REHA FOR THE BLIND IN POLANDTHE WORLD OF TOUCH AND SOUNDWIAT DOTYKU I DWIKUXI EDYCJA MIDZYNARODOWEJ KONFERENCJI

pod honorowym Patronatem Maonki Prezydenta RP Anny Komorowskiej

Wyksztacenie najlepszym antidotum na dyskryminacj niewidomych

Projekt dofinansowany ze rodkw Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych

oraz rodkw wasnych Fundacji Szansa dla Niewidomych

Biuletyn pokonferencyjny

redakcja: Marek Kalbarczyk

skad: Anna Michnicka

Wszelkie prawa zastrzeone Fundacja Szansa dla Niewidomych

Warszawa grudzie 2013

Fundacja Szansa dla Niewidomych Organizacja Poytku Publicznego

Pekao SA VI O/W-wa nr konta: 22124010821111000005141795

KRS: 0000260011

Siedziba: ul. Konwiktorska 9, 00-216 Warszawa

Biuro: ul. Kameralna 1/30, 03-406 Warszawa

tel.:/fax: 22 827 16 18

e-mail: szansa@szansadlaniewidomych.org

strona internetowa: www.szansadlaniewidomych.org

4

Spis treciRok po wielkim spotkaniu Marek Kalbarczyk _____________________________________________6

Wystpienia goci specjalnych ________________________________________________________ 9

Kilka sw o historii Paacu Kultury i Nauki w Warszawie _________________________________ 10

Program spotkania ________________________________________________________________ 12

DZIE I (2 grudnia 2013) ________________________________________________________ 12

Sesja merytoryczna (sala Skodowskiej) ______________________________________ 12

Program dodatkowych atrakcji ___________________________________________ 13

DZIE II (3 grudnia 2013) _______________________________________________________ 14

Panele dyskusyjne:_______________________________________________________ 14

Program dodatkowych atrakcji ___________________________________________ 15

Kilka sw o naszym spotkaniu ______________________________________________________ 16

Kilka sw o atrakcjach _____________________________________________________________ 18

Wystawa ____________________________________________________________________ 18

Wiza nie tylko dla Pa Panowie te chc wyglda ________________________________ 18

Turniej tenisa stoowego wg pomysu Marka Kalbarczyka, prezesa naszej Fundacji ________ 19

Gabinet Dotyku i Dwiku ______________________________________________________ 22

Caa Polska czyta dzieciom - czytamy i my! kcik dla najmodszych, w ktrym czytane byy najpikniejsze banie _______________________________________________ 22

Filmy z audiodeskrypcj ________________________________________________________ 23

Turniej w grze planszowej Reversi (Otello) __________________________________________ 23

Strzelectwo laserowe __________________________________________________________ 25

Porady prawne i biznesowe _____________________________________________________ 25

Kulturalny Erudyta ____________________________________________________________ 26

Nasz wity Mikoaj rozdawa prezenty ____________________________________________ 26

Spotkanie z mistrzem koncert Natalii Niemen _____________________________________ 26

Poezja piewana koncert Katarzyny Nowak _______________________________________ 27

O ludziach guchoniewidomych oraz TPG sw kilka ____________________________________ 28

Abstrakty referatw ________________________________________________________________ 30

Nowe terapie wzroku z zastosowaniem komrek macierzystych: na jakim jestemy etapie? _ 30

Co nowego w chirurgii oka? _____________________________________________________ 31

Wyksztacenie najlepszym antidotum na dyskryminacj niewidomych __________________ 32

Ucze niewidzcy i sabowidzcy w systemie edukacji integracyjnej i inkluzyjnej __________ 33

wiat Dotyku i Dwiku ________________________________________________________ 35

Satelitarna biaa laska GPS dla niewidomych ____________________________________ 36

E-Podrczniki szanse i zagroenia _______________________________________________ 37

Widzie nie patrzc ____________________________________________________________ 38

5

Panele dyskusyjne _________________________________________________________________ 39

Jak zmieni sytuacj niewidomych w Polsce chcemy y tak, jak niewidomi na Zachodzie __ 39

Wyksztacenie najlepszym antidotum na dyskryminacj niewidomych __________________ 40

wiat Dotyku i Dwiku ________________________________________________________ 41

Brajl na czasie ________________________________________________________________ 41

Nowoczesne czytelnictwo bezwzrokowe ___________________________________________ 42

Okulistyka i rehabilitacja Co jest w stanie wicej pomc? ____________________________ 42

Zmiany prawne dotyczce niepenosprawnych w Polsce, Unii Europejskiej i na wiecie _____ 43

Rozwizania IT pozwalajce niewidomym widzie wicej _____________________________ 43

Wicej obrazu dla kadego ______________________________________________________ 44

Standard TYFLOAREA - Udwikowienie i ubrajlowienie otoczenia _____________________ 44

IDOL 2013 ________________________________________________________________________ 46

IDOL 2013 Nagrodzeni ________________________________________________________ 46

Lista kandydatw nominowanych do wyrnienia IDOL RODOWISKA __________________ 50

Nominacje do wyrnienia IDOL w kategorii MEDIA _________________________________ 50

Nominacje do wyrnienia IDOL w kategorii URZD _________________________________ 51

Nominacje do wyrnienia IDOL w kategorii PLACWKA OWIATOWA __________________ 52

Nominacje do wyrnienia IDOL w kategorii FIRMA/INSTYTUCJA _______________________ 52

Wystawcy na REHA 2013 ____________________________________________________________ 53

Lista Wystawcw ______________________________________________________________ 55

Lista produktw zgoszonych do wyrnienia IDOL w kategorii PRODUKT DLA NIEWIDOMYCH _______________________________________________________ 63

Lista produktw zgoszonych do wyrnienia IDOL w kategorii PRODUKT DLA SABOWIDZCYCH ___________________________________________________ 66

Najwikszy producent brajlowskich drukarek na wiecie - Firma INDEX BRAILLE____________ 67

Najsawniejsze na wiecie brajlowskie maszyny do pisania dziaalno FIRMY PERKINS ____ 69

Urzdzenia odtwarzajce dwik FIRMY SHINANO KENSHI ______________________________ 72

Tunezyjskie podzikowania _________________________________________________________ 74

JAK PISALI O NAS W PRASIE _________________________________________________________ 75

Manifestacja niewidomych: dajcie nam szans na normalne ycie ______________________ 75

My nie widzimy nic, a Wy - czy widzicie nas?. W Warszawie odbya si manifestacja niewidomych _________________________________ 76

Geopark Przyjazny Niewidomym, ( Geopark Kielce) _________________________________ 77

6

Rok po wielkim spotkaniu Marek Kalbarczyk

Organizowanie Midzynarodowej Konferen-cji w dwudziest rocznic istnienia Fundacji, gdy na dodatek chodzi o dziesit jej edycj, to bardzo fascynujce wyzwanie. Byo oczywiste, e przy-bdzie do nas rekordowa liczba goci i przyby-a. Podobnie swoje produkty, usugi i dziaalno zaprezentowaa rekordowa liczba wystawcw. Spotkanie, ktre miao miejsce w grudniu 2012, byo po prostu wielkie. Gdy chodzi o goci, przyby-o ich w cigu dwch konferencyjnych dni a 2600. Czy moglimy si spodziewa takiej liczby w roku 1999, podczas pierwszej edycji? Wtedy byo ich kilkuset i nie sdzilimy, e nasze - w kocu mae - rodowisko, zaistnieje znacznie liczniej. A jednak!

Nie ma innych tego typu spotka w Polsce, a niewidomi, niedowidzcy oraz ich widzcy przy-jaciele i opiekunowie na to czekali. Kady chce si dowiedzie co nowego w dziedzinie, od ktrej postpu zaley nasze ycie. Trudno wyobrazi

sobie niewidomych bez nowoczesnej rehabilitacji, mwicych urzdze, ksiek wydanych na noni-kach cyfrowych, bez brajlowskich monitorw oraz nawigacji satelitarnej. Tak samo niedowidz-cych - bez powikszania obrazu i kontrastowych kolorw. A ich bliscy? Jak maj sobie z nami radzi, gdy nie s poinformowani, jak maj to robi?

Dziaalno placwek rehabilitacyjnych, pracujcych dzie po dniu, przez cay rok, nie jest wystarczajco mobilizujca. Co innego konfe-rencja REHA, gdzie wszystko jest interesujce ogromna wiedza w maej piguce. Wchodzimy na teren REHA i wciga nas wiat inny ni na zewntrz. To wiat dotyku i dwiku, ktry pdzi, jakby kto wsadzi go do szybkiej lokomotywy. Nie mona si wycofa, bo obok jest kolejna frapujca atrak-cja. Brniemy w to dalej, a za kolejnym zakrtem nastpna ciekawostka. Dochodzimy do ostatnie-go punktu i dziwimy si, e to ju koniec. Gdzie podzia si cay dzie i dlaczego wszystko mamy ju za sob? Nie, niekoniecznie. Moemy przyj nastpnego dnia i przey to jeszcze raz. I tak robimy, tyle, e do poprzednich atrakcji dochodz nowe. Znowu wcigamy si w konferencyjny wir wydarze i ani si obejrzymy, a nadchodzi wieczr i znowu jestemy przy ostatnim punkcie. Teraz

REHA FOR THE BLIND IN POLAND rozwija si z kadym rokiem. Najwyraniej trafilimy w sedno.

7

ju nie ma trzeciego dnia, lecz trzeba poczeka do kolejnego grudnia. Czekamy wic i odliczamy czas miesic po miesicu.

Tak wanie odliczalimy czas od dziesitej edycji REHA. Jako organizatorzy, z typow dla nas skromnoci oczekiwalimy, e tegoroczne spotkanie bdzie mniejsze. W kocu nie obcho-dzimy jakiej okrgej rocznicy, ale przeciwnie. Ju na kilka tygodni przed spotkaniem wiedzie-limy, e bdzie nas duo i byo.

Tym razem spotkalimy si w Paacu Kultury i Nauki. Fundacja Szansa dla Niewidomych wyna-ja kilka duych sal, by dysponowa wiksz powierzchni ni wczeniej. Tok nie sprzyja ogldaniu wystawy i poznawaniu, co nowego dla nas stworzono na wiecie. W sali konferencyj-nej pierwszego dnia, w poniedziaek od godziny 11.00, toczya si sesja merytoryczna. Zaczlimy od wystpie goci specjalnych. Kim oni s? To osoby, od ktrych zaley sytuacja naszego rodo-wiska. Wrd tych osb s przedstawiciele wadz i organizacji niewidomych. Za kadym razem czekamy na ich sowa co czeka nasze rodo-wisko w roku 2014 oraz co udao si osign w mijajcym roku. Do udziau w sesji merytorycz-nej zapisao si wicej referentw ni byo miejsc, to znaczy dostpnego czasu do zagospodaro-wania. Na sali konferencyjnej zasiado okoo 700 osb. Na tej samej sali o godzinie 15 obejrzelimy, a dokadniej mwic, obejrzeli najmodsi film z audiodeskrypcj, a o godzinie 18.00 odby si koncert Natalii Niemen, ktra piewaa utwory wasne oraz kompozycje jej ojca Czesawa Niemena. Zabrzmia Dziwny jest ten wiat, ktry dla nas brzmi by moe jeszcze bardziej wymow-nie, ni dla innych. Pierwszego dnia konferencji odbyy si kolejne elementy: porady wizaystek, porady prawne i biznesowe, porady okulistw, mnstwo atrakcji zorganizowanych przez funda-cje i stowarzyszenia, ogoszenie kto jest idolem rodowiska oraz zaprezentowanie kandydatw firm i produktw, ktre walczyy o to wyrnienie w gosowaniu poprzez wrzucenie wypenionych kart do urny.

Drugiego dnia, we wtorek, sal zawadn-a firma Altix, ktra jest generalnym sponsorem Fundacji, ktra wynaja t ogromn sal na cay dzie. Wsplnie z Fundacj zorganizowaa tam: Miasto przyszoci. Zaprezentowano wiat,

w ktrym o niewidomych dbaj wszyscy, dziki czemu obiekty oraz ich otoczenie s udwiko-wione i ubrajlowione. O jakie obiekty chodzi? O dosownie wszystkie: budynki, ulice, przystan-ki, dworce, lotniska, rodki komunikacji, parki, place zabaw, mieszkania, stanowiska pracy, Internet, bazy danych, ksiki, media itd. Zmiany musz dotyczy nie tylko obiektw, ale przede wszystkim spoeczestwa. Aby zmiany w otocze-niu byy moliwe, musimy zmieni nastawienie nas wszystkich. wiat otwarty dla niewidomych to otwarcie si kadego na drugiego czowieka. W ramach sponsorowanego panelu odby si pokaz filmu, prezentacja brajlowskich maszyn do pisania, a przede wszystkim koncert niewidomej piewaczki Katarzyny Nowak, z czego jestemy tak zadowoleni.

W sali wystawowej oprcz prezentacji produ-centw i organizacji, mona byo skorzysta ze specjalistycznych porad w rnych dziedzinach. Dotyczy to obu dni spotkania. Naley zasygnali-zowa nowo, ktra zasadniczo zmienia ksztat REHY. W drugim dniu konferencji odbyy si panele dyskusyjne, czego do tej pory nie orga-nizowalimy. Chcielimy wcign w dyskusj o wiecie dotyku i dwiku wszystkich goci.

Temu celowi suya dyskusja, a dla jej uatrak-cyjnienia sale, w ktrych si odbywaa, wypenili-my technologi, o ktrej mowa w naszych publi-

Jak waciwie ma wyglda wiat, ktry moglibymy okreli mianem otwartego dla niewidomych? Co naley zrobi, by taki si sta? Czy jestemy daleko od tego ideau? Dlaczego tak trudno nam przeko-na zdrowych, widzcych, e nasze inwalidztwo wymaga pomocy, ale gdy j otrzymamy nie jestemy kopotem dla nikogo? Naley wyko-rzysta nowoczesn technologi, by niwelowa skutki inwalidztwa wzroku i zorganizowa wiat tak, e nie bdzie wane kto ile i jak widzi.

