1

Różności…

2

WYKŁAD ĆWICZENIA

1. Co to jest ekonomia? Co to jest ekonomia 1? Literatura: Podręcznik: Wprowadzenie.

2. Co to jest ekonomia?/Narzędzia ekonomisty.

Co to jest ekonomia?/Narzędzia ekonomisty. Literatura: Podręcznik: Wprowadzenie; rozdział 1.

3. Narzędzia ekonomisty. Narzędzia ekonomisty. Literatura: Podręcznik: rozdział 1.

4. Rynek 1

Rynek 1. Literatura: Podręcznik: rozdział 2.

5. Rynek 2

Rynek 2. Literatura: Podręcznik: rozdział 2.

6. Konsument Konsument

7. Producent 1 Producent 1. Literatura: Podręcznik: rozdział 3.

8. Producent 2 Producent 2. Literatura: Podręcznik: rozdział 3.

9. Formy rynku 1

Formy rynku 1. Literatura: Podręcznik: rozdział 4.

10. Formy rynku 2 Formy rynku 2. Literatura: Podręcznik: rozdział 4.

11. Praca, kapitał, ziemia. Praca, kapitał, ziemia. Literatura: Podręcznik: rozdział 5.

12. Praca, kapitał, ziemia/Ryzyko

Praca, kapitał, ziemia. Literatura: Podręcznik: rozdział 5.

13. Ryzyko Ryzyko

14. Państwo Państwo Literatura: Podręcznik: rozdział 6.

15. Kolokwium Omówienie kolokwium/ Wpisy zaliczeniowe.

S E M E S T R 1 – M I K R O E K O N O M I A

Uwaga! W styczniu 2010 r. na wykładzie zrobimy sobie kolokwium z mikroekonomii. Zaraz potem odbędzie się egzamin.

3Pamiętasz? Gra w „dylemat więźnia” kończy się rywalizacją, mimo że koope-racja jest bardziej opłacalna...

Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2

(a) (b)

(c) (d)

4EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM

A jednak eksperymenty ekonomistów pokazują, że grający w „dylemat więźnia” ZASKAKUJĄCO CZĘSTO KOOPERUJĄ, nie rywalizują.

Dotyczy to nawet składających się z jednej partii gier, kiedy motywem kooperacji nie mogą być zyski z zachęcenia part-nera do kooperacji w przyszłości.

5EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD.

Niektórzy argumentują, że przez tysiąclecia w walczących o przetr-wanie społecznościach ludzkich powstawały skłaniające do koopero-wania i zniechęcające do niekooperowania normy społeczne. W sprzyjających okolicznościach zyski z kooperacji sprawiały, że nor-my te upowszechniały się i były przekazywane z pokolenia na poko-lenie.

Psycholodzy potwierdzają, że ludzie uczą się norm społecz-nych w imię korzyści z kooperacji.

6EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD.

Dodajmy, że wiele zależy od przypadku i konkretnych okoliczności historycznych (np. kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nierówny, rośnie prawdopodobieństwo masowego niekooperowania i utracenia przez całą społeczność korzyści z kooperacji).

7EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD.

Jak sądzisz, co wspólnego mają z tym, internetowe opowieści zadzi-wionych polskich emigrantów, że Szwedzi, nie bojąc się kradzieży, nie zamykają domów i samochodów, i że na trawnikach szwedzkich osiedli nie ma psich odchodów?

KONIEC

8

ROLA WEJŚĆ I WYJŚĆ Pomyślmy teraz o wpływie zagrożenia wejściem konkurentów do gałęzi na zachowania firm działających na różnych rynkach.

9

Jeśli wejście na atrakcyjny rynek i wyjście z niego nie jest trudne, mamy do czynienia z RYNKIEM SPORNYM (ang. contestable market).

Broniąca rynku przed przybyszem firma może wtedy zastosować ODSTRASZANIE.

