Rehabilitacja w bólach kręgosłupa

O tym, jak ważnym narządem jest kręgosłup, nie trzeba nikogo przekonywać. Pozornie nie zwracamy na niego uwagi, bo sporadycznie ujawnia on, że coś złego się dzieje. Kiedy zapadamy na infekcję, dotyka nas choroba wątroby, trzustki czy serca organizm sam upomina się o zainteresowanie poprzez różne dolegliwości czy złe samopoczucie.

Kiedy pojawiają się choroby kręgosłupa najczęściej w ogóle nie zdajemy sobie z tego sprawy. Wykonujemy codzienne czynności odruchowo, nie zastanawiając się nad tym, jak negatywnie wpływamy na własne plecy, a kiedy pojawi się ból, często jest już za późno na zmianę postawy, trybu życia czy sposobu wykonywania codziennych czynności. W takich sytuacjach pozostaje jedynie leczenie oraz nieoceniona rehabilitacja kręgosłupa. O tej ostatniej niewiele wiemy.

Potocznie sama rehabilitacja kojarzy nam się głównie z gimnastyką, podczas gdy to pojęcie odnosi się do znacznie szerszej gamy oddziaływań, prowadzących w konsekwencji do poprawy stanu organizmu i przywrócenia mu jak najlepszej sprawności. Nieco innych działań będzie wymagała rehabilitacja po złamaniu ręki u dwudziestolatka, a innych przywracanie sprawności stawów u osoby starszej. Wiele zależy oczywiście od samej choroby kręgosłupa i tego, co najlepiej zadziała na daną dolegliwość. Przede wszystkim rehabilitację musi zalecić lekarz. Nie w każdym wypadku będzie ona niezbędna albo nie zawsze przyniesie dobre rezultaty.

Pojawienie się bólu w kręgosłupie nie musi oznaczać choroby zwyrodnieniowej. Może być związane z urazami mięśni lub schorzeniami pochodzenia neurologicznego, a wówczas ćwiczenia nie są najlepszym sposobem na wyleczenie. Rehabilitacja kręgosłupa może przyjmować różną postać, zależnie od choroby. Jednym ze sposobów jest na przykład TENS, czyli elektrostymulacja prądem o niskim napięciu konkretnych mięśni odpowiadających za sprawność kręgosłupa, poprawiając ich ukrwienie i przyśpieszając regenerację. Inne tego typu formy rehabilitacji to na przykład elektrofonoforeza, magnetoterapia czy jonoforeza.

Rehabilitacja kręgosłupa to również gimnastyka. Istnieje kilka różnych technik, zanim jednak samodzielnie sięgnie się po którąś z nich warto zasięgnąć opinii rehabilitanta. Wiele ćwiczeń nieprawidłowo wykonywanych może zaszkodzić. Taka aktywność wymaga szczególnej ostrożności po różnego typu urazach kręgosłupa czy zabiegach operacyjnych. Jeśli koniecznie chcemy wspierać rehabilitanta możemy zapisać się na basen, zmienić krzesło przy biurku, rodzaj materaca na łóżku czy sposób wykonywania różnych czynności, natomiast ćwiczenia – jeśli takie są zalecane – warto wykonywać tylko wówczas, kiedy zestaw dobierze opiekujący się nami fizykoterapeuta.

Kiedy najczęściej potrzebna jest rehabilitacja kręgosłupa? O tym oczywiście decyduje lekarz prowadzący, ale warto wiedzieć, że schorzenia, które kwalifikują się do wizyty w gabinecie rehabilitanta to przede wszystkim dyskopatia, wszelkiego typu skrzywienia, występujące już od najmłodszych lat, urazy kręgosłupa czy zmiany zwyrodnieniowe.

http://bolekregoslupa.vertebralia.pl/rehabilitacja-w-bolach-kregoslupa/

Masaż kręgosłupa

Dolegliwości w obrębie kręgosłupa, bóle pleców, napięcie mięśni dotyczą obecnie praktycznie wszystkich. Bardzo często ulgę przynosi dobrze wykonany i dobrany masaż kręgosłupa. Zawsze jednak należy postawić na sprawdzonych, profesjonalnych masażystów. W końcu oddajemy w ich dłonie kręgosłup szyjny, lędźwiowy lub piersiowy, który pełni tak ważne funkcje dla zdrowia i sprawności pacjenta. Dlatego zdecydowanie poleca się, aby na masaż wybrać miejsce takie jak dobra, renomowana klinika kręgosłupa, ośrodek rehabilitacji czy profesjonalne gabinety masażu z wykwalifikowana kadrą.

Jak wiadomo oferta w zakresie masażu jest dziś bardzo szeroka. Leczenie i rehabilitacja kręgosłupa czy też wizyta w celu odciążenia napiętych mięśni lub zmęczonych pleców, to możliwość

1

skorzystania z masaży klasycznych, leczniczych, relaksujących, izometrycznych czy też gamy zabiegów, które czerpią z medycyny Dalekiego Wschodu. Należy przede wszystkim pamiętać, że o ile na masaż relaksacyjny można pójść w każdej chwili, o tyle seanse masażu leczniczego wymagają skierowania od specjalisty. Masaże kręgosłupa lecznicze, czyli część kompleksowej terapii, leczenie bólu kręgosłupa, schorzeń, muszą być bowiem zawsze poprzedzone badaniami, diagnoza oraz analizą ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Masaż leczniczy ma na celu pobudzenie zakończeń nerwowych, wzmocnienie tkanki mięśniowej, redukcję zbyt dużego napięcia mięśniowego. Wymaga zatem dużej wiedzy oraz doświadczenia, powinien być wykonywany w seriach (ok. 10 zabiegów w serii). Należy przy tym pamiętać, że gorsze samopoczucie i nasilający się ból po 3-5 seansach na ogół nie są niczym niepokojącym, ponieważ jest to reakcja, która pojawia się kiedy pobudza się manualnie chore miejsca. Masaże kręgosłupa zdają egzamin głównie w stanach przewlekłych, pomagają leczyć poważne choroby kręgosłupa. W innych sytuacjach, np. nagłych, podostrych dolegliwościach atakujących kręgosłup bóle musza być najpierw zdiagnozowane, a specjalista zastosuje na ogół w pierwszej kolejności inne metody złagodzenia stanu ostrego.

