SCENARIUSZE ZAJĘĆ dla klasy VI szkoły podstawowej - · PDF fileProjekt „PI:...

Projekt „PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich,

miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa

ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10, 61-719 Poznań tel. 061 66 05 224, fax 061 85 84 362

www.wsnhid.pl

SCENARIUSZE ZAJĘĆ

dla klasy VI szkoły

podstawowej

http://www.wsnhid.pl/






www.wsnhid.pl

Stro

na

2

Spis treści

Wstęp

1. Warsztaty komunikacji interpersonalnej

2. Warsztaty współdziałania i współpracy zespołowej, czyli w jedności siła

3. Trening nabywania pewności siebie, czyli jak stać się Herkulesem?

4. Warsztaty kompetencji adaptacyjnych, czyli 8 kroków do zmiany siebie w sytuacji zmiany

5. Trening sprawnego zarządzania sobą, czyli zostań swoim menedżerem

6. Trening rozwijania kompetencji poznawczych, czyli nieznane jako znane – słów kilka o konstruowaniu wiedzy i logicznym myśleniu

7. Warsztaty budowania motywacji, czyli chcieć to móc

8. Warsztaty doskonalenia kompetencji kulturowych i aksjologicznych, czyli o istnieniu w kulturze

9. Trening innowacyjności i twórczego myślenia, czyli jak zrobić z igły widły?

10. Warsztaty rozwijające kompetencje związane z budowaniem kapitału ludzkiego, czyli klasa szkolna jako organizacja ucząca się







www.wsnhid.pl

Stro

na

3

Wstęp

O potrzebie dobrze przemyślanego programu wychowawczego w szkole nie trzeba nikogo przekonywać. Jako nauczyciele doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że środowisko szkolne odgrywa kluczową rolę w rozwoju psychospołecznym młodego człowieka, a odpowiednio przez nas realizowana praca wychowawcza może mieć istotny wpływ na wzmocnienie podstawowych kompetencji społecznych uczniów. Kim będą w przyszłości, jak sobie poradzą z wyzwaniami, które postawi przed nimi coraz szybciej modernizujące się otoczenie, czy będą potrafili skutecznie się komunikować z innymi, rozwiązywać konflikty, tworzyć dobrze prosperujące zespoły, kreatywnie rozwiązywać problemy i wreszcie – doceniać różnorodność oraz akceptować wielorakość punktów widzenia? Czy będą potrafili rozpoznać swoje mocne i słabe strony, zidentyfikować podstawowy katalog wartości, według których trzeba tworzyć własny kodeks postępowania? I wreszcie, czy będą umieli rozpoznawać i kontrolować swoje emocje, a dzięki temu lepiej funkcjonować w relacjach interpersonalnych? Rozwój osobisty to proces, któremu – jako wychowawcy – możemy nadać odpowiedni kształt, prowadząc naszych uczniów przez trudny labirynt emocji, relacji i autorefleksji.

Zaproponowane w tym rozdziale scenariusze zajęć wychowawczych zostały zaprojektowane specjalnie z myślą o uczniach klas IV-VI szkoły podstawowej, a więc dzieciach w wieku 9-12 lat. Ich podstawowym walorem jest zastosowanie najbardziej skutecznej metody w pracy z młodym człowiekiem, jaką jest nauka przez działanie i interakcje w grupie. Zawarte tu ćwiczenia nie tylko dają nauczycielom ważne narzędzie metodologiczne, ale także stanowią źródło dobrej zabawy dla dzieci. Warto też podkreślić, że ich selekcja na potrzeby niniejszej publikacji nie była przypadkowa. Jest to owoc wieloletniej pracy wychowawczej i psychologicznej autorów tego skryptu, którzy mogli wykorzystać swoje doświadczenie zdobyte podczas pracy w charakterze trenerów i instruktorów w wielu projektach i programach dla młodzieży. Dzięki temu niniejsze scenariusze mają wymiar bardzo praktyczny, dając nauczycielom proste narzędzie do wykorzystania podczas lekcji wychowawczej.

Każdy scenariusz składa się ze wstępu, w którym wskazane są konkretne kompetencje, będące przedmiotem zajęć, oraz opisu ćwiczeń i szacunkowego czasu potrzebnego na ich przeprowadzenie. Dodatkowo podana jest także instrukcja do ćwiczenia wraz z pytaniami podsumowującymi, które są ważnym elementem ewaluacyjnym każdych zajęć. Ponadto wszystkie ćwiczenia są uzupełnione o konieczne załączniki, komentarze oraz uwagi, które mają ułatwić nauczycielom przygotowanie do zajęć. Kolejność zaproponowanych scenariuszy też nie jest przypadkowa. Zajęcia są bowiem tak opracowane, aby w ich toku uczniowie mogli stopniowo rozwijać swoje kompetencje, zaczynając od radzenia sobie z emocjami,







www.wsnhid.pl

Stro

na

4

poprzez umiejętności komunikacji interpersonalnej, współpracy w grupie, organizacji i planowania oraz wspólnego realizowania projektów grupowych, na wykorzystaniu wszystkich kompetencji kluczowych kończąc. Tematyka zajęć oraz poziom trudności ćwiczeń są dostosowane do wieku uczestników.

Zdając sobie sprawę z różnych możliwości i ograniczeń czasowych, tak opracowano ćwiczenia, aby każde z nich stanowiło odrębną i kompletną całość. Scenariusze można więc realizować w całości lub dzielić na części, na kolejnych lekcjach wychowawczych realizując poszczególne ćwiczenia.

Tworząc scenariusze, założyliśmy elastyczność w doborze i liczbie dzieci w grupach, znając realia i zróżnicowanie szkół, dla których scenariusze zostały stworzone. Założyliśmy też, że wychowawca – jako ekspert najlepiej znający dzieci ze swojej klasy – będzie umiał rozpoznać, które ćwiczenie można przeprowadzić w jego zespole, a które lepiej na tym etapie rozwoju grupy pominąć i przeprowadzić później.

Oddając ten skrypt w ręce nauczycieli i wychowawców, mamy nadzieję, że udostępniamy nie podręcznik, ale raczej przewodnik, który ułatwi przejście przez nierzadko trudną tematykę zajęć oraz będzie stanowił źródło dodatkowej inspiracji do pracy z młodymi ludźmi.







www.wsnhid.pl

Stro

na

5

Rozpoczęcie i zakończenie zajęć

Wprowadzenie do zajęć

Ćwiczenie: Co miłego i dobrego?

Cel: Budowanie otwartości, umiejętności pozytywnego myślenia, zdolności koncentracji na drugim człowieku, przełamanie lodów.

Czas trwania: 10 minut.

Potrzebne materiały: Brak.

Opis ćwiczenia: Uczniowie siedzą w kręgu razem z nauczycielem. Prowadzący wita uczestników zajęć i prosi, aby wszyscy przypomnieli sobie jakieś jedno miłe zdarzenie z poprzedniego tygodnia i opowiedzieli o nim całej klasie. Nauczyciel też bierze udział w zabawie, a opowiadając o swoich pozytywnych wspomnieniach, modeluje sposób mówienia o dobrych sprawach. Po zakończeniu rundki nauczyciel przedstawia tematykę zajęć.

Instrukcja: Witam Was bardzo serdecznie na zajęciach. Proszę, abyście teraz przypomnieli sobie jedną miłą chwilę z poprzedniego tygodnia i opowiedzieli nam o niej. Może to być jakieś miłe spotkanie, zabawa, rozmowa, przeczytana książka lub obejrzany film, ocena w szkole, wycieczka, a może zobaczyliście coś ładnego, idąc ze szkoły do domu? Ważne, aby dzielić się ze sobą miłymi chwilami. Może zacznę od siebie (prowadzący przedstawia swoje miłe wspomnienie).

Inne pytania do rundki wstępnej: 1. Jestem mistrzem… 2. W wolnym czasie lubię… 3. Bardzo czekam na… 4. Moja najlepsza cecha… 5. Lubię w sobie… 6. W ten weekend chciałbym…

Załączniki: Niepotrzebne.

Uwagi: Konieczne jest zadbanie o skupienie grupy i o to, aby dzieci nie powtarzały po sobie kategorii (często się zdarza, że gdy jedno z dzieci zacznie mówić np. o ocenach, to później już każdy o tym mówi, a w ćwiczeniu chodzi o rozszerzanie punktu widzenia i dostrzeganiu dobra w małych wydarzeniach we wszystkich obszarach życia). Nie







www.wsnhid.pl

Stro

na

6

można również dopuścić do tego, aby dzieci bagatelizowały wypowiedzi kolegów.

Zakończenie zajęć

Cel: Podsumowanie, informacja zwrotna, utrwalenie zdobytych na zajęciach umiejętności.



Opis ćwiczenia: Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel zadaje im pytania: „Co najbardziej podobało Ci się na zajęciach?”, „Czego się nauczyłeś?”, „Co mogłoby być inaczej?”.

Instrukcja: To już koniec naszych zajęć. Proszę Was, abyście odpowiedzieli mi na pytania: „Co najbardziej podobało się Wam na zajęciach?” (nie muszą odpowiadać wszyscy, wystarczy 7-10 odpowiedzi), „Czego nauczyliście się podczas zajęć?” (również na to pytanie nie muszą odpowiadać wszyscy), „Co, Waszym zdaniem, mogłoby być inaczej?” (na to pytanie odpowiedzą prawdopodobnie nieliczni).

Alternatywna forma podsumowania: Jeśli zabraknie czasu, uczniowie mogą napisać swoje odpowiedzi anonimowo na kartkach. Nauczyciel może również założyć uczniom „Zeszyty Rozwoju Osobistego”, w których pod koniec zajęć dzieci będą zapisywać odpowiedzi na te pytania i refleksje dotyczące zajęć.







www.wsnhid.pl

Stro

na

7

1. Warsztaty komunikacji interpersonalnej

Co utrudnia nam skuteczną komunikację? Dlaczego czasami jest nam tak trudno nawiązać z kimś kontakt? Wszyscy zdajemy sobie sprawę z istnienia barier komunikacyjnych, ale czy potrafimy je zidentyfikować i przezwyciężyć? W rozmowie z drugim człowiekiem istotne jest nie tylko to, co chcemy mu przekazać, ale również sposób, w jaki to robimy. Nikt bowiem nie chce być osądzany, krytykowany czy wręcz obrażany. Nasza postawa wobec rozmówcy ma więc kolosalne znaczenie w kontekście emocji, które towarzyszą każdej relacji międzyludzkiej. Niewłaściwe przekazany komunikat może, niestety, odnieść skutek odwrotny do zamierzonego.

Poniższe ćwiczenia uczą, w jaki sposób pewne zachowania i słowa wytwarzają bariery komunikacyjne oraz co powinniśmy robić, aby je przezwyciężać w relacjach z drugim człowiekiem.







www.wsnhid.pl

Stro

na

8

Scenariusz zajęć

Temat: Co to są bariery komunikacyjne?

Ćwiczenie nr 1: Bariery komunikacyjne (część 1).

Cel: Zaobserwowanie, jak pewne zachowania i słowa wytwarzają bariery komunikacyjne.

Czas trwania: Do 15 minut.


Opis ćwiczenia: Uczniowie dzielą się na 3-osobowe zespoły. W każdym zespole dwie osoby prowadzą ze sobą rozmowę na dowolny temat. Trzecia osoba też chce się włączyć do rozmowy, ale pozostałe dwie jej na to nie pozwalają. Po zakończeniu ćwiczenia prowadzący prosi uczestników o podsumowanie, zadając kilka pytań.

