REJESTRATORY PARAMETRÓW LOTU (FDR) Tu-154M

NIEWIARYGODNE ZAPISYPARAMETRÓW W KOŃCÓWCE

LOTU

Marek Dąbrowski, 08. 2013

REJESTRATORY PARAMETRÓW LOTU (FDR) Tu-154MSamolot Tu-154M „101” był wyposażony w rosyjski system rejestracji danych MSRP-64, na który składały się dwa rejestratory taśmowe: • katastroficzny MŁP-14-5 oraz • eksploatacyjny KBN-1-1, a także • polski cyfrowy rejestrator szybkiego dostępu ATM QAR (30 h zapisu), który oprócz zakresu danych zapisywanych przez rejestratory rosyjskie rejestrował także niektóre dodatkowe parametry silników.

• na pokładzie powinien także znajdować się rejestrator eksploatacyjny K3-63, którego wg MAK nie odnaleziono na miejscu katastrofy.

DANE DOSTĘPNE STRONIE POLSKIEJStrona polska przyjęła, że w związku z brakiem błędów zapisu podstawą prac

będzie materiał zarejestrowany przez polską „czarną skrzynkę” ATM QAR.Zapis ATM QAR zakończył się 1,5 sekundy przed zanikiem zasilania elektrycznego w samolocie, i

należało uzupełnić jego końcówkę danymi z rosyjskiej „czarnej skrzynki”:„algorytm kompresji wbudowany w rejestratory ATM-QAR/R128ENC, powoduje opóźnienie

zapisu o około 1,5 sekundy, dlatego podjęto próbę uzyskania brakującego 1,5 sekundy zapisu z innego rejestratora”.

MAK w swoim raporcie pokazał wykresy pochodzące z rejestratora eksploatacyjnego KBN-1-1. Pomimo cyklicznych błędów zapisu, dane z tego rejestratora aż do momentu katastrofy stanowiły podstawę analiz MAK. Natomiast zapis rejestratora KBN-1-1, który otrzymali Polacy, zakończył się „kilka sekund przed początkiem 41 minuty „. Oznacza to, że strona polska otrzymała jego wadliwą kopię.

Przygotowując raport KBWL LP dysponowano jeszcze dwoma kopiami zapisów z rejestratora MŁP-14-5. Były to:

- kopia wykonana 31.05.2010 w obecności przedstawicieli Prokuratur Generalnych RP i FR, KBWLLP i MAK. KOPIA O NAJGORSZEJ JAKOŚCI ZE WSZYSTKICH, NIE BYŁA WYKORZYSTANA DO BADAŃ W POLSCE.

- -kopia danych przekazana przez Komitet Śledczy przy Prokuraturze FR (wykonana bez udziału Polaków). WYKORZYSTANA DO BADAŃ W POLSCE. ZAWIERAŁA DUŻĄ ILOŚĆ BŁĘDÓW.

BŁĘDNA METODOLOGIA ATMPrzed uzupełnieniem brakujących danych ATM QAR eksperci ATM sprawdzili,

czy posiadane przez nich kopie rosyjskich rejestratorów pochodzą z lotu z 10.04.2010. Przyjęli metodologię, zgodnie z którą porównywali zapisy 3

danych (wysokości barometrycznej, pochylenia i przechylenia samolotu) w pierwszych zapisach w każdej minucie lotu.

Ostatni porównany zapis pochodzi z godziny 08:40:00, czyli z 1 minuty i 4 sekund przed katastrofą.

Przed uzupełnieniem zapisu ATM QAR nie porównano ze sobą posiadanych rosyjskich kopii z „czarnych skrzynek” w celu ustalenia ilości błędów w tej

części materiału, którą miano uzupełnić zapis ATM QAR. Oznacza to, że pokazane w dokumentach wytworzonych w Polsce

ostatnie 2 sekundy zapisu parametrów lotu Tu-154M mają niewiadome pochodzenie i nieustaloną liczbę błędów zapisu.

BŁĘDNA METODOLOGIA ATMOSTATNIE POPRAWNE 0,5 SEKUNDY zapisu ATM QAR zastąpiono kopią zapisu z MŁP-14, pochodzącą od Komitetu Śledczego Federacji Rosyjskiej, a zatem wykonaną bez udziału Polaków, materiałem o niewiadomym stopniu wiarygodności, co jest związane chociażby z dużą ilością błędów. Oryginalny zapis ostatniej poprawnej 0,5 sekundy zapisu ATM QAR NIE ZOSTAŁ UJAWNIONY DO DZIŚ.

POLSCY EKSPERCI W OGÓLE ZANIECHALI PRÓB BADANIA kopii zapisu z MŁP-14 wykonanej w obecności przedstawicieli strony polskiej i porównania jej zawartości z kopią uzyskaną od strony rosyjskiej. Jak zapisano:„Ze względu na fakt posiadania trzech innych zapisów z tego dnia, nie podjęto próby rekonstrukcji danych w tym pliku i pominięto go w dalszej analizie.”

