Szybkobie�ne Pojazdy G�sienicowe (46) nr 4, 2017

Płk dr Robert Krzysztof ŁUKAWSKI – Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych (I3TO) MON, warszawa

Robert Krzysztof ŁUKAWSKI

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE A MODERNIZACJA SIŁ ZBROJNYCH RP

Streszczenie. W artykule zaprezentowano rozwi�zania systemowe w zakresie procesu pozyskiwania Sprz�tu Wojskowego (SpW) przyj�te w resorcie obrony narodowej. Przeprowadzono konstruktywn� krytyk�pewnych elementów tych rozwi�za�, które wynikaj� z dotychczasowej działalno�ci Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych (I3TO). W artykule poruszono kwestie dotycz�ce wypracowanego przez I3TO modelu organizacyjnego i aparatu narz�dzi wykorzystywanych przez kadr� Inspektoratu.

Zawarte w artykule opinie I3TO w zakresie roli technologii, a w tym technologii kluczowych i przełomowych w systemie uzbrojenia, powi�za� i relacji pomi�dzy podmiotami zaanga�owanymi w proces tworzenia nowych rozwi�za�, s� równie� tłem dla wskazania roli i dokona� Inspektoratu w identyfikowaniu ciekawych z punktu widzenia obronno�ci rozwi�za� technicznych, inicjowaniu projektów badawczych oraz wdra�aniu uzyskanych efektów w praktyczne rozwi�zania w SpW.

Pokazano rol� przyj�tej klasyfikacji poziomów gotowo�ci technologii (PGT). Zasygnalizowano równie�problematyk� zarz�dzania prawami własno�ci intelektualnej. W podsumowaniu odniesiono si� do potrzeby wypracowania spójnego modelu systemu pozyskiwania i u�ytkowania sprz�tu wojskowego obowi�zuj�cego w całym resorcie obrony narodowej.

Słowa kluczowe: modernizacja sił zbrojnych, sprz�t wojskowy, pozyskiwanie sprz�tu, Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych, I3TO, przełomowe technologie, poziomy gotowo�ci technologii, PGT.

1. WPROWADZENIE

Od zarania konfliktów zbrojnych silna armia decydowała o osi�ganiu celów politycznych. Utrwalenie tego stanu uwidoczniło si� jeszcze bardziej po wej�ciu do powszechnego obiegu teorii sztuki wojennej sformułowania pruskiego teoretyka walki zbrojnej Carla von Clausewitza, którego stwierdzenie, �e „wojna jest przedłu�eniem polityki pa�stwa”, jeszcze bardziej skupiło uwag� czynnika politycznego na kondycji własnych sił zbrojnych. St�d, wiele pa�stw d��y do utrzymywania potencjału bojowego armii na odpowiednim poziomie, gwarantuj�cym ju� na wst�pie posiadanie przewagi nad potencjalnym przeciwnikiem. W ogólnym uj�ciu teorii sztuki wojennej przewaga rozpatrywana jest w wymiarze jako�ciowym i ilo�ciowym. Przeobra�enia w metodach i sposobach prowadzenia walki zbrojnej oraz stopniowe odchodzenie od modelu armii masowej spowodowało, �e odchodzi si� od aspektów ilo�ciowych, a akcent przenoszony jest na sfer� jako�ciow�. Rodzi si� zatem pytanie: co tak naprawd� stanowi o sile armii? Z pomoc� przychodzi tu teoria sztuki wojennej, gdzie wyró�niane s� czynniki walki zbrojnej, które wpływaj� na potencjalny wynik starcia zbrojnego, a przynajmniej ich ocena