Instrukcja: Proszę, abyście podzielili się teraz na 3-osobowe zespoły. Proszę, aby w każdym zespole zgłosiła się jedna osoba, która na chwilę opuści salę. (Instrukcja dla dwóch pozostałych osób) Waszym zadaniem jest prowadzenie krótkiej, mniej więcej trzyminutowej rozmowy na dowolny temat, tak aby nie pozwolić trzeciej osobie z zespołu aktywnie włączyć się do rozmowy. Możecie robić to za pomocą słów i gestów, dając tej osobie do zrozumienia, że nie jest przez Was akceptowana i nie chcecie jej obecności. (Instrukcja dla osób „trzecich”) Waszym zadaniem jest próba włączenia się do dyskusji pozostałych dwóch osób z Waszego zespołu przez cały czas trwania ćwiczenia.

Pytania do podsumowania: 1. (Do „wyłączonych” członków zespołu) Jak czuliście się w trakcie ćwiczenia? Co robiliście, aby włączyć się aktywnie do rozmowy? 2. (Do rozmówców) Co robiliście, aby skutecznie zniechęcić „trzecich” do uczestniczenia w rozmowie? 3. Jaki wpływ nasze zachowanie w trakcie rozmowy ma na innych ludzi? Jakie zachowania mogą ich zachęcić, a jakie zniechęcić do rozmowy z nami?


Uwagi: Brak.







www.wsnhid.pl

Stro

na

9

Ćwiczenie nr 2: Bariery komunikacyjne (część 2).

Cel: Poznanie barier komunikacyjnych.


Potrzebne materiały: Kartki, długopisy, flipchart, karta ćwiczenia „Bariery komunikacyjne” (załącznik).

Opis ćwiczenia: Prowadzący, w nawiązaniu do poprzedniego ćwiczenia, rozpoczyna od zadania pytania, czym są bariery komunikacyjne i co utrudnia nam komunikowanie się. Zapoznaje grupę z różnymi typami barier komunikacyjnych. Następnie dzieli klasę na trzy zespoły i prosi, aby w ciągu pięciu minut uczniowie zapisali na flipcharcie przykłady zachowania świadczące o zaistnieniu konkretnych typów barier komunikacyjnych (grupa 1: osądzanie, grupa 2: decydowanie za innych, grupa 3: uciekanie od cudzych problemów). Dla ułatwienia prowadzący może zacząć od podania po jednym przykładzie dla każdej grupy. Każda grupa prezentuje swoje przykłady. Następnie grupy dzielą się na zespoły 3-osobowe i przygotowują krótkie, jednominutowe scenki obrazujące jedną z barier, przydzieloną przez prowadzącego (może być w drodze losowania). Każdy zespół ma na przygotowanie się ok. 10 minut. Na zakończenie ćwiczenia zespoły prezentują swoje scenki, a zadaniem pozostałych uczestników jest odgadnięcie, która z barier komunikacyjnych została przedstawiona.

Instrukcja: (po zadaniu pytań i zapoznaniu się z typami barier komunikacyjnych) Podzielcie się na trzy grupy. Macie teraz pięć minut, aby w swoich zespołach zapisać na flipcharcie przykłady zachowania świadczące o zaistnieniu konkretnych typów barier komunikacyjnych. Każda grupa będzie pracowała nad innym typem barier. Po przygotowaniu każda grupa zaprezentuje wyniki swojej pracy. A teraz proszę, żebyście w swoich zespołach podzielili się na grupy 3-osobowe. Zadaniem każdego zespołu będzie przygotowanie jednominutowej scenki obrazującej jedną z barier, którą za chwilę wylosujecie. Zadaniem obserwatorów będzie natomiast odgadnięcie, która z barier komunikacyjnych została przedstawiona.

Pytania do podsumowania: 1. Co, Waszym zdaniem, było najistotniejsze w tym ćwiczeniu? Czego się nauczyliście? 2. Co czuje człowiek, który napotyka na bariery komunikacyjne? 3. Jak można przezwyciężyć bariery komunikacyjne? Załączniki: Karta ćwiczenia „Bariery komunikacyjne”.

Uwagi: Brak.







www.wsnhid.pl

Stro

na

10







www.wsnhid.pl

Stro

na

11

Załączniki

1. Osądzanie: 1. krytykowanie (np. „Czy ty naprawdę nic nie rozumiesz…”), 1) obrażanie (np. „To dlatego, że jesteś słaby z…”), 2) orzekanie (np. „Ciebie to w ogóle nie dotyczy”), 3) chwalenie połączone z oceną (np. „Gdybyś trochę się postarał/był mniej

roztargniony, to na pewno wyszłoby Ci to lepiej”). I. Decydowanie za innych:

4) rozkazywanie (np. „Masz w tej chwili to zrobić”), 5) grożenie (np. „Nie wyjdziesz z pokoju, póki nie zrobisz…”), 6) moralizowanie (np. „Powinieneś to zrobić jako uczciwy człowiek”), 7) nadmierne (niewłaściwe) wypytywanie (np. „Gdzie byłeś/z kim? Co

robiłeś?”). II. Uciekanie od cudzych problemów:

8) doradzanie (np. „Na Twoim miejscu zrobiłbym…/Najlepiej byłoby, gdybyś zrobił…”),

9) zmienianie tematu (np. „A co tam słychać u Twojego…?”), 10) logiczne argumentowanie (np. „To, co robisz, jest wbrew logice. Pomyśl

tylko, jeśli zrobisz to w ten sposób…”), 11) pocieszanie (np. „Nie przejmuj się, wszystko będzie dobrze”).

(Na podstawie książki Roberta Boltona „People Skills”)







www.wsnhid.pl

Stro

na

12

2. Warsztaty współdziałania i współpracy zespołowej, czyli w jedności siła

Bycie członkiem grupy nie zawsze bywa satysfakcjonujące. Dlaczego? Może okazać się, że rola, jaka została mi wyznaczona, nie spełnia moich oczekiwań. Skąd jednak bierze się uczucie rozczarowania, a co za tym idzie, zniechęcenia i wyalienowania? Być może czujemy się niedostatecznie docenieni przez innych, a może nie do końca wysłuchani? Może to być też konsekwencją niewłaściwej komunikacji oraz problemów z identyfikacją z grupą. Jednym z warunków utożsamiania się z grupą jest wspólny język, kod, który nierzadko jest zrozumiały wyłącznie dla członków danej grupy. Doskonałym tego przykładem jest język slangowy, tworzony specjalnie na potrzeby określonych subkultur. Dodatkowym spoiwem cementującym grupę jest współudział w tworzeniu tych specyficznych form komunikacji, które stają się swoistym „braterstwem krwi”. Innymi słowy, jeśli chcesz czuć się integralną częścią zespołu, musisz znać obowiązujący w nim kod komunikacji lub, jeśli to możliwe, mieć realny wpływ na jego formę i treść.

Zaproponowane w niniejszym scenariuszu ćwiczenia uczą współdziałania w grupie w celu pokonywania trudności i osiągania wspólnego celu oraz budowania zaufania w grupie, będącego warunkiem skutecznej komunikacji.







www.wsnhid.pl

Stro

na

13

Scenariusz zajęć

Temat: Razem damy sobie radę

Ćwiczenie nr 1: Elektryczny płot.

Cel: Ćwiczenie współdziałania w grupie w celu pokonywania trudności i osiągania wspólnego celu.


Potrzebne materiały: Lina lub skakanka o długości minimum 2 m.

Opis ćwiczenia: Prowadzący zapoznaje grupę z zasadami gry, która polega na przejściu ponad elektrycznym płotem (liną lub skakanką). Graczom nie wolno przechodzić pod płotem ani go dotykać, ponieważ jest on pod napięciem. Dwie osoby spośród uczestników powinny być wyznaczone do trzymania liny na wysokości około 130 cm (na wysokości klatki piersiowej uczestnika przeciętnego wzrostu). Grupa ma 10 minut na opracowanie strategii, ale w trakcie gry uczestnicy nie mogą ze sobą rozmawiać. Jeśli w trakcie przechodzenia któryś z graczy dotknie płotu (oprócz osób trzymających linę), cała grupa musi zacząć od początku. Po upływie wyznaczonego czasu prowadzący sprawdza, czy grupa jest zdolna do wykonania zadania. W razie niepowodzenia grupa może podjąć drugą próbę. Na koniec ćwiczenia prowadzący gratuluje uczestnikom. Po ćwiczeniu prowadzący zadaje uczestnikom kilka pytań, które nawiązują do celu ćwiczenia.

Instrukcja: Gra polega na przechodzeniu ponad elektrycznym płotem, czyli skakanką. Nie wolno Wam przechodzić pod płotem ani go dotykać, ponieważ jest on pod napięciem. Proszę, abyście wybrali spośród siebie dwie osoby, które będą trzymały linę na wysokości około 130 cm. Macie 10 minut na opracowanie strategii, ale w trakcie przechodzenia nad płotem nie będzie Wam wolno ze sobą rozmawiać. Jeśli w trakcie przechodzenia któryś z graczy dotknie płotu (osób trzymających linę), cała grupa musi zacząć od początku. Będziecie mieli dwie próby przejścia. Powodzenia!

Pytania do podsumowania: 1. Kto uczestniczył w opracowaniu strategii? Ile osób było zaangażowanych w planowanie strategii? 2. Czy każdy miał szansę na przedstawienie swojego pomysłu? Czy każdy był wysłuchany? 3. Czy wszyscy uzgodnili jeden wspólny sposób realizacji pomysłu? 4. Czy była wśród Was osoba, która przejęła inicjatywę w trakcie zabawy? Kto to był?







www.wsnhid.pl

Stro

na

14

5. Czy wszyscy zgodnie współpracowali? 6. Co pomagało lub utrudniało Wam wykonanie zadania? 7. Co moglibyście zrobić lepiej następnym razem?


Uwagi: W trudniejszej wersji gry uczestnicy przy przechodzeniu nad płotem trzymają

się za ręce, więc tylko pierwszy i ostatni gracz mają wolną jedną rękę.







www.wsnhid.pl

Stro

na

15

Ćwiczenie nr 2: Superdrużyna.

Cel: Budowanie zaufania w grupie oraz skutecznej komunikacji.


Potrzebne materiały: Opaski na oczy (po jednej dla każdego uczestnika), flipchart.

Opis ćwiczenia: Przed rozpoczęciem gry prowadzący musi się upewnić, że wyznaczona do zabawy przestrzeń jest bezpieczna. Przy sprzyjających warunkach pogodowych można też przeprowadzić grę na zewnątrz. Następnie prowadzący dzieli klasę na 4- lub 5-osobowe zespoły. Zadaniem każdego zespołu jest opracowanie odpowiedniego kodu komunikacji: sygnałów dźwiękowych (ułatwiających lokalizację) oraz dotykowych (umożliwiających identyfikację). Ustalenie unikatowego systemu komunikacji ma ułatwić odnalezienie się wszystkich członków grupy, którzy będą rozproszeni po całej przestrzeni gry i będą mieli zawiązane oczy. Uwaga! W trakcie gry uczestnicy nie mogą ze sobą rozmawiać ani porozumiewać się w żaden inny sposób oprócz ustalonego wcześniej kodu. Prowadzący daje grupom około 10 minut na opracowanie ich kodów i upewnia się, czy wszyscy uczestnicy gry mają zawiązane oczy. Następnie ustawia graczy w różnych miejscach sali tak, aby członkowie jednej grupy nie znajdowali się koło siebie (na tym etapie gracze nie mogą się już porozumiewać). W trakcie zabawy prowadzący upewnia się, czy wszyscy gracze przestrzegają ustalonych zasad. Po zlokalizowaniu się przez wszystkich członków grup prowadzący gratuluje im i rozpoczyna rozmowę podsumowującą ćwiczenie.

