî welêt, tîp û mijarênrojane çi xwestiye, Hesenê Metê bi comerdî rê li ber vekiriye,bi zarxweşî û nefspiçûkî gotiye: fermo! Ango ji leheng û

mijarên xwe re ne gotiye ev şerm e, ev dûrî aqil û berboracivaka me ye. Leheng, hefsarê bûyera xwe bi kuderê detewandiye, Hesenê Metê jî daye pey wan.

Pîvana hunermendî, hûnandin, xweşikbûn an jî nebaşbûnavan kurteçîrokan, em ji we xwendevanên hêja re dihêlin.

Lê gotina me ev bû: Em bextiyar in ku bi çapa vê pirtûkê,me pirtûkek din jî li pirtûkxana kurdî zêde kir.

Weşanên Welat

mijarên xwe re ne gotiye ev şerm e, ev dûrî aqil û berboracivaka me ye. Leheng, hefsarê bûyera xwe bi kuderê detewandiye, Hesenê Metê jî daye pey wan.

Pîvana hunermendî, hûnandin, xweşikbûn an jî nebaşbûnavan kurteçîrokan, em ji we xwendevanên hêja re dihêlin.

Lê gotina me ev bû: Em bextiyar in ku bi çapa vê pirtûkê,me pirtûkek din jî li pirtûkxana kurdî zêde kir.

Weşanên Welat

SMIRNOFF

Gelto îxwediyê malê bi rûkenî didomîne û dibê:- Wek ku min got, Xusrew... ku biqewume, ez ji deh jinên

lepdarîn jî jîrtir im. De êdî tu û bextê xwe... de fermo!Xusrewê ku bi mêvandarî hatiye mala hevalê xwe, bi

dilxweşî U xwarinên ser masê dinêre, destên xwe di hev re di-de, bi devekî avî li Gelto vedigerîne:

- Bi Xwedê, tu jî ne hindik î! Ca lê binêre... wey, wey wey!..dibêje û hinekî din jî xwe ber bi masa xwarinê dike.

Ji bo Xusrew, bi rastî jî tiştekî seyr e. Lewra masên wusa,pirî caran di çîrokan de bi xwarinên weha têne xemilandin. Jixwarinên goştîn sê babet, ji şorbên sivik du babet, birincekhebhebî û bi mewûjên sor, selete û hêşînayî bi awayekî wusali ber hev hatine danîn ku ji bo hunermendekî herî mezin jîne asan e ku ji bo pêjnên xwe tiştekî weha bifikire. Du sêxwarinên din jî hene ku ew nizane wan bi çi binavîne. Ji bilîvan jî, ji çend babetan selikek tije fêkî li hêleke din î masê, li

SMIRNOFF

Gelto îxwediyê malê bi rûkenî didomîne û dibê:- Wek ku min got, Xusrew... ku biqewume, ez ji deh jinên

lepdarîn jî jîrtir im. De êdî tu û bextê xwe... de fermo!Xusrewê ku bi mêvandarî hatiye mala hevalê xwe, bi

dilxweşî U xwarinên ser masê dinêre, destên xwe di hev re di-de, bi devekî avî li Gelto vedigerîne:

- Bi Xwedê, tu jî ne hindik î! Ca lê binêre... wey, wey wey!..dibêje û hinekî din jî xwe ber bi masa xwarinê dike.

Ji bo Xusrew, bi rastî jî tiştekî seyr e. Lewra masên wusa,pirî caran di çîrokan de bi xwarinên weha têne xemilandin. Jixwarinên goştîn sê babet, ji şorbên sivik du babet, birincekhebhebî û bi mewûjên sor, selete û hêşînayî bi awayekî wusali ber hev hatine danîn ku ji bo hunermendekî herî mezin jîne asan e ku ji bo pêjnên xwe tiştekî weha bifikire. Du sêxwarinên din jî hene ku ew nizane wan bi çi binavîne. Ji bilîvan jî, ji çend babetan selikek tije fêkî li hêleke din î masê, li

bendî hevalbendan e. Lê tiştê ku bêtir bala Xusrew dikêşîneev e, hevalê wî dest bi vexwarina meyê jî kiriye. Meyên giran!Şûşekek vodka bi du piyalên vala li hêleke masê ye.

Piştî ku Xusrew bi rewşek matmayî çavên xwe li ser hemîtiştên ser masê digerîne, ne bi devê xwe lê di dilê xwe de we-ha dibêje: «Xwedê dizane, Gelto bi her awayî hatiye guher-tin. Ango ne Geltoyê heşt sal berê ye.» Û bi vê guhertinahevalê xwe jî gelekî kêfxwe§ dibe.

Gelto têdigêhîje ku hevalê wî ev rewşa ha ne dipa. Ji bo kutiştekî nebaş neyête ser hişê hevalê wî, zûzûka vedigere ser ûdibê:

- Binêre Xusrew, em ê îro li kêfa xwe binêrin... bixwin,vexwun û ku te bivê... em hertiştî ji bîra bikin û ji jiyana xweya mayî, em rojekê jî ji bo xweşiya dilê xwe bibuhurînin. Yasitar, ma kevir ê bibare! Bi vê hevdîtina me ez ewqas kêfxweşim ku, Xwedêyo!..

Xusrew di vî kevnehevalê xwe de guhertinekê dibîne, lê biçiqasî û bi çi awayî ye, nizane. Lewra berê, ji bilî çend hişke-peyvên polîtîk tiştek ji devê vî hevalê wî dernediket. Û anuhajî li ser vê masa pîrozwer çêlî jiyanê, çêlî kêfxweşiya dilan di-ke. Lê dîsa jî Xusrew xwe pêve bernade, zêde jî dirêj nake ûbi kurtebir dibêje:

- Ma çi pêwîst dikir ku tu ewqas wexta xwe... serê xwe bê-şînî. Me ê bi hev re tiştekî sivik...

Gelto destê xwe li ba dike, peyva wî dibire û dibê:- De lê binêre, ha! Wext!.. ma ev ji kîjan wextê de ye ku me

hevdu ne dîtiye, malava! Heşt sal kuro, heşt sal! Ne bi goti-nan e, ezbenî!.. Bi Xwedê heta mehekê jî ez te bernadim ûhew!..

Herdu hevalbend li ber masa xwarinê rûniştine, giran gi-ran dixwin û hêdî hêdî jî dipeyivin. Mijarên galegalên wan jidemên buhurî dest pê dike. Di navbera hevdîtina meriv de çi-qas wext derbas bibe, meriv jî ewqas dixwaze li wan kevnero-jên buhurî vegere. Loma ev herdu hevalbendên kevn jî bigalegalên xwe diçin demên xwe yên buhurî û li wir dijîn.

Li ser rojên buhurî, li ser pêwendiyên rojên kevn, li ser he-

10

bendî hevalbendan e. Lê tiştê ku bêtir bala Xusrew dikêşîneev e, hevalê wî dest bi vexwarina meyê jî kiriye. Meyên giran!Şûşekek vodka bi du piyalên vala li hêleke masê ye.

Piştî ku Xusrew bi rewşek matmayî çavên xwe li ser hemîtiştên ser masê digerîne, ne bi devê xwe lê di dilê xwe de we-ha dibêje: «Xwedê dizane, Gelto bi her awayî hatiye guher-tin. Ango ne Geltoyê heşt sal berê ye.» Û bi vê guhertinahevalê xwe jî gelekî kêfxwe§ dibe.

Gelto têdigêhîje ku hevalê wî ev rewşa ha ne dipa. Ji bo kutiştekî nebaş neyête ser hişê hevalê wî, zûzûka vedigere ser ûdibê:

- Binêre Xusrew, em ê îro li kêfa xwe binêrin... bixwin,vexwun û ku te bivê... em hertiştî ji bîra bikin û ji jiyana xweya mayî, em rojekê jî ji bo xweşiya dilê xwe bibuhurînin. Yasitar, ma kevir ê bibare! Bi vê hevdîtina me ez ewqas kêfxweşim ku, Xwedêyo!..

Xusrew di vî kevnehevalê xwe de guhertinekê dibîne, lê biçiqasî û bi çi awayî ye, nizane. Lewra berê, ji bilî çend hişke-peyvên polîtîk tiştek ji devê vî hevalê wî dernediket. Û anuhajî li ser vê masa pîrozwer çêlî jiyanê, çêlî kêfxweşiya dilan di-ke. Lê dîsa jî Xusrew xwe pêve bernade, zêde jî dirêj nake ûbi kurtebir dibêje:

- Ma çi pêwîst dikir ku tu ewqas wexta xwe... serê xwe bê-şînî. Me ê bi hev re tiştekî sivik...

Gelto destê xwe li ba dike, peyva wî dibire û dibê:- De lê binêre, ha! Wext!.. ma ev ji kîjan wextê de ye ku me

hevdu ne dîtiye, malava! Heşt sal kuro, heşt sal! Ne bi goti-nan e, ezbenî!.. Bi Xwedê heta mehekê jî ez te bernadim ûhew!..

Herdu hevalbend li ber masa xwarinê rûniştine, giran gi-ran dixwin û hêdî hêdî jî dipeyivin. Mijarên galegalên wan jidemên buhurî dest pê dike. Di navbera hevdîtina meriv de çi-qas wext derbas bibe, meriv jî ewqas dixwaze li wan kevnero-jên buhurî vegere. Loma ev herdu hevalbendên kevn jî bigalegalên xwe diçin demên xwe yên buhurî û li wir dijîn.

Li ser rojên buhurî, li ser pêwendiyên rojên kevn, li ser he-

10

şaşiyên berê tê peyivîn û dûre peyv tê li ser polîtîkaya rojênkevn disekine. Di vê navberê de mîna ku tiştek keti be bîraXusrew, vedigere ser Gelto û dibê:

- Ero, min bihîst ku... Xwedêyo, ev çi rewşa me ye! Em he-mî derbeder bûne! Min bihîst ku Mervano jî li van derina ye.Ma tu tew wî nabînî, çawa ye?..

Bi bihîstina navê Mervano, mîna ku Gelto hinekî veniciqe,li şûşa vodkayê dinêre û dûre bersiva hevalê xwe dide:

- Na... Berê, me heroj hevdu didît. Em di dersxanekê de likêleka hev rûdiniştin. Lê dûre dilê me ji hev ma û min xwe jêdûrxist.

Mîna ku Xusrew ji pirsa xwe poşman bû be, hinekî jî xem-gîn dibe û dibê:

- Heyf e bi rastî. Çima?.. Mervano xortekî baş bû.Gelto bi enirîh û bi hêrsbûyîneke şêrîn dibêje:- De başbûna wî serê wî bixwe, lo! Meriv weke wî xwe ew-

qasî jî wenda nake! Başbûna çi?.. De tu guhdar bike ez ji tere kat bikim: Ez û wî, em bi hev re di dersxaneke zimanê swê-dî de bûn. Di dersxanê de, ji çend welatan biyanî hebûn. Jiwan yek jî keçeke polonî bû. Ku te li keçikê binêriya, te ê bi-gota ev keçika ha, rasterast ji kerxanê reviyaye. Nexweş! He-roj bi mistek boyax dihat dersxanê. Dema ku mamostedixwest em herkes bi kurtî li ser welatê xwe bipeyivin, ew jîradibû, ji bo pîskirina sîstema sosyalîst çi dihate ber devê wêdigot. Digot:

«- Goşt tune, kinc tune, sol tune, tişt tune... tiştên ku henejî bi dest merivan nakevin...»

Ez hêrs bûm, di ciyê xwe de ricifîm û min kir ku di dersxa-nê de biqîrim û bibêjim, «Tu ruyê xwe reş dikî, ku tunebûne-ke weha li welatê bavê te daketi be, de ka bibêje tu bikuvarkên kîjan guherê mezin bûye, dêlik! Rast e, perê boyaxadev û lêvên te ji te birîne. Lê ew pere, wek alîkarî ji hogirênHebeşîstanê re hatiye şandin, têgêlnştî!» lê zimanê min têr nekir ku ez van gotinên dilê xwe jê re bibêjim. Hemî kesên didersxanê de jî wek berxikan guhdariya wê dikirin. Tenê ez ra-bûm û min jê re got:

11

şaşiyên berê tê peyivîn û dûre peyv tê li ser polîtîkaya rojênkevn disekine. Di vê navberê de mîna ku tiştek keti be bîraXusrew, vedigere ser Gelto û dibê:

- Ero, min bihîst ku... Xwedêyo, ev çi rewşa me ye! Em he-mî derbeder bûne! Min bihîst ku Mervano jî li van derina ye.Ma tu tew wî nabînî, çawa ye?..

Bi bihîstina navê Mervano, mîna ku Gelto hinekî veniciqe,li şûşa vodkayê dinêre û dûre bersiva hevalê xwe dide:

- Na... Berê, me heroj hevdu didît. Em di dersxanekê de likêleka hev rûdiniştin. Lê dûre dilê me ji hev ma û min xwe jêdûrxist.

Mîna ku Xusrew ji pirsa xwe poşman bû be, hinekî jî xem-gîn dibe û dibê:

- Heyf e bi rastî. Çima?.. Mervano xortekî baş bû.Gelto bi enirîh û bi hêrsbûyîneke şêrîn dibêje:- De başbûna wî serê wî bixwe, lo! Meriv weke wî xwe ew-

qasî jî wenda nake! Başbûna çi?.. De tu guhdar bike ez ji tere kat bikim: Ez û wî, em bi hev re di dersxaneke zimanê swê-dî de bûn. Di dersxanê de, ji çend welatan biyanî hebûn. Jiwan yek jî keçeke polonî bû. Ku te li keçikê binêriya, te ê bi-gota ev keçika ha, rasterast ji kerxanê reviyaye. Nexweş! He-roj bi mistek boyax dihat dersxanê. Dema ku mamostedixwest em herkes bi kurtî li ser welatê xwe bipeyivin, ew jîradibû, ji bo pîskirina sîstema sosyalîst çi dihate ber devê wêdigot. Digot:

«- Goşt tune, kinc tune, sol tune, tişt tune... tiştên ku henejî bi dest merivan nakevin...»

Ez hêrs bûm, di ciyê xwe de ricifîm û min kir ku di dersxa-nê de biqîrim û bibêjim, «Tu ruyê xwe reş dikî, ku tunebûne-ke weha li welatê bavê te daketi be, de ka bibêje tu bikuvarkên kîjan guherê mezin bûye, dêlik! Rast e, perê boyaxadev û lêvên te ji te birîne. Lê ew pere, wek alîkarî ji hogirênHebeşîstanê re hatiye şandin, têgêlnştî!» lê zimanê min têr nekir ku ez van gotinên dilê xwe jê re bibêjim. Hemî kesên didersxanê de jî wek berxikan guhdariya wê dikirin. Tenê ez ra-bûm û min jê re got:

11

«- Tu derewan dikî.»A, wê çaxê tev hemî xwendekarên dersxanê, Mervanoyê

me jî rabû piştgiriya keçikê kir û ji min re got:«- Tu neheqiyan li keçikê dikî. Te ew welata tenê bihîstiye,

lê keçik li wir jiyaye û li wir mezin bûye. Ew, ji te baştir bi we-latê xwe dizane!»

Ez vegeriyam ser û min jê re got:«- Mervan, çiyê te û vê antî-komînîstê bi hev dikeve, bavê

min?!.. Ma ji bo te ne şerm e ku tu xwe dikî rewşa parêzgere-kî wê? Te bi salan ji bo sîstemeke wusa şer kiriye. Ku rewşamayîna li welêt dest bida, te ê jî mîna min... heta ku çavên tedi kortikên xwe de biçûya xwarê, simbêl û porê te mişt tayênsipî bibûya, xelekên reş xwe bera binê çavên te bida û ruyê tebiqermiçiya... te ê şer bikira. Erê, ez wek navê xwe jî dizanimku te ê şer bikira! Lê çawa tu anuha radibî derewên keçekeberadayî rast dipeyitîhî, ez tênagêhîjim!?..»

Lê Mervano wek feylesofekî serhişk li min vegerand û got:«- Çi şer, çi dagêr, çi rêdar û çi sîstem dibe bila bibe, divê

ji bo jiyaneke xweş be: jiyaneke bi goşt, jiyaneke bi kinc ûjiyaneke bi sol be...»

Min baş bala xwe dayê ku ew rasterast wan gotinên keçikaberadayî li min vedigerîne. Wê çaxê jîbi hêrs vegeriyam ser ûmin gotê:

«- Serê te û feylesofiya te bixwe!»Dûre bi enirîn rabûm ser xwe, ber bi dêrî çûm, derketim

der, min derî hişka li pey xwe girt û careke din jî li wê dersxa-nê venegeriyam. Ez bawer im hemî kesên di wê dersxanê dejî têgêhîştin ku ez çiqasî hêrs bû bûm... A, ji wê rojê û vir de jîez û wî, em êdî hevdu nabînin.

Piştî vê çîroka xwe û Mervano, Gelto vedigere ser Xusrewû dibêje:

- De ka tu bibêje, ezbenî. Ma ne tiştekî seyr e ku yekî nolamin û Mervano rabe, piştgiriya keçeke weha bike?.. Keçekeku ji welatê xwe î sosyalîst reviya be!.. Bi şerefa min û te, şîrêwê heram e!.. Ma ne şîrheram be, ji sîstemeke sosyalîst dire-ve? Ma ew bi xwe jî nabîne ku tevayiya gelên dunyayê ji bo

12

«- Tu derewan dikî.»A, wê çaxê tev hemî xwendekarên dersxanê, Mervanoyê

me jî rabû piştgiriya keçikê kir û ji min re got:«- Tu neheqiyan li keçikê dikî. Te ew welata tenê bihîstiye,

lê keçik li wir jiyaye û li wir mezin bûye. Ew, ji te baştir bi we-latê xwe dizane!»

Ez vegeriyam ser û min jê re got:«- Mervan, çiyê te û vê antî-komînîstê bi hev dikeve, bavê

min?!.. Ma ji bo te ne şerm e ku tu xwe dikî rewşa parêzgere-kî wê? Te bi salan ji bo sîstemeke wusa şer kiriye. Ku rewşamayîna li welêt dest bida, te ê jî mîna min... heta ku çavên tedi kortikên xwe de biçûya xwarê, simbêl û porê te mişt tayênsipî bibûya, xelekên reş xwe bera binê çavên te bida û ruyê tebiqermiçiya... te ê şer bikira. Erê, ez wek navê xwe jî dizanimku te ê şer bikira! Lê çawa tu anuha radibî derewên keçekeberadayî rast dipeyitîhî, ez tênagêhîjim!?..»

Lê Mervano wek feylesofekî serhişk li min vegerand û got:«- Çi şer, çi dagêr, çi rêdar û çi sîstem dibe bila bibe, divê

ji bo jiyaneke xweş be: jiyaneke bi goşt, jiyaneke bi kinc ûjiyaneke bi sol be...»

Min baş bala xwe dayê ku ew rasterast wan gotinên keçikaberadayî li min vedigerîne. Wê çaxê jîbi hêrs vegeriyam ser ûmin gotê:

«- Serê te û feylesofiya te bixwe!»Dûre bi enirîn rabûm ser xwe, ber bi dêrî çûm, derketim

der, min derî hişka li pey xwe girt û careke din jî li wê dersxa-nê venegeriyam. Ez bawer im hemî kesên di wê dersxanê dejî têgêhîştin ku ez çiqasî hêrs bû bûm... A, ji wê rojê û vir de jîez û wî, em êdî hevdu nabînin.

Piştî vê çîroka xwe û Mervano, Gelto vedigere ser Xusrewû dibêje:

- De ka tu bibêje, ezbenî. Ma ne tiştekî seyr e ku yekî nolamin û Mervano rabe, piştgiriya keçeke weha bike?.. Keçekeku ji welatê xwe î sosyalîst reviya be!.. Bi şerefa min û te, şîrêwê heram e!.. Ma ne şîrheram be, ji sîstemeke sosyalîst dire-ve? Ma ew bi xwe jî nabîne ku tevayiya gelên dunyayê ji bo

12

sîstemeke wusa xwîna xwe dirêjînin!Mîha ku Gelto bi vê hevoka xwe ya dawîn re hinekî jî hêrs

bû be, destê xwe davêje qirpika şûşa vodkayê, piyalan dadigi-rê û dibê:

- Lê serê xwe bixwe, dev jê ber de em îşev çêlî polîtîkayênekin... em ji xwe re vexwun.

Herdu piyalên dagirtî bi du peyvikên noş li hev dikevin ûber bi ciyên pêwîst xwar dibin. Piştî qultekê, Xusrew piyalaxwe dadixe, bi mitûmatî li hevalê xwe dinêre û dibîne ku wîçawa çavên xwe girtine û heta dilopa dawûi jî piyalê di devêxwe de diguvişîne. Dûre Gelto bi oxûieke dirêj re diranênxwe bi hev de dişidîne, du sê caran çavên xwe dikuskusîne ûpiyala li ber Xusrew dibîhe. Dixwaze bi matmayîn li hevalêxwe binêre û herweha du awurên matmayî li hev dikevin.Gelto bi pilepil serê xwe dixe ber xwe û dibê:

- Ev çi ye, ezbenî?.. ma meriv weke te vedixwe?Xusrew hîh bi wê matmayîna xwe ye û dibê:- Bi navê Xwedê, heta roja îroyîn jî min ne dîtiye ku kesek

weke te vê vodkayê weha hişk vedixwe. Malava!.. Ma ev vod-ka ye, malava, vodka! Bi kêmanî te pepsi-cola û cemed jî linav bixista, dîsa dibû. Lê...

Gelto:- Lê... Pepsî-cola şerbeta emperyalîstan e... Ez difikirîm ku

em ê îşev dev ji polîtîkayê berdin... em ê ji xwe re vexwun, di-bêje, dîsa destê xwe dirêjî şûşê dike, piyala xwe ya vala dadi-girê û didomîne: Lê mîna ku tu jî dibînî, herçiqas merivnexwazin jî destê merivan ji polîtîkayê nabe... Em bi avekepolîtîkî hatine avdan. Binêre Xusrew, ne ku ez bi van gotinênxwe pesnê Sovyetê... pesnê sîstemê didim. Lê bi rastî jî mêri-kan pir xweş çêkirine. Wusa xweş çêkirine ku pêwîstiya dilo-peke serbeta emperyalîstan jî nake ku meriv li nav bixîhe. Ezhertim ji vê vodkayê vedixwum. Bawer bikî... carina ez du şû-şan jî didim ber hev û vedixwum. Vexwarina vê vodkayê pirxweş e. Tew merivan nayêşîhe, wek şîrekî nûdotî di gewriyameriv de xwe bera jêr dide û di dest de merivan sermest di-ke...

13

sîstemeke wusa xwîna xwe dirêjînin!Mîha ku Gelto bi vê hevoka xwe ya dawîn re hinekî jî hêrs

bû be, destê xwe davêje qirpika şûşa vodkayê, piyalan dadigi-rê û dibê:

- Lê serê xwe bixwe, dev jê ber de em îşev çêlî polîtîkayênekin... em ji xwe re vexwun.

Herdu piyalên dagirtî bi du peyvikên noş li hev dikevin ûber bi ciyên pêwîst xwar dibin. Piştî qultekê, Xusrew piyalaxwe dadixe, bi mitûmatî li hevalê xwe dinêre û dibîne ku wîçawa çavên xwe girtine û heta dilopa dawûi jî piyalê di devêxwe de diguvişîne. Dûre Gelto bi oxûieke dirêj re diranênxwe bi hev de dişidîne, du sê caran çavên xwe dikuskusîne ûpiyala li ber Xusrew dibîhe. Dixwaze bi matmayîn li hevalêxwe binêre û herweha du awurên matmayî li hev dikevin.Gelto bi pilepil serê xwe dixe ber xwe û dibê:

- Ev çi ye, ezbenî?.. ma meriv weke te vedixwe?Xusrew hîh bi wê matmayîna xwe ye û dibê:- Bi navê Xwedê, heta roja îroyîn jî min ne dîtiye ku kesek

weke te vê vodkayê weha hişk vedixwe. Malava!.. Ma ev vod-ka ye, malava, vodka! Bi kêmanî te pepsi-cola û cemed jî linav bixista, dîsa dibû. Lê...

Gelto:- Lê... Pepsî-cola şerbeta emperyalîstan e... Ez difikirîm ku

em ê îşev dev ji polîtîkayê berdin... em ê ji xwe re vexwun, di-bêje, dîsa destê xwe dirêjî şûşê dike, piyala xwe ya vala dadi-girê û didomîne: Lê mîna ku tu jî dibînî, herçiqas merivnexwazin jî destê merivan ji polîtîkayê nabe... Em bi avekepolîtîkî hatine avdan. Binêre Xusrew, ne ku ez bi van gotinênxwe pesnê Sovyetê... pesnê sîstemê didim. Lê bi rastî jî mêri-kan pir xweş çêkirine. Wusa xweş çêkirine ku pêwîstiya dilo-peke serbeta emperyalîstan jî nake ku meriv li nav bixîhe. Ezhertim ji vê vodkayê vedixwum. Bawer bikî... carina ez du şû-şan jî didim ber hev û vedixwum. Vexwarina vê vodkayê pirxweş e. Tew merivan nayêşîhe, wek şîrekî nûdotî di gewriyameriv de xwe bera jêr dide û di dest de merivan sermest di-ke...

13

Piştî ku Gelto wê piyala şîrê nûdotî jî di gewriya xwe debera jêr dide, pê xwe sermest dike, destekî xwe ber bi xwari-nekê dirêj dike, li gotinên xwe yên jorîn zêde dike û dibêje:

- A, evjî yek ji wan seletên wan î populertir e. Wek ku tu jîdibîhî: kartol û hêkên xaşandî, goştê beraz û mirîşkan, pîvazû gizêr, û baqilên xatûnî li nav hev dikeve... û ev xwarina pî-rozwer jê derdikeve. Ev hemî nexşên ha jî hevalekî min ji minre goti bû. Li Moskvayê dixwîne. Digot, meriv qeymax jî linav dixîne. Bi ûrisî jî navek lê dikir, Xwedêyo! Çi navekî xweşe! Salat Stolîçnîy(*).

Heta ku şûşe vala dibe, Xusrew jî hêdî hêdî dixwe, vedix-we û her guhdariya hevalê xwe dike. Lê her ku Gelto vedix-we, serî lê germ û ziman lê dirêjtir dibe. Li ser hertiştîdipeyive. Di dawiyê re jî dema li ser çem û çiyan dipeyive,pesnê hinek tiştan dide û weha dibêje:

- Zozanên Ûral ji zozanên Rocky Mountains'ê hêniktir ûhêşîntir e... ava çemê Volgay'ê ji ava Mîssîssîppiyê zelaltir ûxweştir e...

Bêyî daxwaza xwe, Xusrew li vir peyva hevalê xwe dibire ûji nişka ve:

- Tu çawa dizanî?..- Çi çawa dizanim?Mîna ku Xusrew ji pirsa xwe poşmam bû be, hinekî nerm-

tir dibêje:- Ango tu çawa dizanî... hêniktir û hêşîntir e, an jî zelaltir û

xweştir e? Na xwe tu heta wan deran jî çûyî?Nola ku Gelto bixwaze tiştekî pêşan bide, destê xwe radike

ûdibê:- Na. Ev hemî tiştên ha min di pirtûkekê de xwendi bû,

min di nexşeyekê de dîti bû... Ne tenê min di nexşeyekê de jîdîti bû. Herweha min ji hinekan jî bihîsti bû... Ji hinek devênewle...

Xusrew bi pişirîneke heyfîn li hevalê xwe vedigerîne û di-

(*) Salat Stolîçnîy: Seleta Paytextê. WW

14

Piştî ku Gelto wê piyala şîrê nûdotî jî di gewriya xwe debera jêr dide, pê xwe sermest dike, destekî xwe ber bi xwari-nekê dirêj dike, li gotinên xwe yên jorîn zêde dike û dibêje:

- A, evjî yek ji wan seletên wan î populertir e. Wek ku tu jîdibîhî: kartol û hêkên xaşandî, goştê beraz û mirîşkan, pîvazû gizêr, û baqilên xatûnî li nav hev dikeve... û ev xwarina pî-rozwer jê derdikeve. Ev hemî nexşên ha jî hevalekî min ji minre goti bû. Li Moskvayê dixwîne. Digot, meriv qeymax jî linav dixîne. Bi ûrisî jî navek lê dikir, Xwedêyo! Çi navekî xweşe! Salat Stolîçnîy(*).

Heta ku şûşe vala dibe, Xusrew jî hêdî hêdî dixwe, vedix-we û her guhdariya hevalê xwe dike. Lê her ku Gelto vedix-we, serî lê germ û ziman lê dirêjtir dibe. Li ser hertiştîdipeyive. Di dawiyê re jî dema li ser çem û çiyan dipeyive,pesnê hinek tiştan dide û weha dibêje:

- Zozanên Ûral ji zozanên Rocky Mountains'ê hêniktir ûhêşîntir e... ava çemê Volgay'ê ji ava Mîssîssîppiyê zelaltir ûxweştir e...

Bêyî daxwaza xwe, Xusrew li vir peyva hevalê xwe dibire ûji nişka ve:

- Tu çawa dizanî?..- Çi çawa dizanim?Mîna ku Xusrew ji pirsa xwe poşmam bû be, hinekî nerm-

tir dibêje:- Ango tu çawa dizanî... hêniktir û hêşîntir e, an jî zelaltir û

xweştir e? Na xwe tu heta wan deran jî çûyî?Nola ku Gelto bixwaze tiştekî pêşan bide, destê xwe radike

ûdibê:- Na. Ev hemî tiştên ha min di pirtûkekê de xwendi bû,

min di nexşeyekê de dîti bû... Ne tenê min di nexşeyekê de jîdîti bû. Herweha min ji hinekan jî bihîsti bû... Ji hinek devênewle...

Xusrew bi pişirîneke heyfîn li hevalê xwe vedigerîne û di-

(*) Salat Stolîçnîy: Seleta Paytextê. WW

14

bêje:- Binêre kekê Gelto. Bi rastî jî pir kêfa min ji te re tê. Bi

taybetî jî guhertinên ku di te de bûne. Lê çiqas heyf e ku... zi-manê min nagere ku ez van gotinan ji te re bibêjim. Lê ku tuli min negjrêyî, wê çaxê ez ê bibêjim hinekî jî serê xwe bigu-herîne. Binêre, tu çêlî hinek tiştan dikî û tu bi xwe jî dibêjî;min bihîstine an jî di nexşe û pirtûkekê de xwendine...

Gelto berê xwe dide hevalê xwe û dibê:- Xusrew, çavê min! Ez jî ji te hez dikim... weke birayekî

xwe î piçûk ji te hez dikim. Lê ez ji hertiştên sîstemê jî hez di-dikim. Tu viya jî bide xatirê ruhê min î sosyalîst. Û ya din, mane xweştir e? Bi serê min û te bajarên wan, merivên wan, na-vên wan... bi kurtî hertiştên wan xweştir e, Xusrew! Hertiştênwan!..

Bi van gotinên xwe re Gelto destê xwe davêje şûşa vala, ra-dike, lê dinêre, dûre hinekî jî bi serxweşî bi masê de dide ûdibêje:

- Vodka wan jî xweş e.Xusrew serê xwe dike ber xwe, di dilê xwe de, «Na!.. serê

Gelto ji berê jî kevntir e. Di warê xwarin û vexwarinê de ga-vek havêtiye, lê ew gava xwe jî berwar havêtiye.» dibêje, dûrebi çavekî bêhêvî û xemsarî li hevalê xwe dinêre û bi pişirîn di-bêje:

- Ez dibêm qeyê tu hîna çîroka vê vodkayê jî nizanî.Gelto bi serekî germ û çavekî matmayî:- Çawa, çîroka vodkayê? dibêje.- Ango li kuderê, çawa derketiye... dûre çî bi serê vî navî

de hatiye...Gelto bi ken herdu destên xwe ber bi şûşa vodkayê dirêj

dike, peyvên Xusrew dibire û dibê:- Çawa nizanim, ezbenî! Smîrnoff e. Navekî xurû sovyetî

ye.- Rast e, navekî ûrisî ye. Lê bi taybetî li Amerikayê weke

patent cî girtiye û li çend welatên din jî derdikeve.Gelto bi enirîn di bin çavan re li Xusrew dinêre, hinekî jî

bi hêrs dibêje:

15

bêje:- Binêre kekê Gelto. Bi rastî jî pir kêfa min ji te re tê. Bi

taybetî jî guhertinên ku di te de bûne. Lê çiqas heyf e ku... zi-manê min nagere ku ez van gotinan ji te re bibêjim. Lê ku tuli min negjrêyî, wê çaxê ez ê bibêjim hinekî jî serê xwe bigu-herîne. Binêre, tu çêlî hinek tiştan dikî û tu bi xwe jî dibêjî;min bihîstine an jî di nexşe û pirtûkekê de xwendine...

Gelto berê xwe dide hevalê xwe û dibê:- Xusrew, çavê min! Ez jî ji te hez dikim... weke birayekî

xwe î piçûk ji te hez dikim. Lê ez ji hertiştên sîstemê jî hez di-dikim. Tu viya jî bide xatirê ruhê min î sosyalîst. Û ya din, mane xweştir e? Bi serê min û te bajarên wan, merivên wan, na-vên wan... bi kurtî hertiştên wan xweştir e, Xusrew! Hertiştênwan!..

Bi van gotinên xwe re Gelto destê xwe davêje şûşa vala, ra-dike, lê dinêre, dûre hinekî jî bi serxweşî bi masê de dide ûdibêje:

- Vodka wan jî xweş e.Xusrew serê xwe dike ber xwe, di dilê xwe de, «Na!.. serê

Gelto ji berê jî kevntir e. Di warê xwarin û vexwarinê de ga-vek havêtiye, lê ew gava xwe jî berwar havêtiye.» dibêje, dûrebi çavekî bêhêvî û xemsarî li hevalê xwe dinêre û bi pişirîn di-bêje:

- Ez dibêm qeyê tu hîna çîroka vê vodkayê jî nizanî.Gelto bi serekî germ û çavekî matmayî:- Çawa, çîroka vodkayê? dibêje.- Ango li kuderê, çawa derketiye... dûre çî bi serê vî navî

de hatiye...Gelto bi ken herdu destên xwe ber bi şûşa vodkayê dirêj

dike, peyvên Xusrew dibire û dibê:- Çawa nizanim, ezbenî! Smîrnoff e. Navekî xurû sovyetî

ye.- Rast e, navekî ûrisî ye. Lê bi taybetî li Amerikayê weke

patent cî girtiye û li çend welatên din jî derdikeve.Gelto bi enirîn di bin çavan re li Xusrew dinêre, hinekî jî

bi hêrs dibêje:

15

- Ez nizanim tu tinazên xwe dikî, an te dil heye ku tu jîminhêrs bikî. Smîrnoff çima li Amerîkayê derdikeve, ez tênagê-hîjim!

Xusrew radihêje şûşa vala, mîna ku bi tiliyên xwe tiştên liser şûşê pêşanî hevalê xwe bide û dibê:

- Binêre, ezbenî, di dema Çar AleksandrJJI.de merivekîbi navê Pîerre Smîrnoff heye, siparişa hemî mey û vexwarinênwelêt û bi taybetî jîya derûdora qesrê ew dike. Bi hinek rê ûformulên xwe yên nû, Pîerre Smîrnoff li dor sala 1818'an vêvodkayê çêdike. Lê bi hatina şoreşa oktoberê re, ji bilî kurêwî yê bi navê Vladîmîr, tev fabrîka wî serê hemî kesên malba-ta wî jî wenda dibe. Vladîmîr, tev formula vodka bavê xwe, diser Polonyayê re direve Fransayê û ji wir jî diçe Amerîkayê.Li wir, bi alîkariya tacirên dewlemend fabrîkek tê damezran-din û vê vodkayê dîsa çêdikin... Bi gotineke din, weke wê şîr-herama polonî, xwediyê vê vodkayê jî ji welatê xwe î sosyalîstdireve.

Gelto bi rewşek matmayî li hevalê xwe dinêre û bêdengguhdariya wî dike. Wek sofiyekî ku destê wî bi destê xirabji-nekê bû be û destmêja wî hati be şikandin, di ciyê xwe de si-pûsar dibe û ditengije.

Ew hemû mijarên ku dûre di navbera herdu hevalbendande dibe û didome, Gelto zêde beşdarî wan nabe. Her li şûşavala dinêre û difikire. Ji nişka ve dilê wî li hev dikeve û ver-şiya wî tê. Dema bi destûra havalê xwe ji ber masê radibe ûber bi destşokê diçe, di ber xwe de dike pilepil û dibê:

- Ez bawer im, min îşev pir vexwar.

16

- Ez nizanim tu tinazên xwe dikî, an te dil heye ku tu jîminhêrs bikî. Smîrnoff çima li Amerîkayê derdikeve, ez tênagê-hîjim!

Xusrew radihêje şûşa vala, mîna ku bi tiliyên xwe tiştên liser şûşê pêşanî hevalê xwe bide û dibê:

- Binêre, ezbenî, di dema Çar AleksandrJJI.de merivekîbi navê Pîerre Smîrnoff heye, siparişa hemî mey û vexwarinênwelêt û bi taybetî jîya derûdora qesrê ew dike. Bi hinek rê ûformulên xwe yên nû, Pîerre Smîrnoff li dor sala 1818'an vêvodkayê çêdike. Lê bi hatina şoreşa oktoberê re, ji bilî kurêwî yê bi navê Vladîmîr, tev fabrîka wî serê hemî kesên malba-ta wî jî wenda dibe. Vladîmîr, tev formula vodka bavê xwe, diser Polonyayê re direve Fransayê û ji wir jî diçe Amerîkayê.Li wir, bi alîkariya tacirên dewlemend fabrîkek tê damezran-din û vê vodkayê dîsa çêdikin... Bi gotineke din, weke wê şîr-herama polonî, xwediyê vê vodkayê jî ji welatê xwe î sosyalîstdireve.

Gelto bi rewşek matmayî li hevalê xwe dinêre û bêdengguhdariya wî dike. Wek sofiyekî ku destê wî bi destê xirabji-nekê bû be û destmêja wî hati be şikandin, di ciyê xwe de si-pûsar dibe û ditengije.

Ew hemû mijarên ku dûre di navbera herdu hevalbendande dibe û didome, Gelto zêde beşdarî wan nabe. Her li şûşavala dinêre û difikire. Ji nişka ve dilê wî li hev dikeve û ver-şiya wî tê. Dema bi destûra havalê xwe ji ber masê radibe ûber bi destşokê diçe, di ber xwe de dike pilepil û dibê:

- Ez bawer im, min îşev pir vexwar.

16

BÎRANÎNÊN XATÛNEKÊ

Li navçeyekî kêleka deryayekê, li ber devê avê, xaniyekîkevnare î li ser du qatan heye. Ji bo hênikayiya serê vê êvarapayîzê, herdu pencerên rûberûyê avê vekirî ne. Ji bilî xweş-dengekî piyanoyê bêhna bêdengiyek bêliv ji vî qatê duduyantê. Ev deng, di pencerên vekirî re derdikeve, di nav refênçûkmasiyan re pêl dide, li ruyê ava hember belav dibe û diçe.Ne pêwîst e ku em têkevin vî xaniyê xweşik û sîxuriya hund-urê odê bikin. Lewra têra me dike ku tenê em bizani bin ani-ha li hemberî wênexaça pîrozwera ku bi dîwêr ve û li berpiyanoyek xemgm, xatûnek rûniştiye, bi pêlên xweşdengêpiyanoyê re di ser sal û demsalên jiyana xwe re gav dike, diçecî û warên ciwaniya xwe, ji wir hêdî hêdî vedigere, tê li îroyapayîza sala çûyî dilikume û li wir noqî ramanên kwîr dibe:

Sala çûyî li êvara vê rojê, ez û wî rûnişti bûn, weke salênhersalîn me sersala zewaca xwe pîroz dikir. Ronahiya findênli ser masa me, li ser ruyên me yên qermiçî xemgîh xemgîn di-

17

BÎRANÎNÊN XATÛNEKÊ

Li navçeyekî kêleka deryayekê, li ber devê avê, xaniyekîkevnare î li ser du qatan heye. Ji bo hênikayiya serê vê êvarapayîzê, herdu pencerên rûberûyê avê vekirî ne. Ji bilî xweş-dengekî piyanoyê bêhna bêdengiyek bêliv ji vî qatê duduyantê. Ev deng, di pencerên vekirî re derdikeve, di nav refênçûkmasiyan re pêl dide, li ruyê ava hember belav dibe û diçe.Ne pêwîst e ku em têkevin vî xaniyê xweşik û sîxuriya hund-urê odê bikin. Lewra têra me dike ku tenê em bizani bin ani-ha li hemberî wênexaça pîrozwera ku bi dîwêr ve û li berpiyanoyek xemgm, xatûnek rûniştiye, bi pêlên xweşdengêpiyanoyê re di ser sal û demsalên jiyana xwe re gav dike, diçecî û warên ciwaniya xwe, ji wir hêdî hêdî vedigere, tê li îroyapayîza sala çûyî dilikume û li wir noqî ramanên kwîr dibe:

Sala çûyî li êvara vê rojê, ez û wî rûnişti bûn, weke salênhersalîn me sersala zewaca xwe pîroz dikir. Ronahiya findênli ser masa me, li ser ruyên me yên qermiçî xemgîh xemgîn di-

17

pirpitî. Ji şeraba sor, me piyalên xwe yên dawîn nîvî kiri bû.Serî li me herduyan jî germ û laş li me sist bû bû. Wî destêxwe havêt albuma li ber selika fêkiyên ser masê, ber bi xwekişand, piştî ku li derûdora wê nêhirî, vegeriya ser min û got:

«- Belê, belê... xatûn! Jiyanek dûr û dirêj bi demên xweyên çê û xirab li me buhurî. Ka kê dizanî bû ku em ê rojekêbibin kal û pîreke wusa. Meriv bi mirina xwe bawer dike lê bipîrbûna xwe, na! Jiyan weke avê îi me herikî!...»

Ez keti bûm nava ramanên kwîr û Xwedê dizane bê dijiyana xwe de min li kîjan demên xwe yên xweş temaşe dikir.Lê wî du sê caran li albumê xist û bi tepîha destê xwe, ez jiramanên min kirim û peyivîna xwe domand:

«- Lê aniha ew hemî xortaniya me ya xweş, li ser van kaxi-zên vemirî û di hundurê vê albumê de ne. Ew heşaşiyên me,ew daxwazên me yên ku serî li me hildidan û em li ser hev dîndikirin... hemî.. hemî jî di nava rûpelên vê albuma piçûk debêdeng bêdeng disitirin.»

Bêdengiya min her li ser min bû. Rûpel bi rûpel wî lê dinê-rî, di ser hev de diquliband, cari aa ji kwîr de keser vedidan,carina jî pişirînên heyfê bi lêvên wî yên qermiçî diketin û di-got:

«- XwedêyoL. Ku bi hişê min î îro gengaz bûya, min ê evhemî jiyana xwe ya mayî, bi rojeke wê demê biguheranda. Tuewqas xweşik, ewqas sipehî, ewqas bedew bûy ku!... Ez çi di-zanim, xatûn! Çawa bibêjim... Ez nikarim bextiyariya xwe yawê demê bi lêv bikim. Pirî caran ez li ber Xwedê asê dibûm ûmin digot: «Xwedê, te çima ji bilî min mêr bi ruyê dunyayêxistine!» Lê bi viya min gunehê te dbdst hustuyê xwe. Nebe,nebe...» min digot, «..jcatûna min bi çavekî xirab li mêrekî bi-nêre!» Gerçî min dizanî bû tiştên wusa li dor xatûna min tu-ne. Lê ez gelekî dirtirsiyam... gelekîl Ji min wetrê te ê yekî jimin lihevhatîtir bidîta û ez berdama. Lê wek ku min got, pêj-nên heşaşiya xortaniyê bûn ev. Şeytan diket biçengê min, şikli dilê min radibû û min digot: «Xatûna min ê rojekê ji navalepê min derkeve, wek kevoteke bejî ji dest min bifire û bi-çe... biçe û ez jî bi awakî ewk... li pey wê binêrim.» Lê ez ani-

18

pirpitî. Ji şeraba sor, me piyalên xwe yên dawîn nîvî kiri bû.Serî li me herduyan jî germ û laş li me sist bû bû. Wî destêxwe havêt albuma li ber selika fêkiyên ser masê, ber bi xwekişand, piştî ku li derûdora wê nêhirî, vegeriya ser min û got:

«- Belê, belê... xatûn! Jiyanek dûr û dirêj bi demên xweyên çê û xirab li me buhurî. Ka kê dizanî bû ku em ê rojekêbibin kal û pîreke wusa. Meriv bi mirina xwe bawer dike lê bipîrbûna xwe, na! Jiyan weke avê îi me herikî!...»

Ez keti bûm nava ramanên kwîr û Xwedê dizane bê dijiyana xwe de min li kîjan demên xwe yên xweş temaşe dikir.Lê wî du sê caran li albumê xist û bi tepîha destê xwe, ez jiramanên min kirim û peyivîna xwe domand:

«- Lê aniha ew hemî xortaniya me ya xweş, li ser van kaxi-zên vemirî û di hundurê vê albumê de ne. Ew heşaşiyên me,ew daxwazên me yên ku serî li me hildidan û em li ser hev dîndikirin... hemî.. hemî jî di nava rûpelên vê albuma piçûk debêdeng bêdeng disitirin.»

Bêdengiya min her li ser min bû. Rûpel bi rûpel wî lê dinê-rî, di ser hev de diquliband, cari aa ji kwîr de keser vedidan,carina jî pişirînên heyfê bi lêvên wî yên qermiçî diketin û di-got:

«- XwedêyoL. Ku bi hişê min î îro gengaz bûya, min ê evhemî jiyana xwe ya mayî, bi rojeke wê demê biguheranda. Tuewqas xweşik, ewqas sipehî, ewqas bedew bûy ku!... Ez çi di-zanim, xatûn! Çawa bibêjim... Ez nikarim bextiyariya xwe yawê demê bi lêv bikim. Pirî caran ez li ber Xwedê asê dibûm ûmin digot: «Xwedê, te çima ji bilî min mêr bi ruyê dunyayêxistine!» Lê bi viya min gunehê te dbdst hustuyê xwe. Nebe,nebe...» min digot, «..jcatûna min bi çavekî xirab li mêrekî bi-nêre!» Gerçî min dizanî bû tiştên wusa li dor xatûna min tu-ne. Lê ez gelekî dirtirsiyam... gelekîl Ji min wetrê te ê yekî jimin lihevhatîtir bidîta û ez berdama. Lê wek ku min got, pêj-nên heşaşiya xortaniyê bûn ev. Şeytan diket biçengê min, şikli dilê min radibû û min digot: «Xatûna min ê rojekê ji navalepê min derkeve, wek kevoteke bejî ji dest min bifire û bi-çe... biçe û ez jî bi awakî ewk... li pey wê binêrim.» Lê ez ani-

18

ha têdigêhîjim ku min çiqas gunehê te tewş tewş xistiye hus-tuyê xwe! Li min bibore, xatûna min... bibore ku ji xêra vê şe-raba sor re ez ji te re pencera dilê xwe vedikim... vedikim kutu bizani bî... tasa serê xwe vaca dikim ku tu fam bikî ka ez wêçaxê çi difikirîm û naha çawa difikirim.»

Bi vê gotina xwe ya dawm re destê xwe î jar da ser destêmin. Di bêdengiyeke sar de min guhdariya wî dikir û dipa kuhîn çi bibêje. Ya rastî, ji hêlekê ve tevziyên tirsê bi laşê mindigirt û ji hêla din ve jî min dixwest ew her bipeyive. Di peyi-vîna xwe de pirî caran mîna ku kelagirî li gewriya wî bipiçike,hevokên wî nîvçe diman û dûre dîsa didomand:

«- Binêre, xatûna min. Pêwendiyên xweş, hertim xweş in...li her deverê... bi herkesî re xweş in!... Ma gunehkarî ye kumeriv ji hev hez bikin? AxL. ev meriv çi aferîdên seyr in,Xwedê! Çima meriv weke kevokan, nola pisikan, fena kûçi-kan... mîha hemî aferîdên din serbest nejîh? Çima Xwedê to-qa girêdanê xistiye hustuyê me merivên reben tenê? Eztênagêhîjim! Meriv bi hev ve têne girêdan. Hişkfirî têne girê-dan... wusa têne girêdan ku di xewnên şevên nîvê şevan de jîmerivan bernade. Min didît, tu û siwarê hespekî kumêt li ber-warê çiyakî xalî... hûn wenda dibûn. Ez bi pey we diketim, nedigîhjştim we, li ser çogan rûdiniştim û min devê lûla filîhtaxwe dida we. Min dikir ku ez lingê wê bikêşim, lê min dinêrîew lûle di destê min de bûye gopalekî xwar. Di nava xwîdanêde vediniciqûn û min dinêrî ez di nav nivîhan de me. Hetadestê sibê, xewa wê şevê li min diherimî û xwûi li min zuwadibû. Te bi xwe jî dizanî bû. Çi dibû?... ango çi dibû ku yekîmaçek li dev û ruyê te bikira! An jî min doxîn li yekê sist... Ava ye tu bi xwe jî dibînîl... ew xortaniya me, bextiyariya me,pêjnên me, hertiştên me... hertiştên me yên xweş bi çermekîçilmisî hatiye nixumandin û mirina me jî nêzflc e. Ew jiyaname, aniha li me bûye wek xewnên şevên nîvê şevan. Xatûnamin... bi kurtî, ez bextiyarê rindbûna te bûm... lê ji ber hişêxwe î wê çaxê hertim jî ez bi piştkulî jiyam. Ku ez careke dinwerim dunyayê... Em çi aferîdên reben in, Xwedê! Meriv...»

Ji nişka ve li ser rûpeleke albumê sekinî, roniya çavên xwe

19

ha têdigêhîjim ku min çiqas gunehê te tewş tewş xistiye hus-tuyê xwe! Li min bibore, xatûna min... bibore ku ji xêra vê şe-raba sor re ez ji te re pencera dilê xwe vedikim... vedikim kutu bizani bî... tasa serê xwe vaca dikim ku tu fam bikî ka ez wêçaxê çi difikirîm û naha çawa difikirim.»

