Nasze placówki:

PU¸AWSKA

nr (6)

wiosna 2000

issn 1506-7378

kwartalnik 1 wydawca: LUX MED sp. z o.o.

Stomatologia:W trosceo Twój uÊmiech!

SpecjaliÊci:

REHABILITACJA

Alkohol– tylkoszkodzi?

Wreszciewi sna!

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 1

Szanowni Paƒstwo!

Min´∏o ju˝ kilka miesi´cy ostatniego

roku drugiego tysiàclecia. Dla wielu z nas

ta data ma wr´cz symboliczne znaczenie.

ChcielibyÊmy, aby stanowi∏a granic´ , poza

którà b´dziemy bardziej ni˝ dotychczas za-

dowoleni, ̋ e ominie nas wiele problemów i

zmartwieƒ, ˝e nadchodzàca przysz∏oÊç

b´dzie bardziej „ró˝owa”. PodÊwiadomie

chcielibyÊmy, aby magiczna ró˝d˝ka mo-

g∏a decydowaç o spe∏nianiu si´ naszych

planów i marzeƒ. Niestety, rzeczywistoÊç

jest du˝o bardziej prozaiczna. Wiele istot-

nych dla nas spraw zale˝y od nas samych.

Ale – czy tylko od nas?

Podstawowà wartoÊcià decydujàcà o

naszej pozycji we wspó∏czesnym Êwiecie

jest zdrowie. Tylko w pe∏ni sprawny cz∏o-

wiek – psychicznie i fizycznie – mo˝e si´

prawid∏owo rozwijaç, zdobywaç wiedz´,

zarabiaç, odnosiç sukcesy. Mo˝na prze-

wrotnie powiedzieç – ˝eby byç szcz´Êliwym i bogatym – trzeba byç zdrowym, ˝eby byç

zdrowym trzeba umiej´tnie w siebie inwestowaç.

Nie chodzi tu tylko o leczenie si´ w czasie choroby: co najmniej równie wa˝ne jest

zapobieganie i wczesne ostrzeganie przed zachorowaniem.

Bardzo cz´sto tym co nas niepokoi jest ból, goràczka, kaszel. Mówimy wtedy o

chorobie i zaczynamy si´ leczyç. Nie bierzemy pod uwag´ – ˝e takie objawy – niekiedy

bardzo przykre – sà przede wszystkim ostrze˝eniem przed bardzo ci´˝kim zachorowa-

niem. Mo˝na wi´c mówiç o zbawiennym znaczeniu objawów. Nie wolno ich bagatelizo-

waç. Paradoksalnie – du˝o gorzej jest, gdy choroba rozwija si´ bezobjawowo. Cz∏owie-

kowi wydaje si´, ˝e jest ca∏kiem zdrowy – podczas gdy niepostrze˝enie jego szanse na

wyleczenie , a zatem na dalsze ˝ycie szybko malejà. Dlatego te˝ tak wielkie znaczenie

majà badania okresowe.

Od czasu rozpoznania zagro˝enia chorobà rozpoczyna si´ walka pomi´dzy chorobà

z jednej strony, a pacjentem i lekarzem z drugiej.

Wspó∏czesna medycyna potrafi skutecznie walczyç z wieloma uwa˝anymi jeszcze

niedawno za nieuleczalne – chorobami; du˝o jednak zale˝y od stopnia zaawansowania i

czasu rozpoznania.

Wielu z Paƒstwa koniecznoÊç badaƒ okresowych traktuje jak „dopust bo˝y”; szy-

kan´ ze strony pracodawcy i niepotrzebnà strat´ czasu. Naprawd´ zaÊ dostaliÊcie Paƒ-

stwo szans´ „wczesnego ostrzegania”. Statystycznie u kilku procent osób uwa˝ajàcych

si´ za ca∏kowicie zdrowe, wykrywa si´ schorzenia wymagajàce natychmiastowego le-

czenia. Wystarczy przytoczyç informacje jakie dajà profilaktyczne badania piersi u kobiet.

W przesz∏oÊci bardzo wiele mówiono i pisano o profilaktyce; niestety w wi´kszoÊci przy-

padków by∏y to tylko s∏owa.

W krajach rozwini´tych cywilizacyjnie zapobieganie stanowi bardzo du˝y zakres dzia∏aƒ

medycznych.

Wiadomo, ̋ e jest ono taƒsze i bardziej skuteczne dla samego pacjenta ni˝ leczenie.

Dlatego te˝ ka˝dy z nas musi doceniç dobrodziejstwo badaƒ okresowych i traktowaç

je nie jako bzdurny wymóg przepisów kodeksu pracy a szans´ na niedopuszczenie do

powa˝nej choroby. Nale˝y wi´c, we w∏asnym interesie, nie tylko oczekiwaç na wymaga-

ny przez przepisy termin, ale – zw∏aszcza przy jakichkolwiek niepokojàcych objawach –

samemu stymulowaç lekarza do wykonania wszechstronnych badaƒ diagnostycznych.

Zw∏aszcza, jeÊli zale˝y nam na zdrowym prze˝yciu 2000 roku – i nie tylko tego roku.

Z wyrazami szacunku

dr n. med. Wojciech Paw∏owski

Prezes Zarzàdu LUX MED Sp. z o.o.

Proponujemy:Wiosna w pe∏ni. Ale – mimo, i˝ dooko∏a

wszystko rozkwita, przyda si´ nieco ostro˝no-Êci. Organizm zm´czony zimà domaga si´swych praw. Stàd nasz kwartalnik bardzo dziÊmedyczny; wszak warto byç w formie, gdyprzyjdzie (jak ten czas p´dzi!) lato.

Tymczasem ˝yczymy Paƒstwu: przyjem-nej lektury i du˝o zdrowia!

na stronie 2

Nasi lekarze: chirurdzy cz. II.Flebologia, czyli nauka zajmujàca si´ choro-bami uk∏adu ̋ ylnego. Rozmawiamy o niej z p∏k.

prof. zw. dr hab. med. Markiem Maruszyƒ-

skim.Ponadto: flesz, czyli jak zwykle zdj´cia z

imprez, w których uczestniczyliÊmy.

na stronie 3 i 4

Coraz cz´Êciej lekarze obserwujà wÊródkobiet niepokojàce symptomy zaburzeƒ w wy-dzielaniu prolaktyny. Stres zaczyna gro-madziç swoje ˝niwo wÊród aktywnych zawo-dowo kobiet…

na stronach 6 i 7

Nasi specjaliÊci. Tym razem: re-habilitacja (wg obecnie obowiàzujàcej nomen-klatury fizjoterapia). Jest ona, obok profilaktykii farmakoterapii jednym z filarów post´powanialekarskiego.

na stronie 9

Koniec naszego wieku stoi pod znakiemrozwoju techniki. Nie ominà∏ on równie˝ sto-matologii. Nowoczesne technologie wypie-rajà tradycyjne metody leczenia…

na stronie 10 i 11

Alkohol spo˝ywany jest przede wszyst-kim z powodu swoich walorów smakowych.Wypijany w zbyt du˝ych iloÊciach,prowadzi do uzale˝nienia, powo-duje degradacj´ psychicznà iuszkodzenie m.in. mózgu, wàtro-by, trzustki i serca. Ale czy tylko…

Ponadto: jak pokonaçwiosenne zm´czenie?

na stronie 14

Z wiedzà w XXI wiek… zebra∏dla Paƒstwa dr n. med. Marek Jarecki.

Warto wiedzieç!

Wydawca:LUX MED sp. z o.o.