10

„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE

Oto sytuacja zagrożonej wejściem „przybysza” „starej” firmy…

11

„ODSTRASZANIE” STRATEGICZNE

Dzięki „odstraszaniu” obrona rynku okazuje się bardziej opłacalna od kapitulacji. Perspektywa walki zniechęca do wejścia. W efekcie broniące rynku przedsiębiorstwo zyskuje 3, a nie 1.

12

„Odstraszanie” strategiczne jest przykładem zachowania, które ekonomiści nazywają SAMOOGRANICZENIEM się (ang. PRE-COMMITMENT). Samoograniczenie polega na dobrowolnym po-zbawieniu się pewnych możliwości działania w przyszłości, co jest sposobem osiągnięcia jakiegoś celu.

Nie tylko przedsiębiorstwa samoograniczają się w imię rożnych korzyści. Pomyśl np. o alkoholiku, który wszywa sobie ESPERAL, licząc na to, że kiedy przyjdzie co do czego, strach powstrzyma go to przed sięgnięciem po kieliszek!

13ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu.

14ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. Tak. Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (ii) Bojąc się wzrostu cen, bank centralny doprowadził do uchwa-lenia przez parlament ustawy zakazującej mu dodruku „pustego” pieniądza na potrzeby rządu.

15ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. Tak. Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (ii) Bojąc się wzrostu cen, bank centralny doprowadził do uchwa-lenia przez parlament ustawy zakazującej mu dodruku „pustego” pieniądza na potrzeby rządu. Tak. Ustawa albo zniechęci rząd do wywierania presji na bank cen-tralny albo uniemożliwi bankowi ugięcie się pod taką presją. Nie dojdzie do emisji pieniądza bez pokrycia w towarach i – inflacji. (iii) Wrzasnąłem mu nad uchem, a on spadł z krzesła!

16ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. Tak. Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (ii) Bojąc się wzrostu cen, bank centralny doprowadził do uchwa-lenia przez parlament ustawy zakazującej mu dodruku „pustego” pieniądza na potrzeby rządu. Tak. Ustawa albo zniechęci rząd do wywierania presji na bank cen-tralny albo uniemożliwi bankowi ugięcie się pod taką presją. Nie dojdzie do emisji pieniądza bez pokrycia w towarach i – inflacji. (iii) Wrzasnąłem mu nad uchem, a on spadł z krzesła!Nie. (iv) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autory-tet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny.

17ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. Tak. Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (ii) Bojąc się wzrostu cen, bank centralny doprowadził do uchwa-lenia przez parlament ustawy zakazującej mu dodruku „pustego” pieniądza na potrzeby rządu. Tak. Ustawa albo zniechęci rząd do wywierania presji na bank cen-tralny albo uniemożliwi bankowi ugięcie się pod taką presją. Nie dojdzie do emisji pieniądza bez pokrycia w towarach i – inflacji. (iii) Wrzasnąłem mu nad uchem, a on spadł z krzesła!Nie. (iv) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autory-tet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. Tak. Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się pil-nie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…(v) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, po-warkiwał, stroszył sierść na grzbiecie.

18ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. Tak. Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (ii) Bojąc się wzrostu cen, bank centralny doprowadził do uchwa-lenia przez parlament ustawy zakazującej mu dodruku „pustego” pieniądza na potrzeby rządu. Tak. Ustawa albo zniechęci rząd do wywierania presji na bank cen-tralny albo uniemożliwi bankowi ugięcie się pod taką presją. Nie dojdzie do emisji pieniądza bez pokrycia w towarach i – inflacji. (iii) Wrzasnąłem mu nad uchem, a on spadł z krzesła!Nie. (iv) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autory-tet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. Tak. Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się pil-nie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…(v) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, po-warkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. Nie. b) Wskaż wspólną cechę zachowań, które uznałeś za „odstrasza-nie” (odpowiedz jednym zdaniem).