W zależności od czasu trwania seansu można zalecić masaż krótkotrwały (ok. 10-12 minut), średniobodźcowy (20-30 minut) oraz długobodźcowy (60-75 minut). Masaż leczniczy znajduje zastosowanie najczęściej w zespołach bólowych, kiedy cierpi kręgosłup szyjny, problemem pacjenta są bóle krzyża, ból kręgosłupa lędźwiowego, piersiowego. Sprawdza się, kiedy rehabilitacja kręgosłupa dotyczy stłuczeń, urazów, przewlekłych stanów zapalnych stawów i mięśni. Również w przypadku porażeń czy niedowładu, rehabilitacja kręgosłupa i innych obszarów ciała poprzez masaż, daje bardzo dobre efekty.

Kinezyterapia, rehabilitacja ruchem, jako bodźcem stymulującym układ kostny, stawy i mięśnie. Niezbędna jest analiza stanu pacjenta, opracowanie zestawu ćwiczeń, kontrolowanie postępów, ewentualne modyfikacje. Dzięki temu kinezyterapia pomaga osiągać sprawność fizyczną, zdrowie psychiczne, przywraca ruchomość stawów, siłę mięśni, wydolność. Kinezyterapia pozwala korygować wady postawy wrodzone i nabyte.

Fizykoterapia opiera się na naturalnych reakcjach organizmu na bodźce fizyczne. Szeroko stosowana, jeśli chodzi o leczenie bólu kręgosłupa, bóle pleców może być to odcinek szyjny, piersiowy czy dokuczliwy ból kręgosłupa lędźwiowego. Stosuje się metody takie jak terapia ultradźwiękami, która zwiększa ukrwienie i przyspiesza gojenie. Naświetlanie lampami zapewnia ogrzewanie i większy dopływ tlenu oraz substancji gojących. Przeciwieństwem jest ochładzanie – sprawdza się jako metoda przeciwbólowa, redukuje skurcze mięśni i stany zapalne. Fizykoterapia to również głęboki masaż, zmniejszający przykurcze mięśniowe oraz przezskórna elektrostymulacja, rozluźniająca poprzez zastosowanie prądu o zmiennej częstotliwości

Fizykoterapia opiera się na naturalnych reakcjach organizmu na bodźce fizyczne. Szeroko stosowana, jeśli chodzi o leczenie bólu kręgosłupa, bóle pleców może być to odcinek szyjny, piersiowy czy dokuczliwy ból kręgosłupa lędźwiowego. Stosuje się metody takie jak terapia ultradźwiękami, która zwiększa ukrwienie i przyspiesza gojenie. Naświetlanie lampami zapewnia ogrzewanie i większy dopływ tlenu oraz substancji gojących. Przeciwieństwem jest ochładzanie – sprawdza się jako metoda przeciwbólowa, redukuje skurcze mięśni i stany zapalne. Fizykoterapia to również głęboki masaż, zmniejszający przykurcze mięśniowe oraz przezskórna elektrostymulacja, rozluźniająca poprzez zastosowanie prądu o zmiennej częstotliwości.

Kręgosłup składa się z 34 kręgów, które są od siebie oddzielone krążkami międzykręgowymi. Kiedy pojawia się ból, oznacza to, że zaczyna się problem z kręgosłupem. Kiedy ból jest niewielki, to może być skutkiem stresu lub naciągnięcia wiązadeł i mięśni - np. w wyniku długotrwałego przebywania w niewygodnej pozycji. Jeśli zaś ból narasta i nie znika samoistnie, oznacza to, że mogło dojść do przemieszczenia się krążków międzykręgowych. Zaczynają uciskać na nerwy lub rdze kręgowy, co powoduje silny, tępy ból.

2

Głównym wrogiem dla naszego kręgosłupa jest brak ruchu, a następnie długie przebywanie w jednej pozycji ( np. długie siedzenie lub stanie). Częsta przyczyną kłopotów z kręgosłupem są nasze złe przyzwyczajenia. Podnosząc cos z ziemi, schylamy się, zamiast ugiąć kolana. Nosimy ciężkie zakupy w jednej ręce, zamiast rozłożyć ciężar na dwie ręce. Przy siadaniu zakładamy nogę na nogę - dochodzi w tedy do ucisku dużych tętnic znajdujących się pod kolanem, co utrudnia przepływ krwi.

Proste sposoby na zdrowy kręgosłup

Unikaj długotrwałego przebywania w jednej pozycji - zmieniaj ja co 15 minut.

Prostuj plecy bez względu na to, czy stoisz, czy siedzisz. Ściągaj łopatki, trzymaj wysoko głowę i wciagaj brzuch.

Zacznij się gimnastykować. Aktywność fizyczna jest twoim sprzymierzeńcem.

Nie przeciążaj organizmu. Wysiłek fizyczny powinien być dostosowany do twoich możliwości.

Torby z zakupami noś zawsze w obu rekach.

Śpij na dość twardym materacu, a pod głowę podłóż małą poduszkę.

Jeśli masz nadwagę, postaraj się zrzucić zbędne kilogramy.

Domowe sposoby na złagodzenie bólu.

Półlitrowy słoik napełnij kwiatami dziurawca, zalej je oliwą z oliwek. Szczelnie zamknij i odstaw na trzy tygodnie. Przecedzonym olejkiem nacieraj bolące miejsca.

Do 5 litrów zimnej wody wsyp 20 łyżek suszonego rumianku. Gotuj 15 minut. Odcedzony odwar wlej do wanny z ciepłą wodą i kąp się przez 15 minut. Kąpiel najlepiej robić wieczorem, tuż przed położeniem się do łóżka.

Do 1 litra oliwy z oliwek wlej mieszankę olejków: po 10 kropli tymiankowego, arnikowego, rozmarynowego i nagietkowego. Zamieszaj - delikatnie masuj napięte mięśnie. Mieszanka poprawia krążenie.

Ćwiczenia przy biurku

Zegnij prawą rękę w łokciu, oprzyj ją z tyłu głowy na karku. Lewą ułóż na biodrze. Naciskaj prawą ręką na kark, tak abyś poczuł opór. Wytrzymaj w tej pozycji 5 sekund. Zmień ręce. Ćwiczenia powtarzaj conamniej 15 razy.

Wyprostuj plecy. Jedną rękę wyciągnij przed siebie, drugą zegnij w łokciu. Przez minutę wykonuj wymachy rękami na zmianę. Powtórz ćwiczenie po 10 razy.

Zegnij ręce w łokciach. Unieś na boki i do góry tak, aby ramiona utworzyły kąt prosty. Dłonie połóż na karku. Wyprostuj plecy. Staraj się jak najdalej odchylać łokcie do tyłu. Ściągnij łopatki do siebie. Ćwiczenie powtarzaj po razy w dwóch seriach.

