SCENARIUSZE ZAJĘĆ DO KSZTAŁTOWANIA...

Lubelskie Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego im. K. K. Baczyńskiego w Lublinie

ul. Magnoliowa 8; 20-143 Lublin; Tel/Fax: 81 747 03 78

Projekt "Transgraniczne Centrum Wsparcia Rynku Pracy" realizowany jest przy pomocy finansowej Unii Europejskiej w ramach

Programu Współpracy Transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina 2007-2013. 1

1

SCENARIUSZE ZAJĘĆ DO KSZTAŁTOWANIA

KOMPETENCJI PERSONALNYCH, SPOŁECZNYCH,

ORGANIZACJI PRACY MAŁYCH ZESPOŁÓW

opracowane w ramach projektu:

Transgraniczne Centrum Wsparcia Rynku Pracy

mikroprojekt: Kompetencje młodzieży

Program Współpracy Transgranicznej Polska- Białoruś- Ukraina 2007-2013

Działanie 3.2 Inicjatywy społeczności lokalnych

Praca zbiorowa:

Arkadiusz Guzenda

Bożena Gabryś -Szulińska

Beata Kopycka

Marianna Bohdanivna Oliiarnyk

Lublin, 2014





2

SPIS TREŚCI:

Strona

Wprowadzenie 3

I. Kompetencje personalne i społeczne

01. Poznajmy się i zintegrujmy. 5 02. Jak efektywnie radzić sobie ze stresem? 8 03. Kultura na co dzień. 13 04. Etyka w życiu prywatnym i zawodowym. 16 05. Komunikowanie się. 19 06. Skuteczna komunikacja. 24 07. Staję się kreatywny. 27 08. Podejmowanie działań i ich skutki. 30 09. Doskonalenie zawodowe. 33 10. Jak negocjować? 37

II. Organizacja pracy małych zespołów

11. Planowanie pracy w zespole. 42 12. Role społeczne. 46 13. Zarządzanie zespołem. 49 14. Zarządzanie czasem. 53 15. Rozwiązywanie konfliktów. 57 16. Ocena pracy zespołu. 60 17. Pozytywne myślenie i motywacja. 64 18. Poprawa warunków i jakości pracy. Innowacje. 70 19. Zasady tworzenia prezentacji multimedialnej. 74 20. Tworzenie kampanii reklamowej. 76

Bibliografia Raport: Diagnoza poziomu kompetencji młodzieży Projekt: Kompetencje młodzieży – informacje szczegółowe

79 80 94





3

WPROWADZENIE

Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach obowiązująca od 1 września 2012 roku

obejmuje cele kształcenia i treści nauczania opisane w formie oczekiwanych efektów kształcenia:

wiedzy, umiejętności zawodowych oraz kompetencji personalnych i społecznych, niezbędnych dla

zawodów lub kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach. Założeniem reformy programowej kształcenia

zawodowego jest przygotowanie absolwentów szkół zawodowych do funkcjonowania w świecie

gospodarki opartej na wiedzy, znalezienia swojego miejsca na rynku pracy, ciągłego doskonalenia swoich

umiejętności oraz podwyższania kwalifikacji. Przedmiotem naszego zainteresowania są kompetencje

personalne i społeczne oraz organizacja pracy w małych zespołach. Pracodawcy zarówno w Polsce, jak

i na Ukrainie oczekują od przyszłych pracowników wysokich kompetencji interpersonalnych,

organizacyjnych oraz motywacji do podejmowania nowych wyzwań.

W ramach projektu przeprowadzona została diagnoza poziomu kompetencji młodzieży szkół

zawodowych, w którym wzięło udział łącznie 600 uczniów oraz 30 nauczycieli z Polski i Ukrainy. Wyniki

diagnozy potwierdzają, że uczniowie mają niewystarczające kompetencje społeczne i personalne,

co zmniejsza ich szanse na rozwijanie umiejętności skutecznej komunikacji interpersonalnej, pracy

zespołowej oraz umiejętności i sposobów rozwiązywania sytuacji problemowych. Nauczyciele natomiast

wykazują problemy w realizacji nowych wytycznych programowych podczas zajęć z uwagi na brak

konkretnych materiałów i narzędzi do pracy z młodzieżą w tym zakresie.

Uwzględniając wyniki badań, zespół ekspertów, w skład którego wchodzili doświadczeni

nauczyciele ze szkół zawodowych z Polski i Ukrainy, opracował zestaw scenariuszy do realizacji podstawy

programowej w zakresie obszarów:

Kompetencje personalne i społeczne

Uczeń:

przestrzega zasad kultury i etyki;

jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań;

przewiduje skutki podejmowanych działań;





4

jest otwarty na zmiany;

potrafi radzić sobie ze stresem;

aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe;

przestrzega tajemnicy zawodowej;

potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania;

potrafi negocjować warunki porozumień;

współpracuje w zespole.

Organizacja pracy małych zespołów

Uczeń:

planuje pracę zespołu w celu wykonania przydzielonych zadań;

dobiera osoby do wykonania przydzielonych zadań;

kieruje wykonaniem przydzielonych zadań;

ocenia jakość wykonania przydzielonych zadań;

wprowadza rozwiązania techniczne i organizacyjne wpływające na poprawę warunków

i jakość pracy;

komunikuje się ze współpracownikami.

Niniejsze publikacja umożliwia realizację podstawy programowej kształcenia w szkołach

zawodowych w Polsce, stanowi narzędzie dla nauczycieli przedsiębiorczości, pedagogów, psychologów,

doradców zawodowych i wszystkich tych, którzy przygotowują młodych ludzi do wejścia na rynek

pracy. Dla partnera z Ukrainy będzie to nowe rozwiązanie, dobra praktyka do wykorzystania na zajęciach

z młodzieżą.

Partnerem wiodącym w projekcie jest Lubelskie Centrum Kształcenia Zawodowego

i Ustawicznego im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Lublinie. Partnerem lokalnym ze strony ukraińskiej

- Gminna Miejska Szkoła Lwowskiej Rady Regionalnej Szkoła z Internatem I-III stopnia

w Czerwonogradzie.





5

TEMAT: Poznajmy się i zintegrujmy

Cele:

Uczniowie:

poznają siebie

integrują się z grupą

zwiększają poczucie bezpieczeństwa w grupie

przygotowują się do współpracy

opracowują normy i zasady obowiązujące w ich grupie

Metody i formy pracy:

burza mózgów

praca w grupach

dyskusja

Środki dydaktyczne:

koperty A4

czasopisma

nożyczki

flamastry

flipchart

papier do flipchartu

Czas:

45 minut

01 SCENARIUSZ LEKCJI





6

Przebieg lekcji:

Lp. Etapy lekcji Czas

1.

Ćwiczenie 1.

„Łańcuszek imion” – nauczyciel proponuje ćwiczenie, które ma na celu lepsze

zapamiętanie imion.

Pierwsza osoba podaje swoje imię. Następna powtarza imię poprzednika oraz dodaje

swoje. Kolejna wymienia wszystkie wcześniej usłyszane imiona i dodaje swoje.

10 min.

2.

Ćwiczenie 2.

„List z przeszłości” - nauczyciel dzieli grupę na 4, 5 - osobowe zespoły. Każdy zespół

otrzymuje jedną dużą kopertę, czasopisma, nożyczki, pisaki, kartki. Uczniowie mają

w niej umieścić 10 informacji, które przedstawiają ich obecne życie. Nauczyciel

informuje, że sejf zostanie otworzony za 99 lat, aby kolejne pokolenia dowiedziały się,

jak żyliśmy. Uczniowie pracują w zespołach. Następnie zespoły po kolei prezentują

wyniki swojej pracy i uzasadniają wybór materiałów.

20 min.

3.

Ćwiczenie 3.

Kontrakt. Uczniowie otrzymują arkusz papieru, na którym widnieje początek zdania:

Chciałbym/ Chciałabym, abyśmy w tej grupie/ na tych zajęciach…..

Każdy uczestnik ma dopisać zakończenie powyższego zdania. Dobrze jeśli osoba

prowadząca zajęcia również weźmie udział w tym ćwiczeniu. Następnie nauczyciel

zbiera wyniki pracy, odczytuje je i zapisuje na dużym arkuszu. Uczestnicy dyskutują

nad zasadami, a w razie wątpliwości przeprowadzają głosowanie.

15 min.





7

Uwaga dla nauczyciela

Ważne, aby w kontrakcie znalazły się zasady, które:

zwiększą poczucie bezpieczeństwa w grupie (nie oceniamy się,

nie wyśmiewamy, zachowujemy dyskrecję)

dadzą możliwość indywidualnego wpływu na to, co dzieje się w grupie

(każdy ma prawo wyrazić własne zdanie)

zapewnią dobrowolną aktywność (nie zmuszamy nikogo do wypowiedzi, mam

prawo odmówić udziału w ćwiczeniu)

określą warunki wspólnej pracy (zaczynamy punktualnie, wyłączamy telefony

komórkowe, słuchamy się nawzajem, nie przerywamy mówiącemu)





8

TEMAT: Jak efektywnie radzić sobie ze stresem

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcie stres

rozpoznają stresujące sytuacje społeczne

rozpoznają objawy stresu

wymieniają sposoby reagowania na stresujące sytuacje społeczne

rozpoznają najczęstsze czynniki powodujące stres u młodych ludzi

wymieniają sposoby obniżania poziomu stresu

podają konsekwencje długotrwałego pozostawania pod wpływem stresu

uzasadniają swoje stanowisko


praca w grupach

wykład połączony z prezentacją multimedialną

dyskusja


rzutnik

filpchart


flamastry

Czas:

45 minut


LEKCJI





9

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od prezentacji multimedialnej: Jak efektywnie radzić sobie

ze stresem. 15 min.