02-634 Warszawa; ul. Rac∏awicka 132B

Recepcja – 646 99 99, 627 00 10Sekretariat – 845 57 57, 646 99 77Dzia∏ Marketingu i Reklamy – 646 99 78Fax 646 99 90

Zdj´cia: Jacek Kucharczyk, Maciej Glinicki,Adobe™, Digital Vision™, John Foxx™.Projekt/DTP: M.R.Makowski/Pracownia Druk: AGPOL

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 2

˘

W zwiàzku z uruchomieniem dwusystemowej sieci Idea,na zaproszenie PTK Centertel w dniach 7-8 marca 2000 r. przebywa∏w Warszawie David Copperfield. LUX MED zapewnia∏ opiek´medycznà podczas ca∏ego pobytu artysty, jak i w czasie imprezy.

˘

LUX MED zapewnia∏ tak˝e opiek´ medycznà na IV Mi´dzynarodowychTargach Miast, Powiatów i Gmin EUROCITY 2000 (23-25 lutego).

Panie Profesorze, jakà dziedzinà medycyny Pan si´ zaj-muje?

Jestem chirurgiem wojskowym i fakt ten poczytuj´ sobie za du˝yzaszczyt. Lekarz wojskowy zawsze zwiàzany by∏ z chirurgià, jest onaniejako wpisana w s∏u˝b´ lekarza w mundurze. Chirurdzy wojskowi:Ambro˝y Pare, Dominik Larrey, John Pringle, Konrad Langenbeck, czyMiko∏aj Pirogow sà wymieniani jako primus inter pares wÊród twór-ców nowo˝ytnej chirurgii.

Aktualnie jestem Konsultantem Wojskowej S∏u˝by w dziedziniechirurgii(zwanym do niedawna Naczelnym Chirurgiem), bezpoÊred-nio kieruj´ II Klinikà Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Naczyniowejw Centralnym Szpitalu Klinicznym WAM w Warszawie, zwanym po-tocznie „Szpitalem na Szaserów”. Klinika, którà kieruj´ ma wielokie-runkowy, ale nie wàskospecjalistyczny charakter. Jestem bowiem g∏´-boko przekonany o koniecznoÊci wszechstronnego, ogólnochirurgicz-nego wykszta∏cenia chirurga wojskowego. Uwa˝am za naturalne, ˝echirurg wojskowy musi byç specjalistà w leczeniu obra˝eƒ, zw∏aszczapostrza∏owych. W tym celu stworzy∏em w CSK WAM „Centrum Lecze-nia Postrza∏ów”. W Klinice, którà kieruj´, wykonywane sà w pe∏nymzakresie operacje z chirurgii ogólnej, onkologicznej i naczyniowej.

Zgodnie z wymogami czasu szeroko stosowana jest mniej inwa-zyjna technika videochirurgii (laparoskopia, torakoskopia) oraz chi-rurgia jednego dnia.

S∏ysza∏am, ̋ e ma Pan swoje hobby zawodowe, prosz´ namo tym opowiedzieç.

Dzia∏em chirurgii, który w pewnym sensie mo˝na uwa˝aç za mojezawodowe hobby, jest flebologia; nauka zajmujàca si´ chorobami uk∏a-du ˝ylnego. Od dwóch lat jestem prezesem Polskiego TowarzystwaFlebologicznego.

Nowoczesna flebologia jest dziedzinà wielospecjalistycznà. NaÊwiecie stanowi przedmiot zainteresowania lekarzy angiologów, in-ternistów, dermatologów, chirurgów naczyniowych i dermato- chirur-gów. W Polsce g∏ównie zajmujà si´ nià chirurdzy. Leczenie choróbuk∏adu ˝ylnego jest wielokierunkowe, obejmuje obok post´powaniachirurgicznego (operacje: klasyczne i ró˝nego rodzaju zabiegi „mniejinwazyjne”) leczenie obliteracyjne (skleroterapi´) oraz terapi´ uci-skowà i farmakoterapi´.

Czy w leczeniu chorób uk∏adu ̋ ylnego wprowadza si´ no-woczesne metody diagnostyczne?

Ostatnie lata charakteryzuje prawie rewolucyjny rozwój metod roz-poznawania. Nowoczesna, nieinwazyjna diagnostyka obrazowa stwo-rzy∏a nowe mo˝liwoÊci post´powania leczniczego, charakteryzujàcesi´ indywidualnymi wskazaniami poszczególnych metod post´powa-nia. Np. dotychczas uniwersalna metoda leczenia ˝ylaków koƒczyndolnych polega∏a na ca∏kowitym usuni´ciu ˝y∏y odpiszczelowej, nie-zale˝nie od zaawansowania choroby, rodzaju i charakteru zmian. Obec-nie znajàc po badaniu ultrasonograficznym obraz zmian chorobowychw ca∏ym uk∏adzie ˝ylnym wewnàtrz koƒczyny dolnej, mo˝emy zacho-wujàc skutecznoÊç rozleg∏ych operacji, operowaç bardziej oszcz´d-nie – prawie „fizjologicznie”.

Jest tak˝e miejsce w zale˝noÊci od szczegó∏owych wskazaƒ naskleroterapi´, tj. leczenie obliteracyjne. Wspó∏czesna diagnostyka

W poprzednim numerze naszego kwartalnika (zima ’99),

w cyklu Nasi lekarze przedstawiliÊmy Paƒstwu

specjalistów z dziedziny chirurgii.

A ˝e jest to dziedzina niezwykle obszerna,

dziÊ kontynuujemy temat: rozmawiamy

z p∏k. prof. zw. dr hab. med. Markiem Maruszyƒskim.

Uprzejmie informujemy, ˝e wszelkà korespondencj´ kierowanàdo nas mogà Paƒstwo przes∏aç pod poni˝ej wymienione nowe adre-sy e-mailowe:

Zarzàd i Dyrekcja: sekretariat@luxmed.plDzia∏ Promocji i Marketingu: marketing@luxmed.plDzia∏ Kadr: kadry@luxmed.plDzia∏ Obs∏ugi Pacjenta: dop@luxmed.pl

Wkrótce zaprosimy Paƒstwa równie˝ do naszego internetowegoserwisu medycznego.

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 2

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 3

P∏k prof. zw. dr hab. med. Marek Maruszyƒski (ur. 06.03.1946)– Kierownik Instytutu Chirurgii i II Kliniki Chirurgii Ogólnej, Onkolo-gicznej i Naczyniowej Centralnego Szpitala Klinicznego WAM w War-szawie. Konsultant Wojskowej S∏u˝by Zdrowia w dziedzinie chirurgii.Prezes Polskiego Towarzystwa Flebologicznego.

Z urodzenia krakowianin, z wyboru warszawiak, z wykszta∏cenia∏odzianin (ukoƒczy∏ z wyró˝nieniem WAM w ¸odzi).

Zawodowe hobbyRozmowa z p∏k prof. zw. dr hab. med. Markiem Maruszyƒskim

pozwala na okreÊlenie stopnia zaawansowania niewydolnoÊci ˝ylnej,ustalenia jej przyczyny oraz ukazuje dok∏adnie hemodynamiczne za-burzenia. Wiedza ta pozwala uniknàç b∏´dów, jakimi w przesz∏oÊci ob-cià˝one by∏o leczenie chorób uk∏adu ˝ylnego, np. stosowano sklero-terapi´ (tzw. leczenie zastrzykami), kiedy jedynym sposobem skutecz-nego post´powania by∏a operacja. Cz´sto odwrotnie – operowano ̋ yla-ki siatkowate wykonujàc rozleg∏e ci´cia skórne, co powodowa∏o, ˝eleczenie by∏o niekiedy gorsze od choroby. Nie uwzgl´dniano wreszcienaturalnego przebiegu choroby, która ma charakter przewlek∏y i po-st´pujàcy.