Bi vê gotina xwe ya dawm re destê xwe î jar da ser destêmin. Di bêdengiyeke sar de min guhdariya wî dikir û dipa kuhîn çi bibêje. Ya rastî, ji hêlekê ve tevziyên tirsê bi laşê mindigirt û ji hêla din ve jî min dixwest ew her bipeyive. Di peyi-vîna xwe de pirî caran mîna ku kelagirî li gewriya wî bipiçike,hevokên wî nîvçe diman û dûre dîsa didomand:

«- Binêre, xatûna min. Pêwendiyên xweş, hertim xweş in...li her deverê... bi herkesî re xweş in!... Ma gunehkarî ye kumeriv ji hev hez bikin? AxL. ev meriv çi aferîdên seyr in,Xwedê! Çima meriv weke kevokan, nola pisikan, fena kûçi-kan... mîha hemî aferîdên din serbest nejîh? Çima Xwedê to-qa girêdanê xistiye hustuyê me merivên reben tenê? Eztênagêhîjim! Meriv bi hev ve têne girêdan. Hişkfirî têne girê-dan... wusa têne girêdan ku di xewnên şevên nîvê şevan de jîmerivan bernade. Min didît, tu û siwarê hespekî kumêt li ber-warê çiyakî xalî... hûn wenda dibûn. Ez bi pey we diketim, nedigîhjştim we, li ser çogan rûdiniştim û min devê lûla filîhtaxwe dida we. Min dikir ku ez lingê wê bikêşim, lê min dinêrîew lûle di destê min de bûye gopalekî xwar. Di nava xwîdanêde vediniciqûn û min dinêrî ez di nav nivîhan de me. Hetadestê sibê, xewa wê şevê li min diherimî û xwûi li min zuwadibû. Te bi xwe jî dizanî bû. Çi dibû?... ango çi dibû ku yekîmaçek li dev û ruyê te bikira! An jî min doxîn li yekê sist... Ava ye tu bi xwe jî dibînîl... ew xortaniya me, bextiyariya me,pêjnên me, hertiştên me... hertiştên me yên xweş bi çermekîçilmisî hatiye nixumandin û mirina me jî nêzflc e. Ew jiyaname, aniha li me bûye wek xewnên şevên nîvê şevan. Xatûnamin... bi kurtî, ez bextiyarê rindbûna te bûm... lê ji ber hişêxwe î wê çaxê hertim jî ez bi piştkulî jiyam. Ku ez careke dinwerim dunyayê... Em çi aferîdên reben in, Xwedê! Meriv...»

Ji nişka ve li ser rûpeleke albumê sekinî, roniya çavên xwe

19

yên ximamî bera ser wêneyekî da, dûre bi tiliya xwe ya qermi-çînîşandaû:

«- A, ev merivê ha...» got. Li vir mîna ku yek vî dilê min îpiçûk bide nav du keviran û bişidîne. Lewra min xwediyê wîwêneyî nas dikir. Di dilê xwe de: «Hey wax, piştî ewqas sal!»min got. Lê wek ku ez difikirîm, nibû. Wî peyvên xwe wehadomand:

«- A ev merivê ha ne wusa bû. Ev tiştên ku ez aniha dibêj-im, vî ciwamêrî wê çaxê gelek caran ji min re digot. Digot lêkê guhê xwe dida wî! <Jiyan» digot, «li ser çar lêkerên rengînava bûye. Çêbûyîn, vexwarin, ewk...kirin û mirin e. Herdu lêke-rên pêş û paşîn ne di dest me de ne, lê...» Ez anuha têdigêhîjimku ew meriva çiqas bêhnfere, zana û têgêgîştiyê jiyanê bû.Bêyî ku serê xwe di ber de bêşîne, ew bi bextiyarî jiya û ji jiya-nê tamijî...»

Ricifiyên sar dîsa bi laşê min ketin û min di dilê xwe de di-got: «Ku ev ne pêhesîneke wê bûyera min be, wê çaxê xerifîn,şêtbûyîn û mirin bi hev re hatin!» Lewra ku wî di ciwaniyaxwe de ev tiştên ha bigota, min ê ewqas lê negirta. Lê piştîjiyanek ewqas dirêj... Ji vê rewşê şika du tiştan kete dilê min.Lê min nêhirî ku na, ev jî wek ku ez difikirim, nine. Wî gelekpesnê dîtin û kirinên xwediyê vî wêneyî da, dilê min ji navwan keviran filitî û bêhna min hinekî fere bû. Heta demekedirêj jî wî her çêlî xwediyê vî wêneyî kir û bi awayekî comerdîdîtinên xwe yên li ser jin û mêran bi lêv kir. Bi zarekî wusa di-got ku ez matmayî mam.

Bi rastî jî ev êdî ne serxweşiya serê vê êvarê bû û ne jî xeri-fînek derengketî bû. Ev rasterast guherînek bingehîn bû. He-ta derengî wextê jî min her guhdariya vê zarxweşiya wî kir ûêdî baş pê ewle bûm ku ew bi her awayî hatiye guhertin. Gu-hertin çiqas xweş e, Xwedê! Meriv bi hev re dûr û dirêj di-peyivin, ramanên xwe yên veşartî kat dikin, pencera dilê xweji hev re vedikin... Pêjnên wusa li min rabûn ku, min digotqeyê ez û wî tew bi hev re ne jiyane. Mîna ku ev cara pêşîn bûme hevdu nas dikir. Ya rastî di tevayiya jiyana zewaca me dejî, nola wê şevê xwîna min li wî ne keliya bû. Ku gotin di cî de

20

yên ximamî bera ser wêneyekî da, dûre bi tiliya xwe ya qermi-çînîşandaû:

«- A, ev merivê ha...» got. Li vir mîna ku yek vî dilê min îpiçûk bide nav du keviran û bişidîne. Lewra min xwediyê wîwêneyî nas dikir. Di dilê xwe de: «Hey wax, piştî ewqas sal!»min got. Lê wek ku ez difikirîm, nibû. Wî peyvên xwe wehadomand:

«- A ev merivê ha ne wusa bû. Ev tiştên ku ez aniha dibêj-im, vî ciwamêrî wê çaxê gelek caran ji min re digot. Digot lêkê guhê xwe dida wî! <Jiyan» digot, «li ser çar lêkerên rengînava bûye. Çêbûyîn, vexwarin, ewk...kirin û mirin e. Herdu lêke-rên pêş û paşîn ne di dest me de ne, lê...» Ez anuha têdigêhîjimku ew meriva çiqas bêhnfere, zana û têgêgîştiyê jiyanê bû.Bêyî ku serê xwe di ber de bêşîne, ew bi bextiyarî jiya û ji jiya-nê tamijî...»

Ricifiyên sar dîsa bi laşê min ketin û min di dilê xwe de di-got: «Ku ev ne pêhesîneke wê bûyera min be, wê çaxê xerifîn,şêtbûyîn û mirin bi hev re hatin!» Lewra ku wî di ciwaniyaxwe de ev tiştên ha bigota, min ê ewqas lê negirta. Lê piştîjiyanek ewqas dirêj... Ji vê rewşê şika du tiştan kete dilê min.Lê min nêhirî ku na, ev jî wek ku ez difikirim, nine. Wî gelekpesnê dîtin û kirinên xwediyê vî wêneyî da, dilê min ji navwan keviran filitî û bêhna min hinekî fere bû. Heta demekedirêj jî wî her çêlî xwediyê vî wêneyî kir û bi awayekî comerdîdîtinên xwe yên li ser jin û mêran bi lêv kir. Bi zarekî wusa di-got ku ez matmayî mam.

Bi rastî jî ev êdî ne serxweşiya serê vê êvarê bû û ne jî xeri-fînek derengketî bû. Ev rasterast guherînek bingehîn bû. He-ta derengî wextê jî min her guhdariya vê zarxweşiya wî kir ûêdî baş pê ewle bûm ku ew bi her awayî hatiye guhertin. Gu-hertin çiqas xweş e, Xwedê! Meriv bi hev re dûr û dirêj di-peyivin, ramanên xwe yên veşartî kat dikin, pencera dilê xweji hev re vedikin... Pêjnên wusa li min rabûn ku, min digotqeyê ez û wî tew bi hev re ne jiyane. Mîna ku ev cara pêşîn bûme hevdu nas dikir. Ya rastî di tevayiya jiyana zewaca me dejî, nola wê şevê xwîna min li wî ne keliya bû. Ku gotin di cî de

20

be, piştî zewaca me ya sî û sê salan, dilê min kete wî. Dilê minwek dilê keceke berzewac pekiya, ji ciyê xwe rabûm, min xwehavêt hemêza wî û min xwe pê ve şidand. Xwedê dizane ew jîtêgêhîşt ku heta wê gavê jî min weha jidil xwe ne siparti bûsîhgê wî. Ca bifikirin ku mêrekî têgêhîştî, zana, dilpak, ewle ûrewşenbîr li pêş we rûnişti be û ji we daxwaza dilovaniyê bi-ke... hûn ê çi bikin?

Ez gelekî fikirîm û di dawiya dawîh de min biryara xwe daku ez jî serpêhatiyeke xwe û xwediyê vî wêneyî kat bikim, ûpê bidim zanîh ku jiyana me jinan jî rengekî xwe heye û lihemberî kesên têgêhîştî û bûyerên dilpekîn, ev renga dewle-mentir dibe. Min destê xwe dirêjî albumê kir, ji dest wî girt,dûrûdirêj li wêne nêhirî û bi xeyal li gelek salên buhurî vege-riyam. Li ser qerta rengvemirî jî, ew wek xwe î berê bû. Mînaku tinazê xwe bi merivên reben bike û bibêje: «Di dawiya da-wîn de hûn ê li gotinên min serwext bin.» dinêrî. Ez zivirîmser ew î li pêş xwe û min gotê:

«- Binêre canekem, ez ê aniha ji te re qala bûyerekê bikim.Bûyereke kevn e. Lê ji bo her nivşên civakê nimûneyeke ba§e. Wek ku tu jî bi kerem dibêjî, pêwendiyên di navbera jin ûmêrekî de, nabe meriv bi gunehkariyê binavîne. Lewra xwe-diyê vî wêneyî jî weha digot: «Pêjn û pêwendiyên meriv tistekîwusa ye ku, ne fena kêrê derekî meriv jêdike û ne jî wek ta ûderziyê tistekî nola pîne bi meriv ve dizeliqîne.» Ev tişta rêdare-ke naturî û rengekî civata şaristaniyê ye. Ya rastî, ji berê deez xwediyê vê baweriyê me. Ango ji gelek salan û vir de... minjî ev dîtina xwe ji xwediyê vî wêneyî girti bû. Ku were bîra te,bi qasî sî sal berê, ji wan payîzan şevekê êşeke giran li min ra-bû bû. Me pêre ne gîhandi bû ku em min bigîhînin nexweşxa-nê. Min û te, me ez kişandi bûm mala xwediyê vî wêneyî. Piştîku wî ji te re got: «Hûn biçin, bila xatûn li vir di rihetiya xwe debimîne.» wî jî çû kirtikek sabûn û hinek ava şîrgermî hanî. Be-rê destê xwe î zana di avê de dikir, di serdilê min re dida, dû-re ew kirtika sabûnê digirt û hêdî hêdî mist dida. Merivekîbêhnfere bû. Ew li tenişta min rûnişt û heta demeke dirêj jîwî her serdilê min mist da. Mêrik tewş ne bû bû doktor! De-

21

be, piştî zewaca me ya sî û sê salan, dilê min kete wî. Dilê minwek dilê keceke berzewac pekiya, ji ciyê xwe rabûm, min xwehavêt hemêza wî û min xwe pê ve şidand. Xwedê dizane ew jîtêgêhîşt ku heta wê gavê jî min weha jidil xwe ne siparti bûsîhgê wî. Ca bifikirin ku mêrekî têgêhîştî, zana, dilpak, ewle ûrewşenbîr li pêş we rûnişti be û ji we daxwaza dilovaniyê bi-ke... hûn ê çi bikin?

Ez gelekî fikirîm û di dawiya dawîh de min biryara xwe daku ez jî serpêhatiyeke xwe û xwediyê vî wêneyî kat bikim, ûpê bidim zanîh ku jiyana me jinan jî rengekî xwe heye û lihemberî kesên têgêhîştî û bûyerên dilpekîn, ev renga dewle-mentir dibe. Min destê xwe dirêjî albumê kir, ji dest wî girt,dûrûdirêj li wêne nêhirî û bi xeyal li gelek salên buhurî vege-riyam. Li ser qerta rengvemirî jî, ew wek xwe î berê bû. Mînaku tinazê xwe bi merivên reben bike û bibêje: «Di dawiya da-wîn de hûn ê li gotinên min serwext bin.» dinêrî. Ez zivirîmser ew î li pêş xwe û min gotê:

«- Binêre canekem, ez ê aniha ji te re qala bûyerekê bikim.Bûyereke kevn e. Lê ji bo her nivşên civakê nimûneyeke ba§e. Wek ku tu jî bi kerem dibêjî, pêwendiyên di navbera jin ûmêrekî de, nabe meriv bi gunehkariyê binavîne. Lewra xwe-diyê vî wêneyî jî weha digot: «Pêjn û pêwendiyên meriv tistekîwusa ye ku, ne fena kêrê derekî meriv jêdike û ne jî wek ta ûderziyê tistekî nola pîne bi meriv ve dizeliqîne.» Ev tişta rêdare-ke naturî û rengekî civata şaristaniyê ye. Ya rastî, ji berê deez xwediyê vê baweriyê me. Ango ji gelek salan û vir de... minjî ev dîtina xwe ji xwediyê vî wêneyî girti bû. Ku were bîra te,bi qasî sî sal berê, ji wan payîzan şevekê êşeke giran li min ra-bû bû. Me pêre ne gîhandi bû ku em min bigîhînin nexweşxa-nê. Min û te, me ez kişandi bûm mala xwediyê vî wêneyî. Piştîku wî ji te re got: «Hûn biçin, bila xatûn li vir di rihetiya xwe debimîne.» wî jî çû kirtikek sabûn û hinek ava şîrgermî hanî. Be-rê destê xwe î zana di avê de dikir, di serdilê min re dida, dû-re ew kirtika sabûnê digirt û hêdî hêdî mist dida. Merivekîbêhnfere bû. Ew li tenişta min rûnişt û heta demeke dirêj jîwî her serdilê min mist da. Mêrik tewş ne bû bû doktor! De-

21

ma ew dilopên ava şîrgermî ji tiliyên wî de di serdilê min îpiçûk de diçilkiyan, bawer bike, ji bêçiyên min heta tayê porêserê min, xweşkeweke wusa li min radibû ku... Xwedêyo! Tewji bîra min naçe! Ew tîna wê avê, kewandina wan dilopan... ezhîn jî di xwe de hîs dikim. Di ber re jî ji min re çêlî her tiştênwusa dikir ku ez pê sermest dibûm û herweha ew êsa giran limin wenda dibû. «Pêjnên jin û mêran yek in.» digot. «Mêr divêbi mêraniya xwe nefire û pê pozbilind nebe. Lewra mêr çiqasquretiya mêraniyaxwe bike ûpêpozbilind be, ewqasjijinê dûr-dikeve.»

Ez çi ji te veşêrim... Doktor pêjnên dilê jinan ji min baştirdizanî bû. Rasterast jinologek bû. Çawa bibêjim... hêleke wîmêr û aliyekî wî jin bû. Gerçî hinek mêrên ehmeq, ji tîpênwusa re dibêjin serjinik, lê... lê ku em jin li xwe mikûr bên ûrastiya dilê xwe bibêjin, xeyalên me jinan jî hertim mêrekîwusa divêt. Wê çaxê jî min xwe ne girt û min weke jinekê evdaxwaza dilê xwe ji doktor re got. Li gor xwiyê xwe î naturîbêyî ku doktor deng bike, ev daxwaza min pejirand û me...me bi hev re ewk kir...»

Li vir wî bi dengekî nîvxeniqî çîroka min birî û got:«- Ez bawer im, dûre jî gelek caran tîr li te radibû.»«- Lebê?»«- Lebê şêrîn, bawer im, dûre gelek carên din jî ê§a şevên

nîvê şevan li te radibû.»«- Belê,» min gote wî. «dûre jî ev ê§a li min bû wek xwiyekî

zarokan.»«- Ez têdigê...»Lê ev peyvika dawîn di devê wî de nîvçe ma, gwîn lê vemirî

û mîna ku pîpikên çavên wî li derekê aliqî be, her hûr û piçûkbûn. Dûre bêyî ku li min binêre, rahişt wê piyala xwe ya nîv-çemayî, ew jî vexwar, herdu destên xwe li ser masê dan serhev, eniya xwe sipartê û wusa ma. Ew seriya ji ser wan destanranebû. Min albuma di destê xwe de danî hêlekê, du sê caranev destê xwe di ser wî porê şînbozî re bir û hanî, min bi çenddengan banî kir û got:

«- Berxê min, evîna min, bextiyariya min...»

22

ma ew dilopên ava şîrgermî ji tiliyên wî de di serdilê min îpiçûk de diçilkiyan, bawer bike, ji bêçiyên min heta tayê porêserê min, xweşkeweke wusa li min radibû ku... Xwedêyo! Tewji bîra min naçe! Ew tîna wê avê, kewandina wan dilopan... ezhîn jî di xwe de hîs dikim. Di ber re jî ji min re çêlî her tiştênwusa dikir ku ez pê sermest dibûm û herweha ew êsa giran limin wenda dibû. «Pêjnên jin û mêran yek in.» digot. «Mêr divêbi mêraniya xwe nefire û pê pozbilind nebe. Lewra mêr çiqasquretiya mêraniyaxwe bike ûpêpozbilind be, ewqasjijinê dûr-dikeve.»

Ez çi ji te veşêrim... Doktor pêjnên dilê jinan ji min baştirdizanî bû. Rasterast jinologek bû. Çawa bibêjim... hêleke wîmêr û aliyekî wî jin bû. Gerçî hinek mêrên ehmeq, ji tîpênwusa re dibêjin serjinik, lê... lê ku em jin li xwe mikûr bên ûrastiya dilê xwe bibêjin, xeyalên me jinan jî hertim mêrekîwusa divêt. Wê çaxê jî min xwe ne girt û min weke jinekê evdaxwaza dilê xwe ji doktor re got. Li gor xwiyê xwe î naturîbêyî ku doktor deng bike, ev daxwaza min pejirand û me...me bi hev re ewk kir...»

Li vir wî bi dengekî nîvxeniqî çîroka min birî û got:«- Ez bawer im, dûre jî gelek caran tîr li te radibû.»«- Lebê?»«- Lebê şêrîn, bawer im, dûre gelek carên din jî ê§a şevên

nîvê şevan li te radibû.»«- Belê,» min gote wî. «dûre jî ev ê§a li min bû wek xwiyekî

zarokan.»«- Ez têdigê...»Lê ev peyvika dawîn di devê wî de nîvçe ma, gwîn lê vemirî

û mîna ku pîpikên çavên wî li derekê aliqî be, her hûr û piçûkbûn. Dûre bêyî ku li min binêre, rahişt wê piyala xwe ya nîv-çemayî, ew jî vexwar, herdu destên xwe li ser masê dan serhev, eniya xwe sipartê û wusa ma. Ew seriya ji ser wan destanranebû. Min albuma di destê xwe de danî hêlekê, du sê caranev destê xwe di ser wî porê şînbozî re bir û hanî, min bi çenddengan banî kir û got:

«- Berxê min, evîna min, bextiyariya min...»

22

Lê tew ne liviya. Wek postê şêrekî gurandî, li qeraxê wêmasê li hev geriya bû. Di rabûna min de çend dilop hêsirê ça-vên min, di ser wî seriyê piçûk, wî seriyê pelixî û reben derijiyan.

Bi dilekî helisî û serekî serxweş ez rabûm ser xwe, ber bipiyanoyê çûm û nola anuha ev tiliyên min li ser çûn û hatin.

23

Lê tew ne liviya. Wek postê şêrekî gurandî, li qeraxê wêmasê li hev geriya bû. Di rabûna min de çend dilop hêsirê ça-vên min, di ser wî seriyê piçûk, wî seriyê pelixî û reben derijiyan.

Bi dilekî helisî û serekî serxweş ez rabûm ser xwe, ber bipiyanoyê çûm û nola anuha ev tiliyên min li ser çûn û hatin.

23

LÊKOLÎNER

Ji bo ku ji giraniya xeweke derengketî bifilite, anuha Mî-ran derketiye kuça pêş mala xwe û ji xwe re digere. Di rama-nên xwe de, ji wê bejna xwe ya bilnd dûr e. Carina destê xwedavêje serê xwe ku porê xwe li aliyekî biqelibîne. Lê di hercarên weha de tiliyên wî tavilê pê dide zanîn ku ji bilî çendtayên bêcir, tiştekî bi navê por li ser serê wî tuneye. Wê çaxêjî pêwîst nake ku zêde bi wan bilîze. Cotek şekalên sivik biser Iingên xwe ve kiriye, hustukura qutikê wî û delingên şalêwî qermiçîhe. Bi nêhirînek pêşîn re meriv dibê qeyê tev wankinc û şekalên xwe, nû ji xewê rabûye. Lê na! Pirî caran nêhi-rînên pêşîn jî çewt bi merivan didine zanîn. Tev bêxewiyekedijwar derketiye ber bayî. Bayekî serê êvarê li serê wî yê por-weşîn û serçavê wî dikeve, devê xwe ber bi jor ji hev dike, hê-wayê dikişîne hundurê xwe û di serê xwe de weha dibêje:«Divê hêwayên wan demên kevnare, ji hêwayên îroyîn paqij-tir bin. Lewra di wan deman de ne agir û ne jî dûkel heye.»

24

LÊKOLÎNER

Ji bo ku ji giraniya xeweke derengketî bifilite, anuha Mî-ran derketiye kuça pêş mala xwe û ji xwe re digere. Di rama-nên xwe de, ji wê bejna xwe ya bilnd dûr e. Carina destê xwedavêje serê xwe ku porê xwe li aliyekî biqelibîne. Lê di hercarên weha de tiliyên wî tavilê pê dide zanîn ku ji bilî çendtayên bêcir, tiştekî bi navê por li ser serê wî tuneye. Wê çaxêjî pêwîst nake ku zêde bi wan bilîze. Cotek şekalên sivik biser Iingên xwe ve kiriye, hustukura qutikê wî û delingên şalêwî qermiçîhe. Bi nêhirînek pêşîn re meriv dibê qeyê tev wankinc û şekalên xwe, nû ji xewê rabûye. Lê na! Pirî caran nêhi-rînên pêşîn jî çewt bi merivan didine zanîn. Tev bêxewiyekedijwar derketiye ber bayî. Bayekî serê êvarê li serê wî yê por-weşîn û serçavê wî dikeve, devê xwe ber bi jor ji hev dike, hê-wayê dikişîne hundurê xwe û di serê xwe de weha dibêje:«Divê hêwayên wan demên kevnare, ji hêwayên îroyîn paqij-tir bin. Lewra di wan deman de ne agir û ne jî dûkel heye.»

24

Mîna ku bi darê zorê bera xewê dabe, pi§tî du sê sed ga-vên hêdî, ji bilî çend bawîşkên bêwext, xew li ser wî namîhe.Lê dîsa jî rengên bêxewiya sê roj û du şevan xwe li bergeha wîdide xuyakirin. Serqisê: Gwînê wî zer bûye, dora çavên wî re§bûne û di kortikên xwe de çûne xwarê, rehên sipîçikên çavênwî sor bûne, dişewutin û dixurin. Ew jî mist dide, dixurîne û limala xwe vedigere.

Dema di kuçê de ber bi malê dimeşe, hîn ji dûr ve fîstanêjinekê ber bi çavên wî dikeve. Nola ku herkes dibêje û wekhertim, jinên herî xweşik jî bala wî nakişîne, bi şev bi ro ewher bi ramanên xwe §a dibe. Di kuçê de fîstan nêzîkî wî dibeû di nasîna jinikê de dereng nakeve. Cîrana wî ye. Lê cîranne, te divê bila roniya çavê wî be. Jin! Bi taybetî jî ev cîranawî. Lewra ev serê demekê ye ku bi xwî û tevgerên xwe, ev cî-rana wî hertim du sê gavan li pêş civatê ye û ev rewşa wê jîcarina bi ber çavên wî ketiye. Loma Mîran jî serê xwe dikeber xwe û naxwaze lê binêre. Lewra cîrana wî fîstanekî wusatenik li xwe kişandiye ku li gor saloxdana dil û çavên Mîran,ser û binê wê tê de xuyaye. Jora fîstan tuneye. Ango girikênpiyê wê, paş hustuyê wê û heta defa singê wê jî vekirî ye. Gu-lokên herdu pêsîrên wê, heta nîvî xuyane. Ev tevgirêdana jini-ka cîran nakeve serê wî û loma di dilê xwe de, lê bi hêrsdibêje: «Ehmeq! Ji wê wetrê ez ê lê binêrim, an jî silavê lêhildim... Tiştekî paqij li xwe nake! Tew dev û lêvên xwe jî diboyaxê de hetikandiye. Hîna pêr ji gund hatiye û nuha jî xwewusa dixemilîne! Te çi zû tora bav û kalan ji bîr kir!.. Te çi zûxwiyê xwe guherand û tu hînî tevgirêdana bajêr bûyî! Ma dê ûdapîra te xwe wusa kirine!... Wext çiqas li me xirab geriyaye,Xwedê!»

Ya rastî ev rewşa wî jî bala cîrana wî dikişîne, lê weke Mî-ran, cîrana wî jî serê xwe dike ber xwe û pirsa wî nake. Lewraew jî dizane, dizane ku pirtûkxana mala wî ji pirtûkên sitûrdagirtî ye, bihîstiye ku heta derengî şevê lapma wî pêketî ye ûli ser tiştên zanistiyê lêkolînan dike.

Herweha bêyî ku pirsa hevdu bikin, herdu cîran di ber hevre derbas dibin, silaveke Xwedê jî li hev nakin û diçin.

25

Mîna ku bi darê zorê bera xewê dabe, pi§tî du sê sed ga-vên hêdî, ji bilî çend bawîşkên bêwext, xew li ser wî namîhe.Lê dîsa jî rengên bêxewiya sê roj û du şevan xwe li bergeha wîdide xuyakirin. Serqisê: Gwînê wî zer bûye, dora çavên wî re§bûne û di kortikên xwe de çûne xwarê, rehên sipîçikên çavênwî sor bûne, dişewutin û dixurin. Ew jî mist dide, dixurîne û limala xwe vedigere.

Dema di kuçê de ber bi malê dimeşe, hîn ji dûr ve fîstanêjinekê ber bi çavên wî dikeve. Nola ku herkes dibêje û wekhertim, jinên herî xweşik jî bala wî nakişîne, bi şev bi ro ewher bi ramanên xwe §a dibe. Di kuçê de fîstan nêzîkî wî dibeû di nasîna jinikê de dereng nakeve. Cîrana wî ye. Lê cîranne, te divê bila roniya çavê wî be. Jin! Bi taybetî jî ev cîranawî. Lewra ev serê demekê ye ku bi xwî û tevgerên xwe, ev cî-rana wî hertim du sê gavan li pêş civatê ye û ev rewşa wê jîcarina bi ber çavên wî ketiye. Loma Mîran jî serê xwe dikeber xwe û naxwaze lê binêre. Lewra cîrana wî fîstanekî wusatenik li xwe kişandiye ku li gor saloxdana dil û çavên Mîran,ser û binê wê tê de xuyaye. Jora fîstan tuneye. Ango girikênpiyê wê, paş hustuyê wê û heta defa singê wê jî vekirî ye. Gu-lokên herdu pêsîrên wê, heta nîvî xuyane. Ev tevgirêdana jini-ka cîran nakeve serê wî û loma di dilê xwe de, lê bi hêrsdibêje: «Ehmeq! Ji wê wetrê ez ê lê binêrim, an jî silavê lêhildim... Tiştekî paqij li xwe nake! Tew dev û lêvên xwe jî diboyaxê de hetikandiye. Hîna pêr ji gund hatiye û nuha jî xwewusa dixemilîne! Te çi zû tora bav û kalan ji bîr kir!.. Te çi zûxwiyê xwe guherand û tu hînî tevgirêdana bajêr bûyî! Ma dê ûdapîra te xwe wusa kirine!... Wext çiqas li me xirab geriyaye,Xwedê!»

Ya rastî ev rewşa wî jî bala cîrana wî dikişîne, lê weke Mî-ran, cîrana wî jî serê xwe dike ber xwe û pirsa wî nake. Lewraew jî dizane, dizane ku pirtûkxana mala wî ji pirtûkên sitûrdagirtî ye, bihîstiye ku heta derengî şevê lapma wî pêketî ye ûli ser tiştên zanistiyê lêkolînan dike.

Herweha bêyî ku pirsa hevdu bikin, herdu cîran di ber hevre derbas dibin, silaveke Xwedê jî li hev nakin û diçin.

25

Çer ku Mîran xwe digêhîne malê, ji bo çayeke giran hinekamadeyiyên pêwîst dike, li ber masa xwe rûdine, pirtûka xweya kevn ber bi xwe dikişîne, wê beşa şeva berê dibîne û ji nûve dest bi xwendina wê dike. Dixwîne - Dîroka Xewê -

Bi taybetîjî ev beşa pirtûkê ewqas bala wî dikişîne û ewqasdikeve serê wî ku bi herika hevokan re ramanên wî jî diheri-kin û diçin. Ku ji dengê ava çayê jî nebûya, Xwedê dizane wîê bi raman xwe di qelişa dîroka çêbûna meriv de berdanaxwarê, xwe bigîhanda wir û bi wan merivên pê§în re bijiya. Lêanuha bi pilepileke kêfxweş ber bi ava çayê diçe û dibêje:«Xwedêyo, çi lêkolînerekî mezin e! De ka xew tê bîra kê? Kakî serê xwe di ber de dêşîne ku xew çi ye û çima heta rojaîroyîn meriv radikevin? Bi taybetî j'î bi §ev! Ango çima ne biro... lê bi şev? Bi rastî jî mêrik lêkolîna xwe li ser mijareke ba§kiriye. Xew. Di roja îroyîn de herkes dizane ku wextek herîkurt jî, ji bo me merivan tiştekî pir girîng e. Lê çima merivdev ji vî xwiyê xwe bernadin, ez tênagêhîjim. Çima meriv ê jisisiyan yekê jiyana xwe, an jî ji sisiyan yekê roja xwe bi awakîmirî bibuhurîne!.. Serqisê jiyana min: Ji bilî xewên demên za-roktiyê û ew hemû xewên bêwext, rasterast ez duwanzdeh sa-lan raketime. Ma ev ne dîhitî ye? Ez bawer im mabdrabiyaherî mezin jî ev e. Lewra lêkolîner dibêje... bi kurtebir bi zi-manekî zelal dibêje ku: Merivên pêşîn, hay ji şev û roja xwetune bûn. Bi ro di ronahiyê de li pey nêçira xwe dibeziyan ûdigeriyan. Dema ku ro diçû ava jî, wan hew didîtin ku hawir-dor li wan tarî bû û çavên wan êdî nabîne. Wê çaxê jî di ciyêxwe de rûdiniştin û li bendî ronahiyekê diman. Di demên we-ha bê ro û bê heyveronê de, ji ber nêçira xwe ya wê rojê laşênwan tevizîne, di ber xwe de ponijîhe, hênijîne û dûre jîxewxil-majî bûne. Piştî demên dûr û dirêj, ev xewxilmajîya ha ji bowan bûye xwiyekî pêwîst û di şikeftên dar û zinaran de ji xwere xew çêkirine...»

Mîfan çaya xwe ya giran tîne dide ber pirtûka xwe ya veki-rî, li gilopa lampa pêketî dinêre, bi dilekîşa herdu destên xwedi hev re dide û vê carê jî xwe bi xwe dîtinên xwe dibêje: «Lêem?.. em ne merivên demên tarî ne û ne jî em di qulikên dar

26

Çer ku Mîran xwe digêhîne malê, ji bo çayeke giran hinekamadeyiyên pêwîst dike, li ber masa xwe rûdine, pirtûka xweya kevn ber bi xwe dikişîne, wê beşa şeva berê dibîne û ji nûve dest bi xwendina wê dike. Dixwîne - Dîroka Xewê -

Bi taybetîjî ev beşa pirtûkê ewqas bala wî dikişîne û ewqasdikeve serê wî ku bi herika hevokan re ramanên wî jî diheri-kin û diçin. Ku ji dengê ava çayê jî nebûya, Xwedê dizane wîê bi raman xwe di qelişa dîroka çêbûna meriv de berdanaxwarê, xwe bigîhanda wir û bi wan merivên pê§în re bijiya. Lêanuha bi pilepileke kêfxweş ber bi ava çayê diçe û dibêje:«Xwedêyo, çi lêkolînerekî mezin e! De ka xew tê bîra kê? Kakî serê xwe di ber de dêşîne ku xew çi ye û çima heta rojaîroyîn meriv radikevin? Bi taybetî j'î bi §ev! Ango çima ne biro... lê bi şev? Bi rastî jî mêrik lêkolîna xwe li ser mijareke ba§kiriye. Xew. Di roja îroyîn de herkes dizane ku wextek herîkurt jî, ji bo me merivan tiştekî pir girîng e. Lê çima merivdev ji vî xwiyê xwe bernadin, ez tênagêhîjim. Çima meriv ê jisisiyan yekê jiyana xwe, an jî ji sisiyan yekê roja xwe bi awakîmirî bibuhurîne!.. Serqisê jiyana min: Ji bilî xewên demên za-roktiyê û ew hemû xewên bêwext, rasterast ez duwanzdeh sa-lan raketime. Ma ev ne dîhitî ye? Ez bawer im mabdrabiyaherî mezin jî ev e. Lewra lêkolîner dibêje... bi kurtebir bi zi-manekî zelal dibêje ku: Merivên pêşîn, hay ji şev û roja xwetune bûn. Bi ro di ronahiyê de li pey nêçira xwe dibeziyan ûdigeriyan. Dema ku ro diçû ava jî, wan hew didîtin ku hawir-dor li wan tarî bû û çavên wan êdî nabîne. Wê çaxê jî di ciyêxwe de rûdiniştin û li bendî ronahiyekê diman. Di demên we-ha bê ro û bê heyveronê de, ji ber nêçira xwe ya wê rojê laşênwan tevizîne, di ber xwe de ponijîhe, hênijîne û dûre jîxewxil-majî bûne. Piştî demên dûr û dirêj, ev xewxilmajîya ha ji bowan bûye xwiyekî pêwîst û di şikeftên dar û zinaran de ji xwere xew çêkirine...»

Mîfan çaya xwe ya giran tîne dide ber pirtûka xwe ya veki-rî, li gilopa lampa pêketî dinêre, bi dilekîşa herdu destên xwedi hev re dide û vê carê jî xwe bi xwe dîtinên xwe dibêje: «Lêem?.. em ne merivên demên tarî ne û ne jî em di qulikên dar

26

û zinaran de dijîh. Şikir ji Xwedê re ronahiya lampên îroyîn jîwek royê ye. Ma em ê çima rakevin, çima em ê xewê ji xwe rebikin rêdareke jiyanê? Xew mirin e... erê ne mirinek ku emdibêjin, lê dîsa jî mirin e. Lê ez ê rayê hemû dunyayê bidimku meriv dikare vi xwiyê raketinê ji holê rake!...»

Piştî van şirovên xwe Mîran dîsa di ser pirtûka xwe dexwar dibe. Hetanî nîvê şevê jî her çaya xwe nû dike, dixwîne,diçe ava sar li serçavê xwe dike û dîsa tê dixwîhe. Lê bi ber-banga sibê re tiştekî nola serêşê, giraniya xwe dide ser laşêwî, lîlik bi çavên wî dikeve û hundurê çavên wî bêtir dişewute.Rêzên hevokan li ber çavên wî dipirpitin û li nav hev dikevin.Dema dizane ku êdî nikare xwendina pirtûkê bidiomîne, nolaku li xwe mikûr were di dilê xwe de: «Ne tiştekî bi gotinê ye,ezbenî... xwiyekî ji mflyon û mflyon salan vir de ye, wusa bi ri-hetî nayê şikandin. Lê ez ê bi§kînim!» dibêje, pirtûkê datîne ûbi serbilindiyeke serketî ber bi deriyê eywanê diçe. Bi vekiri-na derî re bayekî destê sibê li çavên şilekî dikeve, bi nermi-kên kefa destên xwe herdu kortikên çavên xwe mist dide ûdûre li pencerên hemû malên kuçê û pencerên derûcîranandinêre. Lê ji bo Xwedê ronahiyeke herî piçûk jî di pence-reyekê de naxuye. Di dilê xwe de dibêje: «Çiqas heyf e!...heyf e ku di vê taxê de yekî şiyar jî tune. Hemû raketine. Dixewa §evê de çûne xwarê. Heta destê sibê, heta rohilatê... kîdizane?.. dibe ku heta nîvro jî rakevin. Ez dizanim hinek xira-bên wusa hene ku weke kundiran heta pi§tî nîvro jî radikevin.Dema ji xew jî şiyar dibin, pişta çavên wan dinepixin, poz ûlêvên wan diwerimin û hew! Nezanên Xwedê!.. çi dizanin!Karkirin, xwarin, vexwarin... heta vê derê baş e, lê ew tênegê-hîştine ka raketin çi ye. Kalê wan, bavê wan raketine, wan jîîro xwe dane ser §opa wan û hew!.. Ku merivan di dîrokê deew hemû wextên xewa xwe ji bo tiştekî din buhurandi bûya, biher awayî civaka dunyayê îro pêştetir dibû. Lê ka?..»

Bi van gotinên xwe re Mîran bi bêhntengî berê xwe didehundur, pirtûka xwe ji ser masê digjrê û diçe vê carê li ser dî-wançê rûdine.

Hêj nîvê rûpelên pirtûka hêja di destê Mîran de maye ku

27

û zinaran de dijîh. Şikir ji Xwedê re ronahiya lampên îroyîn jîwek royê ye. Ma em ê çima rakevin, çima em ê xewê ji xwe rebikin rêdareke jiyanê? Xew mirin e... erê ne mirinek ku emdibêjin, lê dîsa jî mirin e. Lê ez ê rayê hemû dunyayê bidimku meriv dikare vi xwiyê raketinê ji holê rake!...»

Piştî van şirovên xwe Mîran dîsa di ser pirtûka xwe dexwar dibe. Hetanî nîvê şevê jî her çaya xwe nû dike, dixwîne,diçe ava sar li serçavê xwe dike û dîsa tê dixwîhe. Lê bi ber-banga sibê re tiştekî nola serêşê, giraniya xwe dide ser laşêwî, lîlik bi çavên wî dikeve û hundurê çavên wî bêtir dişewute.Rêzên hevokan li ber çavên wî dipirpitin û li nav hev dikevin.Dema dizane ku êdî nikare xwendina pirtûkê bidiomîne, nolaku li xwe mikûr were di dilê xwe de: «Ne tiştekî bi gotinê ye,ezbenî... xwiyekî ji mflyon û mflyon salan vir de ye, wusa bi ri-hetî nayê şikandin. Lê ez ê bi§kînim!» dibêje, pirtûkê datîne ûbi serbilindiyeke serketî ber bi deriyê eywanê diçe. Bi vekiri-na derî re bayekî destê sibê li çavên şilekî dikeve, bi nermi-kên kefa destên xwe herdu kortikên çavên xwe mist dide ûdûre li pencerên hemû malên kuçê û pencerên derûcîranandinêre. Lê ji bo Xwedê ronahiyeke herî piçûk jî di pence-reyekê de naxuye. Di dilê xwe de dibêje: «Çiqas heyf e!...heyf e ku di vê taxê de yekî şiyar jî tune. Hemû raketine. Dixewa §evê de çûne xwarê. Heta destê sibê, heta rohilatê... kîdizane?.. dibe ku heta nîvro jî rakevin. Ez dizanim hinek xira-bên wusa hene ku weke kundiran heta pi§tî nîvro jî radikevin.Dema ji xew jî şiyar dibin, pişta çavên wan dinepixin, poz ûlêvên wan diwerimin û hew! Nezanên Xwedê!.. çi dizanin!Karkirin, xwarin, vexwarin... heta vê derê baş e, lê ew tênegê-hîştine ka raketin çi ye. Kalê wan, bavê wan raketine, wan jîîro xwe dane ser §opa wan û hew!.. Ku merivan di dîrokê deew hemû wextên xewa xwe ji bo tiştekî din buhurandi bûya, biher awayî civaka dunyayê îro pêştetir dibû. Lê ka?..»

Bi van gotinên xwe re Mîran bi bêhntengî berê xwe didehundur, pirtûka xwe ji ser masê digjrê û diçe vê carê li ser dî-wançê rûdine.

Hêj nîvê rûpelên pirtûka hêja di destê Mîran de maye ku

27

bixwîne. Dîwançe germ û nerm e. Ne mizemiza zarokekî û nejî pilpila kewaniyekê tê bihîstin. Dora wî xewle û bêdeng e.Ku ne ji tiştên avahiyek îroyîn û lampên pêketî bûya, wî ê jîxwe yekî ji wan merivên kevnare bidîta. Her cara ku ew rûpe-lekî ber bi çavên xwe yên piçûk nêzflc dike, bi raman diçe bawan û di nava wan de dijî.

Bijangên Mîran lê giran dibin û hêdî hêdî xwe digêhîninhev. Çend caran li ber xwe dide û dike ku ew bijangên re§xwe negîhînin hev. Lê nikare. Wek çengalên zengalê bi hev vekîp dibin û nema vedibin. Pirtûka sitûr ji dest wî de dixuşikehemêza wî û hustuyê wî di ser de xwar dibe. Mîna ku hustuyêxwe di ser qelişeke dîroka çêbûna meriv de xwar kiri be û lidemên kevnare temaşe bike.

Bi çi awayî dibe bila bibe, lê anuha Mîran dibîne. Dibîneku ew merivên pêşîn çawa bi darên dirêj ve hildiperikin, lipey pezkûvîyan dibezin, dûre bê sedem tarîyeke mezin dadi-keve ser wan, ew jî di ciyê xwe de rûdinin û dihênijin. DilêMîran bi vê rewşa wan di§ewute. Ber bi wan diçe, destê xwedide ser milê yekî û bi dengekî nizm jê re dibêje:

- Hustuyê we ê bêşe, ezbenî, xwe dirêj bikin.Lê ne ew bi zimanê Mîran dizane û ne jî xwe dirêj dike.

Yek bi yek Mîran diçe ber hemiyan û wan ji ê§a hustuyê wanhaydar dike. Lê ji wan kesek jî tênagêhîje.

Ji ber vê serhi§kiya wan, ê§ek dikeve hustuyê Mîran û hetademeke dirêj jî didome. Dema ku êşa hustuyê wî lê girantirdibe, destê xwe davêje pa§ hustuyê xwe û çavên wî vedibin.Du çavên serxew û matmayî di pencerê re li asimanan dinêr-in û dibînin ku tîrêjên soraviya royê li binê zikê ewrên sipî di-biriqin. Mîran têdigêhîje ku ro li ber ava ye, xewa bêbext jiberbanga sibê heta anuha wexta wî vikûvala lê buhurandiye.Loma zûzûka gilêza ser lêva xwe ya jêrîh bi piyê xwe paqij di-ke, tavilê werima poz û lêvên xwe hîs dike û di ber xwe de lipirtûka hemêza xwe dinêre. Rûpelekî pirtûkê ji ava devê wî§il bûye. Mîna ku §eytanekî ew xapandi be, fena ku rojiya wîya sê şev û sê rojan hati be şikandin, bi niçeniç radibe ser xweû di oda xwe ya bêdeng de digere.

28

bixwîne. Dîwançe germ û nerm e. Ne mizemiza zarokekî û nejî pilpila kewaniyekê tê bihîstin. Dora wî xewle û bêdeng e.Ku ne ji tiştên avahiyek îroyîn û lampên pêketî bûya, wî ê jîxwe yekî ji wan merivên kevnare bidîta. Her cara ku ew rûpe-lekî ber bi çavên xwe yên piçûk nêzflc dike, bi raman diçe bawan û di nava wan de dijî.

Bijangên Mîran lê giran dibin û hêdî hêdî xwe digêhîninhev. Çend caran li ber xwe dide û dike ku ew bijangên re§xwe negîhînin hev. Lê nikare. Wek çengalên zengalê bi hev vekîp dibin û nema vedibin. Pirtûka sitûr ji dest wî de dixuşikehemêza wî û hustuyê wî di ser de xwar dibe. Mîna ku hustuyêxwe di ser qelişeke dîroka çêbûna meriv de xwar kiri be û lidemên kevnare temaşe bike.

Bi çi awayî dibe bila bibe, lê anuha Mîran dibîne. Dibîneku ew merivên pêşîn çawa bi darên dirêj ve hildiperikin, lipey pezkûvîyan dibezin, dûre bê sedem tarîyeke mezin dadi-keve ser wan, ew jî di ciyê xwe de rûdinin û dihênijin. DilêMîran bi vê rewşa wan di§ewute. Ber bi wan diçe, destê xwedide ser milê yekî û bi dengekî nizm jê re dibêje:

- Hustuyê we ê bêşe, ezbenî, xwe dirêj bikin.Lê ne ew bi zimanê Mîran dizane û ne jî xwe dirêj dike.

Yek bi yek Mîran diçe ber hemiyan û wan ji ê§a hustuyê wanhaydar dike. Lê ji wan kesek jî tênagêhîje.

Ji ber vê serhi§kiya wan, ê§ek dikeve hustuyê Mîran û hetademeke dirêj jî didome. Dema ku êşa hustuyê wî lê girantirdibe, destê xwe davêje pa§ hustuyê xwe û çavên wî vedibin.Du çavên serxew û matmayî di pencerê re li asimanan dinêr-in û dibînin ku tîrêjên soraviya royê li binê zikê ewrên sipî di-biriqin. Mîran têdigêhîje ku ro li ber ava ye, xewa bêbext jiberbanga sibê heta anuha wexta wî vikûvala lê buhurandiye.Loma zûzûka gilêza ser lêva xwe ya jêrîh bi piyê xwe paqij di-ke, tavilê werima poz û lêvên xwe hîs dike û di ber xwe de lipirtûka hemêza xwe dinêre. Rûpelekî pirtûkê ji ava devê wî§il bûye. Mîna ku §eytanekî ew xapandi be, fena ku rojiya wîya sê şev û sê rojan hati be şikandin, bi niçeniç radibe ser xweû di oda xwe ya bêdeng de digere.

28

NIVISKARÎ

Dema kewaniya wî û keça wî ketin hundur, weke hertimpêlên bêhntengiyê lê rabûn û di dilê xwe de : «Dîsa bi ser minde girtin. De were nivîskariyê bike!» got û zûzûka hevokaxwe ya dawîn jî nivisî. Lê vê carê ji xêra hevoka xwe ya dawîhre, kêfa wî xwe§ bû. Wek hertim ne kir birebir û li kewaniyaxwe hêrs ne bû, di ser dergûşa xwe de jî ne qêriya... Herçiqasdengê zengilê telefonek kêfrevîh hat jî, wî ne çû û bersiv neda. Tiştê ku kir ev bû: Wî ew du sê perçên kaxizên li pêş xwedan ser hev, bi lez ket odeyek bêdeng û derî li ser xwe girt.Herweha ji peyvên kewaniyê, ji çinepina keçika xwe û ji den-gê telefonê dûr, ew û kaxizên xwe bûn.

Tevayiya bala xwe da ser navaroka nivîsara xwe, ji hevokapêşîn dest pê kir û bêje bi bêje xwend. Di demên weha de pi-rî caran guhên merivan dixetime û dengekî herî nêzflc jî nabi-hîse. Gerçî ji hêla eywanê pilepilek dihat û digot: «Na welle,xwe vedi§êre! Sibê heta êvarê di binê qula xênî de mexel di-

29

NIVISKARÎ

Dema kewaniya wî û keça wî ketin hundur, weke hertimpêlên bêhntengiyê lê rabûn û di dilê xwe de : «Dîsa bi ser minde girtin. De were nivîskariyê bike!» got û zûzûka hevokaxwe ya dawîn jî nivisî. Lê vê carê ji xêra hevoka xwe ya dawîhre, kêfa wî xwe§ bû. Wek hertim ne kir birebir û li kewaniyaxwe hêrs ne bû, di ser dergûşa xwe de jî ne qêriya... Herçiqasdengê zengilê telefonek kêfrevîh hat jî, wî ne çû û bersiv neda. Tiştê ku kir ev bû: Wî ew du sê perçên kaxizên li pêş xwedan ser hev, bi lez ket odeyek bêdeng û derî li ser xwe girt.Herweha ji peyvên kewaniyê, ji çinepina keçika xwe û ji den-gê telefonê dûr, ew û kaxizên xwe bûn.

Tevayiya bala xwe da ser navaroka nivîsara xwe, ji hevokapêşîn dest pê kir û bêje bi bêje xwend. Di demên weha de pi-rî caran guhên merivan dixetime û dengekî herî nêzflc jî nabi-hîse. Gerçî ji hêla eywanê pilepilek dihat û digot: «Na welle,xwe vedi§êre! Sibê heta êvarê di binê qula xênî de mexel di-

29

keve... ji rûniştinê kurmî dibe, kurmîl... nizane bi keçikê re bi-lîze, peyivîha bi min re jî ji bîra kiriye. Roja xweş û bayê paqijji bo wî tiştekî vikûvala ye... Bila hemî mêr weha bûya! Çîro-kan dinivisîne... hay ji xwe tune ku bi xwe bûye çîrok! Erê lêê,ji dengê telefonê jî direve...» Lê wî ne dibihîst, çawa ku mo-zek li ser gulikên nefela buharê dike vingînî, ev pilepila jî wu-sa dihat guhên wî û hew. Ji xwe ewqas zêde jî dom ne kir.

Pi§tî ku hevoka xwe ya dawîn jî xwend, çavên xwe bi hev deşidandin, lêvên wî lerizîn û tiştekî weke bextiyariyê li ruyê wîbelav bû. Xwedê dizane dema ku keça wî jî çêbû bû, xwe ew-qas bextiyar û berhembar ne dîti bû. Lewra bêyî ku tiştekîkêm an jî zêde hebe, di tevayiya vê çîroka wî de hemî bêje ûhevok ewqas li hev hati bûn ku rexnegîrekî herî mezin jî, ew êbigota: «A çîrok ev e ha!» Li ser vê bextiyariya xwe, ramane-ke weha di serê wî de vejinî: «Ku ji bextiyariya qedandina ni-visîna nivîsarên wan jî nebûya, hemû niviskar ê bi jana ziravbiketana. Lê ji xêra Xwedê re, pi§tî demekê çîrok an jî roma-na xwe dinivisînin, diqedînin û pê şa dibin.»

