1

Slajd 1Referat Wiceprezesa Komitetu Organizacji Współpracy Kolei OSŻD (OSŻD - Organizacja Satrudniczestwa Żeleznych Darog) W.P. Żukowa „Praktyczne zastosowanie ujednoliconego (wspólnego) listu przewozowego CIM/SMGS w euroazjatyckiej przestrzeni kolejowej (krótka historia powstania, podstawy prawne)”

10 października 2011 r., r. Sopot, Polska.

Szanowni Państwo, Szanowni Koledzy!

Slajd 2W imieniu Komitetu Organizacji Współpracy Kolei (OSŻD) oraz swoim własnym

pragnę powitać wszystkich uczestników seminarium. Z satysfakcją odnotowuję aktualność

omawianych podczas seminarium tematów. Są one nam bardzo bliskie, ponieważ OSŻD jest

organizacją międzynarodową i międzyrządową, której jednym z głównych zadań jest

doskonalenie i rozwój ruchu kolejowego pomiędzy Europą i Azją, kształtowanie

skoordynowanej polityki transportowej w dziedzinie międzynarodowych przewozów

kolejowych, podnoszenie konkurencyjności transportu kolejowego.

Celem mojego wystąpienia jest zreferowanie Państwu prowadzonych przez OSŻD

wspólnie z CIT prac dotyczących utworzenia ujednoliconego (wspólnego) listu przewozowego

CIM/SMGS w euroazjatyckiej przestrzeni kolejowej.

Slajd 3Popatrzmy na mapę przestrzeni euroazjatyckiej, na której zostały pokazane korytarze

kolejowe krajów - członków OSŻD.

Slajd 4Widzimy, że jest to ogromne terytorium, ponad 30 mln km2, z ludnością powyżej 2 mld

ludzi, łączące 26 krajów Europy i Azji.

Slajd 525 krajów jest członkami OSŻD.

Łączna długość kolei tych krajów wynosi ponad 280 000 km, przewozi się nimi ponad 5

mld ton ładunku, w przewozach międzynarodowych - około 600 mln ton.

Wydawałoby się, że to są cyfry imponujące i w związku z tym można zadać pytanie, a z

czego nie jesteśmy zadowoleni? Co nam się nie podoba?

Przede wszystkim to, że wielkości przewozów pomiędzy Europą i Azją, jak również

pomiędzy krajami OSŻD i krajami Europy Zachodniej z krajami OSŻD mogłyby być znacznie

1

2

większe.

1% ogólnej objętości ładunków przewozimy koleją. Dla przykładu, jeżeli Chiny

przewiozły w 2010 roku 3,63 mld ton ładunków, to przez Rosję na 3 połączeniach to państwo

przewiozło jedynie 64,063 mln ton, łącznie z tranzytem - 22,309 mln ton ładunku.

Mongolia przewiozła 1,5 mln ton w relacjach międzynarodowych, przewozy tranzytowe

wyniosły 118 tys. ton.

Kazachstan przewozi około 270 mln ton ładunku, udział w międzynarodowych

przewozach tego państwa jest dość wysoki, wynosi ponad 30%, co uzasadnia się brakiem

dostępu do morza.

Slajd 6Analiza wskazuje, iż podstawowymi przyczynami takiego spadku w realizacji przewozów

międzynarodowych w relacji Europa - Azja są:

- występowanie dwóch systemów prawnych w komunikacji międzynarodowej (COTIF - SMGS);

- konieczność wielokrotnego przekraczania granic państwowych, co wymaga sporządzania na

nowo kolejowych listów przewozowych;

- przestawianie/przeładunek wagonów/ładunku podczas przechodzenia na inną szerokość torów;

- słaby rozwój infrastruktury w korytarzach transportowych;

- niedostateczna obsługa;

- niekonkurencyjne ceny.

Z wymienionych przyczyn wydzielenie podstawowej, głównej nie jest możliwe,

ponieważ każda z nich wpływa na sytuację i należy pracować nad usuwaniem lub złagodzeniem

każdej z nich, i to mianowicie my robimy.

