„My z niego wszyscy” – motto Stanisława Cata Mackiewicza patronuje 170 rocznicy urodzin i 100 rocznicy śmierci Henryka Sienkiewicza, polskiego literata i noblisty.

Rok 2016 – Rokiem Henryka Sienkiewicza

HENRYK ADAM ALEKSANDER PIUS

SIENKIEWICZ Powieściopisarz, nowelista, dziennikarz, publicysta, działacz społeczny, filantrop. Pierwszy polski laureat literackiej Nagrody Nobla. Urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, zmarł 15 listopada 1916 roku w Vevey w Szwajcarii.

Józef i Stefania Sienkiewiczowie – rodzice pisarza.

Wola Okrzejska. Dworek, w którym urodził się Henryk Sienkiewicz - widok ogólny od frontu.

W odremontowanej od podstaw oficynie dworskiej mieści się Muzeum Henryka Sienkiewicza.

Kolega gimnazjalny Henryka Sienkiewicza, Stanisław Skarżyński,

wspomina:

Przy ostatnim egzaminie mieliśmy godzinę na napisanie ćwiczenia

polskiego na temat przez każdego obrany. Sienkiewicz ćwiczenia te

napisał dla dwóch kolegów, między nimi dla Moniuszki, syna Stanisława,

potem artysty orkiestry Teatru Wielkiego, na temat Na kresach. [...]

Załatwiwszy się z Moniuszką, sam złożył z powodu upływającej godziny

krótką Mowę Żółkiewskiego do wojska pod Cecorą, która, o ile

pamiętam, kończyła się słowy. «Jezu, Maryja, hejże na wroga!». Profesor

literatury polskiej, Grabowski, oceniając nasze ćwiczenia, wyróżnił

przede wszystkim wypracowanie Moniuszki, gdy jednak tenże dyskretnie

się z klasy ulotnił, postawił mu stopień zadowalniający tylko i pierwszą

nagrodę przyznał Sienkiewiczowi. Sprawiedliwości stało się więc zadość.

Najstarsze z zachowanych zdjęć Henryka Sienkiewicza jako ucznia gimnazjum warszawskiego (pierwszy z lewej) z 1863 roku.

Henryk Sienkiewicz w 1869 r. jako student Szkoły Głównej w Warszawie.

Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1866 roku zgodnie z wolą rodziców zapisał się na wydział medyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Szybko jednak przeniósł się na studia prawnicze. W końcu wybrał wydział filologiczno-historyczny, dzięki czemu gruntownie zaznajomił się ze staropolską literaturą i językiem.

Zjazd Absolwentów Szkoły Głównej w 1903 r. W pierwszym rzędzie pisarz.

Co sobota przelewałem cały liryzm mej młodej duszy w czterysta wierszy kroniki, w piątek odczytywałem te liryczne kroniki na sesyi,... i cóż powiecie: oczy mojego redaktora zachodziły krwią, broda rozwiewała się na pół horyzontu, a z głębi tej brody wychodził grzmiący głos:  — Mój panie! — ja nie proszę pana o poezye! — mnie trzeba faktów!... Henryk Sienkiewicz Kronika Tygodniowa, „Słowo”. R. 1882. № 65.

W czasach studenckich Henryk Sienkiewicz był współwłaścicielem dwutygodnika „Niwa”, gdzie prowadził dział literacki. Publikował także w piśmie „Słowo” oraz pisał felietony do „Gazety Polskiej”.

MARIE JEGO ŻYCIA

„Maria Kellerówna – pierwsza, sielankowa i młodzieńcza miłość, ucięta brutalnie i gorzko;

Marynia Szetkiewicz – druga, umiłowana nade wszystko żona, nigdy nieodżałowana i niezapomniana;

Marynuszka Romanowska – trzecia Maria i druga żona, bohaterka skandalu towarzyskiego i „mściwej amorów transpozycji”

w Rodzinie Połanieckich;

Maryja Radziejewska – czwarta, ostatni wybuch płomienia, ostatnia miłość;

Maria „Marek” Babska – piąta Maria i trzecia żona, towarzysząca melancholijnej pogodzie schyłku.”