8

kacjach i niniejszym biuletynie. Zaprosilimy do pomocy specjalistw, ktrzy wiedz co naley zrobi, by nasz cel si zrealizowa.

Aby przybliy gociom wiat dotyku i dwiku, zorganizowalimy pokazy dyscyplin sportowych, w ktrych uczestniczy si z zasoni-tymi oczami. Nazywamy je bezwzrokowymi. By wic ping-pong, strzelectwo laserowe, szachy, reversi. Zorganizowalimy turnieje z rozliczny-mi nagrodami, na przykad kto najlepiej spisze si na rowerze owszem, nie zwyczajnym, nie tandemem, lecz treningowym, by nie zburzy cian Paacu. Posuchalimy koncertu poezji pie-wanej w wykonaniu Katarzyny Nowak, wokalistki z Wrocawia. Po czwartym pitrze paacu kry przez dwa dni wity Mikoaj, wyciga z worka cudowne upominki i rozdawa.

Spoeczestwo musi zrozumie, e gdy nie mog nam pomc okulici, musz rehabilitanci. Niestety, o ile wszelkie okulistyczne starania s dotowane, dziaania rehabilitacyjne s w kryzysie. Niewidomy ucze, ktry chce czyta ksiki, musi mie bogatych rodzicw, by mu kupili brajlowskie urzdzenia, albo uda si im dosta dotacj na taki

zakup, tyle e musz wtedy znale rodki na tak zwany wkad wasny. Dla niewidomych brzmi to jak podatek od nieszczcia. Czy tak ma by? Tak zdecydoway wadze, ktre nie decyduj tak po prostu przeciw nam. Realizuj to, co uwaa spoe-czestwo. Urzdzenia rehabilitacyjne s drogie, tak samo jak kada pomoc medyczna. Brak zrozu-mienia, e niezalenie od kosztw, pomoc jest nieodzowna, powoduje, e wielu niepenospraw-nych, nie tylko niewidomych, yje w izolacji, nie dokada swoich zdolnoci do wsplnej puli i traci czas w oczekiwaniu na lepsze jutro. wiat otwarty dla niewidomych to ludzie, ktrzy rozumiej t sytuacj. A wic: My nie widzimy was, a wy czy widzicie nas???

Manifestacja nie bya protestem, gdy, co by nie rzec, niewidomi i tak spotykaj si z pomoc i zrozumieniem innych. S na to rozliczne dowody, gdy na przykad widzcy ludzie tworzy-li dla nas szkoy, internaty, zakady pracy, Kart Praw Obywatelskich, ustawy dotyczce reha-bilitacji zawodowej i spoecznej. Pozostaje do rozwizania wyrwnanie poziomu pomocy w Polsce z innymi krajami. Ci, ktrzy nam poma-gaj i od ktrych zale decyzje w naszych spra-wach musz jeszcze raz o nas pomyle i zwik-szy zaangaowanie. Manifestacja nie trwaa dugo. Nie byo takiej potrzeby. Po okoo p godzinie, po krtkich przemwieniach (moim i Igora Busowicza), odczytaniu manifestu przez pana Piotra Biegasiewicza, udzieleniu wywiadw, przeszlimy dookoa Paacu, by wej gwnym wejciem i skierowa si na czwarte pitro. Tam, przynajmniej przez te dwa dni, czulimy si jak u siebie w domu. Czwarte pitro to prawdzi-wa TYFLOAREA z widzcymi przyjacimi, urz-dzeniami dwikowymi, brajlowskimi rycina-mi, mapami i planami, z mnstwem urzdze powikszajcych obraz. Wszyscy zgromadzeni widzieli wicej, bo Fundacja i jej wsppracow-nicy wiedz jak to robi.

Fundacja zorganizowaa manife-stacj niewidomych i ich przyjaci. Odbya si przed Sal Kongresow PKiN. Zebraa spore grono ludzi, w opinii ktrych wiat nie jest jesz-cze gotowy na przyjcie nas do swojego towarzystwa. Wsplnie zamanifestowalimy nasz obec-no. Jestemy tutaj, yjemy i chce-my si uczy, znale prac, zaro-bi, stworzy rodzin i nie polega na czyjej asce, mie prawo do godnego ycia. Manifestacja odby-a si pierwszego dnia konferencji, w poniedziaek o godzinie 10.00. Czy by to protest? Nie! Byo to przypomnienie, e tutaj jestemy i czekamy na yczliwo innych.

9

Mielimy zaszczyt spotka si z wybitnymi gomi, ktrzy zabrali glos w pierwszej czci sesji merytorycznej konferencji. W imieniu Maonki Prezydenta, Pani Anny Komorowskiej, ministra Henryka Wujca z Kancelarii Prezydenta, ktry nie zdoa przyby, gdy by na skonflikto-wanej Ukrainie, zabraa gos dr Joanna Starga--Piasek. Otacza nas swoj opiek i darzy niebywa- sympati. Dziki tej przyjani nasza Fundacja tak skutecznie si rozwija. W podobnym tonie wystpili kolejni gocie. Wszyscy podkrelili wag wydarzenia oraz zasugi Fundacji. Jestemy dumni, e udaje si nam tak pracowa, e doce-niaj nas wszyscy. Mie sowa uznania, gratula-cje, pozdrowienia i podzikowania usyszelimy zarwno od naszych beneficjentw, jak i od goci specjalnych. Bardzo wane s dla nas sowa prezesa Wadysawa Goba, ktry w imieniu Towarzystwa i Orodka w Laskach powiadczy, e nasze wysiki s wane dla modziey z Lasek. Podobnie wypowiedziaa si Pani Magorzata Pacholec, ktrej wystpienie byo powicone dziaalnoci Polskiego Zwizku Niewidomych. Z jej sw wynika, e obie instytucje maj tosame cele, co wicej, potrafi wsplnie dziaa. Z kolei Pani Profesor Jadwiga Kuczyska-Kwapisz repre-zentuje grono najwybitniejszych specjalistw

w dziedzinie rehabilitacji inwalidw wzroku. Jest czonkiem naszej Rady Patronackiej i od lat pomaga Fundacji realizowa cele, ktre sobie wyznaczamy. Dziki tej pomocy jestemy w stanie dokonywa cudw i by prekursorem wielu idei. Pani Profesor cieszya si, e jej propozycja, by XI edycja konferencji odbya si w Sali Kongresowej miaa tak siln moc sprawcz. Spotkanie odbyo si przecie wanie w tym budynku.

Z uwag wysuchalimy kolejnych wyst-pie: Pani Joanny Fabisiak, Marii Dreszer i Romana Uhliga. Bylimy dumni, e wszyscy doceniaj nasze starania. Co dla nas najwaniejsze, gocie specjalni mieli okazj spotka si z setkami niewi-domych i niedowidzcych. Na sali w trakcie tych wystpie byo okoo 700 osb. Robi to na wszyst-kich ogromne wraenie. My wic dochodzimy do przekonania, e warto kontynuowa nasz misj. Pan Roman Uhlig to potwierdzi. Reprezentowa Zarzd Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych. Jego wystpienie oraz przedstawiona nam opinia ma dla nas znacze-nie zdobycia medalu olimpijskiego. To Fundusz pomaga nam zorganizowa t konferencj, zatem pozytywna ocena naszej pracy jest nie do przecenienia.

Wystpienia goci specjalnych

10

Paac, bdcy symbolem Warszawy, wznie-siono w rekordowo krtkim czasie w cigu zale-dwie trzech lat. Oto jego historia.

Paac Kultury i Nauki wznosili budowniczo-wie radzieccy przez 1175 dni. Jego architektem by Lew Rudniew. Paac musia by monumen-talny, wyraajcy idee realizmu socjalistyczne-go, pasujcy do zasady goszcej, e waciwa architektura powinna by socjalistyczna w treci i narodowa w formie.

Radziecki zarzd budowy Paacu Kultury zacz si organizowa w Warszawie w styczniu 1952 r. Do stolicy przyjechay setki robotnikw z ZSRR. 1 maja 1952 r. do akcji wyruszyy pierw-sze radzieckie koparki. Wylewanie fundamen-tw rozpoczto 21 lipca. Wraz z budow ruszya wielka propagandowa akcja. Niemal codziennie gazety w caej Polsce donosiy o postpach prac, pisano reportae, ktrych bohaterami stawali si robotnicy pracujcy przy wznoszeniu gmachu.

21 lipca 1955 r., punktualnie o godzinie 16, ambasador ZSRR Pantelejmon Ponomarienko i premier rzdu PRL Jzef Cyrankiewicz, siedzc przy stole ustawionym przed wejciem gwnym

do PKiN, podpisali protok przekazania Polakom Paacu Kultury i Nauki imienia Jzefa Stalina. 22 lipca Paac zosta udostpniony caemu spoe-czestwu polskiemu. Jzef Cyrankiewicz przeci-najc wstg ogosi, e Paac zacz promienio-wa nad Warszaw. Pozacane noyczki, ktrymi Cyrankiewicz przeci wstg, do dzisiaj s prze-chowywane w paacowych zbiorach.

W pierwszych dniach po otwarciu Paac Kultury i Nauki mogy zwiedza jedynie osoby posiadajce zaproszenie. W tym jednym budynku mieci si wicej instytucji i placwek kultural-nych, ni jest ich w niejednym duym miecie. Trzy teatry, trzy kina, sala na 3 tysice miejsc, 14 audytoriw, sala sportowa, basen pywac-ki z trybunami na 500 miejsc, Muzeum Techniki i Muzeum Ewolucji. Tak przedstawiaa si sytuacja na rok 1970.

Warszawiacy nie odnosili si do daru od Zwizku Radzieckiego tak entuzjastycznie, jak oficjele. Zastrzeenia budzia architektura obiektu. Niech do PKiN miaa te ideologiczne korzenie. Monumentalny obiekt w sercu stolicy symbolizowa zniewolenie i wadliwy ustrj.

Kilka sw o historii Paacu Kultury i Nauki w Warszawie

11

Przez lata kady wany go, przybywaj-cy do Warszawy, mia obowizek zwiedzi PKiN. Zacz to, jeszcze przed oficjalnym otwarciem, wczesny I sekretarz KPZR Nikita Chruszczow. By szach Iranu Reza Pahlawi, przywdca Wietnamu Ho Chi Min, Korei Pnocnej - Kim Ir Sen, przy-wdca Jugosawii Josip Broz-Tito. Kosmonauta Jurij Gagarin mia podczas zwiedzania Paacu wychyli si przez balustrad i zauway: Ale tu daleko do Ziemi.

W Sali Kongresowej Paacu wystpowa-li m.in. Marlena Dietrich, Ella Fitzgerald, Jan Kiepura, The Rolling Stones i Paul Anka, ktry na wie o zamordowaniu prezydenta Kennedy-ego przerwa koncert, bo nie by w stanie dalej piewa. W tej samej sali odbyway si zjazdy PZPR, rwnie ten ostatni w 1990 r. 12 grudnia 1981 r. Wanie tam obradowa niedokoczony, przerwany wprowadzeniem stanu wojennego Kongres Kultury Polskiej.

Opowiadamy o Paacu z wanego powodu. Wanie tutaj odbya si tegoroczna edycja konfe-rencji REHA FOR THE BLIND IN POLAND. Idea, by spotka si tutaj powstaa w trakcie poprzedniej edycji. Bylimy w Multikinie w Zotych Tarasach, na sali, w ktrej zmiecio si okoo tysica osb:

zasiedli zwizani z nasz fundacj, oczekujcy na dobre wiadomoci o yciowych szansach dla niewidomych i niedowidzcych. Podczas swojego wystpienia Pani Profesor Jadwiga Kuczyska--Kwapisz, czonek Rady Patronackiej fundacji, urzeczona siedzcym przed stoem prezydial-nym tumem, powiedziaa, e teraz, gdy Fundacja tak szybko si rozwija, nastpne spotkanie moe si odby ju tylko w Sali Kongresowej PKiN. Sala przyja ten pomys brawami, a my pomylelimy, e to przesada. Sala jest za dua, a nasze rodowi-sko nie jest przecie takie liczne. Jednak pomys Pani Profesor zakiekowa. Sprawdzilimy, czy odpowiednie dla nas sale s na pocztku grudnia dostpne. Byy. I tak spotkalimy si w Paacu. Co prawda nie w samej Sali Kongresowej, ale tu obok, a dokadnie wyej, na czwartym pitrze, w Sali Marii Curie-Skodowskiej i salach ssied-nich, gdzie w cigu dwch dni zrealizowalimy mnstwo punktw wymienionych w programie konferencji.

PKiN ma 42 pitra i 230,68 m wysokoci, liczc do wierzchoka iglicy. Jest jedn z najwikszych atrakcji turystycznych stolicy. Na 30. pitrze, na wysokoci 114 m, mieci si galeria, z ktrej mona oglda panoram Warszawy. W lutym 2007 r. PKiN zosta wpisa-ny do rejestru zabytkw. Decyzja Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Warszawie wywoaa wiele kontrowersji. Jednak nie da si ukry, Paac Kultury i Nauki sta si najbardziej rozpoznawalnym budynkiem w Polsce oraz cht-nie odwiedzanym miejscem przez turystw.

