Regulacje formalno-prawne a rozwój energetyki krajowej do

2020 roku

Zdzisław Szalbierz

MOTTO

„Poza bezpieczeństwem energetycznym i bez jasnych celów w zakresie ochrony środowiska”

źródło: Polska 2030 Wyzwania Rozwojowe -Rozdział5.

2

EKONOMIA I CELE SPOŁECZNE

• J.Stieglitz- zachodzi zjawisko przechwycenia regulacji (regulatory capture) co oznacza zawłaszczenie procesów regulacji przez podmioty regulowane.

• T.Hobbes-„Autorytet, a nie prawda, ustanawia prawo (auctoritas, non veritas, facit legem)”- jeśli tezę tą uznamy za prawdziwą to pojawia się pytanie z jakich obszarów życia gospodarczego, społecznego i politycznego dobierane są autorytety oraz w jakim stopniu autorytety te uwzględniają w stosowanych regulacjach interes społeczny 3

DEFINICJA REGULACJI

Regulacja -narzędzia polityki gospodarczej państwa lub polityki regionalnej stymulujące pożądane zachowania podmiotów gospodarczych.

4

PODSTAWOWE REGULACJE FORMANO-PRAWNE ISTNIEJĄCE I POSTULOWANE W OBSZARZE ENERGETYKI

• Ustawa Prawo energetyczne –kilkanaście nowelizacji od 1998 roku,

• Ustawa o ochronie środowiska,• Ustawa o oszczędności energii, • Ustawa o korytarzach

infrastrukturalnych,• Prawo atomowe,• Prawo o wykorzystaniu odnawialnych

źródeł. 5

TEZA 1

Przyjęte rozwiązania w regulacjach formalno-prawnych są zarówno wewnętrznie nie spójne jak i słabo ze sobą powiązane, może to powodować sprzeczne zachowania podmiotów gospodarczych, niezgodne z interesem publicznym.

6

TEZA 2

Regulacje nie przynoszą pożądanych skutków ze względu na brak jasno określonych celów w zakresie rozwoju sektora energetyki i ochrony środowiska

7

TEZA 3

Regulacje wymagają uwzględnienia następujących celów:

–zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w tym tworzenia nowych mocy wytwórczych oraz rozwoju sieci przesyłowych i dystrybucyjnych,

–jasno określonych celów w odniesieniu do pakietu klimatyczno-energetycznego, w tym zwłaszcza redukcji CO2, wykorzystania odnawialnych źródeł i procesów racjonalizacji zużycia energii,

–rozwój inteligentnych sieci energetycznych (smart grid). 8

WYBRANE UWAGI

Wymagania w zakresie ochrony środowiska, jak również unijny system handlu pozwoleniami do emisji CO2 staną się głównymi czynnikami decyzyjnymi w procesach inwestycyjnych.

9

WYBRANE UWAGI

Przemiany w energetyce powinny być nastawione na budowę konkurencyjnego rynku energii elektrycznej, gdyż to konkurencja jest najlepszym narzędziem ochrony interesów konsumentów. Konkurencyjny, przejrzysty, pozbawiony zbędnych regulacji administracyjnych rynek energii sprzyja ponadto inwestycjom, co jest niezwykle istotne w obliczu tak niezbędnych i znacznych inwestycji modernizacyjnych i rozwojowych, przed którymi stoi polska energetyka.

10

WYBRANE UWAGI

Potencjalnie wysoce konkurencyjna wyjściowa struktura polskiej energetyki została w kolejnych latach zniweczona, a fiasko całej restrukturyzacji przypieczętowała dokonana w latach 2006-2007 konsolidacja firm energetycznych, należących do Skarbu Państwa. Stan ten dodatkowo pogarsza struktura własnościowa nie sprzyjająca przeprowadzeniu koniecznych restrukturyzacji i inwestycji.