Instrukcja: Proszę, abyście odliczyli do czterech i podzielili się na zespoły zgodnie z numeracją. Zadaniem każdego zespołu jest opracowanie odpowiedniego kodu komunikacji: sygnałów dźwiękowych (ułatwiających lokalizację) oraz dotykowych (umożliwiających identyfikację). Ustalenie unikatowego systemu komunikacji ma ułatwić odnalezienie się wszystkich członków grupy, którzy będą rozproszeni po całej sali i będą mieli zawiązane oczy. Uwaga! W trakcie gry uczestnicy nie mogą ze sobą rozmawiać ani porozumiewać się w żaden inny sposób oprócz ustalonego wcześniej kodu. Wszystkie grupy mają około 10 minut na opracowanie swoich kodów. Po tym czasie rozdam wszystkim opaski, którymi macie zawiązać sobie oczy. Za chwilę sprawdzę, czy opaski są dobrze zawiązane, i rozstawię Was po sali. Proszę, abyście od tego momentu już nie rozmawiali. Wygrywa grupa, której członkowie najszybciej się odnajdą.

Pytania do podsumowania: 1. Jakie kody komunikacji wymyśliliście? 2. Kto uczestniczył w ich opracowaniu? Ile osób było zaangażowanych na tym







www.wsnhid.pl

Stro

na

16

etapie? 3. Czy każdy miał szansę na przedstawienie swojego pomysłu? Czy każdy był wysłuchany? 4. Czy była wśród Was osoba, która przejęła inicjatywę w trakcie zabawy? Kto był liderem w Waszej grupie? 5. Czy wszyscy zgodnie współpracowali? 6. Co moglibyście zrobić lepiej następnym razem?


Uwagi: W podsumowaniu prowadzący zadaje uczestnikom dodatkowe pytanie: „Co tworzy udaną drużynę/grupę?” i zapisuje odpowiedzi uczniów na flipcharcie. W trakcie grupowej burzy mózgów prowadzący odwołuje się do wcześniejszych zabaw. Ważne, aby w toku rozmowy z uczniami udało się ustalić następujące kryteria:

1) wspólny cel, 1. elastyczność w działaniu, 2. równe zaangażowanie wszystkich członków zespołu, poszanowanie dla opinii

mniejszości, 3. zaangażowanie wszystkich członków zespołu, 4. dobry lider – inspirujący, ale nie dominujący, 5. wzajemne wspieranie się, pozytywne nastawienie wszystkich członków

zespołu, 6. dobra komunikacja między członkami grupy, aktywne słuchanie się, 7. organizacja i planowanie działań, 8. identyfikacja umiejętności członków zespołu i odpowiedni podział ról/zadań, 9. przestrzeganie ustalonych zasad, 10. wzajemny szacunek, 11. nastawienie na sukces grupy, a nie własny.







www.wsnhid.pl

Stro

na

17

3. Trening nabywania pewności siebie, czyli jak stać się Herkulesem?

Na początku swojego życia dziecko uzależnia poczucie pewności siebie od obecności w jego środowisku osób bliskich, dających poczucie bezpieczeństwa, potem następuje pełna identyfikacja z grupą rówieśniczą i przekonanie, że o mojej wartości stanowi bycie podobnym do innych. Na najwyższym szczeblu rozwoju poczucia własnej wartości stoi pewność, że jestem wartościowy w swojej niepowtarzalności i oryginalności. Takie też przesłanie niesie poniższy scenariusz.







www.wsnhid.pl

Stro

na

18

Scenariusz zajęć

Temat: Jesteś wyjątkowy

Ćwiczenie nr 1: Ślepe samochody.

Cel: Przełamanie lodów, ćwiczenie umiejętności opiekowania się inną osobą, wzmacnianie zaufania, umiejętność wypowiadania się o swoich odczuciach i spostrzeżeniach.



Opis ćwiczenia: Dzieci stoją w parach. Należy je poinformować, że będą odgrywały rolę samochodu i kierowcy. Kierowcy kierują samochodami po całej sali, a samochody całkowicie podporządkowują się kierowcy i słuchają jego poleceń. Samochody nie mogą dotykać innych pojazdów, kierowców i przeszkód. Samochód, który będzie miał kolizję, odpada z gry.

Instrukcja: Proszę, abyście dobrali się w pary i ustawili się jeden za drugim w parze. Osoba stojąca z przodu – „samochód” – wyciąga ręce do przodu i zamyka oczy. Osoba stojąca z tyłu – „kierowca” – będzie prowadzić samochód. „Kierowca” chwyta „samochód” za ramiona. Ramiona są kierownicą i nimi kierowca będzie sterował. Podczas kierowania kierowca głośno mówi, czy chce jechać w lewo, czy w prawo. Po pewnym czasie zamienicie się rolami i zabawa zacznie się od nowa. Proszę, aby kierowcy sterowali ostrożnie, dbali o swój samochód. Samochody nie mogą niczego dotykać: ani innych pojazdów, ani innych kierowców, ani przeszkód. Jeśli samochód będzie miał kolizję, odpada z gry. Do dyspozycji macie całą klasę. Proszę, abyście poruszali się powoli.

Pytania do podsumowania: 1. W jakiej roli czuliście się najlepiej i dlaczego?

1. Co sprawiło Wam trudność? 2. Co było potrzebne kierowcy, aby dobrze wykonać zadanie? 3. Czego potrzebował samochód? 4. Jakie umiejętności ćwiczyliście w tej zabawie?


Uwagi: Należy zwrócić uwagę na bezpieczeństwo – usunąć wszelkie potencjalne przeszkody, uważać na to, aby dzieci nie poruszały się zbyt szybko.







www.wsnhid.pl

Stro

na

19

Ćwiczenie nr 2: „Jako jedyny w klasie…”.

Cel: Samopoznanie, dowartościowanie, docenienie odrębności zarówno własnej, jak i innych osób.


Potrzebne materiały: Kartki z niedokończonymi zdaniami (tyle, ile jest dzieci w klasie) - załącznik, długopisy.

Opis ćwiczenia: Zadaniem dzieci będzie dokończenie zdań, które skupiają się na odrębności dzieci, ich oryginalności i niepowtarzalności.

Instrukcja: Za chwilę rozdam Wam kartki ze zdaniami, które będziecie uzupełniać. Dotyczą one Waszej oryginalności i wyjątkowości. Macie na to pięć minut, a potem podzielicie się ze wszystkimi Waszymi odpowiedziami.

Pytania do podsumowania: 1. Co jest dobrego w byciu wyjątkowym? 2. Co jest złego w byciu wyjątkowym? 2. Czego dowiedzieliście się o sobie? 3. Co było dla Was trudne w tym ćwiczeniu?

Załączniki: Zdania niedokończone.

Uwagi: Warto zachęcać dzieci do poszukiwania jak najwięcej odpowiedzi dotyczących własnej wyjątkowości.







www.wsnhid.pl

Stro

na

20

Ćwiczenie nr 3: Miłe listy.

Cel: Budowanie pozytywnej samooceny, ćwiczenie udzielania pozytywnej informacji zwrotnej, integracja klasy.


Potrzebne materiały: Kartki, długopisy.

Opis ćwiczenia: Zadaniem dzieci jest uzyskanie jak najwięcej informacji zwrotnych o sobie. Dzieci podchodzą do siebie i proszą kolegę/koleżankę, aby napisał/napisała o nich coś miłego, a w rewanżu zostawiają im swój pozytywny wpis na ich kartce. Wpisy powinny zaczynać się od zwrotów (wypisujemy je na tablicy): „Jesteś…”, „Lubię w Tobie…”, „Lubię, jak…”, „Podziwiam Cię…”, „Podoba mi się Twój…”, „Doceniam Cię za…”, „Dziękuję Ci za…”. Na zebranie wpisów dajemy dzieciom od 10 do 15 minut, a następnie prosimy, aby każdy wybrał trzy najmilsze dla siebie wpisy i przeczytał je na forum klasy.

Instrukcja: Za chwilę będziecie podchodzić do siebie nawzajem i prosić kolegów o wpisanie na kartce jakiejś miłej informacji o Was. Informacje mają się zaczynać od jednego ze zwrotów zapisanych przeze mnie na tablicy. Gdy jedna osoba wpisze drugiej miły zwrot, to ta powinna jej się zrewanżować tym samym. Prośbie kolegi nie można odmówić. Piszcie tylko takie informacje, co do których jesteście pewni, że sprawią koledze/koleżance przyjemność. Waszym zadaniem jest zgromadzenie na kartkach jak największej liczby miłych komunikatów. Macie na to 10-15 minut. Po tym czasie poproszę, abyście spośród wszystkich zebranych przez siebie informacji wybrali te, które sprawiły Wam najwięcej radości, i przeczytali je na forum klasy.

Pytania do podsumowania: 1. Czego dowiedzieliście się o sobie? 2. Co było najmilsze w tym ćwiczeniu? 3. Co sprawiło Wam trudność? 4. Jak się czuliście, kiedy czytaliście swoje listy?


Uwagi: Konieczne jest pilnowanie, aby dzieci wpisywały sobie tylko pozytywne informacje.







www.wsnhid.pl

Stro

na

21

Załączniki

Zdania niedokończone Myślę, że nikt oprócz mnie w klasie

1) nie jadł…, 2) nie był…, 3) nie ma…, 4) nie lubi…, 5) nie oglądał…, 6) nie czytał…, 7) nie ugotował…, 8) nie zrobił…, 9) nie interesuje się…, 10) nie rozmawiał z…, 11) nie grał w…







www.wsnhid.pl

Stro

na

22

4. Warsztaty kompetencji adaptacyjnych, czyli 8 kroków do zmiany siebie w sytuacji zmiany

Podejmowanie rozsądnych decyzji wymaga wielu umiejętności prospołecznych. Człowiek w procesie decyzyjnym powinien zdawać sobie sprawę z istnienia alternatyw, następnie musi rozważyć konsekwencje poszczególnych rozwiązań. Ważne jest również, aby zdawał sobie sprawę z czynników utrudniających podejmowanie decyzji, takich jak emocje, presja czasu lub wpływ innych osób. Korzystne zmiany są następstwem podejmowania dobrych decyzji.







www.wsnhid.pl

Stro

na

23

Scenariusz zajęć

Temat: Podejmuję rozważne decyzje

Ćwiczenie nr 1: James Bond.


Cel: Integracja grupy, współpraca, ćwiczenia koncentracji uwagi, refleksu, spostrzegawczości i podejmowania decyzji.

Potrzebne materiały: Mała karteczka z zapisaną wiadomością.

Opis ćwiczenia: Wszyscy stoją w kręgu. Osoba przeprowadzająca zabawę wybiera dwie osoby – jedna wcieli się w rolę Jamesa Bonda, a druga będzie miała do przekazania swoim współpracownikom tajną informację. Na znak osoby prowadzącej zabawę wszyscy zaczynają chodzić po sali. Zadaniem „tajniaka” (czyli osoby, która ma do przekazania informację) jest włożenie wiadomości w dłoń chociażby jednego swojego współpracownika w taki sposób, aby James Bond nie odkrył, do kogo ona trafiła. Natomiast zadaniem Jamesa jest śledzenie każdego kroku „tajniaka” – w dowolny sposób. Zabawa kończy się na znak prowadzącego – wówczas James musi wskazać osobę, która trzyma w dłoni karteczkę z wiadomością. Ma dwie takie próby. Podchodzi do „podejrzanej osoby” i zadaje pytanie: „Czy masz karteczkę w dłoni?”. Wskazana osoba odpowiada: „Tak, mam” lub „Nie, nie mam”. Odpowiedź nie musi być prawdziwa. James po usłyszeniu odpowiedzi może poprosić o pokazanie dłoni – jeśli dana osoba nie ma w niej karteczki, automatycznie zostaje odebrana mu jedna szansa. Natomiast jeżeli usłyszy odpowiedź „Nie, nie mam” i nie poprosi o ukazanie dłoni, tylko wskaże kolejną osobę, nadal pozostają mu dwie szanse.