6 7Robert Krzysztof ŁUKAWSKI

pozwala na szacunkowe okre�lenie prawdopodobie�stwa osi�gni�cia przyj�tego celu działania. Zalicza si� do nich: ra�enie, informacj� i teren (obszar). Ra�enie opisywane jest wieloma elementami, z których jednym z najwa�niejszych pozostaje wykorzystywana technika wojskowa, �wiadcz�ca o skuteczno�ci i potencjale sił zbrojnych. Na ile istotnym, w ogólnym opisie potencjalnych zdolno�ci sił zbrojnych, pozostaje element, jako�ci wykorzystywanego uzbrojenia trudno jednoznacznie przes�dzi�, ale wszyscy wojskowi d���do posiadania jak najnowocze�niejszego sprz�tu wojskowego (SpW), którego parametry pozwalaj� na efektywne osi�ganie celów walki zbrojnej, przy jednoczesnej ekonomizacji podejmowanych działa�. Oceny potencjału bojowego jednostek, czy całych sił zbrojnych, oparte s� na przyj�tych zestawach parametrycznych, a technika wojskowa opisywana jest poprzez dane taktyczno-techniczne (t-t). To m.in. porównanie tych parametrów w odniesieniu do przeciwnika daje zgrubn� ocen� mo�liwo�ci i sposobów prowadzenia działa�. W ocenach operacyjnych uwzgl�dnia si� przeliczniki, które pozwalaj� na porównywanie uzbrojenia o ró�nym zaawansowaniu technologicznym.

2. MODERNIZACJA TECHNICZNA SIŁ ZBROJNYCH

Waga czynnika technicznego we współczesnych i przyszłych działaniach zbrojnych pozostaje jednym z istotniejszych elementów decyduj�cych o ich sprawno�ci i skuteczno�ci. D��enie sił zbrojnych do posiadania najnowocze�niejszego uzbrojenia, gwarantuj�cego uzyskanie przewagi nad potencjalnym przeciwnikiem, przekłada si� na dynamizacj�rozwoju nauki oraz przemysłu obronnego, dostarczaj�cych odpowiednich narz�dzi prowadzenia walki zbrojnej. Kluczem do zagwarantowania siłom zbrojnym Sprz�tu Wojskowego (SpW) najwy�szej jako�ci jest �cisłe powi�zanie podmiotów naukowych – zapewniaj�cych nowoczesne technologie oraz podmiotów przemysłowych – wdra�aj�cych owe rozwi�zania w uzbrojeniu.

Poprawa zdolno�ci sił zbrojnych poprzez permanentn�, zaplanowan� i zorganizowan�wymian� uzbrojenia na nowe systemy uzbrojenia o lepszych parametrach taktyczno-technicznych jest zjawiskiem powszechnym we wszystkich armiach �wiata. Jest to zarazem proces długotrwały, skomplikowany i kosztowny, w który zaanga�owanych jest wiele podmiotów, specjalizuj�cych si� w realizacji zada� w poszczególnych fazach czy etapach cyklu �ycia SpW.

W warunkach polskich nasycanie sił zbrojnych nowoczesnym sprz�tem odbywa si� w drodze realizacji trzech opcji:

1) poprzez zakup – najbardziej oczywista �cie�ka zaspokojenia potrzeb operacyjnych, gdzie głównym czynnikiem s� dost�pne finanse;

2) poprzez modernizacj� – opcja wymagaj�ca posiadania odpowiedniego zaplecza przemysłowego, skupiaj�ca si� na poprawie parametrów taktyczno - technicznych ju� wykorzystywanego uzbrojenia;

3) poprzez badania i rozwój – najbardziej długotrwały proces, wymagaj�cy zaanga�owania odpowiedniego zaplecza naukowo-produkcyjnego, ale opcja

6 7Nowoczesne technologie a modernizacja Sił Zbrojnych RP

zapewniaj�ca wytworzenie zupełnie nowego jako�ciowo produktu – zazwyczaj konkurencyjnego na rynku �wiatowym i posiadaj�cego unikalne wła�ciwo�ci.