źródło: Raport „Analiza trendów rozwoju branży energetycznej” Lewiatan

11

WYBRANE UWAGI

Współpraca operatorów sieci przesyłowych ma obejmować właściwą wymianę informacji operacyjnych, co jest niezbędne do skutecznej eksploatacji sieci oraz skoordynowanego ujawniania informacji na temat dostępu do sieci. Dla udostępnienia wystarczającej zdolności przesyłowej, operatorzy sieci będą potrzebować długoterminowego planowania rozwoju sieci, w celu przygotowania inwestycji oraz monitorowania rozwoju zdolności przesyłowych. 12

WYBRANE UWAGI

Przewiduje się, że Europejska Sieć Operatorów Sieci Przesyłowych będzie publikować plany rozwoju sieci oraz raporty na temat oceny zdolności sieci do dostarczenia określonej ilości energii w danym czasie. Plan rozwoju powinien uwzględniać okresy 10 letnie, umożliwiając tym samym wczesne wykrycie potrzeb inwestycyjnych, w tym dotyczących wzmocnienia połączeń transgranicznych.

13

WYBRANE UWAGI

Bez stabilnych ram prawnych i wdrożenia mechanizmów bodźcowych dla nowych inwestycji niskoemisyjnych, rozpoczęcie budowy nowych mocy będzie w dalszym ciągu odkładane. Bodźce te muszą być tak skonstruowane, żeby wyrównać szanse nowoczesnych technologii w konkurencji ze starymi, wyeksploatowanymi jednostkami wytwórczymi, korzystającymi z przydziałów darmowych uprawnień do emisji CO2. Konieczna jest też zdecydowana poprawa koordynacji działań poszczególnych resortów, która pozwoli inwestorom wykorzystać efekt synergii w postaci jednoczesnej realizacji celów wynikających zarówno z pakietu klimatycznego, jak i przepisów dotyczących ochrony środowiska. 14

WYBRANE UWAGI

Najważniejszą cechą szczególną inwestycji w sektorze energetycznym jest długotrwały i skomplikowany proces inwestycyjny oraz długi okres funkcjonowania obiektów energetycznych i najczęściej dłuższy, niż w innych gałęziach przemysłu, okres zwrotu z kapitału. Wyższe, niż w innych sektorach są nakłady kapitałowe, podobnie jak koszty finansowe inwestycji. Budowane obecnie duże obiekty energetyczne (z wyjątkiem farm wiatrowych) będą pracować przez co najmniej 40 lat. Nawet bez niepewności wynikającej z możliwych zmian regulacji, bardzo trudno jest przyjąć założenia dotyczące przyszłych cen energii, ceny paliw czy uprawnień do emisji CO2. 15

WYBRANE UWAGI

Polski rynek hurtowy energii typu spot nie jest płynny, co oznacza, że nie można na nim nabyć dowolnej ilości energii w każdym czasie, ze względu na niewielki wolumen obrotów. Na dodatek hurtowy rynek energii jest mało przejrzysty, ze względu na strukturę organizacyjną i własnościową sektora. Transakcje wewnątrz grup skonsolidowanych są dokonywane po cenach oderwanych od cen rynkowych, a konkurencja działa w bardzo ograniczonym zakresie, przed wszystkim ze względu na zbyt duży udział państwa w energetyce jako regulatora i właściciela. 16

WYBRANE UWAGI

Ważne jest wypracowanie nowego, systemowego podejścia do bezpośredniego wspierania budowy nowych odnawialnych źródeł energii oraz wzmacniania i rozbudowy sieci elektroenergetycznych umożliwiających przyłączanie nowych OZE.

17

WYBRANE UWAGI

Najczęściej w pierwszym podejściu (price system) stosuje się system taryf gwarantowanych (feed-in-tariff), a w drugim (quota system) system zielonych certyfikatów. W Polsce, jako w jednym z nielicznych krajów UE, zdecydowano się na drugie podejście, wdrażając system kształtowania wielkości energii, oparty na systemie zbywalnych świadectw pochodzenia tzw. zielonych certyfikatów.