Eksperci ATM zarekomendowali niewykonywanie dodatkowych kopii zapisu z MŁP-14, pomimo że dwa z trzech posiadanych przez nich zapisów (ATM QAR, KBN-1-1) były pozbawione danych z końcówki lotu.

ZATAJONE PROBLEMY Z ATM QARW przeciwieństwie do ekspertów z firmy ATM, MAK określił koniec zapisu ATM QAR na 2,5 sekundy przed zanikiem zasilania w samolocie, czyli o sekundę wcześniej, niż możemy to wyczytać w ekspertyzach firmy ATM.Strona polska w Uwagach do raportu MAK tłumaczyła, że podczas odczytu ATM QAR w Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych „zastosowano rutynowy proces, który nie pozwala na uzyskanie zapisu z niepełnej ramki danych. Późniejsza modyfikacja programu odczytującego zapis kasetowy (zmiana bufora pamięci stosu kasetowego) pozwoliła na uzyskanie pełnego zapisu danych z lotu do chwili katastrofy (czas zakończenia rejestracji przez rejestrator ATM QAR 08:41:02,5 UTC)”.

Zapis ten oznacza, że dane z ostatniej jednej sekundy zapisu ATM QAR musiały być odtwarzane w niestandardowy sposób, ponieważ polski rejestrator miał w ostatniej sekundzie pracy problemy techniczne (zapisał niepełne ramki danych).Informacji o tych problemach nie znajdziemy jednak w Ekspertyzach ATM, wykonanych na potrzeby KBWLLP oraz Prokuratury Wojskowej, ani w żadnym dokumencie wytworzonym przez Komisję Millera.

TAWS 38 – INGERENCJA W DOWODYATM QAR miał problemy z zapisem w sekundzie, w której wystąpił TAWS#38. W tym miejscu miała miejsce późniejsza ingerencja Rosjan w dowody na miejscu zdarzenia.

Kwiecień 2010

Czerwiec 2010

PROBLEMY Z ZAREJESTROWANYMI PARAMETRAMI LOTU- TAWS#38Wnioski:

• Polscy eksperci z firmy ATM, mimo że strona polska otrzymała od Rosjan wadliwe kopie zapisu z rejestratorów parametrów lotu, nie tylko nie zwrócili się do strony rosyjskiej o przekazanie bezbłędnych danych, ale sami zarekomendowali niewykonywanie dalszych kopii .• Przyjęta przez ekspertów ATM metodologia porównywania ze sobą otrzymanych od Rosjan zapisów parametrów lotu była bezużyteczna w ustaleniu prawdziwości zapisu ostatnich 2 sekund rosyjskich danych. Wiarygodny zapis z całego lotu pochodzący z ATM QAR eksperci ATM uzupełnili materiałem o niezweryfikowanej wiarygodności.• Eksperci ATM bez uzasadnienia usunęli ostatnie prawidłowo zarejestrowane pół sekundy z ATM QAR, zastępując je materiałem rosyjskim o niewiadomym pochodzeniu i wiarygodności.• Eksperci ATM w swoich ekspertyzach dla Prokuratury Wojskowej i KBWLLP zataili, że w TAWS#38 rejestrator ATM QAR miał problemy techniczne z prawidłowym zapisem.• W związku z powyższymi faktami, wytworzone w Polsce wykresy parametrów lotu z ostatnich 2 sekund przed zanikiem zasilania w samolocie nie mogą służyć do wnioskowania o jego sprawności bez dodatkowej weryfikacji prawdziwości danych wejściowych.

ŹRÓDŁA• RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA ZDARZENIA LOTNICZEGO NR 192/2010/11

SAMOLOTU TU-154M NR 101 ZAISTNIAŁEGO DNIA 10 KWIETNIA 2010 R. W REJONIE LOTNISKA SMOLEŃSK PÓŁNOCNY, KBWLLP, Warszawa 2011

• ZAŁĄCZNIK NR 2. OPIS I ANALIZA PRACY SYSTEMÓW POKŁADOWYCH SAMOLOTU TU-154M NR 101, RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA ZDARZENIA LOTNICZEGO NR 192/2010/11 SAMOLOTU TU-154M NR 101 ZAISTNIAŁEGO DNIA 10 KWIETNIA 2010 R. W REJONIE LOTNISKA SMOLEŃSK PÓŁNOCNY, KBWLLP, Warszawa 2011

• AIR ACCIDENT INVESTIGATION COMMISSION. FINAL REPORT, Interstate Aviation Committee, 2011

• EKSPERTYZA TECHNICZNA PORÓWNANIE I DESZYFRACJA ZAPISÓW Z POKŁADOWYCH REJESTRATORÓW PARAMETRÓW, ATM

• EKSPERTYZA TECHNICZNA DESZYFRACJA I ANALIZA DANYCH Z POKŁADOWYCH REJESTRATORÓW PARAMETRÓW, ATM

• UWAGI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ DO PROJEKTU RAPORTU KOŃCOWEGO MAK Z BADANIA WYPADKU SAMOLOTU TU-154M NR BOCZNY 101, 2011