12

Program spotkania

10:00 Najwiksza w historii manifestacja niewidomych i ich przyjaci pt.: My nie widzimy nic, a Wy czy widzicie nas? (Spotkanie przed Sal Kongresow)

Sesja merytoryczna (sala Skodowskiej)

Tematy przewodnie sesji:- Edukacja drog do sukcesu, - Nowoczesna rehabilitacja na co dzie, - Z technologi za pan brat

11:00 Otwarcie konferencji - Marek Kalbarczyk, spoeczny Prezes Fundacji Szansa dla Niewidomych

11:10 Wystpienia goci specjalnych: dr Joanna StargaPiasek (Instytut Rozwoju Sub Spoecznych, doradca spoeczny Prezydenta RP),Roman Uhlig (w imieniu Zarzdu PFRON),Wadysaw Gob (prezes Zarzdu Towarzystwa Opieki nad Ociemniaymi w Laskach), prof. dr hab. Jadwiga KuczyskaKwapisz (dziekan Wydziau Nauk Pedagogicznych UKSW), Magorzata Pacholec (dyrektor Zarzdu Gwnego Polskiego Zwizku Niewidomych),Maria Dreszer (penomocnik Zarzdu do Spraw Osb Niepenosprawnych, naczelnik Wydziau Integracji Osb Niepenosprawnych,Joanna Fabisiak (posanka na Sejm RP)

DZIE I (2 grudnia 2013)

13

11:30 Rozdanie wyrnie IDOL 2013 w kategoriach: rodowisko, Media, Urzd, Edukacja, Firma/Instytucja

11:50 Sprawozdanie z manifestacji; rodowisko chce si wypowiedzie: zgoszenie pyta, postulatw, wnioskw

12:00 Nowe terapie wzroku z zastosowaniem komrek macierzystych: na jakim jestemy etapie? prof. dr hab. Leonora Buaska

12:20 Co nowego w chirurgii oka? dr med. Piotr Fryczkowski (Szpital okulistyczny RETINA)

12:35 Pomoce dydaktyczne pomagajce zrozumie grafik dotykow Marcin Matys, KUL

12:50 Prezentacja oferty firmy Perkins School for the Blind

13:00 Prezentacja oferty firmy Crick Software

13:10 Wyksztacenie najlepszym antidotum na dyskryminacj niewidomych Micha Ziemniak (SOSW nr 6 w odzi)

13:20 Ucze niewidzcy i sabowidzcy w systemie edukacji integracyjnej i inkluzyjnej prof. dr hab. Marzenna Zaorska (Uniwersytet Warmisko-Mazurski)

13:30 Prezentacja oferty firmy ShinanoKenshi Europe (PlexTalk)

13:40 wiat dotyku i dwiku - Magorzata Sulwiska

13:50 Satelitarna biaa laska GPS dla niewidomych - Micha Kwaniewski

14:00 Prezentacja oferty Firmy Optelec B.V.

14:10 Prezentacja oferty Firmy Dolphin Computer Access Ltd.

14:20 E-podrczniki - szanse i zagroenia - Mateusz Ciborowski

14:30 Edukacja uczniw niewidomych i sabowidzcych w Ghanie - Marta Bielawska (Fundacja Usysze Afryk)

14:40 Widzie nie patrzc - Aleksandra Busse Brandyk

14:50 Prezentacja produktw i firm zgoszonych w konkursie IDOL 2013. Zaproszenie do gosowania

15:00 wity Mikoaj rozdaje prezenty i to nie byle jakie!

Program dodatkowych atrakcji

14:00-18:30 Wystawa tyflorehabilitacyjna: urzdzenia, oprogramowanie, ksiki wydane z my-l o inwalidach wzroku; prezentacja dziaalnoci organizacji pozarzdowych (sala Starzyskiego)

13:00-15:00 Caa Polska czyta dzieciom - czytamy i my! - kcik dla najmodszych (sala Rudniewa)

15:00-18:00 Ping-pong dla niewidomych wedug zasad Fundacji Szansa dla Niewidomych (sala Kruczkowskiego)

14

14:00-18:00 Wiza nie tylko dla pa panowie te chc wyglda! (Sala Starzyskiego)

14:00-18:00 Porady prawne i biznesowe (sala Starzyskiego)

14:00-18:00 Porady okulistyczne (sala Starzyskiego)

15:00-18:00 Strzelectwo bezwzrokowe - turniej (sala Kruczkowskiego)

14:00-18:00 Gabinet Dotyku i Dwiku (sala Rudniewa)

15:00-18.00 Kulturalny Erudyta - turniej (sala Rudniewa)

15:20-17:00 Kino familijne Minionki rozrabiaj (sala Skodowskiej)

18:00-19:00 Spotkanie z Mistrzem - koncert Natalii Niemen (sala Skodowskiej)

od 14:00 Drobny poczstunek

10:00-14:00 Panele dyskusyjne:

Panel I (Sala Rudniewa)

10:00-10:50 Jak zmieni sytuacj niewidomych w Polsce chcemy y tak jak niewidomi na Zachodzie, Marek Kalbarczyk i Adam Kalbarczyk

11:00-12:20 Wyksztacenie najlepszym antidotum na dyskryminacj niewidomych, Krzysztof Peda (Stowarzyszenie Twoje Nowe Moliwoci), Marek Tankielun (Politechnika Wrocawska)

12:30-13:30 wiat Dotyku i Dwiku, Marek Kalbarczyk i Adam Kalbarczyk

13:30-13:40 Brajl nadal potrzebny, John Price (Perkins School for the Blind)

13:40-14:10 Brajl na czasie, Marek Andraszewski

Panel II (Sala Rudniewa)

10:00-10:50 Nowoczesne czytelnictwo bezwzrokowe, Monika Cieniewska (Dzia Zbiorw dla Niewidomych GBPiZS) i Krzysztof Teniarz (Nowa Praca Niewidomych)

11:00-12:20 Okulistyka czy rehabilitacja co jest w stanie wicej pomc? Katarzyna Kowalska, Pawe Pludra, Aleksandra Busse-Brandyk, Ewa Domaska

12:30-13:30 Zmiany prawne dotyczce niepenosprawnych w Polsce, Unii Europejskiej i na wie-cie, Piotr Biegasiewicz, Elena witkowska

13:30-13:50 Seeing Assistant aplikacje powstae na bazie bada przemysowych dofinanso-wanych z Dziaania 1.4 POIG 2007-2013, Boleslaw Tekielski (Transition Technologies S.A.)

DZIE II (3 grudnia 2013)

15

Panel III (Sala Kruczkowskiego)

10:00-11:20 Rozwizania IT pozwalajce niewidomym widzie wicej, Henryk Rzepka, Sawomir Sk - przedstawiciel firmy HP, Micha Baamut

11:30-12:50 Wicej obrazu dla kadego, Maciej Motyka, Kamila Wejman, Piotr Kijanowicz

13:00-14:00 Standard TYFLOAREA udwikowienie i ubrajlowienie otoczenia, Elbieta Oleksiak i Krzysztof Kulik

Program dodatkowych atrakcji

10:00-15:00 Miasto Przyszoci Blok sponsorowany - Altix sp. z o.o. W jego ramach: Prezentacja idei WIDZIE WICEJ wyobraenia specjalistw firmy Altix(Sala Skodowskiej)

10:00-10:10 Przywitanie goci i omwienie poszczeglnych elementw tego bloku

10:10-10:40 Pokaz filmu przyrodniczego z audiodeskrypcj

11:00-11:30 Katarzyna Nowak poezja piewana

11:30-11:50 Czas dla wsppracownikw firmy Altix: Kim jestemy i co robimy

12:00-15:00 Kulturalny Erudyta turniej

13:00-14:00 Turniej w jedzie na rowerze

14:00-14:20 Ogoszenie wynikw konkursu IDOL 2013 w kategoriach: Produkt dla Niewidomych, Produkt dla Sabowidzcych, Firma Roku 2013

14:20-14:50 Brajl wczoraj, dzisiaj i jutro, John Price (Perkins School for the Blind)

15:00-17:00 Kino dla dorosych Zabij mnie glino

10:00-18:00 Wystawa tyflorehabilitacyjna: urzdzenia, oprogramowanie, ksiki wydane z my-l o inwalidach wzroku; prezentacja dziaalnoci organizacji pozarzdowych (sala Starzyskiego)

14:00-17:00 Turniej gier planszowych (Sala Rudniewa)

14:00-17:00 Wiza nie tylko dla pa panowie te chc wyglda! (Sala Starzyskiego)

14:00-17:00 Porady prawne i biznesowe Piotr Biegasiewicz i Elena witkowska (sala Starzyskiego)

od 14:00 Drobny poczstunek

16

Konferencja REHA wymaga od nas ogrom-nej pracowitoci i zaangaowania. Gdyby nie wyjtkowe powicenie ze strony zespou, nie moglibymy przygotowa tak wielu atrakcji. Dlaczego ma by ich tak duo? Gdy zapraszamy na konferencj bardzo rnych ludzi. Nie zamie-rzamy z tego rezygnowa. Jednak to oznacza, e Fundacja musi przygotowa atrakcje interesuj-ce dla cakowicie niewidomych, niedowidzcych, ich widzcych bliskich, dla dorosych i dzieci, dla mieszkacw ze wszystkich wojewdztw, dla Polakw oraz goci zagranicznych, dla pracowni-kw umysowych, fizycznych oraz dla osb bezro-botnych, dla mediw i przedstawicieli wadz. To trudne zadanie, ale my mamy ju wpraw.

Zapraszamy do wsppracy i partnerstwa wszelkie instytucje, organizacje, placwki eduka-cyjne, firmy i wadze. Do tej pory Konferencj odwiedzio kilkanacie tysicy osb, a w tym roku ponad 2100. Dotychczasowy rekord liczby wystawcw wynosi 52. W tym roku wystawcy zajli wszystkie dostpne miejsca na Sali wysta-wowej.

W REHA FOR THE BLIND IN POLAND bior udzia gocie z kraju oraz z zagranicy. Odwiedzili

nas do tej pory przedstawiciele z tak odlegych pastw jak: Japonia, Kazachstan, Armenia, Azer-bejdan, Gruzja, Izrael, Arabia Saudyjska, Oman, Kenia, Egipt, USA, Kanada oraz Portugalia, Hisz-pania, Malta, Wielka Brytania, Holandia, Belgia, Francja, Szwajcaria, Wochy, Niemcy, Austria, Szwecja, Rosja, Litwa, Biaoru, Ukraina, Rumunia, Bugaria, Serbia, Bonia, Wgry i Czechy.

Kilka sw o naszym spotkaniu

W tym roku gocilimy goci z Tune-zji, Wgier, Ukrainy, USA, Kanady, Niemiec, Angli, Szwecji, Holan-dii, Francji i Rumuni. W zwizku z tak licznymi oraz rnorodnymi delegacjami Fundacja stara si urozmaici spotkanie, by zapre-zentowa pene spektrum zainte-resowa wiatowej spoecznoci niewidomych. Jest ono skierowane zarwno do naszego rodowiska, jak do osb widzcych, ktre chc pozna wiat dotyku i dwiku.

17

Patronat Honorowy nad Konferencj obja po raz kolejny Pani Anna Komorowska, Maon-ka Prezydenta RP. Mamy nadziej, e w nastp-nym roku uda si skutecznie zaprosi pani Ann Komorowsk, gdy nasze rodowisko chce usysze, w jaki sposb Pani Prezydentowa moe pomc niewidomym, niedowidzcym oraz ich bliskim. Problemw jest duo, o czym bya mowa w trakcie naszej manifestacji. Wiele dla nas zrobiono, ale jeszcze wicej utrudnie wymaga zaangaowania najwyszych wadz.

Patronami tegorocznej edycji byli rwnie:

Hanna GronkiewiczWaltz Prezydent Miasta Stoecznego Warszawy

Jarosaw Duda Penomocnik Rzdu ds. Osb Niepenosprawnych.

Wsporganizatorami XI edycji Konferencji byli:

Towarzystwo Opieki nad Ociemniaymi w Laskach,

Polski Zwizek Niewidomych,

Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Sabowidz-cych CROSS,

Orodki Szkolno Wychowawcze dla dzieci Niewidomych i Sabowidzcych,

Partnerzy Fundacji Szansa dla Niewido-mych.

W skad Komitetu Honorowego tegorocznej Konferencji wchodzili:

Wadysaw Gob Towarzystwo Opieki nad Ociemniaymi w Laskach,

Magorzata Pacholec Polski Zwizek Niewidomych,

Anna Tomaszewska SOSW dla Niewi-domych i Sabowidzcych w odzi,

Barbara Planta SOSW dla Dzieci Niewi-domych i Sabowidzcych w Krakowie,

Magorzata Szczepanek - SOSW dla Dzieci Niewidomych i Sabowidzcych w Bydgoszczy,

Monika Cieniewska Dzia Zbiorw dla Niewidomych GBPiZS,

Piotr Dukaczewski Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Niewidomych i Sabowidzcych CROSS,

Jan Roman Ortyl Polski Zwizek Niewi-domych,

Krzysztof Peda Stowarzyszenie Twoje Nowe Moliwoci,

Mirosaw Szymczyk Polski Zwizek Niewidomych,

Marek Kalbarczyk Przewodniczcy Komitetu, Fundacja Szansa dla Niewido-mych.

Partnerzy Konferencji to elitarna grupa instytucji i osb, ktre wspieraj nasze stara-nia o WIAT OTWARTY DLA NIEWIDOMYCH. Na naszej stronie internetowej jest zamieszczona lista naszych partnerw, ktrych liczba nieustan-nie ronie - teraz jest ich okoo 400.

Bardzo dzikujemy tegorocznym sponsorom, ktrzy uzupenia-j dotacj uzyskan od PFRON. Wrd firm, ktre wspary nasz inicjatyw naley wymieni: Altix, Freedom Scientific, Index Braille, uksza, Optelec B. V, Perkins School for the Blind, Plextalk.