Bi xweşbûna çîroka xwe ewle bû. Lê dîsa jî diviya bû bi ye-kî bida xwendin. Bi kêfxweşî ev kaxizana berdan bêrflcek xweû derî vekir. Ne xatûna wî dixwest çîrokên wî bixwîne û ne jîpîvana çîrokek baş dizanî bû. Keça wî du sê tîtik ber bi hemê-za xwe ve kir û hanîn:

- Bavo, got, were em bilîzin.Felemez zûzûka lê vegerand:- Anuha ne wexta lîstikê ye, got û bi lez ber bi solên xwe

çû. Keça wî gazinên zarokek çarsale kir û got:- Bavê min jî tew bi min re nalîze, min dernaxîhe derve...

min nagerîne... bavê min dîn e!Bavê dîn, guhên xwe xetimandi bû carekê. Dema di kuça

mala Hemreş de dimeşiya, mîna ku wan hemî kesên li kuçêçîroka di bêrîka wî de dixwendin. Loma heta ber derê malaHemreş jî bi serbilindiya nivîskarekî meşiya û li zengilê dêrîxist. Pi§tî xêrxweşiyeke hertimî Hemreş û Felemez çûn li dî-wançê rûniştin. Çerçî jî, bajarî jî û tew §ivan jî bi hev dişêwi-rin... Wê çaxê mafê nivîskaran jî heye ku bi hev bişêwirin.

30

keve... ji rûniştinê kurmî dibe, kurmîl... nizane bi keçikê re bi-lîze, peyivîha bi min re jî ji bîra kiriye. Roja xweş û bayê paqijji bo wî tiştekî vikûvala ye... Bila hemî mêr weha bûya! Çîro-kan dinivisîne... hay ji xwe tune ku bi xwe bûye çîrok! Erê lêê,ji dengê telefonê jî direve...» Lê wî ne dibihîst, çawa ku mo-zek li ser gulikên nefela buharê dike vingînî, ev pilepila jî wu-sa dihat guhên wî û hew. Ji xwe ewqas zêde jî dom ne kir.

Pi§tî ku hevoka xwe ya dawîn jî xwend, çavên xwe bi hev deşidandin, lêvên wî lerizîn û tiştekî weke bextiyariyê li ruyê wîbelav bû. Xwedê dizane dema ku keça wî jî çêbû bû, xwe ew-qas bextiyar û berhembar ne dîti bû. Lewra bêyî ku tiştekîkêm an jî zêde hebe, di tevayiya vê çîroka wî de hemî bêje ûhevok ewqas li hev hati bûn ku rexnegîrekî herî mezin jî, ew êbigota: «A çîrok ev e ha!» Li ser vê bextiyariya xwe, ramane-ke weha di serê wî de vejinî: «Ku ji bextiyariya qedandina ni-visîna nivîsarên wan jî nebûya, hemû niviskar ê bi jana ziravbiketana. Lê ji xêra Xwedê re, pi§tî demekê çîrok an jî roma-na xwe dinivisînin, diqedînin û pê şa dibin.»

Bi xweşbûna çîroka xwe ewle bû. Lê dîsa jî diviya bû bi ye-kî bida xwendin. Bi kêfxweşî ev kaxizana berdan bêrflcek xweû derî vekir. Ne xatûna wî dixwest çîrokên wî bixwîne û ne jîpîvana çîrokek baş dizanî bû. Keça wî du sê tîtik ber bi hemê-za xwe ve kir û hanîn:

- Bavo, got, were em bilîzin.Felemez zûzûka lê vegerand:- Anuha ne wexta lîstikê ye, got û bi lez ber bi solên xwe

çû. Keça wî gazinên zarokek çarsale kir û got:- Bavê min jî tew bi min re nalîze, min dernaxîhe derve...

min nagerîne... bavê min dîn e!Bavê dîn, guhên xwe xetimandi bû carekê. Dema di kuça

mala Hemreş de dimeşiya, mîna ku wan hemî kesên li kuçêçîroka di bêrîka wî de dixwendin. Loma heta ber derê malaHemreş jî bi serbilindiya nivîskarekî meşiya û li zengilê dêrîxist. Pi§tî xêrxweşiyeke hertimî Hemreş û Felemez çûn li dî-wançê rûniştin. Çerçî jî, bajarî jî û tew §ivan jî bi hev dişêwi-rin... Wê çaxê mafê nivîskaran jî heye ku bi hev bişêwirin.

30

Loma Felemez jî bi quretî destê xwe havêt bêrflca xwe, kaxi-zên xwe derxist, dirêjî Hemreş kir û got:

- Fermo, a ji te re! Wek nivîskarekî nû û xwendevanekîbaldar bixwîne... bixwîhe ka tu çi dibêjî. Ez bi jîriya te ya ede-bî bawer im. Lê ku hinek kêmasiyên piçûk hebin jî, hêvîdarim tu ê bidî xatirê nivîskarekî xwedî jin û zarok.

Hemreş kir ku tiştekî bibêje, lê ne got. Bi nefspiçûkî pişirî,bêdil kaxiz ji dest wî girtin û hustuyê xwe di ser de xwar kir.Mîha ku bêdeng silawatan bikêşîne, lêvên Felemez dîsa li serhev ne hewiyan û her lerizîn. Lê tavilê tiştekî bala wî kişand.Berê, dema ku dihat vê malê, ji berhemên niviskarên herîmezin pirtûkên sitûr û tew carina pirtûka pîrozwer jî li ser vêmasa ber wî vekirî bûn. Lê îro ji bilî vazoyeke xweşik û çendkulflkên tê de, tiştek li ser masê tune bû. Xwest cixarekê bi-kêşe, lê xwelîdanik jî ji vir rabû bû. Ji nişka ve berê xwe daHemreş û got:

- Ero, ma te dev ji kêşana cixarê berdaye, Hemreş?Bêyî ku Hemreş çavên xwe ji ser wan kaxizên di dest xwe

de bizivirîne:- Imm... got û bi pişirîn li dereke kaxizê dinêrî. Dûre vege-

riya ser Felemez:- Belê, min cixare berdaye, got û rabû çû xwelîdanek hanî,

li ser masê danî û domand. Min dev ji nivîskariyê jî berdaye,ezbenî. Her roj ez du caran heta daristana hember dibezim ûtêm. Hêwa paqij e, daristan û dunya xwe§ e... Min ji xwe rekeçek jî daye xwestin. Bi xêr ku ew jî were, wê çaxê barê minê rast be... em ê ji xwe re mal û malbatekê rast bikin. Zarokênme ê çêbin... ya herî çêtir jî ev e. Ca bifikire ku malek minheye, jin jî heye.. tew ku zarokek jî bibe! Xwedêyo, meriv ê jibo wan çi neke ku!...

Ji van gotinan tiştek ne diket serê Felemez. Bi mitûmatî ci-xare di destê xwe de bir û hanî, nizanî bû ku ew ê çi bibêje.Tenê di ber xwe de:

- Dîhitî ye, got û cixara xwe vêxist.Hemreş bi awurekî ewle:- Çima dîhitî ye, ezbenî? Dîhitî ew bû ku heta anuha min

31

Loma Felemez jî bi quretî destê xwe havêt bêrflca xwe, kaxi-zên xwe derxist, dirêjî Hemreş kir û got:

- Fermo, a ji te re! Wek nivîskarekî nû û xwendevanekîbaldar bixwîne... bixwîhe ka tu çi dibêjî. Ez bi jîriya te ya ede-bî bawer im. Lê ku hinek kêmasiyên piçûk hebin jî, hêvîdarim tu ê bidî xatirê nivîskarekî xwedî jin û zarok.

Hemreş kir ku tiştekî bibêje, lê ne got. Bi nefspiçûkî pişirî,bêdil kaxiz ji dest wî girtin û hustuyê xwe di ser de xwar kir.Mîha ku bêdeng silawatan bikêşîne, lêvên Felemez dîsa li serhev ne hewiyan û her lerizîn. Lê tavilê tiştekî bala wî kişand.Berê, dema ku dihat vê malê, ji berhemên niviskarên herîmezin pirtûkên sitûr û tew carina pirtûka pîrozwer jî li ser vêmasa ber wî vekirî bûn. Lê îro ji bilî vazoyeke xweşik û çendkulflkên tê de, tiştek li ser masê tune bû. Xwest cixarekê bi-kêşe, lê xwelîdanik jî ji vir rabû bû. Ji nişka ve berê xwe daHemreş û got:

- Ero, ma te dev ji kêşana cixarê berdaye, Hemreş?Bêyî ku Hemreş çavên xwe ji ser wan kaxizên di dest xwe

de bizivirîne:- Imm... got û bi pişirîn li dereke kaxizê dinêrî. Dûre vege-

riya ser Felemez:- Belê, min cixare berdaye, got û rabû çû xwelîdanek hanî,

li ser masê danî û domand. Min dev ji nivîskariyê jî berdaye,ezbenî. Her roj ez du caran heta daristana hember dibezim ûtêm. Hêwa paqij e, daristan û dunya xwe§ e... Min ji xwe rekeçek jî daye xwestin. Bi xêr ku ew jî were, wê çaxê barê minê rast be... em ê ji xwe re mal û malbatekê rast bikin. Zarokênme ê çêbin... ya herî çêtir jî ev e. Ca bifikire ku malek minheye, jin jî heye.. tew ku zarokek jî bibe! Xwedêyo, meriv ê jibo wan çi neke ku!...

Ji van gotinan tiştek ne diket serê Felemez. Bi mitûmatî ci-xare di destê xwe de bir û hanî, nizanî bû ku ew ê çi bibêje.Tenê di ber xwe de:

- Dîhitî ye, got û cixara xwe vêxist.Hemreş bi awurekî ewle:- Çima dîhitî ye, ezbenî? Dîhitî ew bû ku heta anuha min

31

ev çend salên xwe yên xweş û dawîn li avarê, li van nivîsarênvikûvala buhurand. Erê em... ez dinivisînim lê... lê nuha biha-ta çapkirin, xwendevan hebûya û bixwenda... ziman, zimanbûya!... tiştek ne gfliand jiyana min û ez ne bawer im ku ji virû weha jî tiştekî bi ser bixîhe. Em... ez çi dikim? Heta derengî§evê rûdinim, xwe ji xewa xwe ya şêrîh dikim, qehwa reşvedixwim û bi cixarê hundurê xwe reş dikim!... Çi ye çi nine,ez ê kirasekê nivîskariyê bi xwe de bikim. TewL. Gulê werehêcîra! Em ê nexweş bikevin, ezbenî, nexweş! Çima ez ê ne-heqiyê li xwe bikin, çima?

Felemez bi mitûmatî got:- Ma ev neheqî ye, lo!Hemreş xwe hinekî tûj kir:- Neheqî nine, çi ye lê? De ka bibêje? got û bersiva xwe jî

bi xwe da, binêre got: Ku ez mêrek bim û ev xaniya jî malekbe, wê çaxê... wê çaxê ev mêra û ev mala jin û jiyanekê divêt,nivîsaran ne! Têgêhîştî? Ma tu dikarî bibêjî, biçe xwe bixesî-ne?... Xwezila dilê min bi we kesên zewucî. Anuha min jî kev-nek jinê hebûya, ez ji te re sond dixwim ku min ê destê xwenavêta darê pênûsê! Loma... loma biçe lingên xwe bişkîne, liber çoga xatûna xwe rûne, bi hev §a bin, te keçeke wek zêrheye, destê wê bigirê, bigerîne û berpisiyariya bavtiya xwe bicî bîne. Dev ji tiştê vala berde, ezbenî! Tu bala xwe nede min.A sibe dusibe çavên serê min jî bi dawa xatûnekê bikeve, çî-roka min jî diqede. Min... min ji bêhntengiya xwe dest bi vîkarê nivîsandinê kir. Lê ez dibihîsim ku hinek kes ji bo vî karîbêhna xwe teng dikin... hêrsa xwe ya mezin tîhin, gazinan jijin û zafokên xwe dikin.

Mîna ku hati be xapandin, Felemez bi dengekî gazindokgot:

- Lê te pênc roj berê ev tişta ne digot. Dema me çêlî nivîs-karên bi navûdeng dikir, te jî digot: «Nivîskarekî baş, ji navajiyaneke dijwar derdikeve. Jiyana nivîskarekî çiqas teng ûdijwar be, berhemên ji pûnûsa wî jî ewqas giran, kwîr û xweşdibin.» Te destê xwe ber bi vê pirtûkxana xwe dirêj dikir û tenimûnên nivîskariyê dida.

32

ev çend salên xwe yên xweş û dawîn li avarê, li van nivîsarênvikûvala buhurand. Erê em... ez dinivisînim lê... lê nuha biha-ta çapkirin, xwendevan hebûya û bixwenda... ziman, zimanbûya!... tiştek ne gfliand jiyana min û ez ne bawer im ku ji virû weha jî tiştekî bi ser bixîhe. Em... ez çi dikim? Heta derengî§evê rûdinim, xwe ji xewa xwe ya şêrîh dikim, qehwa reşvedixwim û bi cixarê hundurê xwe reş dikim!... Çi ye çi nine,ez ê kirasekê nivîskariyê bi xwe de bikim. TewL. Gulê werehêcîra! Em ê nexweş bikevin, ezbenî, nexweş! Çima ez ê ne-heqiyê li xwe bikin, çima?

Felemez bi mitûmatî got:- Ma ev neheqî ye, lo!Hemreş xwe hinekî tûj kir:- Neheqî nine, çi ye lê? De ka bibêje? got û bersiva xwe jî

bi xwe da, binêre got: Ku ez mêrek bim û ev xaniya jî malekbe, wê çaxê... wê çaxê ev mêra û ev mala jin û jiyanekê divêt,nivîsaran ne! Têgêhîştî? Ma tu dikarî bibêjî, biçe xwe bixesî-ne?... Xwezila dilê min bi we kesên zewucî. Anuha min jî kev-nek jinê hebûya, ez ji te re sond dixwim ku min ê destê xwenavêta darê pênûsê! Loma... loma biçe lingên xwe bişkîne, liber çoga xatûna xwe rûne, bi hev §a bin, te keçeke wek zêrheye, destê wê bigirê, bigerîne û berpisiyariya bavtiya xwe bicî bîne. Dev ji tiştê vala berde, ezbenî! Tu bala xwe nede min.A sibe dusibe çavên serê min jî bi dawa xatûnekê bikeve, çî-roka min jî diqede. Min... min ji bêhntengiya xwe dest bi vîkarê nivîsandinê kir. Lê ez dibihîsim ku hinek kes ji bo vî karîbêhna xwe teng dikin... hêrsa xwe ya mezin tîhin, gazinan jijin û zafokên xwe dikin.

Mîna ku hati be xapandin, Felemez bi dengekî gazindokgot:

- Lê te pênc roj berê ev tişta ne digot. Dema me çêlî nivîs-karên bi navûdeng dikir, te jî digot: «Nivîskarekî baş, ji navajiyaneke dijwar derdikeve. Jiyana nivîskarekî çiqas teng ûdijwar be, berhemên ji pûnûsa wî jî ewqas giran, kwîr û xweşdibin.» Te destê xwe ber bi vê pirtûkxana xwe dirêj dikir û tenimûnên nivîskariyê dida.

32

- Rast e, min dida. Lê min çawa dida? Kafka bêhna xweteng ne kir. Dilê wî ji berê de teng bû û tu carî jî ew bêhna lêfere ne bû. Piraniya jiyana wî, nola min bi tenêtî buhurî. De-ma rûdinişt û di nerihetiya şevekê de berhemek xwe dinivisî,ji bêhntengiyê bû. Maupassant heta axirînrojên xwe yên tî-marxanê jî, fena min bi xeyalê xatûneke xweşik jiya. Rast e,nav û dengekî mezin bi pey xwe xistin, lê bi kêrî çi tê? Peyke-rên wan îro li her kuçeke welatên wan hene... hene lê wê xi-rabjiyana wan ya buhurî bi şûn de venagerîne.

Hundurê Felemez digiriya, lêvên wî bêhêvî dipişirîn û dîsabi dengekî nîvçe got:

- Ez ditirsim ku tiştek bi te bûye. Em dixwazin jinên xweberdin û ji zarokên xwe ciyê bin... ciyê bin ku bi hişekî zelalewk bikin... lê tu jî rabûye bi pey çi ketiye...

Hemreş bi lez peyva wî birî û got:- A ku tu wusa bifikirî, wê çaxê... wê çaxê ez ê bitirsim ku

tiştek bi te bûye. Meriv çima ji bo nivîsandina çîrokekê jin ûzarokên xwe berdin!...

- Ba§ e, tu guhdarî bike ez ji te re nimûneyeke astenga jinû zarokekî bi lêv bikim. Mijareke xweş tê hişê min. Beriya kuli kaxizê siwar bikim, dest pê dikim lehengê bûyera xwe di se-rê xwe de dbcemilînim û dibêjim«Mêrekî navsere û bi destû-pê ye nuxtik Pozberan e nuxtik Di binê vî pozî de simbêlekere§ û weke rêsî berwar daketiye nuxtik Bejna wî ya bilindbêhnok di nava kincên netewî de weke dara berûyê bilind ûbilind dibe sê nuxtik li ber hev Pi§teke neh mîtroyî li nava vêdarê digere û digere dîsa sê nuxtik li ber hev» Dûre çi dikim,ezbenî? Ez xençereke zîvîn tev kalanê wê di ber vê piştê dedikime xwarê, dûre ez lehengê xwe li hespekî kumêt siwar di-kim, berê wî didim berwarê çiyakî xalî... a wê çaxê dengê xa-tûna min tê û dibêje: «Ma ev keçika di hundur de tetirxanîbû, bi destê wê bigirê û hinekî derxîne derve.» Lê hêla dinkeçika ku tetirxanî bûye, di ser min de digirî, digirî, digirî...De fermo, ezbenî! Ka ew lehengê min, tev wê xemlûxêza xwebi kuderê de çû? Ez bi Teyrê Sîmir jî bidime dû, ez ê nebî-nim. Lewra tu jî baş dizanî ku nivîskarî hinek pêlên xwe yên

33

- Rast e, min dida. Lê min çawa dida? Kafka bêhna xweteng ne kir. Dilê wî ji berê de teng bû û tu carî jî ew bêhna lêfere ne bû. Piraniya jiyana wî, nola min bi tenêtî buhurî. De-ma rûdinişt û di nerihetiya şevekê de berhemek xwe dinivisî,ji bêhntengiyê bû. Maupassant heta axirînrojên xwe yên tî-marxanê jî, fena min bi xeyalê xatûneke xweşik jiya. Rast e,nav û dengekî mezin bi pey xwe xistin, lê bi kêrî çi tê? Peyke-rên wan îro li her kuçeke welatên wan hene... hene lê wê xi-rabjiyana wan ya buhurî bi şûn de venagerîne.

Hundurê Felemez digiriya, lêvên wî bêhêvî dipişirîn û dîsabi dengekî nîvçe got:

- Ez ditirsim ku tiştek bi te bûye. Em dixwazin jinên xweberdin û ji zarokên xwe ciyê bin... ciyê bin ku bi hişekî zelalewk bikin... lê tu jî rabûye bi pey çi ketiye...

Hemreş bi lez peyva wî birî û got:- A ku tu wusa bifikirî, wê çaxê... wê çaxê ez ê bitirsim ku

tiştek bi te bûye. Meriv çima ji bo nivîsandina çîrokekê jin ûzarokên xwe berdin!...

- Ba§ e, tu guhdarî bike ez ji te re nimûneyeke astenga jinû zarokekî bi lêv bikim. Mijareke xweş tê hişê min. Beriya kuli kaxizê siwar bikim, dest pê dikim lehengê bûyera xwe di se-rê xwe de dbcemilînim û dibêjim«Mêrekî navsere û bi destû-pê ye nuxtik Pozberan e nuxtik Di binê vî pozî de simbêlekere§ û weke rêsî berwar daketiye nuxtik Bejna wî ya bilindbêhnok di nava kincên netewî de weke dara berûyê bilind ûbilind dibe sê nuxtik li ber hev Pi§teke neh mîtroyî li nava vêdarê digere û digere dîsa sê nuxtik li ber hev» Dûre çi dikim,ezbenî? Ez xençereke zîvîn tev kalanê wê di ber vê piştê dedikime xwarê, dûre ez lehengê xwe li hespekî kumêt siwar di-kim, berê wî didim berwarê çiyakî xalî... a wê çaxê dengê xa-tûna min tê û dibêje: «Ma ev keçika di hundur de tetirxanîbû, bi destê wê bigirê û hinekî derxîne derve.» Lê hêla dinkeçika ku tetirxanî bûye, di ser min de digirî, digirî, digirî...De fermo, ezbenî! Ka ew lehengê min, tev wê xemlûxêza xwebi kuderê de çû? Ez bi Teyrê Sîmir jî bidime dû, ez ê nebî-nim. Lewra tu jî baş dizanî ku nivîskarî hinek pêlên xwe yên

33

taybetî hene. Heşa ji te wek pêlên gû. Çer ku zikê te nepbd,divê tu biçî û ewk bikî... êdî tu dizanî ilmê te fere ye. De îcartu rabûye doza mal û malbatekê dikî, ezbenî. Ca bifikire, direwşa zikêşeke weha de, xatûn bi piyê te bigirê û zarok bi pê-şa te ve bizeliqe, tu ê çi bikî? Ma nivîskarî dibe? Na, ezbenîna!

Hemre§ hustuyê xwe xwar kir, bi kenekî şêrîn vegeriya serFelemez û got:

- Rast e. Tu rast dibêjî. Ji bo nivîsarên berhemên ba§, divêserê nivîskar zelal be, wexta wî hebe ku bala xwe bide ser pê-nûsa xwe ka pênûs çi vedirişe. Lê tiştê ku ez dibêjim ne ev e.Ez dibêm, li mala xwe binêre. Pêwîst nake ku tu bibî nivîskar.Ango ne karê te ye.

- Ango tu dibêjî, nenivisîne?- Erê lêê... nola min... dev jê berde.- Ê malava, ji sibê de ye tu çima vekirî nabêjî?Mîna ku Hemre§ li gunehkariyekê qelibî be, xwest bi awa-

kî nermtir pê bide famkirin:- Binêre, ez ji te re dîtinên xwe bibêjim. Bi nivîsarên weha

jî meriv navûdeng nadin, got, ji çîroka Felemez çend rêzênpê§în girt û xwend:

«Bejna wî dirêj e, porê wî î fflikî li ser serê wî fena beroşekreş e, serçavekî gulover jî bi pirçûpola riyekî re§ nixuman-diye, ji bilî du qulên çavan û serê pozekî dirêj -jê xêra Xwedêre dirêj e an ne, ew jî xuya nake- tiştek naxuye. Bi mêzekiri-nek pêşîn re meriv dikare têkeve şikê ku ew çîpên jar û ziravçawa di binê wî laşî de sekinîye. Ku meriv ji paş ve û hinekî jîji dûr ve bala xwe bidinê, wek teşiyek koçerî ye. Ji ber vê yekêjî em navê wî wek Teşî bi kar bînin. Te§î!»

Pi§tî xwendinê, Hemreş dîsa vegeriya ser Felemez û got:- Çi ye ev? Na xwe tu jî dibêjî ev çîrok e!Çav li serê Felemez tarî bûn, dilê wî di defa sîngê wî de

mezin bû û mezin bû, bi dijwarîbêhn veda, hêdflca ew kaxiza-na ji dest nivîskarê nû û xwendevanê baldar girt, piçî piçî çi-rand, da ber vazoya kulflkan, rabû ser xwe û got:

- De baş e, ez dizanim ji min nivîskar dernakeve. Rewşa

34

taybetî hene. Heşa ji te wek pêlên gû. Çer ku zikê te nepbd,divê tu biçî û ewk bikî... êdî tu dizanî ilmê te fere ye. De îcartu rabûye doza mal û malbatekê dikî, ezbenî. Ca bifikire, direwşa zikêşeke weha de, xatûn bi piyê te bigirê û zarok bi pê-şa te ve bizeliqe, tu ê çi bikî? Ma nivîskarî dibe? Na, ezbenîna!

Hemre§ hustuyê xwe xwar kir, bi kenekî şêrîn vegeriya serFelemez û got:

- Rast e. Tu rast dibêjî. Ji bo nivîsarên berhemên ba§, divêserê nivîskar zelal be, wexta wî hebe ku bala xwe bide ser pê-nûsa xwe ka pênûs çi vedirişe. Lê tiştê ku ez dibêjim ne ev e.Ez dibêm, li mala xwe binêre. Pêwîst nake ku tu bibî nivîskar.Ango ne karê te ye.

- Ango tu dibêjî, nenivisîne?- Erê lêê... nola min... dev jê berde.- Ê malava, ji sibê de ye tu çima vekirî nabêjî?Mîna ku Hemre§ li gunehkariyekê qelibî be, xwest bi awa-

kî nermtir pê bide famkirin:- Binêre, ez ji te re dîtinên xwe bibêjim. Bi nivîsarên weha

jî meriv navûdeng nadin, got, ji çîroka Felemez çend rêzênpê§în girt û xwend:

«Bejna wî dirêj e, porê wî î fflikî li ser serê wî fena beroşekreş e, serçavekî gulover jî bi pirçûpola riyekî re§ nixuman-diye, ji bilî du qulên çavan û serê pozekî dirêj -jê xêra Xwedêre dirêj e an ne, ew jî xuya nake- tiştek naxuye. Bi mêzekiri-nek pêşîn re meriv dikare têkeve şikê ku ew çîpên jar û ziravçawa di binê wî laşî de sekinîye. Ku meriv ji paş ve û hinekî jîji dûr ve bala xwe bidinê, wek teşiyek koçerî ye. Ji ber vê yekêjî em navê wî wek Teşî bi kar bînin. Te§î!»

Pi§tî xwendinê, Hemreş dîsa vegeriya ser Felemez û got:- Çi ye ev? Na xwe tu jî dibêjî ev çîrok e!Çav li serê Felemez tarî bûn, dilê wî di defa sîngê wî de

mezin bû û mezin bû, bi dijwarîbêhn veda, hêdflca ew kaxiza-na ji dest nivîskarê nû û xwendevanê baldar girt, piçî piçî çi-rand, da ber vazoya kulflkan, rabû ser xwe û got:

- De baş e, ez dizanim ji min nivîskar dernakeve. Rewşa

34

min dest nade. Ez bi jin û zarok im. Heta nuha min destê xweli ber Xwedê venegirtiye û min lava tistekî jê ne kiriye. Lêanuha ez dikim... dikim û dibim: Xwedê, bihêle bila Hemreşheta nod û neh salan bijî. Lê tu nehêle ku çavên wî li sîng ûberekî sipî bikeve! Lewra ji bo me nivîskar pêwîst in. Bi xatirête, ezbenî!

Dema Felemez dîsa di wê kuçê de ber bi malê dihat, fenaberê lêvên wî ne dilerizîn. Serê xwe kiri bû ber xwe û bi gavênxemgîn dimeşiya û weha difikirî: «Ji xwe min ji berê de wen-da kiri bû. Lê pir heyf e, heyf e ku Hemre§ ê jî biçe... ew ê avû av biçe. Zewac, jin û zarok astengên nivîskariyê ne. Hemreşjî xwe pîs kiriye. Ew ê jî bizewuce.»

Dûre ramanek din wek birûskê di serê wî de veda û di dilêxwe de got: « Ev Hemresa jî îro pir guherî bû. Tevgera wî, dî-tinên wî, ken û peyvên wî... bi çîroka min jî tinazê xwe dikir,nerind! Belê belê, nerindiyekê bi Hemreş girti bû. Dibe kuçavên wî ji xweşbûna çîroka min bar ne bû. Tiştekî dûrî aqi-lan nine! Rûpelên dîrokê ji tiştên weha dagirtî ne...»

Bi tevliheviya ramanên weha Felemez dîsa xwe gihand ma-lê. Bi vekirina dêrî re xatûna wî bi rûkenî:

- Ez ê dûre dîsa silav û sipasiyên xwe li te bikim. Bi xatirête!» got û telefon danî.

Wek le§gerekî birîndar Felemez xwest biçe nêzflcî xatûnaxwe û ruyê wê î bi ken maç bike û bibêje: Min dev ji nivîsan-dinê berda. Lê wusa ne kir. Di dilê xwe de: «Metranekî jîpeyv li ruyê Gogol xisti bû û jê re goti bû: Tiştên ku tu dinivi-sînî, şeytan ji te re dibêje. Ev yeka jî bû bû sedema şewutan-dina berhemên hêja.» got û zûzûka ber bi masa xwe yanivîsandinê çû.

Rûkenî li ruyê xatûnê vemirî, dirêj dirêj li Felemez dinêrîû didît ku ew çawa bi hêrs û lez dinivisîne.

35

min dest nade. Ez bi jin û zarok im. Heta nuha min destê xweli ber Xwedê venegirtiye û min lava tistekî jê ne kiriye. Lêanuha ez dikim... dikim û dibim: Xwedê, bihêle bila Hemreşheta nod û neh salan bijî. Lê tu nehêle ku çavên wî li sîng ûberekî sipî bikeve! Lewra ji bo me nivîskar pêwîst in. Bi xatirête, ezbenî!

Dema Felemez dîsa di wê kuçê de ber bi malê dihat, fenaberê lêvên wî ne dilerizîn. Serê xwe kiri bû ber xwe û bi gavênxemgîn dimeşiya û weha difikirî: «Ji xwe min ji berê de wen-da kiri bû. Lê pir heyf e, heyf e ku Hemre§ ê jî biçe... ew ê avû av biçe. Zewac, jin û zarok astengên nivîskariyê ne. Hemreşjî xwe pîs kiriye. Ew ê jî bizewuce.»

Dûre ramanek din wek birûskê di serê wî de veda û di dilêxwe de got: « Ev Hemresa jî îro pir guherî bû. Tevgera wî, dî-tinên wî, ken û peyvên wî... bi çîroka min jî tinazê xwe dikir,nerind! Belê belê, nerindiyekê bi Hemreş girti bû. Dibe kuçavên wî ji xweşbûna çîroka min bar ne bû. Tiştekî dûrî aqi-lan nine! Rûpelên dîrokê ji tiştên weha dagirtî ne...»

Bi tevliheviya ramanên weha Felemez dîsa xwe gihand ma-lê. Bi vekirina dêrî re xatûna wî bi rûkenî:

- Ez ê dûre dîsa silav û sipasiyên xwe li te bikim. Bi xatirête!» got û telefon danî.

Wek le§gerekî birîndar Felemez xwest biçe nêzflcî xatûnaxwe û ruyê wê î bi ken maç bike û bibêje: Min dev ji nivîsan-dinê berda. Lê wusa ne kir. Di dilê xwe de: «Metranekî jîpeyv li ruyê Gogol xisti bû û jê re goti bû: Tiştên ku tu dinivi-sînî, şeytan ji te re dibêje. Ev yeka jî bû bû sedema şewutan-dina berhemên hêja.» got û zûzûka ber bi masa xwe yanivîsandinê çû.

Rûkenî li ruyê xatûnê vemirî, dirêj dirêj li Felemez dinêrîû didît ku ew çawa bi hêrs û lez dinivisîne.

35

MÊRXASÎ

Kewaniya malê dewê xwe jî çelqand û tev dîzikê hanî li bertextê nên danî. Bêhna hêkerûnên qijilî, ji eywanê heta odamêvanan wusa gjrti bû serê malê ku dilê merivan pê dixewirî.

Hecî Ûso ji ser sekûkê daket xwarê, şaşika li ser serê xweber bi jor hilda. Ji hêlekê ve bi awurên tûj li Ferzend dinêrî ûji hêlekê ve jî xwe ber bi textê nên dikir. Lê Ferzendêpanzdesale ne hay ji vê awurtûjiya kalê xwe hebû û ne jîbêhna hêkerûnê bala wî belav dikir. Li ber pencerê rûnişti bûû pirtûka ku di dest de, bala wî bi tevayî ki§andi bû ser nava-roka xwe.

Wek Hecî Ûso, em bi xwe jî nizanin ku Ferzend çi dix-wend, mijara pirtûkê çi bû, an ew çi têdigêhîşt. Lê bi cir ûtevgera xwe, bi mêşinî û efendîtiya xwe Ferzend li vî gundî anjî li vî bajarê piçûk navûdeng dabû. Baqiliya wî di devê xelkêde bû bû benîşt û herkesî ew bi tiliyan pêşanî hev dikirin.

Textê nên amade bû bû û Hecî Ûso xwe kişandi bû ber.

36

MÊRXASÎ

Kewaniya malê dewê xwe jî çelqand û tev dîzikê hanî li bertextê nên danî. Bêhna hêkerûnên qijilî, ji eywanê heta odamêvanan wusa gjrti bû serê malê ku dilê merivan pê dixewirî.

Hecî Ûso ji ser sekûkê daket xwarê, şaşika li ser serê xweber bi jor hilda. Ji hêlekê ve bi awurên tûj li Ferzend dinêrî ûji hêlekê ve jî xwe ber bi textê nên dikir. Lê Ferzendêpanzdesale ne hay ji vê awurtûjiya kalê xwe hebû û ne jîbêhna hêkerûnê bala wî belav dikir. Li ber pencerê rûnişti bûû pirtûka ku di dest de, bala wî bi tevayî ki§andi bû ser nava-roka xwe.

Wek Hecî Ûso, em bi xwe jî nizanin ku Ferzend çi dix-wend, mijara pirtûkê çi bû, an ew çi têdigêhîşt. Lê bi cir ûtevgera xwe, bi mêşinî û efendîtiya xwe Ferzend li vî gundî anjî li vî bajarê piçûk navûdeng dabû. Baqiliya wî di devê xelkêde bû bû benîşt û herkesî ew bi tiliyan pêşanî hev dikirin.

Textê nên amade bû bû û Hecî Ûso xwe kişandi bû ber.

36

Her cara ku berê xwe dida Ferzend, ji awurtûjiyê bijang û bi-ruhên wî xwe digihandin hev. Berê wî dil hebû ku bi tena serêxwe nan bixwe û banî Ferzend neke. Lê dûre bê sedem û bihêrs banî kir û got:

- De rabe ser xwe û were!... Te çi serê xwe xistiye nava şe-qên xwe? Ma tu ê jî rabî sibê ji min re bibî feylesof!?... Tew...

- Ez va hatim, got û Ferzend hevoka li ber çavê xwe qe-dand, pirtûka vekirî danî kêleka xwe, hêdflca rabû ser xwe ûber bi textê nên çû.

Di vê navberê de Zîvoyê birayê Ferzend an jî bi gotinekedin, neviyê din î Hecî Uso, bi hilkehilk kete hundur. Bi dîyînawî re çav li serê Hecî Uso bû lîzok û di kortikên xwe de nehewiyan. Ji kêfxweşî lêv lê dilerizîn û li ser hev ne ditebitîn.Xwe§ diyar bû ku Hecî Uso ji vî neviyê xwe dilxweş bû. Zîvojî hay ji vê rewşa kalê xwe hebû. Ji ber vê yekê di hîjdesaliyaxwe de jî, li hemberî vê tevgera kalê xwe, §ûmî û durûtiya za-rokekî heftsale dikir. Bi ketina xwe ya hundur re li rûkeniyakalê xwe nêhirî û got:

- Tu îro çawa î, Hecî?- Ez baş im, berxê min. Gelekî baş im!Hecî Ûso bi herdu neviyên xwe ve li ber textê xwarinê çog

dabûn erdê û bi hev re hêkerûn dixwarin. Her cara ku li ne-viyê xwe î Zîvo dinêrî, pariyê xwe bi xurtî di namkiyê de dikirû bi dilxweşi di devê xwe de dadihanî. Lê dema ku di kêlekaxwe re çav li neviyê xwe î Ferzend dixist, çavên wî di re§ vediçûn, dilê xwe li hev dixist û te digot qeyê ew ê aniha verişe.Wê çaxê jî di ser Ferzend de dikire pilepil. Vê carê jî wehakire pilepil:

- Tu bi qurbana min û navê Ferzend bî! Min jî nav li te ki-riye... Ferzend... Ferzo! Min çima navê Bizdo li te ne kir?..Kero welle çilka xwînê di te de tuneye! Kî dibê çi bila bibê...

Ferzend weke hertim li hember van gotinên kalê xwe bê-deng ma û xwarina xwe domand. Hecî Ûso berê xwe da Zîvoûgot:

- Beranê kalê xwe!... paşmêrê min, kavirê min, mêrxasêmin, pêxasê min...

37

Her cara ku berê xwe dida Ferzend, ji awurtûjiyê bijang û bi-ruhên wî xwe digihandin hev. Berê wî dil hebû ku bi tena serêxwe nan bixwe û banî Ferzend neke. Lê dûre bê sedem û bihêrs banî kir û got:

- De rabe ser xwe û were!... Te çi serê xwe xistiye nava şe-qên xwe? Ma tu ê jî rabî sibê ji min re bibî feylesof!?... Tew...

- Ez va hatim, got û Ferzend hevoka li ber çavê xwe qe-dand, pirtûka vekirî danî kêleka xwe, hêdflca rabû ser xwe ûber bi textê nên çû.

Di vê navberê de Zîvoyê birayê Ferzend an jî bi gotinekedin, neviyê din î Hecî Uso, bi hilkehilk kete hundur. Bi dîyînawî re çav li serê Hecî Uso bû lîzok û di kortikên xwe de nehewiyan. Ji kêfxweşî lêv lê dilerizîn û li ser hev ne ditebitîn.Xwe§ diyar bû ku Hecî Uso ji vî neviyê xwe dilxweş bû. Zîvojî hay ji vê rewşa kalê xwe hebû. Ji ber vê yekê di hîjdesaliyaxwe de jî, li hemberî vê tevgera kalê xwe, §ûmî û durûtiya za-rokekî heftsale dikir. Bi ketina xwe ya hundur re li rûkeniyakalê xwe nêhirî û got:

- Tu îro çawa î, Hecî?- Ez baş im, berxê min. Gelekî baş im!Hecî Ûso bi herdu neviyên xwe ve li ber textê xwarinê çog

dabûn erdê û bi hev re hêkerûn dixwarin. Her cara ku li ne-viyê xwe î Zîvo dinêrî, pariyê xwe bi xurtî di namkiyê de dikirû bi dilxweşi di devê xwe de dadihanî. Lê dema ku di kêlekaxwe re çav li neviyê xwe î Ferzend dixist, çavên wî di re§ vediçûn, dilê xwe li hev dixist û te digot qeyê ew ê aniha verişe.Wê çaxê jî di ser Ferzend de dikire pilepil. Vê carê jî wehakire pilepil:

- Tu bi qurbana min û navê Ferzend bî! Min jî nav li te ki-riye... Ferzend... Ferzo! Min çima navê Bizdo li te ne kir?..Kero welle çilka xwînê di te de tuneye! Kî dibê çi bila bibê...

Ferzend weke hertim li hember van gotinên kalê xwe bê-deng ma û xwarina xwe domand. Hecî Ûso berê xwe da Zîvoûgot:

- Beranê kalê xwe!... paşmêrê min, kavirê min, mêrxasêmin, pêxasê min...

37

Ferzend di ber xwe de pişirî û ji şeytanî re Hecî Ûso ev pi-şirîna wî dît. Bi mirûzekî tirş û tal Hecî Ûso li Ferzend nêhirî:

- Tu çi didanbeşiyê dikî? Ma ne wusa ye, serjinik! Ji te we-trê ew jî nola te serşûnik e! Qurbana Xwedê bim!... Diya te jînuha dilê xwe xweş dike û dibê: min jî law haniye dunyayê!?..Tew, tew, tewL. Lê divê tu viya baş bizani bî ku serşûnikiyamêran, doxînsistiya jinan û piştkurmîtiya keran...

Kewaniya malê bûka Hecî Uso bêhay kete hundur, lê evpeyvên ha bihîst. Di ber xwe de bi pilepil:

- Hecî dîsa xerifî ye, got û derbasî hêla kungî bû. Hecî Ûsobi wê awur û hêrsa xwe zivirî ser Zîvo û dîsa pesnê wî da:

- Ez bi qurbana tûlik û temeliya mêran bim! Ca binêre, ka-bokên wî kabokên mêran e. Pozê wî, biruhên wî, lê tew lepênwî!.. Xwedêyo! Qet ne pêwîst e ku meriv bibêje. Ero welle bi-la diya te tenê bibê: min law haniye dunyayê!

Bi van gotinên xwe re bêyî ku hay jê hebe, destê xwe î birûn jî di pi§ta Zîvo re da û domand:

- De ka tu bibêje, Zîvoyê min... Xwelî li serê min be! Deqeyê ez jî ehmeqek bûm. Wê çaxê ava re§ di çavên min de ha-ti bû, kuliya zimanê min xwari bû.... Loma... loma min navêZîvo li te danî. Lê ji vir û weha ez ê bi navê Zêro banî te bi-kim. Ma heyfa te nine!... De ka tu ji kalê xwe re bibêje, te îroçikir?

Bêyî ku Hecî Ûso li bendî bersiva Zêro bimîne, peyvênxwe domand û got:

- Ez ji dirûvên mêran derdixim. Ez tenê dizanim ku tu çimêr î! Tu çavên xwe tew ji hukumatê jî nakutî. Welle ez anihadizanim ku; tu îro li mamostê xwe xeyidiye û bi hêrs ji dibista-nê derketiye, di rê de te bi du sê kesan re pevçiniye û te dê ûbavên wan jî daye ber çêr û dijûnan... û ez viya jî baş dizanimku herkes zû bi zû newêre xwe bide ser şopa te... û ev huku-mata jî, got û destê xwe ber bi pencerê rakir. Lewra çend ma-lên efseran li pêş mala wan bûn.

Kewaniya malê diya neviyan dîsa li wir xuya bû, bê daxwa-za xwe peyva Hecî Ûso birî û got:

- Bi navê Xwedê, Hecî, te ew lawika wusa kaw hîn kiriye û

38

Ferzend di ber xwe de pişirî û ji şeytanî re Hecî Ûso ev pi-şirîna wî dît. Bi mirûzekî tirş û tal Hecî Ûso li Ferzend nêhirî:

- Tu çi didanbeşiyê dikî? Ma ne wusa ye, serjinik! Ji te we-trê ew jî nola te serşûnik e! Qurbana Xwedê bim!... Diya te jînuha dilê xwe xweş dike û dibê: min jî law haniye dunyayê!?..Tew, tew, tewL. Lê divê tu viya baş bizani bî ku serşûnikiyamêran, doxînsistiya jinan û piştkurmîtiya keran...

Kewaniya malê bûka Hecî Uso bêhay kete hundur, lê evpeyvên ha bihîst. Di ber xwe de bi pilepil:

- Hecî dîsa xerifî ye, got û derbasî hêla kungî bû. Hecî Ûsobi wê awur û hêrsa xwe zivirî ser Zîvo û dîsa pesnê wî da:

- Ez bi qurbana tûlik û temeliya mêran bim! Ca binêre, ka-bokên wî kabokên mêran e. Pozê wî, biruhên wî, lê tew lepênwî!.. Xwedêyo! Qet ne pêwîst e ku meriv bibêje. Ero welle bi-la diya te tenê bibê: min law haniye dunyayê!

Bi van gotinên xwe re bêyî ku hay jê hebe, destê xwe î birûn jî di pi§ta Zîvo re da û domand:

- De ka tu bibêje, Zîvoyê min... Xwelî li serê min be! Deqeyê ez jî ehmeqek bûm. Wê çaxê ava re§ di çavên min de ha-ti bû, kuliya zimanê min xwari bû.... Loma... loma min navêZîvo li te danî. Lê ji vir û weha ez ê bi navê Zêro banî te bi-kim. Ma heyfa te nine!... De ka tu ji kalê xwe re bibêje, te îroçikir?

Bêyî ku Hecî Ûso li bendî bersiva Zêro bimîne, peyvênxwe domand û got:

- Ez ji dirûvên mêran derdixim. Ez tenê dizanim ku tu çimêr î! Tu çavên xwe tew ji hukumatê jî nakutî. Welle ez anihadizanim ku; tu îro li mamostê xwe xeyidiye û bi hêrs ji dibista-nê derketiye, di rê de te bi du sê kesan re pevçiniye û te dê ûbavên wan jî daye ber çêr û dijûnan... û ez viya jî baş dizanimku herkes zû bi zû newêre xwe bide ser şopa te... û ev huku-mata jî, got û destê xwe ber bi pencerê rakir. Lewra çend ma-lên efseran li pêş mala wan bûn.

Kewaniya malê diya neviyan dîsa li wir xuya bû, bê daxwa-za xwe peyva Hecî Ûso birî û got:

- Bi navê Xwedê, Hecî, te ew lawika wusa kaw hîn kiriye û

38

ji rê derxistiye.Ferzend pariyê xwe î dawîn jî di devê xwe de danî, kasikek

dew bi ser xwe de kir, destmala xwe ji bêrflca xwe derxist ûdevê xwe paqij kir, bi şûn de vekişiya û dîsa dest havête pirtû-ka xwe. Zêro jî zûzûka ji ser xwarinê rabû, çû ber pencerê,mîna bizineke ziyanî çavên xwe beloqî kir û li derve nêhirî.Dûre bêyî ku tiştekî bibêje, ber bi dêrî çû. Heta ku solên xwebi ser lingên xwe ve kir û derket jî, Hecî Ûso her li pey wî bikêfxweşî dinêrî û digot:

- Xwedê bi merivên mêr re be! Xocê Xizir bi hevalên wanbe!...

Lê dema dît ku Ferzend dîsa dest bi xwendina pirtûkê ki-riye, vegeriya ser û got:

- A tu jî di binê qula xênî de di ser pirtûkan de mexel bike-ve. Mexel bikeve ca tu ê çi jê fam bikî! Lawo, ma tu jî rojekêdi kuçan de bigeriya, bila carekê dê an bavê yekî bihata berderê min û giliyê te bi min de bikira. Bila bigotana: «Neviyête î Ferzend bi lawê me ve pevçiniye, dest havêtiye dawa keçame, lingê mirîşka me şikandiye...» Çi dibû? Ma ew ê kevir bi-bariya! Lê ez dinêrim ew kezeba bi te re tuneye ku! Tu her-tim ker î, tu rojekê nabî kûçik! Ma qet xwîna mêraniyê di tede tune?!... Tu jî carekê derkeve û di kuçan de xwe li ba bike,bila xelk bizani bin ku paşmêrên mala Hecî Ûso jî hene. Dijiyana xwe de ez hertim serbilind bûm û heta naha jî wusamam. Ji bo ku li hafa Xwedê rûre§ dernekevim, heft caran jîez çûm Hecê, min eniya xwe di kevirê re§ re da û ez hatim.Tirsa dilê min ev e ku di vê jiyana xwe ya sed û bîstsale de ezê bibim hustuxwarê vê rewşa te. Lê ez dizanim... baş dizanimku guhên merivên tirsonek hertim xetimî ye, di ber de daketîye û nabîhîse! Nola te!..

Bi rastî jî Ferzend ne dixwest van gotinên kalê xwe bibflu-se. Ji ber vê bêdengiya wî, Hecî Ûso dengê xwe bilintir kir ûbi hêrs domand:

- Tu nabîhîsî, ne wusa ye! Kero welle min ji zû de di tederxistiye! Ew serê te... U felqê serê ewkê min çû ye... rûmetate, a bi qasî vê kasika dew ê tirş jî nîne, got, kasika dewê ku di

39

ji rê derxistiye.Ferzend pariyê xwe î dawîn jî di devê xwe de danî, kasikek

dew bi ser xwe de kir, destmala xwe ji bêrflca xwe derxist ûdevê xwe paqij kir, bi şûn de vekişiya û dîsa dest havête pirtû-ka xwe. Zêro jî zûzûka ji ser xwarinê rabû, çû ber pencerê,mîna bizineke ziyanî çavên xwe beloqî kir û li derve nêhirî.Dûre bêyî ku tiştekî bibêje, ber bi dêrî çû. Heta ku solên xwebi ser lingên xwe ve kir û derket jî, Hecî Ûso her li pey wî bikêfxweşî dinêrî û digot:

- Xwedê bi merivên mêr re be! Xocê Xizir bi hevalên wanbe!...

Lê dema dît ku Ferzend dîsa dest bi xwendina pirtûkê ki-riye, vegeriya ser û got:

- A tu jî di binê qula xênî de di ser pirtûkan de mexel bike-ve. Mexel bikeve ca tu ê çi jê fam bikî! Lawo, ma tu jî rojekêdi kuçan de bigeriya, bila carekê dê an bavê yekî bihata berderê min û giliyê te bi min de bikira. Bila bigotana: «Neviyête î Ferzend bi lawê me ve pevçiniye, dest havêtiye dawa keçame, lingê mirîşka me şikandiye...» Çi dibû? Ma ew ê kevir bi-bariya! Lê ez dinêrim ew kezeba bi te re tuneye ku! Tu her-tim ker î, tu rojekê nabî kûçik! Ma qet xwîna mêraniyê di tede tune?!... Tu jî carekê derkeve û di kuçan de xwe li ba bike,bila xelk bizani bin ku paşmêrên mala Hecî Ûso jî hene. Dijiyana xwe de ez hertim serbilind bûm û heta naha jî wusamam. Ji bo ku li hafa Xwedê rûre§ dernekevim, heft caran jîez çûm Hecê, min eniya xwe di kevirê re§ re da û ez hatim.Tirsa dilê min ev e ku di vê jiyana xwe ya sed û bîstsale de ezê bibim hustuxwarê vê rewşa te. Lê ez dizanim... baş dizanimku guhên merivên tirsonek hertim xetimî ye, di ber de daketîye û nabîhîse! Nola te!..

Bi rastî jî Ferzend ne dixwest van gotinên kalê xwe bibflu-se. Ji ber vê bêdengiya wî, Hecî Ûso dengê xwe bilintir kir ûbi hêrs domand:

- Tu nabîhîsî, ne wusa ye! Kero welle min ji zû de di tederxistiye! Ew serê te... U felqê serê ewkê min çû ye... rûmetate, a bi qasî vê kasika dew ê tirş jî nîne, got, kasika dewê ku di

39

dest de, di gewriya xwe de berda jêr.Birebira Hecî Ûso û ew dengê ku ji derve dihat, tevlihevî

bû bû. Mîna ku li der û hundur pevçûnek li dar keti be. Fer-zend di pencerê re bala xwe da derve ku çi bibîne! Zêro dikuçê de kemi§îye ser kurê efserekî û lê dide. Û du leşger jiber derên malefseran dibezin ku xwe bigflûnin pevçûnê. Ge-lek derbas ne bû, leşgeran xwe gihandin Zêro, bi piyên wî gir-tin, ji ser lêwik rakirin, bi sîlekirin dan ber xwe û birin.