Znaczàcy post´p w leczeniu chorób ˝y∏, obok nowoczesnej dia-gnostyki to tak˝e wprowadzenie „mniej inwazyjnych” metod opera-cyjnych. MyÊl´, o wprowadzonej przeze mnie i spopularyzowanej wPolsce kriochirurgii (wykorzystaniu niskich temperatur do usuwanianiewydolnych ˝y∏), odcinkowym, miejscowym usuwaniu niewydolne-go uk∏adu ˝ylnego (miniflebektomia) oraz o operacjach endoskopo-wych niewydolnych ˝y∏ ∏àczàcych. Wsparta doraênym badaniem USG– obliteracja (ECHO – skleroterapia) znajduje nowe znaczàce miej-sce w post´powaniu leczniczym.

Wa˝nà rol´ odgrywa terapia uciskowa (odpowiednio dobrane we-d∏ug rozmiaru, stopnia ucisku poƒczochy, podkolanówki lub rajstopyoraz opaski elastyczne). Najwa˝niejszym osiàgni´ciem farmakotera-pii chorób uk∏adu ̋ ylnego jest wprowadzenie heparyn drobnoczàstecz-kowych. PrzydatnoÊç wykazujà tak˝e nowe generacje leków flebotro-powych.

Jak du˝a jest zachorowalnoÊç na choroby uk∏adu ˝ylne-go?

DolegliwoÊciami ze strony uk∏adu ˝ylnego jest obj´ta oko∏o 30proc. populacji. Groêne powik∏ania si´gajà 1 proc.Choroby uk∏adu˝ylnego sà g∏ównie ze wzgl´dów iloÊciowych problemem spo∏ecznym.Koszty leczenia zmian zaawansowanych, liczba zwolnieƒ z pracy, wskali paƒstwa stanowià istotnà wartoÊç ekonomicznà. Sà one bardzowysokie nawet w wysoko rozwini´tych krajach (USA, Wielka Bryta-nia).

Szkoda, ˝e ten dzia∏ nauk medycznych nie jest doceniany, cz´stolekcewa˝ony zarówno przez studentów jak i lekarzy. Tymczasem chi-rurgia uk∏adu ̋ ylnego, chocia˝ trudna, cz´sto ma∏o spektakularna, mo˝ebyç êród∏em wielu codziennych, jak˝e potrzebnych ka˝demu chirur-gowi zawodowych satysfakcji.

Jak Pan Profesor uwa˝a, co jest przyczynà powstawaniatego typu schorzeƒ?

Rozwój filogenetyczny cz∏owieka, prowadzàcy do przyj´cia dwu-no˝nej pionowej postawy, wp∏ynà∏ na powstanie hemodynamicznychwarunków dla niewydolnoÊci uk∏adu ˝ylnego w koƒczynach dolnych.Wa˝nà rol´ odgrywajà czynniki dziedziczne i hormonalne. Np. istniejeogromna zale˝noÊç a˝ 75 proc. pomi´dzy wystàpieniem ̋ ylaków u córki– kiedy choruje matka. Zwykle wyst´pujà one na tej samej koƒczyniei majà ten sam charakter.

˚ylaki znane sà od zawsze – opisy spotykamy w Biblii (ksi´gaIzajasza), w papirusie Ebersa z 1500 r. p.n.e., na kamiennych rzeê-bach (IV w. p.n.e.), Êredniowiecznych drzeworytach czy obrazach mi-strzów renesansu. W sztuce sakralnej – ˝ylaki widoczne sà u jednej zpostaci na o∏tarzu Wita Stwosza.

Jak Pan Profesor ocenia poziom leczenia niewydolnoÊciuk∏adu ˝ylnego w Polsce?

Jest to choroba bardzo cz´sto wyst´pujàca, ciàgle troch´ niezna-na; pope∏nia si´ wi´c du˝o b∏´dów. Dochodzi do powik∏aƒ, np. owrzo-dzeƒ, choroby zakrzepowo – zatorowej, z powik∏aniami Êmiertelnymiw∏àcznie.

Wrzód ˝ylny, do którego dosz∏o na skutek zaniedbania, zaniecha-nia, czy mo˝e pewnej niedoskona∏oÊci medycyny, Êwiadczy o pozio-mie tej medycyny. Je˝eli jest du˝o wrzodów ˝ylnych to poziom medy-cyny ogólnej, podstawowej, czy te˝ oÊwiaty sanitarnej jest niski. Wy-starczy przecie˝ skuteczna diagnostyka, zabieg czy operacja, by cho-rob´ mo˝na by∏o usunàç, lub zapobiec powik∏aniom. Wa˝nym proble-mem jest tak˝e leczenie choroby zatorowej, powsta∏ej najcz´Êciej naskutek zakrzepowego zapalenia ˝y∏ g∏´bokich.

Wiedza na temat chorób uk∏adu ˝ylnego, która powsta∏a w ciàguostatniego dziesi´ciolecia zupe∏nie zrewolucjonizowa∏a nasze poglà-dy. W jej zakres wchodzi nie tylko leczenie okreÊlonych zespo∏ów cho-robowych, niekiedy bardzo trudnych. Jest tu tak˝e miejsce na flebo-logi´, kosmetologi´, popraw´ urody, a tak˝e na profilaktyk´.

Dzi´kujemy za rozmow´.rozmawia∏a

Anna Kowalska

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 4

Coraz cz´Êciej lekarze obserwujà wÊród kobiet niepokojàce symp-tomy zaburzeƒ w wydzielaniu prolaktyny. Podwy˝szony poziom prolak-tyny objawia si´ nieprawid∏owoÊciami w funkcjonowaniu gruczo∏ówp∏ciowych, co wywo∏uje zaburzenia w miesiàczkowaniu, brak owulacji,a w konsekwencji mo˝e prowadziç do niep∏odnoÊci. W praktyce lekar-skiej znaczàcà wskazówkà do zbadania st´˝enia prolaktyny jest równie˝samoistne pojawienie si´ wydzieliny mlecznej z piersi tzw. mlekotok ukobiet nie karmiàcych i nie w cià˝y.

We wspó∏czesnym Êwiecie to stres zaczyna gromadziç swoje ˝niwowÊród aktywnych zawodowo kobiet, które z racji pe∏nionych funkcji sàstale nara˝one na czynniki stresogenne. Mogà nimi byç nie tylko napi´-cia w relacjach zawodowych czy rodzinnych, ale tak˝e i z pozoru nie-winne sytuacje, np. gimnastyka korzystnie relaksuje nas po pracy, jed-nak kiedy niewytrenowane cia∏o poddamy torturom w fitness clubie staniesi´ to dla organizmu nadmiernym obcià˝eniem. Konsekwencjà takiejsytuacji jest pobudzenie uk∏adu hormonalnego, co objawia si´ zwi´k-szeniem wydzielania substancji powodujàcych m.in. przyÊpieszenie akcji

serca, zwi´kszenie cz´stoÊci oddechu, zmniejszenie wra˝liwoÊci na ból,co przygotowuje nasz organizm do podj´cia dzia∏ania. Zwi´kszone wy-dzielanie dotyczy równie˝ i prolaktyny, a przy przed∏u˝onym dzia∏aniubodêców stresogennych powoduje przewlekle podwy˝szony jej poziom.