Instrukcja: W ćwiczeniu tym liczą się spostrzegawczość, koncentracja i współpraca. Stańmy w kręgu. Za chwilę jedno z Was wcieli się w rolę „tajniaka”, natomiast druga osoba w rolę Jamesa Bonda. „Tajniakowi” wręczę informację napisaną na małej karteczce. Wybiorę też drugą osobę z kręgu – Jamesa Bonda – która będzie śledziła ruchy „tajniaka”. Zadaniem osoby z zapisaną wiadomością będzie przekazanie informacji swoim współpracownikom tak, aby James Bond nie zauważył, do kogo ona trafiła. Natomiast zadaniem Jamesa jest śledzenie każdego kroku „tajniaka” – w dowolny sposób. Gdy dam znak, zabawa zakończy się – wówczas James musi wskazać osobę, która trzyma w dłoni karteczkę z wiadomością. Ma dwie takie próby. Musi podejść do „podejrzanej osoby” i zapytać: „Czy masz karteczkę w dłoni?”. Wskazana osoba odpowiada: „Tak, mam” lub „Nie, nie mam”. Odpowiedź nie musi być prawdziwa. James po usłyszeniu odpowiedzi może poprosić o pokazanie dłoni – jeśli dana osoba nie ma w niej karteczki, automatycznie zostaje odebrana mu jedna







www.wsnhid.pl

Stro

na

24

szansa. Natomiast jeżeli usłyszy odpowiedź „Nie, nie mam” i nie poprosi o ukazanie dłoni, tylko wskaże kolejną osobę, nadal pozostają mu dwie szanse.

Pytania do podsumowania: 1) (Pytanie do Jamesa) Co sprawiło Ci trudność w tym zadaniu? Co pomogło

w obserwacji? 1. (Pytanie do „tajniaka”) Czy łatwo było przekazać wiadomość? Co Ci

pomogło/utrudniło wykonanie zadania? 2. (Pytania do pozostałych osób – współpracowników „tajniaka”)

1. Jak się czuliście podczas wykonywania tego zadania? 2. Jakie umiejętności ćwiczyliście? 3. Co byście zmienili/zrobili, żeby poszło Wam jeszcze lepiej? 4. Czy przekazywanie wiadomości pozostałym osobom było dla Was łatwe,

czy trudne? Dlaczego?


Uwagi: Należy zwrócić uwagę, aby wiadomość była podawana wyłącznie do rąk, nie może zostać gdzieś odłożona i odebrana przez inną osobę. Ręce możemy trzymać dowolnie, byleby tylko nie było widać, kto ma schowaną wiadomość.







www.wsnhid.pl

Stro

na

25

Ćwiczenie nr 2: Moja decyzja.

Cel: Analiza konsekwencji podejmowania decyzji.


Potrzebne materiały: Kartki i długopisy.

Opis ćwiczenia: Zadaniem każdego dziecka jest podjęcie decyzji o tym, jak spędzić najbliższy weekend. W tym celu dzieci na górze kartki piszą pytanie: „Jak spędzę najbliższy weekend?”, od którego strzałkami w dół wyprowadzają możliwości spędzania weekendu, zaś od każdej możliwości strzałkami w dół wyprowadzają ich konsekwencje (skutki). Na samym dole kartki wpisują decyzję, jaką podjęli w wyniku tej analizy.

Instrukcja: Za chwilę będziecie podejmować decyzję o tym, jak spędzicie weekend. Każdy będzie tę decyzję podejmował sam. Aby łatwiej Wam było podjąć dobrą decyzję, przeanalizujecie na kartkach wszystkie możliwości wyboru i ich skutki. Na górze kartki wpiszcie pytanie: „Jak spędzę najbliższy weekend?”, od którego strzałkami w dół wyprowadzicie możliwości spędzania weekendu, a od każdej z możliwości strzałkami w dół konsekwencje (skutki) każdej możliwości. Po przeanalizowaniu wszystkich konsekwencji na samym dole kartki wpiszcie decyzję, jaką podjęliście w wyniku tej analizy.

Pytania do podsumowania: 1. Co pomogło Wam w podjęciu decyzji? 2. Jakie są zalety takiego podejmowania decyzji? 3. Jakie możliwości wymienialiście? 4. Jakie konsekwencje wyszukaliście? 5. Jak zazwyczaj podejmujecie decyzje?


Uwagi: Można zmienić pytanie decyzyjne na np. „Jak spędzę wakacje?”, „Co wybrać na prezent urodzinowy?”, „Do jakiego gimnazjum pójdę?”.







www.wsnhid.pl

Stro

na

26

Ćwiczenie nr 3: Tratwa ratunkowa.

Cel: Ćwiczenie umiejętności grupowego podejmowania decyzji.


Potrzebne materiały: Karty pracy – kopie historyjki o rozbitkach i listy rzeczy do zabrania z tratwy, po jednej dla każdego ucznia (załącznik).

Opis ćwiczenia: Czytamy uczniom historyjkę, następnie rozdajemy karty pracy i prosimy, aby indywidualnie ułożyli rzeczy z listy w kolejności od najważniejszej do najmniej ważnej. Następnie dzielimy klasę na zespoły 4- lub 5-osobowe i prosimy, aby spośród 15 rzeczy wybrali tylko 5, które, zdaniem grupy, są najważniejsze do przeżycia.

Instrukcja: Przeczytam Wam za chwilę historię o rozbitkach. Rozdam Wam karty pracy z opisem sytuacji i listą 15 rzeczy niezbędnych do przeżycia. Na początku Wasze zadanie polegać będzie na uporządkowaniu tych rzeczy od najważniejszej do najmniej ważnej. Kiedy już to zrobicie, podzielę Was na zespoły 4- lub 5-osobowe, których zadaniem będzie wybranie z tej listy tylko pięciu rzeczy, które rozbitkowie mogą wziąć na wyspę. Proszę, abyście przy podejmowaniu decyzji grupowej zachowywali się z szacunkiem do siebie nawzajem.

Pytania do podsumowania: 1. Jakie rzeczy wybraliście? 2. Czym kierowaliście się, dokonując wyboru? 3. W jaki sposób podjęliście grupową decyzję? 4. Co jest potrzebne do tego, aby podjąć dobrą decyzję? 5. Co utrudnia podejmowanie decyzji? 6. Czym sytuacja w klasie różni się od rzeczywistej, którą przeżywali rozbitkowie?

Załączniki: Karty pracy.

Uwagi: Należy zwracać uwagę, aby dzieci nie przekrzykiwały się wzajemnie, nie forsowały na siłę swojego zdania, żeby stosowały argumentację.







www.wsnhid.pl

Stro

na

27

Załączniki

Karta pracy: Rozbitkowie

Ty i czworo Twoich przyjaciół znajdujecie się na statku na południowym Atlantyku. Wasz statek w wyniku sztormu przewrócił się i tonie. Zostało wam tylko 10 minut, aby wydostać się ze statku na szalupę ratunkową i dopłynąć na najbliższą niezamieszkałą wyspę, znajdującą się w odległości 300 kilometrów (2 tygodnie rejsu szalupą). Podejmijcie decyzję, co musicie zabrać ze sobą ze statku, aby przetrwać.

Lista możliwych rzeczy do zabrania: 1) kompas, 2) mapa, 3) 20 litrów wody, 4) siatka przeciw moskitom, 5) 20 konserw mięsnych, 6) lustro, 7) radio, 8) telefon, 9) zestaw do łowienia ryb, 10) przyrząd odstraszający rekiny, 11) 20 tabliczek czekolady, 12) 10 metrów liny, 13) plastikowa plandeka, 14) kamizelka ratunkowa, 15) latarka.







www.wsnhid.pl

Stro

na

28

5. Trening sprawnego zarządzania sobą, czyli zostań swoim menedżerem

Aby dokładnie wiedzieć, dokąd zmierzamy, konieczna jest orientacja w świecie wartości swoich i innych ludzi. To właśnie wartości stoją na straży naszych wyborów, wartości też bywają przyczyną wielu przeżywanych na co dzień dylematów moralnych. W świecie relatywizmu moralnego i niszczenia wielu ważnych dla ludzkości wartości konieczna jest dyskusja z dziećmi o tym, co ważne i ważniejsze.







www.wsnhid.pl

Stro

na

29

Scenariusz zajęć

Temat: Wiem, co jest ważne

Ćwiczenie 1: Wartościowy, czyli jaki?

Cel: Rozgrzewka, podniesienie samooceny, uczenie spostrzegania innych ludzi przez pryzmat wartości, jakie reprezentują.


Potrzebne materiały: Długopisy i kartki.

Opis ćwiczenia: Rozdajemy uczniom małe karteczki, na których każdy z nich wpisuje swoje imię. Karteczki, złożone, trafiają na biurko nauczyciela. Następnie dzieci losują karteczki z imionami (ważne, aby nie wylosować siebie samego). Zadaniem dzieci jest stworzenie reklamy kolegi z karteczki jako osoby, która jest wierna zauważonym przez innych wartościom, np. „Podziwiam Kasię, że jest zawsze przygotowana do lekcji, nigdy się nie spóźnia – jest ona wierna wartościom: pracowitość i punktualność” czy „Podziwiam Piotrka za jego umiejętność niesienia pomocy – widziałem, jak pomagał mamie w robieniu zakupów”. Uczniowie mają pięć minut na przygotowanie karteczek. Na koniec dzieci odczytują napisane przez siebie reklamy.

Instrukcja: Za chwilę rozdam Wam karteczki i długopisy. Wpiszcie na kartkach swoje imiona, złóżcie je i połóżcie mi na biurku. Teraz wylosujcie po jednej kartce z imieniem – jeśli wylosujecie siebie, oddajcie los i losujcie jeszcze raz. Waszym zadaniem będzie stworzenie reklamy kolegi, którego wylosowaliście. Macie się w niej skupić na wartościach, jakie zauważacie w Waszych kolegach i koleżankach, a które przejawiają się w pozytywnych zachowaniach, które na co dzień obserwujecie. Na Waszych reklamach ma się pojawić wartość reprezentowana przez kolegę i opis zachowania, które świadczy o tym, że kolega/koleżanka wyznaje daną wartość. Na zakończenie każdy odczyta swoją reklamę.

Pytania do podsumowania: 1. Jakie wartości reprezentują Wasi koledzy i koleżanki? 2. Co było dla Was trudne? 3. Co Wam się podobało w zabawie?


Uwagi: Brak.







www.wsnhid.pl

Stro

na

30

Ćwiczenie nr 2: Nasze wartości.

Cel: Uświadomienie sobie spójności klasy pod względem wyznawanych wartości, integracja grupy.


Potrzebne materiały: Karteczki z pięcioma najważniejszymi dla każdego dziecka wartościami, duże arkusze papieru.

Opis ćwiczenia: Dzielimy klasę na dwie grupy. Prosimy, aby dzieci naklejały na arkusze papieru karteczki z wartościami, tworząc z nich słoneczko. Jeśli dana wartość się powtarza, dzieci naklejają ją, tworząc przedłużenie promienia słoneczka. Najdłuższe promienie to wartości najważniejsze dla grupy, zaś promienie złożone tylko z jednej karteczki to wartości najmniej ważne. Prosimy grupy, aby wybrały trzy najważniejsze wartości grupowe (najdłuższe promienie). Porównujemy wartości obu grup. Najważniejsze dla klasy wartości zapisujemy na oddzielnym arkuszu i wieszamy na gazetce klasowej pod hasłem „Nasze wartości”.