„Dziwny zbieg okoliczności sprawił, iż biografia jego wymienia pięć kobiet,

z którymi łączyły go uczucia miłosne, iż wszystkie one były Mariami,

a żadna nie stała się jego Beatrycze czy Laurą, bo żadna nie dała mu szczęścia…”

Julian Krzyżanowski o Henryku Sienkiewiczu

Jadwiga – Dzinia i Henryk Józef – ukochane dzieci Sienkiewicza. Ona będzie znakomitą tłumaczką, m. in. Romain Rollanda, on – świetnym architektem, erudytą, historykiem sztuki.

Łaciasty jest na świecie od czterech godzin. Marynia ma się doskonale. Jest różowa i świeża jakby nigdy nic. Łaciasty również śpi, bo się najadł. Przedtem ryczał głosem, tak grubym i chrapliwym jak spłoszone cielę bawole.

Po narodzinach syna.

Wczoraj Tatuś wrócił z Aleksandrii […]. Arabowie sprzedają tam dużo ładnych małpek i papug. Kupiłby Tatuś dla Ciebie małpę, ale duże są złe i kąsają, a małe są bardzo delikatne i zaraz umierają z zimna. Fragment listu do córki.

Henryk Sienkiewicz był w wielu krajach, m.in. w Anglii, Włoszech, Stanach Zjednoczonych, Turcji, Grecji, Zanzibarze. Dzięki barwnym relacjom z dalekich

podróży – Listy z podróży do Ameryki, Listy z Afryki, Listy Litwosa z wystawy paryskiej – zyskał ogromną popularność. W czasie tych wędrówek powstało też

wiele nowel (m.in. Latarnik, Sachem, Za chlebem) i powieści.

„Szwendam się po świecie jak Marek po piekle”.

Farma w Anaheim na której Sienkiewicz założył kolonię.

Dziwnie się wprawdzie wydaje widzieć panią Helenę [Modrzejewską] , którą przywykło się widzieć królującą w królestwie sztuki – natchnioną i okrytą idealnym nimbem – gotującą obecnie biwsztyki lub piorącą bieliznę.[…] Znam także pewnego felietonistę, którego listy z Ameryki Unger wydaje ozdobnie, a Moskale kupują, aby je tłomaczyć, wywożącego obecnie gnój.[…] Jest tu i pewien utalentowany malarz, który doi krowy i maca… niestety tylko kury.

W latach 1876–1878 Sienkiewicz przebywał jako korespondent "Gazety Polskiej" w Ameryce Północnej. Wraz z Heleną Modrzejewską i jej przyjaciółmi próbował stworzyć w Kalifornii rolniczą komunę. Projekt upadł po niecałym roku gospodarowania na farmie.

Helena Modrzejewska jako Ofelia

Pisarz nie prowadził archiwum listów odebranych. Po przeczytaniu danego listu i odpisaniu na niego, wyrzucał go do kosza, poza tym bardzo dużo podróżował i nie przywiązywał zbyt dużej wagi do listów otrzymanych w czasie wyjazdów.

Przyjmuje się, że Sienkiewicz w ciągu całego swojego życia napisał około 15 tysięcy listów! Niestety, do naszych czasów zachowało się „ledwie” 3 tysiące. Zachowane fragmenty korespondencji (z lat 1864-1916) są adresowane do 445 osób, wliczając w to instytucje naukowe i redakcje czasopism. Pozostała część listów, w tym dziennik Sienkiewicza (pisany pod koniec życia), uległy zniszczeniu podczas ostatnich dwóch wojen światowych.

Ku pokrzepieniu serc

Rękopis Ogniem i mieczem z rysunkami Sienkiewicza

Dwie pierwsze części trylogii

przyniosły Sienkiewiczowi

sławę (…) a trzecia zamieniła w

hojnego mecenasa.