Jeśli ból mimo wszystko nie znika i nadal narasta, należy zwrócić się do lekarza.

3

Warto omówić też mniej znane metody, jak chociażby

Kinesio Taping,

czyli umiejętne naklejanie specjalnych plastrów, wzdłuż linii mięśni. Metoda sprawdza się przy bólach mięśni, kręgosłupa szyjnego, dyskowych, skoliozie, kontuzjach. Inną terapią jest metoda McKenzie - dla pacjentów, których dotknęła np. dyskopatia lędźwiowa. Na podstawie bardzo dokładnego wywiadu, analiz, pomiarów opracowuje się procedurę ćwiczeń oraz kontroli. Metoda Beck-Check pozwala rehabilitantowi opracować indywidualny trening dla mięśni podtrzymujących, stabilizujących kręgosłup. Z kolei Spineliner to elektroniczny system, który wspiera analizę, diagnozę oraz proces terapii mięśni i kręgosłupa. Zastosowanie jeśli chodzi o bóle krzyża, odcinka szyjnego, dyskopatia, urazy, sprawia, że jest to metoda coraz popularniejsza i skuteczna.

Na ratunek kręgosłupom

Co to jest hipokinezja?

Hipokinezja uznawana jest za chorobę cywilizacyjną. Siedzący tryb życia prowadzi do osłabienia mięśni, niestabilności torebek stawowych i kręgów, a szczególnie przestrzeni między nimi. Jedynie ruch może wzmocnić mięśnie, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego – opowiada Roland Brehmer, ortopeda z firmy Janpol. Efektem rozwijającej się hipokinezji są trudności w poruszaniu się i coraz mniejsza chęć do wysiłku fizycznego. Brak ruchu negatywnie wpływa również na układ nerwowy, pracę mięśnia sercowego i innych organów.Kręgosłup na fitnessie

Lepiej zapobiegać niż leczyć. I dlatego warto przekonać się do ćwiczeń, które można wykonywać samodzielnie w domu bez użycia dodatkowego sprzętu.– Jednym z ćwiczeń stabilizacyjnych jest napięcie wszystkich mięśni bez wykonywania jakichkolwiek ruchów. Polega ono na tym, że leżąc na brzuchu należy oprzeć się na przedramionach lub dłoniach i wykonać ruch jak do pompki. Z tą różnicą, że podnosić powinna się wyłącznie klatka piersiowa, a dolna część brzucha powinna mieć stały kontakt z materacem - radzi Roland Brehmer.

http://rehabilitacja.wieszjak.pl/rehabilitacja-kregoslupa/295191,Na-ratunek-kregoslupom.html

Zdrowe nawyki pomogą utrzymać kręgosłup w dobrej kondycji i uniknąć wad postawy

Jeśli zapominasz o swoim kręgosłupie i jego podstawowych potrzebach szybko ci o tym przypomną bóle pleców. A przecież wbrew pozorom twój kręgosłup nie jest aż tak wymagający. Wystarczy, że wcielisz w życie zdrowe nawyki dotyczace utrzymywania prawidłowej sylwetki podczas wykonywania różnych czynności - ulgę odczujesz natychmiast i co ważne unikniesz wad postawy

Odczuwasz bóle pleców? Najpierw przyjrzyj się swoim nawykom. Jak siedzisz, pracujesz, oglądasz TV czy śpisz. Potem jak najszybciej zmień złe nawyki. Przesiadujesz przed telewizorem w miękkim fotelu albo wyginasz kręgosłup w pałąk, ślęcząc nad książką lub z laptopem na kolanach. Stoisz, chodzisz tak, jak ci wygodnie. Nosisz torby na ramieniu, dźwigasz ciężary, za bardzo pochylasz się nad kuchennym blatem lub deską do prasowania, ponieważ są dla ciebie za niskie. Zupełnie nie zwracasz uwagi na to, w jaki sposób wykonujesz codzienne czynności. Skutek jest taki, że dochodzi do nadmiernego obciążenia kręgosłupa, a to procentuje bólem i prowadzi do skrzywienia kręgosłupa i wad postawy. Sprawdź, jakie popełniasz błędy i wystrzegaj się ich w codziennym życiu.

Noszenie torby

Najlepiej zastąp ją plecakiem. Jeśli nie możesz rozstać się z torebką na ramię, przewieś ją przez siebie na ukos. Siatki z zakupami noś w obu rękach, aby równo obciążyć obie strony ciała.

4

Podnoszenie ciężarów

Najpierw kucnij, chwyć pakunek w obie ręce i trzymając jak najbliżej siebie, powoli podnoś się, prostując nogi. Cały czas plecy muszą być wyprostowane. Unikaj podnoszenia ciężarów przy wyprostowanych nogach i skręconym tułowiu. Przenosząc ciężkie rzeczy, trzymaj je jak najbliżej siebie w obu rękach.

Sylwetka podczas oglądania telewizji

Fotel powinien być wysoki z lekko odchylonym oparciem pod plecy i wyprofilowaną podpórką lędźwiową, głębokim siedziskiem i poręczami. Usiądź głęboko, plecy i kark oprzyj o oparcie. Jeśli fotel nie ma wyprofilowanego oparcia, w okolice lędźwi podłóż niewielką podłużną poduszkę lub wałek. Stopy ustaw równolegle na podłodze, uda nieco odwiedź od siebie (nie łącz kolan). Stopy możesz też oprzeć na stołeczku (podnóżku). Kolana powinny być ułożone nieco wyżej niż biodra. To zmniejsza ucisk tylnych części ud podczas siedzenia. Siedząc na kanapie czy w fotelu, nie wyciągaj nóg przed siebie ani nie zakładaj nogi na nogę, bo to wymusza nienaturalne ułożenie kręgosłupa.

Sylwetka podczas chodzenia

Głowa powinna być ustawiona pośrodku, linie łączące barki i biodra równolegle do siebie, kark wyprostowany. Lekko wciągnij brzuch i ściągnij łopatki, ale nie unoś barków, ramiona swobodnie opuść, klatkę piersiową wypnij do przodu. Brodę lekko przyciągnij do szyi, patrz przed siebie, nie pod nogi. Chodź sprężystym krokiem, stawiając miękko stopy (nie szuraj podeszwami ani nie uderzaj obcasami o podłoże).