Mîna ku deh kes ji Hecî Ûso re bibêje: ca tu jî di pencerêre li derve binêre, tiştek niqutî dilê wî. Ji nişka ve ji ber textênên rabû ser xwe û zûzûka ber bi pencerê çû. Bi dengekî §i-kebar:

- Çi ye, çi bûye? got û li kuçê nêhirî. Dît ku yekî nola Zêrodi nava lepên leşgeran de ye û dibin. Bêyî ku çavên xwe ji wêbergehê bikute, bi gotin vegeriya ser Ferzend û gotê:

- Ma ew ne Zêro ye?Ferzend bi pişirîn û dengekî nîvçe di ber xwe de got:- Imm... Zêro ye. Wi dîsa pêşiya hukumatekê birîye.Dest û lingên Hecî Ûso li ba c\bûn, şaşika serê wî li hêlekê

şemitî bû xwarê, dengê ku ji gewriya wî derdiket berz û nizmdibû û digot:

- Ero, ma qeyê tu jî qerfên xwe bi mêran dikî?.. De ka tu binînoga wî ya heram dikî? Pevçûn... pevçûn di navbera mêrande dibe, serê merivên mêr dişikê, merivên mêrxas dikevinzîndanan...

40

dest de, di gewriya xwe de berda jêr.Birebira Hecî Ûso û ew dengê ku ji derve dihat, tevlihevî

bû bû. Mîna ku li der û hundur pevçûnek li dar keti be. Fer-zend di pencerê re bala xwe da derve ku çi bibîne! Zêro dikuçê de kemi§îye ser kurê efserekî û lê dide. Û du leşger jiber derên malefseran dibezin ku xwe bigflûnin pevçûnê. Ge-lek derbas ne bû, leşgeran xwe gihandin Zêro, bi piyên wî gir-tin, ji ser lêwik rakirin, bi sîlekirin dan ber xwe û birin.

Mîna ku deh kes ji Hecî Ûso re bibêje: ca tu jî di pencerêre li derve binêre, tiştek niqutî dilê wî. Ji nişka ve ji ber textênên rabû ser xwe û zûzûka ber bi pencerê çû. Bi dengekî §i-kebar:

- Çi ye, çi bûye? got û li kuçê nêhirî. Dît ku yekî nola Zêrodi nava lepên leşgeran de ye û dibin. Bêyî ku çavên xwe ji wêbergehê bikute, bi gotin vegeriya ser Ferzend û gotê:

- Ma ew ne Zêro ye?Ferzend bi pişirîn û dengekî nîvçe di ber xwe de got:- Imm... Zêro ye. Wi dîsa pêşiya hukumatekê birîye.Dest û lingên Hecî Ûso li ba c\bûn, şaşika serê wî li hêlekê

şemitî bû xwarê, dengê ku ji gewriya wî derdiket berz û nizmdibû û digot:

- Ero, ma qeyê tu jî qerfên xwe bi mêran dikî?.. De ka tu binînoga wî ya heram dikî? Pevçûn... pevçûn di navbera mêrande dibe, serê merivên mêr dişikê, merivên mêrxas dikevinzîndanan...

40

TIZBÎ

Hêj rojên min yên pê§în bû ku ez keti bûm zîndanê.Xalê Çeto bisaltirînê hemî zîndaniyan bû. Tayên sipî keti

bûn porê wî. Çavên wî di kort de çû bûn û jiya wî li dor pên-cesalî bû. Di zîndanê de tukesî pê nizanî bû ku ji kengî dezîndanî ye. Lewra çend zîndan guherti bû. Bisalbûyîna wî jîdest ne dida ku bi zîndaniyên din re pêwendiyên xwe daniya.Ku yekî silav lê hilbida, wî jî silav lê dikir û hew. Radibû, rû-dinişt, diçû derve, dihat hundur, li ser pi§tê xwe li ser cilênxwe davêt û li siryaqan dinêrî. Min tu rojekê jî ne dît ku kesekhat serlêdana wî. Min xwest ku mîna zîndaniyên din danû-standinên xwe bi wî re jî daynim. Di pey du sê silavên germ remin ew vexwend ser nivîhên xwe, çay jê re xwest û bi herawayî qedrê wî kir.

Ciwamêro jî ji min hez kir, silavên jidil li min hilda û her-weha navîna me xweş bû. Merivekî zane û dîtî dixuya. Gelektiştên wî ne dihat fahmîn. Kêm dipeyivî lê pir difikirî, ewqas

41

TIZBÎ

Hêj rojên min yên pê§în bû ku ez keti bûm zîndanê.Xalê Çeto bisaltirînê hemî zîndaniyan bû. Tayên sipî keti

bûn porê wî. Çavên wî di kort de çû bûn û jiya wî li dor pên-cesalî bû. Di zîndanê de tukesî pê nizanî bû ku ji kengî dezîndanî ye. Lewra çend zîndan guherti bû. Bisalbûyîna wî jîdest ne dida ku bi zîndaniyên din re pêwendiyên xwe daniya.Ku yekî silav lê hilbida, wî jî silav lê dikir û hew. Radibû, rû-dinişt, diçû derve, dihat hundur, li ser pi§tê xwe li ser cilênxwe davêt û li siryaqan dinêrî. Min tu rojekê jî ne dît ku kesekhat serlêdana wî. Min xwest ku mîna zîndaniyên din danû-standinên xwe bi wî re jî daynim. Di pey du sê silavên germ remin ew vexwend ser nivîhên xwe, çay jê re xwest û bi herawayî qedrê wî kir.

Ciwamêro jî ji min hez kir, silavên jidil li min hilda û her-weha navîna me xweş bû. Merivekî zane û dîtî dixuya. Gelektiştên wî ne dihat fahmîn. Kêm dipeyivî lê pir difikirî, ewqas

41

ku meriv digot qeyê barê dunyayê li ser milên wî ye.Rojekê wî ez ezimandim ser cilên xwe. Liv û tevgera wî

ewqas bala min kişandi bû ku bêpîvan... Di dîwarê paş serêwî de bizmarekî zengalî û bi bizmêr ve jî ji dendikên zeytûnantizbîyek dardekirî bû. Min ne jimart, lê wusa xuya bû ku nodû nehîn bû. Ji toz û tewara ku lê dahati bû, benê wê nedixuya. Ku tizbî nod û nehîn bûya, her nod û neh libên wê jîbi awakî teral rawestiya bûn. Weke rêza leşgerên na§î xi-lûxwarî bûn. Lê ya ku ez pirtir lê ecêmayî mam, ev bû: Wîtizbî ne dikişand. Min tu carekê jî tizbî di nava tiliyên wî dene dît. Xwe bi xwe ez ketim geliyên ramanan û min got: «He-be tune be, ev meriva yekî oldar e; sofî ye, mele ye, feqî ye,seyda ye...» Lê vî merivî nimêj jî ne dikir. Herweha ez tiştekîtênegêhîştim. Ez hîna wusa bi raman bûm, min dengek bihîst.

- Tu çima wusa ji kwîf de difikirî, xorto?Ez li xwe varqilîm, min çavên xwe ji tizbiya zeytûnî çerix-

and û min dît ku Xalê Çeto bi pi§irînek xwînşêrîn li min dinê-re. Ji bo ku li xwe negirêm, min got:

- Na, qet Xalê Çeto... Wusa bêhemd ez noqî ramananbûm.

Em û wî bîstekî li ba hev man, dûre min xweşî lê kir û ezrabûm çûm ser nivînên xwe.

Rojekê min ji derve du tizbiyên re§ û kevirîn da kirîn. Her-du jî ji hev xweşiktir bûn. Êvarekê bê ezimandin ez çûm sercilên xalê Çeto. Ji vir û wir em peyivîh û me şev pîr kir. Dûremin destê xwe hêdîka xist bêrîka xwe, herdu tizbî jê derxistinû dan ber wî.

- Xalê Çeto, min ji bo diyariyê ev herdu tizbî ji dervexwestin. Te kîjan divê, fermo.

Xalê Çeto bi qasekî bêdeng ma û dûre bi pişirîn serê xwehejand:

- Na, xwarzî. Mala te ava!... Lê kêfa min j'i tizbiyan re nayê.Bi van gotinên wî tiştek niqutî dilê min. Wê çaxê têgêhî§-

tim ku tiştek di vê tizbiya wî ya zeytûnê de heye. Piştî XalêÇeto nêhirî ku kêfa min reviya, li min vegerand û got:

- Tu li dilê xwe negirê, xwarzî! Bi rastîjîkêfa min ji tizbiy-

42

ku meriv digot qeyê barê dunyayê li ser milên wî ye.Rojekê wî ez ezimandim ser cilên xwe. Liv û tevgera wî

ewqas bala min kişandi bû ku bêpîvan... Di dîwarê paş serêwî de bizmarekî zengalî û bi bizmêr ve jî ji dendikên zeytûnantizbîyek dardekirî bû. Min ne jimart, lê wusa xuya bû ku nodû nehîn bû. Ji toz û tewara ku lê dahati bû, benê wê nedixuya. Ku tizbî nod û nehîn bûya, her nod û neh libên wê jîbi awakî teral rawestiya bûn. Weke rêza leşgerên na§î xi-lûxwarî bûn. Lê ya ku ez pirtir lê ecêmayî mam, ev bû: Wîtizbî ne dikişand. Min tu carekê jî tizbî di nava tiliyên wî dene dît. Xwe bi xwe ez ketim geliyên ramanan û min got: «He-be tune be, ev meriva yekî oldar e; sofî ye, mele ye, feqî ye,seyda ye...» Lê vî merivî nimêj jî ne dikir. Herweha ez tiştekîtênegêhîştim. Ez hîna wusa bi raman bûm, min dengek bihîst.

- Tu çima wusa ji kwîf de difikirî, xorto?Ez li xwe varqilîm, min çavên xwe ji tizbiya zeytûnî çerix-

and û min dît ku Xalê Çeto bi pi§irînek xwînşêrîn li min dinê-re. Ji bo ku li xwe negirêm, min got:

- Na, qet Xalê Çeto... Wusa bêhemd ez noqî ramananbûm.

Em û wî bîstekî li ba hev man, dûre min xweşî lê kir û ezrabûm çûm ser nivînên xwe.

Rojekê min ji derve du tizbiyên re§ û kevirîn da kirîn. Her-du jî ji hev xweşiktir bûn. Êvarekê bê ezimandin ez çûm sercilên xalê Çeto. Ji vir û wir em peyivîh û me şev pîr kir. Dûremin destê xwe hêdîka xist bêrîka xwe, herdu tizbî jê derxistinû dan ber wî.

- Xalê Çeto, min ji bo diyariyê ev herdu tizbî ji dervexwestin. Te kîjan divê, fermo.

Xalê Çeto bi qasekî bêdeng ma û dûre bi pişirîn serê xwehejand:

- Na, xwarzî. Mala te ava!... Lê kêfa min j'i tizbiyan re nayê.Bi van gotinên wî tiştek niqutî dilê min. Wê çaxê têgêhî§-

tim ku tiştek di vê tizbiya wî ya zeytûnê de heye. Piştî XalêÇeto nêhirî ku kêfa min reviya, li min vegerand û got:

- Tu li dilê xwe negirê, xwarzî! Bi rastîjîkêfa min ji tizbiy-

42

an re naye.Bi nîvşermî min rahi§t tizbiyên xwe û min ew dîsa xistin bê-

rflca xwe. Bê gotin min serê xwe rakir û li wê tizbiya dardekirînêhirî. Lê kêfreviya ruyê min xwe§ xuya bû. Ez bawer im jiber vê yekê jî bû ku Xalê Çeto bi şermesarî li min nêhirî, bikeservedan peyvên xwe domand û got:

- Lê tu nepirse û nebêje: Çima? Ku rojekê tu ji vê zîhdanêwerî berdan, an jî ku te bişînin dereke din, wê çaxê ez ê ji tere kat bikim. Lê nuha ne...

***

Di vê navberê de navîna min û Xalê Çeto bû danûstandinaxal û xwarziyekî. Wî kat kir û min guh lê da, min kul û kese-rên dilê xwe vekirin û wî guhdar kir... Şev û rojan dan peyhev, dem buhurî û herweha çîroka tizbiyê jî ji bîfa min çû bûêdî. Sê salên min di vê zîndanê de buhurîn. Di van rojan dedergevanê zîndanê hate selula me û kaxiza roja berdana minpê§anî min da. Piştî sê rojên din ez ê ji zîndanê derketama. Jibo mizgîniya xwe soza hevûrîyekî jîji min girt û çû. Di van sêrojên dawîn de, xwîna min bêtir li Xalê Çeto keliya û ez diber de diltenikî bûm.

Sê roj derbas bûn. Sibê zû dergevan bi dengekî banî minkir ku ez heta du saetan xwe amade bikim. Min tiştên xwe tevdikirin. Xalê Çeto jî bi min re alîkariya min dikir û nivînênmin tev dişidand. Di binê şeltika min de, ew tizbiya ku min sêsal berê pê§kêşî wî kiri bû, derket rastê. Bi qasekî min balaxwe da tizbiyê, kete bîra min û dûre ez bi rûkenî zivirîm serXalê Çeto û min gotê:

- Ma tê bîra te, Xalê Çeto? Te ê ji min re kat bikira, newusa?

Bêyî ku dirêj bike û wextê bibuhurîne, Xalê Çeto li ser titi-ka cî da xwe û rûnişt:

Dûrî te, ez wê çaxê mîna te hîna xort bûm û li ser xwebûm. Ango ya ku bi serê min de hat, bila bi serê gurên çiyande neyê! Ez ji ezbeniyê xwe re bibêjim... Em hemî civatagund li ser qameta nimêja îniyê bûn. Me dest bi nimêjê kiribû. Hundurê mizgeftê ji hecî û sofiyan heta firqûz û naşiyên

43

an re naye.Bi nîvşermî min rahi§t tizbiyên xwe û min ew dîsa xistin bê-

rflca xwe. Bê gotin min serê xwe rakir û li wê tizbiya dardekirînêhirî. Lê kêfreviya ruyê min xwe§ xuya bû. Ez bawer im jiber vê yekê jî bû ku Xalê Çeto bi şermesarî li min nêhirî, bikeservedan peyvên xwe domand û got:

- Lê tu nepirse û nebêje: Çima? Ku rojekê tu ji vê zîhdanêwerî berdan, an jî ku te bişînin dereke din, wê çaxê ez ê ji tere kat bikim. Lê nuha ne...

***

Di vê navberê de navîna min û Xalê Çeto bû danûstandinaxal û xwarziyekî. Wî kat kir û min guh lê da, min kul û kese-rên dilê xwe vekirin û wî guhdar kir... Şev û rojan dan peyhev, dem buhurî û herweha çîroka tizbiyê jî ji bîfa min çû bûêdî. Sê salên min di vê zîndanê de buhurîn. Di van rojan dedergevanê zîndanê hate selula me û kaxiza roja berdana minpê§anî min da. Piştî sê rojên din ez ê ji zîndanê derketama. Jibo mizgîniya xwe soza hevûrîyekî jîji min girt û çû. Di van sêrojên dawîn de, xwîna min bêtir li Xalê Çeto keliya û ez diber de diltenikî bûm.

Sê roj derbas bûn. Sibê zû dergevan bi dengekî banî minkir ku ez heta du saetan xwe amade bikim. Min tiştên xwe tevdikirin. Xalê Çeto jî bi min re alîkariya min dikir û nivînênmin tev dişidand. Di binê şeltika min de, ew tizbiya ku min sêsal berê pê§kêşî wî kiri bû, derket rastê. Bi qasekî min balaxwe da tizbiyê, kete bîra min û dûre ez bi rûkenî zivirîm serXalê Çeto û min gotê:

- Ma tê bîra te, Xalê Çeto? Te ê ji min re kat bikira, newusa?

Bêyî ku dirêj bike û wextê bibuhurîne, Xalê Çeto li ser titi-ka cî da xwe û rûnişt:

Dûrî te, ez wê çaxê mîna te hîna xort bûm û li ser xwebûm. Ango ya ku bi serê min de hat, bila bi serê gurên çiyande neyê! Ez ji ezbeniyê xwe re bibêjim... Em hemî civatagund li ser qameta nimêja îniyê bûn. Me dest bi nimêjê kiribû. Hundurê mizgeftê ji hecî û sofiyan heta firqûz û naşiyên

43

gund dagirtî bû. Civatê nimêj kiri bû, çog dabûn erdê bitizbiyan, bi tiliyan bêdeng silawatên xwe dikişandin û li navêMihemed direşandin...

Xalê Çeto bi mirûzekî tir§ û tal destê xwe î çepê ber bi wêtizbiya xwe ya zeytûnî kir û got:

- A, min jî bi wê tizbiya xwe ya bêyom silawatên xwe diki-şand. Ji bilî pistepista devê civatê tu deng tune bû. Ji şeytanîre dengekî xirab... Wek nalîna mîyek nexweş dest pê kir ûdeng hat birîn...

Xalê Çeto vê carê herdu destên xwe ber bi jor kir û jiXwedê lava kir:

- Xwedêyo! Ew ciwamêra kete binê erdê, bû xwelî û çû. Lêva ye ez li hafa te dibêjim. Ku ez çewt dibêjim, min ji herduçavan bike!

Di pey deng re, ji bo ku zêde neyête bihîstin hinek keskuxuyan û hinek jî di ber xwe de bi dizflca keniyan. Lê sofiyêku li kêleka min bû, li nava çavên min nêhirî, tufî sarçavê minkir û di ser min de qêriya:

«- Çi ye, lawo! Hûn ji civatê şerm nakin, ma hûn ji Xwedêjî natirsin! De rabe ser xwe û derkeve der! Merivê Misilmançima bê destmêj hîna di mala Xwedê de rûdine!»

Bi van gotinên sofiyê kêleka min re, bû niçeniça civatê ûserê xwe dihejandin. Ez ne bawer im ku di jiyana min de ne-heqiyek ewqas giran li min bû be. Ronî di çavên min de nema. Ez di bin xwîdanê ve bû bûm û çav li serê min tarî bûbûn. Ji hêrs û kerbê ne min wext dît ku ez bibêjim, «Bi navêXwedê ew ne ez bûm.» û ne jî min pê re gihand ku ez bifiki-rim. Heta ku ez li xwe varqilîm, min xençer li xafika serdilêsofî xisti bû jî... Civat li nav hev keti bû û hinekan dixwestin bimin bigirên. Lê dest û pî li min bû bûn mîna ço û ez ne diha-tim dest. Ji xwe çavên min tu kes ne didît. Min hew dengekbihîst:

«-Ero wî bernedin! Ca wî bernedin, tirek Apê Sofî jî ku§t!Kero... ma tu ê xwe têxîkuderê!...»

Di wê hêrsê de min xwe havêt ser wî dengî û min xençerbir û hanî. Dûre min xwe li ronahiya derê mala Xwedê girt û

44

gund dagirtî bû. Civatê nimêj kiri bû, çog dabûn erdê bitizbiyan, bi tiliyan bêdeng silawatên xwe dikişandin û li navêMihemed direşandin...

Xalê Çeto bi mirûzekî tir§ û tal destê xwe î çepê ber bi wêtizbiya xwe ya zeytûnî kir û got:

- A, min jî bi wê tizbiya xwe ya bêyom silawatên xwe diki-şand. Ji bilî pistepista devê civatê tu deng tune bû. Ji şeytanîre dengekî xirab... Wek nalîna mîyek nexweş dest pê kir ûdeng hat birîn...

Xalê Çeto vê carê herdu destên xwe ber bi jor kir û jiXwedê lava kir:

- Xwedêyo! Ew ciwamêra kete binê erdê, bû xwelî û çû. Lêva ye ez li hafa te dibêjim. Ku ez çewt dibêjim, min ji herduçavan bike!

Di pey deng re, ji bo ku zêde neyête bihîstin hinek keskuxuyan û hinek jî di ber xwe de bi dizflca keniyan. Lê sofiyêku li kêleka min bû, li nava çavên min nêhirî, tufî sarçavê minkir û di ser min de qêriya:

«- Çi ye, lawo! Hûn ji civatê şerm nakin, ma hûn ji Xwedêjî natirsin! De rabe ser xwe û derkeve der! Merivê Misilmançima bê destmêj hîna di mala Xwedê de rûdine!»

Bi van gotinên sofiyê kêleka min re, bû niçeniça civatê ûserê xwe dihejandin. Ez ne bawer im ku di jiyana min de ne-heqiyek ewqas giran li min bû be. Ronî di çavên min de nema. Ez di bin xwîdanê ve bû bûm û çav li serê min tarî bûbûn. Ji hêrs û kerbê ne min wext dît ku ez bibêjim, «Bi navêXwedê ew ne ez bûm.» û ne jî min pê re gihand ku ez bifiki-rim. Heta ku ez li xwe varqilîm, min xençer li xafika serdilêsofî xisti bû jî... Civat li nav hev keti bû û hinekan dixwestin bimin bigirên. Lê dest û pî li min bû bûn mîna ço û ez ne diha-tim dest. Ji xwe çavên min tu kes ne didît. Min hew dengekbihîst:

«-Ero wî bernedin! Ca wî bernedin, tirek Apê Sofî jî ku§t!Kero... ma tu ê xwe têxîkuderê!...»

Di wê hêrsê de min xwe havêt ser wî dengî û min xençerbir û hanî. Dûre min xwe li ronahiya derê mala Xwedê girt û

44

ez di nava wê helhelê de bazdam derve... Herdu jî miri bûn.Herweha ciwamêrekî tira xwe xisti bû hustuyê min û ji navîhêderketi bû... min jî xwîha du kesan xisti bû hustuyê xwe.

Di çend rojên pêşîn de mala me û wan dest pê kirin li berhev pan bûn, li pey hev geriyan... Xwîha du kesan bi min gi-ran ne hat, lê ew navnotiya ku bi pey min ket, min dizanî bûku ew ê heta mirinê jî wek pînekî xirab li min bimîne. Ji xwe j'iwê rojê û vir de min danûstandinên xwe ji malbata xwe jî birî.Ma min ê êdî bi çi ruyî li wan binêriya û di nava wan de bige-riyama?!...

Li vir xalê Çeto bi keserek nîvçe got:- Kesek bawer nake lê ya rastî jî ev bû.Paşîngê jî ez hatim girtin. Belê ezbenî. Di dadgehê de de-

ma dadpirs biryar da û ez bi bîst û neh salan arihandim; minjî biryara xwe da, heta ku ez li darê dunyayê sax bim, ez êtizbiyê nekişînim û lingên min ê bi mala Xwedê nekevin! Lê jibo xatirê bavê xwe î rihmetî, ez vê tizbiya yadîgariya wî navêj-im û wenda nakim.

Bi vê çîrokê re bêyî daxwaza xwe, ez noqî ramanan bûm ûmin di dilê xwe de got: «Xwedêyo! Ev çi tore ye? Ev çi...»

Dergevanê zîhdanê cara duduyan banî min kir ku ez biderkevim. Bi destûra Xalê Çeto ez rabûm, xwarî destê wîbûm, min xatir jê xwest û ez ber bi dêrî çûm.

45

ez di nava wê helhelê de bazdam derve... Herdu jî miri bûn.Herweha ciwamêrekî tira xwe xisti bû hustuyê min û ji navîhêderketi bû... min jî xwîha du kesan xisti bû hustuyê xwe.

Di çend rojên pêşîn de mala me û wan dest pê kirin li berhev pan bûn, li pey hev geriyan... Xwîha du kesan bi min gi-ran ne hat, lê ew navnotiya ku bi pey min ket, min dizanî bûku ew ê heta mirinê jî wek pînekî xirab li min bimîne. Ji xwe j'iwê rojê û vir de min danûstandinên xwe ji malbata xwe jî birî.Ma min ê êdî bi çi ruyî li wan binêriya û di nava wan de bige-riyama?!...

Li vir xalê Çeto bi keserek nîvçe got:- Kesek bawer nake lê ya rastî jî ev bû.Paşîngê jî ez hatim girtin. Belê ezbenî. Di dadgehê de de-

ma dadpirs biryar da û ez bi bîst û neh salan arihandim; minjî biryara xwe da, heta ku ez li darê dunyayê sax bim, ez êtizbiyê nekişînim û lingên min ê bi mala Xwedê nekevin! Lê jibo xatirê bavê xwe î rihmetî, ez vê tizbiya yadîgariya wî navêj-im û wenda nakim.

Bi vê çîrokê re bêyî daxwaza xwe, ez noqî ramanan bûm ûmin di dilê xwe de got: «Xwedêyo! Ev çi tore ye? Ev çi...»

Dergevanê zîhdanê cara duduyan banî min kir ku ez biderkevim. Bi destûra Xalê Çeto ez rabûm, xwarî destê wîbûm, min xatir jê xwest û ez ber bi dêrî çûm.

45

xwî

Ji rojan ber bi êvarek rojeke payîza paşîn e.Mamosteya xweşik Jennifer Gardner li hêleke Londonê di

dersxanekê de, li ber textê nivisînê rawestiyaye, tiliyên xweyên dirêj û barflc ber bi lêvên xwe yên tenik û xweşik dike û«These ara my lips» dibê. Ji hevokê, peyvika dawîn dubare di-ke û dûre wek peyvikên din wê jî li têxt dinivisîne. Herwehaxwendekarên wê yên nû jî têdigêhîjin û li ser kaxizên ber xwedinivisînin. Piştî gelek bêj'eyên weha, mamoste di dersxanê dedigere, diçe yek bi yek di ser xwendekarên xwe de xwar dibeku bizani be ca ew rast dinivisînin, an ne. Tev wan peyvikênku wê li têxt nivisîne, xwendekaran bi tîpên cuda cuda û lihemberî wan, bi zimanên xwe jî tiştina nivisîne.

Piştî ku mamoste dibîne herkesî nivisîha bêjeyên li têxt qe-dandine, dizivire ser xwendekarên xwe û dibêje: «Thankyou,thanks!»

Simko û Baçîn jî ji xwendekarên vê dersxanê ne. Aniha di

46

xwî

Ji rojan ber bi êvarek rojeke payîza paşîn e.Mamosteya xweşik Jennifer Gardner li hêleke Londonê di

dersxanekê de, li ber textê nivisînê rawestiyaye, tiliyên xweyên dirêj û barflc ber bi lêvên xwe yên tenik û xweşik dike û«These ara my lips» dibê. Ji hevokê, peyvika dawîn dubare di-ke û dûre wek peyvikên din wê jî li têxt dinivisîne. Herwehaxwendekarên wê yên nû jî têdigêhîjin û li ser kaxizên ber xwedinivisînin. Piştî gelek bêj'eyên weha, mamoste di dersxanê dedigere, diçe yek bi yek di ser xwendekarên xwe de xwar dibeku bizani be ca ew rast dinivisînin, an ne. Tev wan peyvikênku wê li têxt nivisîne, xwendekaran bi tîpên cuda cuda û lihemberî wan, bi zimanên xwe jî tiştina nivisîne.

Piştî ku mamoste dibîne herkesî nivisîha bêjeyên li têxt qe-dandine, dizivire ser xwendekarên xwe û dibêje: «Thankyou,thanks!»

Simko û Baçîn jî ji xwendekarên vê dersxanê ne. Aniha di

46

kuçekek kêleka parka Richmond'ê de ber bi Broad Street'êdimeşin û di rê de li ser çetiniya hînbûna vî zimanê biyanî di-peyivin. Pêlên bayê payîzê li tûlika Baçînê xort dixe û porê wîyê re§ li ser eniya wî tevlihevî dike. Ev tevgirêdana wî ya spor-tîfî, rengê naşiyekî hercayî dide Baçîn. Bergeha Simko î li kê-lekê jî, bi paltoyê xwe î rojhilata navîhî û çentê dîplomatî,bêhna tacirekî ermenî dide. Li dereke kêleka parkê, demaSimko dibîne paş û pêşê wan hinekî ji merivan xewle ye, çogaxwe ya çepê bilind dike, çentê xwe dide ser, bi pozbilindiyadîplomatekî xizan devê wî vedike, naylonek pêçayîjê derdixeû dirêjî Baçîn dike:

- Ero, ca viya bi du ciya bike em bbcwin, dibêje. Ji bo cixa-rê ez hertim weha tiştekî davêjim hundurê çentê xwe.

Bi qasekî din hûrên zerika hêka xaşandî li ser tayên simbê-la Simko dixuyin. Beriya ku dest bi peyivîna xwe ya nîvçemayîbike, serê xwe ber bi jor dike û li asimanên payîzî dinêre. Evnêhirîna wî, bi demeke pir û pir kurt dibe. Lê wusa xuyaye kubi vê nêhirîna wî re gelek payîzê salan di serê wî de divejine ûzûzûka di ber çavên wî re dibuhurin. Loma dûre serê xwe di-xe ber xwe, ji kwîr de keserekê vedide, vedigere ser Baçîn ûjê re dibêje:

- Lê tu ê bîn bibî. Tu ê zû fêrî vî zimanî bibî. Lewra tu hêjpir ciwan î. Merivên ter û ciwan serê wan nerm in, zû têdigê-hîjin. Lê ji bo min hînbûna vî zimanî gelek dijwar e. Herçiqashînbûnek wusa zêde ji bo min ne pêwîst be jî, min pir dixwestku ez rojekê bikani bim du peyvikan bi hev xînim û... lê wusaxuyaye ji vî salê xwe î çel û pêncan şûn de, ez ê nikani bim.

Bi pişirînek şêrîn Baçîn:- Tu ê jî hîn bibî, xalê Simko, dibê. Ev hêj du meh û çar ro-

jên me ne ku me xwe havêtiye vî welatî û ev hefteyê sisiyan e,me dest bi hînbûna zimên kiriye. Ma di demek weha kurt dekî fêrî zimanekî nû bûye? Ca tu raweste, bila du sê salên me livir bibuhurin, tu wê çaxê bibîhî ka em fêrî zimên dibin, an ne.Ma em ji kê kêmtir in! Çima afganî hîn dibin, em fêr nabin?

Mîna ku mistek ava sar li ser dilê Simko bû be, destê xweber bi jor vedigirê û dibê:

47

kuçekek kêleka parka Richmond'ê de ber bi Broad Street'êdimeşin û di rê de li ser çetiniya hînbûna vî zimanê biyanî di-peyivin. Pêlên bayê payîzê li tûlika Baçînê xort dixe û porê wîyê re§ li ser eniya wî tevlihevî dike. Ev tevgirêdana wî ya spor-tîfî, rengê naşiyekî hercayî dide Baçîn. Bergeha Simko î li kê-lekê jî, bi paltoyê xwe î rojhilata navîhî û çentê dîplomatî,bêhna tacirekî ermenî dide. Li dereke kêleka parkê, demaSimko dibîne paş û pêşê wan hinekî ji merivan xewle ye, çogaxwe ya çepê bilind dike, çentê xwe dide ser, bi pozbilindiyadîplomatekî xizan devê wî vedike, naylonek pêçayîjê derdixeû dirêjî Baçîn dike:

- Ero, ca viya bi du ciya bike em bbcwin, dibêje. Ji bo cixa-rê ez hertim weha tiştekî davêjim hundurê çentê xwe.

Bi qasekî din hûrên zerika hêka xaşandî li ser tayên simbê-la Simko dixuyin. Beriya ku dest bi peyivîna xwe ya nîvçemayîbike, serê xwe ber bi jor dike û li asimanên payîzî dinêre. Evnêhirîna wî, bi demeke pir û pir kurt dibe. Lê wusa xuyaye kubi vê nêhirîna wî re gelek payîzê salan di serê wî de divejine ûzûzûka di ber çavên wî re dibuhurin. Loma dûre serê xwe di-xe ber xwe, ji kwîr de keserekê vedide, vedigere ser Baçîn ûjê re dibêje:

- Lê tu ê bîn bibî. Tu ê zû fêrî vî zimanî bibî. Lewra tu hêjpir ciwan î. Merivên ter û ciwan serê wan nerm in, zû têdigê-hîjin. Lê ji bo min hînbûna vî zimanî gelek dijwar e. Herçiqashînbûnek wusa zêde ji bo min ne pêwîst be jî, min pir dixwestku ez rojekê bikani bim du peyvikan bi hev xînim û... lê wusaxuyaye ji vî salê xwe î çel û pêncan şûn de, ez ê nikani bim.

Bi pişirînek şêrîn Baçîn:- Tu ê jî hîn bibî, xalê Simko, dibê. Ev hêj du meh û çar ro-

jên me ne ku me xwe havêtiye vî welatî û ev hefteyê sisiyan e,me dest bi hînbûna zimên kiriye. Ma di demek weha kurt dekî fêrî zimanekî nû bûye? Ca tu raweste, bila du sê salên me livir bibuhurin, tu wê çaxê bibîhî ka em fêrî zimên dibin, an ne.Ma em ji kê kêmtir in! Çima afganî hîn dibin, em fêr nabin?

Mîna ku mistek ava sar li ser dilê Simko bû be, destê xweber bi jor vedigirê û dibê:

47

- Welle em ji wan ne kêmtir in, lê... lê li welêt jî xwendinamin tune bû, ha! Ji bilî zimanê malê û ew jî... tu bi xwe jî diza-nî ez nikanim du tîpan bînim ba hev û bixwînim. Bavê min ezne dam ber xwendinê, ez çi bikim! Tê bîra min di binê siyadaran de rûdinişt û digot: «Xwendin çi ye? Ma bi xwendinêbaskê teyran bi kê ve bûye? Ez ji kesên herî xwende jî zanetirim.» Lê dema ku meriv li rastiya jiyanê dinêre, wê çaxê têdi-gêhîje ku ew gotinên bavê min hemîjî ji... ji ewkî bûn. Ya ras-tî, wî hay ji xwe tune bû, nizanî bû ku bi xwe çi dixwaze û çidibêje. Gelek caran meriv tê derdbdst ku pêwendiyên dest ûlingên wî jî bi hev tune. Wusa... Icar ji bo ku vê dîtina xwe yabêhi§ û bêbingeh bipeyitîne, di rabûn û rûniştina xwe de çêlîbapîrê min dikir û digot: «Ew jî ne xwende bû, lê oda wî her-tim ji mêvanan dagirtî bû. Ji riya sê rojan merivna dihatin ûpê dişêwirîn...»

Baçîn wusa têdigêhîje ku ev diltengiya dûrketina ji welêt e,xemgîniya ciwaniyek wendabûyî ye; û dixwaze pê bide zanînku ev ne tenê gunehkariya bav û bapîrê wî ye, loma peyvaSimko dibire û dibêje:

- De... tu jî xema nexwe, xalê Simko. Ev tiştê ku tu dibêjî,xwiyekî civakî ye. Lê mîna ku min ji te re got: Di vê dersxanêde hêj çel û pênc saetê me ne buhurîhe. De ka nuha tu bibê-je; ew peyvikên ku tu di van sê heftan de hîh bûye, ma hindikin? Tu fêrî çend peyvikan bûye, ka ji min re bibêje!

- Ez hîn bûme, hîn bûme... Ji dev û poz, heta tiştên di ders-xanê de, ez yek bi yek navê hemiyan jî dizanim. Dizanim lê...

Li vir mîna ku Simko li tiştekî varqile hinekî bêdeng dimî-ne, dûre tavilê li gotinên we zêde dike û dibêj'e:

- Lê meriv pirî wan tiştan jî ji bîf dike, ha! Serqisê ew bê-jeyên ku em îro hîn bûne, heta sibê em ê nîvê wan ji bîf bikin.Icar divê meriv wan hemiyan ji ber bike, an ne, nabe!... Ku tebivê em ê nuha biçin ba min, em ê çayeke xwe vexwun û diber re jî heta ku em ba§ hîn bibin, em ê peyvikan ji hev bipir-sin. Ji xwe mala min jî ji vir ne dûr e.

Pi§tî ku Simko û Baçîn li ser vê yekê li hev dikin, herdu bihev re bi qasî deh werîsan bêdeng dimeşin. Ev bêdengiya bi

48

- Welle em ji wan ne kêmtir in, lê... lê li welêt jî xwendinamin tune bû, ha! Ji bilî zimanê malê û ew jî... tu bi xwe jî diza-nî ez nikanim du tîpan bînim ba hev û bixwînim. Bavê min ezne dam ber xwendinê, ez çi bikim! Tê bîra min di binê siyadaran de rûdinişt û digot: «Xwendin çi ye? Ma bi xwendinêbaskê teyran bi kê ve bûye? Ez ji kesên herî xwende jî zanetirim.» Lê dema ku meriv li rastiya jiyanê dinêre, wê çaxê têdi-gêhîje ku ew gotinên bavê min hemîjî ji... ji ewkî bûn. Ya ras-tî, wî hay ji xwe tune bû, nizanî bû ku bi xwe çi dixwaze û çidibêje. Gelek caran meriv tê derdbdst ku pêwendiyên dest ûlingên wî jî bi hev tune. Wusa... Icar ji bo ku vê dîtina xwe yabêhi§ û bêbingeh bipeyitîne, di rabûn û rûniştina xwe de çêlîbapîrê min dikir û digot: «Ew jî ne xwende bû, lê oda wî her-tim ji mêvanan dagirtî bû. Ji riya sê rojan merivna dihatin ûpê dişêwirîn...»

Baçîn wusa têdigêhîje ku ev diltengiya dûrketina ji welêt e,xemgîniya ciwaniyek wendabûyî ye; û dixwaze pê bide zanînku ev ne tenê gunehkariya bav û bapîrê wî ye, loma peyvaSimko dibire û dibêje:

- De... tu jî xema nexwe, xalê Simko. Ev tiştê ku tu dibêjî,xwiyekî civakî ye. Lê mîna ku min ji te re got: Di vê dersxanêde hêj çel û pênc saetê me ne buhurîhe. De ka nuha tu bibê-je; ew peyvikên ku tu di van sê heftan de hîh bûye, ma hindikin? Tu fêrî çend peyvikan bûye, ka ji min re bibêje!

- Ez hîn bûme, hîn bûme... Ji dev û poz, heta tiştên di ders-xanê de, ez yek bi yek navê hemiyan jî dizanim. Dizanim lê...

Li vir mîna ku Simko li tiştekî varqile hinekî bêdeng dimî-ne, dûre tavilê li gotinên we zêde dike û dibêj'e:

- Lê meriv pirî wan tiştan jî ji bîf dike, ha! Serqisê ew bê-jeyên ku em îro hîn bûne, heta sibê em ê nîvê wan ji bîf bikin.Icar divê meriv wan hemiyan ji ber bike, an ne, nabe!... Ku tebivê em ê nuha biçin ba min, em ê çayeke xwe vexwun û diber re jî heta ku em ba§ hîn bibin, em ê peyvikan ji hev bipir-sin. Ji xwe mala min jî ji vir ne dûr e.

Pi§tî ku Simko û Baçîn li ser vê yekê li hev dikin, herdu bihev re bi qasî deh werîsan bêdeng dimeşin. Ev bêdengiya bi

48

pirseke Baçîh tê birîn û dibê:- Bi rastî xaniyê te çawa ye, xalê Simko? Tu jê xweş î, an

ne?- Bi Xwedê, baş e. Oda min fere ye, maseyek û du sanda-

liyên nû tê de hene, dîwarên wê bi kaxizên xweşik in, xwarin...Lê cîranên min... ez li korîdorekê dimînim. Di korîdorê deem deh kes in. Ji bilî min, hemî jî ji van xortên xwendekar in,di xwendegehên bilind de dixwîhin. Em gişt, xwarinxanekê bikar tînin. Cemedanka me jî herwusa... Ero, di van çend rojêndawîh de tiştekî bala min kişand: Min nêhirî ku tiştê min yênxwarinê zû kêm dibin. Ez fikirîm ku şeytên tiliya xwe ne xistibe nava xwarinên min, wê çaxê... wê çaxê Xwedê dizane evkarê xwendekarên korîdora min e. Welle, dûre ji du ti§tan şikkete dilê min: Yek şeytan û yê din jî xwendekarên li korîdo-rê... Belê, belê!... wusa nepişire tu! Wek ku şeytan bi min rebixwe... ti§tên min kêm dibin. Binêre ez pakêteke hêk diki-rim, dibim di cemedankê de datînim, sibê diçim lê dinêrim...dinêrim ku hêkên min kêm bûne. Penîrê min, rûnê min dîsawer, nanê min... nan lo, ma nan çi ye!... meriv davêje ber kû-çikan! Tu dizanî min çi kir? Ez gelekî fikirîm û min serê xwepir di ber de êşand. Eşand lê... lê min nizanî bû bi çi awayî ûçiqas jê kêm dibe. Ma kê bêhna bêçiya xwe kiriye û beriya ra-ketinê biçe li tiştên xwe binêre!... Vêca min bi van çavên xwenedîta, min ê bawer nekira. Piştî vê §ika xwe, welle min xweda ber ku bibînim ka kî vê nefsmirdariyê dike. Bi serê minte... belê, do derengî §evê bû. Ez di oda xwe de ramedî bûm.Min dengê lingan bihîst ku ber bi xwarinxana korîdorê diçe.Ez jî rabûm û min hêdflca da pey. Xortekî fînî bû. Ero, çer kuwî derê cemedankê vekir û destê xwe dirêjî hundurê wê kir,welle min hişkfirî bi zenda wî girt. Destê wî li hewa ma. Çav liserê min tarî bûn û welle çi hat ber devê min, min jê re got:«Ev çi karê te ye, bêşeref!» min gotê. «Tu mestûmezin, bi qa-sî terikekî ye, riswa! Ma ev bi te dikeve?» Lê ez bawer im ge-lekî tirsiya. Lewra çer ku zenda xwe ji nav lepên min filitand,weke cêwrekî tajiyek sow ji ber min bazda. Ez xalê te me! Maez êdî wî berdidim! Welle di korîdorê de min da pey. Ez di

49

pirseke Baçîh tê birîn û dibê:- Bi rastî xaniyê te çawa ye, xalê Simko? Tu jê xweş î, an

ne?- Bi Xwedê, baş e. Oda min fere ye, maseyek û du sanda-

liyên nû tê de hene, dîwarên wê bi kaxizên xweşik in, xwarin...Lê cîranên min... ez li korîdorekê dimînim. Di korîdorê deem deh kes in. Ji bilî min, hemî jî ji van xortên xwendekar in,di xwendegehên bilind de dixwîhin. Em gişt, xwarinxanekê bikar tînin. Cemedanka me jî herwusa... Ero, di van çend rojêndawîh de tiştekî bala min kişand: Min nêhirî ku tiştê min yênxwarinê zû kêm dibin. Ez fikirîm ku şeytên tiliya xwe ne xistibe nava xwarinên min, wê çaxê... wê çaxê Xwedê dizane evkarê xwendekarên korîdora min e. Welle, dûre ji du ti§tan şikkete dilê min: Yek şeytan û yê din jî xwendekarên li korîdo-rê... Belê, belê!... wusa nepişire tu! Wek ku şeytan bi min rebixwe... ti§tên min kêm dibin. Binêre ez pakêteke hêk diki-rim, dibim di cemedankê de datînim, sibê diçim lê dinêrim...dinêrim ku hêkên min kêm bûne. Penîrê min, rûnê min dîsawer, nanê min... nan lo, ma nan çi ye!... meriv davêje ber kû-çikan! Tu dizanî min çi kir? Ez gelekî fikirîm û min serê xwepir di ber de êşand. Eşand lê... lê min nizanî bû bi çi awayî ûçiqas jê kêm dibe. Ma kê bêhna bêçiya xwe kiriye û beriya ra-ketinê biçe li tiştên xwe binêre!... Vêca min bi van çavên xwenedîta, min ê bawer nekira. Piştî vê §ika xwe, welle min xweda ber ku bibînim ka kî vê nefsmirdariyê dike. Bi serê minte... belê, do derengî §evê bû. Ez di oda xwe de ramedî bûm.Min dengê lingan bihîst ku ber bi xwarinxana korîdorê diçe.Ez jî rabûm û min hêdflca da pey. Xortekî fînî bû. Ero, çer kuwî derê cemedankê vekir û destê xwe dirêjî hundurê wê kir,welle min hişkfirî bi zenda wî girt. Destê wî li hewa ma. Çav liserê min tarî bûn û welle çi hat ber devê min, min jê re got:«Ev çi karê te ye, bêşeref!» min gotê. «Tu mestûmezin, bi qa-sî terikekî ye, riswa! Ma ev bi te dikeve?» Lê ez bawer im ge-lekî tirsiya. Lewra çer ku zenda xwe ji nav lepên min filitand,weke cêwrekî tajiyek sow ji ber min bazda. Ez xalê te me! Maez êdî wî berdidim! Welle di korîdorê de min da pey. Ez di

49

ser de qêriyam û min gotê: «Kero, tu ê vê carê xwe têxî kude-rê!» Di vê birebira min de, keçikek fînî ji oda xwe derket berdêrî û vî bênamûsî xwe havêt pa§ wê û jê re got: «Ez di bextête de, min ji nav lepê viya xelas bike!» Eê... tu dizanî, li ba mejî yekî ku xwe bavêje bextê jinan, dest lê ranabe. Edî ne bû kuli ba keçikê ez xwe rakêşime wî, lê min ew rezfl û riswa kir:«Kero, tu bi qurbana vê keçikê bî!» min gotê. «Ku ne ji boxatirê vê keçikê bûya, min dizanî bû anuha min ê çi bihaniyaserê te!» Lê ba§ bû ku keçik ciwanik derket û bi zarekî xwe§ji min re got: «Ez di bextê te û Xwedê de, xalê Simko! Wî ki-riye tu neke! Dev jê berde!...» Dema keçikê ev digotin û bermin digeriya, ew jî li paş wê nola pisikê ku şîr rijandi be, herbi çavekî tirsek li dor xwe dinêrî. De... ka nuha tu bibêje Ba-çînê min, ku tu di §ûna min de bûya, te ê çi bikira? Lêê... A,çilekên wusa bêrû jî hene! Welle min rabû ji bêgavî ji keçikêre got: «De bila vê carê weha be, lê ku ew careke din tiştekîwusa bike, bi sonda sê kevirên jinberdanê ez ê destê wî bi§ikî-nim û... nizanim çi bikim!» Û nemaze min bi wê da zanîn kucareke din jî tiştekî weha biqewvme, wê çaxê bila ew loma jixwe bike, lê ji min neke.

Simko û Baçîn nêzflcî li malê kirine û ew ê bi qasekî din tê-kevin wê korîdorê.

50

ser de qêriyam û min gotê: «Kero, tu ê vê carê xwe têxî kude-rê!» Di vê birebira min de, keçikek fînî ji oda xwe derket berdêrî û vî bênamûsî xwe havêt pa§ wê û jê re got: «Ez di bextête de, min ji nav lepê viya xelas bike!» Eê... tu dizanî, li ba mejî yekî ku xwe bavêje bextê jinan, dest lê ranabe. Edî ne bû kuli ba keçikê ez xwe rakêşime wî, lê min ew rezfl û riswa kir:«Kero, tu bi qurbana vê keçikê bî!» min gotê. «Ku ne ji boxatirê vê keçikê bûya, min dizanî bû anuha min ê çi bihaniyaserê te!» Lê ba§ bû ku keçik ciwanik derket û bi zarekî xwe§ji min re got: «Ez di bextê te û Xwedê de, xalê Simko! Wî ki-riye tu neke! Dev jê berde!...» Dema keçikê ev digotin û bermin digeriya, ew jî li paş wê nola pisikê ku şîr rijandi be, herbi çavekî tirsek li dor xwe dinêrî. De... ka nuha tu bibêje Ba-çînê min, ku tu di §ûna min de bûya, te ê çi bikira? Lêê... A,çilekên wusa bêrû jî hene! Welle min rabû ji bêgavî ji keçikêre got: «De bila vê carê weha be, lê ku ew careke din tiştekîwusa bike, bi sonda sê kevirên jinberdanê ez ê destê wî bi§ikî-nim û... nizanim çi bikim!» Û nemaze min bi wê da zanîn kucareke din jî tiştekî weha biqewvme, wê çaxê bila ew loma jixwe bike, lê ji min neke.

Simko û Baçîn nêzflcî li malê kirine û ew ê bi qasekî din tê-kevin wê korîdorê.

50

ZEWAC

Saet li yanzdeh û nîvê şevê ye.Ji nişka ve zengilê deriyê mala Biro lêdikeve. Biro û kewa-

niya xwe hêj rûniştî ne. Ji bo ku lêketina derî ducar nebe, Bi-ro radibe ser xwe û ber bi dêrî diçe. Dema derî vedike, bibejna xwe ya dirêj û porê xwe î nîvweşiyayî devê Lûtê ezeb liken dibîne. Bêyî ku Lût deng bike, du sê caran serê xwe dile-qîne û bi vî awayî dixwaze §evxwe§iyê lê bike. Biro têdigêhîje.Lût derbasî hêla hundur dibe, bêdeng solên xwe ji lingên xwedike û diçe li ser dîwançê rûdine. Bi devekî jihev li dora xwedinêre û zûzûka wan hemî ti§tên di odê de di ber çavên xwere derbas dike. Dûre bi kêfxweşî dizivire ser Biro û kewaniyamalê:

- Ma hûn nayên daweta min?Li hemberî vê pirsa Lût, Biro û kewanî hew li hev dinêrin.

Ji ber ku ev hatina Lût ne wek hatina hertimî ye. Di vê deren-giya şevê de hatina wî û vê pirsa wî, hîha rê ne daye xwediyên

51

ZEWAC

Saet li yanzdeh û nîvê şevê ye.Ji nişka ve zengilê deriyê mala Biro lêdikeve. Biro û kewa-

niya xwe hêj rûniştî ne. Ji bo ku lêketina derî ducar nebe, Bi-ro radibe ser xwe û ber bi dêrî diçe. Dema derî vedike, bibejna xwe ya dirêj û porê xwe î nîvweşiyayî devê Lûtê ezeb liken dibîne. Bêyî ku Lût deng bike, du sê caran serê xwe dile-qîne û bi vî awayî dixwaze §evxwe§iyê lê bike. Biro têdigêhîje.Lût derbasî hêla hundur dibe, bêdeng solên xwe ji lingên xwedike û diçe li ser dîwançê rûdine. Bi devekî jihev li dora xwedinêre û zûzûka wan hemî ti§tên di odê de di ber çavên xwere derbas dike. Dûre bi kêfxweşî dizivire ser Biro û kewaniyamalê:

- Ma hûn nayên daweta min?Li hemberî vê pirsa Lût, Biro û kewanî hew li hev dinêrin.

Ji ber ku ev hatina Lût ne wek hatina hertimî ye. Di vê deren-giya şevê de hatina wî û vê pirsa wî, hîha rê ne daye xwediyên

51

malê ku xêrhatinekê lê bikin. Lê dema Lût dibîne ku bêdengîye û bersiva pirsa wî ne hat, eniyê li xwe diqermiçîne û dibê:

- Ez bê henek dibêjim...Bi rastî jî li bendî bersivekê ye û bi vê liva xwe matmayînê

ji ser xwediyên malê hiltîne û loma kewanî bi pişirîn dipirse:- Ka daweta te kengî dibe?Qermiçên h' eniya Lût wenda dibin, bi rûkenî destên xwe

di hev re dide û dibê:- Tiştê ku ez pê dizanim, divê ev havîha di ser min de der-

bas nebe. Icar bir rastîjî divê hûn werin. Ku hûn neyên, ma kîê werin? Ez naxwazim ji herkesî re bibêjim û nabêjim jî... Na,na... çi hewce ye. Bi navê Xwedê ew ê min bihetikînin! Gerçîez dizanim ku ev zewaca min, nîşana hetikîna min e. Lê...