Przezbrajanie Sił Zbrojnych RP odbywa si� poprzez realizacj� zada� we wszystkich trzech opcjach. Niemniej jednak ró�ny jest rozkład akcentów na ka�d� z nich. Ostatnia �cie�ka zapewnienia zdolno�ci dla sił zbrojnych jest najmniej popularna. Wyrazem takiej opinii jest nie tylko zestawienie przykładów wdro�enia systemów uzbrojenia powstałych w wyniku realizacji prac badawczo-rozwojowych, ale tak�e procent wydatków bud�etowych Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) przeznaczany na badania i rozwój, w kontek�cie �rodków przewidywanych na bezpo�rednie zaplanowane zakupy.

3. INSPEKTORAT IMPLEMENTACJI INNOWACYJNYCH TECHNOLOGII OBRONNYCH (I3TO)

Do niedawna w Polsce za realizacj� zada� we wszystkich trzech opcjach odpowiadała jedna jednostka organizacyjna w MON – Inspektorat Uzbrojenia (IU). Sytuacja formalnie uległa zmianie we wrze�niu 2013 r., a praktycznie w połowie 2014 r., kiedy to rozpocz�ł swoj� działalno�� Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych (I3TO). To wła�nie I3TO przej�ł główn� rol� wykonawcz� w obszarze zapewnienia zdolno�ci dla SZ RP w drodze realizacji projektów badawczo-rozwojowych, staj�c si� jednocze�nie podmiotem czynnie uczestnicz�cym w procesie planowania rozwoju sił zbrojnych. Inspektorat realizuje swoje zadania w trzech głównych obszarach: badaniach naukowych i pracach rozwojowych, technologiach zwi�zanych z wykorzystaniem przestrzeni kosmicznej do celów militarnych oraz zarz�dzaniu prawami własno�ci intelektualnej. Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych, w my�l przepisów decyzji nr 59/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 lutego 2014 r., stał si� główn� jednostk� nadzoruj�c� projekty naukowo-badawcze z obszaru bezpiecze�stwa i obronno�ci prowadzone w Narodowym Centrum Bada� i Rozwoju. Kolejnym krokiem jest rozszerzenie kompetencji I3TO poprzez przej�cie koordynacji cało�ci planowania i prowadzenia procesu badawczo-rozwojowego w obszarze techniki i technologii, posiadaj�c w tym wzgl�dzie kompetencje od inicjowania tematów badawczo-rozwojowych, poprzez wyłanianie wykonawców i nadzór nad projektem, a� do zagospodarowania wyników prac. Tym samym od 2018 roku Inspektorat b�dzie w pełni samodzielnym podmiotem, maj�cym w swojej pieczy cały cykl od pomysłu do wdro�enia. Ponadto, na ostatnim etapie uzgodnie� wewn�trzresortowych znajduj� si�projekty decyzji Ministra Obrony Narodowej, przekazuj�cej Inspektoratowi odpowiedzialno�� za obszar praw własno�ci intelektualnej oraz racjonalizatorstwa w Siłach Zbrojnych RP. I3TO podj�ł si� ambitnej misji poszukiwania i wdra�ania unikatowych rozwi�za�technicznych w uzbrojeniu, rozwi�za� innowacyjnych pozwalaj�cych na dokonanie skoku w przewadze technicznej. Ukierunkowaniem podejmowanych stara� s� wskazówki zawarte w dokumentach resortowych wymiaru strategicznego i operacyjnego, tj.: Strategii działa�resortu obrony narodowej w obszarze bada� i technologii obronnych oraz Priorytetowych kierunkach bada� w resorcie obrony narodowej na lata 2013-2022. Jednak najwa�niejszym

