Scenariusz lekcji języka polskiego

przeprowadzonej metodą projektu

klasa VI

Prowadzący: Anna Matyja

Temat: Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

Scenariusz lekcji został pomyślany jako podsumowanie projektu do realizacji 21 lutego,

kiedy przypada Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego.

Może być wykorzystany także w klasach VII i VIII.

Treści programowe:

Uczeń: - odczytuje różne teksty kultury, w tym kształtujące postawy patriotyczne i obywatelskie;

- czyta ze zrozumieniem różne teksty literackie i inne o charakterze informacyjnym

(popularnonaukowym i publicystycznym);

- czyta płynnie i wyraźnie – zgodnie ze strukturą zdaniową oraz z uwzględnieniem znaków

przestankowych, właściwego tempa i rytmu odróżnia zawarte w tekście informacje ważne

od informacji drugorzędnych;

- rozwija swoje poczucie przynależności do społeczności klasowej, szkolnej, lokalnej

i narodowej;

- potrafi skupić uwagę na swojej wypowiedzi poprzez dobór odpowiedniego słownictwa,

postawę, mimikę, gesty;

- redaguje notatki w różnej formie (w punktach, w formie wypowiedzi ciągłej, mapy

mentalnej, tabeli, schematu);

- świadomie korzysta z zasobów internetu i innych mediów;

- gromadzi, selekcjonuje i przetwarza informacje z różnych źródeł;

- wybiera informacje związane z określonym tematem;

- opracowuje zagadnienie na podstawie różnych źródeł;

- wykorzystuje zdobytą wiedzę i umiejętności w praktyce (w życiu codziennym).

■ Cele lekcji:

Cele ogólne:

rozwijanie zainteresowania uczniów językiem jako składnikiem dziedzictwa

kulturowego,

kształtowanie umiejętności świadomego posługiwania się językiem,

doskonalenie umiejętności współdziałania w grupie.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

zna podstawowe informacje na temat Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego,

wie, skąd wywodzi się język polski,

wie, jakie są odmiany języka polskiego,

wie, jakie są zagrożenia dla współczesnej polszczyzny,

wyszukuje informacje z różnych źródeł na temat przydzielony danej grupie,

rozwija sprawność językową, umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie,

poszerza słownictwa czynne,

dbał o poprawność wypowiedzi,

rozwija sprawność uważnego słuchania i czytania, kształtuje umiejętność rozumienia

czytanego tekstu i wykorzystywania zdobytej wiedzy,

poszerza wiedzę o języku polskim,

wyszukuje odpowiedni materiał ikonograficzny,

rozwija umiejętność poszukiwania wiadomości, ich porządkowania,

systematyzowania,

wykorzystuje posiadane umiejętności w praktyce,

uczy się poprzez działanie, doświadczanie, aktywne uczestnictwo,

kształtuje właściwe zachowań społecznych.

Uwagi dotyczące realizacji lekcji:

Czas realizacji: 4 tygodnie

Projekt realizowany jest w czterech grupach. Każda grupa ma inne zadanie:

Grupa I:

Ogólne informacje na temat Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego:

- Kiedy powstał Dzień Języka Ojczystego?

- Jakie wydarzenia upamiętnia?

- Jakie języki są zagrożone wyginięciem?

- Jakie są cele obchodów Dnia Języka Ojczystego?

- Od kiedy obchodzimy to święto w Polsce?

- Jakie kampanie zostały podjęte w Polsce na rzecz języka polskiego?

Grupa II:

Historia języka polskiego:

- Skąd wywodzi się język polski?

- Do jakiej grupy języków jest zaliczany?

- Pierwsze zdanie w języku polskim;

- Pierwszy pisarz tworzący w języku polskim;

Grupa III:

Dialekty polskie:

- Jakie są odmiany języka polskiego?

- Dialekty polskie;

- Czytanie tekstów w gwarze;

Grupa IV:

Zagrożenia dla języka polskiego:

- wulgaryzmy;

- skrótowość języka;

- napływ zapożyczeń z języka angielskiego;

- błędy językowe - przykłady;

- zanik znaków przy ą,ę,ś,ć,ó, brak wielkich liter, znaków przestankowych;

■ Formy i metody pracy:

praca w grupach

projekt

■ Środki dydaktyczne:

interaktywny ekran dotykowy, prezentacje przygotowane przez uczniów, instrukcje do

projektu, środki audiowizualne;

■ Przebieg lekcji:

I. Faza wprowadzająca

(ma miejsce na miesiąc przed prezentacją projektu)

1. Określenie przez nauczyciela tematu projektu, co ma związek z przypadającym 21

lutego Międzynarodowym Dniem Języka Ojczystego. Podzielenie uczniów na grupy

i wyjaśnienie przygotowanej wcześniej instrukcji do projektu (Załącznik nr 1).