19ZADANIEa) Wskaż przykłady ODSTRASZANIA STRATEGICZNEGO; naz-wij cele zachowań, które uznałeś za „odstraszanie”. (i) Wybieram się do „Galerii Mokotów” obejrzeć te luksusowe skle-py, ale portfel i „plastiki” zostawię w domu. Tak. Nie mając przy sobie pieniedzy i kart kredytowych nie ulegnę pokusie kupienia niepotrzebnych rzeczy. (ii) Bojąc się wzrostu cen, bank centralny doprowadził do uchwa-lenia przez parlament ustawy zakazującej mu dodruku „pustego” pieniądza na potrzeby rządu. Tak. Ustawa albo zniechęci rząd do wywierania presji na bank cen-tralny albo uniemożliwi bankowi ugięcie się pod taką presją. Nie dojdzie do emisji pieniądza bez pokrycia w towarach i – inflacji. (iii) Wrzasnąłem mu nad uchem, a on spadł z krzesła!Nie. (iv) Wykładowca, o którym wiadomo, że bardzo dba o swój autory-tet, zapowiada studentom, iż egzamin będzie naprawdę trudny. Tak. Studenci sądzą, że wykladowca nie narazi na szwank swojej wiarygodności i rzeczywiście zrobi trudny sprawdzian, więc się pil-nie uczą. Właśnie o to chodzi wykładowcy…(v) Broniąc podwórza, przechadzał się na wyprężonych łapach, po-warkiwał, stroszył sierść na grzbiecie. Nie. b) Wskaż wspólną cechę zachowań, które uznałeś za „odstrasza-nie” (odpowiedz jednym zdaniem). We wszystkich tych przypadkach „odstraszający strategicznie”, og-ranicza swoją swobodę działania w przyszłości, co służy osiągnięciu różnych celów.

… i jeszcze jedno zadanie na zakończenie tematu „FORMY RYN-KU”…

20

ZADANIENarysuj sytuację typowego przedsiębiorstwa, które w długim okre-sie zmaksymalizowało zysk; załóż, że działa ono na rynku: a) kon-kurencji doskonałej; b) konkurencji monopolistycznej; c) oligopolu (model złamanej krzywej popytu); d) zmonopolizowanym natural-nie. Za każdym razem zaznacz cenę, P*, wielkość produkcji, Q*, linie D, MR, AC, MC, zysk ekonomiczny i ubytek nadwyżki całko-witej spowodowane sytuacją, w której działa ta firma.

21

Q

P, AC, MC, MR

0

MR=P*

Q*

D

ACMC

Zysk ekonomiczny nie istnieje. Ubytek nadwyżki nie istnieje.

ZADANIENarysuj sytuację typowego przedsiębiorstwa, które w długim okre-sie zmaksymalizowało zysk; załóż, że działa ono na rynku: a) kon-kurencji doskonałej; b) konkurencji monopolistycznej; c) oligopolu (model złamanej krzywej popytu); d) zmonopolizowanym natural-nie. Za każdym razem zaznacz cenę, P*, wielkość produkcji, Q*, linie D, MR, AC, MC, zysk ekonomiczny i ubytek nadwyżki całko-witej spowodowane sytuacją, w której działa ta firma. a)

22

Q

P, AC, MC, MR

0

D

AC

MCA

BC

Q*

MR

P*

Zysk ekonomiczny nie istnieje. Ubytek nadwyżki całkowitej to ABC.

ZADANIENarysuj sytuację typowego przedsiębiorstwa, które w długim okre-sie zmaksymalizowało zysk; załóż, że działa ono na rynku: a) kon-kurencji doskonałej; b) konkurencji monopolistycznej; c) oligopolu (model złamanej krzywej popytu); d) zmonopolizowanym natural-nie. Za każdym razem zaznacz cenę, P*, wielkość produkcji, Q*, linie D, MR, AC, MC, zysk ekonomiczny i ubytek nadwyżki całko-witej spowodowane sytuacją, w której działa ta firma. b)

23

Q

P, AC, MC, MR

0

D

AC

MC

B

A

C

Q*

MR

P*

FE

Zysk ekonomiczny to pole P*AEF. Pole ubytku nadwyżki całkowitej to ABC.