18

Państwowy PrywatnyFinansowanie Wieloletnie negocjacje z bankami i

inwestorami,państwowe firmy nie stały się wbrewoczekiwaniom wiarygodne dla banków

Finansowanie korporacyjne – łatwe i szybkie

Dostępdo technologii

Głównie krajowe uczelnie i instytuty; niskie budżetyR&D

Własne zasoby R&D oraz szerokie spektrumświatowych uczelni i instytutów; wysokie budżetyR&D 50-500 mln Euro

Pozycjau dostawców

Słaba – potencjalny długi czas oczekiwania narealizację

Mocna – zarezerwowane moce wytwórcze

Ekonomikainwestycji

Częste kłopoty ze spłatą przez niekiedy „polityczny”charakter inwestycji

Klarowne systemy planowania i monitorowaniazwrotu

Otoczenie,rynek

Lobbing za „okresami przejściowymi”, wsparciemministerstw, URE itp. – nieprzewidywalne,nieprzyjazne dla klienta

Lobbing za rynkiem i konkurencją – przewidywalne,nastawione na klienta

19

PAŃSTWOWE VS PRYWATNE

PAŃSTWOWE VS PRYWATNE

Firmy Kominówka – nieklarowne zasady wynagradzaniazarządów

Klarowne systemy bonusowe nastawione na wynikifirmy

Fokus – utrzymanie stanowiska, niepewność,pochłania siły i środki

Fokus – wyniki firmy

Silne i nieprzewidywalne związki zawodowe

Silne związki zawodowe, ale współpraca regulowanaklarownymi umowami – przewidywalna

Nastawienie introwertyczne – na firmę, zarząd,związki

Nastawienie na klientów

Brak motywacji do oszczędzania i gospodarności –niska rentowność i produktywność

Jednoznaczne agresywne podejście do redukcjikosztów i doskonałości operacyjnej-wysokarentowność i produktywność

Tradycyjne systemy zarządzania Nowoczesne systemy zarządzania strategicznegoi operacyjnego

Państwowy Prywatny

20

WYBRANE UWAGI

Dotychczas brakowało systemowego, długofalowego planowania i zarządzania kompetencjami zarówno w samej branży, jak również na poziomie instytucji rządowych czy środowisk naukowych. I chociaż branża energetyczna – jako strategiczna gałąź przemysłu – to temat gorący i chętnie podnoszony na forum, to jednak brakowało merytorycznej dyskusji na temat inwestycji w przyszłe kadry. Taką publiczną debatę zainicjował m.in. Narodowy Program „Foresight Polska 2020” oraz raport „Polska 2030 – wyzwania rozwojowe”.

21

ELEMENTY MODELU REGULACJI

Składniki modelu:

• nowe procesy regulacji,• nowe modele konkurowania,• zagadnienia związane z polityką klimatyczną.

22

NOWE PROCESY REGULACJI

1. Przeniesienie odpowiedzialności za decyzje odnośnie inwestycji w infrastrukturę sieci na nabywców i oferentów usług sieciowych.

2. Decyzje inwestycyjne w zakresie mocy wytwórczych i jakości dostarczanej energii są przedmiotem negocjacji pomiędzy podmiotami sektora.

3. Regulator jest odpowiedzialny za wszystkie plany inwestycyjne w kontekście kontroli i ewentualne zatwierdzanie cen.

4. Regulator jest audytorem decyzji uzgadnianych pomiędzy kupującym a sprzedającym.

5. Regulator zapewnia niezależne oceny efektywności działań inwestycyjnych.

6. Regulator analizuje społeczną wartość poszczególnych projektów (cost – benefit analysis). 23

NOWY MODEL KONKURENCYJNOŚCI

Wypełnienie przez Regulatora przypisanych funkcji zgodnie z interesem publicznym wymaga jego niezależności promowania rzeczywistej konkurencyjności.

1. Regulator skupia się na ocenie, jak poszczególne grupy odbiorców traktowane są na rynku konkurencyjnym.

2. Konkurowanie energii elektrycznej, dostarczanej przez infrastrukturę sieciową z wytwarzaną w mikroźródłach.

3. Pełne oddzielenie dystrybucyjnych sieci elektroenergetyki od generacji i obrotu.

24

PROBLEMY POLITYKI KLIMATYCZNEJ

Wyróżnione problemy:

1. Efektywna internalizacja kosztów zewnętrznych,2. Równoważność zarządzania podażą i popytem,3. Zmniejszenie barier wejścia dla nowych

uczestników rynku,4. Regionalność i lokalność procesów

energetycznych; zaangażowanie w inicjatywy lokalne.