II. Faza realizacyjna

1. Zbieranie i opracowywanie informacji.

2. Konsultacje z nauczycielem.

3. Przygotowanie prezentacji prac różnymi technikami w zależności od zaangażowania

i pomysłowości poszczególnych grup.

4. Prezentacja wyników pracy poszczególnych grup - przeprowadzenie lekcji otwartej

z udziałem uczniów klas IV, V, pani Dyrektor i innych nauczycieli.

III. Faza podsumowująca

1. Ocena pracy każdej grupy wg podanych wcześniej kryteriów.

2. Omówienie z uczniami realizacji projektu z punktu widzenia celów,

jakie mieli osiągnąć – podsumowanie wiadomości.

Załącznik nr 1

Zadania dla poszczególnych grup

Grupa I:

Ogólne informacje na temat Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego – 3 osoby

- Kiedy powstał Dzień Języka Ojczystego?

- Jakie wydarzenia upamiętnia?

- Jakie języki są zagrożone wyginięciem?

- Jakie są cele obchodów Dnia Języka Ojczystego?

- Od kiedy obchodzimy to święto w Polsce?

- Jakie kampanie zostały podjęte w Polsce na rzecz języka polskiego?

Grupa II:

Historia języka polskiego – 3 osoby

- Skąd wywodzi się język polski?

- Do jakiej grupy języków jest zaliczany?

- Pierwsze zdanie w języku polskim;

- Pierwszy pisarz tworzący w języku polskim;

Grupa III:

Dialekty polskie – 3 osoby

- Jakie są odmiany języka polskiego?

- Dialekty polskie;

- Czytanie tekstów w gwarze;

Grupa IV:

Zagrożenia dla języka polskiego: - 3 osoby

- wulgaryzmy;

- skrótowość języka;

- napływ zapożyczeń z języka angielskiego;

- błędy językowe - przykłady;

- zanik znaków przy ą,ę,ś,ć,ó, brak wielkich liter, znaków przestankowych;

KARTA OCENY PREZENTACJI

Numer grupy:………………. Termin prezentacji:…………………

Imiona i nazwiska uczniów:

…………………………………………………………………………………………………

Oceniane elementy prezentacji

w skali 0-6

Liczba punktów

Zgodność z tematem

Poziom merytoryczny

Poprawność językowa; posługiwanie się słownictwem

właściwym dla tematu i zrozumiałym dla innych

Odpowiednie tempo prezentacji

Uporządkowany i logiczny układ prezentacji

Estetyka wykonania pracy

Oryginalna i pomysłowa forma prezentacji

Wywołanie zainteresowania i skupienia uwagi odbiorców

Zaangażowanie wszystkich członków zespołu

Suma punktów:

KARTA SAMOOCENY

Oceń w skali 0-6 swój wkład w pracę nad realizacją projektu.

Oceniane elementy Liczba punktów

Zrealizowanie przydzielonych zadań

Dotrzymywanie ustalonych terminów

Zaangażowanie w pracę

Współpraca z innymi członkami grupy

Zaprezentowanie opracowanego materiału

Suma punktów:

ANKIETA EWALUACYJNA DLA UCZNIÓW

1. Czy zrealizowaliście zamierzone przez waszą klasę cele?

TAK

NIE

2. Jakie trudności napotkaliście przy realizacji projektu i jak je rozwiązaliście?

……… ..............................................................................

3. Co teraz zrobilibyście inaczej ?

……… ..............................................................................

4. Czy wasz projekt zakończył się sukcesem?

TAK

NIE

5. Czy wzięlibyście udział w realizacji podobnego projektu edukacyjnego?

TAK

NIE

MATERIAŁY OPRACOWANE PRZEZ UCZNIÓW

WYKORZYSTANE DO GAZETKI ŚCIENNEJ

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego – coroczne święto obchodzone 21 lutego, które zostało ustanowione przez UNESCO 17 listopada 1999 roku.