2.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel poleca uczniom wypowiadanie kolejnych głosek ze słowa GRUPA. Wszystkie

osoby, które wypowiedziały tę sama głoskę tworzą zespół. Liderzy zespołów losują jedno

z zadań (załącznik nr 2.1).

Zadaniem każdej z grup jest wypisanie możliwych reakcji na opisaną

w wylosowanym zadaniu sytuację. W pracy należy wykorzystać właściwe sposoby

radzenia sobie ze stresem omówione w prezentacji multimedialnej.

Liderzy grup prezentują wyniki pracy, uzasadniając swój wybór. Pozostałe zespoły

oceniają trafność efektów.

15 min.

3.

Ćwiczenie 2.

W tych samych grupach uczniowie zapisują na kartce odpowiedzi na pytanie:

W jaki sposób możesz pomóc zestresowanemu/ej koledze/ koleżance)?. Przedstawiciele

grupy odczytują wyniki pracy poszczególnych zespołów.

Następnie uczniowie uzupełniają tabelę (załącznik nr 2.2).

Każda grupa zapisuje po jednej odpowiedzi w wybranej kolumnie. Nauczyciel i pozostali

uczestnicy weryfikują zasadność zapisu. Analogicznie postępują kolejne grupy.

15 min.





10

Propozycje odpowiedzi dla nauczyciela:

Właściwe sposoby radzenia sobie ze stresem

Niewłaściwe sposoby radzenia sobie ze stresem

aktywność fizyczna

techniki relaksacyjne

spotkania z przyjaciółmi

rozmowa z bliskimi

hobby

muzyka, film, kino, teatr

zdrowe odżywianie

sen

planowanie

próba rozwiązania problemu

pomoc specjalisty

używki

głodówka/objadanie się

niewłaściwa dieta

agresja

wulgaryzmy

ucieczka

rezygnacja

obwinianie się

wyparcie





11

Załączniki:

Załącznik 2.1

Rodzic pyta Cię o przyczynę nieodpowiedniego zachowania i używania wulgarnego języka.

Kolega pyta Cię, czy wybierasz się na osiemnastkę do koleżanki z klasy.

Niestety nie zostałaś/eś zaproszony.

Kolega prosi Cię, abyś natychmiast oddał/a pieniądze, które od niego pożyczyłaś/eś.

Nie masz pieniędzy, żeby spłacić pożyczkę.

Przypadkiem zobaczyłaś/eś swojego chłopaka/dziewczynę rozmawiającego/ącą

z inną dziewczyną/chłopakiem. Oni wyraźnie flirtowali ze sobą.

Grupa hałaśliwych młodych ludzi, późnym wieczorem, idzie ulicą w twoją stronę.

Nikogo innego nie ma w pobliżu. Obawiasz się, że mogą Cię zaatakować.





12

Załącznik 2.2









13

TEMAT: Kultura na co dzień

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcie kultura zachowania

rozpoznają zachowania kulturalne

dokonują wyboru zwrotów grzecznościowych

zachowują się kulturalnie w sytuacjach życia codziennego i zawodowego


praca w grupach/parach

burza mózgów

dyskusja


komputery z dostępem do Internetu

flamastry

flipchart


Czas:

45 minut






14

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło KULTURA. Uczniowie podają skojarzenia

i zapisują je na tablicy.

Nauczyciel wraz z uczniami definiują pojęcia KULTURA OSOBISTA

Propozycja definicji dla nauczyciela:

Kultura to ogół wartości, zasad i norm współżycia przyjętych przez daną zbiorowość.

10 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Uczniowie dobierają się parami. Losują zagadnienia do opracowania. Wyszukują

informacje dotyczące właściwych zachowań określających wylosowane kategorie

(załącznik nr 3.1), wykorzystując zasoby Internetu. Następnie pary prezentują swoje

opracowania.


W pierwszej kolejności wyniki prezentuje grupa, która wylosowała termin savoir –

vivre.

10 min.

(wyszukiwanie

informacji)

20 min.

(prezentacja

wyników)

3.

Ćwiczenie 3.

Nauczyciel prosi uczniów, aby wypowiedzieli się, które zasady savoir- vivre, omówione

podczas zajęć są przez nich stosowane w życiu codziennym, które były im znane,

a które poznali dzisiaj.

5 min.





15

Załączniki:

Załącznik 3.1

Savoir – vivre.

Jak się witać i przedstawiać?

Dobre stosunki z sąsiadami.

Telefoniczna etykieta.

Dobre maniery w pracy.

W Internecie też obowiązują zasady.

Etykieta przy stole.

Składanie wizyt.

Poprawne pisanie wiadomości e-mail.





16

TEMAT: Etyka w życiu prywatnym i zawodowym

Cele:

Uczniowie:

znają definicję pojęć: etyka, etyka zawodowa, wartości moralne, hierarchia wartości

rozpoznają zachowania etyczne i nieetyczne w życiu codziennym i zawodowym

dokonują wyboru właściwych wartości w trudnych sytuacjach

dokonują wyboru zachowań etycznych w konkretnej sytuacji związanej z pracą


praca w grupach

dyskusja



flipchart


Czas:

45 minut


LEKCJI





17

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel wypisuje na tablicy polecenia:

Które wartości cenisz i chciałbyś realizować w życiu?

Czy potrafisz ustalić ich hierarchię?

Co wpływa na ukształtowanie systemu wartości?

Uczniowie na kartkach udzielają odpowiedzi. Chętni uczniowie prezentują swoje

prace na forum.


Warto uwzględnić: wpływ rodziny, czynniki sytuacyjne, wartości indywidualne, religię,

doświadczenie, wpływ grupy rówieśniczej.

10 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Uczniowie w parach wyszukują w Internecie przykładowe kodeksy etyczne firm,

zapoznają się z ich treścią, odpowiadają na pytania na kartach pracy (załącznik nr 4.1).

5 min.

(wyszukiwanie

informacji)

20 min

(udzielanie

odpowiedzi)

3.

Ćwiczenie 3.

Uczniowie w parach wyszukują w Internecie artykuły prasowe opisujące zachowania

nieetyczne przedsiębiorstw, prezentują je na forum, uzasadniając wybór.

10 min.





18

Załączniki:

Załącznik 4.1

Pytanie Odpowiedź

Które firmy i w jakim celu tworzą kodeksy

etyczne?

Jakie treści zawiera kodeks etyczny?

Czy nieprzestrzeganie zasad kodeksu etycznego

jest nieprzestrzeganiem prawa?

Jak rozumiesz pojęcie tajemnica zawodowa?

Jakie mogą być konsekwencje nieprzestrzegania

tajemnicy zawodowej?

Jak zdefiniujesz termin etyka w życiu

codziennym?





19

TEMAT: Komunikowanie się

Cele:

Uczniowie:

poznają czynniki zachowań ułatwiających porozumiewanie się

kształtują umiejętności skutecznego komunikowania

stosują aktywne słuchanie w procesie porozumiewania się

tworzą pozytywne komunikaty

identyfikują bariery komunikacyjne i ich wpływ na proces porozumiewania się

wymieniają najważniejsze cechy werbalnego i niewerbalnego porozumiewania się


burza mózgów

praca indywidualna


mini wykład

drama

dyskusja


kartki A4

flipchart


flamastry

Czas:

45 minut






20

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel przypina w widocznym miejscu arkusz papieru z napisem KOMUNIKACJA,

prosi uczestników o podanie synonimów tego słowa – ich lista powstaje na tablicy.

Propozycja odpowiedzi dla nauczyciela:

KOMUNIKACJA oznacza porozumiewanie się, przekazywanie myśli, udzielanie

wiadomości, łączność, wymianę, rozmowę.

10 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Praca w grupach 4, 5 - osobowych.

Nauczyciel wprowadza uczestników w sytuację dramy. Każda grupa losuje jedną scenkę

(załącznik nr 5.1), którą przedstawi według własnego scenariusza.

Uczniowie prezentują scenki. Po każdej z nich nauczyciel inicjuje dyskusję. Uczniowie –

obserwatorzy dzielą się swymi spostrzeżeniami. Oceniają scenki pod względem

zgodności z przyjętymi założeniami. Wymieniają opinie.

Uwagi dla nauczyciela:

wszystkie osoby z zespołu powinny uczestniczyć w przygotowaniu scenariusza

scenki, ale nie wszystkie muszą brać w niej udział

drama może rozpoczynać się wypowiedzią narratora, wprowadzającą w czas

i miejsce akcji

czas przedstawienia dramy 2-3 minuty

w czasie prezentacji należy powstrzymywać się od przerywania i komentarzy

pozostali uczniowie są obserwatorami i uczestniczą w dyskusji

20 min.





