Samodzielność

Szkolenia dla trenerów tyflo-terapii w Armenii i Gruzji

Polska Pomoc Rozwojowawww.polskapomoc.gov.pl

Sprawozdanie z działańGruzja 2011

Organizator: Fundacja Ari AriPartner główny: Polski Związek NiewidomychPartnerzy: Hangrwan, Momawali Ickeba Dges,Studio Tyflografiki Tyflograf, Tyflolaboratorium DźwiękuPomagają: Igeo

Finansowanie: Projekt "Samodzielność. Szkolenia dla trenerów tyfloterapiiw Armenii i Gruzji" był współfinansowany w ramach programu polskiej współpracyrozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.

Strona projektu: www.ariari.org/pl/projekty/samodzielno-ii

Idea

"Samodzielność" to projekt pomocy osobom niepełno-sprawnym na Kaukazie. W jego ramach realizowanyjest szereg działań zmierzających do stworzenia systemurehabilitacji, terapii i usamodzielniania ludzi niepełnosprawnych.

"Samodzielność. Szkolenia dla trenerów tyfloterapii w Armeniii Gruzji" był programem przygotowanym razem z PolskimZwiązkiem Niewidomych, w którym przeprowadziliśmy ponad500 godzin szkoleń dla trenerów osób niewidomych z Armeniii Gruzji (łącznie 34 osoby). Dodatkowo przekazaliśmy szkołomi organizacjom pomagającym niewidomym - "białe laski",pomoce metodologiczne oraz specjalnie przygotowane tyflo-mapy obu kaukaskich krajów. Przeprowadziliśmy równieżrozbudowane kampanie społeczne, przedstawiające mie-szkańcom Armeni i Gruzji problemy osób niewidomych.Marsz w Tbilisi i treningi w erywańskim metrze, były szerokokomentowane w krajowych mediach. Przychylne reakcje ludzina ulicach i kilku instytucji gruzińskich i ormiańskich byłyzaskoczeniem także osób niewidomych. W efekcie projektuw tbiliskiej szkole dla niewidomych dzieci powstaje ścieżkaedukacyjna, a w erywańskim Uniwersytecie Pedagogicznym -oznakowania dla słabowidzących. W Gruzji Ministerstwo Edukacjiwspółpracuje z polskimi specjalistami nad wdrożeniem programutyflopedagogiki w uniwersytetach, a w Armenii zarząd Metrazwolnił osoby niewidome z opłat za przejazdy.

Szkolenia teoretyczne

Warsztat pedagogiczno-psychologiczny

Termin szkolenia: 3-7 października 2011 r.

Czas: 5 dni x 6 godzin

Miejsce: Tbilisi, Gruzja

Uczestnicy: lekarze, psycholodzy, pedagodzy, dziennikarze,weterynarz, pracownicy Gruzińskiego Związku Niewidomychi inne osoby związane pokrewieństwem z inwalidą wzroku.Były także 3 osoby całkowicie niewidome.

Osoby prowadzące: mgr Małgorzata Pacholec - Dyrektor PZN,mgr Maria J. Bielecka - tyflopsycholog

Sprawozdanie: program zrealizowano zgodnie z założeniami.Uporządkowano pojęcie rehabilitacji psychicznej, fizycznej,społecznej i zawodowej. Przedstawiono konsekwencje stratyi przeżywania związanego z nią żalu. Omówiono sytuacje ura-zowe w życiu osoby niewidomej. Przypomniano podstawowezagadnienia okulistyczne, omówiono niektóre choroby oczui zilustrowano je filmem „ Jak widać, kiedy niewiele widać”.W drugim filmie „N jak niewidomy” w przystępny sposób po-kazano podstawowe techniki pomagania inwalidom wzrokui przystosowania przestrzeni miejskiej do bezpiecznego poru-szania się w niej. W poglądowy sposób przedstawiono kompen-sacyjną funkcję zmysłów człowieka pozbawionego zdolnościwidzenia. Część szkolenia poświęcono zasadom nawiązania op-tymalnego kontaktu między instruktorem orientacji przestrzenneja podopiecznym. Wspólnie sporządzono listę zachowań, którychnależy absolutnie unikać w relacji z osobą pozbawioną wzroku.Omówiono też rolę rodziny w opiece nad niepełnosprawnym jejczłonkiem. Oprócz proponowanej wiedzy z zakresu tyflologii szczególnie cenna dla uczestników była możliwość wymiany mię-dzy sobą doświadczeń dotyczących kontaktu z osobaminiewidomymi. Uczestnicy szybko się zintegrowali i aktywniebrali udział w szkoleniu. Po raz pierwszy spotkali się z rozróż-nieniem osoby niewidomej od urodzenia i ociemniałej. Spośródwszystkich słuchaczy połowa (14 osób) zdecydowała się na tre-ning chodzenia z białą laską prowadzony przez 3 instruktoróworientacji przestrzennej.