U wielu kobiet wysoki poziom prolaktyny przyczynia si´ do nasile-nia objawów tzw. zespo∏u napi´cia przedmiesiàczkowego. Dolegliwo-Êci zwiàzane z cyklem menstruacyjnym wpisane sà w natur´ kobiety,jednak je˝eli dochodzi do obrz´ku i bolesnoÊci piersi, bólów g∏owy,nudnoÊci oraz stanów przygn´bienia, a˝ do depresji w∏àcznie mamy doczynienia z zespo∏em napi´cia przedmiesiàczkowego. Je˝eli opisanystan pojawia si´ przez kilka kolejnych cykli nale˝y skorzystaç z konsul-tacji lekarza ginekologa, tym bardziej ˝e za wyst´powanie powy˝szychobjawów mogà byç odpowiedzialne i inne hormony. Przyk∏adem mo˝ebyç wspomniane uczucie bolesnoÊci i obrz´k piersi, do czego przyczy-niajà si´ równie˝ zaburzenia wydzielania jednego z hormonów p∏cio-wych – progesteronu. W drugiej po∏owie cyklu miesiàczkowego st´˝e-nie progesteronu wzrasta, je˝eli dochodzi do zaburzeƒ w jego wydziela-niu jednym z objawów jest w∏aÊnie wstrzymywanie p∏ynów w piersiachi ich nadwra˝liwoÊç. Badania diagnostyczne (USG, mammografia) wy-konane w tym okresie sà ma∏o wiarygodne, dlatego te˝ powinno si´ jewykonywaç tylko w pierwszej po∏owie cyklu.

Zmiany w strukturze tkanki oraz w wielkoÊci piersi jakie zachodzàpod wp∏ywem dzia∏ania prolaktyny mogà sporadycznie prowadziç dopatologii takich jak zw∏óknienia czy guzy. Badania naukowe przeprowa-dzone w ostatnich latach w USA dowodzà, ˝e prolaktyna w niektórychsytuacjach mo˝e stymulowaç równie˝ rozwój nowotworu piersi. Jedno-czeÊnie w okresie cià˝y, kiedy to st´˝enie prolaktyny jak i innych hor-monów jest naturalnie podwy˝szone, nie dochodzi do wzbudzania wzro-stu nowotworu. Przypuszcza si´, ˝e to wysokie wartoÊci progesteronuwp∏ywajà ochronnie na tkank´ gruczo∏u piersiowego.

Profilaktyka opisanych zaburzeƒ nie jesttrudna do wprowadzenia w ˝ycie. Ka˝da kobie-ta powinna pami´taç o poddaniu si´ coroczne-mu badaniu ginekologicznemu, a w przypadkuzaobserwowania zaburzeƒ miesiàczkowaniabàdê te˝ nieprawid∏owoÊci w budowie piersipowinna bezzw∏ocznie skontaktowaç si´ z le-karzem, aby skonsultowaç swoje niepokoje.Trzeba jednak pami´taç, ̋ e jednorazowe stwier-dzenie wysokiego st´˝enia prolaktyny we krwimusi byç powtórnie zweryfikowane, gdy˝ na-wet sam fakt pobierania krwi mo˝e wywo∏aç stanpodenerwowania, który doprowadzi do tymcza-sowego podniesienia poziomu hormonu i znie-kszta∏cenia wyników badania. Nie mniej wa˝naw profilaktyce jest równie˝ higiena zdrowia psy-chicznego, co jest naszà inwestycjà w przy-sz∏oÊç, aby jak najd∏u˝ej czerpaç radoÊç z by-cia zdrowà kobietà.

Ma∏gorzata GurdzielKonsultacja:

dr n. med. Joanna Perkowiczdr Maria Koziara

Prolaktynaa zdrowie kobiety

Kiedy przychodzi dzieƒ wizyty lekarskiej wiele kobietus∏yszy wÊród zalecanych do przeprowadzenia badaƒ la-boratoryjnych termin – prolaktyna. Prolaktyna jest hormo-nem wydzielanym przez gruczo∏ przysadki i jest odpowie-dzialna w organizmie kobiety za stymulacj´ i rozwój gru-czo∏u piersiowego, inicjacj´ i podtrzymywanie laktacji wokresie karmienia dziecka oraz za podtrzymywanie dzia∏a-nia cia∏ka ˝ó∏tego po owulacji, przez co wp∏ywa na pro-dukcj´ hormonów p∏ciowych (estrogenu i progesteronu).Jej st´˝enie zmienia si´ w zale˝noÊci od fazy cyklu mie-siàczkowego, cià˝y, pory dnia, stresów, stosowania lekówczy wspó∏istnienia innych chorób.

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 6

Fizjoterapia dzieli si´ na kinezyterapi´, czyli leczenie ru-chem oraz fizykoterapi´, czyli leczenie za pomocà ró˝nychform energii, np. elektrycznej.

W Dziale Rehabilitacji Centrum Medycznego LUX dysponujemy ki-nezyterapià i fizykoterapià. Kinezyterapia jest reprezentowana przede

wszystkim przez terapi´ manualnà oraz masa˝e lecznicze. Terapia ma-nualna, jak sama nazwa wskazuje, oparta jest na najdoskonalszym na-rz´dziu, jakim jest r´ka ludzka. DoÊwiadczony terapeuta mo˝e r´kà od-bieraç wiele bodêców czuciowych, np. zmian´ ciep∏oty chorego miej-sca, nadmierne napi´cie mi´Êni czy nieprawid∏owoÊci w budowie. Me-tody lecznicze w terapii manualnej skierowane sà na analiz´ i popraw´

mechaniki stawów kr´gos∏upa i koƒczyn. We-wnàtrz kr´gos∏upa przebiega rdzeƒ kr´gowya odchodzàce od niego nerwy dochodzà dowszystkich cz´Êci naszego cia∏a. Ucisk na tenerwy wywo∏any przecià˝eniami statycznymii dynamicznymi narzàdu ruchu mo˝e powodo-waç bóle nawet w bardzo odleg∏ych od kr´go-s∏upa miejscach cia∏a. Terapia manualna, zwi´k-szajàc ruchomoÊç w stawach, rozluêniajàc mi´-Ênie i inne elementy narzàdu ruchu, jest lecze-niem o charakterze przyczynowym i doprowa-dza do ustàpienia cz´sto wieloletnich dolegli-woÊci bólowych. Równie cenne jest wykonywa-nie (koniecznie systematyczne!) gimnastykileczniczej. Pierwsze çwiczenia gimnastycznepokazywane sà przez fizjoterapeut´ i pod jegookiem wykonywane. Masa˝ leczniczy to od daw-na znany sposób na zwalczanie bólów mi´Ênio-wych i nadal jest nieoceniony przy usprawnia-niu pacjentów po d∏ugotrwa∏ym unieruchomie-niu (np. ograniczona ruchomoÊç w stawie ko-lanowym, zaniki mi´Êni uda po kilkumiesi´cz-nym gipsie udowym).

Metody fizykoterapeutyczne stosowanew naszym Dziale Rehabilitacji to laseroterapia,jonoforeza, ultradêwi´ki (tak˝e w Êrodowisku

Rehabilitacja

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 7

Rehabilitacja (wg obecnie obowiàzujàcej nomenklatury fizjoterapia) jest obok profilaktyki i farmakoterapii jednym z filarów

post´powania lekarskiego. Metody stosowane w fizjoterapiis∏u˝à przywróceniu prawid∏owych funkcji organizmu lub,

w przypadku gdy jest to niemo˝liwe, zminimalizowaniu skutków choroby czy te˝ urazu. Fizjoterapia jest nie tylko wspomo˝eniem farmakoterapii,

ale w wielu przypadkach powinna jà zastàpiç.

