Słynni Polacy

Jan III Sobieski

Grupa IIJustyna Polak Izabela Jurasz Mikołaj Stasica

Wiadomości ogólne

Jan III Sobieski (1629-1696), Król polski od 1674. Hetman wielki koronny od 1668. Hetman polny koronny od 1666. Marszałek wielki koronny od 1665. Chorąży wielki koronny od 1656.

PochodzenieJan Sobieski pochodził ze znanego rodu Sobieskich z Sobieszyna, który w okresie życia jego dziada Marka Sobieskiego dołączył do grona rodów magnackich. Ojciec - Jakub Sobieski (kasztelan krakowski), matka - Zofia Teofilia z Daniłowiczów (wojewodzianka ruska), Prawnuk hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego. Krewni przyszłego króla od strony Sobieskich, Daniłowiczów i Żółkiewskich zasłużyli się szczególnie w walkach z wyznawcami islamu – Turkami i Tatarami, często ginąc nieraz w brutalnych okolicznościach, co nie pozostało bez wpływu na jego ukształtowanie.

Jan Sobieski z matką i bratem

DzieciństwoUrodził się w piątek 17 sierpnia 1629 r. pomiędzy godziną 14.00 a 15.00 w zamku w Olesku, rodowym spadku matki. Dzieciństwo spędził w rezydencji pradziada w Żółkwi. Młody Jan wychowywał się w atmosferze kultu dla osoby wielkiego przodka po kądzieli, którego przedstawiano mu jako wzór postawy żołnierza i obywatela. Pierwszymi słowami w języku łacińskim, jakich nauczył się czytać przyszły król, miał być cytat z Ody Horacego.

Otrzymał staranne wykształcenie, zdobywane w całości wraz z bratem Markiem, ściśle według instrukcji sporządzonej przez ojca. Jakub Sobieski polecał zdobycie przez synów gruntownej znajomości kilku języków. Oprócz nauki słownictwa i zasad gramatyki ojciec nakazywał też konwersację w językach obcych, tłumacząc, że „milczeniem żaden się żadnego języka nie nauczył”. W latach 1640-1643 uczęszczał do Kolegium Nowodworskiego w Krakowie, dzięki uprzednim prywatnym lekcjom i doskonałym wynikom egzaminu wstępnego, rozpoczął wraz z bratem edukację od razu od drugiej klasy. Studiował na Wydziale Filozoficznym Akademii Krakowskiej.

Nauka

Działalność politycznaW okresie powstania

Chmielnickiego walczył w obronie Zbaraża i pod Beresteczkiem, gdzie

został ciężko ranny. Podczas potopu szwedzkiego

początkowo poparł Karola X Gustawa, ale szybko przeszedł na stronę króla Jana II Kazimierza. Później pod dowództwem

Czarnieckiego walczył z Moskwą i Kozakami.

Ślub

14 maja 1665 wziął tajny, a 5 lipca 1665 oficjalny ślub z Marią Kazimierą d'Arquien. Udzielał go nuncjusz apostolski Antonio Pignatelli. Dla wielu stanowił on niemały skandal, bowiem uroczystości odbywały się w czasie trwania żałoby po Zamoyskim, zaś tajny ślub raptem tydzień po śmierci pierwszego męża Marysieńki.

Po abdykacji Jana Kazimierza znalazł się w profrancuskim obozie szlacheckim i był zdecydowanym przeciwnikiem Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W proteście przeciw jego rządom powołał w 1672 roku konfederację w Szczebrzeszynie. Wobec nadciągającego niebezpieczeństwa tureckiego wyruszył na Ukrainę gdzie rozbił główny obóz tatarski, uwolnił z jasyru 10 tysięcy ludzi, przyczyniając się tym do złagodzenia traktatu buczackiego. Rok później Sobieski przedstawił plan kontrofensywy przeciw Turcji, która zakończyła się słynnym zwycięstwem pod Chocimiem 11 XI 1673 r.

KoronacjaZwycięstwo pod Chocimiem sprawiło, że na elekcji w maju 1674 r. niemal jednogłośnie został okrzyknięty królem. Odłożył koronację na dwa lata, wyruszył na Ukrainę, gdzie z rąk tureckich odebrał Bar, Mohylów, Kalnik i Bracław, a w 1675 r. obronił przed ich atakiem Lwów. Odebrał Turkom prawie wszystkie ziemie polskie poza Kamieńcem Podolskim. 2 lutego 1676 r. odbyła się uroczysta koronacja króla, a na sejmie koronacyjnym udało mu się przepchnąć ustawę o utworzeniu 100-tys. armii.