Opracowanie:

Małgorzata Pacholec - tyflolog, tyflopedagog, DyrektorPolskiego Związku Niewidomych w Warszawie.

Maria Bielecka - tyflolog, tyflopedagog, związana z Mazowieckiem Okręgiem Polskiego Zwiazku Niewidomych.

----------------------------------------------------------------------------

Szkolenia praktyczne

Orentacja przestrzenna i czynności życia codziennego

Do drugiej części szkoleń, czyli systematycznych treningówz orientacji w przestrzeni oraz samoobsługi i czynności życiaosób niewidomych, zaproszeni zostali kandydaci na instrukto-rów rekrutowani dwustopniowo od sierpnia 2011. Treningi pro-wadzone były przez doświadczonych instruktorów trenerów:Marię Andraszewską, Krystynę Klugiewicz i Czesława Hanyże-wskiego z ośrodka szkoleniowego w Bydgoszczy. Intensywnei wyczerpujące kursy instruktorskie w Gruzji zakończyły sięoficjalnym egzaminem z orientacji w przestrzeni oraz loko-mocji osób niewidomych i ociemniałych. Szkolenia ostatecznieukończyło trzynaście osób, otrzymując świadectwo instruktoraorientacji przestrzennej I stopnia, uprawniające do uczeniaosób niewidomych.

Prowadzący:

Maria Andraszewska - tyflopedagog, instruktor orientacji przestrzennej (perypatolog), kierownik rehabilitacji i szkoleńw Ośrodku Rehabilitacji i Szkolenia PZN w Bydgoszczy.Organizuje i prowadzi szkolenia zawodowe dla niewidomychi słabowidzących, opracowuje programy do szkoleń instruk-torskich i rehabilitacyjnych

Krystyna Klugiewicz - tyflopedagog, instruktor orientacji przestrzennej (perypatolog), pracuje w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym Nr 1 im. L. Braille'a w Bydgoszczy,wykładowca w szkoleniach kadry instruktorskiej oraz trener wrehabilitacji niewidomych oraz głuchoniewidomych, prowadzącazajęcia z orientacji przestrzennej, samoobsługi i czynności życiaoraz technik komunikacji.

Czesław Hanyżewski - tyflopedagog, instruktor orientacji przestrzennej (perypatolog), związany z Kujawsko-PomorskimOkręgiem PZN w Bydgoszczy, wykładowca w szkoleniach kadryinstruktorskiej oraz trener w rehabilitacji niewidomychi słabowidzących.

Pierwszymi instruktorami orientacji przestrzennejw Gruzji zostali:

Maka Avsajanishvili, Ia Berdzenishvili, Nona Chinchaladze,Khatuna Gavtadze, Archil Giorgadze, Gia Jvarsheishvili,Eka Kacharava, Irma Kvarachelia, Nino Lortkipanidze,Maka Malazonia, Marina Mamulia, Ana Mikiashvili, Iza Mtsituri

Szkolenia praktyczne odbywa-ły się w dniach 9-26 października 2011

w Domu Dziecka oraz Domu DziennegoPobytu Stowarzyszenia Rodziców

Dzieci Niepełnosprawnych w Tbilisi.

----------------------------------------------------------------------------

Spotkania

Gruzińskie spotkania

Podczas trzech tygodni szkoleń tyflorehabilitacyjnych,równolegle z zajęciami dla kandydatów na instruktorów,prowadziliśmy działania organizacyjne. Spotkaliśmy sięz przedstawicielami gruzińskiej administracji rządowej,instytucji państwowych i organizacji społecznych, abywspierać tworzenie systematycznej pomocy dla osóbz problemami wzroku w Gruzji.