Jego data upamiętnia wydarzenia w Bangladeszu, gdzie w 1952 roku pięciu studentów uniwersytetu w Dhace zginęło podczas demonstracji, w której domagano się nadania językowi bengalskiemu statusu języka urzędowego. Według UNESCO, niemal połowa z 6000 języków świata jest zagrożona zanikiem w ciągu 2-3 pokoleń. Od 1950 r. zanikło 250 języków. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego ma w założeniu dopomóc w ochronie różnorodności językowej jako dziedzictwa kulturowego.

Obecnie na świecie używa się 6-7 tys. języków. Najpopularniejsze języki świata i liczba ich użytkowników (UNESCO, 2008):

chiński (1170 mln)

angielski (1135 mln)

hiszpański (450 mln)

hindi (400 mln)

arabski (350 mln)

W ramach obchodów święta w Polsce wprowadzono kampanie społeczne:

Ojczysty - dodaj do ulubionych - ma na celu podnoszenie świadomości językowej oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności za polszczyznę.

Język polski jest ą-ę. – jej celem jest obrona znaków diakrytycznych i przeciwdziałanie nieużywaniu charakterystycznych polskich liter.

Zapraszamy do wysłuchania piosenki propagującej kampanię „Język polski jest ą-ę.”:

https://www.youtube.com/watch?v=LDcSuumMCO0

Język polski jest językiem ojczystym około 46 milionów ludzi na świecie, w tym głównie w Polsce oraz wśród Polaków za granicą (Polonia). Dla Polaków jest skarbem i symbolem narodowym.

Jak powstał język polski i jakie przechodził dzieje?

Język polski, podobnie jak czeski, rosyjski czy słoweński, wywodzi się od wspólnego przodka, zwanego językiem PRASŁOWIAŃSKIM.

Wspólnota prasłowiańska rozpadła się jednak na trzy wielkie grupy:

zachodniosłowiańską – do tej grupy należy język polski,

wschodniosłowiańską – np. język rosyjski,

południowosłowiańską – np. język słoweński.

Zapraszamy do obejrzenia filmików poświęconych językowi polskiemu

pt. „Błyskawiczne dzieje polszczyzny”:

https://www.youtube.com/results?search_query=b%C5%82yskawiczne

+dzieje+polszczyzny

W językach tych obserwujemy wiele podobieństw. Możemy to zauważyć porównując niektóre wyrazy, np.

polskie woda ręce

czeskie voda ruce

rosyjskie вода pyke

Jedną z kilku cech, wyróżniających język polski spośród innych języków słowiańskich jest np. obecność samogłosek nosowych ą i ę.

Alfabet polski jest oparty na alfabecie łacińskim i składa się obecnie z 32 liter.

Najstarszym zapisanym zdaniem w języku polskim, było: „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”, które wypowiedział chłop do swojej żony mielącej na żarnach. „Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai” zapisano w 1270 roku.

żarna – urządzenie do ręcznego mielenia zboża, złożone z dwóch kamieni, jednego nad drugim, z których górny jest ruchomy względem dolnego.

Bardzo ważną rolę w historii języka polskiego odegrał Mikołaj Rej - polski poeta, prozaik i działacz reformacyjny. To on powiedział jedne z najbardziej znanych słów:

„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.”

Rej, który jako pierwszy pisał wyłącznie w języku ojczystym, głosił powyższe słowa, dla podkreślenia konieczności zerwania z panującą nadal w okresie renesansu modą pisania po łacinie.

Jednym z najtrudniejszych okresów dziejach języka polskiego był okres zaborów. Wtedy to Rosja, Prusy i Austria podzieliły Polskę między sobą.

W tym okresie używanie języka polskiego było karane. W szkołach zajęcia były prowadzone w języku niemieckim lub rosyjskim. W zaborze pruskim na początku można było uczyć się tylko religii w języku polskim, ale potem i tego zakazano. Dzieci w miejscowości Września

rozpoczęły strajk szkolny. Polegał on na tym, że na religii uczniowie nie odpowiadali na pytania w języku niemieckim nie przyjmowali także niemieckich katechizmów. Narażali się w ten sposób na różne brutalne zachowania niemieckich nauczycieli. Ich rodzice skazywani byli na więzienie. Z powodu braku polskich szkół prowadzono zajęcia potajemnie. Uczniowie uczyli się tam języka ojczystego, poznawali kulturę i historię Polski.

Dla uczniów z Wrześni i dla ich rodzin, język polski był prawdziwym skarbem. Czy jest skarbem dla nas? Czy zachwycamy się językiem polskim? Czy potrafimy dostrzec jego piękno?