Dzisiaj zajmujemy się rozważaniem problemu występowania dwóch systemów prawnych

w komunikacji międzynarodowej (COTIF i SMGS) i dróg przezwyciężenia istniejących barier i

trudności z tym związanych.

Trochę historii. Razem z pojawieniem się na początku XIX wieku kolei żelaznej,

zaistniał również problem prawnego zabezpieczenia przewozów towarowych. Z rozwojem

międzynarodowego ruchu kolejowego to zadanie stało się jeszcze bardziej aktualne. Już w

tamtych czasach istniały opracowane podstawowe zasady prawne, broniące interesów zarówno

kolei, jak i klienta.

W 1893 roku przyjęto konwencję COTIF. Pod jej jurysdykcją znalazło się 40 państw. Z

powodu politycznych zmian, spowodowanych utworzeniem ZSRR, jak również utworzeniem

bloku socjalistycznego, państwa przy swoich przewozach kolejowych korzystały głównie z

2

3

porozumień dwustronnych, co było nie do końca wygodne.

Slajd 7W związku z powyższym w 1951 roku weszła w życie Umowa o międzynarodowej

kolejowej komunikacji towarowej (MGS, SMGS), od tego czasu można mówić o nastaniu ery

równolegle istniejących dwóch prawnych systemów transportowych.

Slajd 8Od tamtego czasu minęło 50 lat. SMGS poprzez stałe doskonalenie, wnoszenie

znaczących zmian, stała się pełnowartościowym przedstawicielem prawa transportowego. Przy

tym CIM także została poddana znaczącym zmianom. Dlatego też dzisiaj nikt nie powinien mieć

wątpliwości, że CIM i SMGS - to dwa różne systemy prawne, które są skazane na

współdziałanie, a nie zamianę jednego na drugi.

Slajd 9Ta zasada została zapisana we wspólnym stanowisku OTIF i OSŻD i zaakceptowana

przez sesję Ministrów krajów członków OSŻD. Ponieważ występowanie dwóch systemów

wymagało dodatkowego nakładu sił i powodowało trudności podczas przechodzenia ładunku z

jednego systemu w drugi, w OSŻD, OTIF, CIT nieprzerwanie szukano drogi usprawnienia tego

procesu, zharmonizowania istniejących systemów. Były podejmowane próby unifikacji

międzynarodowego prawa transportowego poprzez stworzenie nowej konwencji, istniały

propozycje posługiwania się bezpośrednim („przelotowym”) transportowym listem

przewozowym. Podejmowano wiele innych prób, lecz praktycznych rezultatów nie osiągnięto.

Widzimy, iż prawdą jest, że każdy problem musi dojrzeć.

I tak oto nastąpił 2003 rok, kiedy to na Konferencji Kijowskiej, poświęconej

harmonizacji prawa transportowego na bazie opracowanego przez OTIF i OSŻD wspólnego

stanowiska. Wysunięto ideę stworzenia wspólnego ujednoliconego listu przewozowego

CIM/SMGS jako dokumentu, który dał początek harmonizacji dwóch transportowych systemów

prawnych - SMGS i CIM. Dla osiągnięcia tych celów utworzono wspólną grupę roboczą CIT-

OSŻD, określono główne kierunki prace tej grupy oraz program współpracy w tym zakresie.

Slajd 10Do końca 2005 roku opracowano formularz listu przewozowego CIM/SMGS i Instrukcję

do listu przewozowego CIM/SMGS. W marcu 2006 roku te dokumenty ostatecznie zostały

uzgodnione przez CIT i OSŻD i stały się integralną częścią SMGS (Załącznik nr 22) oraz

uzyskały status prawny.

Podstawą prawną zastosowania listu przewozowego CIM/SMGS stał się art. 6 § 8 CIM,

art. 6 § 11 SMGS i art. 7 § 15 SMGS. Instrukcja zawiera wzór listu przewozowego CIM/SMGS

3

4

i przepisy dotyczące jego wypełnienia i zastosowania.