Prof. dr hab. med. Andrzej Seyfried jestspecjalistà w dziedzinie ortopedii i rehabilita-cji. Doktorat jego poÊwi´cony by∏ gojeniu si´gruêlicy kr´gos∏upa, natomiast praca habili-tacyjna ocenie wydolnoÊci r´ki w goÊçcu prze-wlekle post´pujàcym. Wieloletni Kierownik Za-k∏adu Rehabilitacji Instytutu Reumatologii orazKierownik Katedry Rehabilitacji Wydzia∏u Re-habilitacji AWF w Warszawie. W latach 1963-82 ekspert ds. rehabilitacji Âwiatowej Orga-nizacji Zdrowia (WHO).

SpecjaliÊciZESPÓ¸ FIZJOTERAPEUTÓWW CENTRUM MEDYCZNYM LUX

W Dziale Rehabilitacji Centrum Medycznego LUX zatrudniona jest grupa doÊwiad-czonych fizjoterapeutów. Konsultantem Rehabilitacji jest prof. Andrzej Seyfried.

Mgr Ma∏gorzata Kr´cina jest Kierowni-kiem Dzia∏u. Jest absolwentkà AWF w Katowi-cach o kierunku rehabilitacji ruchowej. Specja-lizuje si´ w leczeniu fizykoterapeutycznym (la-seroterapia, elektrostymulacja, pràdy intenferen-cyjne, ultradêwi´ki). Pracowa∏a tak˝e w KliniceFizjoterapii w Toronto (Kanada).

Mgr Marek Kaliniak – absolwent AWF wWarszawie o kierunku rehabilitacji ruchowej. Po-siada licencje w zakresie metod P.N.F. oraz Kal-tenborna (szko∏y metody terapii manualnej).

Mgr Ewa Sarnowska – absolwentkaAWF w Warszawie o kierunku rehabilitacji ru-chowej. Specjalizuje si´ w leczeniu fizykote-rapeutycznym, a tak˝e wykorzystuje terapi´manualnà metodà McKenzie.

Adam Szczepaniak – jest absolwentemStudium Fizjoterapii. Specjalizuje si´ w ró˝-nego typu masa˝ach: klasycznym, limfatycz-nym, a tak˝e japoƒskim „Yumeiho”. Równie˝stosuje terapi´ manualnà wg kursu I i II stop-nia Mein’a.

Mgr Rajmund Tomczakowski – absol-went AWF w Warszawie o kierunku rehabilita-cji ruchowej. Specjalizuje si´ w terapii ma-nualnej wg metody Kaltenborna, McKenzieoraz P.N.F.

wodnym), fonoforeza, pràdy diadynamiczne, intenferencyjne oraz elek-trostymulacja i inhalacje.

Wskazania do poszczególnych zabiegów ustala lekarz kierujàcy. Cz´-sto, w trakcie wykonywania zabiegów, fizjoterapeuta sugeruje zmian´lub do∏àczenie innych zabiegów, co wynika z obserwacji reakcji pa-cjenta na stosowane metody lecznicze.

Leczenie laserem biostymulacyjnym (nie myliç z laserem opera-cyjnym) ma przede wszystkim dzia∏anie przeciwbólowe, ale tak˝e przy-spiesza gojenie si´ ran, oparzeƒ i z∏amaƒ kostnych. Bywa tak˝e stoso-wany np. w stomatologii jako pomocnicze leczenie w paradontozie czyw dermatologii (opryszczki). Jonoforeza to metoda pozwalajàca na wpro-wadzanie poprzez skór´ leków przeciwbólowych czy te˝ przeciwzapal-nych. Za pomocà inhalacji podajemy leki dzia∏ajàce rozkurczajàco naoskrzela, nawil˝ajàco na górny uk∏ad oddechowy, co jest bardzo istotnew przewlek∏ych stanach zapalnych, np. krtani. Przeciwbólowe i odwap-niajàce dzia∏anie ultradêwi´ków ma zastosowanie w cz´sto spotykanejdolegliwoÊci jakà jest ostroga pi´towa. Fonoforeza to wykorzystanie ul-tradêwi´ków do podawania leków przez skór´ (jak w jonoforezie). Naj-lepsze efekty dzia∏ania ultradêwi´ków uzyskuje si´ w wodzie, np. w przy-padku reumatoidalnego zapalenia stawów r´ki czy stopy. Wykorzystu-jàc ró˝norodnoÊç pràdów intenferencyjnych i diadynamicznych oddzia-∏ujemy nie tylko przeciwbólowo ale równie˝ rozluêniajàco na poszcze-gólne grupy mi´Êni, gdzie ból jest czynnikiem wzmo˝enia ich napi´cia.Elektrostymulacj´ stosujemy np. w przypadku pora˝enia nerwu twarzo-wego, przy zanikach mi´Êniowych po d∏ugotrwa∏ych unieruchomieniachoraz przy uszkodzeniach nerwów obwodowych.

Wszystkie stosowane metody fizjoterapeutyczne sà nie tylko uzu-pe∏nieniem farmakoterapii, ale bardzo cz´sto mogà jà zastàpiç. Wielo-miesi´czne przyjmowanie Êrodków przeciwbólowych mo˝e daç powi-k∏ania w postaci np. choroby wrzodowej, natomiast fizjoterapia nie po-woduje takich dzia∏aƒ ubocznych.

dr n. med. Joanna Perkowicz

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 9

Wychodzàc naprzeciw du˝emu zapotrzebowaniu na opiek´ stomato-logicznà wÊród naszych pacjentów z prawdziwà przyjemnoÊcià informuje-my, ˝e w Centrum Medycznym LUX MED przy ul. Rac∏awickiej 132 B uru-chomiliÊmy w lutym 2000 roku nowoczesnà placówk´ stomatologicznà.

Pomoc stomatologicznà zapewniamy przez 24 godziny na dob´ rów-nie˝ w soboty, niedziele i Êwi´ta.

Nasze us∏ugi adresujemy do pacjentów zg∏aszajàcych si´ indywidu-alnie, do osób posiadajàcych abonamenty oraz b´dàcych w∏aÊcicielamipakietów diamentowych i brylantowych.

Do Paƒstwa dyspozycji pozostawiamy dwa gabinety, gdzie Êwiadczy-my us∏ugi stomatologiczne w pe∏nym zakresie na najwy˝szym poziomie.

Zatrudniamy personel medyczny, który prezentuje bardzo wysoki po-ziom wiedzy zawodowej, fachowej i etycznej.

W trosce

o Twój uÊmiechKoniec naszego wieku stoi pod znakiem rozwoju tech-

niki. Nie ominà∏ on równie˝ stomatologii. Nowoczesne tech-nologie wypierajà tradycyjne metody leczenia. WysokiejjakoÊci sprz´t staje si´ gwarantem najwy˝szego poziomuus∏ug. Gabinety stomatologiczne LUX MED ∏àczà wyposa-˝enie w najnowoczeÊniejszy sprz´t z zatrudnieniem do-Êwiadczonych specjalistów, co zapewnia skutecznoÊç i kom-fort leczenia. A wszystko to w trosce o Paƒstwa uÊmiech.

Dysponujemy najnowoczeÊniejszym sprz´tem diagnostyczno-lecz-niczym posiadajàcym Êwiatowe atesty i certyfikaty, oferujemy sprawdzo-ne materia∏y dentystyczne uznanych marek.

U˝ywamy sprz´t jednorazowego u˝ytku, a do sterylizacji stosujemyautoklawy spe∏niajàce wymogi Unii Europejskiej.

Placówka wyposa˝ona jest w najnowszej generacji sprz´t radiolo-giczny jak radiowizjografi´, ortopantomogram i rtg z´bowy. Dzi´ki radio-wizjografii lekarz ma mo˝liwoÊç obserwacji na ekranie monitora obrazuleczonego z´ba.