Ku pokrzepieniu serc

Jeden z wielbicieli Trylogii w 1888 roku wysłał Sienkiewiczowi w anonimowym darze piętnaście tysięcy rubli wraz z listem: „Nic to – Michał Wołodyjowski”. Pisarz nie chciał przyjąć prezentu, w prasowym ogłoszeniu wezwał ofiarodawcę do cofnięcia darowizny, ten się jednak nie zgłosił. Uzyskane w ten sposób pieniądze twórca Trylogii przeznaczył na fundusz stypendialny imienia Marii Sienkiewiczowej (swojej ukochanej pierwszej żony, przedwcześnie zmarłej na gruźlicę), z którego skorzystali między innymi: Maria Konopnicka, Stanisław Wyspiański i Stanisław Witkiewicz.

Quo vadis? – epos historyczny o prześladowaniu pierwszych chrześcijan w Rzymie czasów Nerona.

Jedna z najbardziej znanych polskich powieści na świecie. Wydana 2002 razy w 59 językach. Najwięcej – 294 wydań – powstało w języku niemieckim. Wśród przekładów znajdziemy też wydania po amharsku, bengalsku, grenlandzku oraz w językach hindi, malajalam czy sotho. W 1916 roku, kiedy zmarł Sienkiewicz, nakład Quo vadis? w samych tylko Stanach Zjednoczonych przekroczył półtora miliona egzemplarzy.

Quo vadis? to także przedstawienia teatralne, opery, oratoria, filmy i komiksy pokazywane i wydawane na całym świecie. W latach 1900-1901 adaptacje powieści grano na deskach teatrów w Londynie, Nowym Jorku, Chicago, Rzymie, Paryżu, Brukseli, Pradze. W 1901 r. Lucien Nonguet i Ferdinand Zecca zrealizowali pierwszą kinową wersję powieści, film krótkometrażowy, przedstawiający niektóre ważniejsze fragmenty dzieła. W 1912 r. Enrico Guazzoni wyreżyserował niemy, pełnometrażowy film Quo vadis?, dla wytwórni Cines, która nabyła od pisarza prawa autorskie.

Henryk Sienkiewicz z rodziną w Oblęgorku

Oblęgorek – dar narodowy

dla Henryka Sienkiewicza. Pałacyk wraz z majątkiem

ziemskim pisarz otrzymał od

społeczeństwa polskiego

z okazji 25 – lecia

swojej pracy artystycznej.

„Brakło mi tylko jednego – ziemi naszej, tej ziemi, z której wyrośliśmy wszyscy… a oto wzywa mnie mój kraj – i ofiaruje mi szmat tej naszej ziemi, dla której pracowałem” – dziękował autor Trylogii w grudniu 1900 roku za Oblęgorek.

Gabinet z oryginalnymi meblami, stanowiącymi własność pisarza. Przy dębowym biurku powstawała powieść W pustyni i w puszczy.

Henryk Sienkiewicz otrzymał Nagrodę Nobla w 1905

za "wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu" i "rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu".

„Jednakże zaszczyt ten, cenny dla wszystkich, o ileż jeszcze cenniejszym być musi dla syna Polski!... Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że ona żyje!... Głoszono ją niezdolną do myślenia i pracy, a oto dowód, że działa!... Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać!”… Z przemówienia Sienkiewicza na uroczystości wręczenia Nagród Nobla

Sienkiewicz w karykaturze

Karykatury i rysunki Sienkiewicza

Słowo „pocztówka” w języku polskim zawdzięczamy Henrykowi Sienkiewiczowi. W 1900 roku autor „Trylogii” wziął udział w konkursie, którego celem było wymyślenie określenia karty pocztowej innego niż pochodząca z języka rosyjskiego „odkrytka”. Na konkurs nadesłano ponad 300 propozycji. W finale jury rozważało 5 nazw: liścik, listewka, otwartka, pisanka i właśnie pocztówka, którą pisarz zgłosił, ukrywając się pod pseudonimem Maria z R.