Li vir mîna ku xwe ji tiştekî serast bike, dibê:- Ez bi heyrana we, min ji we re got lê hûn ji kesekî re ne-

bêjin! Tew ku zewaca min jî nebe, wê çaxê ez ê di nava xelkêde bibim xax welle! De îcar ev ji min kêm bû, ha!... Lê ez na-bêjim nabe, dibe... ji sedê sed dibe. Ango ez dixwazim bibêj-im ku çêbûna daweta min û zewaca min bê§ik e û ez viya jîwek navê xwe dizanim... dizanim ku ev havîna ê di ser min devala ne buhure. Lê dîsa jî divê hûn li ber herkesî devsistiyênekin!...

Lût serê xwe dbce ber xwe, eniya wî ya rût dest pê dike hê-dî hêdî xwîdanê dide. Kewanî bi pirsek xwe serê wî j'i ber ra-dike:

- Ba§ e, ka tu bi kê re dawetê dikî? Ma te çima berê ne di-got?

Lût bi rewşeke matmayî berê xwe dide xwediyên malê, de-stê xwe bêmane li ba dike û dibê:

- Hi... De ca lê binêre! Ma berê, dawetkirina min li kuderêbû? Binêrin, min pêr dest bi karê zewaca xwe kir û ez işev jîpê bawer bûm ku zewaca min ê bibe. Loma min biryara xwejî da ku ez dawetekê li dar bbdhim. Heta ku ez ba§ bi tiştekîewle nebim, ma ez belav dikim?

- TewL. min jî got qeyê ca ew ê bi rastî dawetê bike. Maqet çêdibe! Di şevekê de te çawa keçik dît, we bi çi awayî li

52

malê ku xêrhatinekê lê bikin. Lê dema Lût dibîne ku bêdengîye û bersiva pirsa wî ne hat, eniyê li xwe diqermiçîne û dibê:

- Ez bê henek dibêjim...Bi rastî jî li bendî bersivekê ye û bi vê liva xwe matmayînê

ji ser xwediyên malê hiltîne û loma kewanî bi pişirîn dipirse:- Ka daweta te kengî dibe?Qermiçên h' eniya Lût wenda dibin, bi rûkenî destên xwe

di hev re dide û dibê:- Tiştê ku ez pê dizanim, divê ev havîha di ser min de der-

bas nebe. Icar bir rastîjî divê hûn werin. Ku hûn neyên, ma kîê werin? Ez naxwazim ji herkesî re bibêjim û nabêjim jî... Na,na... çi hewce ye. Bi navê Xwedê ew ê min bihetikînin! Gerçîez dizanim ku ev zewaca min, nîşana hetikîna min e. Lê...

Li vir mîna ku xwe ji tiştekî serast bike, dibê:- Ez bi heyrana we, min ji we re got lê hûn ji kesekî re ne-

bêjin! Tew ku zewaca min jî nebe, wê çaxê ez ê di nava xelkêde bibim xax welle! De îcar ev ji min kêm bû, ha!... Lê ez na-bêjim nabe, dibe... ji sedê sed dibe. Ango ez dixwazim bibêj-im ku çêbûna daweta min û zewaca min bê§ik e û ez viya jîwek navê xwe dizanim... dizanim ku ev havîna ê di ser min devala ne buhure. Lê dîsa jî divê hûn li ber herkesî devsistiyênekin!...

Lût serê xwe dbce ber xwe, eniya wî ya rût dest pê dike hê-dî hêdî xwîdanê dide. Kewanî bi pirsek xwe serê wî j'i ber ra-dike:

- Ba§ e, ka tu bi kê re dawetê dikî? Ma te çima berê ne di-got?

Lût bi rewşeke matmayî berê xwe dide xwediyên malê, de-stê xwe bêmane li ba dike û dibê:

- Hi... De ca lê binêre! Ma berê, dawetkirina min li kuderêbû? Binêrin, min pêr dest bi karê zewaca xwe kir û ez işev jîpê bawer bûm ku zewaca min ê bibe. Loma min biryara xwejî da ku ez dawetekê li dar bbdhim. Heta ku ez ba§ bi tiştekîewle nebim, ma ez belav dikim?

- TewL. min jî got qeyê ca ew ê bi rastî dawetê bike. Maqet çêdibe! Di şevekê de te çawa keçik dît, we bi çi awayî li

52

hev kir?L. Ma tew wusa dibe?- Ê, na! Tu qet tiştekî jî nizanî! Na, na. Hi§ê te di ber van

tiştan de naçe. De ka hûn guhdar bikin, ez ji we re kat bikim...ez ji we re kat bikim ku...

Kewanî dîsa dikeve navînê û peyva wî di dêv de dibire:- Na welle, keko... Ez tew bawer nakim ku ev zewaca te bi-

çe serî. Ji ber ku ne mîna tiştekî berçav be. Te hîna hesp nehaniye, tu afir çêdikî.

- Bi serê min û te, dibêjim ku tu bawer bikî. Ev zewaca minê bibe û ez gelekî hêvîdar im ku ev payîza ê di ser min de valaneçe. De îcar we bawer kir!

Biro di ber xwe de dikene, kewanî bi pişirînek matmayîberê xwe dide Lût û dibê:

- Heta nuha te çêlî havînê dikir, lê anuha jî tu dibêjî, payîz.Lût destê xwe li ba dike û:- Anuha ne wexta lîstika li ser peyvikên havîn û payîzan e.

Çi havîn û çi payîz, herdu jî demsalên Xwedê ne. Lê ya gi-rîng, li gor pîvana ku min kiriye, zewaca min ê di nêzflc de bi-be. Naha tu bibêje çima û çawa?..

- Çawa?- Ji ber ku ne bi yekî tenê re ye... Pênc keç ê ji bo min têke-

vin rê. Ku yek nebe, ya din. Ew jî nebe, ya din. Ku ew jî nebe,ya din... Pênc keç in, pênc!

Bi van gotinên xwe yên dawîh re, bi destê xwe dilopên xwî-dana ser eniya xwe paqij dike. Ev peyv û rewşa Lût ewqastevlihev û ewqas ji nişka ve dibe ku bi rastî jî ji bilî henekantiştek nayê hişê merivan. Kewaniya malê di vê tevliheviyarewşa Lût de, hinek pirsên din jî dirijîne:

- Çima pênc keç, keko? îcar te ev pênc keç ji kuderê der-xistin? Ku tu rastiyê bipirsî, ez tiştekî tênegêhîştim.

Vê carê jî Lût bi ken dibê:- Ca lê binêrin, hîna tênegêhîştiye!?.. Ha, ha, ha!Mîna ku kewanî bibêje: «Ma ev dikeve serê te?» li Biro di-

nêre. Biro lêvên xwe bi hev de dişidîne û pê dixwaze bibêje:«Na, ev ne tiştekî ber bi aqilan e.» Lê ev rewiştên xwediyênmalê ji ber çavên Lût nafilite û loma bi ken didomîne:

53

hev kir?L. Ma tew wusa dibe?- Ê, na! Tu qet tiştekî jî nizanî! Na, na. Hi§ê te di ber van

tiştan de naçe. De ka hûn guhdar bikin, ez ji we re kat bikim...ez ji we re kat bikim ku...

Kewanî dîsa dikeve navînê û peyva wî di dêv de dibire:- Na welle, keko... Ez tew bawer nakim ku ev zewaca te bi-

çe serî. Ji ber ku ne mîna tiştekî berçav be. Te hîna hesp nehaniye, tu afir çêdikî.

- Bi serê min û te, dibêjim ku tu bawer bikî. Ev zewaca minê bibe û ez gelekî hêvîdar im ku ev payîza ê di ser min de valaneçe. De îcar we bawer kir!

Biro di ber xwe de dikene, kewanî bi pişirînek matmayîberê xwe dide Lût û dibê:

- Heta nuha te çêlî havînê dikir, lê anuha jî tu dibêjî, payîz.Lût destê xwe li ba dike û:- Anuha ne wexta lîstika li ser peyvikên havîn û payîzan e.

Çi havîn û çi payîz, herdu jî demsalên Xwedê ne. Lê ya gi-rîng, li gor pîvana ku min kiriye, zewaca min ê di nêzflc de bi-be. Naha tu bibêje çima û çawa?..

- Çawa?- Ji ber ku ne bi yekî tenê re ye... Pênc keç ê ji bo min têke-

vin rê. Ku yek nebe, ya din. Ew jî nebe, ya din. Ku ew jî nebe,ya din... Pênc keç in, pênc!

Bi van gotinên xwe yên dawîh re, bi destê xwe dilopên xwî-dana ser eniya xwe paqij dike. Ev peyv û rewşa Lût ewqastevlihev û ewqas ji nişka ve dibe ku bi rastî jî ji bilî henekantiştek nayê hişê merivan. Kewaniya malê di vê tevliheviyarewşa Lût de, hinek pirsên din jî dirijîne:

- Çima pênc keç, keko? îcar te ev pênc keç ji kuderê der-xistin? Ku tu rastiyê bipirsî, ez tiştekî tênegêhîştim.

Vê carê jî Lût bi ken dibê:- Ca lê binêrin, hîna tênegêhîştiye!?.. Ha, ha, ha!Mîna ku kewanî bibêje: «Ma ev dikeve serê te?» li Biro di-

nêre. Biro lêvên xwe bi hev de dişidîne û pê dixwaze bibêje:«Na, ev ne tiştekî ber bi aqilan e.» Lê ev rewiştên xwediyênmalê ji ber çavên Lût nafilite û loma bi ken didomîne:

53

- Ha, ha, ha... rebeno... ew jî tênegêhîştiye. Ez fam nakimku hûn çima tênagêhîjin. Lê wusa xuyaye... diyar e hûn nax-wazin têbigêhîjin. Ma ne tîpên Quranê ye ku ez bibêjim wellehûn ji hev dernaxin! Ser û binê wan pênc keç in. Ji her yekewan re min wêneyekî xwe şandiye. Her pênc jî têne vir...

Li vir Lût xwe bi quretî dide ser hev û didomîne.- Lê ew ê neyên mala min. Ew ê werin malên merivên xwe.

Ez ê jî bi kincên xwe yên xweşik biçim malên wan û em ê liwir hevdu bibînin. Ez merivekî şareza û demokrat im. Kuxwîna me li hev bikele, ma ew ê çima nebe?.. Ez bi qurban,nebe nebe hûn ji kesekî re bibêjin, ha!... Lê ez nizanim ka jibo malê çi pêwîst e. Gerçî ez îşev dûr û dirêj li ser fikirîm ûmin hinek pêwîstiyên malê nivisîne...

Bi van gotinên xwe re Lût destê xwe hêdflca di bêrîka quti-kê xwe de dike, perçekek kaxiza qermiçî jê derdixe, ber bixwediyên malê dirêj dike û:

- Ca lê binêrin, dibê.Ji destnivîsa wî ya xilûxwarî j'î diyar e ku serê xwe di ber de

êşandiye û lîsteyek tiştan h pey hev rêz kiriye.Sê cot pêşgîrên serşokê bi 64 ...

Sê cot kevçî bi 12

Sê cot kasikên ferfûrî bi 36Sê cot kêrên ... (peyvika vir nayê xwendin) bi 18 ...

Sê cot bero§ bi 44 ... (di ser tevayiya vê rêzê re xetek hatiyeki§andin, êdî ne ji van rêzikên lîstê ye)

Û di binê viya de jî gelek rêzikên weha dîsa bi «Sê co-tan...» dane pey hev.

Piştî ku kaxiza qermiçî ji nav lepên xwediyên malê difiliteû dikeve destê Lût, ew dîsa wê fena niviştek pîrozwer tev dikeû berdide ciyê berê. Ji bêtewatî destên xwe di hev re dide ûdibê:

- Lê dîsa jî divê hûn yek bi yek navên hemî pêwîstiyên ma-lê bi min bidine nivîsandin.

Kewanî:- Erê erê, keko, dibê. Ku te zewaca xwe bi derekê ve girê-

dabe...

54

- Ha, ha, ha... rebeno... ew jî tênegêhîştiye. Ez fam nakimku hûn çima tênagêhîjin. Lê wusa xuyaye... diyar e hûn nax-wazin têbigêhîjin. Ma ne tîpên Quranê ye ku ez bibêjim wellehûn ji hev dernaxin! Ser û binê wan pênc keç in. Ji her yekewan re min wêneyekî xwe şandiye. Her pênc jî têne vir...

Li vir Lût xwe bi quretî dide ser hev û didomîne.- Lê ew ê neyên mala min. Ew ê werin malên merivên xwe.

Ez ê jî bi kincên xwe yên xweşik biçim malên wan û em ê liwir hevdu bibînin. Ez merivekî şareza û demokrat im. Kuxwîna me li hev bikele, ma ew ê çima nebe?.. Ez bi qurban,nebe nebe hûn ji kesekî re bibêjin, ha!... Lê ez nizanim ka jibo malê çi pêwîst e. Gerçî ez îşev dûr û dirêj li ser fikirîm ûmin hinek pêwîstiyên malê nivisîne...

Bi van gotinên xwe re Lût destê xwe hêdflca di bêrîka quti-kê xwe de dike, perçekek kaxiza qermiçî jê derdixe, ber bixwediyên malê dirêj dike û:

- Ca lê binêrin, dibê.Ji destnivîsa wî ya xilûxwarî j'î diyar e ku serê xwe di ber de

êşandiye û lîsteyek tiştan h pey hev rêz kiriye.Sê cot pêşgîrên serşokê bi 64 ...

Sê cot kevçî bi 12

Sê cot kasikên ferfûrî bi 36Sê cot kêrên ... (peyvika vir nayê xwendin) bi 18 ...

Sê cot bero§ bi 44 ... (di ser tevayiya vê rêzê re xetek hatiyeki§andin, êdî ne ji van rêzikên lîstê ye)

Û di binê viya de jî gelek rêzikên weha dîsa bi «Sê co-tan...» dane pey hev.

Piştî ku kaxiza qermiçî ji nav lepên xwediyên malê difiliteû dikeve destê Lût, ew dîsa wê fena niviştek pîrozwer tev dikeû berdide ciyê berê. Ji bêtewatî destên xwe di hev re dide ûdibê:

- Lê dîsa jî divê hûn yek bi yek navên hemî pêwîstiyên ma-lê bi min bidine nivîsandin.

Kewanî:- Erê erê, keko, dibê. Ku te zewaca xwe bi derekê ve girê-

dabe...

54

- Erê, weh! Ma girêdayîn çi ye? Ez dibêm ev payîza ê diser min de... Ez dibêm min pênc wêne şandiye... ma hûn diza-nin bê pi§ta min ji çi qewîn e? Aniha em bibêjin yek ne bû, yaduduyan ne xwest, ya sisiyan jî em bibêjin balafir ket û ew jîtê de mir... ba§ e! Lê ya çaran?... ya pêncan?... wehhh! Mabextê min ê ewqas jî re§ be!?..

Kewanî destê xwe davêje eniya xwe, lê bêyî ku bifikire ve-digere ser Lût û dibê:

- Reng e, bûka me ê ji dûr... ji welatekî dûr were. Lewra tuçêlî balafirê dikî. Na xwe ji welêt tê?

Lêvên Lût li ser hev nahewin û bi dilekî §a dibê:- Belê, bûkên we ê ji welêt werin.- Ê tu çima wusa dibêjî, keko? «bûkên we!..» Ku ev ne he-

nek be, bi rastî jî wan pir guneh in.- Na welle dako, gunehê min bi wan nayê. Ka heta vî salê

min gunehê kê bi min hatiye? Ya din, ma ev ne gunehkariyeku... Ji bo ku ez baş bi karê xwe ewle bim, min ev pênc rê bikar hanîye. Ne ku ez bi her pêncan ve... ufff! Ev zewaca jî çi-qas merivan zimandirêj dike!..

Kewanî:- Ma wan hay jê hene ku te ji hemiyan re jî wêneyên xwe

şandiye?- Na, na. Ma ez dîn im! Na dako, na. Ma çi hewce ye? Ji

her yeke wan re... min wêneyên xwe yên cuda cuda şandiye.Di vî karê zewacê de jî divê bêhnek polîtîkî ji meriv were.Serqisê: Ji yekê re wêneyekî reşûsipiyê ji navê, ji yeke din redîsa ji navê lê rengîn, ji ya din re wêneyekî li ser lingan... ûyên mayî nuha nayên bîra min. Çi bikim, wusa jî nebe, nabe!..Lê ez bi gorî, hûn ji kesekî re nebêjin, ha!

Mereqdariya jinitiyê bi kewaniyê digirê û loma her bi şor-germî dibêje:

- Na, na. Em ê nebêjin. Baş e keko, lê j'i serxetê ne an jibinxetê ne?

Mîna ku Lût bi devê xwe tiştekî li xwe dayne, destê xwe liba dike û dibê:

- De bi Xwedê ez jî nizanim. Ti§tê ku ez pê dizanim: Min

55

- Erê, weh! Ma girêdayîn çi ye? Ez dibêm ev payîza ê diser min de... Ez dibêm min pênc wêne şandiye... ma hûn diza-nin bê pi§ta min ji çi qewîn e? Aniha em bibêjin yek ne bû, yaduduyan ne xwest, ya sisiyan jî em bibêjin balafir ket û ew jîtê de mir... ba§ e! Lê ya çaran?... ya pêncan?... wehhh! Mabextê min ê ewqas jî re§ be!?..

Kewanî destê xwe davêje eniya xwe, lê bêyî ku bifikire ve-digere ser Lût û dibê:

- Reng e, bûka me ê ji dûr... ji welatekî dûr were. Lewra tuçêlî balafirê dikî. Na xwe ji welêt tê?

Lêvên Lût li ser hev nahewin û bi dilekî §a dibê:- Belê, bûkên we ê ji welêt werin.- Ê tu çima wusa dibêjî, keko? «bûkên we!..» Ku ev ne he-

nek be, bi rastî jî wan pir guneh in.- Na welle dako, gunehê min bi wan nayê. Ka heta vî salê

min gunehê kê bi min hatiye? Ya din, ma ev ne gunehkariyeku... Ji bo ku ez baş bi karê xwe ewle bim, min ev pênc rê bikar hanîye. Ne ku ez bi her pêncan ve... ufff! Ev zewaca jî çi-qas merivan zimandirêj dike!..

Kewanî:- Ma wan hay jê hene ku te ji hemiyan re jî wêneyên xwe

şandiye?- Na, na. Ma ez dîn im! Na dako, na. Ma çi hewce ye? Ji

her yeke wan re... min wêneyên xwe yên cuda cuda şandiye.Di vî karê zewacê de jî divê bêhnek polîtîkî ji meriv were.Serqisê: Ji yekê re wêneyekî reşûsipiyê ji navê, ji yeke din redîsa ji navê lê rengîn, ji ya din re wêneyekî li ser lingan... ûyên mayî nuha nayên bîra min. Çi bikim, wusa jî nebe, nabe!..Lê ez bi gorî, hûn ji kesekî re nebêjin, ha!

Mereqdariya jinitiyê bi kewaniyê digirê û loma her bi şor-germî dibêje:

- Na, na. Em ê nebêjin. Baş e keko, lê j'i serxetê ne an jibinxetê ne?

Mîna ku Lût bi devê xwe tiştekî li xwe dayne, destê xwe liba dike û dibê:

- De bi Xwedê ez jî nizanim. Ti§tê ku ez pê dizanim: Min

55

ser û binê xetê tevlihevî kiriye ku ev zewaca min ji sedî sed bi-be. De qeyê ne gosirmeta giran e ku hîh jî nebe!

Lût tiliyên herdu destên xwe derbasî nav hev dike, di ciyêxwe de xwe hinekî bi paş de dide, mîha ku bibêje: «De her-weha ev jiyana min ya ezebiyê jî qediya.» dizivire ser xwediy-ên malê û dibê:

- De ka we ne got? Hûn ê werin daweta min, ne?Biroyê ku heta vê gavê wek kevirekî cirnexweş li wir rûnişti

bû, bi zimanekî nermokî dibê:- Na. Kêfa min j'i dawetan re nayê.Bi vê gotina Biro re, ew payedariya zewaca ku bi qasekî

berê li ruyê Lût bû, wenda dibe û di ciyê xwe de sar û mat-mayî dimîne. Lê dûre tavilê dizivire ser Biro û dibê:

- Ev çi bû, ezbenî? Ma ji bextê min re çima kêfa te ji dawe-tan re nayê! Mafir ku kêfa te ji dawetan re nayê, te çima hetanuha guhdariya min kir? Pi§tî ewqas guhdarkirina te, bi rastîjî ne li cî ye ku tu bibêjî: «Kêfa min ji dawetan re nayê.» Di-viya bû te ev berê bigota... Lê dev jê ber de. Serê te û hatinate nexwe! Ji xwe tu hertim wusa yî! Tu mîha tavek bêtîh û na-nekî bêxwê yî... Ne hewce ye, ezbenî. Bila yekî wek te jî ji da-weta min kêm be, xem nake. Lê wê çaxê... mîna ku min got,divê tu ji kesekîre nebêjî...

Kelagirî li gewriya Lût dipiçike. Li welatekî biyanî, zewacazava û bûkek bêkes tê ber çavên wî. Serê xwe di ber xwe dexwar dike, destê xwe davêje paş hustuyê xwe û dikeve rama-nê. Piştî bêdengiyeke kurt, mîha ku li neheqiyekê varqilî be,serê xwe radike û ji Biro re dibê:

- Ba§ e, ma we daweta xwe çênekir!Biro:-Na.Nola ku Lût ji Biro bawer ne kiri be, vê carê jî vedigere ser

kewaniyê û dipirse:- Ma bi rastîjî we daweta xwe ne kir?Kewanî:- Na welle, keko. Em li welêt zewucîn, lê...Gwîhê Lût divemire, dîsa serê xwe dixe ber xwe, bêden-

56

ser û binê xetê tevlihevî kiriye ku ev zewaca min ji sedî sed bi-be. De qeyê ne gosirmeta giran e ku hîh jî nebe!

Lût tiliyên herdu destên xwe derbasî nav hev dike, di ciyêxwe de xwe hinekî bi paş de dide, mîha ku bibêje: «De her-weha ev jiyana min ya ezebiyê jî qediya.» dizivire ser xwediy-ên malê û dibê:

- De ka we ne got? Hûn ê werin daweta min, ne?Biroyê ku heta vê gavê wek kevirekî cirnexweş li wir rûnişti

bû, bi zimanekî nermokî dibê:- Na. Kêfa min j'i dawetan re nayê.Bi vê gotina Biro re, ew payedariya zewaca ku bi qasekî

berê li ruyê Lût bû, wenda dibe û di ciyê xwe de sar û mat-mayî dimîne. Lê dûre tavilê dizivire ser Biro û dibê:

- Ev çi bû, ezbenî? Ma ji bextê min re çima kêfa te ji dawe-tan re nayê! Mafir ku kêfa te ji dawetan re nayê, te çima hetanuha guhdariya min kir? Pi§tî ewqas guhdarkirina te, bi rastîjî ne li cî ye ku tu bibêjî: «Kêfa min ji dawetan re nayê.» Di-viya bû te ev berê bigota... Lê dev jê ber de. Serê te û hatinate nexwe! Ji xwe tu hertim wusa yî! Tu mîha tavek bêtîh û na-nekî bêxwê yî... Ne hewce ye, ezbenî. Bila yekî wek te jî ji da-weta min kêm be, xem nake. Lê wê çaxê... mîna ku min got,divê tu ji kesekîre nebêjî...

Kelagirî li gewriya Lût dipiçike. Li welatekî biyanî, zewacazava û bûkek bêkes tê ber çavên wî. Serê xwe di ber xwe dexwar dike, destê xwe davêje paş hustuyê xwe û dikeve rama-nê. Piştî bêdengiyeke kurt, mîha ku li neheqiyekê varqilî be,serê xwe radike û ji Biro re dibê:

- Ba§ e, ma we daweta xwe çênekir!Biro:-Na.Nola ku Lût ji Biro bawer ne kiri be, vê carê jî vedigere ser

kewaniyê û dipirse:- Ma bi rastîjî we daweta xwe ne kir?Kewanî:- Na welle, keko. Em li welêt zewucîn, lê...Gwîhê Lût divemire, dîsa serê xwe dixe ber xwe, bêden-

56

giyê dikişîne serê xwe û di dilê xwe de weha dibê: «Ev rebe-nên ha jî nuha dibêjin, em zewucîne. Ma zewacek bê deng ûbê şayî, bê tirş û goşt... Çi merivên reben hene, Xwedêyo! Liwelêt zewucîne, lê... dawet çênekirine. Ku ev hi§ê min yê anu-ha li welêt di serê min de hebûya, min dizanî bû min ê dawe-tek çawa li dar bixista... We zingîha def û zirnê bixwesta, wexweşdengê bilûran bixwesta... ax! Lê hûn ê bibîhin, ez ê da-wetek çawa li dar bbdhim! Bila ava wîskiyê wusa fena ava ka-niyê biherike...»

Lê kewanî vê bêdengiya wî lê belav dike û dibê:- Baş e, keko. Bila daweta te bibe, ez ê werim.Gwînê Lût dîsa dibe wek yê berê, rûkenî li ruyê wî diyar

dibe, radibe ser xwe ku êdî biçe. Lê ji nişka ve dizivire serxwediyên malê û wê hevoka xwe ya îşevîn dicarîne:

- Ez be qurban, bila ev di navîna me de bimîne û kesek ne-bihîse! Bi navê Xwedê ew ê gû di min bidin!

Xwediyên malê jî hêz didin xwe, di rabûna xwe de Biro dî-sa bi wî zimanê xwe î nermîn û di ber xwe de dibê:

- Bi rastî jî ez tênagêhîjim. Rast e, min daweta xwe çêne-kir, ez ne merivekî govend û dflanê me jî... lê tiştê ku ez diza-nim, zêdeyiya beşdaran dawetê xweştir û rengîntir dike. Lê ezbala xwe didim te, tu her dibêjî: «Bila kesek pê nizani be!»Ma tu ê dawetê bi kê ve çêbikî?

Dema Lût guhdariya van gotinên Biro dike, di dawiya herhevokê de serê xwe dihejîne û pê rastiya wan dipeyitîne. Dû-re jî weha dibêje:

- Erê ezbenî, erê. Min ew tişta jî çareser kiriye. Ma tu di-zanî?... Beriya ku ez werim vir... Piştî ku ez ji malê derketim,min berê xwe da mala Bengiyan, ji wir çûm mala Berkenan...û Nesrîna jinebî jî li wir bû, li ser riya xwe min Seyîdxanê ku-lek û Siyabendê Serhedî dît û min ji wan re jî got... min ji wanre jî got ku bila di nava herkesî de belav nebe. Çi dibe çi na-be... ma ne wusa ye?

Beriya ku Lût xwe bigfliîhe ber dêrî, kewanî xwe pê re di-gfliîne û pirsa xwe ya dawîn dike:

- Ku wusa be, wê çaxê divê tu ji nuha de... Lewra karûba-

57

giyê dikişîne serê xwe û di dilê xwe de weha dibê: «Ev rebe-nên ha jî nuha dibêjin, em zewucîne. Ma zewacek bê deng ûbê şayî, bê tirş û goşt... Çi merivên reben hene, Xwedêyo! Liwelêt zewucîne, lê... dawet çênekirine. Ku ev hi§ê min yê anu-ha li welêt di serê min de hebûya, min dizanî bû min ê dawe-tek çawa li dar bixista... We zingîha def û zirnê bixwesta, wexweşdengê bilûran bixwesta... ax! Lê hûn ê bibîhin, ez ê da-wetek çawa li dar bbdhim! Bila ava wîskiyê wusa fena ava ka-niyê biherike...»

Lê kewanî vê bêdengiya wî lê belav dike û dibê:- Baş e, keko. Bila daweta te bibe, ez ê werim.Gwînê Lût dîsa dibe wek yê berê, rûkenî li ruyê wî diyar

dibe, radibe ser xwe ku êdî biçe. Lê ji nişka ve dizivire serxwediyên malê û wê hevoka xwe ya îşevîn dicarîne:

- Ez be qurban, bila ev di navîna me de bimîne û kesek ne-bihîse! Bi navê Xwedê ew ê gû di min bidin!

Xwediyên malê jî hêz didin xwe, di rabûna xwe de Biro dî-sa bi wî zimanê xwe î nermîn û di ber xwe de dibê:

- Bi rastî jî ez tênagêhîjim. Rast e, min daweta xwe çêne-kir, ez ne merivekî govend û dflanê me jî... lê tiştê ku ez diza-nim, zêdeyiya beşdaran dawetê xweştir û rengîntir dike. Lê ezbala xwe didim te, tu her dibêjî: «Bila kesek pê nizani be!»Ma tu ê dawetê bi kê ve çêbikî?

Dema Lût guhdariya van gotinên Biro dike, di dawiya herhevokê de serê xwe dihejîne û pê rastiya wan dipeyitîne. Dû-re jî weha dibêje:

- Erê ezbenî, erê. Min ew tişta jî çareser kiriye. Ma tu di-zanî?... Beriya ku ez werim vir... Piştî ku ez ji malê derketim,min berê xwe da mala Bengiyan, ji wir çûm mala Berkenan...û Nesrîna jinebî jî li wir bû, li ser riya xwe min Seyîdxanê ku-lek û Siyabendê Serhedî dît û min ji wan re jî got... min ji wanre jî got ku bila di nava herkesî de belav nebe. Çi dibe çi na-be... ma ne wusa ye?

Beriya ku Lût xwe bigfliîhe ber dêrî, kewanî xwe pê re di-gfliîne û pirsa xwe ya dawîn dike:

- Ku wusa be, wê çaxê divê tu ji nuha de... Lewra karûba-

57

rên dawetan ne tiştekî asan e. Cî ye, mal e, kirîha ferûfolane... çi dizanim hezar hûrûpizor hene ku...

Lût li ser lingan bi livek wusa vedigere ser kewaniyê, mînaku aniha bûkek delal li ser pişta hespê û li rasta hewşê li ben-dî wî be. Bi rûkeniyeke xewnên şevan peyva wê dibire û dibê:

- Belê belê, ne min got, hertişt çareser bûye. Karê ciyê da-wetê, Siyaveşê me î îfanî girtiye ser xwe, amadeyiya hemîxwarin û vexwarinê Zibêrê binxetî... Ciwamêro ji min re got:«Ev kara karê min e, yabo!» Û karê def û zirnê jî ewko... ez êbi mala mitriban re bipeyivim.

Li vir bawîşkeke bêwext tê Lût, zûzûka ber bi dêrî diçe,solên xwe bi ser Ungên xwe ve dike, serê xwe î porweşîn bimebesta sevxweşiyê dîsa dileqîne û derdikeve. Derdikeve lêberiya ku derî li pey xwe bigirê, ew wî serê xwe î ku xwende-van pê dizane, dîsa di ber dêrî re dirêjî hundur dike û dibê:

- Ez bi gorî!.. hûn ji kesekî re nebêjin û bila belav nebe.

58

rên dawetan ne tiştekî asan e. Cî ye, mal e, kirîha ferûfolane... çi dizanim hezar hûrûpizor hene ku...

Lût li ser lingan bi livek wusa vedigere ser kewaniyê, mînaku aniha bûkek delal li ser pişta hespê û li rasta hewşê li ben-dî wî be. Bi rûkeniyeke xewnên şevan peyva wê dibire û dibê:

- Belê belê, ne min got, hertişt çareser bûye. Karê ciyê da-wetê, Siyaveşê me î îfanî girtiye ser xwe, amadeyiya hemîxwarin û vexwarinê Zibêrê binxetî... Ciwamêro ji min re got:«Ev kara karê min e, yabo!» Û karê def û zirnê jî ewko... ez êbi mala mitriban re bipeyivim.

Li vir bawîşkeke bêwext tê Lût, zûzûka ber bi dêrî diçe,solên xwe bi ser Ungên xwe ve dike, serê xwe î porweşîn bimebesta sevxweşiyê dîsa dileqîne û derdikeve. Derdikeve lêberiya ku derî li pey xwe bigirê, ew wî serê xwe î ku xwende-van pê dizane, dîsa di ber dêrî re dirêjî hundur dike û dibê:

- Ez bi gorî!.. hûn ji kesekî re nebêjin û bila belav nebe.

58

ÇARŞEF

Ev taxa vî bajarî, ji avahî û kuçên xwe jî diyar e ku taxekenû ye. Pênc sal beriya nuha, bi alîkariya kooperativekê û biproja avahîzanekî biyanî hatiye çêkirin. Ku em zarokan ne-bêjin, hemû jinên bajêr bi rengekî ne û mêr jî her yek bi ba-betekî ne. Di kuçên cejnerojan de ev babetên merivandewlementir dibin, lê jin dîsa herwekî hev in.

Navnişanek li ser kaxizek nîvhelisî di destê Xêvo de ye, dikuçeke dirêj û fere de li pêşiya kewaniya xwe Zînê dimeşe.Piştî ku li xeraca nêzflcî vê taxê j'i temafflê peya bûn, ev kuçaşeşan e ku tê de dimeşin. Carina li kaxizê û carina jî li nume-royên ser deriyên hêla çep û rastên kuçê dinêre û diçe. Şal-warek lê ye, ji delingan teng û ber bi jor fere ye. Di ser wî desaqoyekî pîdirêj û fere di ser bejna xwe ya kin de berdaye.Şefqeyekî nû yê bi kuj daye ser serê xwe î piçûk û di ser tûlikaxwe ya rûnkirî de xwar kiriye. Bi kurtî ji dûr ve wek bizmarekîdixuye. Bizamar jî, ne bizmarekî îngilîz an babetekî din, lê

59

ÇARŞEF

Ev taxa vî bajarî, ji avahî û kuçên xwe jî diyar e ku taxekenû ye. Pênc sal beriya nuha, bi alîkariya kooperativekê û biproja avahîzanekî biyanî hatiye çêkirin. Ku em zarokan ne-bêjin, hemû jinên bajêr bi rengekî ne û mêr jî her yek bi ba-betekî ne. Di kuçên cejnerojan de ev babetên merivandewlementir dibin, lê jin dîsa herwekî hev in.

Navnişanek li ser kaxizek nîvhelisî di destê Xêvo de ye, dikuçeke dirêj û fere de li pêşiya kewaniya xwe Zînê dimeşe.Piştî ku li xeraca nêzflcî vê taxê j'i temafflê peya bûn, ev kuçaşeşan e ku tê de dimeşin. Carina li kaxizê û carina jî li nume-royên ser deriyên hêla çep û rastên kuçê dinêre û diçe. Şal-warek lê ye, ji delingan teng û ber bi jor fere ye. Di ser wî desaqoyekî pîdirêj û fere di ser bejna xwe ya kin de berdaye.Şefqeyekî nû yê bi kuj daye ser serê xwe î piçûk û di ser tûlikaxwe ya rûnkirî de xwar kiriye. Bi kurtî ji dûr ve wek bizmarekîdixuye. Bizamar jî, ne bizmarekî îngilîz an babetekî din, lê

59

rasterast nola bizmarekî di destê nalbendan de ye.Nabe ku meriv wê Zîha li pey Xêvo binîgarîhe, lewra ji bilî

pîpikên wê yên di kortikên çavan de, ji lingan heta serê wê,re§ nixumandî ye. Ango nivîskarekî bêfantasî ê ew weha binî-garta: «Ji dûr ve weke gagoleke rêxê dixuye.»

Li devereke kuçê, Xêvo li pey xwe dizivire ser vê kewaniyaxwe û dibêje:

- Hevalekî gelek ba§ bû. Ji min çavekirîtir bû. Pirî carandadiket xwarinxana leşgeriyê, kartolên xaşandî didizî û ji minre dihanî. Ji ber vê yekê jî min ew bi rengdêra fermandariyêdinavand. Xwedêyo! Hevaltiya leşgeriyê çiqas bi rûmet e! Dirojên dawîn de sozên hevaltiyê, dozên biratiyê, danûstandi-nên heta mirinê... Meriv herti§tî dibêje, hertiştî... lê ev bû salû nîvek, hêj me hevdu ne dîtiye. Ku anuha bizani be ez zewu-cîme û ez ê di nêzflc de bibim bav... ew ê pir kêfxweş bibe, ewê ji kêfxweşiyê bifire!

Bi vê gotina wî ya dawîn re, Zîhê di binê çarşefê de herdudestên xwe dide binê zikê xwe î werimî, kesereke westiyanêvedide û li pey wî dibêje:

- Bi Xwedê ez nema dikarim bimeşim. Wusa xuyaye der-gûş jî nerihet dibe.

Nerihetiya dergûşê li dilê Xêvo jî dixe û ji mêzekirina nu-meroyên ser deriyan, mîna ku wî jî hay ji westiyanê bû be. Lo-ma li kewaniya xwe vedigerîne û:

- Ez dizanim, lê baştir e ku ez ji vî dikandarî bipirsim. Divêew bizani be, dibêje û rasterast berê xwe dide deriyê dikana liser piyê çepê.

Dikandarê ku pirtî ji hundur dikişande der û li pêş dikanêdarde dikir, silava xêrhatinê lê hildide û:

- Fermo ezbenî, dibêje, we çi divêt? Li ba min ji her reng ûbabetî fîstan hene; §îfon, lastflcotîn, hevrişîmê binxe...

- Bibexşe ezbenî, ma ev kuça ne kuça Xiyabana Xûb e?- Belê ezbenî, belê.- De baş e, lê ez ê çawa bi ser vê numeroyê ve bim?Dikandarê bisal li numeroya ser kaxiza nîvhelisî dinêre,

destê xwe davêje riyê xwe î dirêj, bêhêvî ber bi jêr dinêre û:

60

rasterast nola bizmarekî di destê nalbendan de ye.Nabe ku meriv wê Zîha li pey Xêvo binîgarîhe, lewra ji bilî

pîpikên wê yên di kortikên çavan de, ji lingan heta serê wê,re§ nixumandî ye. Ango nivîskarekî bêfantasî ê ew weha binî-garta: «Ji dûr ve weke gagoleke rêxê dixuye.»

Li devereke kuçê, Xêvo li pey xwe dizivire ser vê kewaniyaxwe û dibêje:

- Hevalekî gelek ba§ bû. Ji min çavekirîtir bû. Pirî carandadiket xwarinxana leşgeriyê, kartolên xaşandî didizî û ji minre dihanî. Ji ber vê yekê jî min ew bi rengdêra fermandariyêdinavand. Xwedêyo! Hevaltiya leşgeriyê çiqas bi rûmet e! Dirojên dawîn de sozên hevaltiyê, dozên biratiyê, danûstandi-nên heta mirinê... Meriv herti§tî dibêje, hertiştî... lê ev bû salû nîvek, hêj me hevdu ne dîtiye. Ku anuha bizani be ez zewu-cîme û ez ê di nêzflc de bibim bav... ew ê pir kêfxweş bibe, ewê ji kêfxweşiyê bifire!

Bi vê gotina wî ya dawîn re, Zîhê di binê çarşefê de herdudestên xwe dide binê zikê xwe î werimî, kesereke westiyanêvedide û li pey wî dibêje:

- Bi Xwedê ez nema dikarim bimeşim. Wusa xuyaye der-gûş jî nerihet dibe.

Nerihetiya dergûşê li dilê Xêvo jî dixe û ji mêzekirina nu-meroyên ser deriyan, mîna ku wî jî hay ji westiyanê bû be. Lo-ma li kewaniya xwe vedigerîne û:

- Ez dizanim, lê baştir e ku ez ji vî dikandarî bipirsim. Divêew bizani be, dibêje û rasterast berê xwe dide deriyê dikana liser piyê çepê.

Dikandarê ku pirtî ji hundur dikişande der û li pêş dikanêdarde dikir, silava xêrhatinê lê hildide û:

- Fermo ezbenî, dibêje, we çi divêt? Li ba min ji her reng ûbabetî fîstan hene; §îfon, lastflcotîn, hevrişîmê binxe...

- Bibexşe ezbenî, ma ev kuça ne kuça Xiyabana Xûb e?- Belê ezbenî, belê.- De baş e, lê ez ê çawa bi ser vê numeroyê ve bim?Dikandarê bisal li numeroya ser kaxiza nîvhelisî dinêre,

destê xwe davêje riyê xwe î dirêj, bêhêvî ber bi jêr dinêre û:

60

- Ezbenî, dibêje, ez ba§ ne ewle me... lê ez bawer im nume-roya 57'an ê li jêra kuçê bikeve.

Xêvo:- Mala te ava, ezbanî! dibêje, lê çavê wî her li kewaniya

xwe û rewşa wê ye. Gelek ba§ e ku dikandarê bisal têdigêhîjeku kewaniya bi wî re westiyaye. Çêyiyekê dike, vedigere serXêvo û jê re dibêje:

- Ku bûk westiyayî be, heta ku tu diçî û navnîşanê dibînî,bila ew li vir di dikanê de westa xwe bigirê.

Xêvo û kewaniya xwe, herdu jî ji vê pêşniyarê kêfxweş di-bin. Herweha jinik dikeve hundurê dikanê ku westa xwe bigi-rê û Xêvo jî di Xiyabana Xûb de serjêr dibe.

Piştî pirsîna ji du sê kesên din, Xêvo deriyê 57 numeroyîdibîne. Ev deriya jî nola hemî deriyên vê taxê duperdeyî ûwek pirî wan bi rengekî kesk e. Ji bilî numero û loqên li serderiyan, cudayiyeke piçûk jîdi navbera wan de tune. Bi gavêndilpekîh tê ber vî deriyê hewşê. Di wextek pir û pir kurt de,ew hemî demên leşgeriya ku bi hev re buhurandi bûn, têneber çavên wî û ji ni§ka ve du sê cara bi loqê dêrî lê dide.

Derî vedibe, herdu heval çav li hev dikevin û heta demekekurt jî weha bê axaftin li hev dipiçikin. Car bi car piyên xwe jimilên hev sist dikin, li hev dinêrin û dîsa xwe bi hev ve dişidî-nin. Dûre peyvên heyfa dûrketinê, xêrhatin û xweşiyê li hevdibarînin.

- Wey, tu bi xêr hatî!... Tu ser çavê min re hatî... tu û vanderina! Xwedêyo! Ez bi çavên xwe bawer nakim! De keremke, were hundur. Diya min jî li mal e...

Xêvo bi çavên avî li hevalê xwe vedigerîne û dibêje:- Na, fermandarê min... divê ez bi te bidim zanîh ku... ez

ne bi tenê me.Fermandar serê xwe di ber derî re dirêjî kuçê dike ku bibî-

ne ka kî pê re ye.Lê piştî Xêvo pê dide zanîh ku wî jina xwe li dikana serê

kuçê hiştiye, herdu hevalbend ji ber deriyê hewşê dûrdikevinû bi hev re ber bi dikanê dimeşin. Ji kêfxweşiya hevdîtinê, fer-mandar ji bîr dike ku diya xwe jî ji hatina mêvanan haydar bi-

61

- Ezbenî, dibêje, ez ba§ ne ewle me... lê ez bawer im nume-roya 57'an ê li jêra kuçê bikeve.

Xêvo:- Mala te ava, ezbanî! dibêje, lê çavê wî her li kewaniya

xwe û rewşa wê ye. Gelek ba§ e ku dikandarê bisal têdigêhîjeku kewaniya bi wî re westiyaye. Çêyiyekê dike, vedigere serXêvo û jê re dibêje:

- Ku bûk westiyayî be, heta ku tu diçî û navnîşanê dibînî,bila ew li vir di dikanê de westa xwe bigirê.

Xêvo û kewaniya xwe, herdu jî ji vê pêşniyarê kêfxweş di-bin. Herweha jinik dikeve hundurê dikanê ku westa xwe bigi-rê û Xêvo jî di Xiyabana Xûb de serjêr dibe.

Piştî pirsîna ji du sê kesên din, Xêvo deriyê 57 numeroyîdibîne. Ev deriya jî nola hemî deriyên vê taxê duperdeyî ûwek pirî wan bi rengekî kesk e. Ji bilî numero û loqên li serderiyan, cudayiyeke piçûk jîdi navbera wan de tune. Bi gavêndilpekîh tê ber vî deriyê hewşê. Di wextek pir û pir kurt de,ew hemî demên leşgeriya ku bi hev re buhurandi bûn, têneber çavên wî û ji ni§ka ve du sê cara bi loqê dêrî lê dide.

Derî vedibe, herdu heval çav li hev dikevin û heta demekekurt jî weha bê axaftin li hev dipiçikin. Car bi car piyên xwe jimilên hev sist dikin, li hev dinêrin û dîsa xwe bi hev ve dişidî-nin. Dûre peyvên heyfa dûrketinê, xêrhatin û xweşiyê li hevdibarînin.

- Wey, tu bi xêr hatî!... Tu ser çavê min re hatî... tu û vanderina! Xwedêyo! Ez bi çavên xwe bawer nakim! De keremke, were hundur. Diya min jî li mal e...

Xêvo bi çavên avî li hevalê xwe vedigerîne û dibêje:- Na, fermandarê min... divê ez bi te bidim zanîh ku... ez

ne bi tenê me.Fermandar serê xwe di ber derî re dirêjî kuçê dike ku bibî-

ne ka kî pê re ye.Lê piştî Xêvo pê dide zanîh ku wî jina xwe li dikana serê

kuçê hiştiye, herdu hevalbend ji ber deriyê hewşê dûrdikevinû bi hev re ber bi dikanê dimeşin. Ji kêfxweşiya hevdîtinê, fer-mandar ji bîr dike ku diya xwe jî ji hatina mêvanan haydar bi-

61

ke. Di rê de hevalbendên kevn carina li hev vedigerin, çêlîdemên leşgeriyê dikin û bi hev dikenin:

- Wey, tu ser çavê min re hatî! Malavawo, ma bextê meweha bû! Ha, ha, ha... Bi rastî jî min tew ne dipa. Lê diyar e,te ez ji bîf ne kirime. Bila mêraniyeke te bi ser min keti be! Birastî tu ji min mêrtir derketî, ne wusa?

- Tew nebêje, fermandarê min! Heta ku ez bi ser mala weve bûm, çavên min rijiyan.

- Te zehmetî kişand, ne wusa?- Ma zehmetî jî gotin e, fermandarê min! Kewaniya min ji

çogan de ket! Li vî xaniyî dinêrim, fena yê din e, li yê din di-nêrim... mala wan ne avaL. hemî jî nola hev ava kirine. Ji xê-ra hinek darûberên li hewşan, an jî ji numeroyan merivdikane ji hev dendhe. An ne... bi navê Xwedê gelek û gelekçetin e ku meriv ji hev binase. Ez dibêm nuha pirî caran hûnrûniştevanên vê taxê jî, bi çewtî diçin ber deriyên cîfanan.Ha, ha, ha!...

Fermandar şorgermiya bi hevalê xwe î kevn ve didomîne ûdibêje:

- Tu dev ji herti§tî berde, lê bi rastî jî tu êdî pîr bûye, ezbe-nî.

- Êê... ne tiştekî asan e, fermandarê min. Ev zewac e! Dinêzflc de jî ez ê bibim bav. Beriya ku ez ji bîf bikim... Ji ber kudi van demên dawîn de ez pir xwejbîr bûme... ku law be, ez êbi navê te banî wî bikim.

Bi galegalên weha hevalbendan nêzflcî li dikana pirtiyankirine. Xêvo herdu çavên xwe bi hev de dişidîne, bi çavekîdiyînê dinêre û:

- Binêre, dibê, kewaniya min li ber wê dikanê ye.Kewaniyek di nava çarşefeke re§ de, li ber pirtiyên pê§ di-

kanê rawestiyaye û yek bi yek lê dinêrî. Gelek kêfa Xêvo jî bivê liva kewaniyê tê. Loma vedigere ser fermandarê xwe û:

- Kewaniya min koçer e, lê koçereke ji malmezinan e. Tê-gêhî§tiya serlêdanên wusa ye. Ez bawer im, dixwaze ji diya tere fîstanekî diyariyê bikire. Lewra min pir jê re qala diya tekiriye... û min jê re gotiye: «Bi namên fermandêr re gelek si-

62

ke. Di rê de hevalbendên kevn carina li hev vedigerin, çêlîdemên leşgeriyê dikin û bi hev dikenin:

- Wey, tu ser çavê min re hatî! Malavawo, ma bextê meweha bû! Ha, ha, ha... Bi rastî jî min tew ne dipa. Lê diyar e,te ez ji bîf ne kirime. Bila mêraniyeke te bi ser min keti be! Birastî tu ji min mêrtir derketî, ne wusa?

- Tew nebêje, fermandarê min! Heta ku ez bi ser mala weve bûm, çavên min rijiyan.

- Te zehmetî kişand, ne wusa?- Ma zehmetî jî gotin e, fermandarê min! Kewaniya min ji

çogan de ket! Li vî xaniyî dinêrim, fena yê din e, li yê din di-nêrim... mala wan ne avaL. hemî jî nola hev ava kirine. Ji xê-ra hinek darûberên li hewşan, an jî ji numeroyan merivdikane ji hev dendhe. An ne... bi navê Xwedê gelek û gelekçetin e ku meriv ji hev binase. Ez dibêm nuha pirî caran hûnrûniştevanên vê taxê jî, bi çewtî diçin ber deriyên cîfanan.Ha, ha, ha!...

Fermandar şorgermiya bi hevalê xwe î kevn ve didomîne ûdibêje:

- Tu dev ji herti§tî berde, lê bi rastî jî tu êdî pîr bûye, ezbe-nî.

- Êê... ne tiştekî asan e, fermandarê min. Ev zewac e! Dinêzflc de jî ez ê bibim bav. Beriya ku ez ji bîf bikim... Ji ber kudi van demên dawîn de ez pir xwejbîr bûme... ku law be, ez êbi navê te banî wî bikim.

Bi galegalên weha hevalbendan nêzflcî li dikana pirtiyankirine. Xêvo herdu çavên xwe bi hev de dişidîne, bi çavekîdiyînê dinêre û:

- Binêre, dibê, kewaniya min li ber wê dikanê ye.Kewaniyek di nava çarşefeke re§ de, li ber pirtiyên pê§ di-

kanê rawestiyaye û yek bi yek lê dinêrî. Gelek kêfa Xêvo jî bivê liva kewaniyê tê. Loma vedigere ser fermandarê xwe û:

- Kewaniya min koçer e, lê koçereke ji malmezinan e. Tê-gêhî§tiya serlêdanên wusa ye. Ez bawer im, dixwaze ji diya tere fîstanekî diyariyê bikire. Lewra min pir jê re qala diya tekiriye... û min jê re gotiye: «Bi namên fermandêr re gelek si-

62

lav ji me re dişand, ji me re nokên qelandî di§and...» ji me renivişt jî şandi bû, ne wusa fermandar?