Sylwetka podczas czytania

Połóż się na plecach, pod głowę podłóż niezbyt wysoką poduszkę albo wałek – kark powinien być ułożony równolegle do podłoża. Pamiętaj, że pozycja półsiedząca wywołuje napięcie mięśni odcinka lędźwiowego i szyjnego kręgosłupa. Nogi ugięte w kolanach pod kątem prostym oprzyj o poduszki albo zrolowany koc (leżenie płasko z wyprostowanymi nogami zwiększa napięcie mięśni grzbietu i lędźwi). Możesz również położyć się na dywanie z małą poduszką pod głowę, a zgięte w kolanach nogi oprzeć.

Sylwetka podczas jazdy samochodem

Ustaw siedzenie tak, aby kolana były lekko ugięte, uda ułożone poziomo do podłoża. Jeżeli fotel nie ma odpowiednio wyprofilowanego oparcia, na wysokości lędźwi podłóż specjalną poduszkę, która będzie podpierała kręgosłup i amortyzowała wstrząsy (kupisz ją w sklepie ze sprzętem rehabilitacyjnym). Głowę oprzyj o zagłówek – to chroni przed urazem szyjnego odcinka kręgosłupa.

Sylwetka podczas pchania wózka z zakupami

Plecy muszą być wyprostowane, brzuch wciągnięty, pośladki napięte. Nie pochylaj się! Ręce zegnij w łokciach, żeby wózek był jak najbliżej ciebie. Pchanie wózka wyprostowanymi rękami przeciąża lędźwie.

Pozycje snu korzystne dla kręgosłupa

Materac powinien być równy, średnio twardy, lekko uginać się pod ciężarem, dostosowując się do kształtu ciała, położony na twardym stelażu. Poduszka niezbyt wysoka i niewielka, sięgająca do linii barków. Możesz kupić sobie poduszkę korekcyjną, która jest tak wyprofilowana, żeby podpierać szyjny odcinek kręgosłupa. Najlepsza do snu jest pozycja embrionalna, czyli na boku z podkurczonymi nogami. Można też spać na boku z jedną nogą ugiętą w kolanie, a drugą wyprostowaną lub na plecach z nogami ugiętymi w kolanach.

5

Wstawanie z łóżka

Najpierw ugnij nogi w kolanach, potem przekręć się na bok. Podeprzyj się rękami i opuść nogi na podłogę. Nie wolno zrywać się z łóżka z wyprostowanymi nogami!

Sylwetka podczas odkurzania

Dostosuj długość rury od odkurzacza do swojego wzrostu, tak żeby się nie pochylać. Podczas odkurzania trzymaj plecy prosto. Odkurzając pod niskimi meblami, uklęknij na jednym kolanie, nie pochylając tułowia do przodu i nie zginając pleców.

Sylwetka podczas mycia podłogi

Nie schylaj się, uklęknij i podeprzyj się dłońmi.Staraj się, by kolana i biodra były zgięte pod kątem prostym. Pilnuj, by podczas pracy plecy były równolegle do podłogi. Nie siadaj na piętach, ponieważ wtedy wyginasz kręgosłup w pałąk, a przy okazji uciskasz tętnice i zostaje utrudniony przepływ krwi w nogach.

Sylwetka podczas prasowania

Najlepiej prasować na siedząco. Deskę ustaw na takiej wysokości, by przesuwanie żelazka po tkaninie wymagało jak najmniej wysiłku. Jeśli wolisz stać, deska ma znaleźć się na wysokości pasa, wówczas w czasie prasowania nie będziesz się nad nią za bardzo pochylać. Stojąc, zawsze przenoś ciężar ciała z jednej nogi na drugą albo na przemian stawiaj nogi na podnóżku czy małym stołeczku.

Zakładanie butów

Uklęknij na jedno kolano albo ukucnij, plecy mają być wyprostowane. Nigdy nie pochylaj się przy wyprostowanych nogach.

Praca przy komputerze

Prawidłową pozycję zapewnia ergonomiczne krzesło z regulowaną wysokością, oparciem lekko wybrzuszonym na wysokości lędźwi i lekko wklęsłym na wysokości odcinka piersiowego kręgosłupa oraz regulowanymi bocznymi podpórkami pod łokcie, a także biurko z prostokątnym lub kwadratowym blatem. Oba meble muszą być ustawione odpowiednio do wzrostu. Siedzisko powinno być średnio twarde i mieć lekko zaokrąglony brzeg. Można również siedzieć na rehabilitacyjnej gumowej poduszce wypełnionej powietrzem. Siadaj głęboko (nie na brzegu), opierając plecy o wyprofilowane oparcie, najlepiej sięgające do wysokości łopatek.Gdy krzesło jest przysunięte, stopy muszą swobodnie opierać się na podłodze, nogi mają być zgięte w biodrach i kolanach pod kątem prostym, a obie ręce do łokcia spoczywać na blacie. Pamiętaj, że siedzisko nie może uciskać na uda. Prawidłowa pozycja uniemożliwia wychylanie się na boki. Monitor ustaw idealnie na wprost twarzy, na poziomie oczu. Spoglądanie przez dłuższy czas do góry, w dół albo w bok obciąża mięśnie szyi, ramion i grzbietu.

Terapia regeneracji rdzenia kręgowego z wykorzystaniem makrofagów

By odbudować rdzeń kręgowy, konieczne jest wsparcie makrofagów - dużych, ruchliwych komórek układu odpornościowego, które niszczą bakterie i usuwają z tkanek martwe komórki. Takie oczyszczenie stanowi niezbędny warunek do rozpoczęcia regeneracji. Próby przeniesienia makrofagów z obwodowego do ośrodkowego układu nerwowego pierwsi podjęli się naukowcy izraelscy z Instytutu Weizmanna. Aktywowali te komórki w zdolnym do odbudowy nerwie kulszowym (unerwia kończynę dolną), a następnie przenieśli do włókien nerwów wzrokowych przebiegających w mózgu. Zyskały one zdolność regeneracji. Po doświadczeniach na zwierzętach - od 1999 r. terapia makrofagami prowadzona jest na ludziach. Pierwsza pacjentka - młoda

6

Amerykanka sparaliżowana po wypadku - po miesiącach terapii zaczęła napinać mięśnie, podwijać palce, zginać nogi w kolanach i w końcu uczyć się chodzić. W Instytucie Weizmanna leczy się też Polak - obszar ciała objęty paraliżem zmniejsza się, a nogi zaczynają słuchać poleceń mózgu.

