Dr Małgorzata Wenclik

KONFEDERACJA SZWAJCARSKAKONFEDERACJA SZWAJCARSKA

• Ustrój polityczny: republika federalna; demokracja Ustrój polityczny: republika federalna; demokracja bezpośredniabezpośrednia

• Stolica: BernoStolica: Berno• Głowa państwa: Szwajcarska Rada Związkowa – Głowa państwa: Szwajcarska Rada Związkowa –

Micheline Calmy-ReyMicheline Calmy-Rey• Powierzchnia: 41 290 km² Powierzchnia: 41 290 km²

Organizacja samorządu Organizacja samorządu terytorialnego w Szwajcariiterytorialnego w Szwajcarii

• GminaGmina - 2890 gmin, które posiadają - 2890 gmin, które posiadają bardzo szeroką autonomiębardzo szeroką autonomię

• KantonKanton – 26 kantonów (z czego 6 to – 26 kantonów (z czego 6 to półkantony)półkantony)

• Federacja Federacja

Gmina- fundament systemuGmina- fundament systemu

• Istniały jeszcze przed powstaniem państwa i Istniały jeszcze przed powstaniem państwa i zachowały swoje prawa do dzisiajzachowały swoje prawa do dzisiaj

• Pierwszymi członkami konfederacji szwajcarskiej Pierwszymi członkami konfederacji szwajcarskiej były gminy (zarówno wiejskie np. Schwyz jak i były gminy (zarówno wiejskie np. Schwyz jak i miejskie np. Lucerna)miejskie np. Lucerna)

• Samorządność gmin została zagwarantowana Samorządność gmin została zagwarantowana konstytucyjnie (a nie administracyjnie jak w konstytucyjnie (a nie administracyjnie jak w innych państwach)innych państwach)

Strukturę gmin szwajcarskich tworzy Strukturę gmin szwajcarskich tworzy organorgan uchwałodawczy uchwałodawczy ((Zgromadzenie Zgromadzenie

Gmin) oraz Gmin) oraz władze wykonawczewładze wykonawcze : :

(Rada Gminy)(Rada Gminy)

Zgromadzenie GminyZgromadzenie Gminy• organ najważniejszy ( uchwałodawczy ) organ najważniejszy ( uchwałodawczy ) • w skład wchodzą wszyscy uprawnieni do głosowania obywatele w skład wchodzą wszyscy uprawnieni do głosowania obywatele

gminygminy

• kompetencjekompetencje: : 1.1. uchwalenie budżetu i zatwierdzanie jego wykonania, uchwalenie budżetu i zatwierdzanie jego wykonania, 2.2. uchwalanie podatków, uchwalanie podatków, 3.3. uchwalanie projektów zarządzeń o charakterze ogólnym,uchwalanie projektów zarządzeń o charakterze ogólnym,4.4. przyjmowanie sprawozdań z działalności organów gminy, przyjmowanie sprawozdań z działalności organów gminy, 5.5. wybieranie władz gminy,wybieranie władz gminy,6.6. udzielanie zezwoleń na zaciąganie pożyczek,udzielanie zezwoleń na zaciąganie pożyczek,7.7. prowadzenie procesu, prowadzenie procesu, 8.8. decydowanie o przyznawaniu obywatelstwa cudzoziemcomdecydowanie o przyznawaniu obywatelstwa cudzoziemcom

• Zgromadzenie Gmin to organ działający Zgromadzenie Gmin to organ działający sesyjnie, obraduje na sesjach:sesyjnie, obraduje na sesjach:1.1. zwyczajnychzwyczajnych- zwoływane w terminach określonych w - zwoływane w terminach określonych w

ustawieustawie2.2. nadzwyczajnychnadzwyczajnych- zwoływane w zależności od potrzeb- zwoływane w zależności od potrzeb

Uchwały na sesji podejmowane są zazwyczaj Uchwały na sesji podejmowane są zazwyczaj zwykłą większością głosówzwykłą większością głosów

Obrady zgromadzenia prowadzi Obrady zgromadzenia prowadzi przewodniczący gminyprzewodniczący gminy (zwany niekiedy (zwany niekiedy meremmerem lub lub syndykiemsyndykiem), dba o prawidłowy i ), dba o prawidłowy i zgodny z prawem przebieg obrad oraz zgodny z prawem przebieg obrad oraz posiada kompetencje orzekania o posiada kompetencje orzekania o zgodności z prawem zgłaszanych zgodności z prawem zgłaszanych wnioskówwniosków