ZADANIENarysuj sytuację typowego przedsiębiorstwa, które w długim okre-sie zmaksymalizowało zysk; załóż, że działa ono na rynku: a) kon-kurencji doskonałej; b) konkurencji monopolistycznej; c) oligopolu (model złamanej krzywej popytu); d) zmonopolizowanym natural-nie. Za każdym razem zaznacz cenę, P*, wielkość produkcji, Q*, linie D, MR, AC, MC, zysk ekonomiczny i ubytek nadwyżki całko-witej spowodowane sytuacją, w której działa ta firma. c)

24

Q

P, AC, MC, MR

0

D

AC

MC

A

B

C

Q*

MR

P*

FE

Zysk ekonomiczny to pole P*AEF. Pole ubytku nadwyżki całkowitej to ABC.

ZADANIENarysuj sytuację typowego przedsiębiorstwa, które w długim okre-sie zmaksymalizowało zysk; załóż, że działa ono na rynku: a) kon-kurencji doskonałej; b) konkurencji monopolistycznej; c) oligopolu (model złamanej krzywej popytu); d) zmonopolizowanym natural-nie. Za każdym razem zaznacz cenę, P*, wielkość produkcji, Q*, linie D, MR, AC, MC, zysk ekonomiczny i ubytek nadwyżki całko-witej spowodowane sytuacją, w której działa ta firma. d)

25

Q

P, AC, MC, MR

0

MR=P*

Q*

D

ACMC

Q

P, AC, MC, MR

0D

AC

MCA

BC

Q*

MR

P*

Q

P, AC, MC, MR

0D

AC

MC

B

A

C

Q*MR

P*F

E

Q

P, AC, MC, MR

0D

AC

MC

A

BC

Q* MR

P*

FE

Zysk ekonomiczny nie istnie-je. Pole ubytku nadwyżki cał-kowitej to ABC.

Zysk ekonomiczny nie istnieje. Pole ubytku nadwyżki całkowitej to ABC.

Zysk ekonomiczny to pole P*AEF. Pole ubytku nadwyżki całkowitej to ABC.

Zysk ekonomiczny to pole P*AEF. Pole ubytku nadwyżki całkowitej to ABC.

ZADANIENarysuj sytuację typowego przedsiębiorstwa, które w długim okre-sie zmaksymalizowało zysk; załóż, że działa ono na rynku: a) kon-kurencji doskonałej; b) konkurencji monopolistycznej; c) oligopolu (model złamanej krzywej popytu); d) zmonopolizowanym natural-nie. Za każdym razem zaznacz cenę, P*, wielkość produkcji, Q*, linie D, MR, AC, MC, zysk ekonomiczny i ubytek nadwyżki całko-witej spowodowane sytuacją, w której działa ta firma. a) b)

26

PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA

27

CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang. factors of production) są PRA-CA, KAPITAŁ i ZIEMIA. Pracują ludzie; maszyny i budowle sta-nowią kapitał rzeczowy, ziemia oznacza bogactwa naturalne.

28

Popyt na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. KRÓTKI OKRES

29

30

POŻYTEK ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednost-kę to tzw. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU.

SZKODA spowodowana zwiększeniem wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę to po prostu CENA JEDNOSTKI TEGO ZASOBU.

KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang. marginal revenue product), Z ZASOBU stanowi zmianę utargu całkowitego, spowodowaną sprzedażą produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego zasobu.

31

MRP = MP • P, gdzie:

MRP (ang. marginal revenue product) to krańcowy przychod z zaso-bu. MP (ang. marginal product, marginal productivity) to krańcowy pro-dukt (krańcowa produkcyjność) zasobu. P (ang. price) to cena wytwarzanego dobra.

32

Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób).

Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu zrów-na się z zeną zasobu, PF. W efekcie linia popytu na zasób, DF, pokrywa się z linią MRP.