Migrena szyjna

HALINA DĘBCZUK WOJCIECH BUŁA http://www.chinmed.com/?id=168&dzial=a

Leczenie usprawniające w migrenie szyjnej - zespole szyjnym (migrena cervicalis - syndroma cervicalae)

Większość naukowców uważa, że zmiany w obrębie kręgosłupa i zespoły, które tym zmianom towarzyszą, są ciągle nie do końca wyjaśnionym i rozwiązanym problemem diagnostycznym oraz terapeutycznym, a częstość ich występowania stale zwiększa się. Migrena szyjna - zespół szyjny, to temat kontrowersyjny, zarówno z punktu widzenia patofizjologii, leczenia, jak i profilaktyki, a ze względu na różnorodność współistniejących objawów wręcz trudny.

Część szyjna kręgosłupa pełni charakterystyczną funkcję statyczną, dynamiczną oraz ochronną dla rdzenia kręgowego, naczyń, korzeni nerwów rdzeniowych oraz tętnic kręgowych. Z odpowiednią funkcją poszczególnych kręgów wiąże się ich charakterystyczna budowa. W prawidłowych warunkach można powiedzieć, iż pomiędzy kręgosłupem a wszelkimi strukturami, które są z nim związane i chronione, panuje harmonia. Ale już na przykład w spondylozie szyjnej może

dochodzić do podrażnienia lub uszkodzenia korzeni nerwów rdzeniowych, samych nerwów rdzeniowych i naczyń korzeniowych, rdzenia kręgowego czy tętnic kręgowych. Szczególnie intensywne zaburzenia mogą występować u osób z tak zwaną "konstytucją migrenową" lub ze współistniejącymi zmianami miażdżycowymi.

Konstytucja człowieka to zespół cech morfologicznych i czynnościowych, typowych dla danego człowieka, po części wrodzonych, a po części kształtowanych przez czynniki środowiska. Tak więc przez konstytucję migrenową rozumiemy właściwości ustroju decydujące o jego reagowaniu na czynniki środowiska zewnętrznego migreną. 

Na przykład:

7

 

Powyższe uwarunkowania mogą tłumaczyć pojawiające się problemy diagnostyczne czy też problemy z odpowiednim postępowaniem fizjoterapeutycznym w licznych zmianach dotyczących odcinka szyjnego kręgosłupa. Mogą też tłumaczyć mnogość rozpoznań, określeń oraz często zmieniane nazewnictwo. Stąd rozpoznanie -  zespół szyjny, zespół Barré-Liéou czy migrena szyjna i pojawiające się synonimy jak na przykład zespół szyjny górny, szyjne zawroty głowy, niewydolność kręgowo-podstawna i inne.

Migrena szyjna lub zespół szyjny jest określeniem dla "choroby", która manifestuje się przede wszystkim charakterystycznymi bólami głowy umiejscowionymi w tyle głowy.

Większość autorów uważa, iż przyczyną zespołu szyjnego są zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego, wskutek których następuje podrażnienie splotu współczulnego okołotętniczego lub nawet ucisk samej tętnicy kręgowej, co w konsekwencji prowadzi do zaburzeń ukrwienia. Niektórzy autorzy uważają, że niewydolność krążenia w obrębie tętnicy kręgowej należy oddzielić od migreny szyjnej. Jeszcze inni widzą dużą rolę w takich czynnikach jak niewłaściwa postawa, urazy, zaburzenia hormonalne, emocjonalne itp. Można również spotkać się z poglądem, iż zespół szyjny jest odmianą migreny właściwej, która dotyczy tętnic kręgowych, nie zaś szyjnych. Wówczas zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, naczyniowe i inne czynniki są tylko dodatkowymi czynnikami. Podstawą jest jednak zawsze tzw. "konstytucja migrenowa", poniekąd wyciszona w porównaniu z przypadkami, w których migrena występuje od dzieciństwa czy młodości. Dlatego choroba ujawnia się w późniejszym wieku, pod wpływem działania wielu dodatkowych czynników.

8

Migrena szyjna - zespół szyjny występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, przeważnie pomiędzy 40 a 50 rokiem życia, ponieważ zmiany w kręgach szyjnych ujawniają się dopiero w średnim wieku. Wyjątkiem są zmiany występujące w wyniku urazów poniesionych podczas wypadków samochodowych, jazdy konnej lub w czasie pływania. Dominującym objawem jest ból głowy, z reguły zlokalizowany w okolicy karku i potylicy, przeważnie obustronny, ale zdarza się i jednostronny, zwykle promieniujący do przodu, a więc do czoła lub skroni. Oprócz tego stałego, niezbyt silnego, tępego bólu, dodatkowo występują napady, które mogą być małe (a więc kilka w ciągu dnia) i duże. W małych napadach wyżej wymienione bóle nasilają się gwałtownie, pacjentowi robi się ciemno przed oczami, pojawia się szum w uszach oraz zawroty głowy. Te ostre dolegliwości ustępują już po kilku minutach. Z kolei duży napad pojawia się zwykle w nocy, pod wpływem niewygodnej pozycji lub po obudzeniu, przy gwałtownym ruchu głową, czasami po dłuższym nieruchomym trzymaniu głowy (np. po oglądaniu telewizji). Wówczas ból jest silny, dokuczliwy, dodatkowo pojawiają się objawy natury wegetatywnej, jak silne poty, wymioty, kołatanie serca czy drżenie rąk. Napad trwa kilka godzin, a nawet dni. Drugim charakterystycznym objawem są zawroty głowy. Charakterystyczne jest występowanie zespołu nerwicowego o zabarwieniu hipochondrycznym i depresyjnym.

Główną przyczyną występowania migreny szyjnej - zespołu szyjnego jest uszkodzenie krążka międzykręgowego, przeważnie w obrębie C5, C6 lub C7. Powoduje to podrażnienie korzeni nerwowych i prowadzi do wzmożonego napięcia, początkowo obejmującego szyjny odcinek kręgosłupa, a przenoszącego się później ku górze, co prowadzi do wystąpienia bólów głowy. 

Inną przyczyną może być niewielkie przesunięcie lub skręcenie w obrębie kręgów szyjnych. Badanie chorych z migreną szyjną z reguły wykazuje bolesność uciskową punktów potylicznych, niewielkie

ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa, niekiedy nieznaczne objawy korzeniowe w obrębie korzeni szyjnych.

Badanie radiologiczne

Badanie radiologiczne odcinka szyjnego kręgosłupa wykazuje zmiany o różnym stopniu. Główne znaczenie w występowaniu migreny szyjnej - zespołu szyjnego przypisuje się toczącym procesom zwyrodnieniowym w tzw. stawach unkowertebralnych Luschki. Często występuje również zniesienie lordozy szyjnej. Choroba jest zaliczana do chorób przewlekłych, przebiega z okresami remisji i nawrotów.