18

wowa bya naprawd dua. Gocie nie musieli si toczy, co ma ogromne znaczenie. Na wystawie nie chodzi przecie o to, by dowiedzie si czego-kolwiek, lecz by mie okazj zapyta wystaw-cw o szczegy. Spotkalimy kilka osb, ktre wspominay poprzednie wystawy z nostalgi. Okazuje si, e woleli, gdy dookoa panowa tok, a zwiedzajcy musieli przepycha si okciami. Mieli wraenie, e wszystkich jest o wiele wicej, a atmosfera bardziej zintegrowana. My uwaamy inaczej.

Wiza nie tylko dla Pa Panowie te chc wyglda

Wiza to opracowywanie wizerunku. Do jego realizacji niezbdnych jest wiele elementw o rnej formie, ksztacie i zapachu, ktre maj wsplne okrelenie - kosmetyki. Wane jednak jest, by zarwno Kobiety jak i Mczyni potra-fili znale wrd nich odpowiednie produkty, ktre podkrel ich atuty. Nie powinnimy goni za mod i wzorowa si na narzucanym przez modeli lub modelki stylu. Musimy znale tzw. zoty rodek, by zachowa siebie, czyli swj

Kilka sw o atrakcjach

Wystawa

Nasza wystawa jest najwiksza nie tylko w Polsce, ale w caej Europie Wschodniej i rodko-wej.To wystawa sprztu rehabilitacyjnego i opro-gramowania przeznaczonego dla inwalidw wzroku. Dotyczy rwnie wszelkich aktywnoci zwizanych z tym rodowiskiem: ksiki, dziaal-no instytucji zwizanych z tym rodowiskiem, oferta wszelkich usug, np. dotyczca szkole i poradnictwa specjalistycznego. Odbya si jak zawsze pod hasem wiat dotyku i dwiku. Na wystawie, obok producentw, sprzedawcw, rnorodnych firm, zaprezentoway si organi-zacje spoeczne, fundacje, instytucje, uczelnie i szkoy. Zobaczylimy nowe programy powik-szajce obraz, albo nowe wersje programw znanych od lat, brajlowskie monitory, drukarki i notatniki, niesamowite urzdzenia i progra-my mwice, sprzt sucy udwikowieniu otoczenia, urzdzenia odtwarzajce dwik oraz wypuk grafik.

W tym roku wystawa bya lepiej zorgani-zowana ni w ubiegych latach, gdy Fundacja dysponowaa wiksz powierzchni. Sala wysta-

19

charakter. Dobrze jest poradzi si kogo, kto nakieruje na waciw drog, warto wic zwrci si po porad do wizaystki.

Gwnie Panie przychodziy z pytaniami, jak maj si malowa, jak dobra podkad do swojej karnacji, jak go rwnomiernie rozprowadzi na twarzy, gdy si sabo lub wcale nie widzi. Podczas konsultacji byy poinformowane, e kosmety-kw nie naley wybiera pod wpywem reklamy telewizyjnej, w ktrej znana aktorka czy modelka zachca do wyboru jakiego produktu. Nie kada z nas ma przecie waciwoci cery takie, jak one. Mona wybra inny odcie podkadu, ale czy nie stumi on naszej urody, czy skra nabierze zamie-rzonego odcienia? Ten odcie powinien podkre-la urod, sprawi, e twarz nie bdzie szara, albo ta. Panie dowiadyway si, czym jest korektor tuszujcy niedoskonaoci skry, jak redukowa np. ciemne podkwki pod oczami. Uczyy si jak dobra cienie do powiek i jak je naoy, by natu-ralnie wyglday. Dziwiy si, e mog malowa kreski eyelinerem nie widzc, czym bezpieczniej pomalowa usta byszczykiem czy szmink. Czerwony kolor na ustach nie musi by straszny, moe oywi twarz.

Kada porada koczya si makijaem, ktry by dobrany indywidualnie. Dobrze dobrany makija nada oczom odpowiedniego wyrazu. Cienie do powiek byy dobierane nie tylko pod kolor tczwki, lecz rwnie pod kolor ubioru, cery oraz wosw. Zestawienia kolorystycz-ne zarwno w kosmetykach, jak i w ubiorze s bardzo istotne. Pomocne s wiadomoci z dzie-dziny analizy kolorystycznej, na podstawie ktrej zakwalifikowanie do typu urody pozwala wybra kolory kosmetykw w tonacji ciepej lub zimnej. Podczas konsultacji przeprowadzaam analiz kolorystyczn. Byo to podstaw do ustalenia kolorw, ktre powinny stosowa panie w maki-jau. Analiza kolorystyczna dotyczy wszystkich kosmetykw stosowanych do wykonywania makijau, nie tylko podkadu i cieni. Pamitaj-

my, e kolor szminki, jakim wymalowane s usta modelek na fotografii, niekoniecznie bdzie pasowa do typu naszej urody.

By zrobi dobry makija, trzeba wiczy. Mona pj na atwizn i zrobi makija perma-nentny, ale decydujc si na ten krok, trzeba rozwanie wybra zakad kosmetyczny, ktry ma due dowiadczenie. Mona si rozczarowa, a le wykonane kreski na powiekach, czy le dobrany odcie wypenienia ust, moe nas oszpeci bd doda lat. Nie zmyjemy go pynem micelarnym.

Panowie prbowali artowa, czy mog te si umalowa. Na odpowied Oczywicie, nie widz przeszkd szybko uciekali. Wyjtkiem byo dwch mczyzn.

Podsumowujc, musimy umie wyraa siebie poprzez makija i poprzez ubir. Powinni-my by sob. Mamy wydobywa swoje walory, pikno, ktre posiadamy. Powinnimy by indy-widualnoci, a nie poda za mod i utosa-mia si z tumem innych kobiet idcych ulic. Pamitajmy, nie musimy dobrze wyglda dla innych, ale dla samych siebie.

Turniej tenisa stoowego wg pomysu Marka Kalbarczy-ka, prezesa naszej Fundacji

W trakcie kolejnych edycji REHA pobawi-limy si w show-down, ktry jest specjaln odmian tenisa stoowego dla niewidomych. Zorganizowalimy mecz, w ktrym wzili udzia dwaj profesjonalni sportowcy z Czech i Polski. Wygra Czech, a sprawozdawc by sam Dariusz Szpakowski. Rok pniej odby si turniej w randze mistrzostw Polski. Wzio w nim udzia wielu zawodnikw. W tym samym czasie zainteresowa-limy si strzelectwem laserowym. To by strza w dziesitk. W zawodach chciao wzi udzia

Z roku na rok stanowisko wiza-u na REHA cieszy si coraz wik-sz popularnoci, tak te byo podczas tegorocznej edycji.

Kilka lat temu zainicjowalimy prezentowanie specjalnych dyscy-plin sportowych, w ktrych mona bra udzia bez wzroku.

20

tyle osb, e kolejka oczekujcych nie miecia si w wynajtej dla tego celu sali. Rok temu zapre-zentowalimy golf dla niewidomych i ponownie osignlimy bardzo pozytywne opinie. W bie-cym roku kontynuujemy te prezentacje i turnie-je. Byy one rozgrywane w rnych dyscyplinach, nie tylko sportowych, ale te quasi sportowych. Czy gry planszowe mona tak okreli? Uznajmy, e tak, chociaby dla ich charakteru zwizane-go z konkurowaniem. Na pocztek przypomnij-my ping-pong dla niewidomych (inaczej tenis stoowy), w wersji specjalnej.

Do gry w naszego ping-ponga potrzebny jest zwyky st do tenisa stoowego, cho ze zdjt siatk, dwie paletki i zwyke pieczki do ping--ponga. Gracze s ustawieni na swoich kocach stou. W meczu bior udzia dwaj zawodnicy i sdzia, ktry obserwuje podania, kwalifikuje ich prawidowo i oblicza punkty. Dobry dla niewidz-cych graczy sdzia gania dookoa stou i podaje im pieczk, ktra z kadym zdobytym (wzgld-nie straconym) punktem, wypada na podog. Zawodnicy trzymaj paletki, ktrymi odbijaj pieczk. Niewidomi gracze lub widzcy, ktrzy zdecydowali si gra z zasonitymi oczami, posu-guj si tylko suchem. Obie te grupy obowizuj zasady grania bezwzrokowego. Tych graczy nazy-wamy niewidzcymi. Osoby widzce, ktre nie zasaniaj oczu, maj trudniejsze warunki, dziki czemu szanse obu grup zawodnikw (niezalenie od tego, czy widz pole gry, czy nie) s wyrwna-ne. W czasie rozgrywki musi panowa wzgldna cisza, tzn. widownia musi tak si zachowywa, by niewidzcy gracze syszeli odbijajc si od stou pieczk. W praktyce jest wic mniej wicej tak, jak w tenisie. Podczas rozgrywki sala musi si wyciszy.

Po zakoczeniu wymiany mona odetchn.

W zwizku z tym, e mona gra na dwa sposoby: wzrokowo oraz bezwzrokowo, wyr-niamy trzy moliwe warianty gry.

Mog gra ze sob dwie osoby niewidzce. Kada z nich musi uderza pieczk w taki sposb, by - zanim dotrze do przeciwnika - trzykrotnie odbia si od stou.

Moe niewidomy gra z widzcym, a wtedy obowizuj ich nieco inne zasady. Widzcy gracz ma dodatkowe utrudnienia, proporcjonalnie do wikszych moliwoci.

Wreszcie mog gra ze sob dwaj widzcy, ale wtedy maj fajny wybr - mog gra na nasz sposb, albo w zwyky ping-pong z siatk i stan-dardowymi zasadami tego olimpijskiego sportu.

Z dotychczasowych dowiadcze wynika, e najlepiej wychodz mecze niewidomych z widz-cymi. Nie jest to ujm dla naszego projektu, gdy wanie o taki cel nam chodzio.

Niewidomi nie maj co robi w orodkach wczasowych, sanatoriach, hotelach, gdy na przykad jest za pogoda. Widzcy id na bilard, pikarzyki, AirHockey, krgle albo wanie na ping-pong. Nie wszystko da si zaadaptowa do potrzeb niewidomych, ale ping-pong si da. Zmodyfikowane zasady nie s do koca zweryfi-kowane i wymagaj dopracowania, jednak gra, czyli bawi si, rusza, odchudza, integrowa itd., si da. Chodzio wanie o to, by i niewido-mi mogli si bawi, wiczy i wspzawodniczy. Dziki naszemu projektowi mog pj na ping--pong wszdzie, gdzie znajdzie si zwyky st i zagra z kadym chtnym. Zasady s takie, e mona je przedstawi i wyjani w cigu paru minut. Gra sprzyja aktywnoci fizycznej, wyrabia-niu refleksu, rozwija korelacj ruchowo-sucho-w.

Jak gra? Podobnie do zwykego ping--ponga, cho ze znaczcymi modyfikacjami wyni-kajcymi z potrzeby dostosowania zasad do gry bez wzroku. Pierwszy zawodnik odbija pieczk. W praktyce podrzuca pieczk i uderza paletk. Rzut musi by sensownie zaplanowany i zreali-zowany. Zawodnik wie, gdzie skierowa pik, by zaskoczy przeciwnika. Chodzi o to, by ten nie

21

odbi jej z powrotem lub odbi tak, by wyleciaa na out. Aby prosta, wzdu ktrej leci pika, bya zidentyfikowana przez osob niewidzc, naley tak j uderzy, by odbia si od stou co najmniej trzykrotnie. Okazao si, e tyle odbi jest potrzeb-nych oraz jest wystarczajcych, by przy pomocy suchu okreli kierunek jej lotu i zmieniajce si pooenie. Pika musi skaka stosunkowo nisko, na wysoko zblion do rozmiaru paletki, by gracz mia szans obrony i jej odbicia na drug stron stou. Mona powiedzie, e w ten sposb nasza gra jest dwu i p wymiarowa, a nie trzy-wymiarowa. Bez wzroku nie da si zidentyfiko-wa toru lotu pieczki, gdy nie spaszczy si trze-ciego wymiaru. Gdy pika skierowana w stron gracza niewidzcego odbije si mniej ni 3 razy, podajcy traci punkt. Gdy podaje si do gracza widzcego, pieczka ma si odbi tylko raz jak w zwykej grze. Za kadym razem moe odbija si w dowolnym punkcie na stole. Tak wic osoba zagrywajca do gracza niewidzcego stara si, by pieczka skakaa po stole, a ten drugi musi odbi j raz i stara si, by pieczka odbia si na kocu stou po stronie widzcego przeciwnika, by mia najwiksze trudnoci w odbiorze, czyli odbiciu powrotnym. W obu przypadkach, im prdko pieczki wiksza, tym trudniej zdy z reakcj.

Gracz niewidomy broni tylko swojego koca stou, czyli krawdzi od lewego do prawego rogu. Gdy pieczka lecca do niego nie doleci do tej krawdzi lub wyleci poza st z boku, przeciw-nik traci punkt. Gdy pieczka doleci do gracza prawidowo, a ten jej nie odbije, traci punkt on. Gracz widzcy, broni wikszego obszaru - zarwno kocowej krawdzi, jak te czci lewego i prawego boku stou, dokadnie - od jego rogu do punktu lecego na poowie jego

poowy, czyli w jednej czwartej stou. W przypad-ku obu graczy, pieczka wylatujca na out powo-duje dodanie punktu graczowi odbierajcemu. kadym momencie gracz widzcy moe zasoni oczy i przej na zasady gry obowizujce gracza niewidzcego.