33

Zmiany ceby zasobu są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popytu na zasób, DF, a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra powodują szoki popytowe.

34

Popyt na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej. DŁUGI OKRES

35

W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zaczyna zależeć m. in. od zmian technologii produkcji (techniki i organizacji produkcji). (Dokonanie zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele czasu). Ważne znaczenie mają wtedy: EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) i EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect).

36

EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) pole-ga na zastępowaniu zasobu, który podrożał, zasobem względnie ta-niejącym.

37

EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę po-pytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmia-ną kosztów i wielkości produkcji.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

38

Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

39

b) Ile zostanie wyprodukowane?

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 1115 4,5 5 4,5 10 14,515 2 6 2 12 14 316 8 5,5 8 11 1916 4 7 4 14 18 4

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

40

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji?

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

41

b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jed-nostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).

W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowego produkcja maleje do 15.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

42

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).

W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.

d) Wskaż: (i) Efekt substytucji zasobów. Dla wielkości produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany metody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który – w tym przypadku – polega na zastępo-waniu drożejącego kapitału pracą. Konkretnie: dla wielkości pro-dukcji 15 zapotrzebowanie na taniejącą pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś zapotrzebowanie na drożejący kapitał maleje z 6 do 5; natomiast dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, zaś na kapitał maleje z 7 do 5,5.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

43

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Po podwyżce ceny kapitału zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tablica zawierają niezbędne obliczenia; sytuacji po zmianie cen pracy i kapitału z 1 i 2 na 1 i 3 dotyczą liczby pisane kursywą).

W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.

d) Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży.

a) Tablica zawierają niezbędne obliczenia.

Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy.

Q L C 14 1 5A 15 4,5 5B 15 2 6A 16 8 5,5B 16 4 7

Q L C CL CC TC MC14 1 5 1 10 15 11 1615 4,5 5 4,5 10 15 14,5 19,5 3,515 2 6 2 12 18 14 20 316 8 5,5 8 11 16,5 19 24,5 516 4 7 4 14 21 18 25 4

ZADANIEOto wycinek funkcji produkcji firmy wolnokon-kurencyjnej (L to praca, a C - kapitał). Stała ce-na produktu wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla poszczególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańco-wy, MC.

b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi co najmniej 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, równy 4 przewyższy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi nowa wielkość produkcji? Przy nowym poziomie kosztu krańcowegoprodukcja maleje do 15.

d) Wskaż: (ii) Efekt zmiany podaży. Ten efekt polega na wzroście kosztów i wywołanym nim spadku pro-dukcji, który powoduje spadek zapotrzebowania na czynniki. Rze-czywiście, po zmianie ceny kapitału rośnie koszt całkowity i koszt krańcowy produkcji. Produkcja maleje do 15, co powoduje zmniej-szenie się popytu na pracę i kapitał, i to niezależnie od metody pro-dukcji. Konkretnie: kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spa-dek produkcji z 16 do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebo-wania na pracę z 8 do 4,5, zaś na kapitał z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie produkcji zapotrzebowanie na te zasoby zmniejsza się – odpowied-nio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.

45

W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają również zmiany techniki wytwarzania spowodowane postępem tech-nicznym.

46*Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku zasobu...

Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że rynkowa linia popytu na zasób powstaje w wyniku „poziomego” zsumowania linii popytu pojedynczych firm.

DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKO-WE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SU-MUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN CZYNNIK.

47

W efekcie przyczyną szoków popytowych na rynku czynnika oka-zują się wszystkie te zdarzenia, które powodują szoki popytowe w przedsiębiorstwach (np. zmiany cen czynników i spowodowane nimi efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży; postęp techniczny i spowodowane nim zmiany technologiczne; zmiana popytu na dobra wytwarzane za pomocą wchodzącego w grę czynnika).

*Poznawszy ogolne prawidłowosci rządzace popytem na czynniki produkcji, po kolei zbadamy teraz działanie rynków: pracy, kapi-tału (rzeczowego) i ziemi.