Najważniejszym było przekonanie do współuczestniczeniuw programie przedstawicieli gruzińskich ministerstw, ponie-waż stan pomocy diagnostycznej i rehabilitacyjnej w Gruzji,wymaga planowych, strukturalnych działań. Spotkania i usta-lenia z urzędnikami Ministerstwa Edukacji oraz MinisterstwaOchrony Zdrowia Gruzji, podobnie jak z przedstawicielamiuczelni, szkoły dla niewidomych dzieci i kilkoma organiza-cjami pozarządowymi, pozwalają zaplanować kolejne dzia-łania. Najpilniejszą potrzebą jest opracowanie ilościowychdanych statystycznych o osobach niewidomych i słabowidzącychw Gruzji, wsparte kształceniem specjalistów z Gruzji, którzybędą zajmowali się pomocą rehabilitacyjną i terapeutyczną.

Zobaczyć niewidomego na ulicyw Gruzji? Niemożliwe!

Wywiad z Anną Radecka - Sekretarz Stacji Kaukaskiej SEW UW,współpracowniczką Fundacji Ari Ari w Gruzji

Długotrwały kryzys ekonomiczny i społeczny w krajach kaukaskichprzejawia się między innymi pogłębiającymi się problemami osób niepełnosprawnych. O sytuacji osób niewidomych w Gruzji oraz oakcji społecznej dla nich opowiada Anna Radecka.

Jak zdiagnozowałabyś sytuację osób niewidomych w Gruzjiw przestrzeni publicznej - w mieście, na ulicy, w środkach komunikacji miejskiej?

Określiłabym ją jako bardzo kiepską, a właściwie nieistnie-jącą. Niewidomi nie istnieją w świadomości społeczeństwa.Wynika to ściśle z kulturowych uwarunkowań tego regionu,z przekonania, że „nie pokazujemy swoich słabości”, w zwią-zku z czym niewidomi ludzie są ukrywani w domu, rodzinawstydzi się ich. Sytuacja pojawienia się osoby niewidomejna ulicy jest zdarzeniem prawie niemożliwym.

Będąc wielokrotnie w Gruzji, słyszałam wiele opowieści poru-szających ten problem. Przykładowo opowiadano mi o rodzi-nie mieszkającej z niewidomą ciocią. Sąsiedzi tej rodzinymieli wrażenie, że cioci w mieszkaniu w ogóle nie ma, gdyżnigdy nie wychodziła na zewnątrz. Poruszanie się osób niewi-domych w przestrzeni publicznej jest utrudnione, choćby dla-tego, że nie ma przejść dla pieszych dostosowanych do po-trzeb osób niewidomych, kierowcy nie wiedzą jak wyglądaniewidomy z białą laską i do czego mu ona służy... W trakcieszkoleń przeprowadzanych podczas projektu, mieliśmy wielo-krotnie taką sytuację, że z niewidomą instruktorką z PolskiegoZwiązku Niewidomych (z M. Pacholec, instruktor, DyrektorkąPolskiego Związku Niewidomych - przyp. red.), przechodziliśmyprzez ulicę i mijaliśmy bardzo zdziwione twarze kierowcówi przechodniów.

Tak więc sytuacja jest fatalna i poza działalnością szkoleniową,bardzo ważną częścią projektu jest praca ze społeczeństwem.Społeczeństwo gruzińskie udaje, że niewidomych nie ma,a kwestia poruszania się osób niewidomych z białą laską jestnadal często nie znana. Z tym wszystkim wiąże się w konsekwe-ncji to, że nie ma infrastruktury i przestrzeni dostosowanychdo potrzeb osób niewidomych, bo skoro „nie ma” tych osób,to po co dla nich przestrzeń.

Monika Maciejewska

Anna Radecka

Akcja społeczna

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------->c.d.

c.d.

15. października odbyła się w Tbilisi wyjątkowa akcja spo-łeczna. Podczas Międzynarodowego Dnia Białej Laski, od-był się przemarsz ulicami Tbilisi. Uczestnicy wyposażeniw białe laski, białe wstążki i materiały informacyjne pro-mowali wśród mieszkańców stolicy ideę poruszania się osóbniewidomych z pomocą tzw. białej laski. Opowiesz o tymwydarzeniu i zdradzisz kulisy jego przygotowań?