Punktacja jest dokadnie taka sama jak w zwykym ping-pongu. Gramy do dwch wygra-nych setw, a w secie do wygranych 11 punktw oraz co najmniej dwch punktw przewagi. Gdy (z powodw praktycznych) zawody maj ograni-czony czas, sdziowie zarzdzaj inn punktacj:

gra si tylko jeden set, gra si na czas - wygrywa gracz, ktry

zdoby wicej punktw, gra si do momentu, w ktrym pierw-

szy z graczy uzyskuje okrelon liczb punktw, na przykad 11.

Przeprowadzone do tej pory zawody wyka-zay, e zamys jest interesujcy. Dziki dodat-kowemu utrudnieniu, widzcy gracze maj wyrwnane szanse z niewidzcymi. Nie zaobser-wowano, by ktra z tych dwch grup zdobya w zawodach zauwaaln przewag.

Gdy graj widzcy, a nie ma sdziego, to oni podnosz pieczk z podogi. Gdy graj sami niewidomi, robi to oni i musz jako da sobie rad. Jednak nie szukaj pieczki, gdy s w towa-rzystwie widzcych, bo to ich rola. Poszukiwanie pieczki przy pomocy suchu i rk jest dla niewi-domych krpujce. Zabawa wymaga wicze, sprawnoci i sprytu. Suy zdrowiu psychicznemu i fizycznemu.

Nie jest atwo gra w tenisa stoo-wego posugujc si suchem. Potrzebna jest wzgldna cisza na Sali i skupienie graczy, by usysze pieczk. Trzeba przetransponowa w wyobrani otaczajc gracza przestrze dwikow na obraz, uzmysowi sobie tor lotu piki i trafi w ni w taki sposb, by pole-ciaa na drugi koniec stou.

22

Gabinet Dotyku i Dwiku

Nasz gabinet to specjalnie zaaranowane pomieszczenie, w ktrym na chwil wyczamy zmys wzroku, zastpujc go uchem i koniuszka-mi palcw. Jest to miejsce w szczeglnoci przy-gotowane z myl o osobach z dobrym wzro-kiem, ktrym chcemy przybliy, jak odbieraj otoczenie ludzie yjcy bez poczucia wiata, jak pracuj na komputerze, czytaj ksiki czy anali-zuj plany lub wykresy.

Zwiedzanie odbywao si w ciemnoci, a na pocztek gocie natrafiali na dotykowe plany piter budynkw, wypuke rysunki budowli, ksiki z dotykowymi rysunkami, ktre zawie-ray zarwno tekst czarnodrukowy, jak i braj-lowski. Mona te byo si przekona jak wane i pomocne s specjalne dotykowe tabliczki infor-macyjne na drzwi. Cz dotykow zamyka anatomiczny model czowieka. Ten eksponat wzbudza due zainteresowanie, gdy rzadko zdarza si, aby mona byo we wasnych doniach mie puco, serce czy nerk i sprawdzi, a nawet samemu uoy organy wewntrzne. Dalsza cz gabinetu powicona zostaa dwikowi i mwicym sprztom codziennego uytku. W tej grupie znalazy si mwice kalkulatory, termo-metry, zegarki, wiatomierze, testery rozpozna-jce kolory, okulary wykrywajce przeszkody, czy urzdzenie do dwikowego etykietowania przedmiotw. Tutaj wszyscy mogli si przeko-na jak wany jest dwik, kiedy znajdujemy si w cakowitej ciemnoci i e mwice sprzty nie s gadetem, lecz niezbdnym narzdziem. Kolej-nym stanowiskiem byo miejsce gdzie mona byo bezwzrokowo przeczyta zwyk ksik czy gazet. Do tego zadania uyte zostao urzdzenie lektorskie ClearReader may przenony sprzt przetwarzajcy obraz na mow. Przechodzc dalej mona byo natrafi na stanowisko kompu-terowe, gdzie zupenie bez uycia wzroku mona napisa maila, przygotowa dokument tekstowy, czy nawet przejrze Internet. Cao uzupenia przygotowany materia dwikowy, ktry ukazy-wa jak w miejskiej dungli moe si czu osoba niewidoma. Po przejciu caego gabinetu znajdo-wao si miejsce, aby si zatrzyma i podyskuto-wa jak si yje bez poczucia wiata oraz w jakim stopniu dwik i dotyk moe rekompensowa brak wzroku.

Caa Polska czyta dzieciom- czytamy i my! kcik dla najmodszych, w ktrym czytane byy najpikniejsze banie

W czasie tegorocznej edycji konferencji tyflospecjalistka z fundacyjnego bydgoskiego Tyflopunktu poprowadzia kcik dla dzieci, ktry sta si jedn z najwikszych atrakcji dla dzieci i modziey. Sala Rudniewa w Paacu Kultury i Nauki w Warszawie na kilka godzin zmienia si w baniowy wiat, w ktrym wszystko moe si zdarzy. Kcik dla dzieci by miejscem zaprojek-towanym dla najmodszych uczestnikw konfe-rencji. Nasz przewodni ide byo szerzenie czytelnictwa wrd dzieci, od najmodszych lat. Byo to miejsce, gdzie moglimy wprowadzi najmodszych w wiat bani i bajek. Miejsce pene przygd oraz niespodzianek, gdzie wszystko jest moliwe. Dzieci usyszay najpikniejsze polskie bajki, jak rwnie suchay bani Hansa Christiana Andersena oraz braci Grimm. Poznay Calinecz-k, Brzydkie kacztko, Krlow niegu, Dzikie abdzie, Dzielnego oowianego onierza, Ksiniczk na ziarnku grochu, Latajcy kufer, Ma syrenk, Nowe szaty cesarza oraz wiele innych bajek, ktrych uniwersalne przesanie do dzi zna kady z nas.

W tegorocznej edycji konferencji, gdzie kcik czytelniczy jest bardzo wanym elemen-tem, najbardziej ucieszy nas fakt, e same dzieci

23

przejy inicjatyw. Zaprzyjanione z bydgo-skim tyflopunktem (i nie tylko) niewidome dzieci czytay swoje ulubione bajki brajlem, tworzc w sali niepowtarzalny klimat. Dzieci i modzie czynnie uczestniczya w licznych konkursach, ktre polegay na aktywnym suchaniu bajek oraz pynnym czytaniu. Wszyscy uczestnicy spisali si znakomicie. Czytanie bajek poprzedzia rozmowa odnonie czytania w yciu kadego z nas. Dzieci aktywnie wypowiaday si na temat swoich gustw czytelniczych. Wszyscy zgodnie doszli do wniosku, e czytanie rozwija, pobudza wyobra-ni i jest bardzo potrzebne w yciu kadego czowieka. Odwiedzia nas rwnie liczna grupa modziey ze Specjalnego Orodka Szkolno--Wychowawczego nr 1 dla Dzieci i Modziey Sabo Widzcej i Niewidomej im. Louisa Braille-a z Bydgoszczy. Mimo, e modzie bya starsza od najmodszych uczestnikw, rwnie opowia-daa o swoich gustach ksikowych i z wielkim zapaem uczestniczya w konkursach aktywnego czytania, za co zostaa nagrodzona licznymi sod-kimi niespodziankami wrczanymi przez samego witego Mikoaja. Dzieci w czasie naszych ,,baniowych przygd bawiy si wietnie i po zakoczeniu kcika odchodziy od nas w bardzo dobrych humorach. Przyznajemy, e doroli te!

Filmy z audiodeskrypcj

Minionki rozrabiaj to wspaniaa rozryw-ka dla dzieci i ich opiekunw. Ciepa i zabawna historia tytuowych Minionkw zostaa specjalnie dostosowana do potrzeb niewidomych poprzez zabieg audiodeskrypcji. W drugiej czci ich przygd Tajemniczy Zoczyca zamienia sodkie Minionki w paskudne potwory, ktre poeraj wszystko, co stanie im na drodze. W domku na przedmieciu mieszka sobie Gru wraz z crecz-kami i ca gromadk Minionkw. Gru nie jest ju super przestpc, lecz wytwrc demw i elkw. Minionki dzielnie pomagaj mu w pracy, objadajc si galaretkami i innymi sodkociami. Ale pewien tajemniczy zoczyca chce je wyko-rzysta, by podbi wiat. Specjalny eliksir zmienia dobre Minionki w paskudne fioletowe Minionki--Demonki, ktre s w stanie pore wszystko, co im stanie na drodze. Gru rusza do akcji, by ocali swoich tych przyjaci. Musi znale sposb, by Minionki-Demonki wrciy do dawnej postaci.

Na drodze staje mu tresowana kura obronna, laserowe zasieki i wiele innych przeszkd.

Zabij mnie, glino ten film sprzed kilku lat rwnie zosta dostosowany do potrzeb osb niewidomych poprzez zabieg audiodeskrypcji. Fabua filmu opowiada o gronym przestpcy - Maliku (Bogusaw Linda), ktry ucieka z wizie-nia, ale porucznikowi Popczykowi (Piotr Macha-lica) udaje si go zapa. Gdy jednak dochodzi do rozprawy sdowej, Malik wraz z koleg ucieka raz jeszcze. Kontaktuje si z szefem swojej bandy, a nastpnie wymusza od niego pienidze. Nieoczekiwane schronienie znajduje w Sosnow-cu, u przypadkowo spotkanej lekarki. Dugo udaje mu si ukrywa, ale wreszcie zostaje odna-leziony i ginie. Pokaz tego filmu na zakoczenie konferencji w drugim jej dniu cieszy si duym zainteresowaniem.

Turniej w grze planszowej Reversi (Otello)

Podczas drugiego dnia konferencji zapro-silimy uczestnikw do udziau w turnieju gier planszowych. Sprawioto naszym gociom wiele radoci. Szczeglnie zachwycone byy dwie Panie, ktre gray ze sob w chiczyka przez cay czas przeznaczonyna gry planszowe.Do wyboru uczestnicy mieli: chiczyka, domino i Reversi. Szczeglnie ostatnia z wymienionych gier wzbudzia zainteresowanie osoby wypy-tyway o zasady gry, punktacj, prawdopodob-

24

nie dlatego, e jest to nieznana powszechnie gra planszowa. Wanie dlatego przedstawiamy jej reguy.Serdecznie zapraszamy do spotkania z nami podczas turnieju w przyszym roku.

Zasady oglne

W Reversi graj ze sob dwie osoby nie zaley to od pci, wieku, stau pracy, grupy inwa-lidzkiej, rodzaju niepenosprawnoci, wykony-wanego zawodu lub bezrobocia. Gra jest dla kadego!

Rozgrywka odbywa si na kwadratowej planszy z okrgymi otworkami - 8 x 8 pl. Jest 64 pionkw do dyspozycji graczy (tyle samo, co otworkw), ktre s na jednym kocu wypuke, a na drugim wklse. Oba koce maj te odmien-ne kolory. Kady gracz wybiera dla siebie jeden kolor, co jest tosame z wyborem jednej z dwch stron pionkw. Nie mona zmienia tego wyboru w trakcie rozpocztej gry. Mona natomiast losowa stron, czyli kolor poprzez rzut monet przed rozpoczciem rozgrywki, gdy gracze nie mog doj do porozumienia. Gdy wykonu-j ruch, wkadaj kolejne pionki do otworkw w taki sposb, by nad plansz wystawa wybrany przez nich kolor, czyli koniec pionka (wklsy lub wypuky). Przed rozpoczciem wszystkie pionki le obok. Normalnie kady gracz wykona 32 ruchy, 32-krotnie wstawi pionek swoim kolorem do gry. Jednak, gdy okae si, e na jakim etapie gry nie moe wykona prawidowego ruchu, traci t moliwo.

Gra rozpoczyna si od umieszczenia na rodku planszy (koniecznie po skosie) czte-rech pionkw po dwa pionki kadego gracza. W jednym ruchu wkada si do planszy jeden pionek przemiennie, gracz po graczu, a do zapenienia planszy, albo zablokowania moli-woci wykonania jakiegokolwiek prawidowego ruchu.

Co to jest prawidowy ruch?

Gracze mog wkada pionki na trzy akcep-towalne sposoby: w liniach poziomych, piono-wych lub ukonych, wycznie tam, gdzie:

1. w bezporednim ssiedztwie wypenia-nego otworu znajduje si pionek prze-ciwnika,

2. w tej samej linii moe by wicej pionkw przeciwnika, a na kocu ich grupki stoi pionek gracza, ktry wykonuje ruch,

3. pomidzy nowo ustawianym pionkiem i tym ostatnim mog by jedynie pionki przeciwnika.

Tak wic w kadym ruchu gracze zamyka-j (jakby nawiasem) pionki przeciwnika, ktre natychmiast zamieniaj na swoje, poprzez odwrcenie ich do gry nogami. Zamiana pionkw na wasne dotyczy wszystkich trzech kierunkw, jeli s spenione powysze kryte-ria. Zamiana w jednej linii nie moe przekroczy miejsca, w ktrym ju stoi pionek gracza wyko-nujcego ruch gracza. W ten sposb wkada si jeden wasny pionek, a uzyskuje si ich na planszy o wiele wicej. Zamiana pionkw prze-ciwnika dotyczy wszystkich kierunkw: poziomo, pionowo i ukonie, zgodnie z wymienion ju zasad: do pierwszego wasnego pionka w linii.

Cel gry

Wygrywa gracz, ktry na koniec, tj. po cako-witym zapenieniu planszy lub wyczerpaniu si moliwoci wykonania ruchu, uzbiera na planszy wicej pionkw.

Rady dla jeszcze nieporadnych:

Warto zauway, e:

1. Przeciwnik nigdy nie zdoa zamieni naszego pionka na swj, gdy ten stoi w rogu planszy.

2. Fajnie jest zaj otworki na brzegu planszy, gdy one s bezpieczniejsze, ni stojce w innych miejscach, cho w tym przypadku nie ma ju takiej gwarancji.

3. Naley myle strategicznie, bo nie kada zamiana si opaca. Czasem zamienia-my kilka pionkw na swoje, powodujc zamian odwrotn w kolejnym ruchu przeciwnika.