 Ocena zdjęć w projekcji przednio-tylnej

Warunkiem podstawowym w ocenie relacyjnej jest to czy zdjęcie nie jest skręcone. Brak skręcenia można ocenić na podstawie obrazu wyrostków sutkowatych. Koniecznym warunkiem w ocenie rotacji w zakresie dolnego odcinka szyjnego jest aby nie było rotacji górnego odcinka piersiowego kręgosłupa, gdyż w przeciwnym wypadku oceniający nie jest w stanie wykluczyć artefaktu rotacyjnego. Obraz zwiększonej lordozy będzie manifestował się tym, że łuk i wyrostek kolczysty pojawią się jako rzut poprzez trzon C3 lub w jeszcze w niższych partiach, przez co wówczas dobrze będzie widoczny kanał kręgowy, a niekiedy również i otwór tętnicy szyjnej.

9

Ocena zdjęć w projekcji bocznej

Widoczna musi być podstawa czaszki razem z siodełkiem tureckim, stokiem i podniebieniem twardym, kręgosłup w odcinku szyjnym powinien być uwidoczniony, jeśli to możliwe aż do C5. Pochopnym jest ocenianie zdjęć rtg kręgosłupa jeśli nie widzi się ani podstawy czaszki ani podniebienia twardego. W projekcji bocznej oceniamy przede wszystkim wzajemne stosunki płaszczyzny otworu potylicznego wielkiego, płaszczyzny kręgów szczytowego i obrotowego.

Postępowanie lecznicze zarówno w patologii kręgosłupa szyjnego, jak i w przypadku migreny szyjnej jest złożone i trudne. Na pewno musi ono być kompleksowe, przy czym należy uwzględnić różnorodne objawy dotyczące patologii występujących zespołów, które dotyczą zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, zmian w układzie naczyniowym, nerwowym, somatycznym i wegetatywnym, w układzie mięśniowym oraz które dotyczą objawów depresyjno-nerwicowych. Oprócz często nadużywanej farmakoterapii, w leczeniu należy uwzględnić odpowiednią rehabilitację (zabiegi fizykoterapeutyczne, systematyczna kinezyterapia), czy leczenie sanatoryjno-uzdrowiskowe. Ważna jest również profilaktyka, a w jej ramach odpowiednie edukowanie pacjentów, gdyż niejednokrotnie należy uwzględnić zmianę stylu życia.

Wybrane metody lecznicze

W migrenie szyjnej - zespole szyjnym leczenie usprawniające rozpoczyna się od zabiegów cieplnych (np. Sollux na odcinek szyjny kręgosłupa), następnie stosuje się lekki rozluźniający masaż segmentarny odcinka szyjnego, który charakteryzuje się wzmożonym napięciem mięśniowym. Po masażu zaleca się pacjentowi wykonanie kilku czynnych ruchów głową np. zgięcia, obroty, skłony w kierunku barków. Tak przygotowanego pacjenta kieruje się na podstawowy zabieg jakim jest wyciąg szyjny przy użyciu pętli Glissona, który daje stosunkowo najlepsze wyniki, ale ciągle budzi wiele kontrowersji i odmiennych opinii dotyczących zarówno pozycji chorego podczas zabiegu (siedząca, leżąca), jak i czasu jego trwania czy stosowanego obciążenia. Dlatego wyciągi powinny być przeprowadzane przez doświadczony personel (mgr rehabilitacji, technik czy licencjonowany fizjoterapeuta) i z uwzględnieniem przeciwwskazań. Szczególną ostrożność należy zachować przy nadciśnieniu, kręgozmyku, zaawansowanej miażdżycy oraz zrzeszotnieniu kręgów.

Ważne jest aby w trakcji w pozycji siedzącej nie używać pętli Glissona, ponieważ w tej pozycji wyciąg działa nie na potylicę lecz na brodę, przez co dochodzi do skurczu mięśni pochyłych i głębokich szyi, co niweczy wynik trakcji. Natomiast do trakcji na leżąco można używać pętli Glissona ponieważ potylica jest wsparta o stół i pociąganie za bródkę w tym przypadku nie przeszkadza. Trakcję powoduje zmiana nachylenia stołu wyciągowego.

Celem wyciągu jest zwiększenie sprawności statodynamicznej kręgosłupa poprzez rozluźnienie napiętych mięśni, rozszerzenie przestrzeni oraz otworów międzykręgowych i w ten sposób zmniejszenie ucisku i podrażnienia korzeni nerwowych oraz polepszenie krążenia w obszarze tętnicy kręgowej.

Celowe jest również prowadzenie ćwiczeń rozluźniających i wzmacniających mięśnie tego odcinka, w tym ćwiczenia relaksacyjne i izometryczne. Dobre efekty obserwuje się po stosowaniu galwanizacji, jontoforezy, prądów diadynamicznych, interferencyjnych,

10

ultradźwięków czy po stosowaniu lasera biostymulacyjnego. Naświetla się wówczas mięśnie przykręgosłupowe, okolicę zmienionego odcinka krążka międzykręgowego i miejsce ucisku włókien nerwowo-naczyniowego pęczka. Naświetla się również ogniska bólu i zwłóknienia układu nerwowego i kości. 

Laseropunktura oraz akupunktura

Według klasycznych zaleceń, jeżeli ból lokalizowany jest na wysokości C3 to wskazane jest użycie meridianu nadzwyczajnego Du Mai (punkt klucz, który otwiera meridian to JC3 Hou-xi; zamykający - punkt PM62

Shen-mai) łączącego się z meridianami typu yang. W przypadku lokalizacji bólu poniżej C3 zaleca się użycie meridianu nadzwyczajnego Chong Mai (punkt klucz, który otwiera meridian to Śl4 Gong-sun, zamykający - punkt O6 Nei-guan) związanego szczególnie z meridianami typu yin, lub Yang Wei Mai (PO5 Wai-guan, PŻ41 Zhu-ling-qi), który związany jest z meridianami typu yang.

Jako specyficzny punkt dla schorzeń szyi i potylicy można zalecić pkt JC3 Hou-xi, którego zadaniem jest regulacja kanału Du Mai, rozluźnianie mięśni i ścięgien oraz usprawnianie stawów.