Informacje w liście przewozowym, dotyczące zarówno umowy przewozu na podstawie

CIM, jak i na podstawie SMGS, wypełnia się w języku rosyjskim i w jednym z trzech języków -

niemieckim, angielskim lub francuskim. Z uwzględnieniem przepisów Instrukcji list

przewozowy CIM/SMGS w strefie obowiązywania CIM stosuje się jako list przewozowy CIM, a

w strefie obowiązywania SMGS - jako list przewozowy SMGS.

Ujednolicony list przewozowy CIM/SMGS jest pierwszym krokiem na drodze do

realizacji celu, polegającego na zapewnieniu interoperatywności prawnej pomiędzy systemem

CIM i przepisami SMGS, i może być wykorzystywany zarówno w charakterze dokumentu

transportowego, jak i celnego.

25 lipca 2006 roku ze stacji Mościska-II Lwowskiej Kolei do Niemiec wysłano pierwszy

eksperymentalny pociąg na podstawie nowego wspólnego listu przewozowego CIM/SMGS.

Pociąg ten z powodzeniem przekroczył granicę państwową bez zmiany dokumentów

przewozowych sporządzonych na podstawie prawa transportowego SMGS na prawo

transportowe CIM.

Ten próbny przewóz pokazał, że przy wprowadzeniu danego listu przewozowego w

międzynarodowych przewozach kolejowych znacznie skraca się czas postoju pociągów na

stacjach granicznych, poprawia się jakość obsługi i, odpowiednio, obniżają się koszty transportu.

Na tym zakończono I fazę projektu.

W 2007 roku przystąpiono do II fazy projektu, tj. opracowania dokumentów

towarzyszących listowi przewozowemu CIM/SMGS, a mianowicie: listów wagonowych

CIM/SMGS, listów kontenerowych CIM/SMGS, protokołu handlowego CIM/SMGS oraz

elektronicznej wersji listu przewozowego CIM/SMGS.

Te dokumenty omówiono i uzgodniono na posiedzeniu Komisji OSŻD, dotyczącym

prawa transportowego według wniosków SMGS w dniach 9-12 października 2007 roku.

Odpowiednio zostały wniesione zmiany i uzupełnienia do treści SMGS i SI do SMGS. Te

zmiany weszły w życie z dniem 1 lipca 2008 roku.

Załączniki 1, 3 i 4 do Instrukcji listu przewozowego CIM/SMGS są aktualizowane dwa

razy w roku.

Spis członków CIT i uczestników SMGS, stosujących Instrukcję i trasy znacznie

poszerzył się, tj. włączono dodatkowo cały szereg tras, po których przewóz może być

realizowany na podstawie listu przewozowego CIM/SMGS. W krajach-członkach OSŻD -

Republice Białoruś, Republice Węgierskiej, Gruzji, Republice Kirgiskiej, Republice Łotewskiej,

Republice Litewskiej, Federacji Rosyjskiej, Ukrainie i Republice Estońskiej takie przewozy

4

5

mogą być realizowane na wszystkich kierunkach kolei tych krajów. Znacznie zwiększył się spis

tras po terytorium Federacji Rosyjskiej.

Należy zaznaczyć, że dzięki wykorzystaniu listów wagonowych i kontenerowych

CIM/SMGS staje się możliwe wysłanie pociągów towarowych bezpośrednich, składów

wagonowych i kontenerowych na podstawie jednego listu przewozowego, a przewaga protokołu

handlowego CIM/SMGS polega na tym, że jest on stosowany w celach określenia szkód,

powstałych podczas przewozu na podstawie listu przewozowego CIM/SMGS. Przewaga nowych

dokumentów polega na tym, iż te dokumenty są jednocześnie uznawane zarówno na terytorium

SMGS, jak i CIM.