4. Gdy staramy si zaj rg planszy, musimy odda przeciwnikowi co najmniej jeden otworek w jego ssiedztwie. Bez tego warunku nie da si nam woy naszego pionka do rogu.

25

5. Trzeba sprawdza pionki we wszystkich kierunkach, by zamienia jak najwicej pionkw przeciwnika na swoje.

6. Naley gra prowokacyjnie i kusi przeciwnika, by stawia swoje pionki w miejscach dajcych nam szans na jak najwiksz zdobycz.

Na koniec gry zliczamy pionki na planszy. Kto ma wicej, ten wygrywa.

Strzelectwo laserowe

Z wielkim zainteresowaniem zarwno osb widzcych jak i niewidomych, spotykaj si za kadym razem zawody w strzelaniu laserowym. Wiele osb, zwaszcza widzcych, nie miao okazji zetkn si z t dyscyplin i konkurowa midzy sob i z niewidomymi. To znakomity sposb na wspln zabaw. Od kilku lat promujemy ten sport na konferencji oraz przy kadej nadarzaj-cej si okazji.

Stanowisko z broni laserow podczas tegorocznej konferencji REHA FOR THE BLIND IN POLAND cieszyo si niesamowitym zaintere-sowaniem. Nie byo osoby, ktra przeszaby obok obojtnie. Kady pyta co to za bro? Jaki ma

zasig, jakie s jej rodzaje, czy jest ona w ofercie sprzedaowej? Oczywicie wszystkim starali-my si odpowiedzie na kade pytanie oraz da moliwo skorzystania z konkursu, ktry zorganizowalimy. Kady zawodnik mia 4 szanse zdobycia 30 punktw. Pierwszy strza by prbny, nie punktowany, natomiast nastpne byy ju zliczane i sumowane. Przewidzielimy 3 miejsca na podium z nagrodami w postaci sodyczy oraz chiczyka dla niewidomych. Do konkursu zgosi-o si ok. 80 osb, natomiast najlepsi punktowa-li nawet 28 punktw. Aby da szans wszystkim zainteresowanym, niektre osoby musiay mie zawizane oczy. Kady pomimo iloci zdobytych punktw odchodzi z umiechem na ustach. Sam byem bardzo mile zaskoczony frajd, jak daje ta zabawka, wiczy zmys suchu i punktuje koncen-tracj zawodnika.

Porady prawne i biznesowe

Ignorantia iuris nocet - nieznajomo prawa szkodzi, dlatego te podczas XI edycji konferencji REHA jej uczestnicy mogli skorzysta z bezpat-nych porad prawnych i biznesowych.

Kady omawia interesujce go zagadnienia podczas dwudniowego dyuru na specjalnym stoisku w Sali Starzyskiego. Prawnicy - Piotr Biegasiewicz i Elena witkowska - suyli pomoc przede wszystkim z zakresu prawa cywilnego.

Najwicej uwagi wymagay casusy doty-czce ubezpiecze spoecznych i prawa pracy. Paday pytania dotyczce rent i zasikw oraz moliwoci podjcia zatrudnienia na warunkach pozwalajcych zachowa dotychczas otrzymy-wane wiadczenia.

Rwnie czste pytania dotyczyy progra-mw dofinansowujcych PFRON Aktywny Samo-rzd i Student, dotyczce procedury odwoaw-czej i przywracania terminw. Pojawiay si take zapytania z zakresu prawa spadkowego, rodzin-nego, a nawet prawa rolnego.

Tak due zainteresowanie wiadczy o ogrom-nej potrzebie wiedzy z zakresu ulg, uprawnie i obowizujcych przepisw bezporednio doty-czcych osb niepenosprawnych.

26

Kulturalny Erudyta

Przez dwa dni trwania wystawy i konferencji REHA odbyway si rwnolegle rnego rodzaju gry, zabawy i konkursy - w tym konkurs Kultural-ny Erudyta - quiz obejmujcy szeroki wachlarz zagadnie z dziedziny kultury i nauki. To pierwsza tego typu gra na komputer i telefon komrkowy. Jest w peni udwikowiona dziki wbudowa-nej profesjonalnej syntezie mowy (syntezatory LOQUENDO i SPEAK). Mona w ni gra rwnie bezwzrokowo! Powstaa dla dzieci i modziey, ale do gry zachcamy wszystkich: dzieci, lice-alistw, studentw, sportowcw, naukowcw, osoby zafascynowane filmem, muzyk, histori, geografi. Quiz ma trzy poziomy trudnoci: dla pocztkujcych, zaawansowanych i wytrawnych - nikt nie bdzie si nudzi.

W naszej zabawie podczas pierwsze-go i drugiego dnia konferencji wzio udzia mnstwo chtnych: dzieci, modzie szkolna oraz doroli.Najbardziej popularny by redni stopie zaawansowania oraz kategoria wiedza oglna - gdzie najwiksz liczb punktw (wynik: 38) zdoby Pan Szymon. Dwa dni z rzdu jedn z najlepszych okazaa si Pani Jadwiga (wynik: 34 i 36 punktw). Byli te miakowie, ktrzy prbowali przetestowa swoj wiedz z dziedzin sportu, informatyki itp.

Zwycizcy wyszli z nagrodami oraz sodkim poczstunkiem.

Nasz wity Mikoaj rozdawa prezenty

Po raz kolejny konferencj odwiedzi niety-powy Mikoaj. W tym roku postawi na nowocze-sno. Przyjecha metrem w czerwonym stroju vintage. Chodzi w czerwonym kapturze i nosi

ciemne okulary. Przepasany by grubym paskiem z cyrkoniami, a caoci wizerunku dopeniaa hipsterska broda. Przez to niektrzy odwiedza-jcy mwili do niego Gwiazdor, ale Mikoajowi nie w gowie byo gwiazdorzenie i mimo zmiany wizerunku mia te same zadania, co rok temu: robienie zamieszania na salach z wykadami oraz rozdawanie, wszdzie i wszystkim, prezentw. Wbrew pozorom nie byo to wcale atwe. Rzesze odwiedzajcych i powierzchnie do pokonania daway si we znaki, ale Mikoaj niestrudzenie rozdawa niespodzianki, ktrych byo tyle, e drugiego dnia konferencji rozerwa si nieznisz-czalny worek przeszywany wosiem reniferw. To oczywicie nie przeszkodzio w rozdawa-niu prezentw i zakoczy prac, gdy wszyst-kie niespodzianki znalazy wacicieli. Niektrzy obawiali si czy ten nowoczesny Mikoaj zjawi si za rok, ale z pewnych rde wiadomo, e na spotkaniu w kciku dla dzieci obieca wizyt na nastpnej edycji konferencji.

Spotkanie z mistrzem koncert Natalii Niemen

Pod koniec pierwszego dnia konferencji odby si fantastyczny koncert Natalii Niemen. Najpierw krtkie informacje o artystce.

Urodzona 24 stycznia 1976 r. w Warszawie, crka bodaj najwietniejszego polskiego wokali-sty rockowego i kompozytora Czesawa Niemena

Dla wszystkich chtnych, ktrzy chc sprawdzi lub pogbi swoj wiedz Kulturalny Erudyta dostp-ny jest na stronie:http://erudyta.szansadlaniewidomych.org

27

oraz modelki Magorzaty Niemen. Najwikszy wpyw na jej gust muzyczny wywar ojciec, ktry widzia j w roli skrzypaczki grajcej w orkiestrze. Od najmodszych lat zajmowaa si muzyk. Jako dziecko suchaa takich wykonawcw, jak: Mahalia Jackson, Otis Redding, Aretha Franklin, Wilson Pickett. Ukoczya redni szko muzycz-n im. Karola Szymanowskiego w Warszawie, w klasie altwki. Na zawodowej scenie zacza piewa w roku 1997, towarzyszc w chrkach Natalii Kukulskiej. W marcu 1998 roku ukazaa si jej solowa pyta Na opak z kompozycjami i teksta-mi artystw zwizanych z formacj Sixteen. Pierwsze sukcesy osigna na komputerowej licie przebojw RadiaZET i Twojej Licie Przebo-jw TVP1. Z powodzeniem wystpia na Festiwalu Polskiej Piosenki Opole98. Nastpnie pod koniec lat 90. zostaa wokalistk zespou chrzecijaskie-go New Life M. oraz chrzystk i solistk zespou Trzecia Godzina Dnia. Koncertuje z wasnym programem wraz z mem Mateuszem Otremb (Mate.O).

Dziki wspczesnej technologii podczas koncertu w Opolu w 2013 roku fenomenalnie wykonaa ponadczasowy utwr Dziwny jest ten wiat w duecie z Czesawem Niemenem.

Jej wystp spodoba si naszym gociom, chocia nie wszystkim. Sala domagaa si bisw i uzyskaa je, ale po koncercie podesza do mnie starsza pani, przedstawia si, e jest wykadow-c, nauczycielem i oznajmia, e Fundacja nie moe nie bra pod uwag faktu, i na sali s rwnie osoby starsze. Ot bierzemy. Drugiego dnia mielimy koncert poezji piewanej, mielimy mnstwo rozmaitych referatw i atrakcji. Faktycz-nie koncert Natalii jest specyficzny i moe zainte-resowa modszych. Czy jednak oni nie maj tutaj miejsca? Wanie dlatego, e na REHA przychodz rni ludzie, organizujemy tak wiele jej elemen-tw do wyboru, a kady z nich nie jest obligato-ryjny. Pozostali gocie byli zadowoleni, bo trzeba przyzna, e Natalia Niemen jest profesjonalistk, a w swoje koncerty wkada 100% si i talentu. Jest te autentycznym wiadkiem ewangelii, o czym opowiada pomidzy piosenkami. Jej wiat jest bardzo interesujcy dla wielu suchaczy. To po-czenie wiary, talentu i dobrej muzyki.

Poezja piewana koncert Katarzyny Nowak

Katarzyna Nowak - niezwyka niewidoma piosenkarka - wystpia drugiego dnia konferen-cji. Koncert poezji piewanej w jej wykonaniu by jedn z najwikszych atrakcji tegorocznej REHY. Artystka na stae mieszka we Wrocawiu. Jest laureatk wielu festiwali i konkursw, m.in. Festi-walu Zaczarowanej Piosenki i Festiwalu Poezji piewanej. W swoim repertuarze ma piosenki w kilku jzykach: polskim, angielskim, francuskim i rosyjskim. W czasie swojej kariery wystpowa-a m.in. z Iren Santor, Zbigniewem Wodeckim i Michaem Bajorem. Najchtniej piewa przy akompaniamencie gitary, na ktrej sama gra. Tak byo i tym razem.

Koncert Pani Kasi pozwoli mi na chwil wytchnienia po tych wszystkich atrakcjach. pie-waa piknie, uspokajajco. Bardzo si ciesz, e wystpia. Pokazaa, e w nas - niewidomych - drzemie ogromna moc i pikno - relacjonowaa jedna z uczestniczek koncertu. Ona ma niezwy-ky gos. Mgbym jej sucha godzinami - stwier-dzi zachwycony suchacz. I faktycznie tak byo - im duej artystka piewaa, tym wicej osb zwabionych jej gosem przychodzio na sal. A po koncercie brawom i gratulacjom nie byo koca. I susznie!

28

O ludziach guchoniewidomych oraz TPG sw kilka

Nieatwo opisa w krtkim artykule zjawisko tak zoone i skomplikowane, jak gucholepota oraz zaprezentowa misj, cele i formy dziaania Towarzystwa Pomocy Guchoniewidomym. Bo cho ta grupa spoeczna jest bardzo nieliczna (z imienia i nazwiska znamy obecnie ok. 2500 osb z jednoczesnym, sprzonym uszkodzeniem suchu i wzroku), to jej zrnicowanie sprawia, e konieczne jest stosowanie wielu rnorod-nych form wsparcia, rnych metod rehabili-tacji, a w dziaania musi by zaangaowanych wielu specjalistw o zrnicowanych kompe-tencjach i umiejtnociach. Z koniecznoci ogra-

nicz si do podania kilku hasowych informacji po wicej zapraszam do odwiedzenia strony internetowej Towarzystwa (www.tpg.org.pl), do polubienia naszego profilu na Facebooku, zapoznania si z zawartoci magazynu Donie i sowo dostpnego w wersji w powikszo-nym druku, brajlu, a take na stronie interneto-wej TPG w wersji audio, tekstowej oraz w jzyku migowym. Zapraszam do kontaktu z pracowni-kami biura w Warszawie oraz penomocnikami TPG w 13 wojewdztwach, w ktrych dziaaj Jednostki Wojewdzkie TPG.

29

Wbrew temu, co sugerowa moe termin guchoniewidomy obejmujemy nim nie tylko ludzi cakowicie niewidomych i nic nie sysz-cych. Tych jest na szczcie garstka kilka procent populacji. Najwicej jest tych, ktrzy zachowali uyteczne zdolnoci widzenia i syszenia blisko poowa populacji. Oprcz tego s jeszcze tacy, ktrzy nic nie sysz, lecz co widz lub odwrotnie nic nie widz, ale co sysz. Sytuacj kompli-kuje dodatkowo zrnicowanie wiekowe (zdecy-dowanie najliczniejsza jest grupa powyej 60. roku ycia), sposb porozumiewania si (poowa spord guchoniewidomych posuguje si mow, a druga poowa jzykiem migowym).