Przy bólu lokalizowanym w okolicy potylicy możemy użyć punktów PM10 Tian-zhu, PŻ20 Feng-qi, PŻ17 Yi-feng, JC2 Qian-gu, Pł7 Lie-que, wszystkie metodą tonizującą po przeciwnej stronie do miejsca występowania bólu. Do zabiegu powinniśmy użyć również punktów GRT15 Ya-men, GRT19 Hou-ding, PM11 Da-zhu oraz PM60 Kun-lun.

W recepturze wskazane jest uwzględnić punkty największej bolesności tzw. Ah-shi. Na wspomniane punkty działamy metodą sedatywną.

Punkty Huatuo na odcinku od PM10 Tian-zhu do PM11 Da-shu. Jest to szereg punktów zlokalizowanych w odległości 5 fen poniżej i w bok od wyrostków kolczystych kręgów. Ich zadaniem jest odblokowanie zastoju Qi i Krwi we wspomnianych obszarach.

Przy blokadzie na poziomie C1/C2 pojawia się bolesność w punkcie PM2

Zan-zhu, tym samym wymieniony punkt okazuje się być dobry w diagnostyce różnicowej, jak również możliwe staje się celowe użycie go we wspomnianym przypadku.

W przypadku bolesności w punkcie PŻ20 Feng-qi należy różnicować blok na poziomie O/C1 i połączenie z Potrójnym Ogrzewaczem, jak również Yang Wei Mai, Yang Qiao Mai. Nie należy zapominać o Shao Yang - wówczas powinniśmy rozpatrzyć możliwość nakłucia punktu PO17 Yi-feng.

Należy rozpatrzyć również diagnostykę różnicową w świetle Tradycyjnej Medycyny Chińskiej [artykuł A. Kowalskiego "Migreny"], czego naturalną konsekwencją jest uszczegółowienie wymienionej powyżej receptury o konkretne zalecenia.

 

Akupresura (korporalna i aurikuloterapia)

W akupresurze stosuje się różne punkty w zależności od przyczyny wywołującej migrenę. 11

I tak na przykład w migrenie szyjnej, gdzie bóle głowy najczęściej wywołane są przez zmiany w kręgach szyjnych, wykorzystuje się punkt akupunkturowy Tian-zhu (PM10), leżący 1,3 cuna tj. około 2 poprzeczne palce bocznie od środka karku, punktu Ya-men (GRT15), na granicy owłosionej części karku. Drugim punktem jest punkt Da-shu (PM11), umiejscowiony 1,5 cuna bocznie od wyrostka ościstego Th1. Akupresurę tych punktów przeprowadza się ku dołowi. Natomiast punkt Da-zhui (GRT14) położony pomiędzy wyrostkami ościstymi C7/Th1 masuje się ku górze. Ponadto wykorzystuje się punkt Fengh-chi (PŻ20), położony poniżej kości potylicznej, na poziomie punktu Feng-fu (GRT16), w zagłębieniu pomiędzy mięśniami czworobocznym i mostkowo-obojczykowo-sutkowatym oraz punkt Jian-jing (PŻ21), zlokalizowany w najwyższym punkcie barku, w połowie odległości pomiędzy GRT14 a wyrostkiem barkowym. Te dwa punkty masuje się ku dołowi. Z kolei punkt Zan-zhu (PM2), leżący w zagłębieniu na przyśrodkowym brzegu łuku brwiowego, w kącie oka, masuje się ku górze.

Akupresurę można również wykonywać na uchu (do tego zabiegu zastosuje się specjalnie skonstruowaną igłę taoistyczną) w odpowiednich punktach aurikularnych. I tak w migrenie szyjnej, na prawym uchu masuje się punkty kręgów szyjnych, znajdujące się na dużej wypukłości ucha. Masuje się również centralny punkt energii położony w początkowej części obrębka małżowiny usznej i punkt w dolno-przedniej części małżowiny usznej. Punkty te masuje się w kierunku ku górze. Na lewym uchu kierunek masażu jest odwrotny, a więc ku dołowi. Stronę, po której bóle są bardziej nasilone, masuje się intensywniej.

W zależności od nasilenia dolegliwości, zabiegi akupresury wykonuje się 1-3 razy dziennie przez 5-10 minut.

Korzystne bywa leczenie sanatoryjne, obejmujące między innymi kąpiele radoczynne.

W profilaktyce migreny szyjnej należy uwzględnić zmiany stylu życia, co wiąże się między innymi z właściwym wysypianiem, aktywnością ruchową, odpowiednią dietą i unikaniem sytuacji stresowych. Jeżeli już pojawiła się migrena pomocne mogą okazać się, wykonywane w zaciszu domowym, techniki relaksacyjne (np. metodą Schultza, Jacobsona), akupresura czy joga.

 

Joga

Joga jest skuteczną alternatywą dla leków przeciwbólowych. Ćwiczenie asan uspokaja, pranajama harmonizuje energię witalną, a medytacja uspokaja i odpręża, co pozwala pokonać ból i wyrwać się z błędnego koła ból-strach-ból. Poprzez ćwiczenia jogi reakcja na ból zmienia się, dzięki czemu ustępuje on szybciej, a w miarę uspokajania się pojawia się rzadziej. Stąd joga jest pożyteczną terapią zarówno w przypadku bólu głowy, jak i migreny. Zaleca się (po wcześniejszej konsultacji z lekarzem bądź specjalistą jogi):

1. stanie na głowie (salamba sirszasana), które między innymi pobudza krążenie, przez co poprawia ukrwienie mózgu, kręgosłupa, wzmacnia system nerwowy, dodaje energii i witalności, łagodzi liczne dolegliwości, w tym bóle głowy;

2. świecę (sarwangasana), wpływającą korzystnie na cały organizm, poprawiającą ukrwienie mózgu, okolic kręgosłupa i miednicy, wzmacniającą i uspokajającą centralny system nerwowy, przez co likwiduje stres i bezsenność, rozciągającą kręgosłup, wzmacniającą mięśnie grzbietu, nóg, karku i brzucha; 

12

3. pług (halasana), który uelastycznia kręgosłup, łagodzi ból głowy, wzmacnia system nerwowy, poprawia ukrwienie głowy, masuje śledzionę, wątrobę, trzustkę i nerki, dodaje energii, wzmacnia mięśnie karku; 

4. skłony tułowia w siadzie (paścimasana) i w staniu (uttanasana), które napinają i uelastyczniają kręgosłup, wpływają uspokajająco na system nerwowy, rozluźniają plecy i ramiona; 

5. oddychanie naprzemienne (surja bhedana pranajama), pozwalające uspokoić system nerwowy, relaksujące i odświeżające ciało, łagodzące ból głowy, pomagające w stanach lękowych i depresyjnych; 

6. rybę (matsyasana), poprawiającą między innymi krążenie krwi w mózgu, rozciągającą i uelastyczniającą kręgosłup oraz zapobiegającą spondylozie; 

7. wielbłąda (utrasana), który poprawia krążenie krwi w okolicy głowy; 

8. krążenie oczu łagodzące ból głowy, działające ogólnie relaksująco; 

9. krążenie głową, które pozwala przezwyciężyć napięcie mięśni karku, rozluźnić sztywny kark, dzięki czemu przynosi ulgę przy bólu głowy oraz pozwala zrelaksować całe ciało.