Sienkiewicz i dziesiąta muza Krzyżacy, W pustyni i w puszczy z 1973 roku oraz Potop to filmy z najliczniejszą widownią w Polsce. Losy Juranda, Danusi, Zbyszka z Bogdańca i Jagienki na tle konfliktu polsko-krzyżac-kiego obejrzało ponad 32 miliony widzów. Krzyżacy to także najbardziej dochodowy film w historii polskiej kinematografii.

Kino przygodowe, historyczne freski i romantyczne seriale - to najciekawsze ekranizacje prozy Henryka Sienkiewicza.

Film animowany zrealizowany techniką wycinankową, stanowiący parodię noweli Henryka Sienkiewicza, w której tytułowy Janko Muzykant przenosi się do zmechanizowanego świata przyszłości. Tragiczny finał zostaje zastąpiony happy-endem.

Nowy Janko Muzykant reż. Jan Lenica

QUO VADIS – czyli teatr ubogi z elementami śpiewogry.

Teatr Montownia

Sienkiewicz współcześnie Wizerunek Henryka Sienkiewicza na muralu w Białymstoku.

Rewers: herb – symbol Trylogii – trzy książki ułożone na polu tarczy, za nią

w tle panoplia

Pierwszy banknot z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza o nominale 500 000 złotych ukazał się 20.04.1990 roku, jednak znak wodny nadal przedstawiał godło PRL. Dopiero banknoty wyemitowane 16 listopada 1993 roku pozbawione są wszystkich cech minionego okresu.

Awers: wizerunek Henryka Sienkiewicza

„Czytam Sienkiewicza. Dręcząca lektura. Mówimy: to dosyć kiepskie, i czytamy dalej. Powiadamy: ależ to taniocha – i nie możemy się oderwać. Wykrzykujemy: nieznośna opera! i czytamy w dalszym ciągu, urzeczeni. Potężny geniusz! – i nigdy chyba nie było tak pierwszorzędnego pisarza drugorzędnego. To Homer drugiej kategorii, to Dumas Ojciec pierwszej klasy”. Dzienniki Witold Gombrowicz

„Jeśli jest coś, czego nienawidzę całą siłą duszy mojej, to ciebie polska ospałości, polski optymizmie niedołęgów, leniów, tchórzy. Od XVII wieku jesteśmy już w Europie gapiami. (...) To, co ludzkości życie stanowiło, jej krwawa praca, jest dla nas rozrywką. Sienkiewicz skodyfikował, nadał kształt estetyczny temu naszemu stanowisku, jest on klasykiem polskiej ciemnoty, szlacheckiego nieuctwa”

I smutek tego wszystkiego Stanisław Brzozowski

Henryk Sienkiewicz i jego wizje Czesław Tański

Dwugłos o Sienkiewiczu

„Jesienią 1924 roku prochy autora Trylogii powróciły ze Szwajcarii do stolicy wolnej Polski […]. 27 października trumna nakryta sztandarem z orłem białym stanęła w katedrze świętego Jana. W jej podziemiach spoczął Henryk Sienkiewicz”.

Przemarsz Alejami Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie z prochami Henryka Sienkiewicza. Pisarza żegnało ok. 150 tys ludzi. Tuż za karawanem szedł syn pisarza Henryk Józef Sienkiewicz.

NA ŚMIERĆ HENRYKA SIENKIEWICZA Krótkie będą moje słowa, bo cóż mówić potrzeba? Umarł Henryk Sienkiewicz – to dosyć. Dawno nikt taki nie umarł, nie prędko ktoś taki umrze, Mickiewicz mu rękę podaje, wielki król duszy narodowej i serca narodowego w Polsce; […]Matejko dłonią go wspiera, aby wysiadł z rydwanu chwały życia i wstąpił w świątynię wiekuistej chwały narodowego żywota. […] Uczcijcie pamięć jego, jak bohaterów narodowych pamięć czcić należy. Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Bogumiła Kaniewska, Henryk Sienkiewicz, Poznań 1999