5. Planowanie pilotażowych inwestycji – rozwój w nowych technologii.

25

NISKOWĘGLOWY SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY

Cel – redukcja emisji CO2Redukcję emisji osiągać można poprzez:

– konwersję paliwową z węgla na gaz, – inwestycje w energetyce jądrowej– budowę elektrowni o podwyższonej sprawności,– zastosowanie technologii wychwytywania magazynowania

CO2 (CCS)- czy ma sens w warunkach Polski?

Cel - Rozwój OZEZwiększenie udziału źródeł odnawialnych w bilansie energii

pierwotnej do roku 2020 do 20% - wykorzystanie rzeczywistych mechanizmów wsparcia.

26

3. SKUTKI DLA KONSTRUKCJI MODELU RYNKU

Kryteria:1. Efektywność funkcjonalna.2. Odpowiedniość sygnałów dla

racjonalnych inwestycji.3. Promowanie efektywnych decyzji

lokalizacyjnych.4. Możliwość pokrycia ponoszonych

kosztów z przychodów na rynku hurtowym.

5. Prosty, stabilny i transparentny rynek hurtowy.

27

PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA

Węgiel brunatny - obecnie 7232,5 MW zainstalowanej mocy;

• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Turów 460 MW (2018); - Nowa kopalnia węgla brunatnego i elektrownia w okolicy Gubina o mocy od 1800 do 2700 MW - jeśli w świetle polityki klimatycznej projekt będzie miał uzasadnienie ekonomiczne; - Możliwa instalacja CCS;

• Wyłączenia: - Turów 206 MW (2013), 206 MW (2014); - Bełchatów 370 MW (2016); - Bełchatów 2980 MW (2030-2035).

28

PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA

Węgiel kamienny - obecnie 3467 MW zainstalowanej mocy;

• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Opole 450 MW (2017) - Opole 450 MW (2018) (PGE planuje sprzedaż około 50 proc. obecnej i nowobudowanej elektrowni Opole)

• Wyłączenia: - Szczecin 60 MW (2012) - Bydgoszcz 55 MW (2013), 4 MW (2016), 67 MW (2021-2025), 55 MW (2026-2030); - Dolna Odra 205 MW (2015), 454 MW (2016-2020), 908 MW (2026-2030); - Gorzów 32 MW (2016); - Pomorzany 134 MW (2021-2025); - Opole 749 MW (2031-2035).

29

PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA

Gaz - obecnie 414 MW zainstalowanej mocy;• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Bydgoszcz

240 MW (2017); - Gorzów 135 MW (2016); - Pomorzany 240 MW (2024); - Puławy 600-840 MW (2016) - udział PGE przynajmniej 50 proc.; - Lublin 135 MW (2018)

Energia jądrowa:• Elektrownia jądrowa (około 3000 MW) - 2025;

Elektrownia jądrowa (około 3000 MW) - 2029. (PAP)30

PLANOWANE INWESTYCJE PGE W NOWE MOCE WYTWÓRCZE ORAZ WYŁĄCZENIA

Energia odnawialna - obecnie 417 zainstalowanych mocy;

• W przyszłości - nowe moce wytwórcze: - Pelplin 48 MW (2012); - Żuromin 60 MW (2012); - osiągnięcie 1000 MW w elektrowniach wiatrowych lądowych w 2015 roku; - 1000 MW w elektrowniach wiatrowych morskich do 2020; - 1000 MW w elektrowniach wiatrowych morskich do 2025; - Osiągnięcie produkcji energii z biomasy na poziomie około 4 TWH rocznie w 2015;

• PGE szacuje okres użytkowania farmy wiatrowej na 15-20 lat

31

Dziękuję za uwagę

Zdzisław Szalbierz