Pod dowództwem Jana III Sobieskiego, w dniu 12 września 1683 rozegrała się wielka bitwa pod Wiedniem, która zakończyła się pogromem Turków. Zginęło ich 15 000, a chrześcijan zaledwie 3000. Papież Innocenty XI ustanowił z tej okazji na dzień 12 września święto imienia Maryi, które obchodzone jest po dzisiejszy dzień. 9 października, w marszu przez Węgry za cofającymi się Turkami, Sobieski odniósł jeszcze jedno znaczące zwycięstwo pod Parkanami, gdzie padło 9000 wrogów, a w grudniu wraz z całym swym wojskiem wrócił do Krakowa.

Bitwa pod Wiedniem

Polityka wewnętrznaJan III Sobieski dążył do zreformowania państwa poprzez utworzenie silnego i sprawnego rządu królewskiego. W tym celu dążył do uporządkowania obrad sejmowych i ograniczenia roli sejmików. Zreformował wojska Rzeczypospolitej, zmieniając ich organizację i wyposażenie. Z oddziałów piechoty ostatecznie znikła pika, natomiast wszyscy muszkieterzy zostali wyposażeni w berdysze. Zwiększyło się znaczenie artylerii i dragonii, w ataku ciężkozbrojna husaria pozostawała główną siłą przełamującą.Dążył też do utworzenia w Polsce monarchii dziedzicznej, poprzez system elekcji.

MecenatSobieski zasłynął jako mecenas kultury. Roztoczył opiekę nad zdolnymi artystamiZapewnił gdańskiemu astronomowi

Heweliuszowi dożywotnią pensję i zwolnił jego browar z podatków za co ten

odwdzięczył mu się nazywając nowo odkryty gwiazdozbiór „Tarczą Sobieskiego”.

Wybudował pałac w Wilanowie, ufundował kościół kapucynów i kościół św. Kazimierza na

Nowym Mieście w Warszawie oraz Kaplicę Królewską w Gdańsku.

MajątekRód Sobieskich nie należał do potężnych finansowo, jednak dwaj kolejni przodkowie króla zdołali doprowadzić go do tej pozycji i wprowadzić go do grona magnaterii. Po ojcu przejął majątki rodowe głównie na Lubelszczyźnie i Rusi Czerwonej, a także kamienicę we Lwowie, z kolei po matce m.in. Olesko. W 1667 r. w związku z aneksją do Rosji ziem wschodnio ukraińskich utracił posiadane tam dobra, uzyskał jednak za nie od cara odszkodowanie w wysokości 40.000 zł Znaczne wpływy przynosiło mu tez pełnienie dwóch starostw. Przejmując władzę królewską, Sobieski zdołał uzyskać status wielkiego magnata.

ŚmierćPod koniec swojego życia był już mocno schorowany. Cierpiał między innymi na otyłość, podagrę, kamicę nerkową, nadciśnienie i zapalenie zatok oraz syfilis. Śmierć króla Jana III Sobieskiego nastała w Wilanowie 17 czerwca 1696. Przyczyną był atak serca, po długotrwałej chorobie. Został pochowany na Wawelu w Krakowie.

Król Jan III Sobieski to niewątpliwie jeden z

najlepszych wodzów w XVII-wiecznej Polsce i

wielki talent strategiczny. Był inteligentny,

wykształcony, ambitny, otwarty uczuciowy, uczciwy, o szerokich

horyzontach myślowych i ognistym temperamencie.

BibliografiaEncyklopedia Gimnazjalisty, Historia, Kluszczyński, Kraków 2002.L. Podhorecki: Jan III Sobieski, Bellona, Warszawa 2010O. Battaglia: Jan III Sobieski król Polski, Warszawa 1983Encyklopedia Polska Historia, Podsiedlik- Raniowski i Spółka, Poznań 2006. Bohaterowie historii polski, Videograf II, Katowice 2006. www.wielkisobieski.plwww.wikipedia.com

Dziękujemy za uwagę