21

3.

Ćwiczenie 3.

Nauczyciel wspólnie z uczniami przygotowuje listę zasad dobrej rozmowy,

uwzględniając cechy dobrego słuchacza. Wnioski zapisuje na tablicy.

Propozycja zapisu dla nauczyciela:

wyrażenie zainteresowania poprzez zwrócenie się do mówiącego, zachęcanie

do kontynuowania wypowiedzi

utrzymanie kontaktu wzrokowego

zezwolenie rozmówcy na pełną wypowiedź

aktywne słuchanie

słuchając nie udzielamy rad, pozwalamy nadawcy na samodzielne szukanie

rozwiązań problemów

nieprzeszkadzanie i nierozpraszanie mówcy

delikatne zachęcanie mówiącego poprzez wyrażanie na bieżąco swoich odczuć

dopytywanie o szczegóły i dodatkowe informacje

powstrzymywanie się od wyrażania własnej opinii czy dezaprobaty

okazywanie cierpliwości oraz akceptacji

milczące skupienie

10 min.

4.

Uczniowie ukierunkowani przez nauczyciela definiują pojęcie komunikacji

interpersonalnej: werbalnej, niewerbalnej.


W relacji między ludźmi komunikacja to przekaz pewnej informacji (komunikatu), zdolność do odbioru i rozumienia tego przekazu. Pojęcie to utożsamia się również ze sposobem przekazywania informacji (komunikatów) oraz z relacjami, jakie zachodzą podczas ich wymiany.

Informacje można przekazać za pomocą sygnału werbalnego i niewerbalnego.

Sposób przekazywania informacji- to kanał komunikacyjny (fale akustyczne, fale

świetlne, słowa, gesty, sygnały).

5 min.





22

Skuteczna komunikacja zachodzi między dwiema osobami wówczas, gdy odbiorca

rozumie sytuację według intencji nadawcy.

Komunikacja werbalna (słowna) - przekazywanie informacji i wiadomości słowem.

Komunikacja niewerbalna (bezsłowna) może wyrażać się poprzez: gestykulację,

mimikę, wyraz twarzy, dotyk, kontakt fizyczny, dystans przestrzenny, kontakt wzrokowy,

wymianę spojrzeń, sposób w jaki chodzimy, stoimy, siedzimy, nasze otoczenie, nasz

wygląd, niewerbalne aspekty mowy (intonacja głosu, akcent, rytm mówienia).

Podczas normalnej rozmowy dwóch osób, tylko niecałe 35% informacji przekazywanych

jest werbalnie, a niewerbalnie ponad 65%.

Niewerbalne komunikaty dotyczą uczuć, sympatii i preferencji.

Sympatię i akceptację komunikują zazwyczaj następujące zachowania niewerbalne:

kontakt wzrokowy

wyprostowana postawa ciała blisko drugiej osoby bez naruszania jej intymnej

przestrzeni prywatnej

ciepły ton głosu, mówienie wyraźnie, bez szeptu i krzyku

Prawidłowa komunikacja sprzyja dobrym relacjom. Jest to taki sposób porozumiewania

się, w którym nie występuje ocenianie, osądzanie czy bezpodstawne krytykowanie

drugiego człowieka. Każdy ma prawo odczuwać i mówić o swoich emocjach, wyrażać

własne opinie.





23

Załączniki:

Załącznik 5.1

Scenka bez słów, tematyka dowolna polegająca na stosowaniu komunikatów niewerbalnych.

Perswazja.

Moralizowanie.

Aktywne słuchanie.

Rozsądna krytyka.

Załącznik 5.1

Scenka bez słów, tematyka dowolna polegająca na stosowaniu komunikatów niewerbalnych.

Perswazja.

Moralizowanie.

Aktywne słuchanie.

Rozsądna krytyka.





24

TEMAT: Skuteczna komunikacja

Cele:

Uczniowie:

rozumieją, dlaczego komunikacja i praca zespołowa jest ważna

określają sposoby współpracy w zespole

współpracują i komunikują się podczas pracy zespołowej


burza mózgów

praca indywidualna


mini wykład

dyskusja


kartki A4

flipchart


flamastry

Czas:

45 minut






25

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel dzieli uczestników na grupy 4, 5 -osobowe. Uczniowie mają za zadanie

przygotować odpowiedzi na kluczowe pytania:

1. Jakie czynniki ułatwiają komunikację i współpracę w grupie?

2. Jakie czynniki utrudniają komunikację i współpracę w grupie?


Uczniowie zwracają uwagę na kluczowe pojęcia: rozmawianie, dzielenie się i słuchanie.

Każdy zespół wybiera swojego lidera, który przedstawi pomysły zespołu na forum.

Na tablicy zostają zapisane zasady dobrej komunikacji i współpracy w zespole.

Propozycja odpowiedzi dla nauczyciela

Zasady dobrej komunikacji i współpracy w zespole:

1. Pomagaj innym

udzielaj wskazówek,

wyjaśniaj, by pomóc i zrozumieć.

2. Wykonuj swoją część pracy

przychodź punktualnie,

angażuj się,

nie rób niepotrzebnych przerw.

3. Bądź pozytywnie nastawiony

okazuj troskę, gdy inni mają problemy,

traktuj innych uprzejmie,

gdy ktoś wykonuje dobrą pracę, mów mu

o tym.

20 min.





26

4. Stawiaj granice

odmawiaj włączania się w rozpraszające

czynności.

5. Proś o pomoc jeśli jest to potrzebne

6. Pytaj innych o pomysły i proś o pomoc, gdy mierzysz się z problemem

lub wyzwaniem

2.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel rozdaje uczniom kartki. Prosi, by zastanowili się nad własnymi zachowaniami

sprzyjającymi komunikacji i współpracy zespołowej, a następnie wybrali te, które

stosują najczęściej i zapisali je.

Prosi uczniów, by pomyśleli o zachowaniach związanych z komunikacją i współpracą

w zespole, które chcą poprawić. Zachęca ich do przemyślenia, co mogą zrobić

w następnym tygodniu, aby przećwiczyć wybrane zachowania przynajmniej raz. Chętni

uczniowie prezentują swoje osobiste refleksje.

15 min.

3.

Ćwiczenie 3.

Nauczyciel zapisuje pytanie na tablicy:

Jakie są bariery komunikacyjne utrudniające współpracę w zespole?

Uczniowie zapisują propozycje odpowiedzi na tablicy. Nauczyciel zakreśla trzy

najczęściej wskazywane bariery.

Propozycje odpowiedzi dla nauczyciela:

niedosłyszenie

nieznajomość języka (kodu)

przeciążenie informacją

ważne sprawy osobiste zakłócające koncentrację

hałas

10 min.





27

pseudosłuchanie – udawanie uważnego słuchania

wybiórczość treści

zmęczenie

pustosłowie (komunikat bez treści)

nadawca – egocentryczny gaduła

agresywna postawa odbiorcy (słuchacz czatujący na błędy)

różnica wieku

różnice kulturowo - wyznaniowe

slang

specjalistyczne słownictwo

brak zainteresowania





28

TEMAT: Staję się kreatywny

Cele:

Uczniowie:

wymieniają zasady kształtujące kreatywność

kształcą umiejętności rozwijające kreatywność

określają rolę kreatywności w życiu

wykorzystują umiejętności twórczego myślenia i działania


burza mózgów

praca indywidualna

praca w grupach

mini wykład

dyskusja


papier

flamastry

flipchart


Czas:

45 minut






29

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel pyta uczniów, jak rozumieją pojęcie KREATYWNOŚĆ? Po udzielonych

odpowiedziach następuje zdefiniowanie pojęcia.


Kreatywność to umiejętność wymyślania nowych pomysłów, jest to sposób

niekonwencjonalnego myślenia, zadawanie niecodziennych wręcz przewrotnych pytań.

Kreatywność to umiejętność wymyślania niecodziennych zastosowań dla zwykłych

przedmiotów, maszyn czy urządzeń.

5 min.

2.

Nauczyciel podaje zasady, które będą obowiązywały podczas lekcji. Podkreśla, że ich

przestrzeganie jest niezbędne w kreatywnym działaniu. Zasady wypisuje na tablicy:

każdy ma prawo do zgłaszania własnych pomysłów

nie oceniamy swoich pomysłów

nie krytykujemy się nawzajem

współpracujemy ze sobą

jesteśmy otwarci na nowe pomysły

wytrwale szukamy niezwykłości

3 min.

3.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel prosi, aby uczniowie w niecodzienny sposób powiedzieli jak się czują,

rozpoczynając zdanie zwrotem:

Teraz czuję się jak …. używając słowa zaczynającego się pierwszą literą swojego imienia.


Pierwszy przykład podaje nauczyciel (np. Arkadiusz powie: czuję się jak alpinista).

10 min.





30

4.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły 4, 5 - osobowe. Rozdaje kartki po czym prosi,

aby na środku napisali słowo WIDELEC. Uczniowie wypisują nietypowe zastosowania

widelca. Czas trwania zadania podany jest na początku przez nauczyciela. Po upływie

wskazanego czasu nauczyciel prosi, aby uczniowie odczytywali po jednym pomyśle.