W „małych gminachW „małych gminach””np. w kantonie Waadt- 800 np. w kantonie Waadt- 800

mieszkańcówmieszkańców

Ten typ organizacji Ten typ organizacji gminy nazywany jest gminy nazywany jest „modelem zwyczajny„modelem zwyczajnymm””, w którym , w którym Zgromadzenie to Zgromadzenie to jedyny organ jedyny organ uchwałodawczy o tak uchwałodawczy o tak szerokich szerokich kompetencjach kompetencjach merytorycznych merytorycznych

W dużych gminach W dużych gminach np.kanton Neuchatel- 10 tyś. np.kanton Neuchatel- 10 tyś.

mieszkańcówmieszkańców Model Model „nadzwyczajnej „nadzwyczajnej organizacji gminyorganizacji gminy””, w , w którym zastąpiono którym zastąpiono zgromadzenia ogółu zgromadzenia ogółu obywateli obywateli przedstawicielskim przedstawicielskim organem organem uchwałodawczym- uchwałodawczym- Parlamentem GminyParlamentem Gminy

Parlament GminyParlament Gminy

• wybierany jest przez zgromadzenie na okres wybierany jest przez zgromadzenie na okres kadencji wynoszący 2-4 lat kadencji wynoszący 2-4 lat

• parlamentowi przewodniczy prezydent gminyparlamentowi przewodniczy prezydent gminy• kompetencjekompetencje: :

1.1. kontrola rady gminy i innych organów,kontrola rady gminy i innych organów,2.2. przygotowywanie projektów uchwał zgromadzenia przygotowywanie projektów uchwał zgromadzenia

dotyczących np. organizacji gminy, planowania dotyczących np. organizacji gminy, planowania przestrzennego, szkolnictwa,przestrzennego, szkolnictwa,

3.3. kompetencje finansowe( np. prawo do ustalania stopy kompetencje finansowe( np. prawo do ustalania stopy podatkowej, preliminarza wydatków, zatwierdzania podatkowej, preliminarza wydatków, zatwierdzania rachunków) rachunków)

Rada GminyRada Gminy

• organ wykonawczyorgan wykonawczy• kadencja (w zależności od miejscowych kadencja (w zależności od miejscowych

uregulowań prawnych) wynosi 2 lub 4 latauregulowań prawnych) wynosi 2 lub 4 lata• pracom Rady przewodniczy prezydent gminy, pracom Rady przewodniczy prezydent gminy,

który jednocześnie jest przewodniczącym który jednocześnie jest przewodniczącym zgromadzenia ogółu obywateli gminyzgromadzenia ogółu obywateli gminy

Rada Gminy

• wewnętrzna struktura rady ma wewnętrzna struktura rady ma charakter resortowycharakter resortowy • dzieli się na departamenty, którymi kierują członkowie dzieli się na departamenty, którymi kierują członkowie

radyrady• kompetencjekompetencje: :

1.1. reprezentuje gminę na zewnątrz, reprezentuje gminę na zewnątrz, 2.2. wykonuje uchwały zgromadzenia,wykonuje uchwały zgromadzenia,3.3. administruje bieżącymi sprawami gminy, administruje bieżącymi sprawami gminy, 4.4. zarządza finansami, a nawet policją miejscową; zarządza finansami, a nawet policją miejscową;

Szczegółowy zakres kompetencji rady określony jest przez Szczegółowy zakres kompetencji rady określony jest przez przepisy ustaw gminnych oraz prawa materialnegoprzepisy ustaw gminnych oraz prawa materialnego

Zadania gminy

• Do typowych zadań realizowanych przez gminy w ramach tej funkcji należy:

• Prowadzenie rejestry stanu cywilnego• Prowadzenie księgi gruntowej• Kontrola zameldowań mieszkańców• Rejestr wyborczy

Finanse gmin

• Środki wewnętrzne

• Źródła własne

Nadzór nad gminamiNadzór nad gminami

Nadzór nad gminami lub organami samorządowymi sprawują różne organy. Przede wszystkim są to rząd kantonu i sąd administracyjny. Organy nadzoru mogą dokonywać wizytacji, inspekcji maja prawo wglądu we wszystkie dokumenty wytworzone przez gminę. Gminy mają obowiązek przekładania organowi nadzoru na jego

żądanie uchwał lub innych aktów.