8 9Robert Krzysztof ŁUKAWSKI

odniesieniem s� zdefiniowane wymagania operacyjne opracowywane przez Sztab Generalny Wojska Polskiego (SG WP). Zasadniczo potrzeby zabezpieczenia wymaga� operacyjnych s�generatorem proponowanych tematów projektów badawczych, aczkolwiek nie wszystkie projekty s� bezpo�rednio powi�zane z wymaganiami operacyjnymi. Cz��� z nich skupia si�na poszukiwaniu nowych rozwi�za� w obr�bie tzw. technologii przełomowych. Przykładem mog� by� np. technologie materiałowe czy fotowoltaiczne. Pomy�lna identyfikacja technologii przełomowej, pozytywna weryfikacja jej dost�pno�ci i mo�liwo�ci praktycznego zastosowania, poł�czona z szybkim wdro�eniem do produkcji oraz wprowadzeniem do uzbrojenia sił zbrojnych mo�e przynie�� tak po��dan�przez wszystkich przewag� jako�ciow�. Opisana �cie�ka post�powania jest egzemplifikacj�modelu idealnego, który przynosi wielokrotn� korzy�� z uwagi na uzyskanie unikalnych zdolno�ci. Jednak w całym procesie pami�ta� nale�y o du�ym poziomie ryzyka, jakie przypisane jest podejmowaniu si� takich wyzwa� i anga�owaniu zasobów ludzkich i finansowych. Niestety w tym wzgl�dzie musimy jeszcze łama� utrwalone postawy skupiania si� na rozwi�zaniach pewnych, ale niepoprawiaj�cych znacz�co stosunków jako�ciowych w odniesieniu do systemów potencjalnego przeciwnika. Brak jest zupełnie narz�dzi szacowania ryzyka na poszczególnych etapach procesu decyzyjnego dotycz�cego podejmowania bada� w zakresie technologii przełomowych.

3.1. Poziomy gotowo�ci technologii (PGT)

Jednym ze sposobów na ograniczenie ryzyka niepowodzenia w wyborze obszaru i tematyki bada�, przyj�tych przez pracowników Inspektoratu, jest wykorzystanie dziewi�ciostopniowej klasyfikacji gotowo�ci technologii. W pierwszym kroku, specjali�ci I3TO buduj� wiedz� w zakresie post�pów i osi�gni�� badawczych w poszczególnych obszarach zainteresowania. Do tego celu w I3TO stworzono i wprowadzono do u�ytkowania w resorcie Obrony Narodowej baz� danych o innowacyjnych technologiach obronnych, w której gromadzone s� wszelkie dane o podmiotach i rozwi�zaniach technicznych zarówno na �wiecie, jak i w kraju. Repozytorium innowacyjnych technologii wykorzystywane jest przez �ołnierzy czynnie uczestnicz�cych w procesie programowania zdolno�ci Sił Zbrojnych RP, pracuj�cych, na co dzie� w komórkach Sztabu Generalnego WP oraz dowództwach poziomu operacyjnego. Cennym do�wiadczeniem Inspektoratu jest wspieranie wzajemnych relacji pomi�dzy podmiotami naukowo-badawczymi a potencjałem przemysłowym. W wielu o�rodkach powstały centra bezpiecze�stwa i obronno�ci, które oprócz funkcji komunikacyjnych, pomagaj� równie� w selekcji i przetwarzaniu informacji oraz jej porz�dkowaniu. Stała współpraca to nie tylko przedsi�wzi�cia naukowe, ale przede wszystkim informowanie o kierunkach i obszarach zainteresowania sił zbrojnych, a tak�e �ledzenie kompetencji naukowo-badawczych o�rodków we wskazanych obszarach technologii. Wspólne działania pozwalaj� na identyfikowanie rozwi�za� technicznych i technologicznych znajduj�cych si� ju� na pewnym stopniu zaawansowania. W zasadzie