Instrukcja: Na ostatnich zajęciach przygotowaliście karteczki z pięcioma najważniejszymi dla Was wartościami. Teraz porównacie swoje wartości i stworzycie grupową hierarchię wartości. Proszę, abyście na duże arkusze papieru naklejali karteczki z wartościami, tworząc z karteczek słoneczko. Jeśli dana wartość się powtarza, naklejacie ją poniżej, tworząc przedłużenie promienia słoneczka. Najdłuższe promienie to wartości najważniejsze dla Waszej grupy, a promienie złożone tylko z jednej karteczki to wartości najmniej ważne. Proszę, abyście wybrali trzy najważniejsze wartości grupowe – najdłuższe promienie – i zapisali je na dole kartki. Najważniejsze klasowe wartości zapiszemy na osobnym arkuszu i powiesimy na gazetce jako nasze klasowe wartości.

Pytania do podsumowania: 1. Jakie wartości wybraliście? 2. Jakie zachowania świadczą o tym, że są to Wasze wartości? 3. Dlaczego takie wartości wybraliście, dlaczego są one dla Was ważne?


Uwagi: Należy szczególnie zaakcentować, że wartości nie mogą być tylko deklarowane, muszą być one widoczne w czynach.







www.wsnhid.pl

Stro

na

31

Ćwiczenie nr 3: Dylematy moralne.

Cele: Ćwiczenie dokonywania wyborów moralnych.


Potrzebne materiały: Kartki z dylematami moralnymi.

Opis ćwiczenia: Nauczyciel czyta dzieciom historyjki, których bohaterowie przeżywają dylematy moralne (załącznik), i do każdego z nich zadaje pytania.

Instrukcja: Będę teraz czytać Wam historyjki, w których bohater przeżywa rozterki moralne i ma problem z podjęciem decyzji. Waszym zadaniem będzie podejmować decyzje w imieniu bohatera.

Pytania do podsumowania: 1. Jakie Wy przeżywaliście rozterki moralne? 2. Jakich wyborów dokonaliście? 3. Kiedy decyzja jest najtrudniejsza do podjęcia?

Załączniki: Historie z dylematami moralnymi.

Uwagi: Konieczne jest rozstrzyganie każdego dylematu w sposób prospołeczny.







www.wsnhid.pl

Stro

na

32

Załączniki

Dylematy moralne

Historia nr 1 Dawid, Twój kolega z klasy, znajduje na ulicy portfel, w którym jest 2000 zł. Co powinien zrobić Dawid, jeżeli: 1) jego mama potrzebuje pieniędzy na opłacenie czynszu? 2) Dawid ma wszystkiego pod dostatkiem? 3) pieniądze należą do kogoś, kto ma ciężko chore dziecko? 4) w portfelu jest wizytówka z adresem? 5) w portfelu nie ma adresu ani numeru telefonu?

Historia nr 2 Uczniowie piszą sprawdzian z matematyki. W pewnym momencie nauczyciel, wywołany przez dyrektora, wychodzi na chwilę z klasy. W tym czasie Marek, siedzący za Małgosią, bardzo dobrą uczennicą, prosi ją o przysłanie karteczki z rozwiązaniami zadań. Czy Małgosia powinna spełnić prośbę kolegi, jeżeli: 1) nauczyciel jest bardzo uczciwym i sprawiedliwym człowiekiem? 2) nauczyciel jest nielubiany przez uczniów? 3) od wyników tego sprawdzianu zależy promocja Marka do następnej klasy? 4) Marek na pewno zemści się, jeżeli Małgosia nie poda mu rozwiązań? 5) koleżanka z ławki na pewno powie nauczycielowi o postępowaniu Małgosi?

Historia nr 3 Wracając ze szkoły, Robert zauważył, że jego koledzy palą za szkołą papierosy. Czy Robert powinien powiedzieć o tym komuś dorosłemu, jeżeli: 1) Robert wie, że koledzy szkodzą swojemu zdrowiu? 2) Robert wcześniej palił razem z nimi? 3) Robert wie, że chłopcy się dowiedzą, że to on powiedział?







www.wsnhid.pl

Stro

na

33

6. Trening rozwijania kompetencji poznawczych, czyli nieznane jako znane – słów kilka o konstruowaniu wiedzy i logicznym myśleniu

Umiejętność jasnego przekazywania swoich myśli i jednocześnie aktywnego odbierania informacji jest kluczowa w procesie nabywania wiedzy. W świecie komunikatorów i globalnej społeczności internetowej to, w jaki sposób komunikujemy się z innymi, może mieć duże znaczenie w procesie uczenia się.

Chcąc przekazać jakąś informację drugiemu człowiekowi, musimy wiedzieć, że nasz odbiorca jest otwarty na prowadzenie komunikacji z nami. Co jednak mówi nam jego ciało? Czy rzeczywiście nasz rozmówca jest skoncentrowany na przekazywanym przez nas komunikacie, a może jego język niewerbalny mówi nam: nie chcę Cię słuchać, nie interesuje mnie to? Dlatego też nie tylko sztuka retoryki, ale przede wszystkim umiejętność aktywnego słuchania jest warunkiem skutecznej komunikacji. Oprócz uzyskania informacji słuchający wysyła swojemu rozmówcy również konkretny komunikat niewerbalny, który może mieć decydujący wpływ na ich wspólną relację.

Zaproponowane poniżej ćwiczenia uczą dzieci umiejętności aktywnego słuchania oraz precyzyjnego przekazywania informacji. Dodatkowo uświadamiają im znaczenie komunikacji niewerbalnej w trakcie prowadzenia rozmowy.







www.wsnhid.pl

Stro

na

34

Scenariusz zajęć

Temat: Uczymy się razem

Ćwiczenie nr 1: Rysunek.

Cel: Rozwijanie i ćwiczenie umiejętności aktywnego słuchania oraz precyzyjnego przekazywania informacji.


Potrzebne materiały: Rysunek, kartki, długopisy.

Opis ćwiczenia: Jedna osoba z grupy otrzymuje od prowadzącego rysunek. Jej zadaniem jest opisanie tego, co na nim widzi, wyłącznie za pomocą słów. Pozostali uczniowie starają się sporządzić taki sam rysunek. Opisujący nie może posługiwać się komunikacją niewerbalną (np. gestami). Uczestnicy mogą jedynie prosić o powtórzenie, ale nie o wyjaśnienie. Po zakończeniu rysowania ćwiczenie się powtarza – uczniowie rysują ten sam rysunek z drugiej strony kartki, ale tym razem mogą dopytywać opisującego, prosząc go o wyjaśnienie lub doprecyzowanie. Po zakończeniu wszyscy uczestnicy zabawy porównują obie wersje rysunku z oryginałem.

Instrukcja: Poproszę do siebie jednego ochotnika. Dostanie on ode mnie rysunek, którego nie może pokazać klasie. Jego zadaniem będzie opisanie klasie, co widzi na tym rysunku. W trakcie opisywania nie wolno mu używać żadnych gestów. Zadaniem pozostałych uczniów jest narysowanie tego, co usłyszą od opisującego. Można prosić o powtórzenie tego, co opisujący powiedział, ale nie wolno prosić o wyjaśnienie lub doprecyzowanie tego, czego nie zrozumieliście. Po zakończeniu rysowania odwrócicie kartki na drugą stronę i spróbujecie narysować jeszcze raz, ale tym razem możecie zadawać opisującemu dodatkowe pytania doprecyzowujące i prosić o wyjaśnienie. Na koniec porównajcie oba rysunki z oryginałem.

Pytania do podsumowania: 1) Która wersja bardziej przypominała oryginał? 2) Co Wam pomagało, a co utrudniało wykonanie tego ćwiczenia? 3) W jakim stopniu jasne były instrukcje osoby opisującej? 4) Co na podstawie tego ćwiczenia można powiedzieć o komunikacji?


Uwagi: Rysunek powinien składać się z różnych figur geometrycznych, ułożonych w stosunku do siebie pod różnym kątem. Zastosowanie figur i ich ułożenie na rysunku







www.wsnhid.pl

Stro

na

35

należy dostosować do wieku uczestników gry.







www.wsnhid.pl

Stro

na

36

Ćwiczenie nr 2: Aktywne słuchanie.

Cel: Uświadomienie uczestnikom roli komunikacji niewerbalnej w trakcie prowadzenia rozmowy.


Potrzebne materiały: Flipchart, długopisy, kartki.

Opis ćwiczenia: Prowadzący rozpoczyna od zadania grupie następujących pytań: „Skąd wiemy, że ktoś nas słucha?”, „Jakie zachowania danej osoby świadczą o tym, że jest ona dobrym słuchaczem?”, „Kiedy jest nam trudno kogoś słuchać?”. W toku dyskusji prowadzący zapisuje na flipcharcie propozycje zachowań, które utrudniają komunikację (unikanie kontaktu wzrokowego, odgradzanie się od rozmówcy, ignorowanie poprzez wykonywanie w tym samym czasie innych czynności, zadawanie niepotrzebnych pytań, zakładanie rąk na piersiach lub krzyżowanie rąk z tyłu, zwracanie ciała bokiem lub tyłem do rozmówcy, podniesiony, nerwowy ton głosu itp.) i ją ułatwiają (kontakt wzrokowy, wyprostowana postawa ciała, znajdowanie się blisko drugiej osoby, ale bez naruszania jej intymnej przestrzeni prywatnej, ciepły ton głosu, wyraźne mówienie, uśmiechanie się, unoszenie brwi, otwarte ramiona itp.). Następnie dzieli grupę na 3-osobowe zespoły. W każdym zespole jedna osoba zgłasza się na obserwatora. Pozostałe dwie osoby prowadzą krótką rozmowę (3-5 minut) na wybrany temat. W trakcie rozmowy starają się przestrzegać zasad skutecznej komunikacji – zgodnie z tym, co zostało zapisane na flipcharcie. Zadaniem obserwatora jest przyglądanie się rozmówcom i udzielenie im na koniec informacji zwrotnej o ich umiejętnościach w zakresie komunikacji niewerbalnej.

W drugiej części ćwiczenia prowadzący prosi, aby uczestnicy dobrali się w pary i przeprowadzili krótkie rozmowy (około 5-minutowe) przy następujących utrudnieniach: mają zamknięte oczy lub wzrok wbity w ziemię, nie wolno im wykonywać najmniejszych ruchów, zachowują kamienny wyraz twarzy, siedzą z rękami założonymi na piersiach, siedzą odwróceni do siebie plecami, coś sobie piszą/rysują na kartce, bawią się telefonem komórkowym, chodzą po klasie itp.

Instrukcja: Proszę Was, żebyście spróbowali odpowiedzieć na kilka pytań. Zapiszę na tablicy Wasze odpowiedzi. Skąd wiemy, że ktoś nas słucha? Jakie zachowania danej osoby świadczą o tym, że jest ona dobrym słuchaczem? Kiedy jest nam trudno kogoś słuchać? (Po zakończeniu dyskusji) A teraz podzielcie się na grupy 3-osobowe. W każdym zespole dwie osoby będą prowadziły krótkie rozmowy na tematy, które za chwilę Wam podam, natomiast trzecia osoba będzie obserwowała, czy rozmówcy aktywnie siebie słuchają, zgodnie z tym, co sobie powiedzieliśmy. (Po upływie ok. 3







www.wsnhid.pl

Stro

na

37

minut) A teraz proszę, aby obserwatorzy powiedzieli rozmówcom, co zaobserwowali w ich zachowaniu.