Wśród szkolonych podczas projektu osób, mieliśmy GruzinaGię, który ma swoją stronę internetową i lubi angażować sięw różne medialne i społeczne akcje. Gia „zakręcił” naszymiuczestnikami. Po dwóch, trzech dniach pomysł był już całko-wicie skonceptualizowany i nagłośniony, informacja na jegotemat „poszła” do prasy. Osoby i instytucje z nami współpra-cujące np. szkoła dla niewidomych i Gruziński Związek Niewi-domych, nie powiem, że nie bez oporów, ale podchwyciły tęideę. Prezes Gruzińskiego Związku Niewidomych był jednymz głównych uczestników tego marszu i bardzo zadowolony byłz jego przebiegu.

Na marsz przyszli nie tylko uczestnicy szkolenia. Wszyscy byliodziani w koszulki z logami, podobizną niewidomego z laskąi napisem po gruzińsku "zobacz!". Poza panią Ambasador UrszuląDoroszewską, trenerami i uczestnikami szkoleń, na marsz przy-szli niewidomi uczniowie ze szkoły oraz członkowie Gruziń-skiego Związku Niewidomych. Jednym z podstawowych elemen-tów marszu ulicami Tbilisi było zatrzymywanie się przed głów-nymi budynkami państwowymi na trasie przemarszu, z rękąwzniesiona do góry, która oznacza „potrzebujemy uwagi”,czyli „uwaga dla problemu niewidomych”. Było to bardzo fa-jne, ludzie zwracali uwagę i przejawiali bardzo pozytywnezaciekawienie. Rozmawiałam z wieloma przypadkowymi ludźmi,także ze studentami, i mówili, że słyszeli o akcji i o działaniachpodjętych z osobami niewidomymi i dla osób niewidomych.

Czyli akcja miała oddźwięk wśród mieszkańców Tbilisi i społe-czeństwa gruzińskiego...

Dużo osób wiedziało o marszu. W telewizji pojawiły się infor-macje na ten temat, tak samo w prasie. To, że w działanie włą-czyła się polska ambasada, bardzo pomogło w nagłośnieniuproblemu. Poza tą akcją, bardzo rzadko zdarza się, by amba-sada angażowała się tak w projekty, których jest sporo, a wia-domo, że ma ona wiele pracy. Dzięki bardzo dobrej współpracyz ambasadą, zorganizowano w jej siedzibie oficjalne przeka-zanie tyflomap Gruzji. Pani Ambasador zaprosiła gruzińskiegoMinistra Zdrowia (Andreę Uruszadze - przyp. aut.). Mam wra-żenie, że dzięki podjętym działaniom, dotarło do ludzi choćbyw jakimś stopniu hasło „niewidomi” i podejmowane w tej dzie-dzinie działania.

Monika Maciejewska

Anna Radecka

Monika Maciejewska

Anna Radecka

Materiał pierwotnie opublikowany w serwisie: wiadomosci24.pl

Tyflomapy Gruzji

Uroczyste przekazanie

13 października 2011 w Ambasadzie Polskiej w Tbilisi odbyło sięuroczyste przekazanie przez Jej Ekscelencję, Ambasador RP,Urszulę Doroszewską tyflomap Gruzji, przygotowanych przezMarka Jakubowskiego ze Studia Tyflograf.

Zestawy białych lasek otrzymali przedstawiciele szkoły dlaniewidomych dzieci, Gruzińskiego Związku Niewidomych,organizacji Momavali Icqeba Dges, Satave oraz uczestnicy szkoleńdla instruktorów. Wręczenie pomocy było możliwe dzięki dotacjiMSZ "Pomoc Zagraniczna 2011". W spotkaniu wzięli udział: Minister Zdrowia Andrea Uruszadzeoraz przedstawiciele gruzińskiego Ministerstwa Zdrowiai Ministerstwa Edukacji. Uroczystości towarzyszył pokaz technikorientacji przestrzennej za pomocą białej laski w wykonaniuCzesława Hanyżewskiego z Ośrodka Szkolenia i RehabilitacjiPolskiego Związku Niewidomych w Bydgoszczy

--

Relację z wydarzenia przygotowaną przez Kanał PierwszyGruzińskiej Telewizji można obejrzeć na stronie projektu:

www.ariari.org/projekty/samodzielno-ii

tyflomap i białych lasek

Mapy czytane dotykiem

Wywiad z tyflopedagogiem, historykiem tyflokartografiii tyflografii - Markiem Jakubowskim

Historia map dla niewidomych nie jest zbyt dobrze znana.Czy mógłby Pan o niej opowiedzieć?