Należy zwrócić szczególną uwagę na elektroniczną formę listu przewozowego. Grupa

ekspercka CIM/SMGS kontynuowała prace nad utworzeniem specyfikacji funkcjonalnych

elektronicznego listu przewozowego CIM/SMGS, a grupa prawna CIM/SMGS nad utworzeniem

specyfikacji prawnych elektronicznego listu przewozowego CIM/SMGS, których wykorzystanie

dla transportu ma charakter rekomendacyjny.

Na posiedzeniu kierowniczej grupy CIM/SMGS w lipcu 2008 roku zaaprobowano

specyfikacje funkcjonalne i prawne elektronicznego listu przewozowego CIM/SMGS.

Z dniem 1 stycznia 2010 r. została opracowana i weszła w życie nowa redakcja punktu

12 i punktu 25 „Instrukcji do listu przewozowego CIM/SMGS” pod nazwą odpowiednio:

„Odpowiedzialność, protokół handlowy CIM/SMGS, roszczenia CIM/SMGS” oraz

„Wprowadzenie zmian i uzupełnień”. Ponadto weszły w życie uzupełnienia, związane z

wykorzystaniem języka chińskiego, zarówno w nazwach rubryk, druków dokumentów

przewozowych, jak i przy ich wypełnianiu. Te i inne uzupełnienia czynią wykorzystanie listu

przewozowego CIM/SMGS atrakcyjniejszym dla przewoźników i klientów, korzystających z ich

usług. Jedną z przewag nowych dokumentów jest ich równoznaczne uznawanie zarówno na

terytorium przestrzeni prawnej SMGS, jak i CIM.

Przewozy z zastosowaniem listu przewozowego CIM/SMGS przez cztery korytarze

transeuropejskie w roku bieżącym odbywały się na ponad 50 trasach.

W 2010 roku ponad połowę objętości przewozów międzynarodowych, związanych z

koniecznością zmiany dokumentów z jednego prawa transportowego na drugie (CIM/SMGS),

dokonano bez wykonywania danych operacji dzięki zastosowaniu listu przewozowego

CIM/SMGS.

W komunikacji tranzytowej odprawy wagonowe i kontenerowe przez Polskę na

podstawie listu przewozowego CIM/SMGS w 2010 roku wyniosły ponad 50 %. Dwie trzecie z

nich – to przewozy kontenerowe.

5

6

Przewozy przez Ukrainę z wykorzystaniem listu przewozowego CIM/SMGS za półrocze

wyniosły 63 % całej objętości przewozów, przekraczających granice prawa transportowego.

Należy zaznaczyć, że przytłaczająca ilość przewozów, realizowanych z zastosowaniem

listu przewozowego CIM/SMGS, są to przewozy kontenerowe.

Zaktywizowały swoją politykę transportową w dziedzinie rozszerzenia strefy

zastosowania przewozów na podstawie listu przewozowego CIM/SMGS: Kazachstan, Mongolia

i Rosja.

W 2010 roku zostały otwarte dla takich przewozów wszelkie kierunki kolei rosyjskich,

kolei Mongolii, jak również wszelkie tranzytowe i pojedyncze kierunki kolei Kazachstanu.

Z dobrym skutkiem odbyło się w tym roku seminarium na temat praktycznego

zastosowania kolejowego listu przewozowego CIM/SMGS w stolicy Kazachstanu Astanie.

Przeprowadza się wewnątrzpaństwowe uzgodnienia w celu umożliwienia zorganizowania

przewozów z wykorzystaniem ujednoliconego listu przewozowego CIM/SMGS na kolejach

Chin.

Slajd 11Spróbujmy usystematyzować pozytywne rezultaty wykorzystania ujednoliconego listu

przewozowego CIM/SMGS na przestrzeni euroazjatyckiej.

Dla przewoźnika:

- możliwość wykorzystywania ujednoliconego listu przewozowego na wszystkich

poszerzających się trasach Europa - Azja i Azja - Europa;

- skrócenie czasu postoju pociągów na stacjach granicznych z powodu konieczności

sporządzenia na nowo dokumentów do 8 - 10 godzin;

- przyśpieszenie czasu na rozpatrzenie roszczeń wynikających z transportu na podstawie

wspólnego listu przewozowego;

- wyeliminowanie wypaczeń i błędów, możliwych w przypadku konieczności sporządzania na

nowo dokumentów;

- znaczne skrócenie operacji z dokumentami.