Tym razem proszę, żebyście dobrali się w pary. Znowu spróbujecie porozmawiać ze sobą przez kilka minut, ale tym razem jeden z uczestników będzie się zachowywał w taki sposób, aby utrudnić rozmowę, np. będzie miał zamknięte oczy lub wzrok wbity w ziemię, będzie siedział bez ruchu, zachowa kamienny wyraz twarzy, będzie siedzieć z rękami założonymi na piersiach, odwróci się plecami, będzie coś sobie pisał lub rysował na kartce, będzie bawił się telefonem komórkowym, chodził po klasie itp.

Pytania do podsumowania: 1. Czego nauczyło Was to ćwiczenie? 2. Czy zachowania niewerbalne (gesty, mimika itp.) utrudniają, czy ułatwiają komunikację i dlaczego? 3. Kiedy i dlaczego jest nam trudno kontrolować nasze zachowanie w trakcie rozmowy? 4. Co zyskujemy, będąc aktywnymi słuchaczami?


Uwagi: Brak.







www.wsnhid.pl

Stro

na

38

7. Warsztaty budowania motywacji, czyli chcieć to móc

Nic tak nie motywuje jak grupa rówieśnicza. Jeśli uda się spotkać osoby, które są zaangażowane, pełne chęci i zapału, nie trzeba nic więcej, aby podjąć się nawet najtrudniejszego zadania. W poniższym scenariuszu taki właśnie młodzieńczy entuzjazm i zapał staną się źródłem świetnych pomysłów i spektakularnych efektów.







www.wsnhid.pl

Stro

na

39

Scenariusz zajęć

Temat: W grupie siła

Ćwiczenie nr 1: Sałatka owocowa.

Cel: Ćwiczenie rozgrzewające, aktywizujące całą grupę.


Potrzebne materiały: Krzesła.

Opis ćwiczenia: Wszyscy uczestnicy siedzą na krzesłach w kręgu. Prowadzący stoi pośrodku kręgu, nie ma dla niego krzesła. Każdemu uczestnikowi gry przydziela jeden owoc (jabłko, gruszkę, pomarańczę, banana, kiwi itp.) w taki sposób, aby 4-5 osób w grupie miało przydzielony taki sam owoc. Grę rozpoczyna prowadzący, podając nazwę jednego z owoców. Wszyscy uczniowie, których owoc został wymieniony, muszą zmienić miejsca. Również prowadzący wykorzystuje ten moment, aby znaleźć dla siebie krzesło. Uczeń, który pozostał bez krzesła, kontynuuje zabawę, wymieniając nazwę kolejnego owocu. Na hasło „sałatka owocowa!” wszyscy muszą zmienić swoje miejsca. Uwaga! Gracze, w trakcie zmiany miejsc, nie mogą usiąść na te same krzesła.

Instrukcja: Proszę, aby wszyscy usiedli na krzesłach w kręgu. Jak widzicie, nie ma dla mnie krzesła. Za chwilę każdemu z Was przydzielę jeden owoc – w taki sposób, aby jego nazwa powtórzyła się kilka razy. Kiedy wymienię nazwę jakiegoś owocu, wszyscy, których owoc jest z tej kategorii, będą musieli zmienić swoje miejsca. Ten z Was, który nie zdąży znaleźć dla siebie wolnego krzesła, stanie na środku i wymieni nazwę kolejnego owocu. Na hasło „sałatka owocowa” wszyscy muszą zmienić swoje miejsca.

Pytania do podsumowania:


Uwagi: Tego typu zabawa może być wykorzystana również jako ćwiczenie aktywizujące w trakcie prowadzenia innych zajęć, wymagających od uczniów dużego stopnia koncentracji. Pozwala ona na zrelaksowanie ciała i dotlenienie mózgu.







www.wsnhid.pl

Stro

na

40

Ćwiczenie nr 2: Impreza szkolna.

Cel: Ćwiczenie umiejętności współpracy, planowania i organizacji oraz podziału zadań zgodnie z umiejętnościami uczestników gry.


Potrzebne materiały: Kolorowy papier, pomoce plastyczne, balony, komputer z dostępem do Internetu (jest to opcjonalne).

Opis ćwiczenia: Zadaniem klasy jest przygotowanie imprezy szkolnej. W ramach tych przygotowań klasa powinna działać w zespołach zadaniowych: 1 przygotowanie zaproszeń dla pozostałych klas, nauczycieli, dyrekcji itp. (można też

uwzględnić innych uczestników), 1. przygotowanie ozdób i dekoracji, 2. przygotowanie listy utworów muzycznych (DJ’s playlist), 3. przygotowanie menu (jedzenie i napoje, które trzeba zakupić/przygotować dla

około 80 uczestników) – w zależności od poziomu grupy można też poprosić o przygotowanie kosztorysu.

Instrukcja: Wasza klasa została poproszona o zorganizowanie imprezy szkolnej (prowadzący podaje datę i czas trwania imprezy – ok. 2 h). W ramach przygotowań musicie wykonać określone zadania, pracując w grupach. Jednak dobór oraz liczba członków danej grupy zależy wyłącznie od Was. Klasa jako całość jest zobowiązana do zrealizowania wszystkich zadań w ciągu 30 minut. Zadania te wymagają Waszego współdziałania, dobrej organizacji i kreatywności, dlatego warto wspólnie się zastanowić, jak zorganizować pracę całej klasy. Proszę też, abyście wybrali spośród siebie osobę, która podsumuje na koniec efekty pracy klasy. Macie do dyspozycji różne materiały plastyczne oraz komputer z dostępem do Internetu. Powodzenia!

Pytania do podsumowania: 2. Doskonale poradziliście sobie z tym zadaniem. Jak udało Wam się to zrobić? 3. Jak zorganizowaliście sobie pracę? Od czego zaczęliście? Kto wykonywał określone zadania i dlaczego? 4. Czy wszyscy byli w równym stopniu zaangażowani? Czy były osoby, które w ogóle się nie zaangażowały? 5. Czy był lider lub osoba, która kierowała pracą całego zespołu? Czy byli liderzy poszczególnych grup? 6. Czy było Wam trudno/łatwo zrealizować to zadanie? 7. Co pomogło Wam w zrealizowaniu tego wyzwania? 8. Jakie problemy pojawiły się w trakcie pracy? Jak je rozwiązywaliście?







www.wsnhid.pl

Stro

na

41

9. Czy jest coś, co zrobilibyście inaczej? Dlaczego? 10. Co jest ważne, kiedy grupa ludzi musi zrealizować tego typu zadanie? 11. Jak oceniacie tę grę? Czego nauczyła Was ta gra?


Uwagi: Ważne, aby w trakcie gry prowadzący obserwował pracę poszczególnych grup i wspierał je, szczególnie w sytuacjach kryzysowych, udzielając pozytywnej informacji zwrotnej, np. „Widzę, że udało Wam się już zrobić…”, „Doskonale sobie poradziliście z tą częścią zadania…”, „Świetnie udaje Wam się zorganizować pracę całej grupy…”, „Widzę, że natknęliście się na pewne trudności. Co możecie zrobić, żeby rozwiązać ten problem? Co jeszcze możecie zrobić? Czy jest jakiś inny sposób na uporanie się z tym zadaniem?”. Prowadzący nie może natomiast angażować się bezpośrednio w pomoc uczniom, wyręczając ich w jakikolwiek sposób lub podając określone rozwiązania.

Na koniec ćwiczenia prowadzący udziela pozytywnej informacji zwrotnej, gratulując klasie efektów ich pracy. Bardzo ważne jest, aby w trakcie podsumowania rozpocząć od pozytywnych aspektów pracy uczniów, wzmacniając ich mocne strony. Dopiero w drugiej części rozmowy trzeba zapytać o te kwestie, które mogliby zrobić lepiej.







www.wsnhid.pl

Stro

na

42

8. Warsztaty doskonalenia kompetencji kulturowych i aksjologicznych, czyli o istnieniu w kulturze

To, kim jesteśmy, jak się porozumiewamy, jak rozumiemy przekazywane nam przez innych komunikaty werbalne i niewerbalne, zależy od kontekstu kulturowego, w którym się wychowaliśmy. Jesteśmy w nim tak głęboko zanurzeni, że czasami trudno jest nam zrozumieć ludzi reprezentujących inne kręgi kulturowe. To skłania nas też do narzucania swojej interpretacji rzeczywistości, a stąd już niedaleko do szufladkowania i odrzucania wszystkiego, co nie pasuje do naszego kontekstu kulturowego. Dlatego też wzbudzanie w dzieciach otwartości na „inność”, tolerancji oraz chęci poznania i zrozumienia, bez oceniania, jest niezwykle ważne, ponieważ jest też warunkiem lepszego rozwoju i twórczego myślenia.

Zaproponowane w tym rozdziale ćwiczenia uczą rozumienia różnic wynikających z kultury, ale też z percepcji tego, co widzimy, akceptacji „inności”. Dają także możliwość skonfrontowania własnych odczuć z emocjami innych osób w sytuacji nieporozumienia lub błędnej interpretacji.







www.wsnhid.pl

Stro

na

43

Scenariusz zajęć

Temat: Tworzymy język uniwersalny

Ćwiczenie nr 1: Węzeł.

Cel: Rozwijanie umiejętności współpracy w grupie, budowa pozytywnego nastroju, przełamywanie barier, ćwiczenie zwinności i pomysłowości.



Opis ćwiczenia: Do wykonania ćwiczenia potrzebna jest duża przestrzeń. Zabawę można przeprowadzić zarówno w pomieszczeniu, jak i na zewnątrz. Grupa na początku staje w kręgu. Uczestnicy trzymają się za ręce. Grę rozpoczyna osoba, której imię zaczyna się na literę A (np. Artur lub Ania). Pierwszy gracz musi zetknąć się swoim ciałem z osobą, której imię jest drugie w kolejności alfabetycznej. Gracze nie mogą jednak ani na chwilę puścić rąk kolegi. Następnie drugi gracz próbuje dotknąć trzeciej osoby z kolei, nie uwalniając przy tym uścisku rąk. Zabawa jest kontynuowana aż do ostatniego gracza.

Instrukcja: Ta zabawa nazywa się „Węzeł” – a więc spróbujemy zrobić taki węzeł z naszych ciał. Mam nadzieję, że nam się uda, ale musimy współpracować, być elastyczni i dobrze się bawić. Proszę, żebyście stanęli w kręgu i chwycili się za ręce. Grę rozpoczyna osoba, której imię zaczyna się na literę A. Zadaniem tej osoby jest dotknąć którejś części ciała osoby, której imię jest drugie w kolejności alfabetycznej. Jednak nie wolno Wam zwolnić uścisku! Następnie druga osoba próbuje zrobić to samo z kolejnym graczem. Zabawa jest kontynuowana aż do ostatniego gracza.

Pytania do podsumowania:

1. Co było w ważne w tym zadaniu?

2. Od czego zależał sukces?

3. Co było trudnością w tym zadaniu?


Uwagi: Gra pozwala na przełamanie bariery w kontaktach fizycznych, ale zawsze trzeba brać pod uwagę specyficzne uwarunkowania kulturowo-religijne uczestników zabawy.







www.wsnhid.pl

Stro

na

44

Ćwiczenie nr 2: Zigs i Zags.

Cel: Zrozumienie, jaki wpływ na nas i nasze postrzeganie innych mają różnice kulturowe.


Potrzebne materiały: Instrukcja do ćwiczenia (załącznik), kartki z wizerunkami psa i kota.