Żaden zespół nie może powtórzyć przeczytanych już przykładów. Grupa, która

przedstawiła najwięcej pomysłów zostaje uznana za najbardziej kreatywną.

2 min na

wypisanie

propozycji

10 min na

prezentacje

.

5.

Ćwiczenie 3.

Uczniowie otrzymują kartki i flamastry. Ich zadaniem jest wykonać w 4, 5 - osobowych

grupach, w ciągu 10 minut logo wirtualnej firmy z wykorzystaniem widelca.

Wyniki pracy są przyklejane na tablicy. Uczniowie głosują na najciekawsze logo.

15 min.





31

TEMAT: Podejmowanie działań i ich skutki

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcia: inteligencja motywacyjna, punktowcy, przedziałowcy

podają sposoby podejmowania decyzji w zależności od posiadanych predyspozycji

przedstawiają sposoby rozwijania inteligencji motywacyjnej

podają sposoby określania celów w praktyce


burza mózgów

praca indywidualna

praca w mniejszych grupach

mini wykład

dyskusja


komputer z dostępem do Internetu

kartki papieru

flamastry

flipchart


Czas:

45 minut


LEKCJI





32

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel prosi uczniów, aby podali kilka przykładów życiowych celów, które chcieliby

osiągnąć. Uczniowie podają propozycje, a następnie nauczyciel wskazuje właściwe

podkreślając realność, konkretność, mierzalność celów. Pyta uczniów, które cele są

łatwe w realizacji, a które trudne i od jakich czynników to zależy.

10 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel wyjaśnia uczniom pojęcie inteligencji motywacyjnej.

Propozycja dla nauczyciela:

Inteligencja motywacyjna to umiejętność wytyczania sobie celów i doboru strategii

działania. Ludzie dzielą się pod tym względem na dwie grupy - punktowców

i przedziałowców.

Nauczyciel prosi uczniów, aby odliczyli do dwóch, a następnie korzystając z zasobów

Internetu jedynki wyszukują informacji na temat punktowców, a dwójki -

przedziałowców. Cechy tych osób zapisują w tabeli na tablicy.


Przedziałowcy Punktowcy

są twórczy wytyczają cele „mniej więcej” robią kilka czynności

jednocześnie analizują ceny w wielu sklepach,

w Internecie zanim dokonają zakupu

myślą o wielu zadaniach jednocześnie,

dokładnie wytyczają cele kolejno wykonują zadania szybko podejmują decyzje

np. o kupnie jakiegoś towaru w sklepie

skupiają swoją uwagę na jednej czynności, pomijając inne

dobrze planują są nastawieni na osiągnięcie celu

25 min.





33

mają problemy z planowaniem mają problemy z zarządzaniem

czasem tworzą nierealne plany nie mają wyraźnych celów trudno im zabrać się do pracy bardzo łatwo się rozpraszają często nie kończą zadań szybko zmieniają temat

prawidłowo dzielą czas na pracę i odpoczynek

potrafią dopracować szczegóły są perfekcyjni łatwo tracą pogodę ducha skupiając się na jednym zadaniu

często nie dostrzegają innych, ciekawych opcji

Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się, który sposób funkcjonowania

jest im bliższy. Podkreśla, że dobrze jest, gdy potrafimy zmieniać styl funkcjonowania

w zależności od sytuacji jaka nas spotyka.

3.

Ćwiczenie 3.

Uczniowie w grupach 4, 5 - osobowych zastanawiają się, która strategia sprawdzi się,

gdy celem będzie znalezienie pracy. Grupy prezentują swoje stanowiska.

Propozycja odpowiedzi na zadane pytanie dla nauczyciela:

W zależności od rodzaju i charakteru pracy należy wybrać odpowiednią strategię.

10 min.





34

TEMAT: Doskonalenie zawodowe

Cele:

Uczniowie:

formułują cele

rozumieją istotę zasady SMART

uzasadniają konieczność wyznaczania celów

uzasadniają konieczności doskonalenia zawodowego

planują karierę zawodową

proponują formy doskonalenia zawodowego

wyszukują właściwe dla siebie formy doskonalenia


pogadanka z elementami dyskusji

praca w grupach

mapa myśli

burza mózgów



flamastry

flipchart


kartki A4

Czas:

45 minut


LEKCJI





35

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel dzieli grupę na 4, 5 - osobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje kartę pracy

ze sformułowanymi celami (załącznik nr 9.1).

Zadaniem grup jest wypisanie celów sformułowanych prawidłowo i błędnie.

W przypadku celów sformułowanych błędnie uczniowie mają dokonać korekty,

formułując je poprawnie. Grupy prezentują wyniki prac i uzasadniają swój wybór.

10 min.

2.

Nauczyciel wyjaśnia istotę zasady SMART w formułowaniu celów i zapisuje ją

na tablicy.

Zasada SMART umożliwia prawidłowe określanie celów i zwiększa szanse na ich

realizację.

Według tej zasady cel powinien być:

S - specific –– konkretny oraz szczegółowy

M - measurable - umożliwiający sprawdzenie stopnia jego realizacji

A - achievable – osiągalny

R - realistic – realistyczny

T - timed –określony w czasie

5 min.

3.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie na kartce, cech wymaganych

od pracownika przez pracodawcę. Następnie uczniowie odczytują wyniki swojej

pracy, a jedna z osób zapisuje je na tablicy.

Nauczyciel zwraca uwagę na potrzebę doskonalenia zawodowego każdego

pracownika.

10 min.





36

4.

Ćwiczenie 3.

Nauczyciel zapisuje na środku tablicy hasło FORMY DOSKONALENIA ZAWODOWEGO.

Uczniowie podają skojarzenia, stosując mapę myśli, zapisują je, a następnie wspólnie

omawiają formy doskonalenia zawodowego.

10 min.

5.

Ćwiczenie 4.

Uczniowie indywidualnie formułują cel związany z ich dalszą karierą, a następnie

wyszukują w Internecie informacje dotyczące form doskonalenia zawodowego,

umożliwiające jego osiągnięcie.

10 min.





37

Załączniki:

Załącznik 9.1

Cele

Sformułowanie

prawidłowe (P)

nieprawidłowe (N)

Propozycja poprawnego

sformułowania celu

Nauczę się mówić we wszystkich językach świata.

W tym miesiącu wezmę udział w szkoleniu informatycznym realizowanym przez firmę Plusik i zdobędę umiejętności obsługi MS Excel 2007.

Pojadę na wakacje.

Będę inwestował/ła w swój rozwój.

W tym roku zdam maturę, a w przyszłym roku podejmę studia na kierunku ekonomia.

Znajdę ciekawą, dobrze płatną pracę.

Od dzisiaj codziennie przez piętnaście minut będę czytał o zasadach savoir – vivre, by stosować je na co dzień.





38

TEMAT: Jak negocjować

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcia konflikt, negocjacje

określają czynniki ułatwiające i utrudniające negocjacje

rozpoznają negocjacje: miękkie, twarde i rzeczowe

przeprowadzają negocjacje

oceniają poprawność przeprowadzonych negocjacji

stosują zasady występujące podczas negocjacji


wykład połączony z pokazem multimedialnym

dyskusja

drama

praca w grupach


rzutnik

flipchart


Czas:

45 minut






39

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło NEGOCJACJE. Uczniowie metodą burzy mózgów

wyjaśniają pojęcie.

Nauczyciel podaje definicję negocjacji, następnie wyjaśnia zasady obowiązujące

podczas negocjacji i techniki negocjacyjne.


Negocjacje – sposób porozumienia się w celu rozwiązania konfliktu oraz dojścia

do porozumienia obydwu stron, proces wzajemnego poszukiwania takiego

rozwiązania, które satysfakcjonowałoby strony zaangażowane w konflikt.

Reguły negocjacji:

skupianie się na realnych celach i problemach

właściwe formułowanie pytań

znalezienie rozwiązania korzystnego dla obu stron

akcentowanie wszystkich uzgodnień i sukcesów, jakie zostały osiągnięte podczas

negocjacji

Etapy negocjacji:

ustalenie reguł negocjacji

określenie interesów swoich i partnera

zdefiniowanie problemów negocjacyjnych

poszukiwanie rozwiązań

negocjacje, podjęcie decyzji, spisanie porozumienia lub protokołu rozbieżności

10 min.

2.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel dzieli grupę na 2 - osobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje kartkę

z sytuacją problemową i ma za zadanie przygotować się do negocjacji. W tym celu

wypełnia tabelę(załącznik nr 10.1). Jeden z uczniów wcieli się w rolę pracownika,

a drugi – pracodawcy.

Uczniowie odczytują swoje propozycje, uzasadniając wybór.

10 min.





40

3.

Nauczyciel omawia techniki negocjacyjne wykorzystując prezentację multimedialną:

Techniki negocjacyjne. 10 min.

4.

Ćwiczenie 2.

Dwóch chętnych uczestników przeprowadza symulację negocjacji do sytuacji

z ćwiczenia 1. Pozostali uczniowie starają się nazwać technikę negocjacyjną, która

została zastosowana w ćwiczeniu. Określają mocne i słabe strony odegranych

negocjacji. Formułują zasady skutecznych negocjacji i wypisują je na tablicy.

15 min.