Pracownia radiologiczna proponuje Paƒstwu rozbudowany, uwzgl´d-niajàcy wszelkie potrzeby pakiet us∏ug niezb´dny w diagnostyce stoma-tologicznej. Nasze aparaty dajà mo˝liwoÊç wykonania zdj´ç z´bowych wewszystkich projekcjach, rentgen stawów skroniowo-˝uchwowych w zwar-ciu i rozwarciu oraz zdj´ç telerentgenograficznych majàcych istotne zna-czenie, zw∏aszcza w leczeniu ortodontycznym. Wykonujemy zdj´cia skrzy-d∏owe i zgryzowe szcz´ki i ˝uchwy.

Mamy nadziej´, ˝e nasza oferta odpowiada Paƒstwa zapotrzebowa-niu. ¸àczy doÊwiadczenie i autorytet lekarzy z najwy˝szej klasy sprz´tem.Szeroki zakres us∏ug i kompleksowe leczenie stomatologiczne zapewniape∏ny komfort.

Do zobaczenia w gabinetach LUX MED-u!

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 10

Alkohol towarzyszy ludzkoÊci od niepami´tnych czasów.Napoje alkoholowe otrzymywane by∏y i nadal sà na drodze fer-mentacji moszczu gronowego i owocowego (wina gronowe iowocowe), brzeczki piwnej i miodowej (piwo, miód pitny), przezdestylacj´ przefermentowanych moszczów (winiak, koniak,rum) lub przez rozcieƒczenie spirytusu etylowego rektyfiko-wanego (wódki czyste, nalewki, likiery).

Alkohol spo˝ywany jest przede wszystkim z powodu swoich walorówsmakowych. Jego wp∏yw na oÊrodkowy uk∏ad nerwowy jest wypadkowàró˝nych czynników i zale˝y m.in. od iloÊci wypitego napoju alkoholowe-go, jego st´˝enia, iloÊci i rodzaju spo˝ywanych równoczeÊnie potraw, wkoƒcu od indywidualnej tolerancji alkoholu.

Wypijany w zbyt du˝ych iloÊciach, prowadzi do uzale˝nienia, powo-duje degradacj´ psychicznà i uszkodzenie m.in. mózgu, wàtroby, trzustkii serca.

Wykazano, ˝e istnieje prosta proporcja pomi´dzy dawkà i okresemspo˝ywania alkoholu a rozwojem schorzeƒ wàtroby. Alkohol, wypijanyprzewlekle w iloÊci (w przeliczeniu na czysty etanol) 20 g dziennie przezkobiety a 60 g dziennie przez m´˝czyzn, powoduje alkoholowe uszko-dzenie wàtroby prowadzàce do marskoÊci wàtroby i jej niewydolnoÊci.

Co wi´cej, nawet krótki, 10-12-dniowy okres picia alkoholu w iloÊci150 g etanolu dziennie mo˝e ju˝ spowodowaç st∏uszczenie, nast´pniealkoholowe zapalenie i marskoÊç wàtroby.

Stwierdzono ponadto, ˝e alkohol przewlekle spo˝ywany w iloÊci po-nad 100 g etanolu dziennie, powoduje u du˝ego odsetka pijàcych uszko-dzenie trzustki o charakterze ostrego lub przewlek∏ego wapniejàcego za-palenia trzustki z nast´powà jej niewydolnoÊcià.

Przewlek∏e nadu˝ywanie alkoholu powoduje tak˝e uszkodzenie mi´-Ênia serca, tzw. kardiomiopati´ alkoholowà, z niewydolnoÊcià krà˝enia izaburzeniami rytmu serca.

Alkohol, w niewielkich iloÊciach, traktowany by∏ od wieków jako lekzarówno pobudzajàcy, energizujàcy, jak te˝ relaksujàcy, a nawet u∏atwia-jàcy zasypianie. Wywiera te˝ dzia∏anie u∏atwiajàce trawienie, przy czym

to ostatnie nale˝y wiàzaç z obecnoÊcià dodatkowych substancji takich jakgarbniki znajdujàcych si´ np. w winie. Czysty alkohol etylowy powodujebowiem, u osób nie nadu˝ywajàcych go przewlekle, zmniejszenie wy-dzielania trzustkowych enzymów trawiennych.

Wyniki licznych badaƒ, opublikowane w ciàgu ostatnich kilkunastulat, dostarczy∏y dowodów na zaskakujàco korzystny wp∏yw wypijania bar-dzo niewielkich iloÊci alkoholu na uk∏ad sercowo-naczyniowy ludzi.

Ostatnio, w grudniu 1999 roku, w wiodàcym brytyjskim czasopiÊmielekarskim British Medical Journal ukaza∏a si´ analiza wyników badaƒ do-tyczàcych zale˝noÊci pomi´dzy piciem alkoholu a chorobà wieƒcowà.Stwierdzono w niej, ˝e w ponad 40 badaniach, przeprowadzonych w gru-pach ludzi wypijajàcych niewielkie iloÊci napojów alkoholowych, wyka-zano – w porównaniu z abstynentami – redukcj´ ryzyka wystàpienia cho-roby wieƒcowej o 10% do 40%.

W numerze listopadowym 1999 renomowanego amerykaƒskiego le-karskiego periodyku The New England Journal of Medicine opublikowanowyniki wieloletnich obserwacji grupy ponad 22 000 m´˝czyzn, wypijajà-cych niewielkie iloÊci alkoholu. Stwierdzono u nich – w porównaniu zniepijàcymi – redukcj´ cz´stoÊci udarów mózgu o 20%.

Wykazano, ˝e alkohol wp∏ywa na uk∏ad sercowo-naczyniowy przedewszystkim poprzez zwi´kszenie we krwi st´˝enia tzw. ochronnej frakcjicholesterolu (HLD – cholesterol) i korzystnà modyfikacj´ niektórych czyn-ników krzepni´cia krwi.

Nale˝y jednak˝e podkreÊliç, ˝e opisane korzystne dzia∏anie alkoholustwierdzono wy∏àcznie u osób wypijajàcych rzeczywiÊcie ma∏e jego ilo-Êci: kobiety do 12 gramów etanolu dziennie a m´˝czyêni do 18 gramówetanolu dziennie, bez wzgl´du na rodzaj napoju alkoholowego. W odnie-sieniu np. do wina odpowiada to co najwy˝ej 100 gramom wina dzienniedla kobiety i 150 gramom – dla m´˝czyzny.

Opisany wy˝ej, niewàtpliwy dobroczynny wp∏yw niewielkich iloÊci al-koholu na uk∏ad krà˝enia b´dzie ca∏kowicie zniweczony w razie picia go wzbyt du˝ych iloÊciach: mo˝e wówczas spowodowaç uzale˝nienie i dopro-wadziç do kraƒcowej niewydolnoÊci narzàdów wewn´trznych.

dr n. med. Marek Jarecki

Alkohol– tylko szkodzi?