Opis ćwiczenia: Prowadzący rozpoczyna od zadania uczniom pytania, czy wiedzą, dlaczego psy i koty się nie lubią. Akceptuje wszystkie propozycje uczniów, ale uprzedza ich, że zdradzi im prawidłową odpowiedź dopiero na koniec lekcji. Następnie prowadzący dzieli uczniów na dwie grupy metodą losowania. Uczniowie losują kartki z wizerunkiem kota lub psa (prowadzący może też podzielić klasę w inny sposób, ale zawsze trzeba się upewnić, czy w każdej grupie jest mniej więcej równa liczba dziewcząt i chłopców). Prowadzący przekazuje każdej grupie kartę ćwiczenia z opisem zachowania Zigs i Zags, upewniając się, czy wszystko w instrukcji jest dla uczestników zrozumiałe. Jedna z grup wychodzi z sali. Grupy mają teraz 10 minut na przećwiczenie swojego zachowania zgodnie z przedstawionym opisem. Prowadzący upewnia się, czy uczniowie poprawnie zinterpretowali opis kultur Zigs i Zags. Następnie prowadzący informuje grupę Zags, która pozostała w sali, że do ich szkoły przyjechała grupa uczniów z kraju Zig. Zigs bardzo chcą poznać Zags. Prowadzący prosi wszystkich uczestników, aby teraz postępowali zgodnie z instrukcją, którą otrzymali. W trakcie ćwiczenia nie wolno ze sobą rozmawiać. Gra polega na bacznym obserwowaniu zachowania członków drugiej grupy. Ta część ćwiczenia powinna trwać 5-10 minut. Po zakończeniu zabawy prowadzący prosi, aby wszyscy uczestnicy usiedli w kręgu, i zaprasza do krótkiej rozmowy na temat ćwiczenia.

Instrukcja: Czy wiecie, dlaczego psy i koty się nie lubią? Zdradzę Wam odpowiedź na to pytanie na koniec dzisiejszej lekcji. A teraz proszę, aby wszyscy wylosowali jedną kartkę. Proszę, aby wszyscy, którzy wylosowali kota, stanęli w jednej grupie, a ci, którzy wylosowali psa – w drugiej. Koty – od tej pory jesteście mieszkańcami kraju Zig. Proszę, abyście wyszli z sali. Psy – wy natomiast mieszkacie w kraju Zag. Za chwilę pokażę Wam kartę z opisem kultury waszego kraju. Przeczytajcie ją dokładnie i upewnijcie się, że wszystko jest jasne. (Po wyjściu z sali) Zigs – oto Wasza karta z opisem kultury Waszego kraju. Przeczytajcie ją dokładnie i upewnijcie się, że wszystko jest jasne. Macie teraz 10 minut na przećwiczenie Waszego zachowania zgodnie z podaną instrukcją. (Po powrocie do klasy i upływie 10 minut) Zags, do Waszej szkoły przyjechała z wizytą grupa uczniów z kraju Zig. Bardzo chcieliby Was poznać. Proszę, abyście teraz postępowali zgodnie z instrukcją. W trakcie ćwiczenia nie wolno Wam







www.wsnhid.pl

Stro

na

45

ze sobą rozmawiać, o ile nie wynika to z instrukcji do ćwiczenia. Gra polega na bacznym obserwowaniu zachowania członków drugiej grupy. Powodzenia!

Pytania do podsumowania: 2) Co sądzicie o drugiej grupie? Jak opisalibyście ich zachowanie? 3) Jak myślicie, co druga grupa sądzi o Waszym zachowaniu? 4) Jak czuliście się jako goście/gospodarze? 5) Czy coś Was zaskoczyło? 6) Czy doszło do jakichś nieporozumień w trakcie wizyty? Jakich? 7) Co możecie zrobić w przyszłości, aby uniknąć nieporozumień w kontaktach z osobami pochodzącymi z innych krajów czy kultur? 8) Czy zdarzyło Wam się kiedyś, że błędnie zinterpretowaliście czyjeś zachowanie i spowodowało to pewne nieporozumienia? 9) Czy wiecie już, dlaczego psy i koty się nie lubią? (zanim prowadzący udzieli odpowiedzi, powinien jeszcze raz nawiązać do przeprowadzonego ćwiczenia i dopytać uczniów o ich spostrzeżenia i opinie; wyjaśnienie: badania wskazują, że oba gatunki zwierząt wysyłają sygnały, które mają przeciwstawne znaczenie, np. pies merda ogonem, kiedy jest szczęśliwy lub podekscytowany, natomiast kot porusza ogonem, kiedy jest zdenerwowany lub czuje się niekomfortowo).

Załączniki: Instrukcje dla grupy Zigs i grupy Zags.

Uwagi: Prowadzący musi się upewnić, że w trakcie przygotowywania się grup jej członkowie są od siebie odseparowani i nie mogą się komunikować.







www.wsnhid.pl

Stro

na

46

Załączniki

Instrukcja dla grupy Zags:

Występujecie w roli gospodarzy. Do Waszej szkoły przyjeżdża z wizytą grupa uczniów z kraju Zig. Jesteście bardzo przyjaźnie nastawionymi ludźmi, ale w Waszej kulturze obowiązują bardzo surowe reguły zachowania. Ponadto jesteście wyjątkowo dumni z Waszych obyczajów:

1) w Waszym kraju ludzie stają zawsze bardzo blisko siebie, 2) na powitanie dotykacie swoich rąk, 3) podczas rozmowy nieustająco utrzymujecie kontakt wzrokowy, 4) aby zasygnalizować zakończenie rozmowy, delikatnie dotykacie łokcia

swojego rozmówcy i mówicie: „hup, hup”, 5) Wasza kultura ceni ludzi skromnych, dlatego w trakcie rozmowy nie

opowiadacie o swoich osiągnięciach w szkole czy w życiu prywatnym, nie próbujecie się też chwalić ani popisywać; udzielacie tylko prostych odpowiedzi na zadane pytania; preferujecie rozmawianie na temat piękna przyrody i muzyki; lubicie też zadawać mnóstwo pytań dotyczących kultury innych krajów,

6) w Waszej kulturze kobiety są ważniejsze od mężczyzn i w związku z tym mają więcej praw i pełnią bardziej istotne funkcje niż mężczyźni,

7) Zags nigdy nie noszą zegarków, ponieważ czas nie jest dla nich istotny, 8) w Waszej kulturze ceni się ludzi wysokich; uważacie, że mają oni ważniejszą

pozycję w grupie niż ludzie niscy; dlatego wolno Wam zainicjować rozmowę tylko z osobą, która jest niższa od Was; przez cały czas musicie okazywać respekt wobec osób wyższych; najważniejszą funkcję w waszej kulturze pełni najwyższa kobieta/dziewczyna,

9) kiedy przechodzicie obok osoby, która jest wyższa od Was, musicie się zatrzymać i dotknąć swojego nosa na znak szacunku wobec niej.

Uwaga: W trakcie gry nie wolno Wam rozmawiać (oprócz sytuacji, które wynikają z instrukcji do ćwiczenia). Nie możecie też w żaden inny sposób zdradzić drugiej grupie zasad Waszego zachowania. Obserwujcie natomiast bacznie, jak zachowują się Zigs.

Instrukcja dla grupy Zigs:

Występujecie w roli uczniów odwiedzających szkołę w kraju Zag. Macie nadzieję, że uda Wam się dużo dowiedzieć o ludziach z kraju Zag. Zgodnie z Waszą kulturą, obowiązują Was następujące zasady:

1) w Waszym kraju stykanie się z innymi ludźmi w miejscu publicznym jest zakazane; Zigs utrzymują między sobą dystans minimum 30 cm.







www.wsnhid.pl

Stro

na

47

2) aby kogoś pozdrowić, dotykacie swojego nosa, 3) podczas prowadzenia rozmowy patrzycie cały czas na swoje buty, 4) aby zasygnalizować zakończenie rozmowy, stawiacie swoją stopę obok stopy

osoby, z którą rozmawialiście, 5) w waszej kulturze nie obowiązuje wiele zasad, więc wiele form zachowania jest

tolerowanych, 6) Zigs nigdy nie noszą zegarków, ale zawsze pytają innych o godzinę, 7) mężczyźni i kobiety mają równe prawa w Waszym kraju, 8) w Waszej kulturze bardzo ważne jest obnoszenie się ze swoim bogactwem,

osiągnięciami, rzeczami, które posiadacie; lubicie głośno i publicznie się przechwalać i robicie to niemal nieustannie,

9) w Waszej kulturze ceni się ludzi niskich; uważacie, że mają oni ważniejszą pozycję w grupie niż ludzie wysocy; dlatego wolno Wam zainicjować rozmowę tylko z osobą, która jest wyższa od Was; przez cały czas musicie okazywać respekt wobec osób niższych,

10) kiedy przechodzicie obok osoby, która jest niższa od was, musicie się zatrzymać i powiedzieć do niej: „hup, hup” na znak szacunku.

Uwaga: W trakcie gry nie wolno Wam rozmawiać (oprócz sytuacji, które wynikają z instrukcji do ćwiczenia). Nie możecie też w żaden inny sposób zdradzić drugiej grupie zasad Waszego zachowania. Obserwujcie natomiast bacznie, jak zachowują się Zags.







www.wsnhid.pl

Stro

na

48

9. Trening innowacyjności i twórczego myślenia, czyli jak zrobić z igły widły?Twórcze myślenie jest warunkiem sine qua non postępu, zaś jego tłumienie, przez stosowanie schematów, ułatwia nam życie, ale nie rozwija i nie stwarza możliwości wykreowania nowej jakości. Po co Thomas Alva Edison spędził żmudne godziny, pracując nad wynalazkami, które początkowo wydawały się być fanaberią naukowca, choć dzisiaj nikt nie podważa ich przydatności? Wiemy, że nie potrafił się odnaleźć w XIX-wiecznej szkole, która nauczała metodą zapamiętywania definicji i stosowania modelowych rozwiązań. A jak wygląda nasza szkoła? Czy jesteśmy otwarci na stawianie przez uczniów niestandardowych pytań? Czy uczymy ich przełamywania schematów, stawiając ich wobec nietypowych sytuacji? Warto pamiętać, że Thomas Alva Edison podjął kilkaset prób, zanim wynalazł żarówkę. Na szczęście dla nas, nie wycofał się mimo kolejnych niepowodzeń. Obawa przed porażką jest najczęstszym powodem, dla którego wycofujemy się z podejmowania kolejnych prób. Niepowodzenie to w gruncie rzeczy kluczowy moment, który może zadecydować o tym, czy dziecko podejmie kolejne starania, czy raczej się wycofa, czekając na gotowe rozwiązania, które zaserwują mu dorośli. Dlatego też od naszego nastawienia i postępowania zależy, czy będziemy naszą kreatywność pielęgnowali, czy raczej ją tłumili.

W poniższych ćwiczeniach uczniowie są stawiani w nietypowych sytuacjach, które wymagają od nich stosowania niestandardowych rozwiązań, ale przede wszystkim uczą ich otwartości na zmianę, która jest warunkiem przełamywania schematycznego myślenia.







www.wsnhid.pl

Stro

na

49

Scenariusz zajęć

Temat: Mamy świetne pomysły

Ćwiczenie nr 1: Co się zmieniło?

Cel: Ćwiczenie rozgrzewające, ćwiczące otwartość na dokonywanie zmian.



Opis ćwiczenia: Uczniowie stają w dwóch szeregach, twarzami do siebie. Prowadzący prosi uczniów, żeby przyjrzeli się sobie dokładnie, a następnie prosi ich, żeby odwrócili się do siebie plecami i w ciągu dwóch minut dokonali pięciu zmian w swoim wyglądzie. Po upływie wyznaczonego czasu prowadzący prosi uczniów, żeby ponownie się odwrócili, ale tym razem ich zadaniem będzie wskazanie, co zmieniło się w wyglądzie partnera stojącego naprzeciw. Ćwiczenie powtarza się, ale tym razem uczestnicy w ciągu dwóch minut muszą dokonać 10 zmian. Ćwiczenie sprawdza kreatywne podejście do zmiany i spostrzegawczość. Uczy także dystansowania się do swojego wyglądu oraz twórczego podejścia do kształtowania swojego wizerunku. Po zakończeniu ćwiczenia prowadzący najpierw gratuluje uczestnikom kreatywnego podejścia do ćwiczenia i zaangażowania w jego zrealizowanie, a następnie zadaje kilka pytań podsumowujących.