8 9Nowoczesne technologie a modernizacja Sił Zbrojnych RP

skupiamy si� na propozycjach projektów, które ju� reprezentuj� mo�liwo�ci opisywane III b�d� IV poziomem gotowo�ci technologii (PGT)1. Drugim krokiem jest wymaganie, aby w przygotowywanych zało�eniach projektowych potencjalny wykonawca zobowi�zywał si� do opracowania demonstratora rozwijanej technologii. To na koniec tego etapu bada�, opisanego VI PGT, mo�liwa jest ocena osi�gni�� pod k�tem dost�pno�ci rozwi�zania i jego utylitarno�ci. W tym momencie technologia przełomowa mo�e by� zgłoszona jako jedna z mo�liwo�ci zapewnienia potrzeb sił zbrojnych i zosta� formalnie wpisana do wymaga� operacyjnych. Kolejnym elementem ograniczenia ryzyka jest przyjmowanie zasady osi�gni�cia w danym projekcie IX PGT, czyli uzyskanie realnej deklaracji doprowadzenia rozwi�zania do momentu pozwalaj�cego na wdro�enie. W drodze prac przygotowawczych do procesu bada�Inspektorat uzyskuje akceptacje organizatora systemu funkcjonalnego oraz gestorów, czyli potencjalnych przyszłych u�ytkowników produktu z wdro�onym nowatorskim rozwi�zaniem. Zaznaczy� przy tym nale�y, �e skuteczno�� takiego podej�cia wymaga dodatkowego wprowadzenia do grupy wykonawców naukowych równie� elementu przemysłowego, dzi�ki czemu skrócony zostanie czas na przygotowanie produkcji. Do�wiadczenia z dotychczasowej działalno�ci Inspektoratu wskazuj�, �e najwa�niejszym etapem w procesie poszukiwa� innowacyjnych rozwi�za� jest doj�cie do VI PGT i weryfikacja opracowanego demonstratora technologii. Wyszczególnienie tego poziomu w procesie bada� ma równie� znaczenie formalne. Otó�, projekty badawcze, których celem jest zbadanie dost�pno�ci nowych rozwi�za� technologicznych nie musz� spełnia�restrykcyjnych wymaga� resortowych w zakresie systemu pozyskiwania sprz�tu wojskowego. Natomiast przej�cie prac badawczo-rozwojowych powy�ej tego poziomu narzuca konieczno�� jak najwi�kszej korelacji osi�ganych efektów z procedurami zawartymi w Decyzji nr 141/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie systemu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprz�tu wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zauwa�alnym mankamentem obowi�zuj�cych obecnie w resorcie Obrony Narodowej rozwi�za� w obszarze pozyskiwania uzbrojenia jest brak �cisłego powi�zania podejmowanych projektów badawczo-rozwojowych, które z zało�enia maj� zako�czy� si� na poziomie prototypu, z automatyzmem wprowadzenia tego rozwi�zania do uzbrojenia sił zbrojnych.

3.2. Wieloletni plan bada�

Zidentyfikowane przez I3TO tematy projektów badawczych, po przej�ciu cyklu opiniowania, wprowadzone zostaj� do wieloletniego planu bada� w resorcie ON. Oznacza to, �e zgłoszone projekty znajduj� si� w obszarze zainteresowania sił zbrojnych i zagwarantowane s� �rodki na ich sfinansowanie. Przyst�pienie do fazy rozpocz�cia i realizacji projektów mo�e odbywa� si� w dwóch opcjach:

1 Podział zgodny z zał�cznikiem do Rozporz�dzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy�szego z dnia 4 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu zarz�dzania przez |Narodowe Centrum Bada� i Rozwoju realizacj� bada�naukowych lub prac rozwojowych na rzecz obronno�ci i bezpiecze�stwa pa�stwa.

10 11Robert Krzysztof ŁUKAWSKI

1) jako projekt realizowany w ramach działalno�ci statutowej Narodowego Centrum Bada� i Rozwoju (NCBiR) – w tym przypadku w grupie projektów z zakresu bezpiecze�stwa i obronno�ci;

2) jako projekt realizowany w resorcie – w tym przypadku cała procedura wyłonienia wykonawcy opiera si� na przepisach wynikaj�cych z dokumentów dyrektywnych MON.