Gucholepota jest odrbn, specyficzn niepenosprawnoci. Decyduje o tym fakt, e, w odrnieniu od tylko niewidomych, u ktrych sprawny such kompensuje do pewnego stopnia skutki uszkodzenia wzroku, albo tylko niesysz-cych, u ktrych sprawny wzrok kompensuje do pewnego stopnia uszkodzony such, u gucho-niewidomych zjawisko kompensacji jest bardzo ograniczone lub w ogle nie wystpuje. Dlatego w odniesieniu do guchoniewidomych konieczne jest stosowanie specyficznych metod pracy oraz wiadczenie specjalistycznych usug. Tym wanie zajmuje si Towarzystwo Pomocy Guchonie-widomym organizacja poytku publicznego istniejca od padziernika 1991 r. Zrzesza gucho-niewidomych, czonkw ich rodzin, specjalistw z rnych dziedzin i wolontariuszy. Organizu-je warsztaty rehabilitacyjne dla dorosych oraz dzieci, szkolenia komputerowe, warsztaty artete-rapeutyczne, plenery rzebiarskie itp. Kluczow usug oferowan osobom guchoniewidomym jest wsparcie tumaczy-przewodnikw, dziki ktrym mog zaatwia swoje yciowe sprawy, takie jak chociaby robienie zakupw, wyjcie do

lekarza, uczestniczenie w wydarzeniach kultural-nych, praktykach religijnych itp.

Ogromne znaczenie ma dla guchoniewido-mych sprzt rehabilitacyjny zarwno ten trady-cyjny biae laski, pomoce optyczne, aparaty suchowe, jak i ten nowoczesny komputery wyposaone w specjalistyczne oprogramowanie wspomagajce. Trudno przeceni rol interne-tu. Wielu guchoniewidomych nie jest w stanie korzysta z prasy, radia, telewizji, nie komunikuj si przez telefon. Jeli maj do dyspozycji przy-stosowany komputer z dostpem do internetu, mog te ograniczenia przezwyciy.

Guchoniewidomi maj te pasje oraz talenty artystyczne pisz wiersze i m.in. z pomoc TPG publikuj tomiki poetyckie. S wrd nich take utalentowani rzebiarze ich prace prezento-wane byy i s na licznych wystawach, rwnie zagranicznych, a zdjcia ich rzeb znalazy si w wydanych przez Towarzystwo albumach.

Cho w centrum uwagi TPG znajduj si osoby guchoniewidome czonkowie Towa-rzystwa oraz jego przedstawiciele angauj si w dziaania rzecznicze i lobbingowe dotyczce ogu osb niepenosprawnych. Chcemy konty-nuowa i rozwija wszystkie nasze dziaania po to, by ludzie dowiadczajcy ciszy i ciemnoci mogli cieszy si peni ycia, mogli wcza si w nurt ycia spoecznego. Tych, ktrzy chcieliby si przy-czy do nas serdecznie zapraszamy: www.tpg.org.pl tam znale mona dane kontaktowe.

30

Abstrakty referatw

Cechy wyrniajce komrek macierzy-stych, ktre decyduj o ich wartoci terapeu-tycznej to zdolno do samoodnowy, rnico-wania w inne typy komrek organizmu, a take zdolno do wydzielania czynnikw troficznych, ktre wspomagaj regenerujc tkank. Wrd komrek macierzystych wyrnia si zarodko-we komrki macierzyste, komrki macierzyste izolowane z tkanek organizmu (dorose lub somatyczne) oraz indukowane pluripotencjal-ne komrki macierzyste (iPSC). Opracowanie metody uzyskiwania iPSC jest niewtpliwym przeomem w dziedzinie komrek macierzystych, poniewa umoliwia otrzymanie komrek, ktre

Nowe terapie wzroku z zasto-sowaniem komrek macie-rzystych: na jakim jestemy etapie?

prof. dr hab. Leonora BuaskaPracownia Bioinynierii Komrek Macierzystych, Zakad Neurobiologii Naprawczej, IMDiK im. Mossa-kowskiego PAN, Warszawa

maj cechy podobne do komrek zarodkowych, a nie s kontrowersyjne etycznie. Dodatkowo s rdem komrek do terapii spersonalizowanej, czyli takiej, w ktrej stosuje si komrki pobrane od pacjenta.

Postp w dziedzinie biotechnologii, iny-nierii tkankowej i medycyny regeneracyjnej stwarza moliwoci na coraz bardziej skuteczne zastosowanie komrek macierzystych w medy-cynie, w tym terapii schorze wzroku. W USA i Wielkiej Brytanii prowadzone s prby kliniczne z zastosowaniem ludzkich zarodkowych komrek macierzystych do leczenia schorze siatkwki: dystrofia plamki tej Stargardta oraz starcze-go zwyrodnienia plamki tej (AMD). Wyniki tej prby okrelono jako pozytywne, zwasz-cza w przypadku modzieczej formy dystrofii, poniewa przeszczepy okazay si bezpieczne i doprowadziy do poprawy widzenia u wikszo-ci badanych. Naley jednak zwrci uwag, e badania do tej pory prowadzono na niewielkiej iloci pacjentw, prba wie si z przeszczepem komrek allogenicznych, czyli nie pochodzcych od pacjenta i istnieje konieczno okrelenia zgodnoci tkankowej, dodatkowo przeszczep komrek zarodkowych ludzkich moe budzi

31

kontrowersje etyczne. W Japonii rozpoczto w tym roku prb kliniczn leczenia AMD z zasto-sowaniem komrek iPSC. Prb poprzedziy przeszczepy auto i allogeniczne u naczelnych. Testy jakoci dotyczyy bezpieczestwa: wyelimi-nowania komrek niezrnicowanych z materia-u transplantacyjnego, testy na tumorogenno i dokadna charakterystyka populacji komrek. Jeli przedsiwzicie naukowcw z Japonii okae si skuteczne, to moe by sposobem na prze-skoczenie barier zarwno immunologicznych jak i etycznych przy transplantacji komrek w lecze-niu schorze siatkwki.

W medycynie regeneracyjnej szczegl-nie cenne s komrki macierzyste izolowane z tkanek pacjenta, poniewa stanowi one rdo komrek do przeszczepu autologicznego, co w duym stopniu zmniejsza niebezpieczestwo odrzutu immunologicznego. Przykadem takiego zastosowania autologicznych komrek macie-rzystych jest prba kliniczna przeprowadzona we Woszech na 120 pacjentach z uszkodzeniem rogwki oka na skutek chemicznych lub termicz-nych oparze. Komrki macierzyste pobrane z rbka rogwki pacjenta odbudowyway uszko-dzon rogwk w przecigu roku. Dziesiciolet-nia obserwacja wykazaa 76% skuteczno tej metody. Jest to do tej pory jedyna na wiecie miarodajna prba kliniczna wykazujca skutecz-no leczenia schorze wzroku komrkami macierzystymi.

Innym przykadem zastosowania komrek macierzystych do przeszczepw autologicznych s komrki szpiku kostnego (BMSC). Prowadzone s prby kliniczne z BMSC w terapii zwyrodnie-nia siatkwki lub naczyniowych schorze siat-kwki. W dwch zakoczonych prbach, poza ustaleniem, e przeszczepy byy bezpieczne, nie uzyskano pozytywnych wynikw. Trzy prby kliniczne z BMSC jeszcze trwaj, przewidywane wyniki to opnienie degeneracji fotorecepto-rw, ale kocowe wyniki nie s jeszcze znane.

Pozytywne wyniki w dziaaniu profilaktycz-nym obserwowane s przy przeszczepach autolo-gicznych krwi ppowinowej u dzieci podejrzewa-nych o rozwinicie retinopatii wczeniaczej (prof. B. Machaliski, Pomorski Uniwersytet Medyczny).

Terapia komrkami macierzystymi scho-rze wzroku, jak do tej pory daa jednoznacz-nie pozytywne wyniki w przypadku regeneracji rogwki. Leczenie schorze siatkwki t metod, cho obiecujce, nie jest jednoznaczne.

Pacjent decydujc si na terapi komr-kami macierzystymi powinien sprawdzi, czy proponowana terapia jest zgodna z zasadami EBM (medycyny opartej na faktach), po uzyska-niu atestu jakoci stosowanych procedur i przy-gotowania materiau do transplantacji. Podjcie prby leczenia w orodku, ktry nie ma stosow-nych uprawnie i dowiadczenia w tym zakre-sie moe si wiza z powanymi powikaniami i niebezpieczestwem dla pacjenta.

Dobre widzenie zaley od trzech czynnikw:

1. Przeziernoci orodkw optycznych, czyli rogwki, soczewki i ciaa szklistego.

2. Sprawnego dziaania siatkwki, majcej zdolno przetwarzania wiata na impulsy elektryczne.

3. Sprawnego mzgu, a waciwie kory wzrokowej, ktra potrafi zinterpretowa te sygnay i zamieni je w obrazy, ktre tworz obraz otaczajcego nas wiata.

Przezierno rogwki zapewniaj przeszcze-py penej gruboci lub warstwowe. W przypadku braku moliwoci przeszczepu opracowane s sztuczne rogwki, na przykad przez prof. Claesa-Dohlmana. Proteza skada si z pleksiglasowego cylindra mocowanego w przeszczepionym patku rogwki niewielkim piercieniem. Chorzy musz przestrzega zasad higieny i bra profilaktycznie antybiotyki do oka, eby unikn zakaenia.

Przezierno soczewki umoliwia opera-cja fakoemulsyfikacji z wszczepieniem soczewki zwijalnej. To, e soczewka moe si zwija ma znaczenie, gdy umoliwia to wprowadzenie jej przez cicie wielkoci okoo 2 milimetrw. Sztucz-

Co nowego w chirurgii oka?

dr med. Piotr FryczkowskiSzpital okulistyczny RETINA

32

n soczewk mona rwnie wymienia, co daje moliwo poprawiania wzroku w miar wzrostu oka, jak w przypadku zamy wrodzonej.

W przypadku zmtnienia ciaa szklistego potrafimy usun ciao szklistego przy pomocy witrektomii. Witrektomia pozwala rwnie na przyoenie siatkwki, zdjcie bony z siatkwki, czy te zamknicie otworu plamki.

W przypadku uszkodzenia fotoreceptorw plamki, ktre zanikaj w zwyrodnieniu barwni-kowym siatkwki (retinitispigmentosa), potra-fimy je zastpi implantem siatkwki o nazwie Argus II. Jest to niewielka pytka zawierajca 64 malutkie elektrody stykajce si bezporednio z siatkwk. Cay system skada si z okularw z wbudowan kamer, ktra przekazuje obrazy do komputera, a ten drog bezprzewodow do implantu. eby system mg dziaa, oko musi posiada zdrow cz siatkwki i nerw wzroko-wy. Operacja zostaa wyceniona na 120 tysicy dolarw.

W przypadku uszkodzenia nerwu wzroko-wego naukowcy z Instytutu Dobelle w Nowym Jorku zaimplantowali bezporednio na kor wzrokow mzgu 65 platynowych elektrod. System skada si z kamery i komputera, ktry przekazuje sygnay z kamery bezporednio do mzgu. Rozdzielczo systemu wynosi okoo 100 pikseli, pozwala to na dostrzeganie duych przedmiotw z niewielkiej odlegoci. Do chwili obecnej t metod zoperowano okoo 20 osb na wiecie.

Przeciwdziaanie dyskryminacji osb z dysfunkcj narzdu wzroku w Polsce polega m. in. na powszechnym ich udziale w systemie edukacyjnym, co gwarantuje Konstytucja RP. Szczeglnie wane jest zdobycie przez uczniw zawodu, ktry umoliwi podjcie im w przyszo-ci pracy. Oferta edukacyjna specjalistycznych szk zawodowych dla niewidomych i sabowi-dzcych w Polsce jest bogata. Modzie moe zdobywa wiedz i umiejtnoci z szerokiego katalogu zawodw, czsto podanych na rynku pracy.

Poniej przedstawiono wykaz specjalistycz-nych szk dostosowanych do potrzeb osb niewidomych i sabowidzcych oraz zawodw, w ktrych odbywa si w nich ksztacenie:

TECHNIKUM

technik masaysta (Laski, Wrocaw, Chorzw, Krakw, d),

technik informatyk (Laski, Lublin),

technik tyfloinformatyk (Laski),

technik prac biurowych (Laski, Chorzw, Krakw, d),

technik realizacji dwiku (Krakw),

stroiciel fortepianw i pianin (Krakw),

technik architektury krajobrazu (Krakw),

technik ochrony rodowiska (Lublin).

ZASADNICZA SZKOA ZAWODOWA

rkodzielnik wyrobw wkienniczych (Laski, Wrocaw),

lusarz (Laski, Chorzw, Bydgoszcz),

koszykarz-plecionkarz (Laski, Owiska),

ogrodnik (Laski, Owiska, Dbrowa Grnicza, Krakw),

kucharz (Owiska, Wrocaw, Warszawa, Bydgoszcz, Lublin),

monter maszyn i urzdze (Wrocaw, Bydgoszcz),

tapicer (Owiska),

Wyksztacenie najlepszym antidotum na dyskryminacj niewidomych

mgr Micha Ziemniak Specjalny Orodek Szkolno-Wychowawczy nr 6 w odzi

33

pracownik pomocniczy obsugi hote-lowej (Dbrowa Grnicza, Warszawa, Bydgoszcz),

elektromechanik (Bydgoszcz),

introligator (Lublin).

SZKOY POLICEALNE

technik masaysta (Lublin, Wrocaw, Chorzw, Krakw),

technik administracji (d, Bydgoszcz),

technik tyfloinformatyk (d, Bydgoszcz).

