Redakcja i korekta tekstu za pomocą znaków korektorskich i w trybie śledzenia zmian

/ przepisami językowymi jest po trosze tak, jak z normami prawa: nie sposób objąćnimi wszelkich możliwych sytuacji. Życie jest zbyt bogate, zbyt różnorodne, żeby do każdejsytuacji dało się stworzyć specjalny paragraf. Podobnie z językiem: w tekście spotykamy takwiele form i problemów, że nie jest możliwe uregulowanie ich wszystkich w osobnychprzepisach.

Prawnicy z przyporządkowaniem paragrafów i sytuacji radzą sobie m.in. przezwykładnię prawa: w specjalnych wydawnictwach wybitni specjaliści wskazują, jak należyrozumieć wolę prawodawcy i odnosić ją do konkretnych zdarzeń. Gdy nic znajdujemyzasady, którą należy posłużyć się przy rozwiązaniu problemu językowego, najlepiej jestzastanowić się, jak rozwiązywane są problemy podobne - zalecane jest postępowanie peranalogiam. Gdy zaś już zdecydujemy się na określone rozwiązanie, należy pamiętać, aby byćkonsekwentnym, zawsze stosować je w dalszym tekście.

Konsekwencja jest też żelazną zasadą edytorstwa w tych przypadkach, gdy normapozostawia piszącemu swobodę. Przy niektórych formach językowych nie wydaje się zasadnenarzucanie określonego rozwiązania: zakazywanie, nakazywanie itd. W tej sytuacji jednakwolność autora czy redaktora także nie jest absolutna: jest on zobligowany swym własnymwyborem.

Praca z tekstemPrzeczytaj uważnie zamieszczony niżej tekst, a następnie na podanej liście zaznacz te -związane z brakiem konsekwencji - niedoskonałości redakcyjne, które można mu przypisać:

Rozwój felietonistyki na świecie „

Historia felietonistyki liczy prawie trzy wieki. Pierwsze teksty, noszące ślady

„stylu felietonowego'!, jednak jeszcze nienazwane felietonami, znalazły się w l

periodyku „Spectator^ w latach 1711-1714 - ich autorami byli J. Addison i R. Steele1. l

Termin felieton zaczął być używany w 1803 roku, kiedy Bilion Louiol Geoffroy we V> H v

francuskim czasopiśmie „Journal des debatst przeprowadził eksperyment, który L4*wu

polegał na przedłużeniu o dodatkową kartkę kolumny gazety, na której zamieścił

dodatek literacko-rozrywkowy2. Termin felieton pochodzi od francuskiego feuille, co

oznacza liść, feuilleton natomiast to „kartka złożona na czworol Nazwa ma związek !*•*»» L

z faktem, iż ów dodatek był oddzielony od górnej części tekstu typograficzną kreską(T

funkcjonował jako pdrębna graficznie i redakcyjnie całość3. Nazwa felieton dotyczyła

zatem pewnego fragmentu czasopisma, w którym znaleźć się mogły określone treści.

Możdżonek A... Mistrzowie felietonu, Warszawa 1999, s. 5.2 Ibidem.1 Por. Chudziński E., Felieton. Geneza i ewolucja gatunku, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Bauer Z.,Chudziński E., Kraków 2000, s. 197.

Wkrótce pojawiły się autonomiczne teksty, które dalej funkcjonowały w tej odciętej

kreską przestrzeni gazety, ale już same nazywane były felietonami. Były to przede

wszystkim relacje z podróży, opowiadania, recenzje, repertuar teatrów, przegląd

mody, ogłoszenia4.Vstasiński5 wspomina, że na początku XIX wieku felietony były

stałym działem w gazecie codziennej, w którym zamieszczano dla rozrywki

czytelników wiadomości kulturalne, podawane w lekki sposób. Zapotrzebowanie na

ten rodzaj tekstu rosło, ponieważ w prasie stawał się powoli odczuwalny nadmiar

informacji. Ponadto felieton, z racji swojego lekkiego, przyjemnego charakteru,

przyciągał nowych czytelników. Zaczęła się też wkrótce zmieniać tematyka

poruszana w felietonach - zaczął dominować model mozaikowości, co czyniło

felieton nieprzewidywalnym i pozwalało często dawać wrażenie nowości,

zapobiegając znudzeniu. Dawało to także wrażenie wolności, ponieważ dobór tematu

był dowolny i zależny od autora. ̂ Felieton był też - jak piszelstasiński - intrygujący TP>

przez to, że łamał linearność lektury -- wymagał rozkładania ciągów tekstowych

zgodnie z graficznymi sugestiami i ponownego ich składania na nowych,

kontekstualnych zasadach, w celu zrozumienia całości. Felieton pozwalał także

złamać instytucjonalność i sformalizowanie tekstów zamieszczanych w prasie.

Odcięcie felietonu kreską sugerowało, i tak było w rzeczywistości, jego nieoficjalny

charakter.