41

Załączniki

Załącznik 10.1

Jesteś pracownikiem, otrzymujesz wynagrodzenie na poziomie kwoty wynagrodzenia minimalnego,

uważasz, że zasługujesz na podwyżkę.

Pracownik

Lista Twoich celów uporządkowanych

od najważniejszego do najmniej ważnego.

Cele pracodawcy.

W jaki sposób można pogodzić Twoje cele

z celami pracodawcy?

Jakie widzisz możliwości kompromisu?

Jakie argumenty przemawiają za Twoim

stanowiskiem?

Jakie argumenty może podać pracodawca?





42

Jesteś pracodawcą, chciałbyś osiągnąć jak największy zysk, a na rynku panuje kryzys.

Pracodawca

Lista Twoich celów uporządkowanych

od najważniejszego do najmniej ważnego.

Cele pracownika.

W jaki sposób można pogodzić Twoje cele

z celami pracownika?

Jakie widzisz możliwości kompromisu?

Jakie argumenty przemawiają za Twoim

stanowiskiem?

Jakie argumenty może podać pracownik?





43

TEMAT: Planowanie pracy w zespole

Cele:

Uczniowie:

uzasadniają celowość planowania pracy zespołu

określają cechy dobrego współpracownika

wymieniają konsekwencje niewłaściwego planowania w zespole


burza mózgów

praca indywidualna

praca w grupach

mini wykład

dyskusja


papier

flamastry

flipchart


Czas:

45 minut






44

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć, zadając pytania:

Czym jest planowanie?

Co jest celem planowania?

Dlaczego planujemy?

Kiedy plan jest dobry?

Jakie efekty przynosi skuteczne planowanie?

Uczniowie udzielają odpowiedzi indywidualnie.

10 min.

2.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły 4, 5 -osobowe, a następnie prosi

o wylosowanie zadania do wykonania (załącznik nr 11.1), które będzie oceniane przez

pozostałych uczniów.

Zespół wybiera lidera, który czuwa nad sprawnym działaniem zespołu, dokonuje

podziału pracy i przedstawia jej efekty.

Po przedstawieniu wyników pracy wszystkich grup uczniowie oceniają zadania kolegów

w skali od 1 – źle, do 5 - bardzo dobrze. Podczas oceny biorą pod uwagę kompletność

i realność wykonania opracowanych planów.

10 min. na

przygotowanie

planu

15 min. na

prezentację.

3.

Ćwiczenie 2.

Na podstawie przedstawionych w poprzednim ćwiczeniu planów uczniowie wypisują

na tablicy podstawowe zasady dobrego planowania.

10 min.





45


Określ hierarchię swoich celów.

Pomyśl nad problemami, które mogą się pojawić.

Poszukaj wariantów możliwych rozwiązań.

Oceń wybrane rozwiązania, uwzględniając ich wady i zalety.

Wybierz najwłaściwsze z nich.

Zaplanuj poszczególne etapy realizacji celu.

Kontroluj sposób realizacji celu.

Uczniowie dyskutują nad wypisanymi zasadami. Wspólnie z nauczycielem dokonują

poprawy zapisów i układają je według gradacji od najważniejszych do mniej ważnych.





46

Załączniki:

Załącznik 11.1

Ułóżcie plan trzydniowej wycieczki klasowej do wybranego miasta.

Przygotujcie plan wykonania remontu kawalerki łącznie z wymianą instalacji elektrycznej.

Zaplanujcie dwa dni pobytu delegacji uczniów z zaprzyjaźnionej szkoły zagranicznej

(20 uczniów i 2 opiekunów)w Twoim mieście.

Jesteście właścicielami hotelu. Stwórzcie plan przygotowania wesela dla 50 osób,

mając do dyspozycji 5 pracowników obsługi.

Przygotujcie plan organizacji balu na zakończenie roku szkolnego dla 250 uczniów.





47

TEMAT: Role społeczne

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcie rola społeczna

wymieniają i charakteryzują role społeczne człowieka

określają swoją rolę w zespole

omawiają pozytywne aspekty właściwego doboru ról w zespole


burza mózgów

praca w grupach

mini wykład

dyskusja

drama


kartki A4

flipchart


flamastry

Czas:

45 minut






48

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć. Wyjaśnia, że członkowie każdego

zespołu występują w określonych rolach.


Rola w zespole określa konkretne zachowania możliwe do rozpoznania, co ma wpływ

na jakość i wkład pracy oraz relacje interpersonalne. Członkowie zespołu mogą

wchodzić w określone role spontanicznie czyli w sposób naturalny, zgodny ze swoimi

predyspozycjami lub zostają im one narzucone w zależności od postawionego przed

zespołem zadania. W każdym zespole można zauważyć, w jaki sposób poszczególni

ludzie wchodzą naturalnie w powierzone im role, a jakie zachowania wynikają z ich

cech charakteru. Pełnione role nie są przyjmowane na stałe. W zależności od celu

działania i cech członków zespołu mogą one zmieniać się mniej lub bardziej.

5 min.

2.

Nauczyciel wypisuje na tablicy typy zachowań wraz z opisami:

koordynator - organizuje pracę zespołu

lokomotywa - pobudza innych do działania

kreator - wymyśla nowe pomysły

poszukiwacz źródeł - zajmuje się znajdowaniem potrzebnych zespołowi zasobów

krytyk - zazwyczaj wybiera najlepsze rozwiązanie

realizator - szuka praktycznych rozwiązań

perfekcjonista - dba o szczegóły

dusza zespołu - wspiera innych

specjalista - dokonuje oceny

5 min.





49

3.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel prosi uczniów, aby dobrali się w zespoły 9, 10-osobowe. Zespoły wybierają

orła lub reszkę, a nauczyciel rzuca monetą. Gdy wypadnie reszka grupa przygotowuje

plan jednodniowego wyjazdu w góry dla całego zespołu. Gdy wypadnie orzeł grupa

przygotowuje plan całodziennej zabawy dla dzieci z okazji Dnia Dziecka.

Zadaniem uczniów jest podzielenie się rolami i przedstawienie procesu planowania

powierzonego zadania.

Każdy uczeń biorący udział w ćwiczeniu powinien mieć przed sobą kartkę z wizytówką

odgrywanej roli.

Nauczyciel pyta:

Jak się czułeś pełniąc przydzieloną rolę?

Czy łatwo było Ci wejść w określoną rolę?

Czy wybrałeś właściwą dla siebie rolę?

Jaką rolę w zespole pełnisz najczęściej?

35 minut





50

TEMAT: Zarządzanie zespołem

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcie manager

wymieniają korzyści wynikające z właściwego zarządzania zespołem

określają osobiste predyspozycje managerskie


burza mózgów

praca w mniejszych grupach/parach

mini wykład

dyskusja

elementy dramy


kartki A4

flipchart


flamastry

Czas:

45 minut






51

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel pyta uczniów: Kim jest manager?


Manager - osoba, której podstawowym zadaniem jest realizacja procesu zarządzania –

planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie – motywowanie

i kontrolowanie.

5 min.

2.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel prosi chętnych uczniów o podanie i zapisanie na tablicy cech idealnego

managera (cechy osobowości, wyglądu, kwalifikacje, doświadczenie). Następnie

wyjaśnia, że cechy managera zależą od zespołu i stylu kierowania.

5 min

3.

Nauczyciel podaje różne style kierowania zespołem.


autokratyczny - pełnię władzy skupia w swoich rękach jedna osoba (manager,

prezes, kierownik), podejmująca wszelkie decyzje dotyczące organizacji

demokratyczny - podwładni mają prawo udziału w podejmowaniu decyzji,

a manager określa jedynie cel działania, który pracownicy realizują wybierając

sposób uważany za najbardziej odpowiedni

liberalny - jest zaprzeczeniem istoty kierowania, ponieważ przełożony

pozostawia swojemu zespołowi całkowitą swobodę w planowaniu, podziale

pracy, metodach realizacji zadań

Nauczyciel wyjaśnia, że styl kierowania należy dostosować do sytuacji i zespołu,

którym się kieruje.

5 min.





52

4.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel prosi uczniów, aby dokonali samooceny. Każdy uczeń ma za zadanie

wypisanie swoich cech managerskich (według wskazówek, przedstawionych przez

nauczyciela w poprzednim etapie lekcji).

Nauczyciel prosi uczniów, aby usiedli w grupach zgodnie z preferowanymi stylami

zarządzania: managerowie autokratyczni, demokratyczni i liberalni.

Każdy zespół stanowi zarząd firmy, a jego członkowie losują role, jakie będą odgrywać

w ćwiczeniu wraz z postulatami, które chcą przeforsować podczas zebrania (załącznik

nr 13.1).

Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel pyta uczniów, który styl zarządzania jest według

nich najefektywniejszy i prosi o uzasadnienie. Podkreśla, iż styl zarządzania zależy

od preferencji kierującego, zespołu zadaniowego i zadania do wykonania.


Autokratyczny styl kierowania prowadzi do bardzo wysokiej efektywności

pracy w danej grupie roboczej. Jednak jej jakość i oryginalność jest niska.

Również niska jest motywacja do pracy. Przejawia się to najczęściej tym,

że pracownicy są efektywni jedynie w sytuacji, gdy podlegają bezpośredniemu

nadzorowi, czyli pracują z zaangażowaniem, jeśli manager jest w pobliżu.