Dla klienta:

- uproszczenie procedury zgłaszania roszczeń wobec kolei na podstawie wspólnego protokołu

handlowego CIM/SMGS;

- obniżenie kosztów przewozu w kierunku Wschód - Zachód w przypadkach, kiedy przeładunek

jest dokonywany z jednego w dwa lub więcej wagonów, ponieważ utarła się praktyka wymiany

listu przewozowego SMGS na CIM po przeładunku w wagony 1435, a nie przed, jak to jest

przyjęte przy przewozach w kierunku Zachód – Wschód;

6

7

- zmniejszenie ilości błędów przy kolejnej odprawie transportu, obniżenie kosztów transportu o

kwotę, którą Klient płaci przewoźnikowi lub spedytorowi za kolejną odprawę (od 15 do 40

EUR);

- możliwość wyboru sposobu odprawy transportu.

Slajd 12Jakie są wady i problemy, stojące na drodze szerszego wprowadzenia listu przewozowego?

- na razie jest ograniczona sfera zastosowania ujednoliconego listu przewozowego do liczby

krajów, wykorzystujących ujednolicony list przewozowy;

- faktycznie do niedawna było to 6 państw (Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Rosja, Ukraina).

Udział Rosyjskich Kolei RŻD w projekcie do niedawna był także ograniczony, brak jest tras

kierunków tranzytowych;

- dane uregulowanie prawne na razie nie uzyskało szerokiego poparcia ze strony przewoźników i

innych służb odnośnie nakierowania właścicieli ładunków do powszechnego jego

wykorzystania. Przecież głównie, jak widzimy, szeroko rozpowszechniły się przewozy w

kontenerach, zwłaszcza części zamiennych do samochodów, chociaż pierwszy pociąg przejechał

z Ukrainy do Niemiec z surowcem.

- w krajach nie została przeprowadzona należyta praca odnośnie przebudowania algorytmu pracy

nie tylko w przedsiębiorstwach kolejowych, związanego z obróbką informacji, zawartych w

ujednoliconym liście przewozowym CIM/SMGS, lecz również w firmach spedycyjnych, które

powinny nauczyć się sporządzać i przetwarzać wszelkie informacje, zawarte we wspólnym liście

przewozowym;

- rola spedytora w międzynarodowych przewozach jest wielka, w charakterze dozorującego

operatora, ponieważ w procesie transportu ma miejsce wiele zmian (zmieniają się przewoźnicy,

powstają nieprzewidziane trudności itd.). Podczas zastosowania wspólnego listu przewozowego

CIM/SMGS organizacyjna rola spedytora nie zmniejsza się, po prostu zamiast sporządzania na

nowo papierów on, nareszcie, może całkowicie skupić się na innych, ważniejszych sprawach

logistyki.

W perspektywie, w celu osiągnięcia szerszego zasięgu i zastosowania ujednoliconego

listu przewozowego CIM/SMGS jest, przede wszystkim, rozszerzenie obszaru zastosowania i

korzystania ze wspólnego listu przewozowego na wszystkie stacje Rosji, Kazachstanu, republik

Azji Średniej, Chin, Mongolii, wysyłek nie tylko masowych rodzajów ładunków, lecz grup

wagonów i pojedynczych wagonów. Wszechstronna winna być promocja projektu, jego zalet,

jego możliwości. Na każdej stacji powinno znajdować się stoisko z informacjami o systemie

CIM/SMGS. Wszyscy, co do jednego spedytora, powinni być poinformowani i dysponować

7

8

informacjami. Należy nawiązać kontakt ze stowarzyszeniami spedytorów. Tylko takie podejście

będzie mogło dać najbardziej odczuwalny efekt i przynieść rezultaty w postaci zwiększenia

konkurencyjności transportu kolejowego.

Dziękuję za uwagę.

8