Kanton- kolumna systemuKanton- kolumna systemu

• W XVI wieku Konfederacja Szwajcarska składała się z 13 niezależnych państewek, protoplastów obecnych kantonów. Formalnie stanowiły one część Rzeszy Niemieckiej i były nazywane przez administrację Rzeszy kantonami.

• Uzyskały one praktyczną niezależność po wspólnym pokonaniu cesarza Niemiec Maksymiliana w 1499 r.

• Aż do połowy XIX wieku kantony były samodzielnymi minipaństwami, które posiadały własne armie, same strzegły granic i biły własną monetę

Kanton

• Każdy z kantonów ma własną konstytucję, Każdy z kantonów ma własną konstytucję, parlament i rządparlament i rząd

• Kantony stanowią własne prawa odnośnie do Kantony stanowią własne prawa odnośnie do wszystkich spraw, które nie są uregulowane na wszystkich spraw, które nie są uregulowane na szczeblu federalnymszczeblu federalnym

• Jeżeli prawo kantonalne stoi w sprzeczności z Jeżeli prawo kantonalne stoi w sprzeczności z federalnym to moc prawną ma to ostatniefederalnym to moc prawną ma to ostatnie

Ustawodastwo kantonalne Ustawodastwo kantonalne

Z ustawodawstwa kantonalnego wyłączone są sprawy ogólnopaństwowe: sprawy zagraniczne, obrony, koordynacji gospodarczej, waluty, legislacji cywilnej i karnej, kolei, poczty

Władza uchwałodawcza w kantonieWładza uchwałodawcza w kantonie

• należy do zgromadzeń kantonalnych (nazywanych Wielką Radą, Radą Kantonalną, Radą Państwa, Parlamentem)

• kadencja trwa 4 lata• pochodzi z wyborów powszechnych, z głosowania na

listy partyjne• kompetencje:

1. sprawy kantonalne (np. sprawy związane z nauczaniem)2. sprawy finansowe (ustalają własne podatki)3. sprawy specjalne ( amnestia, prawo łaski, ratyfikacja traktatów )4. kontrola rządu kantonalnego oraz rządu5. wybór władz sądowniczych

Władza wykonawcza w kantonachWładza wykonawcza w kantonach

• należy do kolegium (nazywane Rada Państwa, należy do kolegium (nazywane Rada Państwa, Rada Wykonawcza, Komisja Państwowa)Rada Wykonawcza, Komisja Państwowa)

• kadencja trwa 1-4 latkadencja trwa 1-4 lat• na czele kolegium stoi prezydentna czele kolegium stoi prezydent• kolegium liczy od 5 do 9 osóbkolegium liczy od 5 do 9 osób• kompetencjekompetencje::

1.1. kieruje pracą aparatu urzędniczego kantonukieruje pracą aparatu urzędniczego kantonu2.2. doradza gminomdoradza gminom3.3. wykonuje ogólnopaństwowe decyzje swojej radywykonuje ogólnopaństwowe decyzje swojej rady4.4. przygotowuje referenda i wybory przygotowuje referenda i wybory

Federacja- sklepienie systemuFederacja- sklepienie systemu

Państwo związkowe jest najnowszą Państwo związkowe jest najnowszą szwajcarską instytucją, gdyż liczy szwajcarską instytucją, gdyż liczy zaledwie 162 lata, niezbyt wiele w zaledwie 162 lata, niezbyt wiele w porównaniu z 700 letnią historią porównaniu z 700 letnią historią

Szwajcarii. Federacja opiera się jednak na Szwajcarii. Federacja opiera się jednak na mocnych korzeniach i jej znaczenie rośnie.mocnych korzeniach i jej znaczenie rośnie.