Demokratyczny styl kierowania sprzyja lepszej jakości pracy, jednak

jej efektywność jest mniejsza niż w przypadku zarządzania autokratycznego.

Przy tym sposobie przewodzenia grupie, pracownicy wykazują dużą motywację

do pracy.

Przyjęcie liberalnego stylu kierowania prowadzi do nieefektywnej pracy

zespołu. Jej wyniki są na ogół bardzo niskiej jakości

10 min.





53

Załączniki:

Załącznik 13.1

manager - jego zadaniem jest wysłuchanie wszystkich członków zarządu i podjęcie decyzji,

zgodnie z wylosowanym stylem kierowania

kierownik działu produkcji - chce obniżyć o 50 % budżet reklamy,

na rzecz zwiększenia produkcji

kierownik działu obsługa klienta - chce założyć funpage firmy na facebooku tak,

aby skuteczniej kontaktować się z konsumentami

kierownik marketingu - postuluje o zatrudnienie młodych osób, obytych w marketingu

internetowym, które poprowadziłby funpage firmy na facebooku, chce zaproponować im

wysokie stawki, co sprawi, że trzeba będzie przeznaczyć na marketing o 50 %

więcej środków, niż dotychczas

kierownik działu kadr - nie zgadza się na zwalnianie jakichkolwiek pracowników, dąży

do zwiększenia miejsc pracy przy produkcji





54

TEMAT: Zarządzanie czasem

Cele:

Uczniowie:

uzasadniają dlaczego zarządzanie czasem jest konieczne

używają tablicy zarządzania czasem

planują swój rozkład zajęć


burza mózgów

praca w mniejszych grupach/parach

mini wykład

dyskusja


kartki A4

flipchart


flamastry

Czas:

45 minut






55

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel wprowadza w tematykę zajęć podkreślając, że cechą dobrego szefa jest

umiejętność organizowania własnego czasu.


Czasem nie można zarządzać, można poprawiać zarządzanie sobą, by nie marnować

swojego czasu. Warto jest nauczyć się selekcji zadań do wykonania, według hierarchii

ważności.

5 min.

2.

Ćwiczenie 1.

Uczniowie wpisują do tabelki podanej przez nauczyciela czynności dnia codziennego,

którym poświęcają najwięcej czasu (załącznik nr 14.1). Chętni uczniowie prezentują

i uzasadniają na forum swoje wpisy


Wniosek: Aby jak najefektywniej wykorzystywać swój czas powinniśmy dążyć

do wyeliminowania czynności wpisanych w kolumnach złuda i pożeracze czasu.

15 min.

3.

Ćwiczenie 2.

Uczniowie zostają podzieleni na 4, 5-osobowe grupy, które stanowią zarząd firmy.

W najbliższym czasie firma wprowadza na rynek nowy produkt. Zarząd musi

opracować plan działania oraz podział zadań. Kolejno każda z grup przedstawia

uporządkowaną listę zadań (minimum 8), czas ich wykonania oraz osoby

odpowiedzialne za ich realizację.

Po wysłuchaniu działań każdej z grup uczniowie wraz z nauczycielem dyskutują, nad

najlepszym rozwiązaniem. Prognozują, jakie istnieją szanse przy planowanym

przebiegu realizacji zadań, a jakie zagrożenia, gdy plan nie zostanie w pełni

zrealizowany.

25 min.





56

Propozycja odpowiedzi dla nauczyciela.

1. Badanie rynku i zapotrzebowania konsumentów na dany produkt.

2. Stworzenie projektu nowego produktu.

3. Podpisanie umów z dystrybutorami, którzy wprowadzą produkt na rynek.

4. Przygotowanie kampanii reklamowej o nowym produkcie.

5. Przeszkolenie pracowników działu produkcji.

6. Właściwa produkcja.

7. Przeszkolenie pracowników działu obsługa klienta na temat nowego produktu.

8. Opracowanie reklam telewizyjnych o nowym produkcie.

9. Wydrukowanie ulotek i reklam do prasy o nowym produkcie.

10. Opublikowanie filmików promocyjnych w Internecie.

Podsumowaniem ćwiczenia jest wspólne wypracowanie listy zasad zarządzania

czasem i wypisanie ich na tablicy.





57

Załącznik 14.1

TABLICA ZARZĄDZANIA SOBĄ W CZASIE

PILNE NIEPILNE

WA

ŻNE

I = konieczność II = powiększanie zdolności

NIE

WA

ŻNE

III = złuda IV = pożeracze czasu





58

TEMAT: Rozwiązywanie konfliktów

Cele:

Uczniowie:

wymieniają i stosują podstawowe metody rozwiązywania konfliktów

wymieniają podstawowe błędy zachowań i wypowiedzi powodujące konflikt

rozwiązują problemy współpracując w grupie

uzasadniają potrzebę rozwiązywania konfliktów


burza mózgów

praca indywidualna

praca w grupach

mini wykład

dyskusja


kartki A4

flipchart


flamastry

elementy dramy

Czas:

45 minut






59

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Uczniowie zostają podzieleni na 5, 6-osobowe grupy. Każda z nich ma przedstawić

scenkę prezentującą sytuację konfliktową, której doświadczyli. Pozostali uczniowie

oceniają postępowanie każdej postaci, odpowiadając na pytania:

Które wypowiedzi i zachowania doprowadziły do konfliktu?

Dlaczego przedstawione postępowanie doprowadziło do eskalacji konfliktu?

Po odegraniu każdej ze scenek następuje dyskusja, uczniowie określają zachowania

i wypowiedzi agresywne, obwiniające, prowadzące do konfliktów.

20 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel wypisuje na tablicy i omawia cztery strategie rozwiązywania konfliktów.

Propozycje dla nauczyciela:

1. Zwycięzca – pokonany -jedna strona konfliktu zyskuje wszystko, a druga

zostaje całkowicie pokonana. Cechą tej strategii jest wykorzystywanie

atrybutów przewagi np. siły fizycznej, władzy, autorytetu.

2. Pokonany – pokonany - obie strony konfliktu nie ponoszą satysfakcji,

mimo że chcą za wszelką cenę wygrać - ponoszą straty.

3. Kompromis – inaczej ugoda, występująca na skutek wzajemnych ustępstw,

satysfakcjonuje wszystkie strony konfliktu. Aby zastosować tą strategię

konieczna jest dobra wola obu stron. Nie w każdej sytuacji jest to strategia

właściwa – szczególnie, gdy możliwe jest lepsze rozwiązanie.

4. Zwycięzca – zwycięzca - najbardziej pożądana ze strategii, w której obie strony

konfliktu nastawiają się na współpracę, bez liczenia na kompromis.

Uczniowie zostają podzieleni na cztery grupy. Zadaniem grupy jest odegranie scenki

przedstawiającej rozwiązanie konfliktu z zastosowaniem wylosowanej strategii.

15 min.





60

3.

Ćwiczenie 3.

Uczniowie w 4, 5 – osobowych grupach opracowują przyczyny konfliktów w miejscu

pracy, które następnie prezentują na forum i zapisują na tablicy.


złe komunikowanie się

nieprzestrzeganie przepisów prawa pracy

złe zarządzanie

niejasny i krzywdzący system wynagradzania i awansowania pracowników

różnice poglądów pracowników na sprawy merytoryczne

konflikty interpersonalne

niewłaściwy stosunek przełożonych do podwładnych

stosowanie komunikatu typu TY z określeniami: zawsze, musisz, jak zwykle

5 min.

4.

Ćwiczenie 4.

Uczniowie wraz z nauczycielem dyskutują, jak można przeciwdziałać konfliktom

i na jakie czynniki należy zwrócić uwagę w sytuacji, gdy wystąpi konflikt.

Wnioski kolejno zapisują na tablicy.


konstruktywna krytyka – oceniaj zachowanie, a nie osobę

mów o swoich subiektywnych odczuciach w konkretnej sytuacji

wypowiedzi formułuj z komunikatem typu JA

krytykuj bez niepotrzebnych świadków

wskazuj konkretne zachowania, które Ci się nie podobają, nie używaj

ogólników

sformułuj wyraźne oczekiwania i sposób poprawy sytuacji

rozmawiaj w chwili, gdy odbiorca nie jest zajęty innymi sprawami

5 min.





61

TEMAT: Ocena pracy zespołu

Cele:

Uczniowie:

dobierają kryteria oceny pracy grupy

wskazują cechy systemu oceny

tworzą system oceny pracy zespołu


burza mózgów

mini wykład z elementami dyskusji

praca w grupach


kartki

flamastry

flipchart


Czas:

45 minut






62

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel dzieli uczniów na 3, 4-osobowe zespoły i rozdaje kartki z przykładowymi

kryteriami oceny (załącznik nr16.1). Każda grupa losuje jeden z rodzajów zespołów

(załącznik nr 16.2).

Zadaniem uczniów jest stworzenie katalogu kryteriów oceny danej grupy

i uszeregowanie ich od najważniejszego do najmniej ważnego.

Uczniowie prezentują wyniki prac, uzasadniając swój wybór.