W obu opcjach otwarte projekty pozostaj� w �cisłym nadzorze prowadzonym przez wyznaczone osoby z resortu ON, tworz�ce zespoły nadzoruj�ce (ZN). Głównym zadaniem ekspertów MON jest ocena post�pów prac i zgodno�ci z oczekiwaniami. Przy tej okazji dotykamy kolejnego obszaru problemowego, nierozerwalnie zwi�zanego z procesem budowania zdolno�ci operacyjnych sił zbrojnych w oparciu o rodzime rozwi�zania techniczne. Mianowicie, chodzi o decyzj� ochrony przez pa�stwo wybranych, przełomowych lub innowacyjnych technologii. Nadanie szczególnego znaczenia wyselekcjonowanym technologiom pozwala na przedłu�enie czasu konkurencyjno�ci rozwi�zania, a tym samym utrzymanie przewagi jako�ciowej w tym wzgl�dzie. Ponadto, zapobiega jej odpływowi na rynki zewn�trzne i nieprzychylne danemu pa�stwu oraz tworzy warunki do ci�głego rozwoju w okre�lonej dziedzinie technicznej i budowanie pozycji lidera. Rozwi�zania ograniczaj�ce transfer technologii na rynki zewn�trzne jest znane i stosowane przez wiele pa�stw, a wykorzystywane mechanizmy s� ró�ne. Niemniej jednak, podj�cie decyzji o ograniczeniu dost�pno�ci wskazanych rozwi�za� technologicznych niesie ze sob�pewne konsekwencje, przede wszystkim natury systemowej – finansowej i organizacyjnej. Zdecydowanie si� na „blokad�” technologii wymusza zadeklarowanie si� pa�stwa co do obszarów technologicznego zainteresowania, co dodatkowo powinno ł�czy� si� z lokowaniem tych rozwi�za� w produktach rodzimego przemysłu obronnego. Sił� rzeczy, takie podmioty i produkty powinny by� aktywnie wspierane przez administracj� rz�dow� i siły zbrojne, zapewniaj�c nie tylko zbyt na rynku wewn�trznym, ale tak�e silne wsparcie za granic�.

Niezb�dnym wsparciem tego rodzaju działa� powinny by� stabilne podstawy polityki zbrojeniowej pa�stwa wyra�one w dokumentach wymiaru strategicznego oraz operacyjnego. Skuteczno�� i efektywno�� działa� ukierunkowanych na dalekosi��ne zagwarantowanie odpowiedniego potencjału Sił Zbrojnych RP b�dzie zale�ała od przyj�cia jasnych, klarownych i przejrzystych podziałów kompetencji i odpowiedzialno�ci oraz ustalenia hierarchii w�ród wszystkich podmiotów uczestnicz�cych w procesie rozwoju potencjału obronnego. Tylko skoordynowane i wzajemnie powi�zane procesy, przebiegaj�ce w poszczególnych obszarach odpowiedzialno�ci, poł�czone ze sob� jedno�ci� celu, jakim s�Siły Zbrojne RP zdolne do realizacji powierzonych zada�, przynios� oczekiwany efekt synergii. Takie wła�nie podej�cie przy�wieca zespołowi Ministerstwa Obrony Narodowej (w którym czynnie uczestnicz� przedstawiciele I3TO) pracuj�cemu nad wypracowaniem Narodowej Polityki Zbrojeniowej.