Wsparcie dla niewidomych i sabowidz-cych w procesie ich edukacji jest nieodzownym elementem przyczyniajcym si do ich integracji spoecznej, a tym samym przeciwdziaaniu ich dyskryminacji. Specjalistyczne orodki posiadaj wysoko kwalifikowan kadr, tworzc wielospe-cjalistyczny zesp pracownikw pedagogicznych (tyflopedagodzy, rehabilitanci wzroku, instrukto-rzy orientacji przestrzennej, psycholodzy, logope-dzi, itd.). Jako ksztacenia zalena jest rwnie od nakadw finansowych, niezbdnych do wyposaenia placwek edukacyjnych w specja-listyczne pomoce dydaktyczne. Nowoczesny sprzt komputerowy i elektroniczny dostosowa-ny do potrzeb uczniw z niepenosprawnociami, znaczco zwiksza ich szanse edukacyjne.

Wsparcie w procesie edukacji uczniw niewi-domych i sabowidzcych jest wielotorowe. Przy specjalistycznych orodkach funkcjonuj czsto stowarzyszenia, fundacje, organizacje poytku publicznego, ktre dziki podejmowanym przez

siebie dziaaniom edukacyjnym i rehabilitacyjnym znaczco przyczyniaj si do procesu integracji spoecznej osb z dysfunkcj narzdu wzroku.

Edukacja osb niewidomych i sabowidz-cych odbywa si moe take w szkolnictwie oglnodostpnym (edukacja wczajca) i szkol-nictwie integracyjnym.

Obowizujce aktualnie rozwizania syste-mowo-prawne w polskim systemie owiaty, zgodnie z istniejcymi wspczenie tendencjami otwierania oglnodostpnego systemu ksztace-nia na uczniw z niepenosprawnoci, kwalifiko-wanych oficjalnie do grupy dzieci i modziey z tzw. specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, powinny - w zdefiniowanych zaoeniach - odpowiada, tzn. by dostosowane do indywidualnych potrzeb i moliwoci danej populacji szkolnej. Powstaje jednake wiele pyta oraz wtpliwoci o to, czy szkolnictwo powszechne jest w stanie podoa ksztaceniu uczniw niepenosprawnych, w tym take uczniw z niepenosprawnoci wzrokow (niewidzcych i sabowidzcych), tak by zapewni realizacj szczeglnych oraz zwizanych ze specy-ficzn sytuacj rozwojow potrzeb edukacyjnych.

Ucze niewidzcy i sabowi-dzcy w systemie edukacji integracyjnej i inkluzyjnej

prof. dr hab. Marzenna Zaorska Uniwersytet Warmisko-Mazurski w Olsztynie Katedra Pedagogiki Specjalnej

34

Elementami systemu edukacji uczniw niepenosprawnych s: ksztacenie specjalne historycznie oraz kulturowo dotychczas domi-nujce, ksztacenie integracyjne oraz inkluzyjne. Pod koniec XX wieku w edukacji szkolnej uczniw niepenosprawnych, oprcz tendencji integracyj-nych, pojawiay si rwnie tzw. tendencje inklu-zyjne. Termin edukacja inkluzyjna lub zamiennie stosowany edukacja wczajca jest rozumiany jako dugotrway proces dcy do rozszerzania moliwoci adaptacyjnych szk w kontekcie dostosowywania warunkw do potrzeb uczniw, niezalenie od tego, jak bardzo byyby one zrnicowane. Szkoa wczajca ma by odpo-wiedzialna za edukacj uczniw z wszelakimi rodzajami niepenosprawnoci, reprezentujcy-mi rne rodowiska spoeczne. Celem, jaki przy-wieca twrcom koncepcji byo to, aby kade dziecko miao rwny dostp do edukacji i moli-wo uczszczania do szkoy najbliej swojego miejsca zamieszkania. W odrnieniu od pojcia integracja, ktre w praktyce okazuje si czsto sposobem asymilowania uczniw do zastanej rzeczywistoci1, koncepcja edukacji wczaj-cej zakada, e to nie ucze ma by w procesie edukacji stron, ktra ma si zmieni, aby spro-sta zastanym wymaganiom, lecz szkoa, ktra powinna by na tyle elastyczna, by mc dosto-sowa si do jego potrzeb zwizanych z niepe-nosprawnoci tak, by mg w peni wykorzysta swj potencja i funkcjonowa w swoim spoecz-nym rodowisku w sposb najbardziej dla niego optymalny.2

Ksztacenie uczniw z niepenosprawno-ciami, w tym z niepenosprawnoci wzroko-w w systemie szkolnictwa oglnodostpnego niewtpliwie naley uzna za zjawisko wysoce pozytywne, chociaby w kontekcie identyczno-ci praw i szans w dostpie do systemu owiaty. Jednake pojawia si wiele wtpliwoci, ktre mona uj w pytaniu: czy szkoy oglnodo-stpne s przygotowane do ksztacenia uczniw z niepenosprawnoci, np. niepenosprawnoci wzrokow na takim poziomie i w takim zakresie,

1 Szumski G., Integracyjne ksztacenie niepenosprawnych. Sens i granice zmiany edukacyjnej, PWN, APS, Warszawa 2006, s. 71.

2 S. Nilsen, Moving towards an educational policy for inclu-sion? Main reform stages in the development of Norwegian unita-ry school system, International Journal of Inclusive Education, nr 5, 2010, s. 480.

by moliwa bya ich edukacja uwzgldniajca indywidualne potrzeby oraz moliwoci w dosto-sowaniu do obecnych konsekwencji, a wynikaj-cych ze stanu niepenosprawnoci? Odpowied na w ten sposb sformuowane pytanie jest dalece niejednoznaczna, a na pewno nieprosta, bowiem na hipotetyczne problemy mona spoj-rze chociaby w wymiarze formalno-organiza-cyjnym, kompetencyjnym oraz dydaktyczno--wychowawczo-opiekuczym.

Jeli chodzi o wymiar formalno-organi-zacyjny, to aktualne akty prawa owiatowego definiuj zasady organizacji ksztacenia uczniw z niepenosprawnoci w systemie szkolnic-twa oglnodostpnego. Naley do nich, oprcz Ustawy o systemie owiaty, Rozporzdzenie Mini-stra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw organizowania kszta-cenia, wychowania i opieki dla dzieci i modzie-y niepenosprawnych oraz niedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddzia-ach oglnodostpnych i integracyjnych (Dzien-nik Ustaw Nr 228).3

W odniesieniu do podanego wyej rozporz-dzenia pojawia si jednak wiele wtpliwoci, np.: czy szkoy oglnodostpne s w stanie speni stawiane przed nimi zadania co do edukacji uczniw niepenosprawnych; czy w szkoach oglnodostpnych znajd si odpowiednie rodki, by zatrudni specjalistw wspomagaj-cych proces edukacyjny uczniw niepenospraw-nych; czy szkoy oglnodostpne bd w stanie obj uczniw wymagan pomoc psychologicz-no-pedagogiczn, midzy innymi w postaci zaj specjalistycznych; czy szkoy oglnodostpne zdoaj dostosowa organizacj oraz sposb realizacji egzaminw koczcych poszczeglne etapy ksztacenia tak, by uwzgldniay rzeczywi-st sytuacj rozwojow i potrzeby uczniw; czy edukacja uczniw w szkoach oglnodostpnych nie stworzy sytuacji sprzyjajcej naznaczaniu moliwoci uczniw z niepenosprawnoci.

3 Rozporzdzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunkw organizowania ksztace-nia, wychowania i opieki dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz niedostosowanych spoecznie w przedszkolach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych i integracyjnych, Dziennik Ustaw Nr 228, Warszawa 2010.

35

Wymiar kompetencyjny koresponduje z sugerowanym ju wtkiem przygotowania specjalistw do pracy z uczniami z niepeno-sprawnoci wzrokow. Z kolei wymiar dydak-tyczno-wychowawczo-opiekuczy odnosi si do zarwno do kwestii liczebnoci klas w szkoach oglnodostpnych, wyposaenia szk w specjal-ne pomoce dydaktyczne dostpne uczniom niepenosprawnym, wspczesny sprzt specja-listyczny.

Na podstawie powyej przedstawionych treci mona wnioskowa, e kwestia ksztace-nia uczniw z niepenosprawnoci w systemie szkolnictwa oglnodostpnego egzemplifiku-je wiele pyta. Midzy innymi pytanie o to czy system inkluzyjny jest i bdzie w stanie sprosta szczeglnym potrzebom edukacyjnym uczniw z niepenosprawnociami, w tym z niepeno-sprawnoci wzrokow i zorganizowa specjali-styczn pomoc psychologiczno-pedagogiczn oraz rehabilitacyjn tak, by zapewni wszech-stronn stymulacj rozwoju i przygotowanie do ycia w dorosoci.

wiat dotyku i dwiku to wiat, w ktrym zmys dotyku i such rekompensuj brak wzroku i umoliwiaj wykonywanie codziennych czyn-noci. W tym celu niezbdne jest m.in. odpowied-nie dostosowanie przestrzeni do potrzeb osb niewidomych. Wyrnia si dwa sposoby adapta-cji przestrzeni: udwikowienie i uwypuklenie.

Udwikowienie otoczenia polega na prze-kazywaniu informacji za pomoc dwiku, w formie komunikatw naprowadzajcych, pomagajcych zorientowa si w przestrzeni lub opisujcych obiekt, np. eksponat w muzeum. Przykadem udwikowienia otoczenia jest system informacyjno-nawigacyjny skadajcy si z baz i pilotw. Bazy instaluje si w najwaniej-szych miejscach (wejcie do budynku, rozwidlenia korytarzy itd.) i wgrywa na nie komunikaty infor-mujce lub naprowadzajce. Osoba niepeno-

wiat Dotyku i Dwiku

Magorzata SulwiskaFundacja Szansa dla Niewidomych

sprawna, wyposaona w pilot, otrzymuje sygna, jeli znajdzie si w zasigu bazy i moe odsucha nagrane na ni wiadomoci. W udwikowieniu otoczenia istotne jest rwnie wyposaenie wind w komunikaty gosowe. Zaleca si, aby winy byy te wyposaone w przyciski brajlowskie.

Uwypuklenie otoczenia polega na przeka-zywaniu informacji przez dotyk. To rozwizanie skada si z poziomych oznacze na pododze, wyczuwalnych stop. S to oznaczenia: ostrze-gajce o zmianach, zagroeniach itd. (monto-wane w miejscach, w ktrych naley zachowa szczegln ostrono) i naprowadzajce, czyli linie wypuke, ktre wskazuj szybk i bezpiecz-n drog midzy punktami; etykiet brajlowskich montowanych na drzwiach, ktre pozwalaj osobie niewidomej upewni si, e dotara pod waciwe drzwi; tyflografiki, w tym wypukych map/planw budynkw, piter, fragmentw otoczenia. Mapy s szczeglnie interesujce ze wzgldu na swoj wysok funkcjonalno. Z takiej mapy mog korzysta nie tylko osoby niewidome, ale take sabowidzce dziki zasto-sowaniu odpowiednich kontrastowych kolorw, osoby niepenosprawne ruchowo, gdy mapy standardowo wiesza si na dostpnym dla nich poziomie, osoby niepenosprawne intelektual-nie lub nie znajce jzyka (dziki zastosowaniu prostych, midzynarodowych symboli, np. na oznaczenie toalet) i osoby penosprawne, gdy mapa zawiera wszystkie niezbdne informacje.

36

Dostosowywanie przestrzeni do potrzeb osb niepenosprawnych moe przebiega dwojako:

a) ze wzgldu na obowizki prawne, jak to ma miejsce w USA po wejciu ustawy Americans with DisabilitiesAct lub

b) ze wzgldu na wysok wiadomo spoeczn i szereg dobrych praktyk, jak to ma miejsce np. w Nowej Zelandii.

Polskie prawo budowlane (ustawa z 7 lipca 1994 r.) wymaga, aby budynki uytecznoci publicznej byy dostosowane do potrzeb osb niepenosprawnych, ze szczeglnym uwzgld-nieniem osb poruszajcych si na wzkach. Taki zapis sprawia, e czsto zapomina si o potrze-bach osb z innymi niepenosprawnociami. Poza tym niska wiadomo spoeczna utrudnia proces adaptacji budynkw. Przed Polsk jeszcze duga droga do penej dostpnoci.

Dla niewidomych osb udwikowiona nawigacja to czasami synonim penej samodziel-noci: by albo nie by. Czu si na tyle bezpiecz-nie, aby samemu wyj z domu i dojecha do pracy, znajomych czy na wakacje.

Tutaj wanie pojawilimy si my, czyli firma Migraf. Tworzymy i konstruujemy nasze urzdze-nia w Gdasku. Jestemy w 100% firm polsk z polskim kapitaem.

Nasz misj jest danie osobom niewidomym urzdzenia, dziki ktremu bd mogli poczu si normalnie. Po prostu staj si osobami nieza-lenymi i samodzielnymi, podrujcymi po kraju i za granic, do znajomych i rodziny. Mog sta si osobami aktywnymi zawodowo i towarzysko. Otoczenie i rzeczywisto, w ktrej przyszo im y, nie stanowi ju bariery. Przeamanie owej bariery jest celem, ktry udao si nam osign, a nawigacja moe sta si wanie satelitarn

Satelitarna biaa laska GPS dla niewidomych

Micha KwaniewskiFundacja Szansa dla Niewidomych

bia lask, czyli pomoc nieodzown i potrzeb-n kademu, kto pragnie j otrzyma i z niej korzysta.

Tak wanie powsta nowy NaviEye2. W nowej generacji urzdzenia zmienilimy absolutnie wszystko. Zaczlimy od obudowy, a skoczyli-my na elektronice znajdujcej si wewntrz.

W NaviEye2 oferujemy uytkownikowi sili-konow, ergonomiczn i wyczuwaln palcami klawiatur, a obudowa o wymiarach 117 na 79 na 24 mm otrzymaa owalny, bardziej przyjazny dla rki ksztat, z gumowanymi bokami dla pewniej-szego uchwytu.

W rodku umiecilimy zintegrowan elek-tronik, ktrej nie powstydziyby si niekt-re sm