Recenzja

rozprawy doktorskiej mgr Romana Heidera pt. Efekty uzdrowiskowychmetod terapeutycznych lekarzy Kliniki Pediatrii Akademii Medycznej wPoznaniu oraz lekarzy sanatoryjnych w Kołobrzegu w chorobach drógoddechowych u dzieci w drugiej połowie XX wieku.

Rozprawa doktorska mgr Romana Heidera charakteryzuje się m.in. długimtytułem, który określa cel badań autora oraz ich zasięg chronologiczny iterytorialny. Na dosyć rozbudowaną strukturę pracy złożył się wstęp, siedemrozdziałów, podsumowanie i wnioski, streszczenie, wykaz materiałówźródłowych, spis rycin i tabel oraz indeks skrótów. Wspomniana konstrukcja niebudzi żadnych metodologicznych zastrzeżeń, tym bardziej że w tytułachrozdziałów znalazła się pełna paleta zagadnień, których zanalizowanie iomówienie było przedmiotem badań doktoranta. Także wstęp rozprawy zawierawszystkie wymagane elementy merytoryczne, a więc krótką charakterystykę igenezę leczenia uzdrowiskowego, informację o ośrodkach naukowo-badawczych w uzdrowiskach w Polsce, cel pracy, pytania badawcze, materiałźródłowy i metody badań oraz naszkicowane treści rozdziałów.

Rozdział l omawia istotę leczenia klimatem morskim oraz słońcem ikąpielami morskimi. Autor w sposób zwięzły przedstawia zarys dziejówtalasoterapii, której początki sięgają okresu antycznego, ale właściwy rozwójdotyczy wieku XVIII i XIX. W Polsce pojawienie się leczenia klimatemmorskim przypada na lata 30. XX w. Doktorant koncentruje się głównie naprzybliżeniu czytelnikowi walorów klimatycznych uzdrowisk nadmorskich, wtym uzdrowiska w Kołobrzegu. Rozdział kończy się wyszczególnieniem metodtalasoterapii, a więc kąpieli słonecznych, powietrznych i morskich.

Uzdrowiskowe leczenie chorób dróg oddechowych w Polsce w okresie PRLjest przedmiotem rozważań autora zamieszczonych w rozdziale 2. Autoromawia w skrócie przyczyny inicjujące choroby układu oddechowego oraz jegofizjologiczne cechy i funkcje. Genezę tych chorób przypisuje zanieczyszczeniupowietrza oraz przede wszystkim paleniu papierosów, czynnikom, któreuszkadzają system obronny drzewa oskrzelowego. Palenie papierosów jesttakże odpowiedzialne za choroby serca upośledzające ukrwienie miąższupłucnego. Toteż w leczeniu przewlekłych nieswoistych chorób układuoddechowego stosuje się kompleksowo klimatoterapię i balneoterapię, metodyuwalniające pacjenta od szkodliwych czynników środowiska, zwiększające jegonieswoistą odporność, m.in. na infekcje, normalizujące czynności błonyśluzowej tego układu oraz zwalczające ewentualne stany zapalne.

Bardzo ciekawe pod względem poznawczym są rozdziały 3 i 4 poświęconedziejom Kołobrzegu jako miasta i uzdrowiska oraz jego zaletom klimatycznym i- jak określił autor — tworzywom naturalnym. Z obszernego opisu wynika, że

Kołobrzeg, którego początki sięgają czasów prehistorycznych, jest

„...największym uzdrowiskiem nadmorskim w Polsce" o wyjątkowym morskimklimacie i obfitującym w złoża solanek i borowin.

Rozdział 5 poświęca autor działalności kołobrzeskiego Ośrodka Naukowo-Badawczego Chorób Układu Oddechowego u Dzieci Kliniki Pediatrii AkademiiMedycznej w Poznaniu (ONB). Składa się on z trzech podrozdziałów, w którychdoktorant naświetla szeroki aspekt celów i zadań Ośrodka oraz zasługi w jegotworzeniu i pracy poznańskich profesorów i lekarzy, głównie osób Ośrodkiemkierujących: Teodora Rafińskiego, Haliny Chobot-Maciejewskiej i JerzegoAlkiewicza.

Rozdziały 6 i 7 są odniesieniem do tytułu rozprawy, mówią bowiem oefektach i rezultatach leczenia chorób dróg oddechowych oraz astmyoskrzelowej u dzieci. Przy okazji trzeba ze zdziwieniem nadmienić, że wpytaniach badawczych doktorant pominął to zagadnienie, pisząc jedynie orozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w Kołobrzegu pod wpływem stosowanejtalasoterapii (pytanie l, str. 10).