10 11Nowoczesne technologie a modernizacja Sił Zbrojnych RP

4. PRZEŁOMOWE ROZWI�ZANIA TECHNOLOGICZNE

Działania Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych w poszukiwaniu przełomowych rozwi�za� technologicznych nie skupiaj� si� jedynie na podmiotach instytucjonalnych. Oprócz budowania i utrwalania stałych wi�zi informacyjnych z o�rodkami naukowo-badawczymi oraz centrami rozwojowymi jednostek przemysłu obronnego, I3TO jest otwarty na pomysły płyn�ce od indywidualnych innowatorów i wynalazców. Ka�dy zgłoszony pomysł (koncepcja badawcza) przechodzi t� sam� �cie�k�opiniowania, co projekty zgłaszane przez zespoły naukowo-przemysłowe, a w przypadku uzyskania aprobaty poszukiwany jest optymalny sposób prowadzenia dalszych bada�i rozwoju. Przedsi�wzi�ciem pozwalaj�cym na docenienie wysiłków osób i instytucji w poszukiwaniu niekonwencjonalnych i innowacyjnych rozwi�za� na rzecz obronno�ci jest organizowana corocznie przez I3TO „Gala Innowacyjno�ci”, wie�cz�ca konkurs prowadzony pod patronatem Ministra Obrony Narodowej. Odbyły si� ju� trzy edycje tego wydarzenia promocyjno-naukowego, w ramach których wyró�niono 30 wynalazców w trzech kategoriach: przemysł, nauka i pomysłodawcy indywidualni. W pierwszej edycji do oceny konkursowej prowadzonej przez Kapituł� zło�on� ze specjalistów wojskowych i naukowców zgłoszono 33 projekty. Rok pó�niej liczba zgłosze� zwi�kszyła si� o 100% i ostatecznie do konkursu zakwalifikowano 66 propozycji. W bie��cym roku liczba zgłosze� przerosła nasze oczekiwania i wyniosła 164 tematy. To pokazuje du�y potencjał wynalazczy drzemi�cy w naszym kraju, który nie zawsze był dostrzegany i odpowiednio wspierany. Sprawne identyfikowanie innowacyjnych rozwi�za� technicznych i technologicznych nie niesie ze sob� �adnego efektu. Niezb�dne jest posiadanie zdolno�ci do weryfikacji rozwi�zania, poł�czone z zało�eniem jego bezpo�redniego zastosowania praktycznego. W całym procesie kluczow� rol� odgrywa czas, jaki konsumowany jest na poszczególne etapy procesu. Ka�de bowiem opó�nienie lub bierno�� decyzyjna znacznie obni�aj�konkurencyjno�� rozwi�zania i szans� na uzyskanie unikalnego produktu. Presja czasu dotyczy nie tylko rozwlekłego i bezwładnego procesu administracyjnego, który nie sprzyja natychmiastowemu rozpocz�ciu bada�, ale równie� mało dynamicznemu procesowi samych prac rozwojowych projektu. Oczywistym jest, �e czynnikiem hamuj�cym szybko�� decyzji oraz rozmach prac jest dost�pno�� �rodków finansowych. W przypadku technologii przełomowych, np. z dziedziny elektroniki, odwlekanie decyzji uruchomienia projektu na kolejny rok bud�etowy czasami wr�cz zatrzymuje proces przygotowania zało�e� z uwagi na konieczno�� ich ci�głej aktualizacji. Jednym z mo�liwych rozwi�za� organizacyjnych mog�cych przy�pieszy� proces jest zagwarantowanie rezerwy celowej na rozpoczynanie bada� w obr�bie priorytetowych technologii obronnych oraz skanalizowanie i ograniczenie odpowiedzialno�ci do jednego podmiotu wykonawczego, którym w naturalny sposób mógłby by� Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych.

5. ZARZ�DZANIE PRAWAMI WŁASNO�CI INTELEKTUALNYCH

Ochrona własno�ci intelektualnej stanowi odr�bny obszar zainteresowania I3TO, który nierozł�cznie wpływa na mo�liwo�ci generowania i prowadzenia prac badawczo-

12 13Robert Krzysztof ŁUKAWSKI

rozwojowych, a w dalszej kolejno�ci przekłada si� na zdolno�ci implementacji rozwi�za� do uzbrojenia. Do�wiadczenia z nadzorowanych przez Inspektorat projektów wskazuj� na konieczno�� uporz�dkowania i ugruntowania tej�e problematyki na drodze rozwi�za�formalno-prawnych, które byłyby przyj�te w resorcie ON i gwarantowałyby przejrzysto��, spójno�� i trwało�� obowi�zuj�cych zasad w tym wzgl�dzie. W projektach realizowanych przez NCBR ustawowym wła�cicielem wynalazków, wzorów u�ytkowych i wzorów przemysłowych, w imieniu Skarbu Pa�stwa, jest Minister Obrony Narodowej. W zwi�zku z powy�szym, wykonawcy projektów maj� wra�enie bezpowrotnej utraty praw własno�ci przemysłowej i niemo�no�ci rozwijania pomysłów w dalszym toku bada�. Prace podj�te przez I3TO zmierzaj� do kompleksowej regulacji zarówno praw własno�ci przemysłowej, jak i praw autorskich, w takim duchu, aby regulacje nie pozbawiały mo�liwo�ci wykorzystania przez wykonawców wytworów swojej działalno�ci przy pełnym zabezpieczeniu interesu Skarbu Pa�stwa oraz potrzeby MON, a w tym Sił Zbrojnych RP.