Twoje serceKsià˝ka „ Twoje serce”, której autorami sà pracownicy renomo-

wanego, znanego w Êwiecie i zatrudniajàcego wybitnych specjali-stów, Teksaskiego Instytutu Kardiologii, daje rzetelnà, opartà na naj-nowszych badaniach, wiedz´ na temat zapobiegania chorobom ser-ca. Nie jest to podr´cznik samoleczenia. Zawarte w niej informacjemajà pomóc w zachowaniu dobrego zdrowia, nie mogà natomiastzastàpiç terapii zalecanej przez specjalistów. Ksià˝ka jest poradni-kiem, który uczy oceniaç i eliminowaç czynniki ryzyka chorób serca.Odpowiada na wiele pytaƒ i skierowana jest do osób, które chcà ustrzecsi´ przed schorzeniami uk∏adu krà˝enia. Daje tak˝e praktyczne wska-zówki post´powania osobom, które przesz∏y powa˝ne choroby serca.ZachorowalnoÊç na tego typu schorzenia jest nadal bardzo wysoka,co stanowi istotny problem spo∏eczno – ekonomiczny. Tylko w Sta-nach Zjednoczonych w 1992 r. z powodu chorób uk∏adu sercowo –naczyniowego cierpia∏o 59 milionów Amerykanów. Nowe technikidiagnostyczne umo˝liwiajà, co prawda, rozpoznawanie i leczeniewczesnych stadiów chorób serca. ̊ aden jednak post´p nauk medycz-nych nie wyeliminuje tego typu chorób, je˝eli nie b´dzie si´ przyk∏a-

PrzeczytaliÊmy dla Was:

daç w∏aÊciwej wagi do profilaktyki. Ciàgle jednak zbyt ma∏o osóbdecyduje si´ na zmian´ stylu ˝ycia.

Ksià˝ka „Twoje serce”, poprze-dzona wst´pem i polecana przezprofesora Zbigniewa Relig´, kie-rownika Kliniki Kardiochirurgii Âlà-skiego Centrum Chorób Serca, pre-zentuje kompleksowy program za-pobiegania chorobom serca.

TeksaskiInstytut Kardiologii„Twoje Serce”Przek∏ad:dr n. med. Ma∏gorzata RokickaWydawnictwo „Amber”Warszawa 1998

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 11

PrzeczytaliÊmy dla Was:

Encyklopedia witamini sk∏adników mineralnych

Ksià˝ka znanej, amerykaƒskiej dietetyczki Elizabeth Somer „En-cyklopedia witamin i sk∏adników mineralnych” to obszerne kompen-dium wiedzy na temat witamin, makro- i mikroelementów oraz ichroli w prawid∏owym ˝ywieniu. Autorka, w oparciu o najnowsze bada-nia naukowe prezentuje wiele sprawdzonych, cennych informacji owitaminach i sk∏adnikach mineralnych. Ksià˝ka jest nie tylko ency-klopedycznym wykazem opisywanych sk∏adników od˝ywczych, aletak˝e znakomitym poradnikiem w∏aÊciwego od˝ywiania si´. Autorkapropagujàc zdrowy styl ˝ycia, podkreÊla ogromnà wag´ prawid∏owoskomponowanej diety. Mo˝emy w niej znaleêç praktyczne wskazówkidotyczàce przygotowania pod wzgl´dem od˝ywczym spo˝ywanychposi∏ków, wraz z zaleceniami dietetycznymi.

Zdrowa, zró˝nicowana dieta wzbogacona w witaminy i sk∏adnikimineralne pomaga utrzymaç organizm we w∏aÊciwej kondycji zdro-wotnej. Wp∏ywa ona bardzo korzystnie na samopoczucie, gdy˝ jest

êród∏em psychicznej i fizycznej energii, niezb´dnej do w∏aÊciwegofunkcjonowania. Pomaga tak˝e uniknàç wielu powa˝nych schorzeƒ izmniejsza ryzyko zachorowania na choroby, których zwiàzek z nie-prawid∏owà dietà jest udowodniony (choroby serca, udar mózgu, nad-ciÊnienie t´tnicze, cukrzyca, osteoporoza czy oty∏oÊç). Autorka prze-kazuje ogólne informacje na temat witamin i sk∏adników mineral-nych, omawia ich rol´ w organizmie i ob-jawy zwiàzane z ich niedoborem, zamiesz-cza tabele zalecanego dziennego spo˝y-cia oraz podaje ich zawartoÊç w wybranychproduktach spo˝ywczych.

Elizabeth Somer„Encyklopedia witamini sk∏adników mineralnych”Przek∏ad: Ma∏gorzata ˚erel,Magdalena MazurekWydawnictwo „Amber”Warszawa 1997

Zale˝y ono zarówno od zbyt ma∏ej iloÊciÊwiat∏a s∏onecznego i obni˝enia naszej aktyw-noÊci fizycznej w okresie jesienno – zimowymjak i od niedoborów witamin i pierwiastków Êla-dowych, zale˝nych od diety ubo˝szej w Êwie˝ejarzyny i owoce.

Pierwsze tygodnie wiosny to najlepszy okresdo zwi´kszenia aktywnoÊci ruchowej. Bardzokorzystne sà regularne spacery, uprawiane przy-najmniej trzy razy w tygodniu. Wywierajà do-broczynny, wielokierunkowy wp∏yw na nasz or-ganizm. Powodujà popraw´ nastroju i przeciw-dzia∏ajà bezsennoÊci. Pomagajà uzyskaç dobràkondycj´ fizycznà i szczup∏à sylwetk´. Podczaswysi∏ków fizycznych, naturalne substancje po-wodujà stan lekkiej euforii i dodajà energii do˝ycia.

Nasza jesienno – zimowa dieta cz´sto pro-wadzi do niedoborów witamin i mikroelemen-tów, objawiajàcych si´ apatià, pogorszeniempami´ci, niedokrwistoÊcià, suchoÊcià skóry,tworzeniem si´ zajadów, ∏amaniem si´ paznok-

ci i zwi´kszonym wypadaniem w∏osów. Dlategow okresie wiosennym nale˝y spo˝ywaç zwi´k-szone iloÊci jarzyn, owoców i Êwie˝ych kie∏ków.Dostarczajà one du˝ych iloÊci witaminy C (zie-lona pietruszka, kiszona kapusta, cytrusy), pro-witaminy A (marchew, pomidory), kwasu folio-wego (szpinak, brukselka). Natomiast Êwie˝ekie∏ki z nasion rzodkiewki, lucerny, rze˝uchy ipszenicy sà najbogatszym êród∏em witamin zgrupy B, a ponadto dostarczajà tak˝e witaminyA, C, E oraz wapƒ i ˝elazo.

Dla prawid∏owego funkcjonowania organi-zmu równie wa˝ne jak witaminy sà mikroelemen-ty i pierwiastki Êladowe. Magnez – pomaga zwal-czaç stres; du˝e jego iloÊci znajdujà si´ w pest-kach dyni i s∏onecznika, orzechach i czekola-dzie. Cynk niezb´dny m.in. do prawid∏owegowzrostu w∏osów i paznokci, jest obecny w kie∏-kach zbó˝, ziarnach s∏onecznika i orzechach.Selen – opóênia procesy starzenia, wywieraochronny wp∏yw przed rakiem i mia˝d˝ycà. Ob-fitym êród∏em selenu sà zielone warzywa (szpi-nak, broku∏y) oraz dro˝d˝e. Chrom – warunkuje

Nadesz∏a wiosna. Wprawdzie jest cieplej i dni sà coraz d∏u˝sze,ale wi´kszoÊç z nas odczuwa teraz os∏abienie, sennoÊç, przem´czenie, ma

zaburzenia koncentracji i obni˝enie nastroju.Jest to tzw. zm´czenie wiosenne.

prawid∏owà czynnoÊç uk∏adu odpornoÊciowegoa przez wp∏yw na poziom cukru we krwi zmniej-sza apetyt na s∏odycze. W du˝ych iloÊciach znaj-duje si´ w dro˝d˝ach.

Wiosenna „kuracja odm∏adzajàca” w∏osówi paznokci polega na dostarczeniu zwi´kszonychiloÊci witamin z grupy B, ˝elaza, cynku, miedzi(obecna w produktach zbo˝owych, podrobach iowocach morza) oraz substancji obecnych wchrzàstkach (galaretki z zimnych nó˝ek, potra-wy z ˝elatynà).