- Erê ezbenî... baş e, em zû lingên xwe rakin, bila bûka nûnekeve nerihetiyeke wusa...

Xêvo zûzûka:- Na, bi navê Xwedê nabe! dibêje û peyva fermandêr dibi-

re. Ba§ e ku ew fikiriye, an ne, ma sergêjekî nola min ê çawafikra tiştekî wusa bikira?

Herdu hevalbend xwe digfliînin ber dikanê. Lê ji bo ku ke-wanî fîstanekî bi dilê xwe bikire, hinekî ji dikanê dûr radiwes-tin. Hundurê dikanê ji merivan dagirtîye.

Gelek nabuhure, kewaniya bi çarşef fîstanekî lastflcotîh î bikulflkên hûr girtiye destê xwe û bi çavekî kirînê lê dinêre. Xê-voyê ku fikra westiyana kewaniya xwe û dergûşa di zikê wê dedikir, ji ber fermandarê xwe dipengize, bi gavên lez diçe bawê, beriya ku bibêj'e: Min mala hevalê xwe derxist û em bihev re hatin:

- Bi Xwedê, dibêje, ev î di dest te de çêtirîn e. Ji bo pîfeji-na diya hevalê min, ev gelek baş e.

Kewaniya bi çarşef, berê wusa têdigêhîje ku xwediyê dika-nê ye ew. Loma di ber xwe de bi dengekî nizm û nîvçe:

- Rast e, dibê û dixwaze li yekî din binêre.Lê Xêvo her di ser de dike pilepil:- E erê, koçera min! Ev î bi kulîlkên hûrik pir xweş li jinên

pîr tê... de hinekî lez bike!... hevalê min dipê.Bi van gotinan re, di binê çarşefê de xwîdanek sar li kewa-

niyê dide der. Lê ne berê xwe dide Xêvo û ne jî deng dike. Biqasî ki§andina çend hilmên cixarê, wext dibuhure. Xêvo li kê-leka kewaniyê, li ber rêza fîstanên dardekirî sekiniye. Tewatînakeviyê, carina di ber xwe de tiştina dibêje, destê xwe davêjefîstanan û pê dilîze, vedigere li fermandarê xwe dinêre û ji boku li hemberî wî zêdetir şermesar dernekeve, Xêvo peyvênxwe yên bi kewaniyê re didomîne û:

- De zû xweşika min! Hevalê min ê nuha bibêje: Ev jina wîjî çi jineke destgiran e!... dibêje û bi van gotinên xwe re destêxwe hêdîka davêje milê kewaniyê ku bibêje: Hinekî lez, lez

63

lav ji me re dişand, ji me re nokên qelandî di§and...» ji me renivişt jî şandi bû, ne wusa fermandar?

- Erê ezbenî... baş e, em zû lingên xwe rakin, bila bûka nûnekeve nerihetiyeke wusa...

Xêvo zûzûka:- Na, bi navê Xwedê nabe! dibêje û peyva fermandêr dibi-

re. Ba§ e ku ew fikiriye, an ne, ma sergêjekî nola min ê çawafikra tiştekî wusa bikira?

Herdu hevalbend xwe digfliînin ber dikanê. Lê ji bo ku ke-wanî fîstanekî bi dilê xwe bikire, hinekî ji dikanê dûr radiwes-tin. Hundurê dikanê ji merivan dagirtîye.

Gelek nabuhure, kewaniya bi çarşef fîstanekî lastflcotîh î bikulflkên hûr girtiye destê xwe û bi çavekî kirînê lê dinêre. Xê-voyê ku fikra westiyana kewaniya xwe û dergûşa di zikê wê dedikir, ji ber fermandarê xwe dipengize, bi gavên lez diçe bawê, beriya ku bibêj'e: Min mala hevalê xwe derxist û em bihev re hatin:

- Bi Xwedê, dibêje, ev î di dest te de çêtirîn e. Ji bo pîfeji-na diya hevalê min, ev gelek baş e.

Kewaniya bi çarşef, berê wusa têdigêhîje ku xwediyê dika-nê ye ew. Loma di ber xwe de bi dengekî nizm û nîvçe:

- Rast e, dibê û dixwaze li yekî din binêre.Lê Xêvo her di ser de dike pilepil:- E erê, koçera min! Ev î bi kulîlkên hûrik pir xweş li jinên

pîr tê... de hinekî lez bike!... hevalê min dipê.Bi van gotinan re, di binê çarşefê de xwîdanek sar li kewa-

niyê dide der. Lê ne berê xwe dide Xêvo û ne jî deng dike. Biqasî ki§andina çend hilmên cixarê, wext dibuhure. Xêvo li kê-leka kewaniyê, li ber rêza fîstanên dardekirî sekiniye. Tewatînakeviyê, carina di ber xwe de tiştina dibêje, destê xwe davêjefîstanan û pê dilîze, vedigere li fermandarê xwe dinêre û ji boku li hemberî wî zêdetir şermesar dernekeve, Xêvo peyvênxwe yên bi kewaniyê re didomîne û:

- De zû xweşika min! Hevalê min ê nuha bibêje: Ev jina wîjî çi jineke destgiran e!... dibêje û bi van gotinên xwe re destêxwe hêdîka davêje milê kewaniyê ku bibêje: Hinekî lez, lez

63

lez!Lê pêre nagfliîne van gotinên xwe yên dawîn bibêje. Lewra

heta wê çaxê, bi vê liva Xêvo re jinik xwe vedikişîne, hewarekpê dikeve, vedigere ser Xêvo û çi tê ber devê wê jê re dibêje:

- Tu şerm nakî, beşeref! Rêsiyek simbêl li ber pozê te ye,riswa! Ez di dewsa diya te de me, ne!... ma tu ji xwe şerm na-kî ku tu li ber çavên ewqas kesan, li vê rasta kuçê destê xwedavêjî...

Bi vê hêrsa jinikê re dest û pî li ba dibin, çarşefa serçavêwê dişemite xwarê, seriyekî bi porê şînbozî û ruyekî qermiçîderdikeve rastê. Bi deng û hewara wê re, tev kewaniya Xêvoû dikandarê bisal, çend kesên din jî di devê deriyê dikanê deber bi çavên Xêvo dikevin.

64

lez!Lê pêre nagfliîne van gotinên xwe yên dawîn bibêje. Lewra

heta wê çaxê, bi vê liva Xêvo re jinik xwe vedikişîne, hewarekpê dikeve, vedigere ser Xêvo û çi tê ber devê wê jê re dibêje:

- Tu şerm nakî, beşeref! Rêsiyek simbêl li ber pozê te ye,riswa! Ez di dewsa diya te de me, ne!... ma tu ji xwe şerm na-kî ku tu li ber çavên ewqas kesan, li vê rasta kuçê destê xwedavêjî...

Bi vê hêrsa jinikê re dest û pî li ba dibin, çarşefa serçavêwê dişemite xwarê, seriyekî bi porê şînbozî û ruyekî qermiçîderdikeve rastê. Bi deng û hewara wê re, tev kewaniya Xêvoû dikandarê bisal, çend kesên din jî di devê deriyê dikanê deber bi çavên Xêvo dikevin.

64

KULTUR

Jinebiyeke xwedîxwendina bilind bû, Zîvyayeva.Lê bi xwe ne xweşik û ne jî lihevhatî bû. Ji dûr û nêzflc ve jî

baş dixuya ku pirça zer û re§ li ser lêva wê ya jorîn, mîha ber-zikek rûçikî xirab xirab diponije. Firnikên pozê wê fena devêşikeftên çiyayên xalî reştarî dbcuyan. Ku ji pêsîf û tilorên wêyên bi xesrew jî ne bûya, meriv ê biketa şika jinitiya wê. Evdeverên wê yên xirab, mîha ku bi destên peykertiraşên Venushati bin çêkirin. Bi kurtî dirûvên jinên barflc û narîn qet pê nediket.

Ji hêla din ve jî, Zîvyayeva xwediyê du zik zarok û dilbijokabejnûbala jinên nazdar û nexweşa tevgera wan bû. Carina evrastiya dilê xwe, bi devê xwe li xwe dadihanî û xwe bi xwe:«Heye ku ew ê êdî sipehîbûna min tune be, lê divê ez bi kê-manî ji hêla kulturê de xwe serast bikim da ku bala hinekanbikê§im.» digot, diramiya û bi vî awayî kunek ava sar li ser di-lê xwe direşand.

65

KULTUR

Jinebiyeke xwedîxwendina bilind bû, Zîvyayeva.Lê bi xwe ne xweşik û ne jî lihevhatî bû. Ji dûr û nêzflc ve jî

baş dixuya ku pirça zer û re§ li ser lêva wê ya jorîn, mîha ber-zikek rûçikî xirab xirab diponije. Firnikên pozê wê fena devêşikeftên çiyayên xalî reştarî dbcuyan. Ku ji pêsîf û tilorên wêyên bi xesrew jî ne bûya, meriv ê biketa şika jinitiya wê. Evdeverên wê yên xirab, mîha ku bi destên peykertiraşên Venushati bin çêkirin. Bi kurtî dirûvên jinên barflc û narîn qet pê nediket.

Ji hêla din ve jî, Zîvyayeva xwediyê du zik zarok û dilbijokabejnûbala jinên nazdar û nexweşa tevgera wan bû. Carina evrastiya dilê xwe, bi devê xwe li xwe dadihanî û xwe bi xwe:«Heye ku ew ê êdî sipehîbûna min tune be, lê divê ez bi kê-manî ji hêla kulturê de xwe serast bikim da ku bala hinekanbikê§im.» digot, diramiya û bi vî awayî kunek ava sar li ser di-lê xwe direşand.

65

Lê tew Xwedê nekira ku yekîjê re bigota: «Zîvyayeva xwe-dî kultureke bilind e.» an jî wê gotineke wusa bibîhîsiya, wêçaxê bextiyariya wê ê bêpîvan bibûya û ew ê ji kêfxweşiyê bifi-riya.

Elîzabeta cîrana wê, bi têra xwe rindbûn û kultur ji welatêxwe î Amerflcayê hanî bû. Porzer, kej, çavşîn, devliken, bejin-zirav, giran û bi her awayî lihevhatî bû. Ji bilî zimanê xwe ûwê: almanî, fransî û erebî dizanî bû. Xwe bipêça jî û xwe §il-fûtazî jî bikira, li wê dihat. Zîvyayevayê ji hêlekê ve ji bedew-bûna cîfana xwe ya Elîzabetê xwî dikir, ji hêla din ve biqalkirina kultura wê, xwe jî dikir xwedîpar û di dilê xwe debanî Xwedî dikir. Lê mixabin, ku Xwedê jî bihata û ji nû vedest bi çêkirina Zîvyayevayê bikira, ew ê: bi xwe jî ji nav vêxilûxwariya wê derneketa.

Zîvyayevayê bi destên xwe çepik lêxist û kete hundur. Dil-ge§î û dilreşiya wê tevlihev bû bû, berî xwe da lawên xwe yênberzewac û got:

- Lawo zû rabin ser xwe, van derina bidine hev, bi qasekîdin Elîzabeta cîrana me ê were mala me. Kûpa kulturê ye,Elîzabet! Xwedêyo!... Ma hûn nizanin bê ez çiqasî ji wê jinikêhez dikim! Ku li dunyayê yeke xwedî kultureke herî bilind he-be, ew jî Elîzabeta cîrana me ye. De... zû lez bikin! Destênxwe tev bidin!... De bila dengê min bête te, Semîhov! Anihane wexta xwendina pirtûkê ye!

Semînovê berzewac hêdî hêdî rabû ser xwe, pirtûka di de-stê xwe de danî hêlekê û bi hundurê odê ketin. Palasên xweraxistin, oda rûniştinê damiştin, kasikên ferfûriyên qehwêamade kirin... Ji kêfxweşi dest û ling li Zîvyayevayê dilerizîn,tewatiyê ne digirt, bi vir û wir de dibeziya... Xwarinçêkirinkete bîfa wê, zivirî ser lawê xwe yê piçûk î çardehsale û gotê:

- Babflovskî, tu lingên we rake û zû biçe tiştên xwarinê bî-ne, em ji cîrana xwe ya Elîzabetê re permêwikan dagirên. Bi-la xatûna me, bi kultura me jî bizani be. Bila nebêje qeyê embêkultur in...

Piştî du saetan qahwe hati bû vexwarin û bi Elîzabetê re liser kulturê dûr û dirêj hati bû peyivîh.Weke hertim Zîvyayeva

66

Lê tew Xwedê nekira ku yekîjê re bigota: «Zîvyayeva xwe-dî kultureke bilind e.» an jî wê gotineke wusa bibîhîsiya, wêçaxê bextiyariya wê ê bêpîvan bibûya û ew ê ji kêfxweşiyê bifi-riya.

Elîzabeta cîrana wê, bi têra xwe rindbûn û kultur ji welatêxwe î Amerflcayê hanî bû. Porzer, kej, çavşîn, devliken, bejin-zirav, giran û bi her awayî lihevhatî bû. Ji bilî zimanê xwe ûwê: almanî, fransî û erebî dizanî bû. Xwe bipêça jî û xwe §il-fûtazî jî bikira, li wê dihat. Zîvyayevayê ji hêlekê ve ji bedew-bûna cîfana xwe ya Elîzabetê xwî dikir, ji hêla din ve biqalkirina kultura wê, xwe jî dikir xwedîpar û di dilê xwe debanî Xwedî dikir. Lê mixabin, ku Xwedê jî bihata û ji nû vedest bi çêkirina Zîvyayevayê bikira, ew ê: bi xwe jî ji nav vêxilûxwariya wê derneketa.

Zîvyayevayê bi destên xwe çepik lêxist û kete hundur. Dil-ge§î û dilreşiya wê tevlihev bû bû, berî xwe da lawên xwe yênberzewac û got:

- Lawo zû rabin ser xwe, van derina bidine hev, bi qasekîdin Elîzabeta cîrana me ê were mala me. Kûpa kulturê ye,Elîzabet! Xwedêyo!... Ma hûn nizanin bê ez çiqasî ji wê jinikêhez dikim! Ku li dunyayê yeke xwedî kultureke herî bilind he-be, ew jî Elîzabeta cîrana me ye. De... zû lez bikin! Destênxwe tev bidin!... De bila dengê min bête te, Semîhov! Anihane wexta xwendina pirtûkê ye!

Semînovê berzewac hêdî hêdî rabû ser xwe, pirtûka di de-stê xwe de danî hêlekê û bi hundurê odê ketin. Palasên xweraxistin, oda rûniştinê damiştin, kasikên ferfûriyên qehwêamade kirin... Ji kêfxweşi dest û ling li Zîvyayevayê dilerizîn,tewatiyê ne digirt, bi vir û wir de dibeziya... Xwarinçêkirinkete bîfa wê, zivirî ser lawê xwe yê piçûk î çardehsale û gotê:

- Babflovskî, tu lingên we rake û zû biçe tiştên xwarinê bî-ne, em ji cîrana xwe ya Elîzabetê re permêwikan dagirên. Bi-la xatûna me, bi kultura me jî bizani be. Bila nebêje qeyê embêkultur in...

Piştî du saetan qahwe hati bû vexwarin û bi Elîzabetê re liser kulturê dûr û dirêj hati bû peyivîh.Weke hertim Zîvyayeva

66

li vir jî zêdetir peyivî bû. Serê textê xwarinê bi selete, permê-wik, dew û bi hinek xwarin û şînayiyên din hati bû xemiland-in.

Zîvyayeva bi herdu lawên xwe yên berzewac û Elîzabetacîrana xwe ya kûpa kulturê re, li dor textê xwarinê rûnişti bû.Bi şingîna çetel û namkiyên ferfûrî re, kêfxweşiya wê zêdetirbû bû. U bi yeke wek Elîzabetê re jî nanxwarin, ji bo wê ser-bilindiyeke mezin bû. Bêhemdî bûya jî, çavên berzewacan lihin devernê kûpa kulturê diketin û herweha ewjî ji ya xwe nediman.

Civata li dora textê xwarinê, herkesî ji bo xwe namkiyênxwe ji xwarinê dagirti bûn. Namkiyên berzewacan û ya diyawan weke hertim li ser masê bûn. Lê Elîzabetê, li ser çogaxwe, ya xwe girti bû destê xwe î çepê, bi destê din jî çetel bibaqilî di permêwikan de çik dikir û bi kubarî di devê xwe dedadihanî.

Bala Zîvyayevayê her li Elîzabetê bû. Dema ku çav li vênanxwarina wê xist, bêyî ku li ser bifikire wê jî rahişt namkiyaxwe û danî ser çoga xwe. Ji sitûr û kinbûyina çîpên xwe, zû di-qurimî. Serî gavê lingê xwe î çepê davêt ser yê rastê û yê rastêdavêt ser yê çepê. Di navîha sê çar deqan de, wê çar pênc ca-ran çîpên xwe diguherand û li hev siwar dikirin. Ji xwîdanaser pozê wê î wek qaşikê potqalê jî xuya bû ku ev rewşa ha, biwê dijwar bû. Lê dîsa jî bi serhişkî ber xwe dida. Di bin çavanre li dest û lepên Elîzabetê dinêrî, dûre çetelê xwe bi tirs dipermêwikan de çik dikir û hêdî hêdî di devê xwe de dadihanî.

Ev hemî ji bo nanxwarineke bi yeke mîna Elîzabetê re bû.Bi baldarî dixwar û di ber re jî li ser kulturê dipeyivî:

- Tu dizanî, Elîzabet, kultura me kultureke kevn e. Gelekîkevn e. Dema ku ez dibêjim kevn e, ango ne xirab e. Gerçîgelek hêlên kultura me nayête parastin... Lewra îro êdî li we-latên rojava piçekî seyr e. Û em dikarin bibêjin ku gelekî seyre. Serqisê em kultura §îv û şîvxwarinê bidin ber çavan. Li bame, mêr xwarinê çênakin. «Ew karê jinan e.» dibêjin. Û jinênme yên bêkultur jî... ango ew jinên me yên ku ji kultura hêlawe bêpar in jî, bi hustuxwarî xwarinê çêdikin. Lê ji pîrekên

67

li vir jî zêdetir peyivî bû. Serê textê xwarinê bi selete, permê-wik, dew û bi hinek xwarin û şînayiyên din hati bû xemiland-in.

Zîvyayeva bi herdu lawên xwe yên berzewac û Elîzabetacîrana xwe ya kûpa kulturê re, li dor textê xwarinê rûnişti bû.Bi şingîna çetel û namkiyên ferfûrî re, kêfxweşiya wê zêdetirbû bû. U bi yeke wek Elîzabetê re jî nanxwarin, ji bo wê ser-bilindiyeke mezin bû. Bêhemdî bûya jî, çavên berzewacan lihin devernê kûpa kulturê diketin û herweha ewjî ji ya xwe nediman.

Civata li dora textê xwarinê, herkesî ji bo xwe namkiyênxwe ji xwarinê dagirti bûn. Namkiyên berzewacan û ya diyawan weke hertim li ser masê bûn. Lê Elîzabetê, li ser çogaxwe, ya xwe girti bû destê xwe î çepê, bi destê din jî çetel bibaqilî di permêwikan de çik dikir û bi kubarî di devê xwe dedadihanî.

Bala Zîvyayevayê her li Elîzabetê bû. Dema ku çav li vênanxwarina wê xist, bêyî ku li ser bifikire wê jî rahişt namkiyaxwe û danî ser çoga xwe. Ji sitûr û kinbûyina çîpên xwe, zû di-qurimî. Serî gavê lingê xwe î çepê davêt ser yê rastê û yê rastêdavêt ser yê çepê. Di navîha sê çar deqan de, wê çar pênc ca-ran çîpên xwe diguherand û li hev siwar dikirin. Ji xwîdanaser pozê wê î wek qaşikê potqalê jî xuya bû ku ev rewşa ha, biwê dijwar bû. Lê dîsa jî bi serhişkî ber xwe dida. Di bin çavanre li dest û lepên Elîzabetê dinêrî, dûre çetelê xwe bi tirs dipermêwikan de çik dikir û hêdî hêdî di devê xwe de dadihanî.

Ev hemî ji bo nanxwarineke bi yeke mîna Elîzabetê re bû.Bi baldarî dixwar û di ber re jî li ser kulturê dipeyivî:

- Tu dizanî, Elîzabet, kultura me kultureke kevn e. Gelekîkevn e. Dema ku ez dibêjim kevn e, ango ne xirab e. Gerçîgelek hêlên kultura me nayête parastin... Lewra îro êdî li we-latên rojava piçekî seyr e. Û em dikarin bibêjin ku gelekî seyre. Serqisê em kultura §îv û şîvxwarinê bidin ber çavan. Li bame, mêr xwarinê çênakin. «Ew karê jinan e.» dibêjin. Û jinênme yên bêkultur jî... ango ew jinên me yên ku ji kultura hêlawe bêpar in jî, bi hustuxwarî xwarinê çêdikin. Lê ji pîrekên

67

me, hinekan mîna min xwendine û haya wan ji kultura herquncikên dinê hene. Û li ser mijara kulturê dikarin devê mê-rên xwe biqelişînin. Welle hinekên wusa çavekirî hene ku mê-rên xwe tî dibin ser avê û dîsa tî tînin...

Elîzabetê ev meteloka fam ne kir. Bi pişirîneke §êrîn ûdengekî zirav pirsî:

- Çima tî dibin û tî tîhin?Bi vê pirsa kûpa kulturê re kenekî seyr bi Zîvyayevayê girt,

bi destê xwe î wek carût du sê caran pişta Elîzabetê mist da ûgot:

- Wey Xwedê xatûna min bihêle! Ma... tu hîna nizanî bê«Tî birin û tî hanîn» tê çi manê? Ango mêrên wan tew nika-rin bikin fîq!

Elîzabetê ev peyva argo çewt fam kiri bû, an jî dîsa tênegê-hîşti bû. Loma her bi çavekî pirsok dinêrî. Mîna ku Zîvyayevabixwaze vê peyva xwe serast bike û pê bide famkirin, vê carêdevê xwe bi hev de şidand û got:

- «Fîq?..» Ango mêr nikanin li ber wan bibêjin, kirt! Û ezdikanim ji xatûna xwe re bibêjim ku li hemberî jinên me yênwusa, gelek doxînsistan hustuyê xwe jîxurandine.

Elîzabetê êdî pirs ne pirsîn. Wê ev hemî tênegêhîştina xwejî mîna permêwikan, bêdeng di nava xwe de nixumand. Semî-nov hay jê hebû ku diya wî gelek tiştên erzan û vala digotin.Lê wî jî ji bilî xwarina permêwikan û carina jî nêhirîna li Elî-zabetê, tew deng ne dikir. Bêyî ku guh bide kûpa kulturê, Zî-vyayevayê peyivîna xwe ya li ser kulturê didomand:

- Elîzabeta xatûn, ma tu nizanî bê ez çiqasî ji te û kulturawe rojavayiyan hez dikim! Lê li ba me her jinên dê û bavêxwe, van tiştên ku ez dibêjim fam nakin... tênagêhîjin. Ji bilîşorbe û xwarinên ron, tu bawer neke ku kevçî bi kar tîhin. A,xwarinên mîna permêwikên wusa jî, bi lepên xwe dixwin.Welle, ku tu çetel bidî dest wan, ew nizanin pê bixwin. Ew êlêvên xwe qul bikin, an jî namkiya ber xwe biqelibînin û di serte de birijînin. Ha, ha, ha!...

Ji dengê kenê Zîvyayevayê hundurê eywanê disincirî. Elî-zabetê bi pi§irîn hevaltiya kenê wê dikir. Di vê qisedanê de

68

me, hinekan mîna min xwendine û haya wan ji kultura herquncikên dinê hene. Û li ser mijara kulturê dikarin devê mê-rên xwe biqelişînin. Welle hinekên wusa çavekirî hene ku mê-rên xwe tî dibin ser avê û dîsa tî tînin...

Elîzabetê ev meteloka fam ne kir. Bi pişirîneke §êrîn ûdengekî zirav pirsî:

- Çima tî dibin û tî tîhin?Bi vê pirsa kûpa kulturê re kenekî seyr bi Zîvyayevayê girt,

bi destê xwe î wek carût du sê caran pişta Elîzabetê mist da ûgot:

- Wey Xwedê xatûna min bihêle! Ma... tu hîna nizanî bê«Tî birin û tî hanîn» tê çi manê? Ango mêrên wan tew nika-rin bikin fîq!

Elîzabetê ev peyva argo çewt fam kiri bû, an jî dîsa tênegê-hîşti bû. Loma her bi çavekî pirsok dinêrî. Mîna ku Zîvyayevabixwaze vê peyva xwe serast bike û pê bide famkirin, vê carêdevê xwe bi hev de şidand û got:

- «Fîq?..» Ango mêr nikanin li ber wan bibêjin, kirt! Û ezdikanim ji xatûna xwe re bibêjim ku li hemberî jinên me yênwusa, gelek doxînsistan hustuyê xwe jîxurandine.

Elîzabetê êdî pirs ne pirsîn. Wê ev hemî tênegêhîştina xwejî mîna permêwikan, bêdeng di nava xwe de nixumand. Semî-nov hay jê hebû ku diya wî gelek tiştên erzan û vala digotin.Lê wî jî ji bilî xwarina permêwikan û carina jî nêhirîna li Elî-zabetê, tew deng ne dikir. Bêyî ku guh bide kûpa kulturê, Zî-vyayevayê peyivîna xwe ya li ser kulturê didomand:

- Elîzabeta xatûn, ma tu nizanî bê ez çiqasî ji te û kulturawe rojavayiyan hez dikim! Lê li ba me her jinên dê û bavêxwe, van tiştên ku ez dibêjim fam nakin... tênagêhîjin. Ji bilîşorbe û xwarinên ron, tu bawer neke ku kevçî bi kar tîhin. A,xwarinên mîna permêwikên wusa jî, bi lepên xwe dixwin.Welle, ku tu çetel bidî dest wan, ew nizanin pê bixwin. Ew êlêvên xwe qul bikin, an jî namkiya ber xwe biqelibînin û di serte de birijînin. Ha, ha, ha!...

Ji dengê kenê Zîvyayevayê hundurê eywanê disincirî. Elî-zabetê bi pi§irîn hevaltiya kenê wê dikir. Di vê qisedanê de

68

Zîvyayevayê hay ji xwe tune bû û Xwedê dizane bê çawa xwa-rin xwari bû. Lê qeşûqola dora devê wê û ew bilçikên dewêsipiyê li ser pirça lêva wê ya jorîh, li ber çavan bûn. Piştî vanpeyvên wê, dîsa kultura Elîzabetê kete bîra wê, tevayiya balaxwe da ser tevger û nanxwarina wê. Çetelê xwe hêdflca bir serpi§ta permêwika pêçayî, tê de çik kir, mîna kûpa kulturê wê jîxwest bêyî ku lêvên xwe pê bike di devê xwe de dayne. Lê mi-xabin, ji şeytanî re loqê permêwika reben ne xwest têkeve de-vê wê î gir û jihev, mîna mişkekî ji dev pisikê bifilite ji dêv dehate xwarê, di ser sîng û xirabciyan re gêr bû û heta ber lingêlawê wê î Semînov çû. Rebenê du sê caran jî destê xwe li peyhavêtê ku kûpa kulturê nebîne û li wê negirê. Lê heta wê çaxênamkiya di dest de xwar bû bû û sê permêwikên din jî ji nam-kiyê reviya bûn. Çavên Elîzabetê ev rewşa dît û bi pişirînekhertimî li xwîdana ser pozê Zîvyayevayê nêhirî. Ew mijara kubi gavekî berê li ser peyivî bû, zûzûka di ber çavên Zîvyaye-vayê re derbas bû û bi dilverişîn li cîrana xwe nêhirî.

Semînov di bin çavan re li çîpên Elîzabetê, li diya xwe ûruyê wê î sorbûyî û li permêwikên gêrbûyî nêhirî, serê xwexiste ber xwe, êdî kenê xwe ne girt û ji ni§ka ve berda. Hflc,hîk,hîk!...

Di pey hîkehflca kenê Semînov re, ji bilî dengê çetel ûnamkiyên ferfûrî tiştek ne dihat bihîstin. Xwarin hate xwarin,textê nên hate paqijkirin, qehweyek din jî bi ser de hate vex-warin... Lê Zîvyayeva her bêdeng bû û diponijî. Wek berê qa-la kulturê ne dikir. Mîha ku ji kezeba xwe, ji lawên xwe û jikûpa kulturê xeyidî be. Ev ponijîna wê ya bi mirûzekî tir§ ûtal, ew bêtir çist dikir.

Elîzabetê destûra çûyîna xwe xwest, gelek sipasiyên xwe liZîvyayevayê kir, «Hûn jî werin û biçin, kultura me ji hev ciyêbe jî em cîranên hev in, em ê ji hev fam bikin û bibin alflcariyahev.» got û ber bi dêrî çû. Zîvyayeva bêdil ji ciyê xwe rabû, birewşeke xemgîn û westiyayî heta ber dêrî da pey kûpa kultu-rê.

Dema ku Zîvyayeva ji ber derî zivirî, dest pê kir:- Ev Elîzabeta jî çi jinikek bêkultur e! Min jî digot ka çi jin

69

Zîvyayevayê hay ji xwe tune bû û Xwedê dizane bê çawa xwa-rin xwari bû. Lê qeşûqola dora devê wê û ew bilçikên dewêsipiyê li ser pirça lêva wê ya jorîh, li ber çavan bûn. Piştî vanpeyvên wê, dîsa kultura Elîzabetê kete bîra wê, tevayiya balaxwe da ser tevger û nanxwarina wê. Çetelê xwe hêdflca bir serpi§ta permêwika pêçayî, tê de çik kir, mîna kûpa kulturê wê jîxwest bêyî ku lêvên xwe pê bike di devê xwe de dayne. Lê mi-xabin, ji şeytanî re loqê permêwika reben ne xwest têkeve de-vê wê î gir û jihev, mîna mişkekî ji dev pisikê bifilite ji dêv dehate xwarê, di ser sîng û xirabciyan re gêr bû û heta ber lingêlawê wê î Semînov çû. Rebenê du sê caran jî destê xwe li peyhavêtê ku kûpa kulturê nebîne û li wê negirê. Lê heta wê çaxênamkiya di dest de xwar bû bû û sê permêwikên din jî ji nam-kiyê reviya bûn. Çavên Elîzabetê ev rewşa dît û bi pişirînekhertimî li xwîdana ser pozê Zîvyayevayê nêhirî. Ew mijara kubi gavekî berê li ser peyivî bû, zûzûka di ber çavên Zîvyaye-vayê re derbas bû û bi dilverişîn li cîrana xwe nêhirî.

Semînov di bin çavan re li çîpên Elîzabetê, li diya xwe ûruyê wê î sorbûyî û li permêwikên gêrbûyî nêhirî, serê xwexiste ber xwe, êdî kenê xwe ne girt û ji ni§ka ve berda. Hflc,hîk,hîk!...

Di pey hîkehflca kenê Semînov re, ji bilî dengê çetel ûnamkiyên ferfûrî tiştek ne dihat bihîstin. Xwarin hate xwarin,textê nên hate paqijkirin, qehweyek din jî bi ser de hate vex-warin... Lê Zîvyayeva her bêdeng bû û diponijî. Wek berê qa-la kulturê ne dikir. Mîha ku ji kezeba xwe, ji lawên xwe û jikûpa kulturê xeyidî be. Ev ponijîna wê ya bi mirûzekî tir§ ûtal, ew bêtir çist dikir.

Elîzabetê destûra çûyîna xwe xwest, gelek sipasiyên xwe liZîvyayevayê kir, «Hûn jî werin û biçin, kultura me ji hev ciyêbe jî em cîranên hev in, em ê ji hev fam bikin û bibin alflcariyahev.» got û ber bi dêrî çû. Zîvyayeva bêdil ji ciyê xwe rabû, birewşeke xemgîn û westiyayî heta ber dêrî da pey kûpa kultu-rê.

Dema ku Zîvyayeva ji ber derî zivirî, dest pê kir:- Ev Elîzabeta jî çi jinikek bêkultur e! Min jî digot ka çi jin

69

e!? Tew... Xweliya min li serê xelkê be ku ew jî dibêjin em jinin... û jinên xwedî kultur... Bi qurbana navê kulturê bin! Xelkçima wusa ne, Xwedêyo! Ji derve de meriv dibê qeyê kultur jidawa wan de direşe û hertişt ew in. Lê ku meriv carekê biwan re rûdine, dibîhe ku hertiştên vikûvala ne... Bejneke vala,zimanekî westiyayî, seriyekî gêj, rindbûnek... de ew rinbûna jîrindbûn bûya! Kî fena wan xwe şilfûtazî bike...

Zîvyayevayê ji nişka ve peyvên xwe birî, vegeriya ser zaro-kên xwe û got:

- Binêrin, berxên min! Ez Hizanim ku hûn baqil, zane ûxwedî... lê dîsa jî divê ez we li ser tiştekî haydar bikim ku tucarîbi rindbûna jinan nexapin, ha!...

Semînov di bin çavan re li diya xwe nêhirî û dîsa bi hîkehflckeniya. Hêrsa Zîvyayevayê duqat bû û di ser de kire qîf :

- Nola jinên xirab, tu çi dikenî?! Tu li ber wê Elîzabetafahşek jî wusa dikeniyay... Min hayji te hebû...

Semînov:- E, ma çi hewce ye tu jî namkiya xwe mîha wê didî ser ço-

gên xwe, pariyê xwe li gor wê dbd devê xwe? Ma em bi diyaxwe nizanin?...

- Tu jî çêlrûtiya neke, pirço! Çima... ma we jî ne dît... we jîne dît bê çi jinikek fah§ bû? Navê kulturê li ba wê jinikê tunebû. Na, qet! Min ne dît...

- Dako, welle cirkflca ku min çavê xwe vekiriye... bibore lê,tu her wusa bêxwê yî. Ku tu rika xwe li yekê girêdî, heta ku jidestê te were, tu ê wê xirab bikî. Ez ji berê de bi vî xwiyê tedizanim. Bila te jî rojekê li gor xwe peyv bikira... Ma kevir ê jiasimanan de bihata xwarê?... Hflc, hflc, hflc!...

- Ka tu carê li wê pirça derûdora hustuyê xwe binêre, dûrebipeyive! PirçL.

Mîna ku Semînov bixwaze diya xwe bêtir hêrs bike, peyv didevê wê de birî û got:

- De qeyê ez jî ji te çêbûme. Lê qene ez mêr im... hflc, hflc,hflc...

Zîvyayevayê çav li dora xwe gerand ku tiştek bi dest keve ûpê li serê Semînov bbdhe. Babflovskiyê ku nêhirî rewş xirab e,

70

e!? Tew... Xweliya min li serê xelkê be ku ew jî dibêjin em jinin... û jinên xwedî kultur... Bi qurbana navê kulturê bin! Xelkçima wusa ne, Xwedêyo! Ji derve de meriv dibê qeyê kultur jidawa wan de direşe û hertişt ew in. Lê ku meriv carekê biwan re rûdine, dibîhe ku hertiştên vikûvala ne... Bejneke vala,zimanekî westiyayî, seriyekî gêj, rindbûnek... de ew rinbûna jîrindbûn bûya! Kî fena wan xwe şilfûtazî bike...

Zîvyayevayê ji nişka ve peyvên xwe birî, vegeriya ser zaro-kên xwe û got:

- Binêrin, berxên min! Ez Hizanim ku hûn baqil, zane ûxwedî... lê dîsa jî divê ez we li ser tiştekî haydar bikim ku tucarîbi rindbûna jinan nexapin, ha!...

Semînov di bin çavan re li diya xwe nêhirî û dîsa bi hîkehflckeniya. Hêrsa Zîvyayevayê duqat bû û di ser de kire qîf :

- Nola jinên xirab, tu çi dikenî?! Tu li ber wê Elîzabetafahşek jî wusa dikeniyay... Min hayji te hebû...

Semînov:- E, ma çi hewce ye tu jî namkiya xwe mîha wê didî ser ço-

gên xwe, pariyê xwe li gor wê dbd devê xwe? Ma em bi diyaxwe nizanin?...

- Tu jî çêlrûtiya neke, pirço! Çima... ma we jî ne dît... we jîne dît bê çi jinikek fah§ bû? Navê kulturê li ba wê jinikê tunebû. Na, qet! Min ne dît...

- Dako, welle cirkflca ku min çavê xwe vekiriye... bibore lê,tu her wusa bêxwê yî. Ku tu rika xwe li yekê girêdî, heta ku jidestê te were, tu ê wê xirab bikî. Ez ji berê de bi vî xwiyê tedizanim. Bila te jî rojekê li gor xwe peyv bikira... Ma kevir ê jiasimanan de bihata xwarê?... Hflc, hflc, hflc!...

- Ka tu carê li wê pirça derûdora hustuyê xwe binêre, dûrebipeyive! PirçL.

Mîna ku Semînov bixwaze diya xwe bêtir hêrs bike, peyv didevê wê de birî û got:

- De qeyê ez jî ji te çêbûme. Lê qene ez mêr im... hflc, hflc,hflc...

Zîvyayevayê çav li dora xwe gerand ku tiştek bi dest keve ûpê li serê Semînov bbdhe. Babflovskiyê ku nêhirî rewş xirab e,

70

bi zimanekî nermîh kete navîhê û got:- Ma tu çima xwe cUqaliirîhî, dayê? Te bi xwe hat got: «Cî-

rana me, kûpa kulturê...» Lê ez aniha baştir têdigêhîjim kuçima bavê min ji te ciyê bûye.

- De rabe ser xwe tu jî!... Ma min bêhna bêçiya xwe kiribû? Te bi xwe jî ne dît! Ji bona Xwedê, çilka kulturê bi wê ji-nikê re tune bû. Navê kulturê pê keti bû û hew!..

71

bi zimanekî nermîh kete navîhê û got:- Ma tu çima xwe cUqaliirîhî, dayê? Te bi xwe hat got: «Cî-

rana me, kûpa kulturê...» Lê ez aniha baştir têdigêhîjim kuçima bavê min ji te ciyê bûye.

- De rabe ser xwe tu jî!... Ma min bêhna bêçiya xwe kiribû? Te bi xwe jî ne dît! Ji bona Xwedê, çilka kulturê bi wê ji-nikê re tune bû. Navê kulturê pê keti bû û hew!..

71

ANONS

Piştî anonsa xwe nameyek kete destê wî, weke bersiv wî jînameyek bi pêjnên evîndariyeke xurt bi rê kir û li gor gotinênwan yên di namê de, bi qasekî din jinik ê bihata mala wî.

Karûbarên xwarina bi jinekê re hati bû kirin. Ti§tê ku di vêgavê de bihata kirin; rastkirina masa xwarinê, tevkirina kinc ûberhevkirina tiştên li ser dîwançê, sandalî û masa nivisînê bû.Lê kêfxweşiya hevdîtina wî û jineke nenas an jî nû, dest ûlingên wî li hev gerandi bû. Lewra dema dixwest ku beroşaxwarina germ bîne û li ser masê dayne, destik ji bîr dikir û he-ta ku lepê wî neşewutiya bi xwe ne dihesiya. An jî di dagirtinapiyala şerabê de xwe ji bîr dikir, ew heta nîvî vedixwar, ji na-ma jinikê hevokek dihanîbîra xwe: «Ji bo vexwarina jin û mê-rekî, piyalek tenê têr dike.» Dûre li wê hêla masê cî dida wêpiyala nîvçe, di dilê xwe de: «Xuyaye jineke romantflc e.» di-got, ji ber masa xwarinê diçû ber pencerê, bi çavekî bende-war li derve dinêrî, avdana kulflkên pencerê diket bîra wî,

72

ANONS

Piştî anonsa xwe nameyek kete destê wî, weke bersiv wî jînameyek bi pêjnên evîndariyeke xurt bi rê kir û li gor gotinênwan yên di namê de, bi qasekî din jinik ê bihata mala wî.

Karûbarên xwarina bi jinekê re hati bû kirin. Ti§tê ku di vêgavê de bihata kirin; rastkirina masa xwarinê, tevkirina kinc ûberhevkirina tiştên li ser dîwançê, sandalî û masa nivisînê bû.Lê kêfxweşiya hevdîtina wî û jineke nenas an jî nû, dest ûlingên wî li hev gerandi bû. Lewra dema dixwest ku beroşaxwarina germ bîne û li ser masê dayne, destik ji bîr dikir û he-ta ku lepê wî neşewutiya bi xwe ne dihesiya. An jî di dagirtinapiyala şerabê de xwe ji bîr dikir, ew heta nîvî vedixwar, ji na-ma jinikê hevokek dihanîbîra xwe: «Ji bo vexwarina jin û mê-rekî, piyalek tenê têr dike.» Dûre li wê hêla masê cî dida wêpiyala nîvçe, di dilê xwe de: «Xuyaye jineke romantflc e.» di-got, ji ber masa xwarinê diçû ber pencerê, bi çavekî bende-war li derve dinêrî, avdana kulflkên pencerê diket bîra wî,

72

diçû ku avê bîne, lê li wir bi tiştekî din mijûl dibû û venedige-riya. Serxweşî, bêbiryarî, giraniya hêvîdarî û tevliheviyekê gir-ti bû ser la§ê wî.

Ji ni§ka ve zengilê deriyê wî lêket. Bi deng re, we ew rewşawî bidîta! Dilpekiyeke bextiyar li ruyê wî dabû der, bi pişirînber bi dêrî çû û zûzûka vekir.

Jineke barflc bû. Bejinzirav, çavşîh, kej û ciwan bû. Di navakincên xwe yên sipî de, rengê wan jinên di evînromanan dedida. Bi silavên germ bergitî hev bûn, xêrhatin û xweşî li hevkirin û jinik bi kerem derbasî hêla hundur bû. Di devê dêrî deweke pelapîtkekê kûvî kûvî li ba diket. Lê Bedran ew dabûpêş û wî jî li paş carina destê xwe li vê hêlê û li wê hêlê li badikir, û ji wî wetrê ciyekî rûniştinê rayê jinikê dide. Di ber rejî dipeyivî û:

- Bibore, jiyana... jiyana merivekî bê jin, wek ku Xwedê jîpê dizane j'i herkesî ve xuyaye, got û xwarî şekalên li ber devêderî bû, ew rast kirin, bêyî ku li ruyê jinikê binêre dîsa destêxwe ber bi oda rûni§tinê kir û domand:

- De... fermo! Kerem bike, tu danişe... ez...Li ser dîwançê çavên wî bi derpê û kirasê wî yên vacabûyî

ket, zûzûka çû ew rakir, dewusand kefa destê xwe û ber bideriyê serşokê çû. Piştî ku di serşokê de jî ti§tên li ber linganda ser hev, rabû di neynikê de li xwe nêhirî, hinek lewante jîdi xwe da û derket. Jinik di dîwançê de rûnişti bû, li diwarênhundur, U pirtûkxanê, U Incfl û çend kaxizên ser masa nivîsê ûU nînogên tiUyên xwe dinêrî. Bedran bi pişirîn ber bi dîwançêhat û U ser Ungan:

- Tu bi xêr hatî, xatûnxan, got. Hêvîdar im tu ê jiyana minya li ber Ungan, U min negirê. Tu bi xwe jî dizanî ku rengêjiyaneke bi rêkûpêk, bi jinê dibe. Ew jî di vê malê de tune, ezçi bikim! Ya rastî min jin hebû, ne ku tune bû. Lê... lê em nu-ha dev ji van ti§tan berdin. Min xwarinek çêkiriye, tu fermoem bi hev re bixwin.

Bi vê gotina xwe re destê xwe dirêjî jinikê kir, du dest bievîneke germ bi hev bûn û bi hev re ber bi masa xwarinê çûn.

Bedran jinik U hêleke masê da rûniştandin, kir ku ew jî U

73

diçû ku avê bîne, lê li wir bi tiştekî din mijûl dibû û venedige-riya. Serxweşî, bêbiryarî, giraniya hêvîdarî û tevliheviyekê gir-ti bû ser la§ê wî.

Ji ni§ka ve zengilê deriyê wî lêket. Bi deng re, we ew rewşawî bidîta! Dilpekiyeke bextiyar li ruyê wî dabû der, bi pişirînber bi dêrî çû û zûzûka vekir.

Jineke barflc bû. Bejinzirav, çavşîh, kej û ciwan bû. Di navakincên xwe yên sipî de, rengê wan jinên di evînromanan dedida. Bi silavên germ bergitî hev bûn, xêrhatin û xweşî li hevkirin û jinik bi kerem derbasî hêla hundur bû. Di devê dêrî deweke pelapîtkekê kûvî kûvî li ba diket. Lê Bedran ew dabûpêş û wî jî li paş carina destê xwe li vê hêlê û li wê hêlê li badikir, û ji wî wetrê ciyekî rûniştinê rayê jinikê dide. Di ber rejî dipeyivî û:

- Bibore, jiyana... jiyana merivekî bê jin, wek ku Xwedê jîpê dizane j'i herkesî ve xuyaye, got û xwarî şekalên li ber devêderî bû, ew rast kirin, bêyî ku li ruyê jinikê binêre dîsa destêxwe ber bi oda rûni§tinê kir û domand:

- De... fermo! Kerem bike, tu danişe... ez...Li ser dîwançê çavên wî bi derpê û kirasê wî yên vacabûyî

ket, zûzûka çû ew rakir, dewusand kefa destê xwe û ber bideriyê serşokê çû. Piştî ku di serşokê de jî ti§tên li ber linganda ser hev, rabû di neynikê de li xwe nêhirî, hinek lewante jîdi xwe da û derket. Jinik di dîwançê de rûnişti bû, li diwarênhundur, U pirtûkxanê, U Incfl û çend kaxizên ser masa nivîsê ûU nînogên tiUyên xwe dinêrî. Bedran bi pişirîn ber bi dîwançêhat û U ser Ungan:

- Tu bi xêr hatî, xatûnxan, got. Hêvîdar im tu ê jiyana minya li ber Ungan, U min negirê. Tu bi xwe jî dizanî ku rengêjiyaneke bi rêkûpêk, bi jinê dibe. Ew jî di vê malê de tune, ezçi bikim! Ya rastî min jin hebû, ne ku tune bû. Lê... lê em nu-ha dev ji van ti§tan berdin. Min xwarinek çêkiriye, tu fermoem bi hev re bixwin.

Bi vê gotina xwe re destê xwe dirêjî jinikê kir, du dest bievîneke germ bi hev bûn û bi hev re ber bi masa xwarinê çûn.

Bedran jinik U hêleke masê da rûniştandin, kir ku ew jî U

73

pêşberî wê rûne û dest pê bike, lê dît ku gelek tişt ji ser masêkêm in. Bi şermesarî serê xwe U ba kir, ber bi ciyê kêr û kev-çiyan çû, di vegerê de ew gotinên piştkuUya xwe carand û got:

- Tu dibînî... tu dibînî malek bê bermalî çawa mêrekî gêjdike, ne wusa? Lê divê tu U min negirê.

Jinik bi pişirîn û dengê jineke barflc:- Tew xem nake. Ez te fam dikim. Ji xwe di nama te de jî

min tê dendsti bû. Ji bo min jî hevalekî îdeal pêwîst e. Li gormin jiyaneke îdeal jî bi jin û mêrekî îdeal pêk tê.

Ev peyvên bi vî dengî, dilê Bedran ewqas xwe§ ewqas xwe§kiri bû ku tavilê pişirînek U ruyê wî xuya bû û dest pê kir:

- Te qala namê kir... çer ku min nama te xwend, ez têgê-hîştim ku bi destê jineke nadîde hatiye nivisîn. Bi rastî jî ewpeyvik û hevokên ku te U pey hev rêz kiri bûn, ne karê her ji-nekê ye. Dema min xwend pêjnên helbestvaniyê U min rabûn.Min kir ku ez... Ez pir ji tiştên wusa hez dikim. De fermo tukerem bike, ji xwe re xwarinê bikê§e ber xwe. Ax, ax!...

Jinika nadîde bi pişirînên serê lêvan ji hêlekê ve xwarin di-kê§and ser namkiya xwe û ji hêlekê ve jî U Bedranê çavreş di-nêrî, gelek pirsên sergirtî di serê wê de diUviyan û di dilê xwede digot: «Xortekî dilovan û dilpak e. Lihevhatî ye. Lê çi karîdike? Qala jinekê kir lê nîvçe hi§t û kat ne kir.» Bi xwarin ûvexwarinê re jinikê pirsên xwe yên sergirtî hêdî hêdî dipirsî ûbi Bedran re U ser dipeyivî.

Di piyalekê de tenê vedixwarin û carina jî bi hev dikeniy-an. Pi§tî nîv saetekî serî U herduyan jî germ bû bû, şprgermî,henek û tinaz jî U ser masa wan xuya dibû. Mîna ku ji berê dehevdu dinasin. Peyva şerm û biyanî ji ferhenga masa wan der-keti bû. Lê U derekê mîha ku keti bin galegalên mijareke gi-rîng, bi bal û bi giramî dipeyivîn. Jinikê weha digot:

- Binêre, canekem. Tu bi xwe merivekî oldar, dilpak û di-lovan î. Lê dîtinên te yên U ser jinan, bi rastîjîxirab in...

- Rast e, xirab in... Ez dizanim xirab in. Lê ev ne dîtinênmin in... rastiya jinê wusa ye.

- Binêre, çewtiya te ya pêşîn ev e ku tu jinê tiştekî U der-veyî civatê dibînî. Ya din, çima kêmasî û kêmaqiUya mêrekî

74

pêşberî wê rûne û dest pê bike, lê dît ku gelek tişt ji ser masêkêm in. Bi şermesarî serê xwe U ba kir, ber bi ciyê kêr û kev-çiyan çû, di vegerê de ew gotinên piştkuUya xwe carand û got:

- Tu dibînî... tu dibînî malek bê bermalî çawa mêrekî gêjdike, ne wusa? Lê divê tu U min negirê.

Jinik bi pişirîn û dengê jineke barflc:- Tew xem nake. Ez te fam dikim. Ji xwe di nama te de jî

min tê dendsti bû. Ji bo min jî hevalekî îdeal pêwîst e. Li gormin jiyaneke îdeal jî bi jin û mêrekî îdeal pêk tê.

Ev peyvên bi vî dengî, dilê Bedran ewqas xwe§ ewqas xwe§kiri bû ku tavilê pişirînek U ruyê wî xuya bû û dest pê kir:

- Te qala namê kir... çer ku min nama te xwend, ez têgê-hîştim ku bi destê jineke nadîde hatiye nivisîn. Bi rastî jî ewpeyvik û hevokên ku te U pey hev rêz kiri bûn, ne karê her ji-nekê ye. Dema min xwend pêjnên helbestvaniyê U min rabûn.Min kir ku ez... Ez pir ji tiştên wusa hez dikim. De fermo tukerem bike, ji xwe re xwarinê bikê§e ber xwe. Ax, ax!...