Władza ustawodawcza w federacjiWładza ustawodawcza w federacji

• Zgromadzenie Związkowe jest najwyższą władzą federacji i nie ma przewidzianych hamulców ograniczających ją

• Zgromadzenie składa się z 2 izb:1. Rada Narodowa (reprezentuje społeczeństwo, wybierana w

wyborach powszechnych, liczy 200 posłów, kadencja trwa 4 lata, Mandaty są rozdzielane proporcjonalnie do liczby ludności w kantonach i każdy kanton, musi być reprezentowany np.. Zurych- 35, Uri- 1)

2. Rada Kantonów ( powołana została dla ochrony i reprezentacji interesów kantonów, każdy kanton ma do dyspozycji dwa mandaty a „półkontony” jeden, zatem radę tworzy 46 osób, kadencji trwa od roku do 6 lat, członkowie rady mają obowiązek kierować się interesami swoich kantonów)

Kompetencje Zgromadzenia Kompetencje Zgromadzenia ZwiązkowegoZwiązkowego

cła i ochrona handlowa sprawy miar i wag ustalanie budżetu i finansów emisja pieniądza i polityka monetarna polityka obronna polityka zagraniczna sprawy poczty, kolei, i telekomunikacji wybór członków rządu

Obie izby Zgromadzenia Związkowego mają równe prawa, co oznacza, że każda ustawa musi być przyjęta przez

jedną i drugą.

Władza wykonawcza w federacjiWładza wykonawcza w federacji

• Należy do Rady Związkowej wybieranej przez obie izby Zgromadzenia Związkowego

• Składa się z 7 radców federalnych, wybieranych na 4 letnią kadencję, a każdy z nich jest szefem jednego ministerstwa (departamentu)

• Radcy federalni dzielą pomiędzy siebie różne departamenty, a jednego z nich wybiera się na prezydenta federacji

• Podczas posiedzenia każdy radca federalny przedstawia swoje propozycje, ale wszyscy ministrowie decydują wspólnie (tzw. rządzenie kolektywne)

Kompetencje

celne kolejowe ochrony środowiska monetarne pocztowe zagraniczne wojskowe opracowywanie realizacji postanowień konstytucji zarządzanie wyborów, referendum przygotowanie budżetu

Szczególna rola instytucji Szczególna rola instytucji demokracji bezpośredniejdemokracji bezpośredniej

Instytucja referendumInstytucja referendum

Inicjatywa ludowaInicjatywa ludowa

ReferendumReferendum

• daje mieszkańcom gminy możliwość decydowania o sprawach publicznych

• jest wiążącą dla władz gminy wypowiedzią członków społeczności gminnej w najważniejszych sprawach gminy( np. finansowo-podatkowych)

• wyróżniamy referendum obligatoryjne i fakultatywne( tzn. jego przedmiotem mogą być sprawy o charakterze wykonawczym, jak np. decyzja o pożyczce, zatwierdzenie preliminarza wydatków)

Prawo inicjatywy ludowejPrawo inicjatywy ludowej

• polega na możliwości występowania przez obywateli z wnioskiem o podjęcie rozstrzygnięć dotyczących spraw mieszczących się w ramach właściwości gminy

• podjęcie takiej inicjatywy następuje na żądanie określonej liczby obywateli (liczba ta zależy od wielkości kantonu)

Źródła finansowania władz Źródła finansowania władz lokalnychlokalnych

• Gminy i kantony czerpią dochody z:• dotacji• podatków dochodowych, gruntowych, od

nieruchomości i od wzbogacenia, oraz z udziału w podatkach ustalanych przez rząd federalny

• własnych gruntów np. lasów• przedsiębiorstw komunalnych• czynsz i odsetek z własnych kapitałów• własnych banków oraz pożyczek• składek

• Główne wydatki kantonów to:• drogi• oświata i wychowanie• opieka lekarska i wydatki socjalne

• Głównymi wydatkami gmin są:• oświata i wychowanie• drogi• administracja i wydatki socjalne

• W budżetach gmin następujące dziedziny są finansowane z własnych środków:• opieka socjalna 98%• policja 97%• kościół 97%• drogi 95%

• Dotacje kantonów i federacji na wydatki związane z obrona narodową, gospodarką, ochroną zdrowia i administracją stanowią od 40% do 100%. Ciekawe jest to, iż rząd centralny ma do dyspozycji jedynie 30% dochodów, tyle co gmina a o 10% mniej niż kanton.

• Dodatkowo kantony i gminy korzystają z dotacji, pożyczek, składek na specjalne cele, itp