25 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło SYSTEM OCENY i prosi uczniów, aby podali

skojarzenia. Wybrany uczeń zapisuje je na tablicy. Następnie nauczyciel podsumowuje

zagadnienie.


System oceny powinien być:

jawny - dostępny dla wszystkich członków zespołu

powszechny - obowiązujący wszystkich

Kryteria oceny powinny wynikać z charakteru stanowiska i stawianych wymagań.

Tworząc katalog kryteriów nie należy skupiać się na konkretnej osobie

lecz na rodzaju i znaczeniu jego stanowiska w zespole.

10 min.





63

3.

Ćwiczenie 3.

Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat:

Czy łatwo jest stworzyć skuteczny system oceny?

Uczniowie wskazują bariery pojawiające się w tworzeniu katalogu kryteriów.

Wnioski z dyskusji zostają zapisane na tablicy.

10 min.





64

Załączniki:

Załącznik 16.1

jakość wykonania powierzonego zadania

rzetelność, sumienność, staranność wykonania powierzonego zadania

samodzielność wykonania zadania

terminowość

przestrzeganie zasad i procedur

odpowiedzialność

lojalność wobec pracodawcy

współpraca z innymi pracownikami w zespole

współpraca z jednostkami zewnętrznymi

elastyczność

inicjatywa w usprawnianiu pracy

sposób obsługi interesanta

szacunek do miejsca pracy

łatwość i trafność w podejmowaniu decyzji

komunikacja interpersonalna

zdolności analityczne

właściwa organizacja pracy

planowanie i organizacja pracy

umiejętność prowadzenia negocjacji

umiejętność działania w sytuacjach stresowych

umiejętność działania pod presją czasu

posługiwanie się językiem obcym

umiejętność obsługi urządzeń biurowych i technicznych

podejmowanie decyzji

rozwiązywanie problemów

rozwiązywanie konfliktów

motywowanie pracowników

zdolności przywódcze

wspieranie rozwoju pracowników





65

Załącznik 16.2

kadra zarządzająca dużą firma międzynarodową

obsługa sklepu spożywczego

pracownicy firmy remontowej

obsługa jednej z sieci sprzedającej fast foody

pracownicy jednego z banków

pracownicy biura obsługi klienta

jednostka ratowników górskich





66

TEMAT: Pozytywne myślenie i motywacja

Cele:

Uczniowie:

wyjaśniają rolę i znaczenie pozytywnego myślenia w życiu człowieka

podają definicję motywacji

rozróżniają motywację wewnętrzną, zewnętrzna, pozytywną, negatywną

wskazują czynniki motywujące do działania

omawiają rolę motywacji w zespole


mini wykład z elementami dyskusji

praca w grupach


flamastry

flipchart


Czas:

45 minut






67

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Nauczyciel odczytuje tekst. Uczniowie w parach odpowiadają na pytania (załącznik

nr 17.1). Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel prosi jedną z par o przedstawienie

rezultatów pracy.

Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie wyjaśniając, jaki wpływ na nasze życie i decyzje

ma pozytywne myślenie.


Pozytywne myślenie powoduje, że każdy napotkany problem, można pokonać.

Warto w życiu trzymać się zasad:

nie wyolbrzymiaj swoich problemów

nie stwarzaj sobie nowych problemów

uwierz w siebie

15 min.

2.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel przedstawia cechy optymisty oraz pesymisty (załącznik nr 17.2) i prosi,

aby uczniowie zastanowili się, które cechy do nich pasują. Chętni uczniowie deklarują,

czy są optymistami, czy pesymistami.

Nauczyciel akcentuje, że pracując nad sobą można nauczyć się patrzeć na świat

optymistycznie.

10 min.





68

3.

Nauczyciel wyjaśnia znaczenie pojęcia MOTYWACJA.


Motywacja - tendencja (dążenie) do podejmowania czynności ukierunkowanych

na określony cel.

Pod pojęciem motywowania rozumie się także zachęcanie do lepszej, bardziej

efektywnej pracy i ciągłego podnoszenia swojej wiedzy i umiejętności.

Wyróżniamy:

Motywację wewnętrzną – występującą, gdy człowiek dąży do zaspokojenia

swoich potrzeb. Motywacja wewnętrzna jest indywidualna, nie można jej

narzucić, ale można stworzyć odpowiednie warunki do jej rozwoju.

Motywację zewnętrzną - polegającą na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie

kar i nagród, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju

sytuacjach i manipulowaniu tymi możliwościami.

Motywację pozytywną opartą na stworzeniu perspektyw coraz lepszego

urzeczywistniania celów w miarę spełniania oczekiwań pracodawcy.

Motywację negatywną opartą na obawie (lęku), która pobudza do pracy przez

stwarzanie poczucia zagrożenia.

5 min.

4.

Ćwiczenie 3.

Nauczyciel dzieli uczniów na 4, 5-osobowe grupy i prosi, aby uczniowie wypisali,

w jaki sposób zmotywować pracowników w podanych sytuacjach (załącznik nr 17.3).

Uczniowie odczytują wyniki swoich prac.

Nauczyciel podsumowuje ćwiczenie wskazując, jakie czynniki wpływają

na motywację oraz przywołuje zasady, którymi powinno się kierować motywując

zespół.

15 min.





69


Przykładowe czynniki wpływające na motywację:

pieniądze, uznanie, prestiż, awans, możliwość rozwoju, autonomia, umożliwienia

samorealizacji, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, stworzenie miłej atmosfery

w zespole, warunki pracy, nagrody, kary





70

Załączniki:

Załącznik 17.1

Pan Grzegorz ma 26 lat, dwa lata temu skończył studia i rozpoczął pracę w firmie reklamowej w Łodzi. Bardzo

szybko dał się poznać, jako wysokiej klasy specjalista. Wygrał konkurs na najlepszą reklamę usług bankowych.

Zaprojektowana przez niego kampania reklamująca „Bank Złotówka” uznana została za „strzał w dziesiątkę”.

Każdy jego pomysł zawsze wzbudzał ogromne zainteresowanie odbiorców. Jest osobą lubianą, ma wielu

przyjaciół, bardzo dobrze współpracuje z zespołem. Uważany jest za profesjonalistę. Charakter pracy wymaga

od niego umiejętnego prowadzenia rozmów z różnymi klientami. Właśnie dowiedział się, że jego firma zamyka

swój oddział w Łodzi i zwalnia pracowników. Tylko panu Grzegorzowi zaproponowano przejście do filii firmy, która

znajduje się w Krakowie. Na początku ucieszył się z propozycji, ale później kiedy emocje opadły zaczął się

zastanawiać:

Czy zostanie zaakceptowany przez nowy zespół?

Czy nowy zespół doceni jego profesjonalizm?

Czy sprosta wymaganiom stawianym przez nową firmę?

Jaka będzie atmosfera w pracy?

Jak poradzi sobie z przeprowadzką?

Czy odnajdzie się w nowym mieście?

Czy zdobędzie nowych przyjaciół?

Co myślał o sobie Pan Grzegorz,

gdy otrzymał propozycję nowej pracy ?

Jakie są prawdziwe cechy Pana

Grzegorza?

Co myślałby Pan Grzegorz, gdyby spojrzał

na tę sytuację i siebie optymistycznie?





71

Załącznik 17.2

Cechy optymisty Cechy pesymisty

zauważa przede wszystkim pozytywne

strony życia

widzi rozwiązanie każdego problemu

dostrzega pozytywne efekty działania

wierzy w życzliwość ludzi i osiągnięcie

szczęścia

wyciąga wnioski z porażki i wierzy,

że niepowodzenie jest początkiem zmiany

planuje przyszłość

wierzy w lepszą przyszłość

wyznacza sobie cele, wierząc w ich

osiągnięcie

skupia się na działaniu

jest aktywny

zauważa głównie ujemne strony

życia

uważa, że niewiele może zmienić

nie wierzy w pozytywne zmiany

porażka utwierdza go w

przekonaniu, że będzie tylko

gorzej

przyszłość widzi w czarnych

barwach

koncentruje się na możliwych

niepowodzeniach

nie podejmuje działań

jest bierny

nie próbuje się zmienić





72

Załącznik 17.3

I grupa: By pracownicy w ich firmie nie spóźniali się do pracy.

II grupa: By pracownicy w ich firmie zostawali w pracy dłużej, jeśli zaistnieje taka potrzeba.

III grupa: By pracownicy w ich firmie zaczęli doskonalić się zawodowo.

IV grupa: By pracownicy w ich firmie nie załatwiali spraw prywatnych w godzinach pracy.

V grupa: By pracownicy w ich firmie byli dumni z tego, że w niej pracują.





73

TEMAT: Poprawa warunków i jakości pracy. Innowacje

Cele:

Uczniowie:

definiują pojęcia system jakości, innowacja

rozróżniają systemy zarządzania jakością


praca w grupach

mini wykład

dyskusja


kartki A4

flipchart


flamastry


Czas:

45 minut






74

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć.


Żadna firma nie może istnieć bez ludzi w niej zatrudnionych. Czynnik ludzki

to kluczowy kapitał. Dlatego, aby prowadzić przedsiębiorstwo i równocześnie osiągać

sukces /zyski/ na rynku, nie wystarczy jedynie przestrzegać przepisów prawa

i wypłacać na czas wynagrodzenia. Odpowiedzialna firma to taka, która oprócz

stabilnego środowiska pracy, tworzy pracownikom warunki do rozwoju, wspiera ich,

dba, by mogli godzić życie prywatne z zawodowym i włącza ich w procesy decyzyjne.