Niestety, nie zawsze!

W dzisiejszych czasach możemy mówić o zagrożeniach języka polskiego:

napływ zapożyczeń z języka angielskiego – używa ich głównie młodzież, która wydaje się być zafascynowana anglicyzmami. Rzadko słyszymy przepraszam, za to często sorry, wszystko jest ok., a dobry kolega po prostu cool. Wyrazy angielskie pojawiają się nie tylko w mowie potocznej. Spotykamy je również w napisach informacyjnych, ogłoszeniach, reklamach itp. Przenikają też do skrótów, np. VIP, czyli very important person (bardzo ważna osoba), Yuppie – young urban proffesional (młody, wielkomiejski przedstawiciel wolnego zawodu).

brak respektowania zasad pisowni – przykładem są niezrozumiałe wpisy na stronach internetowych, w których roi się od błędów ortograficzno-interpunkcyjnych i językowych – uproszczenia znaczeniowe, skrótowce, głównie angielskie, np. cu - see you, (do zobaczenia), btw - by the way, (przy okazji). Zamiast myśli ujętych w zdania, mamy do czynienia z nieokiełznanym potokiem słownym, nierzadko pozbawionym sensu. Takie nawyki językowe,

niestety, utrwalają się, a w przypadku dzieci i młodzieży powodują obniżenie sprawności wypowiadania się w piśmie i w mowie.

błędy językowe – jest ich całkiem sporo:

Błędy

Poprawna forma

tą książkę

tę książkę

poszłem, weszłem

poszedłem, wszedłem

wogóle

w ogóle

ta pomarańcz, ten perfum

ta pomarańcza, te perfumy

Wymowa: [włanczać]

włączać

Proszę panią, czy mogę iść do toalety?

Proszę pani, czy mogę iść do toalety?

wziąść

wziąć

Coś pisze.

Tu jest napisane.

w cudzysłowiu

w cudzysłowie

Pisz coś z małej/dużej litery.

Pisz małą/dużą literą.

1 luty 23 październik

1 lutego(wskazówka: pomijamy w myślach słowo dzień: pierwszy dzień lutego) 1 października

wymyśleć

wymyślić

Polski język narodowy obejmuje język ogólny, który znacie z książek,

ze szkoły i z mediów oraz dialekty ludowe. Dialekty to odmiany

terytorialne języka polskiego. W polszczyźnie wyróżniamy 5 dialektów:

małopolski, mazowiecki, wielkopolski, śląski i kaszubski. W ramach

każdego z nich istnieją gwary, np. w ramach dialektu małopolskiego

istnieje gwara podhalańska, gwary spiskie, orawskie, gwara łowicka i

lasowska....

Zjawiska fonetyczne najczęściej występujące w dialektach w Polsce to:

Mazurzenie - sposób wymawiania spółgłosek ż, sz, cz, dż (przedniojęzykowe szczelinowe) jako z, s, c, dz, np. czapka- capka, występuje na Śląsku i Mazurach.

Kaszubienie - wymowa spółgłosek miękkich ś, ź, ć, dź jak twarde s, z, c, dz, zamiast kie, gdzie wymaga się twarde głoski ke, ge np. cukier - cuker. Poprzedzanie samogłosek na początku wyrazu przez elementy spółgłoskowe np. hameryka - Ameryka, łokno - okno, Jagata - Agata. Ścieśnienie samogłosek:a - o, np. chciał - chcioł, miał - mioł. e - i, y, np. ser - syr, mleko - mliko. Tendencja do rozdwajania samogłosek, np. koza - kłeza.

Ciekawostka! Nasze popularne ziemniaki w różnych rejonach Polski to: ● grule – Podhale ● rzepy – Orawa ● pyry – Wielkopolska ● kobzale, knule, jabłka – Śląsk ● kartofle – Mazowsze i Śląsk ● bulwy – Pomorze ● pantówki - Kujawy

Zajrzyj na tę stronę i posłuchaj piosenki „Ona tańczy dla mnie” po kaszubsku:

https://www.youtube.com/watch?v=Kdcne0Wbl4E

Prezentujemy wam znane wiersze w różnych gwarach.