Pierwsze, wydane w masowym nakładzie mapy tyflologiczne,to koniec XVIII wieku. W Illzach w Alzacji znamienity szwajca-rski tyflopedagog Martin Kunz, opracował koncepcję tworzeniamatryc oraz tłoczenia w kartonie i preszpanie map dla niewido-mych dostępnych dotykowo. Wydawane przez niego mapy byłyużywane w większości tzw. Zakładów dla Ciemnych w Europie.

Od tego czasu powstało wiele nowych technologii i w różnychmiejscach w Europie (przede wszystkim w Królewcu, Wrocławiu,Paryżu, Lozannie, Petersburgu, Marburgu i Berlinie) wydawanoz przeznaczeniem dla niewidomych tyflomapy zwane terazmapami tyflologicznymi.

Ostatnie 40 lat to okres wyjątkowego rozwoju tyflokarto-grafi – szczególnie w naszym kraju. Polski Związek Niewidomychwraz z Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii rozpoczął wy-dawanie map tyflologicznych na masową skalę zapewniającniewidomym i słabo widzącym doskonały materiał dydaktyczny.

Dalszy etap prac Polskiego Związku Niewidomych nad mapamityflologiczymi, to powstające na bazie opracowanej przeze mniei Alinę Talukder z Ośrodka dla Niewidomych w Owińskach techno-logii papieru puchnącego: Atlasy Polski, Świata, Plan Warszawyoraz inne mapy i plany.W kraju zaczęły powstawać wydawnictwatyflokartograficzne opracowywane przez inne instytucje. Najbar-dziej znane wydawnictwo zajmujące się od dawna tą tematyka,to Studio Tyflografiki.

Proszę opowiedzieć o powstałych w czasie projektutyflomapach Gruzji?

Korzystając z doświadczenia oraz możliwości technologicznychStudia Tyflografiki, Fundacja Ari Ari postanowiła wydać dla nie-widomych w Gruzji mapę tyflologiczną tego kraju. Powstałapierwsza mapa tyflologiczna dla pierwszego z krajów Kaukazu,w którym Fundacja Ari Ari prowadzi swoje działania edukacyjne.

Administracyjna mapa Gruzji powstała w dwóch wersjach:wersji gruzińskiej (opis w gruzińskim piśmie brajla i druku pła-skim) oraz w wersji polskiej. W Gruzji tyflomapy przekazanezostały przez Ambasadę RP tamtejszym organizacjom zajmują-cym się osobami z dysfunkcjami wzroku.

Fundacja Ari Ari

Marek Jakubowski

Fundacja Ari Ari

Marek Jakubowski

Tyflomapy Gruzji

Tyflomapy - mapy dla osób z uszko-dzonym wzrokiem. Znaki na tyflomapach

są zazwyczaj wypukłe i barwne. Dotykająctyflomapy możemy wyczuć często

linie, kropki, lub inne drobne kształty.www.niewidomi.com.pl

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------->c.d.

Mapa M.Kunzaze zbiorów Muzeum

Tyflologicznegow Owińskach c.d.

Czy stworzenie tyflomap Gruzji niosło ze sobą szczególnewyzwania?

Praca nad tym tematem była wyzwaniem z kilku powodów. O ile samo opracowanie kartograficzne i tyflograficzne niestanowiło problemu, o tyle wiele trudności, jakie należałopokonać, niosło ze sobą wykonanie poprawnych brajlowskichopisów, które są konieczne do zastosowania na tyflomapie.Gruziński zapis brajlowski w wielu wypadkach odbiega odstandardu stosowane w Europioe (np. zupełny brak w zapisieznaku dużej litery). Nawiązano w związku z tym współpracęz Gruzińskim Związkiem Niewidomych oraz tyflopedagogamiz Gruzji, którzy na bieżąco konsultowali proces powstawaniaopisów w piśmie punktowym.

Jakie są Pana następne plany wydawnicze?

Aktualnie we współpracy z ormiańskimi instytucjami zajmują-cymi się niewidomymi powstaje administracyjna tyflomapaArmenii oraz opracowania tyflograficzne licznych edukacyjnychpublikacji tyflodydaktycznych w języku ormiańskim z ormia-ńskim zapisem brajlowskim.

Co zachęciło Pana do udziału w projekcie?