Jinika nadîde bi pişirînên serê lêvan ji hêlekê ve xwarin di-kê§and ser namkiya xwe û ji hêlekê ve jî U Bedranê çavreş di-nêrî, gelek pirsên sergirtî di serê wê de diUviyan û di dilê xwede digot: «Xortekî dilovan û dilpak e. Lihevhatî ye. Lê çi karîdike? Qala jinekê kir lê nîvçe hi§t û kat ne kir.» Bi xwarin ûvexwarinê re jinikê pirsên xwe yên sergirtî hêdî hêdî dipirsî ûbi Bedran re U ser dipeyivî.

Di piyalekê de tenê vedixwarin û carina jî bi hev dikeniy-an. Pi§tî nîv saetekî serî U herduyan jî germ bû bû, şprgermî,henek û tinaz jî U ser masa wan xuya dibû. Mîna ku ji berê dehevdu dinasin. Peyva şerm û biyanî ji ferhenga masa wan der-keti bû. Lê U derekê mîha ku keti bin galegalên mijareke gi-rîng, bi bal û bi giramî dipeyivîn. Jinikê weha digot:

- Binêre, canekem. Tu bi xwe merivekî oldar, dilpak û di-lovan î. Lê dîtinên te yên U ser jinan, bi rastîjîxirab in...

- Rast e, xirab in... Ez dizanim xirab in. Lê ev ne dîtinênmin in... rastiya jinê wusa ye.

- Binêre, çewtiya te ya pêşîn ev e ku tu jinê tiştekî U der-veyî civatê dibînî. Ya din, çima kêmasî û kêmaqiUya mêrekî

74

nayê hi§ê te? Ya herî girîng jî... divê tu jinên çê û xirab ji hevcuda bikî.

Bedran rahişt piyalê, §û§e di ser de vala kir, piştî ku qultekdi gewriya xwe de berda û bi milçîha devê xwe tam dayê, piy-al ber bi jinikê kir, destên xwe bi herdu hêlan de vegirt û got:

- Ez tênagêhîjim. Jin bi çêyî û xirabiya xwe jin e. De ka tuji min re bibêje, jineke çê bi çi awayî ye.

Mîna ku jinik hinekî enirî be:- Ku tu bixwazî tenê U ser doxma jinê bisekinî, tiştê ku ez ji

te re bibêjim, tune. Divê meriv bi her awayî tevayiya jinê vej'î-ne, ne hêleke wê.

Bedran serê xwe kiri bû ber xwe, guhdariya wê dikir û didilê xwe de: «Ba§ e ku we doxînsistî U xwe danî.» got û bi pi-şirîn berê xwe bi jinikê de kir û dîtinên xwe domand:

- Na, canekem. Ez çêtf doxînsistiya wan nakim. Divê jinhay ji jinitîya xwe hebe û di her demê de rola xwe ya civakî bi-de xuyakirin, lê mixabin...

Jinik hêrs bû bû, loma peyva Bedran birî û got:- Lê mixabin... ev dîtinên tê... ramanê ramanwerên welate-

kî paşketî ye. Lewra di roja îroyîn de gelek dijwar e ku yek U

welatên weha şareza rabe û bi vî ramanên te bijî.Vê carê jî Bedran bi enirîh berê xwe bi jinikê de kir û got:- Binêre, jinika welatê şareza! Ti§tê ku ez dixwazim bibêj-

im, ne pirsgirêkeke rqja îroyîh e, ne pirsa welatekî pê§ û paş-ketî ye. Ez dibêm, dîfoka jinê bi rûpelên qirêj dagirtî ye.Vegere û biçe ser çêbûna meriv. Bi Hewa û Adem dest pêkir, ne wusa? Hewa xatûn ne doxînsist bû, rast e. Lê şeytanekradibe wê dixapîne, bi sêvekê dixape... û ev yeka dibe sedemamirovatiya U ruyê dunyayê û em jî îfo dixwînin, dibînin û dij-în, berxika min! Tu nikarî bibêjî: «Bila tevayiya merivan tazîbigerin. Tiştekî xwe ji hev vene§êrin. Bila bi ya dilê xwe bikin.Çi dikin bila bikin.» Civaka dîfokê ne civaka îroyîn e! Di rojaîfoyîn de jî... Dibe ku ez guhê xwe bbcetimînim û tiştekî nebi-hîsim, çavên xwe derxim û tiştekî nebînim... Lê mafê jinan tu-ne ku banî hunermendan, niviskaran, helbestvanan, jinologanbikin û bibêjin çêlî rewşa me mekin!

75

nayê hi§ê te? Ya herî girîng jî... divê tu jinên çê û xirab ji hevcuda bikî.

Bedran rahişt piyalê, §û§e di ser de vala kir, piştî ku qultekdi gewriya xwe de berda û bi milçîha devê xwe tam dayê, piy-al ber bi jinikê kir, destên xwe bi herdu hêlan de vegirt û got:

- Ez tênagêhîjim. Jin bi çêyî û xirabiya xwe jin e. De ka tuji min re bibêje, jineke çê bi çi awayî ye.

Mîna ku jinik hinekî enirî be:- Ku tu bixwazî tenê U ser doxma jinê bisekinî, tiştê ku ez ji

te re bibêjim, tune. Divê meriv bi her awayî tevayiya jinê vej'î-ne, ne hêleke wê.

Bedran serê xwe kiri bû ber xwe, guhdariya wê dikir û didilê xwe de: «Ba§ e ku we doxînsistî U xwe danî.» got û bi pi-şirîn berê xwe bi jinikê de kir û dîtinên xwe domand:

- Na, canekem. Ez çêtf doxînsistiya wan nakim. Divê jinhay ji jinitîya xwe hebe û di her demê de rola xwe ya civakî bi-de xuyakirin, lê mixabin...

Jinik hêrs bû bû, loma peyva Bedran birî û got:- Lê mixabin... ev dîtinên tê... ramanê ramanwerên welate-

kî paşketî ye. Lewra di roja îroyîn de gelek dijwar e ku yek U

welatên weha şareza rabe û bi vî ramanên te bijî.Vê carê jî Bedran bi enirîh berê xwe bi jinikê de kir û got:- Binêre, jinika welatê şareza! Ti§tê ku ez dixwazim bibêj-

im, ne pirsgirêkeke rqja îroyîh e, ne pirsa welatekî pê§ û paş-ketî ye. Ez dibêm, dîfoka jinê bi rûpelên qirêj dagirtî ye.Vegere û biçe ser çêbûna meriv. Bi Hewa û Adem dest pêkir, ne wusa? Hewa xatûn ne doxînsist bû, rast e. Lê şeytanekradibe wê dixapîne, bi sêvekê dixape... û ev yeka dibe sedemamirovatiya U ruyê dunyayê û em jî îfo dixwînin, dibînin û dij-în, berxika min! Tu nikarî bibêjî: «Bila tevayiya merivan tazîbigerin. Tiştekî xwe ji hev vene§êrin. Bila bi ya dilê xwe bikin.Çi dikin bila bikin.» Civaka dîfokê ne civaka îroyîn e! Di rojaîfoyîn de jî... Dibe ku ez guhê xwe bbcetimînim û tiştekî nebi-hîsim, çavên xwe derxim û tiştekî nebînim... Lê mafê jinan tu-ne ku banî hunermendan, niviskaran, helbestvanan, jinologanbikin û bibêjin çêlî rewşa me mekin!

75

Jinik diponijî. Li tiştekî digeriya ku weke bersîv bide. Dûregot:

- Ez dizanim... jinên xirab hene, ne ku tunene...- Ez careke din bibêjim. Weke jin, di wexta xwe de U ruyê

dunyayê Hewa xatûn tenê hebû. Em bibêjin ew jî xirab bû,ba§ e! Bawer im tu çîroka Hz. ,Lût û keçên wî jî dizanî. Nav-notiya ku bi pey Meryem xatûnê ket, heta roja îfoyîn jî ji bool û navê Isa yê reben rûreşiyeke mezin e. Di çîrok û dîrokande meriv rastî gelek jinên împaratoran tên ku... serqisê: dot-mîra împeratorê Romayê... Ma tu çîroka wê jî dizanî an ne?..Dibin sedemên tac û textên mêrê xwe... ev yên ha hemî jî ji-nên bi nav û deng bûn. Ji xwe ji xêra vî nav û dengên wan çî-rokên wan derketin holê, an ne ma ew ê kê pê bizani bûya. Bihezaran jinên bêreng fesadî, dizî, nerindî, bêbextî û gelek ti§-tên din kirine... dikin, lê dernakevin.

Jinikê xwe ji ber masê vekişand, hêz da xwe rabû û bi den-gekî nîvçe got:

- Ez bawer im ez ê êdî biçim.Mîna Bedran têgîhîşti be ku dîsa çewtiyek kir, ew jî hêdflca

rabû, destê xwe ber bi jinikê kir ku jê re bibê: «Ez viya ne jibo te dibêm.» Lê xwiyê mêraniya wî ji ya xwe daneket û got:

- Ez tênagêhîjim ku çima peyvên rast we jinan nerihet di-ke? Ku di van gotinên min de çewtiyek hebe... wê çaxê divê tuû jinên weke te, biçin gazinên xwe ji niviskarên pirtûkên pîr-zozwer bikin. Tenê xwendevanek im ez. Min ew xwendine û ligor min jî rastiya jinê ew e, ewqas!

Jinikê hinekîbi hêrs û enirîn got:- Ez dizanim tu xwendevanek î. Lê tu xwendevanekî xirab

î, canekem. Xwendevanekî paşdemayî! Ez bala xwe didimete... te xwe bi doxîna jinan ve girêdaye û tu rexnên xwe U dutilî giyanê wan digirê. Serê jinê heye, kezeba jinê heye, pêj'n ûdilê jinê heye... Çima tu çêlî devereke wê ya din nakî? Lê divêtu viya jî ji bîr nekî ku di şarezayiya civakên îroyîn de, ev ti§-tên tu dibêjî bi rastî jî nayê hişê kesekî. Ya rastî jin ne bi qasîmêran serhi§k, ne bi qasî wan bêbext, û ne jî bi qasî wanxwînrij û devbixwîn in!... Jin kezebşewutî ne, dilê wan tenik e,

76

Jinik diponijî. Li tiştekî digeriya ku weke bersîv bide. Dûregot:

- Ez dizanim... jinên xirab hene, ne ku tunene...- Ez careke din bibêjim. Weke jin, di wexta xwe de U ruyê

dunyayê Hewa xatûn tenê hebû. Em bibêjin ew jî xirab bû,ba§ e! Bawer im tu çîroka Hz. ,Lût û keçên wî jî dizanî. Nav-notiya ku bi pey Meryem xatûnê ket, heta roja îfoyîn jî ji bool û navê Isa yê reben rûreşiyeke mezin e. Di çîrok û dîrokande meriv rastî gelek jinên împaratoran tên ku... serqisê: dot-mîra împeratorê Romayê... Ma tu çîroka wê jî dizanî an ne?..Dibin sedemên tac û textên mêrê xwe... ev yên ha hemî jî ji-nên bi nav û deng bûn. Ji xwe ji xêra vî nav û dengên wan çî-rokên wan derketin holê, an ne ma ew ê kê pê bizani bûya. Bihezaran jinên bêreng fesadî, dizî, nerindî, bêbextî û gelek ti§-tên din kirine... dikin, lê dernakevin.

Jinikê xwe ji ber masê vekişand, hêz da xwe rabû û bi den-gekî nîvçe got:

- Ez bawer im ez ê êdî biçim.Mîna Bedran têgîhîşti be ku dîsa çewtiyek kir, ew jî hêdflca

rabû, destê xwe ber bi jinikê kir ku jê re bibê: «Ez viya ne jibo te dibêm.» Lê xwiyê mêraniya wî ji ya xwe daneket û got:

- Ez tênagêhîjim ku çima peyvên rast we jinan nerihet di-ke? Ku di van gotinên min de çewtiyek hebe... wê çaxê divê tuû jinên weke te, biçin gazinên xwe ji niviskarên pirtûkên pîr-zozwer bikin. Tenê xwendevanek im ez. Min ew xwendine û ligor min jî rastiya jinê ew e, ewqas!

Jinikê hinekîbi hêrs û enirîn got:- Ez dizanim tu xwendevanek î. Lê tu xwendevanekî xirab

î, canekem. Xwendevanekî paşdemayî! Ez bala xwe didimete... te xwe bi doxîna jinan ve girêdaye û tu rexnên xwe U dutilî giyanê wan digirê. Serê jinê heye, kezeba jinê heye, pêj'n ûdilê jinê heye... Çima tu çêlî devereke wê ya din nakî? Lê divêtu viya jî ji bîr nekî ku di şarezayiya civakên îroyîn de, ev ti§-tên tu dibêjî bi rastî jî nayê hişê kesekî. Ya rastî jin ne bi qasîmêran serhi§k, ne bi qasî wan bêbext, û ne jî bi qasî wanxwînrij û devbixwîn in!... Jin kezebşewutî ne, dilê wan tenik e,

76

ez ne bawer im ku jin rabin û merivan bikujin. Lewra ew di-zanin... dizanin ku ê§ û azara hanm û mezinkirina merivekî...ne tiştekî bi gotinê ye ezbenî! Neh mehan ez wî giyanî di zikêxwe de digerînim û dûre bi ruyê dunyayê dixîhim. Lê tu çi di-kî, mêro! Tu jî, ji wan leşgeran çêdikî û wan berdidî hev. Tudibêjî «Çavên hev derxîhin!» Lê em jin wî tiştî nakin. Kudesthilatiya welêt di destê me jinan de be, ma tu dizanî em êçi bikin? Wek ku di prensipên rêxistinekê de dihate gotin, emê jî kincên leşger û polîsan biguherînin. Em ê kincên sipê U

wan bikin. Dewsa keleşînkof û debançê em ê kirbît û hestanbidine destê wan û em ê wan berdin nava bajêr. Em ê ji wanre bibêjin: «Kîjan hemwelatî bixwaze cixarê bikêşîne, biçin ci-xarên wan vêxînin û aUkariya wan bikin...

Bedran bi mêrane, lê bi dengekî nizmtir peyva wê birî ûgot:

- Baş e, ca hinekî rûne! Xwe ragirê, bêhna xwe teng neke!Ev tiştên ku ez dibêjim, min di pirtûkan de xwendine... mawekî din... min çi jê ye!

Lê jinik rûnenişt. Bi hustuxwariyeke bêhêvî:- Li min bibore , got. Divê ez biçim. Hevaltiya me ê bi hev

neke. Zimanê me, kultura me, dîtina me û bawer bike herti§-tê me ji hev cuda ne. Bi xatirê te!

Jinik bi gavên hêvîşikestî ber bi derê derketinê çû. Bedranjî dabû dû, li pey wê dikir pilepil û digot:

- Bawer bike, ez ne merivekî oldar im. Baweriya min jî jihebûna Xwedê tune. Tenê min xwend. Ma gunehkarî ye kumeriv pirtûkên pîrozwer bbcwîne? Ku tu dîtina min bipirsî, ezdibêm, bila herkes şilfûtazî bigerin, min çi jê ye? Tiştên kuXwedê daye, meriv çima ji hev veşêrin!...

Bi van gotinên xwe re dengek bihîst: «Xwehafîz!» Jinikaku dîsa xwe wek horiyekê pêça bû, ji ber dêrî dûrket. BedranU pey nêhirî û heta ku ji ber çavên wî wenda bû, gotinên xweyên nîvçemayî xwe bi xwe didomand:

- Serekî hi§k û ehmeq! Divê meriv vî seriya bişkîne, bi§kî-ne! Çewtiya Hewa Xanimê bi min ketîye, namûsa diya Isa bimin ketiye. Vireko!

77

ez ne bawer im ku jin rabin û merivan bikujin. Lewra ew di-zanin... dizanin ku ê§ û azara hanm û mezinkirina merivekî...ne tiştekî bi gotinê ye ezbenî! Neh mehan ez wî giyanî di zikêxwe de digerînim û dûre bi ruyê dunyayê dixîhim. Lê tu çi di-kî, mêro! Tu jî, ji wan leşgeran çêdikî û wan berdidî hev. Tudibêjî «Çavên hev derxîhin!» Lê em jin wî tiştî nakin. Kudesthilatiya welêt di destê me jinan de be, ma tu dizanî em êçi bikin? Wek ku di prensipên rêxistinekê de dihate gotin, emê jî kincên leşger û polîsan biguherînin. Em ê kincên sipê U

wan bikin. Dewsa keleşînkof û debançê em ê kirbît û hestanbidine destê wan û em ê wan berdin nava bajêr. Em ê ji wanre bibêjin: «Kîjan hemwelatî bixwaze cixarê bikêşîne, biçin ci-xarên wan vêxînin û aUkariya wan bikin...

Bedran bi mêrane, lê bi dengekî nizmtir peyva wê birî ûgot:

- Baş e, ca hinekî rûne! Xwe ragirê, bêhna xwe teng neke!Ev tiştên ku ez dibêjim, min di pirtûkan de xwendine... mawekî din... min çi jê ye!

Lê jinik rûnenişt. Bi hustuxwariyeke bêhêvî:- Li min bibore , got. Divê ez biçim. Hevaltiya me ê bi hev

neke. Zimanê me, kultura me, dîtina me û bawer bike herti§-tê me ji hev cuda ne. Bi xatirê te!

Jinik bi gavên hêvîşikestî ber bi derê derketinê çû. Bedranjî dabû dû, li pey wê dikir pilepil û digot:

- Bawer bike, ez ne merivekî oldar im. Baweriya min jî jihebûna Xwedê tune. Tenê min xwend. Ma gunehkarî ye kumeriv pirtûkên pîrozwer bbcwîne? Ku tu dîtina min bipirsî, ezdibêm, bila herkes şilfûtazî bigerin, min çi jê ye? Tiştên kuXwedê daye, meriv çima ji hev veşêrin!...

Bi van gotinên xwe re dengek bihîst: «Xwehafîz!» Jinikaku dîsa xwe wek horiyekê pêça bû, ji ber dêrî dûrket. BedranU pey nêhirî û heta ku ji ber çavên wî wenda bû, gotinên xweyên nîvçemayî xwe bi xwe didomand:

- Serekî hi§k û ehmeq! Divê meriv vî seriya bişkîne, bi§kî-ne! Çewtiya Hewa Xanimê bi min ketîye, namûsa diya Isa bimin ketiye. Vireko!

77

ROJAPÎROZWER

Paşnîvroyeke roja heyştê adarê ye.Deriyê saloneke mezin, U ser piştê mîna devê gurekî birçî

vekirî ye û U bendî keç û jinên vî navçeyî ye. Ev payîna, ne te-nê ji bo jinên rewşenbîr e. Bi gotineke din jinên gundî û baja-rî, jinên bî û bi hêwî, ji hemî çîn û rengên civatê jin dikarin divî deriyî re têkevin hundur. Lewra roj roja wan e.

Hundurê vê salonê bi nivîs û afîşên rojê hatiye xemilandin.SandaUyên di hundur de, dikare hetanî pênc sed jinan jî bihe-wîne. Lê anuha U gel ku dema vebûna gotara rojê nêzflcî saetû nîvekê jî derbas bûye, zêdetirî çar jin û sê serî zarok, dihundurê vê salonê de kes tuneye. Jinikek gundî tev sê zaro-kên xwe U rêzeke dawîn rûniştiye. Yeke goştîn, U rêza pê§în,nêzîkî mîkrofona gotarê bi rûniştina jineke zana cî daye xwe.Li ber devê deriyê derketinê keçeke berzewac U ser pêyan ra-westiyaye û çavên wê her U der e. Jinikek jar û bejindirêj jî birewşeke xemgîn ber bi mîkrofonê tê. Fîstanekî sivik U xwe pê-

78

ROJAPÎROZWER

Paşnîvroyeke roja heyştê adarê ye.Deriyê saloneke mezin, U ser piştê mîna devê gurekî birçî

vekirî ye û U bendî keç û jinên vî navçeyî ye. Ev payîna, ne te-nê ji bo jinên rewşenbîr e. Bi gotineke din jinên gundî û baja-rî, jinên bî û bi hêwî, ji hemî çîn û rengên civatê jin dikarin divî deriyî re têkevin hundur. Lewra roj roja wan e.

Hundurê vê salonê bi nivîs û afîşên rojê hatiye xemilandin.SandaUyên di hundur de, dikare hetanî pênc sed jinan jî bihe-wîne. Lê anuha U gel ku dema vebûna gotara rojê nêzflcî saetû nîvekê jî derbas bûye, zêdetirî çar jin û sê serî zarok, dihundurê vê salonê de kes tuneye. Jinikek gundî tev sê zaro-kên xwe U rêzeke dawîn rûniştiye. Yeke goştîn, U rêza pê§în,nêzîkî mîkrofona gotarê bi rûniştina jineke zana cî daye xwe.Li ber devê deriyê derketinê keçeke berzewac U ser pêyan ra-westiyaye û çavên wê her U der e. Jinikek jar û bejindirêj jî birewşeke xemgîn ber bi mîkrofonê tê. Fîstanekî sivik U xwe pê-

78

çaye û cotek solên mflîtanî di lingên wê de ne. Xwediyê pore-kî re§ û lûleyî ye. Fflikên porê wê xwe berdane ser eniya wê.Li ser ruyê wê î gulover dev û lêvên xweşik û pozekî entelek-tuel dixuye. Çentê xwe î piçûk U ber mîkrofonê datîne, kese-rekê vedide û bi tevgerek giramgîr dibêje:

- Xweng û dayikên hêja, biborin... biborin ku wext U mebuhurî. Lê mbcabin U gel vê derengketinê jî em ê nikari bindest pê bikin. Lewra em hêj çar kes civiyane ser hev. Em ê hi-nekî din jî bipên, heta ku...

- Heta ku xanim û xatûnên me tên... Ji mêrên xwe hîn bû-ne!

Jinika ber mîkrofonê, vî dengê bihêrs ji rêza pêşîn dibihî-se, U xwediyê deng dinêre û bi pişirîn dibêje:

- Xem nake, xwenga Şîlan. Ku mêr jî vî tiştî bikin, bi rastîxwîyekî ne ba§ e... ne baş e ku meriv ji wexta xwe dereng bi-kevin. Lê ji bo xatirê j'inbûyîha jinên me, em ê hinekî din jî Ubendî wan bimîhin. Lewra em rewşa jinên xwe dizanin. Emhemîjî dizanin ku jinên me di çi rewşê de ne...

Xwenga Şîlan destê xwe ber bi rêzên dawîh dike, wê jinikabi sê zarok pêşan dide, dîsa bi wê hêrsa xwe ya berê peyvênjinika ber mflcrofonê dibire û dibê:

- Meriv di çi rewşê de dibe bila bibe... Binêre!.. U diya sêzarokan binêre! Di vê roja pîfozwer de jî mêrê wê U ber zaro-kan ne bûye. Lê... lê ew dîsa jî hatiye. Diya lawikan! Na Nes-rînxan, na! Ev ne ji rewşê ye. Ev ji bêberpirsiyariya wan e. Kumeriv berpirsiyariya xwe bizani be, bawer bike meriv ê bikaribe... Ma mêr çi ye, rewş çi ye! Ku ez jin bim û bbcwazim... ez êhertîştî bikim, têgêbJ§tî! Ku mêrê min U ber zarokan nebe, ezê tev zarokên xwe werim. Paqijiya der û hundurê mala min e,j'i bo xatirê vê roja pîrozwer bila di gend û gemara xwe de bi-mîne. Boyaxa serçavê min e, ez ê tev porê xwe î Uhevketî ûtev kilîşkên çavên xwe werim. Lê... lê rastî tiştekî din e, Nes-rînxan! Ez tenê dizanim... ez dizanim ku anuha dîsa U derekêerzanî çêbûye û hemûyan berê xwe dane wir, an jî U dêra taxahember xwarineke bêpere tê dayîn loma... Ez bi xaxên jinênme dizanim!.. Mêrê xwe dbcapînin, peran jê distînin û pê ji

79

çaye û cotek solên mflîtanî di lingên wê de ne. Xwediyê pore-kî re§ û lûleyî ye. Fflikên porê wê xwe berdane ser eniya wê.Li ser ruyê wê î gulover dev û lêvên xweşik û pozekî entelek-tuel dixuye. Çentê xwe î piçûk U ber mîkrofonê datîne, kese-rekê vedide û bi tevgerek giramgîr dibêje:

- Xweng û dayikên hêja, biborin... biborin ku wext U mebuhurî. Lê mbcabin U gel vê derengketinê jî em ê nikari bindest pê bikin. Lewra em hêj çar kes civiyane ser hev. Em ê hi-nekî din jî bipên, heta ku...

- Heta ku xanim û xatûnên me tên... Ji mêrên xwe hîn bû-ne!

Jinika ber mîkrofonê, vî dengê bihêrs ji rêza pêşîn dibihî-se, U xwediyê deng dinêre û bi pişirîn dibêje:

- Xem nake, xwenga Şîlan. Ku mêr jî vî tiştî bikin, bi rastîxwîyekî ne ba§ e... ne baş e ku meriv ji wexta xwe dereng bi-kevin. Lê ji bo xatirê j'inbûyîha jinên me, em ê hinekî din jî Ubendî wan bimîhin. Lewra em rewşa jinên xwe dizanin. Emhemîjî dizanin ku jinên me di çi rewşê de ne...

Xwenga Şîlan destê xwe ber bi rêzên dawîh dike, wê jinikabi sê zarok pêşan dide, dîsa bi wê hêrsa xwe ya berê peyvênjinika ber mflcrofonê dibire û dibê:

- Meriv di çi rewşê de dibe bila bibe... Binêre!.. U diya sêzarokan binêre! Di vê roja pîfozwer de jî mêrê wê U ber zaro-kan ne bûye. Lê... lê ew dîsa jî hatiye. Diya lawikan! Na Nes-rînxan, na! Ev ne ji rewşê ye. Ev ji bêberpirsiyariya wan e. Kumeriv berpirsiyariya xwe bizani be, bawer bike meriv ê bikaribe... Ma mêr çi ye, rewş çi ye! Ku ez jin bim û bbcwazim... ez êhertîştî bikim, têgêbJ§tî! Ku mêrê min U ber zarokan nebe, ezê tev zarokên xwe werim. Paqijiya der û hundurê mala min e,j'i bo xatirê vê roja pîrozwer bila di gend û gemara xwe de bi-mîne. Boyaxa serçavê min e, ez ê tev porê xwe î Uhevketî ûtev kilîşkên çavên xwe werim. Lê... lê rastî tiştekî din e, Nes-rînxan! Ez tenê dizanim... ez dizanim ku anuha dîsa U derekêerzanî çêbûye û hemûyan berê xwe dane wir, an jî U dêra taxahember xwarineke bêpere tê dayîn loma... Ez bi xaxên jinênme dizanim!.. Mêrê xwe dbcapînin, peran jê distînin û pê ji

79

zend û singê xwe re zêran dikirin. Ma ne gundî ne! Çi ji wantê payîn!.. Ji ti§tên wusa re çavên xwe çar vedikin. Lê... çiqasheyf e ku rojên weha pîrozwer jî tew ne U ser guhên wan e!..

Di vê navberê de sê jinên din bi pistepist dikevin hundur ûtev kîsên xwe yên tiştan diçin U rêzeke dawîh, U kêleka hevrûdinin. Di vê bêdengiya kurt de, ji bflî xişîna kîsan deng tu-neye. Ev xişîna kîsan jî bêhna xwenga Şflan tengtir dike. Lo-ma carina U pa§ xwe dizivire, bi awur U xwediyên kîsan dinêreû di dilê xwe de weha dibêj'e: «Çi jinên çilek û nefsmirdar in!Xwedê dizane di tariya sibê de rabûne û berê xwe dane wandikanan û yek bi yek geriyane. Nola meşkên ceftnekirîbêhnek genî didin der û hew!..»

Nesrînxan, U ser wan gotinên xwenga Şflan dbcwaze tiştinajê re bibêje, lê vê re nagêhîne û bi dengekî zirav banî wan ji-nên U rêzên dawîn dike û dibê:

- Xwişkên hêja, U dûr... U pa§ nemînin. Werin pê§... ciyême fere ye. Hûn jî kerem bikin, dayikên delal! Kerem bikin,werin pê§!..

Xwenga Şflan bi mirûzekî tir§ berê xwe bi xwişkên hêja dedike û dibîhe ku çend dayikên delal jî nû dikevine hundur.Tev wê keçika berzewac hemî jî ber bi pê§ tên. Nesrînxankaxizekê ji çentê xwe derdbce, U ber mflcrofonê xwe xwe§ dikeku tiştekî bibêje, an jî dest bi bernama rojê bike. Lê ji bo kuherkes ciyê xwe bigirê, hinekî xwe radigirê. Keçikek xort bibêhnvedanek bezê ji nav wan jinên nûhatî vediqete, ber bixwenga Şflan tê, destê xwe ji bêrîkek xwe derdbce, dirêjî wêdike û:

- A ji te re perê te Şîlan abla(*). Bi Xwedê ez ne gêhîştimser. Heta ku ez çûm, navê şekalekê jî U wir ne ma bû... hemîkirî bûn, dibêje, ew jî U kêleka abla xwe rûdine û vebûna go-tarê dipê. Xwenga Şflan zûzûka wan peran ji dest keçikê digi-re, tavilê di dereke xwe de vedi§êre û di ber xwe de bidengekî pir nizm ji keçikê re dibêje:

(*) Abla: Di tirkî de ji bo xwenga mezin tê gotin, di kurdî de lihinek ciyan weke heko an jî hekê bi kar tê. WW

80

zend û singê xwe re zêran dikirin. Ma ne gundî ne! Çi ji wantê payîn!.. Ji ti§tên wusa re çavên xwe çar vedikin. Lê... çiqasheyf e ku rojên weha pîrozwer jî tew ne U ser guhên wan e!..

Di vê navberê de sê jinên din bi pistepist dikevin hundur ûtev kîsên xwe yên tiştan diçin U rêzeke dawîh, U kêleka hevrûdinin. Di vê bêdengiya kurt de, ji bflî xişîna kîsan deng tu-neye. Ev xişîna kîsan jî bêhna xwenga Şflan tengtir dike. Lo-ma carina U pa§ xwe dizivire, bi awur U xwediyên kîsan dinêreû di dilê xwe de weha dibêj'e: «Çi jinên çilek û nefsmirdar in!Xwedê dizane di tariya sibê de rabûne û berê xwe dane wandikanan û yek bi yek geriyane. Nola meşkên ceftnekirîbêhnek genî didin der û hew!..»

Nesrînxan, U ser wan gotinên xwenga Şflan dbcwaze tiştinajê re bibêje, lê vê re nagêhîne û bi dengekî zirav banî wan ji-nên U rêzên dawîn dike û dibê:

- Xwişkên hêja, U dûr... U pa§ nemînin. Werin pê§... ciyême fere ye. Hûn jî kerem bikin, dayikên delal! Kerem bikin,werin pê§!..

Xwenga Şflan bi mirûzekî tir§ berê xwe bi xwişkên hêja dedike û dibîhe ku çend dayikên delal jî nû dikevine hundur.Tev wê keçika berzewac hemî jî ber bi pê§ tên. Nesrînxankaxizekê ji çentê xwe derdbce, U ber mflcrofonê xwe xwe§ dikeku tiştekî bibêje, an jî dest bi bernama rojê bike. Lê ji bo kuherkes ciyê xwe bigirê, hinekî xwe radigirê. Keçikek xort bibêhnvedanek bezê ji nav wan jinên nûhatî vediqete, ber bixwenga Şflan tê, destê xwe ji bêrîkek xwe derdbce, dirêjî wêdike û:

- A ji te re perê te Şîlan abla(*). Bi Xwedê ez ne gêhîştimser. Heta ku ez çûm, navê şekalekê jî U wir ne ma bû... hemîkirî bûn, dibêje, ew jî U kêleka abla xwe rûdine û vebûna go-tarê dipê. Xwenga Şflan zûzûka wan peran ji dest keçikê digi-re, tavilê di dereke xwe de vedi§êre û di ber xwe de bidengekî pir nizm ji keçikê re dibêje:

(*) Abla: Di tirkî de ji bo xwenga mezin tê gotin, di kurdî de lihinek ciyan weke heko an jî hekê bi kar tê. WW

80

- Çawa ne ma bûn? Qaşp dikaneke ewqas mezin e!..Keçik milên xwe hildukute, lêvên xwe bi hev de dişidîne û

dibê:- Ez nizanim, abla. Mêrikê xwediyê dikanê digot, her yekî

sê çar çot kirîne û anuha ferek sol jî ne maye. Tew mêrik çêlîjinikekê dikir, ya sitar! Ez bawer im jina mala Xalmist e.Çûye ji xwediyê dikanê re gotiye: «Min heyşt cot sol divêt.»Mêrik jî pirsiye ka kîjan numeroyan dbcwaze. Lê wê U mêrikvegerandiye û gotiye: «Det spelar ingen roU(*).» Li hemberîvê hevoka wê, çavên mêrikê dikandar zîq mane û tênegêhîş-tiye. Dûre bi matmayîh ji jinikê pirsiye û gotiye: Çawa «spelardet ingen roU!?..» Lê jinikê U mêrik vegerandiye û gotiye: «Jiber ku ji pêncsaliyan heta bîstsaUyan U pey hev me heyşt za-rok hene. Li gor keç û lawan, ku U lingên kîjanê were, bila ewtêxe Ungên xwe.» Mêrik jî rabûye heyşt cot sol jê re daye serhev.

Xwenga Şflan bi baldarî guhadariya van gotinên keçikê di-ke. Wusa guhê xwe daye ser ku ew jinên di vê navberê de ha-tine hundur û rûniştine, tew wê hay jê ne bûye. Loma demaku çav U wan jî dbdhe, bi awurtûjiyeke bêtir U dora xwe dinê-re û di dilê xwe de: «Çi nûrişkên bejî ne!» dibêje.

Ji nişka ve dengek ji mîkrofonê bflind dibe:- Hûn hemî bi xêr hatine, hevalên hêja! Ez serokê Komela

Jinên Çiyayê Bejî me. Dema meriv dibîhe ku wek hemî jinêndunyayê, jinên me jî di salonên weha de dicivin ser hev û ber-pirsiyariya xwe didine xuyakirin, meriv gelek kêfxweş dibe.Dil dixwaze ku hemî cî û sandaliyên vê salonê bihata dagirtin.Lê xem nake... Wek ku hûn jî dizanin, 8'ê adara sala 1908'anbi jîf û jêhatiya jinên New Yorkê ji tevayiyê jinên dunyayê rebû sedema rojeke pîfozwer. Ji wê rojê û vir de, di her 8'êadarê de U her quncikê dunyayê, jin U hev dicivin, bi hev di§-êwirin, alîkariya hev dikin, bi pê§ de diçin û bi awakî zanetir U

(*) Det spelar ingen roll: Bi swêdîye, wek ku xem nake an jî nexem e. WW

81

- Çawa ne ma bûn? Qaşp dikaneke ewqas mezin e!..Keçik milên xwe hildukute, lêvên xwe bi hev de dişidîne û

dibê:- Ez nizanim, abla. Mêrikê xwediyê dikanê digot, her yekî

sê çar çot kirîne û anuha ferek sol jî ne maye. Tew mêrik çêlîjinikekê dikir, ya sitar! Ez bawer im jina mala Xalmist e.Çûye ji xwediyê dikanê re gotiye: «Min heyşt cot sol divêt.»Mêrik jî pirsiye ka kîjan numeroyan dbcwaze. Lê wê U mêrikvegerandiye û gotiye: «Det spelar ingen roU(*).» Li hemberîvê hevoka wê, çavên mêrikê dikandar zîq mane û tênegêhîş-tiye. Dûre bi matmayîh ji jinikê pirsiye û gotiye: Çawa «spelardet ingen roU!?..» Lê jinikê U mêrik vegerandiye û gotiye: «Jiber ku ji pêncsaliyan heta bîstsaUyan U pey hev me heyşt za-rok hene. Li gor keç û lawan, ku U lingên kîjanê were, bila ewtêxe Ungên xwe.» Mêrik jî rabûye heyşt cot sol jê re daye serhev.

Xwenga Şflan bi baldarî guhadariya van gotinên keçikê di-ke. Wusa guhê xwe daye ser ku ew jinên di vê navberê de ha-tine hundur û rûniştine, tew wê hay jê ne bûye. Loma demaku çav U wan jî dbdhe, bi awurtûjiyeke bêtir U dora xwe dinê-re û di dilê xwe de: «Çi nûrişkên bejî ne!» dibêje.

Ji nişka ve dengek ji mîkrofonê bflind dibe:- Hûn hemî bi xêr hatine, hevalên hêja! Ez serokê Komela

Jinên Çiyayê Bejî me. Dema meriv dibîhe ku wek hemî jinêndunyayê, jinên me jî di salonên weha de dicivin ser hev û ber-pirsiyariya xwe didine xuyakirin, meriv gelek kêfxweş dibe.Dil dixwaze ku hemî cî û sandaliyên vê salonê bihata dagirtin.Lê xem nake... Wek ku hûn jî dizanin, 8'ê adara sala 1908'anbi jîf û jêhatiya jinên New Yorkê ji tevayiyê jinên dunyayê rebû sedema rojeke pîfozwer. Ji wê rojê û vir de, di her 8'êadarê de U her quncikê dunyayê, jin U hev dicivin, bi hev di§-êwirin, alîkariya hev dikin, bi pê§ de diçin û bi awakî zanetir U

(*) Det spelar ingen roll: Bi swêdîye, wek ku xem nake an jî nexem e. WW

81

vê roja xwe xwedî derdikevin. Loma divê jinên me jî U vê rojêxwedî derkevin û ji vê roja jinan bitamijin. Çima... çima jinênme jî weke jinên fransiyan nebin xwedî gotin? Ma em bi qasîkê nabin!..

Xwenga Şflan di ciyê xwe de ji dilê xwe teng dibe, di berxwe de dike pilepil û dibê:

- Xweliya min U serê jinên me be! Bi Xwedê ji zikên xwere, ji kinc û boyaxên erzan re... heft jinên ûris û fransiyan jî bipaniyeke wan ya qelişî nakin! Hewûû!.. Ma hûn... hûn wer bivan mirîşkên anaj dizanin!..

Mîha ku sandaliyên kêleka xwenga Şflan U laşê wê hati binhev û cî lê teng kiri bin, bêhna wê jî teng dibe. Ramanên diserê wê de weke hêlkanekê diçin û tên. Pîpikên çavên wê U

derekê aliqîne û tew nikare guhdariya gotarê jî bike.Lê dîsa jî dengekî xwe§ û zelal ji mîkrofonê bflind dibe û U

salona mezin belav dibe.

82

vê roja xwe xwedî derdikevin. Loma divê jinên me jî U vê rojêxwedî derkevin û ji vê roja jinan bitamijin. Çima... çima jinênme jî weke jinên fransiyan nebin xwedî gotin? Ma em bi qasîkê nabin!..

Xwenga Şflan di ciyê xwe de ji dilê xwe teng dibe, di berxwe de dike pilepil û dibê:

- Xweliya min U serê jinên me be! Bi Xwedê ji zikên xwere, ji kinc û boyaxên erzan re... heft jinên ûris û fransiyan jî bipaniyeke wan ya qelişî nakin! Hewûû!.. Ma hûn... hûn wer bivan mirîşkên anaj dizanin!..

Mîha ku sandaliyên kêleka xwenga Şflan U laşê wê hati binhev û cî lê teng kiri bin, bêhna wê jî teng dibe. Ramanên diserê wê de weke hêlkanekê diçin û tên. Pîpikên çavên wê U

derekê aliqîne û tew nikare guhdariya gotarê jî bike.Lê dîsa jî dengekî xwe§ û zelal ji mîkrofonê bflind dibe û U

salona mezin belav dibe.

82

RABIFF

Bengî û Zade. Herdu rojhilatî, her yek bi hevala xwe ya ro-javayî ve U restoranta Pauli ya U kêleka Dêra Paulayê rûniştibûn, U bende xwarin û vexwarinê bûn. Ji bo ku pûçê nezaniyaxwe U xwe nedin der û keçhevalên xwe ji dest xwe nerevînin,heta ku ji rojhilatiyan dihat xwe diguvişandin. Lewra ev hînadu roj û sê §evên wan bû ku hevdu nas kiri bûn. Di vê demakurt de, tenê bi qasî saetekê û ew jî U ser Ungan bi hev re ge-riya bûn. Vê wextê jî dest ne dabû ku bi hinek tiştên hev biza-nibin.

Piştî demeke kurt, du garsonên keç bi frakên xwe yên re§xuya bûn. Nola pelapîtikên buharê kulîlk bi kulîlk bifirin, ewjî mase bi mase digeriyan û daxwazên mêvanan bi cî dihanîh.

Dob hate masa rojhilatiyan û hevalên wan. Wek hemî mê-vanên din, garsonekê ji her yekî wan re lîsteyeke xwarin ûvexwarinê hanî û U ber wan jî danî. Bi pişirîn:

- Xwarin û vexwarinên me yên îşevîn ev in, got û U pêş wan

83

RABIFF

Bengî û Zade. Herdu rojhilatî, her yek bi hevala xwe ya ro-javayî ve U restoranta Pauli ya U kêleka Dêra Paulayê rûniştibûn, U bende xwarin û vexwarinê bûn. Ji bo ku pûçê nezaniyaxwe U xwe nedin der û keçhevalên xwe ji dest xwe nerevînin,heta ku ji rojhilatiyan dihat xwe diguvişandin. Lewra ev hînadu roj û sê §evên wan bû ku hevdu nas kiri bûn. Di vê demakurt de, tenê bi qasî saetekê û ew jî U ser Ungan bi hev re ge-riya bûn. Vê wextê jî dest ne dabû ku bi hinek tiştên hev biza-nibin.

Piştî demeke kurt, du garsonên keç bi frakên xwe yên re§xuya bûn. Nola pelapîtikên buharê kulîlk bi kulîlk bifirin, ewjî mase bi mase digeriyan û daxwazên mêvanan bi cî dihanîh.

Dob hate masa rojhilatiyan û hevalên wan. Wek hemî mê-vanên din, garsonekê ji her yekî wan re lîsteyeke xwarin ûvexwarinê hanî û U ber wan jî danî. Bi pişirîn:

- Xwarin û vexwarinên me yên îşevîn ev in, got û U pêş wan

83

di destirmaniya wan de rawestiya. Fena keçhevalên xwe, roj-hilatiyan jî sipasî wê kirin. Bêdengiyeke kurt. Heryekî ewlîsteya xwarinê di destê xwe de bir û hanî... û lê nêhirîn.

(*) Omeletlorrianne(*) Cevappicci(*) PauU Olpanna(*) Rabiff(*)...Bêdengî bi dengê Bengî hate birîn û di ber xwe de ji Zade

re got:- E, ma em nizanin bê kîjan xwarin çi ye û ji çi çêbûye ku...Zade dengê xwe bilind kir û bi quretî got:- Çawa nizanî, malava?!... Ez dizanim. Serqisê ev, ev û ev...

û ev yê ha jî... Hemî go§t in. An jî tiştekî ku ji go§t çêbûyî ye.Piştî van gotinên xwe yên ewle, tfliya xwe da ser navê xwa-

rinekê û got:- Binêre... ca U vir binêre! Te çi mîna gundiyan çavên xwe

U wan bel kiriye! Ku tu wusa bikî... bi Xwedê keçik ê ji me bi-revin.

Herdu hevalên wan yên keç, Usteyên di destên xwe de pê-şanî garsonê dikirin û pê re dipeyivîn. Bengî çavên xwe yênbel û gundî çerixand ser tiUya Zade û got:

- Baş e, ev yê ku tu dibêjî, çi ye?- Ev jîgoşt e. Goştê kutayî. Û goştê ku kutayîbe...Garsona nîvtaziya ku U bendî wan bû, nêhirî ku ew ê hîna

gelekî U wir raweste. Loma rabû pirsî û got:- Ez bawer im we birayara xwe da, ezbenî? Ka we kîjan

xwarin divê?Bêyî ku Zade zêdetir wexta garsonê bigire, tfliya xwe ya U

ser navê Rabiffê du sê caran rakir û danî:- Ev, got.- Rabiff, erê? Baş e, lê we kîjan mey divê?Rojhilatiyan hîha wext ne dîti bûn ku U ser meyê bifikirin.

Lê ba§ bû ku vê carê jî, Bengî bê awuqîh tiUya xwe da ser na-vê Val de Loire'yê:

- Me ev divê û şûşeyek tenê têra me dike, got û bi vê tevge-

84

di destirmaniya wan de rawestiya. Fena keçhevalên xwe, roj-hilatiyan jî sipasî wê kirin. Bêdengiyeke kurt. Heryekî ewlîsteya xwarinê di destê xwe de bir û hanî... û lê nêhirîn.

(*) Omeletlorrianne(*) Cevappicci(*) PauU Olpanna(*) Rabiff(*)...Bêdengî bi dengê Bengî hate birîn û di ber xwe de ji Zade

re got:- E, ma em nizanin bê kîjan xwarin çi ye û ji çi çêbûye ku...Zade dengê xwe bilind kir û bi quretî got:- Çawa nizanî, malava?!... Ez dizanim. Serqisê ev, ev û ev...

û ev yê ha jî... Hemî go§t in. An jî tiştekî ku ji go§t çêbûyî ye.Piştî van gotinên xwe yên ewle, tfliya xwe da ser navê xwa-

rinekê û got:- Binêre... ca U vir binêre! Te çi mîna gundiyan çavên xwe

U wan bel kiriye! Ku tu wusa bikî... bi Xwedê keçik ê ji me bi-revin.

Herdu hevalên wan yên keç, Usteyên di destên xwe de pê-şanî garsonê dikirin û pê re dipeyivîn. Bengî çavên xwe yênbel û gundî çerixand ser tiUya Zade û got:

- Baş e, ev yê ku tu dibêjî, çi ye?- Ev jîgoşt e. Goştê kutayî. Û goştê ku kutayîbe...Garsona nîvtaziya ku U bendî wan bû, nêhirî ku ew ê hîna

gelekî U wir raweste. Loma rabû pirsî û got:- Ez bawer im we birayara xwe da, ezbenî? Ka we kîjan

xwarin divê?Bêyî ku Zade zêdetir wexta garsonê bigire, tfliya xwe ya U

ser navê Rabiffê du sê caran rakir û danî:- Ev, got.- Rabiff, erê? Baş e, lê we kîjan mey divê?Rojhilatiyan hîha wext ne dîti bûn ku U ser meyê bifikirin.

Lê ba§ bû ku vê carê jî, Bengî bê awuqîh tiUya xwe da ser na-vê Val de Loire'yê:

- Me ev divê û şûşeyek tenê têra me dike, got û bi vê tevge-

84

ra xwe ya destsivik dixwest xwe U şarizayiyê dayne.Piştî ku garsonê sipasiyek got, bi silava çpgê ji wan dûrket

û çû. Her cara ku frakên garsonan ba digirt û di ber masawan re U ba diketin, çavên rojhilatiyan bêhemd U pey dilîzikîhû serê wan tevUhev dibûn. Lê dîsa jî xwe U nezaniyê xwedîdernedbdstin û Ungên xwe davêtin ser hev.

Ji bo ku tenê nemînin an jî keçhevalên xwe bêdeng nehê-lin, Zade xwe ber bi masê kir û got:

- Çi ciyekî xwe§! Bi rastî jî romantflc e, ne wusa Sîmone?Sîmona devliken:- Xirab nine, got û çavên xwe yên hêşîn U dora xwe gerand.

Sûssîya hevala Bengî jîxwe havête nava axaftinê:- Ez bawer im ji sedsala hîjdehan de maye, got û bi tiliyên

xwe ruyê xwe î xurî mist da. Ji bo hemî pirs û bersivên ku di-hatin gotin, Bengî tenê bi serhejandina xwe beşdarî van tiştandibû. Bi tevgerek wusa bû ku yekî nizani bûya, bi nêhirînekepêşîn re ew ê bigota viya porê xwe U ciyên weha sipî kiriye.

Bi du §ûşe mey û çar piyalan garson vegeriya û hat. Bi ku-barî piyal dagirtin û bi nazikî da tamandin. Û herweha piya-lên wan hemiyan jî bi destê garsonê hati bû dagirtin.

Di pey hanîna meyê re gelek wext ne buhurî bû ku dîtingarson bi du namkiyên ferfûrî tavilê vegeriya jî. Pi§tî rojhilatîtêgêluştin ku xwarin yên wan e, ji vê zûhatina xwarina xwe ewjî kêfxweş bûn.

Lê dema ku di dest garsonê de çav U xwarinê xistin, gwînêwan vê re guherî û mirûz lê tirş bûn. Wusa ku, tew ji bîr kirinsipasiya garsonê jî bikin. Xwarin; kevçiyekî pîvazên kutayî,kevçiyekî îsota sor î hûrkirî, kevçiyekî dibên sor î dagirtî, biqasî sê kevçiyan goştê xagî yê kutayî û zerikek hêka xagî U servî goştî bû. Pîvaz, îsot, dîb û hêk dibû ku bi xagî bihata xwa-rin, lê goşt? Ji xwe pirsgirêk jî U ser vî goştê xagî bû. Ew ê biçi awayîbihata xwarin!

Herdu rojhilatiyên mirûztirş U hev nêhirîn û dilên xwe bihev şewutandin. Kenekî sar, tirs û şerm U ruyên wan tevlihevîbû. Aya wan ê ev nezaniya xwe çawa binixumanda? Ev rewşaji ber çavên keçhevalên wan ne reviya û ew jî pê hesiyan.

85

ra xwe ya destsivik dixwest xwe U şarizayiyê dayne.Piştî ku garsonê sipasiyek got, bi silava çpgê ji wan dûrket

û çû. Her cara ku frakên garsonan ba digirt û di ber masawan re U ba diketin, çavên rojhilatiyan bêhemd U pey dilîzikîhû serê wan tevUhev dibûn. Lê dîsa jî xwe U nezaniyê xwedîdernedbdstin û Ungên xwe davêtin ser hev.

Ji bo ku tenê nemînin an jî keçhevalên xwe bêdeng nehê-lin, Zade xwe ber bi masê kir û got:

- Çi ciyekî xwe§! Bi rastî jî romantflc e, ne wusa Sîmone?Sîmona devliken:- Xirab nine, got û çavên xwe yên hêşîn U dora xwe gerand.