Instrukcja: Ta zabawa sprawdza Waszą spostrzegawczość, ale też kreatywne podejście do wykonywanego zadania. Proszę, żebyście podzielili się na dwie grupy i stanęli w dwóch rzędach, twarzami do siebie. Za chwilę poproszę Was, żebyście odwrócili się do siebie plecami. Będziecie mieli dwie minuty, aby dokonać pięciu zmian w swoim wyglądzie. Po tym czasie odwrócicie się i przyjrzycie swoim partnerom. Spróbujcie odnaleźć pięć rzeczy, które zmieniły się w ich wyglądzie. W rundzie drugiej jest trochę trudniej – tym razem w ciągu dwóch minut musicie dokonać 10 zmian w swoim wyglądzie. Powodzenia!

Pytania do podsumowania: 1. Czy trudno było Wam dokonać zmian w swoim wyglądzie? Co okazało się najtrudniejsze? 2. Czy zmiany, których dokonaliście, były łatwe, czy trudne do dostrzeżenia? 3. Jak się czuliście w trakcie tego ćwiczenia? Jakie były reakcje Waszych partnerów? 4. Co Was zaskoczyło w tym ćwiczeniu?







www.wsnhid.pl

Stro

na

50


Uwagi: Brak.







www.wsnhid.pl

Stro

na

51

Ćwiczenie nr 2: Młodzi projektanci.

Cel: Ćwiczenie umiejętności współpracy i kreatywnego myślenia.


Potrzebne materiały: Kartki papieru, pisaki, flipchart, brystol.

Opis ćwiczenia i instrukcja: Uczniowie pracują w grupach 4- lub 5-osobowych i tworzą projekt swojej wymarzonej sali lekcyjnej, zastanawiając się nad zmianami, które stworzyłyby przyjazne dla nich środowisko szkolne. Zmiany te mogą dotyczyć samej przestrzeni, sprzętu, mebli, kolorystyki itp. Projekt powinien być przygotowany w formie graficznej (na dużym brystolu). Każda grupa, po wykonaniu swojego projektu, zaprezentuje go przed klasą, opowiadając o zaproponowanych rozwiązaniach. Projektanci są ograniczeni następującymi warunkami:

2) sala musi być ekologiczna (rozwiązania sprzyjające środowisku naturalnemu), 3) sala musi pomieścić grupę liczącą do 30 uczniów.

Po zakończeniu prezentacji uczestnicy wybierają najlepszy, ich zdaniem, projekt lub najciekawsze rozwiązania, zaproponowane w różnych projektach.

Pytania do podsumowania: 1) Czy wprowadzanie zmian jest łatwe, czy trudne? 2) Od czego/kogo zależy wprowadzanie zmian? Co musi się wydarzyć, żeby można było dokonać jakichś zmian? 3) Czy często zdarza Wam się dokonywać zmian w Waszym życiu (mogą dotyczyć wyglądu, zainteresowań, miejsc, w których przebywamy itp.)? 4) Czy dokonywanie zmian jest nam w ogóle potrzebne? Kiedy zmiany mogą nie być wskazane? 5) Dlaczego ludzie boją się zmian? 6) Jaki wpływ na dokonywanie zmian mają niepowodzenia?


Uwagi: W zależności od możliwości sprzętowych i umiejętności uczestników projekt może być też przygotowany w formie komputerowej, przy użyciu określonego programu komputerowego.







www.wsnhid.pl

Stro

na

52

10. Warsztaty rozwijające kompetencje związane z budowaniem kapitału ludzkiego, czyli klasa szkolna jako organizacja ucząca się

Funkcjonowanie w zespole klasowym dla wielu uczniów oznacza nierzadko bycie zepchniętym na margines lub nieustanną walkę o swoją pozycję w grupie, ale zdarza się też, że bardzo ambitni uczniowie rozumieją zaangażowanie w życie klasy jako dominację, za którą idzie branie na siebie zbyt wielu obowiązków. Tego typu postawy często rodzą konflikty, które nierzadko przeradzają się w spiralę niechęci i agresji. Dobrze „zgrana” klasa powstaje w wyniku procesu, w trakcie którego uczniowie poznają siebie, swoje zainteresowania, umiejętności, ale też słabości, uczą się komunikować, rozwiązywać konflikty, ale przede wszystkim wspólnie realizują różne cele.

W poniższych ćwiczeniach uczniowie sprawdzają swoje umiejętności i podejmują wspólne działania. Warunkiem osiągnięcia jak najlepszego wyniku jest prawidłowe rozpoznanie umiejętności członków zespołu, podział zadań i współdziałanie. Pamiętać jednak należy, że bez względu na osiągnięty wynik prowadzący ćwiczenie lub wychowawca zawsze po zakończeniu ćwiczenia powinien udzielić pozytywnej informacji zwrotnej, wzmacniając poszczególnych członków zespołu oraz grupę jako całość.







www.wsnhid.pl

Stro

na

53

Scenariusz zajęć

Temat: Zrobiliśmy to razem

Ćwiczenie nr 1: Gra uścisków.

Cel: Ćwiczenie rozgrzewające, budujące pozytywne relacje grupowe.


Potrzebne materiały: Muzyka i sprzęt do jej odtworzenia.

Opis ćwiczenia: Uczestnicy grupy przechadzają się swobodnie po klasie, słuchając muzyki. Kiedy muzyka zostaje wyłączona, każdy musi kogoś przytulić. Prowadzący ponownie włącza muzykę, a uczniowie znowu przechadzają się po klasie. Tym razem, kiedy muzyka zostaje wyłączona, uczestnicy muszą się uściskać w grupie 3-osobowej. Zabawa jest kontynuowana, a za każdym razem, kiedy muzyka cichnie, liczba osób padających sobie w objęcia zwiększa się o jeden. Gra trwa do momentu, aż cała grupa się uściska.

Instrukcja: Celem tej zabawy jest przełamanie barier i stworzenie pozytywnej atmosfery. Aby to się udało, będziemy starali się uściskać innych w przyjacielski sposób. W trakcie, kiedy jest włączona muzyka, proszę, aby wszyscy swobodnie przechadzali się po sali. Kiedy jednak muzyka zostanie wyłączona, każdy będzie musiał przytulić najbliżej stojącą osobę. Kiedy wyłączę muzykę po raz drugi, będziecie musieli się uściskać w grupie 3-osobowej. Zabawa jest kontynuowana, a za każdym razem, kiedy muzyka cichnie, liczba osób padających sobie w objęcia zwiększa się o jeden. Gra trwa do momentu, kiedy wszyscy uściskamy się jednocześnie.

Pytania do podsumowania: 1) Jak czuliście się w trakcie tego ćwiczenia? 2) Co Wam się podobało w tej zabawie?


Uwagi: Brak.







www.wsnhid.pl

Stro

na

54

Ćwiczenie nr 2: Fabryka samolotów.

Cel: Współdziałanie w ramach grupy w celu znalezienia kreatywnych rozwiązań.


Potrzebne materiały: Białe i kolorowe kartki papieru w formacie A4, fałszywe banknoty (np. z gry Fortuna, ale można też samodzielnie je przygotować), duża miska z wodą.

Opis ćwiczenia: Prowadzący występuje w roli właściciela fabryki samolotów, który chce zakupić lotniskowce i myśliwce od producentów (uczestników gry). Uczniowie pracują w grupach 5-osobowych, których zadaniem jest przygotowanie najlepszej oferty produkcji i sprzedaży lotniskowców i myśliwców, wykonanych z papieru. W trakcie gry uczestnicy muszą wykazać się umiejętnościami współpracy, dobrej organizacji, podziału zadań zgodnie z umiejętnościami członków grupy oraz kreatywnym podejściem do rozwiązania zadania. Ważne jest, aby w trakcie gry prowadzący obserwował pracę poszczególnych grup i wspierał je, szczególnie w sytuacjach kryzysowych, udzielając pozytywnej informacji zwrotnej, np. mówiąc: „Widzę, że udało Wam się już zrobić…”, „Doskonale sobie poradziliście z tą częścią zadania…”, „Świetnie udaje Wam się zorganizować pracę całej grupy…”, „Widzę, że natknęliście się na pewne trudności. Co możecie zrobić, żeby rozwiązać ten problem?”.

Instrukcja: Jestem właścicielem fabryki samolotów. Nasza firma otrzymała zamówienie na lotniskowce i myśliwce. Produkty, które chcemy od Was zakupić, muszą spełniać następujące kryteria:

1. lotniskowiec musi unosić się na wodzie wtedy, kiedy myśliwiec jest na jego pokładzie,

2. myśliwiec musi być w stanie przelecieć co najmniej 3 metry.

Materiały: samoloty mogą być wykonane tylko z kolorowego papieru, który każda drużyna może zakupić u właściciela fabryki. Inne materiały są absolutnie zakazane.

Każda grupa ma 15 minut na przygotowanie pisemnej oferty, w której zobowiąże się do dostarczenia określonej liczby produktów oraz zaprezentuje przygotowane prototypy. Każda drużyna musi wyłonić ze swojego grona reprezentanta do kontaktów z właścicielem firmy. Drużyny dostają po 10 000 $ jako kapitał początkowy i 10 kartek białego papieru na przygotowanie prototypu i oferty. Kolorowy papier, w zależności od zapotrzebowania, grupy mogą zakupić u właściciela fabryki – w cenie 500 $ za 5 sztuk. Za każdy lotniskowiec wraz z myśliwcem właściciel fabryki zapłaci 14 000 $. Za każdy







www.wsnhid.pl

Stro

na

55

niedostarczony produkt producenci zapłacą karę w wysokości 1000 $, natomiast każda minuta opóźnienia to 1000 $ kary. Po zaakceptowaniu ofert drużyny mają dokładnie 20 minut na dostarczenie produktów. Wygrywa drużyna, która zarobi najwięcej pieniędzy.

Pytania do podsumowania: 1. Jak oceniacie tę grę? Czy było Wam trudno/łatwo spełnić warunki właściciela firmy? Czego nauczyła Was ta gra? 2. Jak zorganizowaliście sobie pracę? Od czego zaczęliście? Kto wykonywał określone zadania i dlaczego? 3. Jakie problemy pojawiły się w trakcie pracy? Jak je rozwiązywaliście? 4. Co jest ważne, kiedy grupa ludzi musi zrealizować tego typu zadanie? 5. Co pomogło Wam w zrealizowaniu tego wyzwania? 6. Czy był lider lub osoba, która kierowała pracą całego zespołu? 7. Czy wszyscy byli w równym stopniu zaangażowani? Czy były osoby, które w ogóle się nie zaangażowały? 8. W jakich sytuacjach praca zespołowa w szkole daje lepsze efekty? Co jeszcze możecie jako klasa wspólnie organizować? Jakie wyzwania możecie podejmować?


Uwagi: Na koniec ćwiczenia prowadzący udziela pozytywnej informacji zwrotnej, gratulując wszystkim grupom efektów ich pracy. Bardzo ważne jest, aby w trakcie podsumowania rozpocząć od pozytywnych aspektów pracy uczniów, wzmacniając ich mocne strony. Dopiero w drugiej części rozmowy trzeba zapytać o te kwestie, które mogliby zrobić lepiej lub inaczej.


SCENARIUSZE ZAJĘĆ dla klasy VI szkoły podstawowej - · PDF fileProjekt „PI:...

Documents

Transcript of SCENARIUSZE ZAJĘĆ dla klasy VI szkoły podstawowej - · PDF fileProjekt „PI:...