 Terapia manualna

Warto w tym miejscu wspomnieć również o terapii manualnej, która jednak nie jest sposobem akceptowanym przez świat lekarski. Dające się jednak zauważyć pozytywne efekty leczenia manualnego (wykonywanego przez wyszkolonych lekarzy czy fizjoterapeutów), skłaniają do zainteresowania się tym już oficjalnie uznanym w świecie działem medycyny. Nie należy, jak każdej innej, tak i tej terapii, traktować jako panaceum na wszystko, ale nie należy jej również nie doceniać. Mobilizacja i manipulacja stawów międzykręgowych np. odcinka szyjnego, może być w niektórych przypadkach samodzielną metodą leczenia lub może towarzyszyć, uzupełniać inne metody leczenia.

Wskazania do leczenia manualnego

 

Przeciwwskazania

Celem przejrzystego przedstawienia problematyki konieczne staje się omówienie przeciwwskazań, od tych najprostszych do bardziej złożonych, tych oczywistych oraz tych, które wynikają z diagnostyki różnicowej.

Oczywistym błędem diagnostycznym staje się zabieg manipulacyjny w przypadku guza nowotworowego, w gruźlicy kręgosłupa, świeżym złamaniu lub zwichnięciu, jak również zaburzeniach rozwojowych.

Najważniejszym przeciwwskazaniem technicznym do leczenia manualnego jest stan, gdy w czasie badania manualnego, czyli jeszcze przed samym zabiegiem, nie można osiągnąć odpowiedniego stopnia napięcia wstępnego w danym stawie, jak również gdy do zaryglowania

pozostałych segmentów ruchowych nie można obejść się bez dodatkowej siły i znacznego bólu.

13

Z powyższego wynika następne bezwzględne przeciwwskazanie. Należy unikać wykonania zabiegu manipulacyjnego przeciw odruchowej bolesności.

Nadmierna ruchomość (hipermobilność) to kolejne przeciwwskazanie do wykonywania zabiegu manualnego, zwłaszcza w obszarze nadmiernie ruchomego segmentu. Oczywiście hiperruchomość konstytucjonalna zostaje wyłączona z szeregu przeciwwskazań. Wówczas należy postępować z konieczności ostrożnie i w przemyślany sposób, lecząc jedynie zablokowany segment. Nazbyt częste wykonywanie zabiegów manipulacyjnych może również doprowadzić do hipermobilności segmentu.

Do grupy względnych przeciwwskazań należy zaliczyć osteoporozę. Dlatego jeżeli w tym przypadku należy leczyć, to powinniśmy dokonać tego bardzo ostrożnymi zabiegami manipulacyjnymi.

W naszym przypadku bólu głowy, w którym przyczyną może być niewydolność krążenia tętnic kręgowych niebezpiecznym może okazać się zabieg rotacyjny kręgosłupa w odcinku szyjnym w przeproście ku tyłowi. Zatem u chorych w podeszłym wieku z objawami miażdżycy i zawrotami głowy można wykonać celowe zabiegi manipulacyjne, jednakże bez skręcania głowy. Gdyby jednak zachodziła potrzeba wykonania zabiegu rotacyjnego, to powinniśmy przeprowadzić test Kleynego, celem stwierdzenia reakcji pacjenta na zawroty głowy. Jak wiadomo, rotacja prowadzi do ograniczenia przepływu w tętnicy kręgowej po stronie przeciwnej do kierunku skrętu głowy. Tym samym jeżeli tętnica kręgowa po stronie, w kierunku której głowa jest zrotowana przejawia cechy niewydolności, wówczas skrętem głowy spowodujemy niedokrwienie pnia mózgu. W piśmiennictwie znane są nawet śmiertelne przypadki zaburzeń naczyniowych po podjęciu takich manipulacji.

Niemniej z drugiej strony właśnie leczenie manipulacyjne w takich przypadkach (z zaburzeniami tętnicy kręgowej) okazuje się bardzo skuteczne. To właśnie leczenie w obrębie stawów potyliczno-szczytowych może być jedynym, które efektywnie zmniejszy niewydolność krążenia tętnicy kręgowej.

Wskazania

Manipulacja

Aby wykonać zabieg manipulacji należy wziąć pod uwagę nie tylko rozpoznanie danej jednostki klinicznej, ale również zmiany patogenetyczne wskazujące na to czy w danej jednostce chorobowej ma znaczenie (w większym lub mniejszym stopniu) czynnik kręgopochodny. Tym samym wydaje się, że wskazaniem do leczenia manipulacyjnego nie jest dana jednostka chorobowa, a jedynie wystąpienie zablokowania w segmencie ruchowym o wyraźnym znaczeniu patogennym.

Należy zwrócić uwagę na to, że leczenie manipulacyjne nie powinno ograniczyć się jedynie do obszaru zablokowanego segmentu stawowego, lecz całego kręgosłupa jako składowej narządu ruchu. Manipulację wykonuje się tylko wtedy, gdy możliwym staje się uzyskanie ustawienia segmentu stawowego w napięciu wstępnym, jak również gdy jest możliwym doprowadzenie do zaryglowania sąsiednich stawów kręgosłupa.

Mobilizacje

Są to metody mające duże znaczenie, zwłaszcza, że niektóre z nich może pacjent wykonywać

14

sam we własnym zakresie (mobilizacje własne). Mobilizacje w odróżnieniu od manipulacji mogą być wykonywane częściej i w niektórych przypadkach są terapią z wyboru. Sam sposób techniki, określany jako tzw. "miękki", jest łatwiejszy i bezpieczniejszy od techniki twardej (manipulacja), tym samym pozwala na lepsze ukierunkowanie zabiegu na zablokowany segment. Mobilizacje poprzedzają manipulacje a najczęściej je zastępują.

15