6. KIERUNKI DALSZYCH PRAC

Utworzenie we wrze�niu 2013 r. I3TO było aktem �wiadcz�cym o perspektywicznej wizji zabezpieczenia potrzeb sił zbrojnych i uzupełnieniem wypracowanego systemu pozyskiwania uzbrojenia o podmiot skoncentrowany na obszarze badawczo-rozwojowym. Tym samym tzw. pion zbrojeniowy MON, wraz z komórkami SG WP, posiada pełni�zdolno�ci do kreowania spójnej polityki budowania zdolno�ci SZ RP w oparciu o narodowe kompetencje naukowo-przemysłowe w całym cyklu �ycia produktu obronnego. Sformalizowanie, w postaci dokumentów decyzyjnych resortu, rozwi�za� organizacyjno-instytucjonalnych ma jednak pewne mankamenty, które wymagaj� podj�cia wysiłków naprawczych. Pomocnym w tej pracy byłoby wypracowanie spójnego modelu systemu pozyskiwania i u�ytkowania sprz�tu wojskowego, wpisanego w proces planowania i programowania rozwoju sił zbrojnych.

7. LITERATURA

[1] Decyzja nr 213/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 lipca 2013 r. sprawie powołania Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej do Spraw Utworzenia Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych oraz utworzenia Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych. Dziennik Urz�dowy Ministra Obrony Narodowej – Poz. 195. Warszawa, 24 lipca 2013 r.

[2] Priorytetowe kierunki bada� w resorcie Obrony Narodowej na lata 2013-2022. Ministerstwo Obrony Narodowej. Departament Nauki i Szkolnictwa Wojskowego. Warszawa, 22.02.2013 r.

[3] Strategia działa� resortu Obrony Narodowej w obszarze bada� i technologii obronnych. Ministerstwo Obrony Narodowej. Departament Nauki i Szkolnictwa Wojskowego. Warszawa, 04.02. 2011 r.

[4] Malawski M., Ziółkowski W.: Inspektorat Innowacji. Przegl�d Sił Zbrojnych nr 2/2015 (str. 50-55).

12 13Nowoczesne technologie a modernizacja Sił Zbrojnych RP

Artykuł o charakterze informacyjnym, nie był poddany procedurze recenzowania.

MODERN TECHNOLOGIES AND THE MODERNIZATION OF THE POLISH ARMED FORCES

Abstract. The article presents the systemic solutions in the area of the process of acquiring military equipment adopted by the sector of national defence. A constructive criticism of certain elements of these solutions is presented as a result of the activities of the Inspectorate for the Implementation of Innovative Defence Technologies (I3TO). The article discusses the issues concerning the organizational model developed by I3TO and the set of tools used by the staff of the Inspectorate.

The I3TO’s opinions on the role of technology, including key and breakthrough technologies in the weapon system, links and relationships between actors involved in the development of new solutions, form also a background to indicate the role and achievements of the Inspectorate in identifying interesting technical solutions from the defence point of view, initiating research projects and implementing the results into practical solutions in military equipment.

The role of the adopted classification of technology readiness levels (PGT) is shown. Issues related to the management of intellectual property rights have also been pointed out. In conclusion, reference is made to the need to develop a consistent model of the system for the acquisition and use of military equipment applicable throughout the sector of national defence.

Keywords: modernization of armed forces, military equipment, equipment acquisition, Inspectorate for the Implementation of Innovative Defence Technologies, I3TO, breakthrough technologies, technology readiness levels, PGT.