To firma, która prowadzi dialog z zatrudnionymi pracownikami oraz zachęca

do współdziałania. Organizacja taka ma większe szanse na osiąganie dobrych

wyników z jednoczesnym identyfikowaniem się z nią i utrzymaniem wysokiego

poziomu zadowolenia pracowników.

5 min.

2.

Ćwiczenie 1.

Uczniowie zostają podzieleni na grupy 4, 5–osobowe. Każda grupa losuje jedno

z zadań (załącznik 18.1) i wyszukuje informacje w Internecie. Kolejno każda grupa

udziela odpowiedzi. Pozostałe zadają pytania do prezentowanego materiału. Jeżeli

zagadnienie wydaje się niezrozumiałe, wypowiedź uzupełnia nauczyciel.

25 min.

3.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel podaje definicję INNOWACJI


Innowacja jest procesem polegającym na przekształceniu istniejących możliwości

w nowe idee i wprowadzenie ich do praktycznego zastosowania.

3 min.





75

4.

Ćwiczenie 3.

W dotychczasowych grupach uczniowie wyszukuję co najmniej po trzy przykłady

innowacji wdrożonych w znanych im firmach oraz określają efekty tych zmian.

Przedstawiają wyniki pracy grupy.

Na podsumowanie nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat:

Czy łatwo wprowadzać innowacje w firmie i jakie są ich skutki?

Uczniowie zapisują wnioski na tablicy.

12 min.





76

Załącznik 18.1

Czym są systemy jakości?

Jakie wyróżniamy systemy jakości i gdzie są stosowane?

Scharakteryzuj system jakości ISO 9001?

Jakie korzyści płyną dla pracowników firmy posiadającej system jakości?

Jakie korzyści płyną dla klientów współpracujących z firmą posiadającą system jakości?





77

TEMAT: Zasady tworzenia prezentacji multimedialnej

Cele:

Uczniowie:

stosują zasady planowania dobrej prezentacji

dobierają formę slajdu do jego treści

planują wystąpienie wspomagane prezentacją multimedialną


wykład połączony z pokazem multimedialnym

dyskusja



rzutnik

komputery z oprogramowaniem MS Office

Czas:

45 minut






78

Przebieg lekcji:


1.

Nauczyciel przekazuje wiedzę na temat związku między przyswajaniem treści a formą

przekazu. Przedstawia wyniki badań na ten temat.


Według badań ludzie zapamiętują 30% treści, które tylko widzą, 20% treści, które tylko

słyszą oraz ok. 70% treści, które jednocześnie widzą i słyszą.

5 min.

2.

Nauczyciel prowadzi wykład ilustrowany prezentacją multimedialną: Zasady tworzenia

prezentacji multimedialnych. Podczas wykładu przekazuje wiadomości dotyczące

zasad tworzenia dobrej prezentacji, a zadaniem uczniów jest zapamiętanie, jak

największej liczby tych zasad.

10 min.

3.

Ćwiczenie 1.

Uczniowie w parach mają za zadanie stworzyć prezentację składającą się z dziesięciu

slajdów na temat: Zalety i wady pracy zespołowej.

Nauczyciel obserwuje proces tworzenia prezentacji poszczególnych zespołów.

Nauczyciel prosi zespół, który najlepiej wykonał prezentację multimedialną

o przedstawienie efektów swojej pracy.

Wybrana grupa prezentuje wyniki pracy. Pozostali uczestnicy dyskutują nad

poprawnością zastosowanych zasad. Nauczyciel prosi o dokonanie samooceny

prezentacji pod kątem stosowania zasad. Uczniowie poszczególnych grup wymieniają

mocne i słabe strony swoich prac. Określają, w jaki sposób zastosowane zasady

wpłynęły na jakość przekazu treści.

20 min. na

wykonanie

prezentacji

10 min. na

omówienie





79

TEMAT: Tworzenie kampanii reklamowej

Cele:

Uczniowie:

określają swoje mocne strony

dokonują autoprezentacji

określają funkcje reklamy w życiu

reklamują produkt bądź usługę


burza mózgów

praca indywidualna


mini wykład

dyskusja


kartki A4

flipchart


flamastry

komputer z dostępem do Internetu

Czas:

45 minut






80

Przebieg lekcji:


1.

Ćwiczenie 1.

Chętni uczniowie mają 30 sekund, aby się zareklamować. W prezentacji trzeba

uwzględnić imię i nazwisko, wiek oraz mocne strony. Po wykonaniu ćwiczenia

prowadzący prosi o wskazanie osoby, która zrobiła to najlepiej, uwzględniając wygląd,

ton głosu, przekazywaną treść, komunikat werbalny i niewerbalny.

Wnioski zostają zapisane na tablicy.


Gdyby zaistniał problem osobistej prezentacji, nauczyciel proponuje prezentację

wybranego przez ucznia przedmiotu.

5 min.

2.

Nauczyciel nawiązując do dyskusji przedstawia uczniom model AIDA.

Skrót ten pochodzi od angielskich słów, które opisują schemat działania reklamy:

Attention – zwrócenie uwagi

Interest – zainteresowanie

Desire – pożądanie

Action – działanie

Pierwszym etapem jest zainteresowanie klienta ofertą poprzez zdiagnozowanie jego

potrzeb i zainteresowań. Komunikat, aby był skuteczny musi wyróżniać się

w świadomości odbiorcy tak, aby przeszedł do kolejnego etapu, czyli zainteresowania.

Drugim etapem jest podanie informacji o produkcie, jego właściwościach, korzyściach

3 min.





81

wynikających z zakupu w ten sposób, aby klient był zachęcony do znalezienia większej

ilości informacji.

Trzeci etap to pożądanie, czyli przekonanie konsumenta, że produkt spełni wszystkie

jego oczekiwania i jest mu niezbędnie potrzebny.

Nabywca szukając sposobu nabycia automatycznie przechodzi do ostatniego etapu –

działania, czyli zakupu.

3.

Ćwiczenie 2.

Nauczyciel przedstawia funkcje reklamy i kryteria sukcesu kampanii reklamowej.

Propozycja dl nauczyciela:

Funkcje reklamy:

informacyjna – informuje o nowych produktach wchodzących na rynek,

pojawieniu się nowych firm, o cechach produktów, które wyróżniają

je od ofert konkurencji

nakłaniająca – nakłania do złożenia zamówienia, zachęca do zmiany marki,

sugeruje natychmiastowy zakup

przypominająca – przypominająca klientom, którzy już znają markę, produkt

czy firmę o ich istnieniu i możliwości ponownego skorzystania z oferty

Kryteria sukcesu kampanii reklamowej:

trafne określenie grupy klientów; ich zainteresowań i potrzeb związanych

z produktem

określenie funkcji poszczególnych środków przekazu (prasy, radia, telewizji,

Internetu) i odpowiednie dostosowanie treści komunikatu

5 min.

4.

Ćwiczenie 3.

Uczniowie w 4, 5-osobowych grupach wyszukują w Internecie reklamę, prezentują ją

omawiając powyższe funkcje.

12 min.





82

5.

Ćwiczenie 4.

Uczniowie w dotychczasowych grupach przygotowują projekt kampanii reklamowej

samodzielnie wymyślonego produktu kierując się schematem AIDA.

Po wykonaniu zadania poszczególne zespoły prezentują projekt kampanii na forum.

Uczniowie decydują, która kampania jest najskuteczniejsza.

20 min.





83

Bibliografia:

1. T. Gorzelany, W. Aue, Prowadzenie działalności gospodarczej Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 2013.

2. H. Hamer, Rozwój umiejętności społecznych, Veda, Warszawa 1999.

3. R. Adler, L. Rosenfeld, R. Proctor, Relacje interpersonalne. Proces porozumiewania się, Dom wydawniczy

REBIS, Poznań 2009.

4. M. Harley, Dobry stres, Jedność, Kielce 2002.

5. A. Pease, Mowa ciała. Jak odczytywać myśli innych ludzi z ich gestów, Jedność, Kielce 2001.

6. J. Smith, Zaplanuj swój czas, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004.

7. G. Wieczorkowska-Nejtard, Inteligencja motywacyjna, WISS, Warszawa 1998.

8. M. Król-Fijewska, Stanowczo, łagodnie bez lęku, Wydawnictwo WAB, Warszawa 2000.

9. R.M. Belbin, Twoja rola w zespole, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk 2002.

10. E. Grubiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk, H.Krupicka, M.Sysło, Informatyka, Wydawnictwa Szkolne

i Pedagogiczne, Warszawa 2002.

11. G. Koba, Technologia informacyjna, MIGRA, Wrocław 2002

12. G. Koba, Informatyka dla liceum ogólnokształcącego, MIGRA, Wrocław 2002

13. http://www.gawedama.republika.pl/mg/tech_neg.html

SCENARIUSZE ZAJĘĆ DO KSZTAŁTOWANIA...

Documents

Transcript of SCENARIUSZE ZAJĘĆ DO KSZTAŁTOWANIA...