Maria Korniłowiczówna, Sienkiewicz, Warszawa 2005

Julian Krzyżanowski, Henryka Sienkiewicza żywot i sprawy, Warszawa 1973

Janina Kulczycka-Saloni, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1966

Stefan Majchrowski, Pan Sienkiewicz, Warszawa 2000

Alina Nofer-Ładyka, Henryk Sienkiewicz, Warszawa 1988

Henryk Sienkiewicz i jego Oblęgorek, red. Maryla Janudi, Warszawa 1996

Henryk Sienkiewicz, Widziałem wszystko, com chciał i potrzebował widzieć, wybór listów pisarza, Warszawa 2016

Henryk Sienkiewicz. Wspomnienie, opr. Andrzej Barecki, Warszawa 1997

Sienkiewicz i film, red. Lech Ludorowski, Kielce 1998

Józef Szczublewski, Sienkiewicz. Żywot pisarza, Warszawa 2006

Barbara Wachowicz Dom Sienkiewicza, Warszawa 2005

Barbara Wachowicz, Marie jego życia, Warszawa 1996

Tadeusz Żabski, Sienkiewicz, Wrocław 1988

http://culture.pl/pl/tworca/henryk-sienkiewicz

http://cyfrowe.mnw.art.pl/Content/8954/di86278.jpg

http://4.bp.blogspot.com/-YnS8hLAg_2g/U6A72R90q0I/AAAAAAAAJBU/uZrJCKs82cc/s1600/hs.jpg

http://www.instytutksiazki.pl/upload/Image/henryk_sienkiewicz_z_dzie_mi_nad_czarnym_stawem.jpg

http://myvimu.com/exhibit/54654738-polska-500-000-zlotych-1993

Źródła:

http://qv.ostatnidzwonek.pl/a-513.html O Sienkiewiczu powiedzieli…, Dorota Blednicka

http://blogi.mbplp.lodz.pl/filia2/2016/07/29/mieszkanie-bez-ksiazek-ciemniejsze-jest-niz-bez-lampy-

henryk-sienkiewicz/

http://henryk-sienkiewicz.eu/index.php?id=kalendarium&m=menu_biografia&r=1916&akcja=pokaz

https://www.kcet.org/shows/lost-la/utopian-dreams-in-anaheim-the-polish-commune-of-1876

Wola Okrzejska. Dworek, w którym urodził się Henryk Sienkiewicz - widok ogólny od frontu; wycinek z:

"Tygodnik Ilustrowany" 1900, nr 51; Datowanie zabytku: 1900; Autor - fotograf: Karoli, Aleksander

(1838-1916) (autor pierwowzoru), właściciel Muzeum Narodowe

Henryk Sienkiewicz z dziećmi w Zakopanem (reprodukcja fotografii z natury); Datowanie zabytku: 1900,

fotografia oryginalna ok. 1895-1897; Autor - fotograf: Mien, Juliusz (1842-1905) (autor

pierwowzoru),wycinek z: "Tygodnik Illustrowany", 1900, nr 10, s. 199, właściciel Muzeum Narodowe

Pocztówka z wizerunkiem Henryka Sienkiewicza (1846-1916) i fragmentem jego odezwy "Naród sobie",

opublikowanej w 1905 r., wydana na rzecz Polskiej Macierzy Szkolnej; Datowanie zabytku: przed

20.12.1926 (data wysłania pocztówki); Autor - fotograf: nieznany (autor pierwowzoru), właściciel

Muzeum Narodowe

Ś.p. Henryk Sienkiewicz 1846-1916 [pocztówka z portretem Henryka Sienkiewicza w wieku 68 lat];

Datowanie zabytku: 18-29.11.1916 ; 1914 (pierwowzór fotograficzny); Autor - fotograf: Gürtler, Antoni

(autor pierwowzoru); Wydawca - wydawnictwo: Chlebowski i Michałowski p.f. "Świt" (Warszawa ;

wydawnictwo ; 1912-1919), właściciel Muzeum Narodowe