Jestem tyflopedagogiem z 35 letnim stażem pracy. Zaczynającją bardzo wiele skorzystałem w sensie samorozwoju i edukacjiz kontaktów z tyflopedagogami krajów zachodnich. Prowadzoneprzez nich kursy i szkolenia oraz pomoc w pozyskiwaniu pomocytyflodydaktycznych dla Polskich niewidomych były nieocenione.Przyszła pora spłacania długu... Z naszą wiedzą i doświadczeniemoraz możliwościami technologicznymi jesteśmy bardzo użytecznidla rozwoju tyfloedukacji w zapóźnionych pod tym względemkrajach Kaukazu.

Fundacja Ari Ari

Fundacja Ari Ari

Fundacja Ari Ari

Marek Jakubowski

Marek Jakubowski

Marek Jakubowski

Audiobook

Gruzja czytana. Dźwięki z podróży

Audiobook - Gruzja czytana, dźwięki z podróży - powstałszczególnie z myślą o osobach niewidomych i słabowidzą-cych w Polsce. Płyta jest wprowadzeniem do wiedzyo Gruzji, przedstawionym przez bezpośrednich obserwa-torów, podróżujących po tamtym regionie na przestrzeniponad 150 lat. Uzupełniona została opisami zabytkówarchitektury gruzińskiej.

Wojciech Górecki, Toast za przodków (2010)

Ryszard Badowski, Notatki z Gruzji (1956)

Mieczysław B. Lepecki, Sowiecki Kaukaz (1935)

Edmund Strumpf, Obrazy Kaukazu (1900)

Mateusz Gralewski, Kaukaz (1877)

Audiodeskrypcja zabytków Gruzji:Wardzia, Mtacminda, Sweti Cchoweli

--

Szczególne podziękowania składamy Wojciechowi Góreckiemui Wydawnictwu Czarne.

„Ważne, ze ludzie w tej sali uczą się o niewidomych.Chciałbym, aby ten projekt istniał i rozszerzał wiedzęo środowisku niewidomych. Mam chęć, aby uczyć sięchodzić z "białą laską"”

uczestnik szkoleń w Gruzji, osoba niewidoma

„I dzięki ponad trzyletniej pracy Fundacji Ari Ari,Polskiego Związku Niewidomych i naszej organizacjiHangrvan udało się ludziom niewidomym zrobić samo-dzielnie te pierwsze kroki i najważniejsze, uwie-rzyli, że mogą coś zrobić samemu.”

Stella Sviridenko, koordynatorka w Armenii, szef ormiańskiejorganizacji Hangrwan

„O ile mentalność osób niewidomych w obu krajachKaukazu, nie odbiega od mentalności niewidomychw Polsce (bardzo charakterystyczna postawa „biorcza”),o tyle zaskoczony byłem zdecydowanie mniejszą, niż u nasw kraju oraz w Europie, aktywnością społeczną osóbz dysfunkcjami wzroku. Trudnym do przyjęcia dla mnie był teżfakt, niemalże zerowego korzystania przez niewidomychz Internetu i zupełny brak nauczania orientacji przestrzennej!”

Marek Jakubowski, tyflopedagog, szef Studia TYFLOGRAF,prowadził szkolenia w Armenii i Gruzji

„W Gruzji z zakresu psychologii realizowane powinny być:rozszerzona tematyka komunikacji, asertywności, strukturyi sposobu funkcjonowania rodziny. Potrzeba więcej czasuna wymianę zdań, aby „odgadać” uczestników.”

Maria Bielecka, psycholog i tyflopedagog, Mazowiecki Oddział PZN,prowadziła szkolenia w Gruzji

„Konieczne jest przystosowanie przestrzeni publicznej dopotrzeb osób niewidomych i słabo widzących oraz odpowie-dnio przeprowadzona kampania reklamowa, nastawionana edukację społeczną.”

Małgorzta Pacholec, dyrektor PZN, tyflolog,prowadziła szkolenia w Gruzji i Armenii

„Przypomniały sie dawne czasy, początki moich doświadczeńzwiązanych z rehabilitacją słabowidzących i niewidzącychw Polsce, początki organizacji Przychodni Rehabilitacyjnej -podobne problemy.”

Grazyna Machura, tyflopedagog, PrzychodniaRehabilitacyjno-Lecznicza PZN w Warszawie,prowadziła szkolenia w Armenii

296,8

6 m

m------------------------------------------------------------------------------