Podsumowujàc, dla zwalczenia zm´czeniawiosennego nale˝y sp´dzaç wi´cej czasu w ru-chu na Êwie˝ym powietrzu a diet´ urozmaiciç iwzbogaciç o wi´kszà iloÊç warzyw i owoców.

dr n. med. Marek Jarecki

Zm´czenie wiosenne

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 11

numer 5(6)

wiosna 2000

strona 12

Z wiedzà

w XXI wiek

Czy wiesz ˝e…

Doustna szczepionka przeciwko zapaleniu wàtrobywytworzona przez ziemniaki

Wirusowe zapalenie wàtroby typu B (tzw. WZW – B) jest jednà z przyczyn rozwojumarskoÊci i raka wàtroby. Dotychczas zapobieganie zachorowaniu na WZW – B pole-ga∏o na stosowaniu szczepionek, podawanych trzykrotnie domi´Êniowo.

Zespó∏ naukowców Instytutu Badaƒ nad Rakiem, Buffalo, USA, opracowa∏ ostatniodoustnà szczepionk´ przeciwko WZW – B.

Za poÊrednictwem bakterii bytujàcej na ziemniakach przeniesiono fragment DNAantygenu wirusa zapalenia wàtroby do DNA ziemniaka. Spowodowa∏o to powstanie wp´dach ziemniaka czàstek o budowie podobnej do wirusa WZW – B.

U myszy, karmionych tymi ziemniakami, stwierdzono odpowiedê immunologicznàpodobnà do uzyskiwanej po domi´Êniowym wstrzykni´ciu szczepionki.

Obecnie trwajà badania dotyczàce tolerancji, bezpieczeƒstwa i skutecznoÊci sto-sowania opisanych szczepów ziemniaka u zdrowych ludzi.

A mo˝e w niedalekiej ju˝ przysz∏oÊci, zamiast poddawaç si´ serii domi´Êniowychwstrzykni´ç szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wàtroby typu B, b´dziemypo prostu zjadali np. porcj´ frytek z takich genetycznie zmodyfikowanych ziemniaków?

Jak d∏u˝ej ˝yç – trzy proste zalecenia

Od dawna wiadomo, ˝e nadciÊnienie t´tnicze, podwy˝szony po-ziom cholesterolu we krwi i palenie papierosów zwi´kszajà ryzykowyst´powania schorzeƒ uk∏adu krà˝enia, w tym choroby wieƒcowej iskracajà ˝ycie chorych. Zespó∏ naukowców z Uniwersytetu w Chica-go opublikowa∏ ostatnio wyniki dwóch klinicznych wieloletnich ob-serwacji, przeprowadzonych w grupie prawie 400 tys. m´˝czyzn ikobiet, nie palàcych papierosów, z ciÊnieniem t´tniczym nie przekra-czajàcym 120/80 mm Hg i z poziomem ca∏kowitego cholesteroluponi˝ej 200 mg %.

W obserwowanej grupie, w porównaniu z pacjentami palàcymipapierosy, z nadciÊnieniem t´tniczym i podwy˝szonym poziomemcholesterolu, stwierdzono zmniejszenie cz´stoÊci zgonów z powoduchoroby wieƒcowej Êrednio o 85%, z powodu schorzeƒ uk∏adu krà˝e-nia Êrednio o 79% i wyd∏u˝enia ˝ycia Êrednio o 7,7 roku.

Przedstawione w renomowanym czasopiÊmie lekarskim „JAMA”powy˝sze wyniki dowodzà, ̋ e zaprzestanie palenia papierosów i prze-strzeganie zaleceƒ lekarskich dotyczàcych utrzymania prawid∏owegociÊnienia t´tniczego i poziomu cholesterolu we krwi, mo˝e znaczàcowyd∏u˝yç nasze ˝ycie.

Spacerem po zdrowie

Dobrze znany jest fakt, ˝e zwi´kszonej aktywnoÊci fi-zycznej towarzyszy zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy.Ta redukcja ryzyka koreluje wprawdzie z intensywnoÊcià wy-konywanych wysi∏ków fizycznych, ale jest stwierdzana tak˝eu osób wykonujàcych wysi∏ki fizyczne o Êrednim czasie trwa-nia i nasileniu, w tym u osób uprawiajàcych regularne spa-cery.

Przez 8 lat obserwowano grup´ ponad 70 tys. kobiet,które w zale˝noÊci od wykonywanego w ciàgu tygodnia wy-si∏ku fizycznego, podzielono na pi´ç grup.

Stwierdzono, ̋ e w grupie kobiet o najwi´kszej aktywno-Êci fizycznej, w porównaniu z grupà najmniej aktywnych,cukrzyca wystàpi∏a prawie dwukrotnie rzadziej. Tak˝e wÊródkobiet nie wykonujàcych wprawdzie du˝ych wysi∏ków fizycz-nych, ale uprawiajàcych regularne, intensywne spacery, wporównaniu z najmniej spacerujàcymi, zaobserwowanozmniejszenie ryzyka wystàpienia cukrzycy a˝ o 42%.

Tak wi´c potwierdzi∏o si´, ˝e regularnie uprawiane spa-cery, które sà naturalnà formà aktywnoÊci fizycznej, stano-wià znakomità metod´ zapobiegania wystàpieniu cukrzycy.

Kokaina – sposób na wystàpienie zawa∏u serca

Kokaina by∏a przez d∏ugi czas uwa˝ana, z punktu widzenia uk∏adu krà˝e-nia, za substancj´ bezpiecznà. Wyniki badaƒ, opublikowanych ostatnio przeznaukowców z Harvard Medical School, Boston, USA, dowodzà, ˝e za˝yciukokainy towarzyszy gwa∏towny, przejÊciowy wzrost ryzyka wystàpienia zawa-∏u serca.

Badanie przeprowadzone w grupie prawie 4 tys. pacjentów ze Êwie˝ymzawa∏em serca wykaza∏o, ˝e w ciàgu pierwszej godziny po przyj´ciu kokainyryzyko dokonania si´ zawa∏u raptownie wzrasta i jest 23,7 razy wi´ksze ni˝ w

okresach nieza˝ywa-nia narkotyku.

K o k a i n apowoduje wy-stàpienie zawa-

∏u serca prawdopo-dobnie w mechanizmie

przyspieszenia czynnoÊciserca i skurczu t´tnic wieƒco-

wych.

Aspiryna – niezastàpiona w kardiologii

Aspiryna, stosowana u pacjentów z przewlek∏à chorobà wieƒcowàzmniejsza cz´stoÊç pierwszych zawa∏ów mi´Ênia serca, natomiast poda-wana chorym po przebytym zawale serca, redukuje znaczàco cz´stoÊçpowtórnych zawa∏ów.

Grupa amerykaƒskich badaczy przeanalizowa∏a ostatnio wp∏yw aspi-ryny, przyjmowanej w ciàgu 4 dni poprzedzajàcych dokonanie si´ zawa∏u,na jego rozleg∏oÊç, ocenianà zarówno biochemicznie jak i na podstawiebadania EKG.

Okaza∏o si´, ˝e wÊród chorych za˝ywajàcych aspiryn´ przed wystà-pieniem zawa∏u serca, w porównaniu z pacjentami nie przyjmujàcymi aspi-ryny, zawa∏ serca mia∏ mniejszà rozleg∏oÊç i rzadziej dotyczy∏ ca∏ej gru-boÊci Êciany serca.

W ten sposób aspiryna, lek znany i stosowany z powodzeniem odkilkudziesi´ciu lat, raz jeszcze potwierdzi∏a swojà wartoÊç w profilaktyce ileczeniu schorzeƒ uk∏adu krà˝enia.

zebra∏ i opracowa∏dr n. med. Marek Jarecki