Jakub Płażyński

Smart Metropolia

Gdańsk 2014

Repatriacja, czyli powrót do macierzy;

Art. VI traktatu ryskiego z 1921 r.;

Przyjęcie zasady przyznania obywatelstwa polskiego osobom powyżej 18 roku życia, posiadającym przed 1914 r. obywatelstwo Imperium Rosyjskiego i zapisanym do ksiąg ludności stałej Królestwa Polskiego;

Prawo do nabycia obywatelstwa polskiego oraz powrotu na ziemie polskie ziemie przez osoby znajdujące się na terytorium Rosji lub Ukrainy w chwili podpisania Traktatu, będące w stanie udokumentować swoją więź z ziemiami polskimi;

Przymusowe deportacje Polaków m.in. z Żytomierza do Kazachstanu, w latach ’30 XX w.;

Masowe deportacje ze wschodnich ziem polskich w 1940 – 1941 r. w skutek prowadzonych przez władze ZSRR czystek narodowych –szacowane na ok. 300 tyś. obywateli polskich;

Definicja: „repatriant jest osobą polskiego pochodzenia, która przybyła do Rzeczpospolitej na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji z zamiarem osiedlenia się na stałe" (art. 1 ust. 2).

Główne założenia:

◦ „Wiza w celu repatriacji może zostać przyznana osobie polskiego pochodzenia, która wykaże związek z polskością, w szczególności poprzez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów” (art. 5 ust. 1).

◦ „Wiza może być wydana zainteresowanemu, który wykaże się odpowiednimi warunkami do osiedlenia się w Polsce: tj. przedstawi odpowiednie dowody na okoliczność posiadania lub zapewnienia lokalu mieszkalnego i źródeł utrzymania w Rzeczpospolitej Polskiej” (art. 12 ust. 1).

◦ Potwierdzeniem spełnienia powyższych warunków są:

Uchwała rady gminy lub zaproszenie w formie aktu notarialnego wystosowane przez instytucję lub najbliższą rodzinę, w którym strona zapraszająca zobowiąże się do zapewnienia warunków do osiedlenia się w terminie minimalnym 12 miesięcy.

Promesa wydania wizy w celu repatriacji – wydawana repatriantom niedysponującym warunkami do osiedlenia się;

Baza RODAK – ewidencja skupiająca osoby posiadające promesy wydania wizy w celu repatriacji;

Na dzień 31 grudnia 2012 r. zarejestrowanych 2 880 osób, średni czas oczekiwania na wizę 8 lat;

Odpowiedzialność za repatriacje spoczywa na samorządzie terytorialnym.

Łączna liczba repatriantów osiedlonych w Polsce w latach 2001 – 2012

Źródło dla obu tabeli: dane urzędowe MSWiA/MSW, raport biura analiz sejmowych 2(34)2013.

Osiedlone rodziny

Dorośli repatrianci

Dzieci do 18 r. życia

Osoby niepolskiego pochodzenia

Ogółem Osoby uznane za repatrianta

1848 3143 882 594 4619 753

ROK Zaproszenia nieimienne

Zaproszenia imienne

2001 0 8

2002 11 b. d

2003 25 b. d

2004 27 20

2005 22 26

2006 25 16

2007 26 9

2008 18 26

2009 8 7

2010 22 30

2011 9 17

2012 8 23

Brak szerszego i aktywnego zaangażowania jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych;

Brak instytucji mającej kompetencję do koordynowania adaptacji repatriantów oraz odpowiednich programów, realizowanych w szerszej skali;

Zderzenie marzeń repatriantów z rzeczywistością zastaną po przyjeździe do Polski;

Zderzenie przyzwyczajeń oraz umiejętności dotychczas nabytych z koniecznością adaptacji w nowym społeczeństwie, problemy językowe;

Propozycja podziału adaptacji repatriantów na cztery grupy: „Marzycieli”, „Pracowników”, „Niezdecydowanych” i „Kontestatorów” – propozycja dr. Pawła Huta (Proces adaptacji repatriantów w Polsce w latach 1992 – 2011).

Brak wystarczającego zainteresowania jednostek samorządu terytorialnego w zakresie umożliwiającym zrealizowanie akcji repatriacyjnej - porażka zasady „jedna gmina jedno zaproszenie”;

Instytucja promesy wizy w celu repatriacji, jako rozwiązanie tymczasowe;

Niewykorzystanie zarezerwowanych środków pieniężnych w rezerwie celowej, wskutek niekorzystnej interpretacji przepisów ustawy, dokonanej przez Ministra Finansów z 2004 r.;

Brak odpowiedniej polityki informacyjnej skłaniającej gminy do włączenia się do akcji repatriacyjnej, niewłaściwe przygotowanie repatriantów na przyjazd do Polski.

Złożenie projektu we wrześniu 2010 r. przez Obywatelski Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „Powrót do Ojczyzny” o powrocie do Rzeczpospolitej Polskiej osób pochodzenia polskiego, deportowanych i zesłanych przez władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich;

Przeniesienie ciężaru odpowiedzialności za repatriację na organ centralny, tj. Ministra Spraw Wewnętrznych;

Zobowiązanie do zapewnienia lokalu mieszkalnego przez Ministra Spraw Wewnętrznych, w terminie do 24 miesięcy od udzielenia promesy wydania wizy;

Rezygnacja z wykazania źródła utrzymania w Polsce, poprzez przyznanie świadczenia w wysokości 1175 złotych repatriantowi, na okres pierwszych trzech lat pobytu, wydatkowanych na koszty związane z utrzymaniem się;

Intensyfikacja realizacji kursów zawodowych oraz nauki języka polskiego.

Postuluje się nowelizację obowiązującej Ustawy o Repatriacji poprzez m. in.

◦ Zwiększenie rezerwy celowej przeznaczonej na repatriację do 25 mln złotych rocznie (w stosunku do 9 mln złotych w roku 2012);

◦ Uproszczenie zasad rozliczania dotacji przeznaczonej na dofinasowanie kosztów poniesionych przez gminę w związku z osiedleniem się repatriantów;

◦ Przygotowanie indywidualnych programów adaptacyjnych dla repatriantów, włączenie w repatriację organizacji pozarządowych;

◦ Efektywniejszą aktywizację zawodową repatriantów.

Zainteresowanie repatriacją szacowane na ok. 10 000 osób pochodzenia polskiego;

Baza Rodak – ok. 2 800 osób oczekujących na wydanie wizy;

Znacząca część osób o polskim pochodzeniu decyduje się na „repatriację” do innych państw, tym samym uciekając z Kazachstanu.

Niezbędnym jest koordynowanie działań, a także szersze włączenie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do procesu repatriacji oraz adaptacji repatriantów po osiedleniu się w Polsce.