Lyń (gwara śląska) Na szezlągu siedzi lyń Nic nie robi cołki dziyń, - O nie godejcie, że jo nic nie robia ! A kto siedzi na kanapie i drapie sie po szłapie ? A kto zjod dwa kołoczki, co je dostoł łod ciotki ? A kto dzisioj ze sznojdra szczyloł ? A kto bombony z tytki wybiyroł ? No i co, to wszystki to je nic ? Na szyzlagu siedzi lyń Nic nie robi cołki dziyń. - Wyboczcie, a nie jodłech wodzionki ? A nie ukroiłech se wyndzonki ? A nie uciyrołech dziś kichola ? A nie przezywołech gorola ? No i co, to zaś nic ? Nie boł we szkole, bo mu się nie chciało, Nie łodrobiuł zadanio, bo czasu mioł za mało. Nie zawiązoł szpotloków łod szczewików, bo ni mioł ochoty, Nie pedzioł "Szczynść Boże", bo za dużo z tym roboty. Nie wykludziił Azorka, bo mysloł, że to zrobi uma. Nie ciepnoł gołymbiom kaszy, bo stoła na bifyju w taszy. Mioł zjeść wieczerza, ino gymbom mlasnął, Mioł sie lygnóńć, nie zdążył - zasnął. Śniło mu sie, że na grubie robioł, Łobudzioł sie i w gowa zachodzioł Czy łon sie doprowdy tak ciynżko narobioł ?

LOKOMOTYWA (w gwarze poznańskiej)

Stoi na stacji wielgachno bana cało w oliwie jest opypłana.

Para z ni bucho i poświstuje a palacz ciyngiym wef ni hajcuje.

Wuchte wagonów mo zahoczone wef kożdym klunkrów jest nawalone.

Jest tych wagonów cóś ze śtyrdzieści wcale nie wiada co sie tam zmieści.

W piyrszym wagónie kole wynglarki jadom z Poznania same Kaczmarki

jedzie tyż kundziu i z Wildy szczuny a kożdy śrupie z tytki bonbony.

Wef drugim szkieły i ejber łysy śtyrech góroli i dwa hanysy.

Potym jest proszczok, owce i kónie wszysko to w czecim jedzie wagónie.

Dalej som ryczki i szafónierki jakieś wymborki i salaterki.

Śtyry wagóny jadom z meblami za nimi dziesińć wagónów z pyrami.

Na samym kuńcu cołkiym dla śmiechu tyn co to pisoł – sam Wuja Czechu.

Jesteśmy Polakami – kochajmy polszczyznę!

Już najmłodsze dzieci wiedzą, że w polskiej pisowni występują charakterystyczne kreski, kropki, ogonki. Te wyjątkowe litery to znaki diakrytyczne: ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś, ź, ż.

Pamiętaj zawsze o używaniu polskich liter w wiadomości SMS, e-mail, na Facebooku. Te litery odróżniają nas od innych narodów na świecie. To część naszej kultury. Mówmy o tym, szczyćmy się tym. Jesteśmy narodem, który ma bardzo piękny i bogaty język. Bez polskich liter nie będzie gór, tylko gory, bez polskich liter nie będzie królów... będą tylko krole. Bez polskich liter zniknie miś... zostanie tylko mis.

Nasz język jest naprawdę bardzo piękny , jednak nie należy

do najłatwiejszych.

Spróbuj swoich sił

z polskimi łamańcami językowymi!

No to cóż, że ze Szwecji?

Rozrewolwerowany rewolwer na rewolwerowej górze rozrewolwerował

się.

Tracz tarł tarcicę tak, takt w takt, jak takt w takt, tarcicę tartak tarł.

Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.

Mały Jerzy nie wierzy, że na wieży jest gniazdo jeży.

Stół z powyłamywanymi nogami.

Szedł Sasza suchą szosą.

Czy trzy, czy trzydzieści trzy, czy trzysta trzydzieści trzy?

W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.

Trzmiel na trzosie w trzcinie siedzi, z trzmiela śmieją się sąsiedzi.

Przeleciały trzy pstre przepiórzyce przez trzy pstre kamienice.

Jola lojalna, lojalna Jola, nielojalna Jola.

Na zakończenie!!!

Koleżanko i Kolego, dbaj o język polski!

Nie kalecz języka polskiego: nie używaj brzydkich słów!

Pamiętaj o poprawności językowej. Zapamiętaj: „szedłem”, proszę

pani”,„w cudzysłowie”, „umieją”, „rozumieją”, „wziąć”, „pomarańcza”.

Kiedy piszesz SMS-y, e-maile, komunikujesz się przez Facebooka,

używaj: kropek, przecinków, polskich znaków: ś,ź,ć,dź,ń,ó, dużych

liter, dbaj o poprawność ortograficzną!