Rozwój felietonistyki w Polsce

W Polsce, podobnie jak we Francji, stosowano termin felieton na określenie

zarówno różnych „drobiazgowi zamieszczonych pod kreską w czasopismach, jak też l

konkretnych tekstów, dających się wyodrębnić spośród innych na podstawie

specyficznych cech zewnętrznych i wewnętrznych6.

4pigniow| Mitzner7 podaje, że pierwsze teksty, mające charakter felietonów, ale V. H v

nie|występujące jeszcze pod tą nazwą, to utworyTKrasickiego i vBohomolca,"V'- iTF.

drukowane na łamach „Monitoraf (1765-1784). Te żartobliwe utwory łączyły w sobie f"

4 Por. Wojtak M., Gatunki prasowe, Lublin 2004, s. 203. Wojtak pisze tu, że forma i tematyka ówczesnychfelietonów odbiegały znacznie od dzisiaj znanych. Dziś zapewne tego typu teksty opatrzono by nagłówkiem„Rozmaitości".

Stasiński P., op.cit., s. 6.Por. Chudziński E., op.cit., s. 198.Mitzner Z., Felieton, [w:] Teoria i praktyka dziennikarstwa, red. Golka B., Kafel M., Mitzner Z., Warszawa

1964, s. 130.

tematykę rozrywkową, anegdoty i przeglądy mód paryskich. Podobne formy

felietonowe znalazły się w J<uźnicyt, piśmie z okresu Sejmu Wielkiego, (w) l

^wiadomościach Brukowycht (Wilno, 1816-1822) zamieszczano teksty felietonowe, L

które dotyczyły już nie tematów rozrywkowych, ale politycznych, obyczajowych,

filozoficznych i oświatowych8.

W połowie XIX wieku felieton był już znanym terminem. Został także stałym

elementem prasy satyrycznej. Obecny był w takich tytułach jak „Pszonka" na

emigracji, „Wolne Żarty", „Mucha" i „Sowizdrzał" w Królestwie, „Diabeł" w Krakowie9.

Felietony o tematyce niesatyrycznej zamieszczały „Dziennik Literacki" (Władysław!' • M

Łoziński), „Dziennik Poznański" (powieścfYKraszewskiego w odcinkach, felietony'Y l.

w|adysława| Rabskiego i SlcmisławaL Koźmiana), „Prawda", „Goniec Polski"10. TenTH

ostatni zasługuje na szczególną uwagę, jako że w nim w 1851 roku OypriontNorwidT*

opublikował tekst pt. O felietonie felieton, w którym próbował charakteryzować

gatunek. Do ważnych pozycji należą także: „Kurier Warszawski", „Niwa", „Kurier

Codzienny" oraz „Tygodnik Ilustrowany", w których przez 37 lat publikował swoje

kroniki BpesławCPrus11. KronikiiPrusa brały pod uwagę aktualne tematy, które mogłyV1'~£V P.

interesować czytelników, a pisane były lekkim, dowcipnym językiem. Gatunek

uprawiany przez tego pisarza był formą bardzo zbliżony do tego, czym jest dzisiejszy

felieton. Nawet sami Prus, wypracowawszy już swój warsztat, zawarł jego główne F6».

założenia w Uwagach nad pisaniem felietonu™.

XX wiek to dalszy rozwój polskiej felietonistyki. Na jego początku felietony

zamieszczano przede wszystkim w „Liberum Veto" w Krakowie. W dwudziestoleciu

międzywojennym felietony pisano w „Szczutku", „Cyruliku" i w końcu w „Szpilkach",

które również przodowały w satyrze w Polsce Ludowej. Felietony w Polsce Ludowej

odnaleźć można także w „Trybunie Ludu", „Życiu Warszawy", „Przekroju" i wielu

innych.

PYTANIA DO TEKSTU:

8 Ibidem, s. 131.9 Ibidem, s. 132.10 Chudziński E., op.cit., s. 198.11 Ibidem, s. 204.12 Ibidem.

t Zaznacz te zdania, w których mowa o niekonsekwencjach występujących w

przytoczonym tekście:

a) pomieszanie cudzysłowów: w tekście są zastosowane różne ich rodzaje

b) J$ niekonsekwentnie zastosowane są pochylenia -- nie wszystkie słowa w

metatekście (te, o których się mówi) są pochylone

c) D niekonsekwentnie podawane są liczebniki porządkowe (z kropką, bez

kropki itd.)

d) D panuje pomieszanie w podawaniu tytułów naukowych autorów

e) ^ niekonsekwentna pisownia nie z imiesłowami odmiennymi

f) panuje pomieszanie przy podawaniu tytułów czasopism (cudzysłów,

pochylenia)

g) $ niekonsekwencja w wyróżnianiu pewnych fragmentów tekstu (np.

nagłówków: bold, podkreślenie, zwykła czcionka)

h)^ panuje pomieszanie przy sposobie podawania imion i nazwisk (raz samo

nazwisko, raz imię i nazwisko itd.)

i) D niekonsekwentnie podawane są skróty lub całe nazwy słów (rok, wiek, r.,

w.)