We wnioskach do rozdziału 6 autor rozprawy stwierdza, że w leczeniuzespołów zatokowo-oskrzelowych, w alergicznym i infekcyjnym nieżycie nosaoraz w zapaleniu migdałków podniebiennych oprócz koniecznej farmakoterapiistosowano klimatoterapię, aerozoloterapię, prądy magnetyczne wysokiejczęstotliwości, kinezyterapię, pola elektromagnetyczne wielkiej częstotliwościoraz diatermię krótkofalową na zatoki i przy zapaleniu migdałków na okolicękątów żuchwy. We wszystkich grupach schorzeń uzyskano w znacznym odsetkuprzypadków poprawę stanu ogólnego chorych dzieci. Efekty leczeniauzdrowiskowego przeanalizował autor w formie opisowej i statystycznej,zamieszczając w pracy tabele, które pozwalają na lepszą percepcję tekstu.

Zasługą autora jest podkreślenie działalności usługowej, naukowo-badawczej, szkoleniowej i profilaktycznej lekarzy kołobrzeskiego OśrodkaNaukowo-Badawczego. Instytucje tego typu w uzdrowiskach polskich stanowiływ omawianym okresie ewenement w skali europejskiej, prowadząc„...obserwacje eksperymentalne oraz kliniczne nad działaniem tworzywnaturalnych występujących w uzdrowiskach". W Ośrodku w Kołobrzeguleczono niespecyficzne nieżyty górnych i dolnych dróg oddechowych orazdychawicę oskrzelową w sposób wielopłaszczyznowy, m.in. kontrolującwskaźniki spirometry czne, badając układ czerwono- i białokrwinkowy,kontrolując poziom elektrolitów, białek w surowicy krwi itd.

Korzystne efekty leczenia klimatycznego chorych dzieci skłoniły doktorantado postawienia retorycznego pytania: „czy należy czynić starania o reaktywacjęOśrodka Naukowo-Badawczego Chorób Układu Oddechowego u Dzieci wKołobrzegu?" Odpowiedź na rzeczone pytanie, w kontekście treści omawianejrozprawy, może być tylko pozytywna. Autor rozprawy wyraził także żal zpowodu niespożytkowania „...otrzymanej od lekarzy uzdrowiskowych wiedzydla nauki balneologii i medycyny fizykalnej studentów na studiachprzeddyplomowych" w polskich uczelniach i instytutach medycznych.

W oparciu o powyższe dywagacje należy stwierdzić, że oceniana rozprawaspełnia wszystkie kryteria pracy naukowo-badawczej. Również pod względemtreści nie budzi zastrzeżeń. Pracę zaopatrzył autor w aparat przypisów zgodnie zwymogami metodologicznymi. Swoje rozważania oparł na rozległym materialeźródłowym: archiwaliach, relacjach ustnych, drukach zwartych i ciągłych.Rozprawę wzbogacił licznymi rycinami (25) i tabelami (13), które ułatwiajązrozumienie tekstu. Recenzent nie doszukał się uchybień tzw. drukarskich,natomiast ma zastrzeżenia do zapisów bibliograficznych, gdzie przy prezentacjiartykułów z czasopism autor pominął numery stron, na których ukazały się danepublikacje. Zdaniem recenzenta winny być również podane pełne nazwyczasopism, które należało ująć w cudzysłów. Poza tym w alfabetycznym spisiedruków najpierw należy napisać nazwisko autora, a potem inicjały jego imion(odwrotnie niż w przypisach). Autor odpowiedział na postawione we wstępiepytania badawcze oraz wyciągnął poprawne, odpowiadające wynikom badań,wnioski formalne. Rozprawa została napisana ładną polszczyzną, zgodnie zmetodologią prac naukowych, a jej konstrukcja pozwoliła na realizacjęwytyczonego celu i dania odpowiedzi na postawione pytania.

W oparciu o powyższe rozważania i wypływającą z nich pozytywną ocenęzwracam się do Wysokiej Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu o dopuszczenierozprawy mgr Romana Heidera do dalszych etapów przewodu doktorskiego.Poza tym, z racji niewątpliwych walorów recenzowanej pracy doktorskiej,wnioskuję ojej wyróżnienie i ewentualną publikację.

prof. Jerzy Supady

Łódź, 11 kwietnia 2014 r.