Sûssîya hevala Bengî jîxwe havête nava axaftinê:- Ez bawer im ji sedsala hîjdehan de maye, got û bi tiliyên

xwe ruyê xwe î xurî mist da. Ji bo hemî pirs û bersivên ku di-hatin gotin, Bengî tenê bi serhejandina xwe beşdarî van tiştandibû. Bi tevgerek wusa bû ku yekî nizani bûya, bi nêhirînekepêşîn re ew ê bigota viya porê xwe U ciyên weha sipî kiriye.

Bi du §ûşe mey û çar piyalan garson vegeriya û hat. Bi ku-barî piyal dagirtin û bi nazikî da tamandin. Û herweha piya-lên wan hemiyan jî bi destê garsonê hati bû dagirtin.

Di pey hanîna meyê re gelek wext ne buhurî bû ku dîtingarson bi du namkiyên ferfûrî tavilê vegeriya jî. Pi§tî rojhilatîtêgêluştin ku xwarin yên wan e, ji vê zûhatina xwarina xwe ewjî kêfxweş bûn.

Lê dema ku di dest garsonê de çav U xwarinê xistin, gwînêwan vê re guherî û mirûz lê tirş bûn. Wusa ku, tew ji bîr kirinsipasiya garsonê jî bikin. Xwarin; kevçiyekî pîvazên kutayî,kevçiyekî îsota sor î hûrkirî, kevçiyekî dibên sor î dagirtî, biqasî sê kevçiyan goştê xagî yê kutayî û zerikek hêka xagî U servî goştî bû. Pîvaz, îsot, dîb û hêk dibû ku bi xagî bihata xwa-rin, lê goşt? Ji xwe pirsgirêk jî U ser vî goştê xagî bû. Ew ê biçi awayîbihata xwarin!

Herdu rojhilatiyên mirûztirş U hev nêhirîn û dilên xwe bihev şewutandin. Kenekî sar, tirs û şerm U ruyên wan tevlihevîbû. Aya wan ê ev nezaniya xwe çawa binixumanda? Ev rewşaji ber çavên keçhevalên wan ne reviya û ew jî pê hesiyan.

85

Wan dît ku goşt xagî ye. Bi mirûztirşî pişirînekê bi wan jî girt.Bengî kêr û çetel girte destê xwe, xwe U ber masê bir û ha-

nî ku kesek pê nizani be. Bêdil pozê çetelê xwe di goştê ku-tayî de kir û bê daxwaz di devê xwe de danî. Ava goştê xagî, U

ser lêva wî ya jêrîn biriqî. Dûre jî hinek pîvaz, hinek îsot... çavU belengaziya Zade xist û di ber xwe de jê re bi zimanê wîgot:

- Tu çi wusa pê dilîzî, heval! Noîa mêran bixwe! Tu ê nuhame di nava van hevalan de şermesar dendnî.

- E, ma goştê xagî tê xwarin?!...- Te xwest, heval. Te got, ez dizanim bê ev çi xwarin e...- Min got, lê... ma min çi dizanî bû ku goştê xagî ye! WeUe

ev nayê xwarin.Bengî:- Lê tu viya baş bizani be... bi §eref ku em di xwe derxîhin,

em ê di nav xelkê de bibin xax. Do yek û îro jî du roj in ku meew dîtine. Şeraba me hîj di şûşekê de ne hatiye ber me. Ku tuji nuha de wusa bikî... binêre, ku ev j'ahr be jî bixwe! Ti§t na-be. Ku dilê te jê U hev dikeve, çavên xwe bi hev de bişjdîne ûbixwe. An ne...

- Loo, ma ez ê çi bbcwim! Bi navê Xwedê ez ê verişim.- E, ma ji te wetrê ez ji dil dbcwim, an ez jê hez dikim? Erê,

ez U xwe nadim der, lê... Bi Xwedê U pêş çaven min bûye wekgo§tê mirar. Tu jî dizanî ku bûye xwîna mêrekî û ketiye hus-tuyê me, em çi bikin?... De qene bêdeng bbcwe û kêleka meya bi rêx rayê xelkê nede!

- Nabe birayê min, nabe. Bi navê Xwedê ez ê nikari bim!Tu were em ji xwe re xwarineke din bixwazin. Ma çi hewceye...

Bi vê hevoka xwe ya nîvç re, Zade hinekî jî bi hêrs pozêkêra xwe U binê goşt xist û bêyî ku ber bi devê xwe bibe, bi§ûn de danî. Ev axaftina di navbera herdu rojhilatiyan de,bêyî ku hay jê hebin, ji pîvana restorantê derketi bû. Di vênavberê de mêvanên restorantê pirî caran bêhemd hustu U

xwe badidan û U wan dinêrîn. Bi her awayî dîyar bû ku mijaravê axaftina wan, U ser xwarina wan e. Keçên roj'avayî jî bi qa-

86

Wan dît ku goşt xagî ye. Bi mirûztirşî pişirînekê bi wan jî girt.Bengî kêr û çetel girte destê xwe, xwe U ber masê bir û ha-

nî ku kesek pê nizani be. Bêdil pozê çetelê xwe di goştê ku-tayî de kir û bê daxwaz di devê xwe de danî. Ava goştê xagî, U

ser lêva wî ya jêrîn biriqî. Dûre jî hinek pîvaz, hinek îsot... çavU belengaziya Zade xist û di ber xwe de jê re bi zimanê wîgot:

- Tu çi wusa pê dilîzî, heval! Noîa mêran bixwe! Tu ê nuhame di nava van hevalan de şermesar dendnî.

- E, ma goştê xagî tê xwarin?!...- Te xwest, heval. Te got, ez dizanim bê ev çi xwarin e...- Min got, lê... ma min çi dizanî bû ku goştê xagî ye! WeUe

ev nayê xwarin.Bengî:- Lê tu viya baş bizani be... bi §eref ku em di xwe derxîhin,

em ê di nav xelkê de bibin xax. Do yek û îro jî du roj in ku meew dîtine. Şeraba me hîj di şûşekê de ne hatiye ber me. Ku tuji nuha de wusa bikî... binêre, ku ev j'ahr be jî bixwe! Ti§t na-be. Ku dilê te jê U hev dikeve, çavên xwe bi hev de bişjdîne ûbixwe. An ne...

- Loo, ma ez ê çi bbcwim! Bi navê Xwedê ez ê verişim.- E, ma ji te wetrê ez ji dil dbcwim, an ez jê hez dikim? Erê,

ez U xwe nadim der, lê... Bi Xwedê U pêş çaven min bûye wekgo§tê mirar. Tu jî dizanî ku bûye xwîna mêrekî û ketiye hus-tuyê me, em çi bikin?... De qene bêdeng bbcwe û kêleka meya bi rêx rayê xelkê nede!

- Nabe birayê min, nabe. Bi navê Xwedê ez ê nikari bim!Tu were em ji xwe re xwarineke din bixwazin. Ma çi hewceye...

Bi vê hevoka xwe ya nîvç re, Zade hinekî jî bi hêrs pozêkêra xwe U binê goşt xist û bêyî ku ber bi devê xwe bibe, bi§ûn de danî. Ev axaftina di navbera herdu rojhilatiyan de,bêyî ku hay jê hebin, ji pîvana restorantê derketi bû. Di vênavberê de mêvanên restorantê pirî caran bêhemd hustu U

xwe badidan û U wan dinêrîn. Bi her awayî dîyar bû ku mijaravê axaftina wan, U ser xwarina wan e. Keçên roj'avayî jî bi qa-

86

sekî kirin pistepist û dûre Sîmone zivirî ser Zade:- Ma xwarina we ne bi dilê we ye? An xwarin bi çewtî ha-

tiye?Zade, dikir ku wek yekî belengaz giUyê xwe bi wê de biki-

ra. Lê dûre tavilê U xwe varqilî, ne xwest rastiya xwe pê bidezanîn û got:

- Na, na... min ev xwarina xwest. Min xwest lê... min nizanîbû ku ew ê wusa... tamsarkî be.

- Ma te qet berê goştê xagî xwari bû?Zade bi rûşermî:- Erê weh!... Lê ez nizanim çima U vir... Li ba me vê xwari-

nê gelekî xweş... got û mirûz U xwe tirş kir. Dîsa pozê kêrê digoştê xagî de kir û vê carê ber bi devê xwe bir. Sîmona roja-vayî zûzûka U pêş, ji ber masê hêz da xwe û got:

- Raweste... ca raweste! Ev xwarina, wusa nayê xwarin. Di-vê tu hemûyî tevUhev bikî û îsota wî jî divê zêde be... ma ezdikanim alîkariya te bikim? Ca tu vî çetel û kêra xwe...

Keçika din jî rabû ser xwe ku ew jî alîkariya Bengî bike ûxwarina wî U nav hev bbdne. Lê Bengî nêhirî ku ji bflî keçhe-valên wan yên rojavayî, hemî mêvanên restorantê U wan di-nêrin. Wî ev nezanî û kêmasiyên ha dîsa U xwe dananî û got:

- Na na, sipas, Sûssî. Ez weha ciyê ciyê jê hez dikim.Bi formula keça rojavayî, xwarin dîsa di gewriya Zade de

ne çû xwarê. Nêhirî ku nabe, bi hatina xwarinên keçên roja-vayî re, wî jî rabû ji bêgavî ji xwe re xwarineke din ji garsonêre got.

Li ser vê tevgera Zade, serhişkî U Bengî bû bû sonda mêrêberê û bi rika mirîşkekê dbcwar. Carina jî di bin çavan re UZade dinêrî û bi zimanê wî digotê:

- Ez êdî bi te re nagerim, heval. Tu ê ku... dest û lingên teU ber sê kevçî goştê xagî U hev digere... Di pey ewqas serê§êre, te dîsa bi ya xwe kir. Te em rûreş... Te dît ku me bi çiawayî ev keçikên ha peyda kirin.

Her pariyê piçûk î ku ji namkiya Bengî kêm dibû, ji bo wîserketineke mezin bû. Berê, çavê wî jê ne dibirî ku xwarina U

ber xwe biqedîne. Lê piştî bîstekê, dît ku bi qasî du pariyan

87

sekî kirin pistepist û dûre Sîmone zivirî ser Zade:- Ma xwarina we ne bi dilê we ye? An xwarin bi çewtî ha-

tiye?Zade, dikir ku wek yekî belengaz giUyê xwe bi wê de biki-

ra. Lê dûre tavilê U xwe varqilî, ne xwest rastiya xwe pê bidezanîn û got:

- Na, na... min ev xwarina xwest. Min xwest lê... min nizanîbû ku ew ê wusa... tamsarkî be.

- Ma te qet berê goştê xagî xwari bû?Zade bi rûşermî:- Erê weh!... Lê ez nizanim çima U vir... Li ba me vê xwari-

nê gelekî xweş... got û mirûz U xwe tirş kir. Dîsa pozê kêrê digoştê xagî de kir û vê carê ber bi devê xwe bir. Sîmona roja-vayî zûzûka U pêş, ji ber masê hêz da xwe û got:

- Raweste... ca raweste! Ev xwarina, wusa nayê xwarin. Di-vê tu hemûyî tevUhev bikî û îsota wî jî divê zêde be... ma ezdikanim alîkariya te bikim? Ca tu vî çetel û kêra xwe...

Keçika din jî rabû ser xwe ku ew jî alîkariya Bengî bike ûxwarina wî U nav hev bbdne. Lê Bengî nêhirî ku ji bflî keçhe-valên wan yên rojavayî, hemî mêvanên restorantê U wan di-nêrin. Wî ev nezanî û kêmasiyên ha dîsa U xwe dananî û got:

- Na na, sipas, Sûssî. Ez weha ciyê ciyê jê hez dikim.Bi formula keça rojavayî, xwarin dîsa di gewriya Zade de

ne çû xwarê. Nêhirî ku nabe, bi hatina xwarinên keçên roja-vayî re, wî jî rabû ji bêgavî ji xwe re xwarineke din ji garsonêre got.

Li ser vê tevgera Zade, serhişkî U Bengî bû bû sonda mêrêberê û bi rika mirîşkekê dbcwar. Carina jî di bin çavan re UZade dinêrî û bi zimanê wî digotê:

- Ez êdî bi te re nagerim, heval. Tu ê ku... dest û lingên teU ber sê kevçî goştê xagî U hev digere... Di pey ewqas serê§êre, te dîsa bi ya xwe kir. Te em rûreş... Te dît ku me bi çiawayî ev keçikên ha peyda kirin.

Her pariyê piçûk î ku ji namkiya Bengî kêm dibû, ji bo wîserketineke mezin bû. Berê, çavê wî jê ne dibirî ku xwarina U

ber xwe biqedîne. Lê piştî bîstekê, dît ku bi qasî du pariyan

87

tenê di binê namkiyê de maye. Tirs lê şikiya bû û serbilindîpara wî bû êdî. Sûssiya rojavayî dît ku xwarina Bengî U xela-siyê ye, zivirî ser û pirsî:

- Xwarin bi te xweş bû, Bengî?Li ser vê yekê Bengî kevçî û çetelê di dest xwe de, bi qure-

tî di namkiya xwe de danî û got:- Na weUe, xweş nibû... lê xirab jî nibû.- Ma ev cara pê§în e tu goştê xagî dixwî, an?...Mîna ku Bengî bibêje: Ma ne şerm e! Bi kenê xwe î nîvçe

peyva wê di dêv de birî û bi rûsipîtî got:- Na, na. Ez nizanim, ku ez bibêjim tu bawer dikî an ne...

dema ku ez U rojhilata navîn bûm, xwarina min sê dan ev tiştabû. Lê mîna ku heval Zade jî got... U vir çima wusa çêdikin, eztênagêhîjim. Bêxwê, tamsar, xa... Ango U ba me wusa xweş,ewqas xweş çêdikin ku...

Piştî van peyvên xwe, Bengî dîsa dada kêr û çetelê xwe ûdest bi xwarina xwe kir. Di van du pariyên xwe yên dawîh de,kêr û çetelê xwe wusa U binê namkiya ferfûrî dida ku, mîna jihemî mêvanên restorantê re bibêje: Ez goştê xagî dixwim ûminqedandjî.

Bengî bi vî awayî, xwe ji goştê xagî pak kiri bû. Piştî kupiyalek §erab jî di ser de vexwar, rabû çû avdestxanê. Gelekne buhurî, ji hêla avdestxanê dengekî ne xwe§ hat bihîstin.

Biqînekê bi hemî mêvanên restorantê girti bû û dikeniyan,dipan ku bizani bin bê ew kî ye vedirişe.

88

tenê di binê namkiyê de maye. Tirs lê şikiya bû û serbilindîpara wî bû êdî. Sûssiya rojavayî dît ku xwarina Bengî U xela-siyê ye, zivirî ser û pirsî:

- Xwarin bi te xweş bû, Bengî?Li ser vê yekê Bengî kevçî û çetelê di dest xwe de, bi qure-

tî di namkiya xwe de danî û got:- Na weUe, xweş nibû... lê xirab jî nibû.- Ma ev cara pê§în e tu goştê xagî dixwî, an?...Mîna ku Bengî bibêje: Ma ne şerm e! Bi kenê xwe î nîvçe

peyva wê di dêv de birî û bi rûsipîtî got:- Na, na. Ez nizanim, ku ez bibêjim tu bawer dikî an ne...

dema ku ez U rojhilata navîn bûm, xwarina min sê dan ev tiştabû. Lê mîna ku heval Zade jî got... U vir çima wusa çêdikin, eztênagêhîjim. Bêxwê, tamsar, xa... Ango U ba me wusa xweş,ewqas xweş çêdikin ku...

Piştî van peyvên xwe, Bengî dîsa dada kêr û çetelê xwe ûdest bi xwarina xwe kir. Di van du pariyên xwe yên dawîh de,kêr û çetelê xwe wusa U binê namkiya ferfûrî dida ku, mîna jihemî mêvanên restorantê re bibêje: Ez goştê xagî dixwim ûminqedandjî.

Bengî bi vî awayî, xwe ji goştê xagî pak kiri bû. Piştî kupiyalek §erab jî di ser de vexwar, rabû çû avdestxanê. Gelekne buhurî, ji hêla avdestxanê dengekî ne xwe§ hat bihîstin.

Biqînekê bi hemî mêvanên restorantê girti bû û dikeniyan,dipan ku bizani bin bê ew kî ye vedirişe.

88

ŞANOGER

Tos, xortekî bi bejinûbal e. Anuha nû ji malê derketiye,mîna ku U navnîşaneke tevUhev bigere, an jî çavên xwe U pisi-kekî wendabûyî bigerîne, U dora xwe dinêre û di kuçeke ferede bi lez dimeşe. Lê ev me§a wî bi awayekî serbflind e jî. Liserê kuçê pêrgî hevalekî xwe tê û zûzûka jê re dibêje:

- Divê tu werî, Dewrê§. Şikir ji Xwedê re em rastî hev ha-tin. Min jî çavên xwe digerand ku nasekî bibînim. Min gelekdixwest ku hevalekî min î nêzflc jî bibîne. Mîna ku Dewrêş, jivê rewşa wî keti be şika tiştekî neba§, bi dengekî nivçe û tevU-hevî dibêje:

- Kuderê?... Ez werime kuderê, çi bibîhim?...- Tiyatroyê. Ji piyesên Brecht, Tivinga Carrar Xanimê ye.Hevalê wî dike ku bibêje, aya bilêt mane an ne, lê Tos pê-

şiya pirsê lê dibire, bi piyê wî digire û herdu bi lez berê xwedidine avahiya salona tiyatroyê. Tos di rê de didomîne:

- Rolekî piyesê dane min jî. Ez ê ji bilêtfroşê ber dêrî re

89

ŞANOGER

Tos, xortekî bi bejinûbal e. Anuha nû ji malê derketiye,mîna ku U navnîşaneke tevUhev bigere, an jî çavên xwe U pisi-kekî wendabûyî bigerîne, U dora xwe dinêre û di kuçeke ferede bi lez dimeşe. Lê ev me§a wî bi awayekî serbflind e jî. Liserê kuçê pêrgî hevalekî xwe tê û zûzûka jê re dibêje:

- Divê tu werî, Dewrê§. Şikir ji Xwedê re em rastî hev ha-tin. Min jî çavên xwe digerand ku nasekî bibînim. Min gelekdixwest ku hevalekî min î nêzflc jî bibîne. Mîna ku Dewrêş, jivê rewşa wî keti be şika tiştekî neba§, bi dengekî nivçe û tevU-hevî dibêje:

- Kuderê?... Ez werime kuderê, çi bibîhim?...- Tiyatroyê. Ji piyesên Brecht, Tivinga Carrar Xanimê ye.Hevalê wî dike ku bibêje, aya bilêt mane an ne, lê Tos pê-

şiya pirsê lê dibire, bi piyê wî digire û herdu bi lez berê xwedidine avahiya salona tiyatroyê. Tos di rê de didomîne:

- Rolekî piyesê dane min jî. Ez ê ji bilêtfroşê ber dêrî re

89

bibêjim: Ev hevalê min e. Bila ji rêza herî pêşîn ciyekî ba§ jite re veqetîne. Ji bîr neke, piştî piyesê jî em ji xwe re biçineciyekî romantîk û em ê U ser hunera tiyatroyê bipeyivin.

Ya rastî, Dewrê§ ji kêfxweşiya vê hunermendiya hevalêxwe î Tos, U ser rêza pêşîn û ciyê xweş nafikire jî. Lewra ewdizane ku Brecht şanonivîsekî mezin e û rolgirtina di piyesênwî de hunermendiyê divê. Loma ji dilxweşiya xwe û vî hevalêxwe, bêyî ku zêde U ser bifikire, vedigere ser hevalê xwe û di-bêje:

- Ti§tekî gelek û gelekî hêja ye. Pir ba§ bûye ku rolek danete jî...

Tos, mîha leşgerekî serketî U ser piyê xwe U hevalê xwe ve-digere û bi pişirîn dibêje:

- Lê ez ji te re bibêjim, ku bi ya rejîsor bûya wî cî ne didamin. De tu guhdar bike, ez ji te re ji serî de kat bikim... Ti§te-kî seyr e! Çer ku min bihîst tiştekî weha heye û dest bi pro-vayê jî kirine, ez tavilê çûm. Ez çûm, min xwe havête bextêrejîsor ku rolekî bide min jî. Pêşiyê wî kir ku bibêje, na. «Bidaxawa»got. Lê piştî min jî dûrûdirêj jê re çêU hunera tiyat-royê kir û min pê da zanîn ku ez ê ji heq rolê xwe derkevim,hinekî nerm bû. Rejîsorekî zana bû. Ji min re digot:«Divê xwîû tevgerên qeşmer û maqûlekî li ba §anogerekî hebe. Şanoge-rekî baş, divê bikani be bigirî, bê sedem bikene... wusa ji dilbikene ku temaşegîf têdernexîne ew kenekî şanogerane ye...»Ez birakê te me, min jî lê vegerand û got: «Ez dikanim... ezdikanim mîna ehmeqekî bikenim û ez dikanim bigirîm jî.. Kute bivê, anuha ez U ber çavên te jî bigirîm.» Dûre min serêxwe hinekî tewand û min mirina pîrika xwe hanî bîra xwe. Çimirin bû Xwedê! Kûçikekî har bi wê girti bû. Piştî ku nexweşîlê azirî, ew jî har bû. Kef û gilêz bi devê wê î bêdiran diket ûweke dêlegureke U ber çêlan xwe davête ser merivan. Mînaanuha tê bîra min. Bavê min ew havêti bû paş deriyê oda meya piçûk û derî U ser kilît kiri bû. Ez piçûkekî heftsale bûmwê çaxê. Ez diçûm ber pencerê, ji hêla derve de, di nava §îşênhesinî re bi dflşewatî min U wê dêlegura pîf dinêrî. Dêleguraku ez ji pi§ta wê danediketim, ji hemêza wê dûrnediketim...

90

bibêjim: Ev hevalê min e. Bila ji rêza herî pêşîn ciyekî ba§ jite re veqetîne. Ji bîr neke, piştî piyesê jî em ji xwe re biçineciyekî romantîk û em ê U ser hunera tiyatroyê bipeyivin.

Ya rastî, Dewrê§ ji kêfxweşiya vê hunermendiya hevalêxwe î Tos, U ser rêza pêşîn û ciyê xweş nafikire jî. Lewra ewdizane ku Brecht şanonivîsekî mezin e û rolgirtina di piyesênwî de hunermendiyê divê. Loma ji dilxweşiya xwe û vî hevalêxwe, bêyî ku zêde U ser bifikire, vedigere ser hevalê xwe û di-bêje:

- Ti§tekî gelek û gelekî hêja ye. Pir ba§ bûye ku rolek danete jî...

Tos, mîha leşgerekî serketî U ser piyê xwe U hevalê xwe ve-digere û bi pişirîn dibêje:

- Lê ez ji te re bibêjim, ku bi ya rejîsor bûya wî cî ne didamin. De tu guhdar bike, ez ji te re ji serî de kat bikim... Ti§te-kî seyr e! Çer ku min bihîst tiştekî weha heye û dest bi pro-vayê jî kirine, ez tavilê çûm. Ez çûm, min xwe havête bextêrejîsor ku rolekî bide min jî. Pêşiyê wî kir ku bibêje, na. «Bidaxawa»got. Lê piştî min jî dûrûdirêj jê re çêU hunera tiyat-royê kir û min pê da zanîn ku ez ê ji heq rolê xwe derkevim,hinekî nerm bû. Rejîsorekî zana bû. Ji min re digot:«Divê xwîû tevgerên qeşmer û maqûlekî li ba §anogerekî hebe. Şanoge-rekî baş, divê bikani be bigirî, bê sedem bikene... wusa ji dilbikene ku temaşegîf têdernexîne ew kenekî şanogerane ye...»Ez birakê te me, min jî lê vegerand û got: «Ez dikanim... ezdikanim mîna ehmeqekî bikenim û ez dikanim bigirîm jî.. Kute bivê, anuha ez U ber çavên te jî bigirîm.» Dûre min serêxwe hinekî tewand û min mirina pîrika xwe hanî bîra xwe. Çimirin bû Xwedê! Kûçikekî har bi wê girti bû. Piştî ku nexweşîlê azirî, ew jî har bû. Kef û gilêz bi devê wê î bêdiran diket ûweke dêlegureke U ber çêlan xwe davête ser merivan. Mînaanuha tê bîra min. Bavê min ew havêti bû paş deriyê oda meya piçûk û derî U ser kilît kiri bû. Ez piçûkekî heftsale bûmwê çaxê. Ez diçûm ber pencerê, ji hêla derve de, di nava §îşênhesinî re bi dflşewatî min U wê dêlegura pîf dinêrî. Dêleguraku ez ji pi§ta wê danediketim, ji hemêza wê dûrnediketim...

90

Hertim çend mewûj û nokên qelandî di ber pişta wê de pey-da dibûn. Dema min devê xwe ber bi destê wê ji hev dikir, ta-vilê têdigêhîşt... Bi pişirîn: «Kurê kûçikan!» digot û tiştekdbdste devê min. Ji diya xwe pirtir min ji wê hez dikir. Anuhajî min nikanî bû ez nêzîkê wê biçûyama. Bavê min di rocinêre nan davête ber wê. Nan dibêjim lê... tenê keriyek nanê tisîbû. De qeyê bavê min jî dixwest ew bimire û nemire... Wê de-vê xwe jî bi nan ne dikir. Ne ku devê wê î bêdiran nanê tisî nedigirt, an dilê wê ne diçûyê... ez dûre têgêhîştim, ji ber ê§ ûazara xwe wê hay ji xwe tune bû. Şev û rqj her kûrekûra wêbû. Ber bi roavakê dema tirêjên royê didan pencera oda meya piçûk, ev kûrekûra wê bêtir berz û biUnd dibû. Bavê min jîhertim danê êvarê palaseke reş ji derve de dikişande berpencerê ku tarî bibe. Wê çaxê jî agir bi kezeba min diket û ezji wan deverna dûrdiketim. Pi§tî çend rojan deng jê hat birîhû pîrika min miri bû. Di ser mirina wê re ewqas sal derbasbûne, lê rewşa wê ya wê rojê, mîna îfo U ber çavên min e. Hergava ku ez bi bîr bînim, weha hêsir bi çavên min dikeve û ezdbcwazim bi dengekî bflind têra xwe bigirîm...

Li vir dîsa av bi çavên Tosê şanoger dikeve. Lê anuha her-du hevalbendan xwe gfliandine avahiya salona tiyatroyê. Diderbasbûna hundur de, bilêtfiroşê U ber derî bi dengekî nizmtiştina ji Tos re dibêje. Tos jî bi bilêtfiroş dide zanîn ku ji bohevalê wî ji rêza pêşîn ciyekî ba§ bideyê û zûzûka ji salonêderbasî hêla hundur dibe.

Bi qasî kişandina du cixaran wext dibuhure. Dûre wekehemû temaşegîran Dewrêş jî dikeve hundur, U rêza pêşîn Uciyekî xwe§ rûdine. Gelek nabuhure, lampên salonê vêdisin ûdi pey re jî muzikek.

Piyes di nava ronahiyeke mirî de bi bergeheke weha vedi-be. Di şevreşiyeke buharê de kepireke piçûk dbcuye. Di qun-cikekî oda vê kepirê de, ji wênexaça pîrozwer peykerekî reş îmezin heye. Jineke U dor salên çeU nan dipêjîne. Xortekî nû-gîştî U ber pencerê §ivedarekî masîgiriyê rê§ dike.

Dewrêşê U rêza pêşîn rûniştî, ba§ bala xwe dide ser piyesê.Kîsikekî bi dîwêr ve, textikekî herî piçûk jî bala wî dikêşîne.

91

Hertim çend mewûj û nokên qelandî di ber pişta wê de pey-da dibûn. Dema min devê xwe ber bi destê wê ji hev dikir, ta-vilê têdigêhîşt... Bi pişirîn: «Kurê kûçikan!» digot û tiştekdbdste devê min. Ji diya xwe pirtir min ji wê hez dikir. Anuhajî min nikanî bû ez nêzîkê wê biçûyama. Bavê min di rocinêre nan davête ber wê. Nan dibêjim lê... tenê keriyek nanê tisîbû. De qeyê bavê min jî dixwest ew bimire û nemire... Wê de-vê xwe jî bi nan ne dikir. Ne ku devê wê î bêdiran nanê tisî nedigirt, an dilê wê ne diçûyê... ez dûre têgêhîştim, ji ber ê§ ûazara xwe wê hay ji xwe tune bû. Şev û rqj her kûrekûra wêbû. Ber bi roavakê dema tirêjên royê didan pencera oda meya piçûk, ev kûrekûra wê bêtir berz û biUnd dibû. Bavê min jîhertim danê êvarê palaseke reş ji derve de dikişande berpencerê ku tarî bibe. Wê çaxê jî agir bi kezeba min diket û ezji wan deverna dûrdiketim. Pi§tî çend rojan deng jê hat birîhû pîrika min miri bû. Di ser mirina wê re ewqas sal derbasbûne, lê rewşa wê ya wê rojê, mîna îfo U ber çavên min e. Hergava ku ez bi bîr bînim, weha hêsir bi çavên min dikeve û ezdbcwazim bi dengekî bflind têra xwe bigirîm...

Li vir dîsa av bi çavên Tosê şanoger dikeve. Lê anuha her-du hevalbendan xwe gfliandine avahiya salona tiyatroyê. Diderbasbûna hundur de, bilêtfiroşê U ber derî bi dengekî nizmtiştina ji Tos re dibêje. Tos jî bi bilêtfiroş dide zanîn ku ji bohevalê wî ji rêza pêşîn ciyekî ba§ bideyê û zûzûka ji salonêderbasî hêla hundur dibe.

Bi qasî kişandina du cixaran wext dibuhure. Dûre wekehemû temaşegîran Dewrêş jî dikeve hundur, U rêza pêşîn Uciyekî xwe§ rûdine. Gelek nabuhure, lampên salonê vêdisin ûdi pey re jî muzikek.

Piyes di nava ronahiyeke mirî de bi bergeheke weha vedi-be. Di şevreşiyeke buharê de kepireke piçûk dbcuye. Di qun-cikekî oda vê kepirê de, ji wênexaça pîrozwer peykerekî reş îmezin heye. Jineke U dor salên çeU nan dipêjîne. Xortekî nû-gîştî U ber pencerê §ivedarekî masîgiriyê rê§ dike.

Dewrêşê U rêza pêşîn rûniştî, ba§ bala xwe dide ser piyesê.Kîsikekî bi dîwêr ve, textikekî herî piçûk jî bala wî dikêşîne.

91

Piştî ku çavên xwe U hemî dekorasyona hundurê vê oda piçûkdigerîhe, têdigêhîje ku ev kepireke masîgîran e. Dema kudîaloga piyesê bi pirseke jinika şanoger dest pê dike, ji nişkave ti§tek dikeve bîra Dewrêş. Aya di piyesê de navê hevalê wîçi bû? Heta demeke kurt jî ev pirsa ha ji bîfa wî naçe. Lê dû-re di dilê xwe de: Xem nake, wexta ku derkeve ez ê bizanibim, dibêje û bê tewatî U bendî derketina hevalê xwe ye.

Deriyê kepirê lêdikeve, dilê Dewrêş dike gurpegurp ku ewê hevalê wî be, lê na, yê ku dikeve hundur, U gor piyesê meri-vekî navsere û westiyayî ye. Piştî demekê keçeke ciwan U hêlahundur, U ber deriyê kepirê xuya dibe. Dewrêş di dilê xwe de:Ev jî keç e, dibêje û dîsa bi mereqdarî U bendî hevalê xwe ye.Her cara ku şanogerekî nû dikeve hundurê kepirê û U yên be-rê zêde dibe, bi dilpekînî çavên Dewrê§ jî her U ser wan di-gere. Digere ku ew bibîne û bizani be ka hevalê wî di çi rolîde ye, û ji heq rolê xwe derdikeve an ne. Heta ku metranekîbisal û di pey re jî pîfejineke bi kincên reş dikevine hundurêkepirê, çavên Dewrêş her U şanogerên nû digere. Ev me-reqdariya ewqas lê zêde dibe ku tew bala wî ya U ser piyesê jînamîhe.

Li dereke piyesê U pa§ deriyê kepirê pinepina dengan têbihîstin. Dûre derî heta dawiyê vedibe. Sê jin destên wan U

ser sîngên wan çep û rast dibin, bi gunehweşîh dikevinehundur û U hêlekê, U ber dîwêr radiwestin. Li pey wan jî dumasîgîran cendekek danîne ser darbesteke ji capûnekî sipî ûdi deriyê vekirî re derbasî hêla hundur dibin. Şanogerên ma-sîgîr tev darbesta ji capûnê sipî, cendek U rasta sahnê, U pê§çavên hemû temaşegîrên salonê datîhin û di nav xwe de U serdikevine galegalê ka kê kuştiye û çawa hatiye kuştin.

Cendekê ku U wir hatiye dirêjkirin, bi pêşmalekê jî hatiyenixumandin. Ango ji bilî du destên daketî, devereke mirî nexuyaye. Weke ku ew şanogerên U wir nizanin bê kê kuştiye,temaşegîrên di salonê de jî nizanin bê ew kî ye û kê bi çiawayî kuştiye.

Piştî dîalogeke kurt lampên salonê vêdisin û çepeçepa de-stên temaşegîran dest pê dike. Ev jî dide xuyakirin ku dawiya

92

Piştî ku çavên xwe U hemî dekorasyona hundurê vê oda piçûkdigerîhe, têdigêhîje ku ev kepireke masîgîran e. Dema kudîaloga piyesê bi pirseke jinika şanoger dest pê dike, ji nişkave ti§tek dikeve bîra Dewrêş. Aya di piyesê de navê hevalê wîçi bû? Heta demeke kurt jî ev pirsa ha ji bîfa wî naçe. Lê dû-re di dilê xwe de: Xem nake, wexta ku derkeve ez ê bizanibim, dibêje û bê tewatî U bendî derketina hevalê xwe ye.

Deriyê kepirê lêdikeve, dilê Dewrêş dike gurpegurp ku ewê hevalê wî be, lê na, yê ku dikeve hundur, U gor piyesê meri-vekî navsere û westiyayî ye. Piştî demekê keçeke ciwan U hêlahundur, U ber deriyê kepirê xuya dibe. Dewrêş di dilê xwe de:Ev jî keç e, dibêje û dîsa bi mereqdarî U bendî hevalê xwe ye.Her cara ku şanogerekî nû dikeve hundurê kepirê û U yên be-rê zêde dibe, bi dilpekînî çavên Dewrê§ jî her U ser wan di-gere. Digere ku ew bibîne û bizani be ka hevalê wî di çi rolîde ye, û ji heq rolê xwe derdikeve an ne. Heta ku metranekîbisal û di pey re jî pîfejineke bi kincên reş dikevine hundurêkepirê, çavên Dewrêş her U şanogerên nû digere. Ev me-reqdariya ewqas lê zêde dibe ku tew bala wî ya U ser piyesê jînamîhe.

Li dereke piyesê U pa§ deriyê kepirê pinepina dengan têbihîstin. Dûre derî heta dawiyê vedibe. Sê jin destên wan U

ser sîngên wan çep û rast dibin, bi gunehweşîh dikevinehundur û U hêlekê, U ber dîwêr radiwestin. Li pey wan jî dumasîgîran cendekek danîne ser darbesteke ji capûnekî sipî ûdi deriyê vekirî re derbasî hêla hundur dibin. Şanogerên ma-sîgîr tev darbesta ji capûnê sipî, cendek U rasta sahnê, U pê§çavên hemû temaşegîrên salonê datîhin û di nav xwe de U serdikevine galegalê ka kê kuştiye û çawa hatiye kuştin.

Cendekê ku U wir hatiye dirêjkirin, bi pêşmalekê jî hatiyenixumandin. Ango ji bilî du destên daketî, devereke mirî nexuyaye. Weke ku ew şanogerên U wir nizanin bê kê kuştiye,temaşegîrên di salonê de jî nizanin bê ew kî ye û kê bi çiawayî kuştiye.

Piştî dîalogeke kurt lampên salonê vêdisin û çepeçepa de-stên temaşegîran dest pê dike. Ev jî dide xuyakirin ku dawiya

92

piyesê hat. Bêyî Dewrê§ zêde U ser bifikire ku hevalê wî der-neket, wî ne dît ku hevalê wî di çi roU de bû û navê wî çi bû,ewjî U çepikan dixe.

Bi vê bextiyariya mêvanên xwe, şanoger jî di binê tîrêjênrengoreng de cot bi cot derdikevin sahnê, direvine hundur,dîsa vedigerin pê§ temaşegîran û bi silavên hunermendanexwe U pê§ mêvanên xwe xwar dikin. A wê çaxê çavên DewrêşU hevalê wî dikeve. Ew dibîne ku di nava şanogeran de Tosêhevalê wî jî dibeze û ew jî tê xwe U pê§ temaşegîran xwar di-ke.

***

Heta ku hemû temaşegîr derdikevin û diçin jî, Dewrêş U

ber deriyê derketinê U bendî hevalê xwe î §anoger e. Dipê kubi hev re biçine ciyekî romantflc. Di dawiya dawîn de bi hilke-hilk û kêfxweşî, hevalê wî derdikeve û tê. Bi hatina xwe re bipiyê Dewrê§ digirê, vê carê jî berê wî ber bi ciyekî romantflcdike, bi hev re dimeşin û şanoger dîsa di rê de didomîne:

- Bibore, Dewrêş, dibêje, rejîsorê me pir kêfxweş bû bû.Gelek pîrozbahî jî girtin. Digot em ê biçine Fransayê jî. Ezloma hinekî derng ketim. Lê... te çawa dît, baş bû, ne wusa?

Dewrêş:- Bi Xwedê ku tu rastiyê bibêjî, bala min pir belav bû. Ez

tênegêhîştim ku piyes jî li ser çi bû.- Çawa, ezbenî? Qaşo ji rêza pêşîn jî min ji te re cî veqe-

tandi bû. Ba§ e, de ka bibêje, ez ji heq rolê xwe derketim, anne?

- Bi rastî jî ku tu rastiyê bibêjî... malava, heta dawiya piye-sê jî ev çavên min her U bendî te bûn. Min digot tu ê kengîderkevî.

- Rast e, rolê min rolekî dawiyê bû. Lê tevayiyê piyesê U

ser min bû. Min dibihîst... di paş perdê de min dibihîst ku he-mî jî çêtt min dikin. Çawa, ez rolê xwe xwe§ Ustim, ne wusa?

Mîna ku Dewrêş nikani be dîtina xwe, an jî tiştên di dilêxwe de rasterast bibêje, U hev digerîne û dibê:

- Bi rastî jî... wek ku min got... min ne dît ku... ma tu di çiroU de bûy?

93

piyesê hat. Bêyî Dewrê§ zêde U ser bifikire ku hevalê wî der-neket, wî ne dît ku hevalê wî di çi roU de bû û navê wî çi bû,ewjî U çepikan dixe.

Bi vê bextiyariya mêvanên xwe, şanoger jî di binê tîrêjênrengoreng de cot bi cot derdikevin sahnê, direvine hundur,dîsa vedigerin pê§ temaşegîran û bi silavên hunermendanexwe U pê§ mêvanên xwe xwar dikin. A wê çaxê çavên DewrêşU hevalê wî dikeve. Ew dibîne ku di nava şanogeran de Tosêhevalê wî jî dibeze û ew jî tê xwe U pê§ temaşegîran xwar di-ke.

***

Heta ku hemû temaşegîr derdikevin û diçin jî, Dewrêş U

ber deriyê derketinê U bendî hevalê xwe î §anoger e. Dipê kubi hev re biçine ciyekî romantflc. Di dawiya dawîn de bi hilke-hilk û kêfxweşî, hevalê wî derdikeve û tê. Bi hatina xwe re bipiyê Dewrê§ digirê, vê carê jî berê wî ber bi ciyekî romantflcdike, bi hev re dimeşin û şanoger dîsa di rê de didomîne:

- Bibore, Dewrêş, dibêje, rejîsorê me pir kêfxweş bû bû.Gelek pîrozbahî jî girtin. Digot em ê biçine Fransayê jî. Ezloma hinekî derng ketim. Lê... te çawa dît, baş bû, ne wusa?

Dewrêş:- Bi Xwedê ku tu rastiyê bibêjî, bala min pir belav bû. Ez

tênegêhîştim ku piyes jî li ser çi bû.- Çawa, ezbenî? Qaşo ji rêza pêşîn jî min ji te re cî veqe-

tandi bû. Ba§ e, de ka bibêje, ez ji heq rolê xwe derketim, anne?

- Bi rastî jî ku tu rastiyê bibêjî... malava, heta dawiya piye-sê jî ev çavên min her U bendî te bûn. Min digot tu ê kengîderkevî.

- Rast e, rolê min rolekî dawiyê bû. Lê tevayiyê piyesê U

ser min bû. Min dibihîst... di paş perdê de min dibihîst ku he-mî jî çêtt min dikin. Çawa, ez rolê xwe xwe§ Ustim, ne wusa?

Mîna ku Dewrêş nikani be dîtina xwe, an jî tiştên di dilêxwe de rasterast bibêje, U hev digerîne û dibê:

- Bi rastî jî... wek ku min got... min ne dît ku... ma tu di çiroU de bûy?

93

- Te çawa ne dît malava! Tu bi xwe U rêza pê§îh rûniştîbûy. Divê te dîti be. Ji sedî sed te dîtiye... îcar rolê min U mindihat, ne wusa?

Nola ku Dewrê§ ji rêza pêşîn jî, ji hevalê xwe jî §erm kiribe, hinekî soromoro dibe û dibê:

- Bi rastîjî te çi dikir?... Ango di rolê xwe de...- Min tiştek ne dikir. Lê rejîsor jî gelekî ji min hez kir, ha!

Dûre jî hat destê me hemûyan şidand û pîfozbahî U me kir.Pir pesnê me dida. Rolê min, ji bo min tew jî astengî dern-exist. Tê bîra min di destpêka provayê de jî, rejîsor U gelekhevalan hêrs dibû "wusa ne, a weha!" digot û xwe hêrs dikir.Lê dema ku prova dihat ser min û rolê min, bawer bike, as-tengeke herî piçûk jî derneket. Di prova cara duduyan de re-jîsor ji min re got: Zêdetir jî pêwîst nake ku tu beşdarîprovayê bibî. Rejîsorekî mezin e. Tavilê têdigêhîje ka meriv êdi çend caran de ji heq rolê xwe derkeve. Lê ez jî... min pirxweş kir, ne wusa?

Dewrêş dike ku bibêje, «Ez nizanim û min tiştek jî ne dît.»lê ji bo xatirê rêza pêşîn û ciyê xwe§ nabêje. Serê xwe dbce berxwe û weha dibê:

- Ez çi bibêjim...Şanoger:- Bibêje, ezbenî, bibêje. Tu çi dibêj'î bibêj'e... ne ji bo heval-

tiyê, lê ji bo Xwedê... ku ez bi kêrî rolê xwe ne hati bim, ras-terast U ruyê min bibêje.

Dewrê§ ji bo ku tiştekî U ser hevalê xwe û rolê wî bibêje,wan hemû şanogerên piyesê yek bi yek tîne bîra xwe, çavênxwe U ser ruyên wan hemûyan digerîne, lê dîsa jî hevalê xwedi nav wan de nabîne. Ji bo ku U ber hevalê xwe şermesardernekeve û tiştekî bibêje, pirseke weha dike:

- Di rol de navê te çi bû?Li vir, Tos bi awayekî tinazker herdu destên xwe ber bi

Dewrê§ vedigirê û dibê:- Ma ev jî pirs e! Mîna ku tew tu ne hatiye vê piyesê û te

piyes ne dîtiye... Navê min... Juan bû navê min. Ji serî hetadawiyê jî herkesî çêtt min dikir. Ji xwe piyes U ser hebûna min

94

- Te çawa ne dît malava! Tu bi xwe U rêza pê§îh rûniştîbûy. Divê te dîti be. Ji sedî sed te dîtiye... îcar rolê min U mindihat, ne wusa?

Nola ku Dewrê§ ji rêza pêşîn jî, ji hevalê xwe jî §erm kiribe, hinekî soromoro dibe û dibê:

- Bi rastîjî te çi dikir?... Ango di rolê xwe de...- Min tiştek ne dikir. Lê rejîsor jî gelekî ji min hez kir, ha!

Dûre jî hat destê me hemûyan şidand û pîfozbahî U me kir.Pir pesnê me dida. Rolê min, ji bo min tew jî astengî dern-exist. Tê bîra min di destpêka provayê de jî, rejîsor U gelekhevalan hêrs dibû "wusa ne, a weha!" digot û xwe hêrs dikir.Lê dema ku prova dihat ser min û rolê min, bawer bike, as-tengeke herî piçûk jî derneket. Di prova cara duduyan de re-jîsor ji min re got: Zêdetir jî pêwîst nake ku tu beşdarîprovayê bibî. Rejîsorekî mezin e. Tavilê têdigêhîje ka meriv êdi çend caran de ji heq rolê xwe derkeve. Lê ez jî... min pirxweş kir, ne wusa?

Dewrêş dike ku bibêje, «Ez nizanim û min tiştek jî ne dît.»lê ji bo xatirê rêza pêşîn û ciyê xwe§ nabêje. Serê xwe dbce berxwe û weha dibê:

- Ez çi bibêjim...Şanoger:- Bibêje, ezbenî, bibêje. Tu çi dibêj'î bibêj'e... ne ji bo heval-

tiyê, lê ji bo Xwedê... ku ez bi kêrî rolê xwe ne hati bim, ras-terast U ruyê min bibêje.

Dewrê§ ji bo ku tiştekî U ser hevalê xwe û rolê wî bibêje,wan hemû şanogerên piyesê yek bi yek tîne bîra xwe, çavênxwe U ser ruyên wan hemûyan digerîne, lê dîsa jî hevalê xwedi nav wan de nabîne. Ji bo ku U ber hevalê xwe şermesardernekeve û tiştekî bibêje, pirseke weha dike:

- Di rol de navê te çi bû?Li vir, Tos bi awayekî tinazker herdu destên xwe ber bi

Dewrê§ vedigirê û dibê:- Ma ev jî pirs e! Mîna ku tew tu ne hatiye vê piyesê û te

piyes ne dîtiye... Navê min... Juan bû navê min. Ji serî hetadawiyê jî herkesî çêtt min dikir. Ji xwe piyes U ser hebûna min

94

ava bû bû.Bi hêviya ku ew ê êdî bikani be U ser piyes û rolê hevalê

xwe ditinên xwe bibêje, rûkeniyeke nivçe U Dewrêş diyar di-be. Lê dîsa jî ji bo ku ba§ pê ewle bibe, tiştekî weha dipirse:

- Na xwe ew miriyê ku masîgîfan dabûn ser darbestê û jinewalê hanî bûn, tu bûy?

- A rihme U bavê te! Erê lê... ew ez bûm. Min rolê xwexweş kir, ne wusa?

Dewrêş bi pi§irîh:- Malava, dibêje, tu jî giUyê xwe dikî... ma ez ê çawa bizani

bim ku ew miriyê di binê pêşmalê de tu î? Ez ê çawa te nasbikim?

Bi van gotinên hevalê wî re nerihetiyekê dadigirê ser Tos,mîha ku ew hemî keda wî U avarê çû be, hinekî jî bi enirîn U

Dewrêş vedigerîne û dibê:- Ehmeqek bû. Dekoratorê me ehmeqekî serhişk bû. Min

j'ê re got, pêşmalê navêje ser min, min bi pêşmalê nenuxumî-ne!... Min jê re got: Erê di rolê xwe de ez yekî mirî me, lê divêtemaşegîr min bibînin... lê wî dîsa bi ya xwe kir û ew pêşmalahavête ser ruyê min... firqûzê firqûzL.

Di riya wî ciyê romantflc de herdu heval heta demekê jî bê-deng dimeşin. Li derekê ev bêdengî bi pinepina şanoger têbirîn û di ber xwe de weha dibêje:

- Ango kesî ez nas ne kirim, erê...

95

ava bû bû.Bi hêviya ku ew ê êdî bikani be U ser piyes û rolê hevalê

xwe ditinên xwe bibêje, rûkeniyeke nivçe U Dewrêş diyar di-be. Lê dîsa jî ji bo ku ba§ pê ewle bibe, tiştekî weha dipirse:

- Na xwe ew miriyê ku masîgîfan dabûn ser darbestê û jinewalê hanî bûn, tu bûy?

- A rihme U bavê te! Erê lê... ew ez bûm. Min rolê xwexweş kir, ne wusa?

Dewrêş bi pi§irîh:- Malava, dibêje, tu jî giUyê xwe dikî... ma ez ê çawa bizani

bim ku ew miriyê di binê pêşmalê de tu î? Ez ê çawa te nasbikim?

Bi van gotinên hevalê wî re nerihetiyekê dadigirê ser Tos,mîha ku ew hemî keda wî U avarê çû be, hinekî jî bi enirîn U

Dewrêş vedigerîne û dibê:- Ehmeqek bû. Dekoratorê me ehmeqekî serhişk bû. Min

j'ê re got, pêşmalê navêje ser min, min bi pêşmalê nenuxumî-ne!... Min jê re got: Erê di rolê xwe de ez yekî mirî me, lê divêtemaşegîr min bibînin... lê wî dîsa bi ya xwe kir û ew pêşmalahavête ser ruyê min... firqûzê firqûzL.

Di riya wî ciyê romantflc de herdu heval heta demekê jî bê-deng dimeşin. Li derekê ev bêdengî bi pinepina şanoger têbirîn û di ber xwe de weha dibêje:

- Ango kesî ez nas ne kirim, erê...

95

Pirtûkên ku derketine

KEÇA KAPÎTANA.Pûşkîn

roman

MIRINA KARMENDA. Çêxovkurteçîrok

«

ARDÛJi kurteçîrokên gelêrî

Nivîsende: Hesenê Metê*

TILÛRÊ BÊGANERedwanê AIî

çîrok

Pirtûkên dê derkevin

MERJVÊN REBENF. Dostoyevskî

roman*

HERIMANDINA JIYANA KATHARINA BLUMHeinrich Böll

roman

Adresa Xwestinê:Weşanên Welatc/o KFH, Box: 4088,

141 04 Huddinge/Sweden

WESANÊNWELAT

Pirtûkên ku derketine

KEÇA KAPÎTANA.Pûşkîn

roman

MIRINA KARMENDA. Çêxovkurteçîrok

«

ARDÛJi kurteçîrokên gelêrî

Nivîsende: Hesenê Metê*

TILÛRÊ BÊGANERedwanê AIî

çîrok

Pirtûkên dê derkevin

MERJVÊN REBENF. Dostoyevskî

roman*

HERIMANDINA JIYANA KATHARINA BLUMHeinrich Böll

roman

Adresa Xwestinê:Weşanên Welatc/o KFH, Box: 4088,

141 04 Huddinge/Sweden

WESANÊNWELAT