Raport końcowy z badania nr 7 - Analiza zdolności osób z obszarów wiejskich i...

ANALIZA ZDOLNOŚCI OSÓB Z OBSZARÓW

WIEJSKICH ORAZ MIEJSKO-WIEJSKICH

NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA

DO PODJĘCIA ZATRUDNIENIA

Raport końcowy

Badania współfinansowane w ramach projektu systemowego

„Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji” przez Unię Europejską

ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

WROCŁAW 2012

Autorzy raportów i opracowań oraz członkowie zespołu badawczego:

Justyna Siekierczak Anna Witek

Dr Piotr Cichocki Ewelina Frankowska

Projekt zrealizowany został w ramach projektu „Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji” realizowanego w ramach poddziałania 6.1.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

CENTRUM BADAŃ STOSOWANYCH ULTEX ANKIETER Sp. z o. o. 60-592 Poznań, ul. Swojska 21a Tel. 061 862 17 98, wew.112

fax 061 867 58 00

Publikacja dystrybuowana bezpłatnie

Spis treści

SPIS TREŚCI ……………………………………………………………………………………… 3 CZĘŚĆ 1. STRESZCZENIE ………………………………………………………………..…. 9 Summary …………………………….……………………………………………………………….. 14 CZĘŚĆ 2. WPROWADZENIE ………………………………………………………….……. 19 2.1. Wybrane wątki teoretyczne …………………………………………………………….. 19 2.2. Dolnośląski rynek pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich ………. 24 2.3. Zatrudnienie w dokumentach strategicznych z wyszczególnieniem

terenów wiejskich ……………………………………………………………………….…. 31 2.4. Cele projektu badawczego …………………………………………………………….… 33 CZĘŚĆ 3. OPIS ZASTOSOWANEJ METODOLOGII …………………………….… 35 3.1. Zakres terytorialny …………………………………………………………………………. 35 3.2. Zakres przedmiotowy …………………………………………………………………..…. 35 3.3. Cel główny badania …………………………………………………………………….…. 35 3.4. Metody i techniki badawcze ………………………………………………………….…. 35 CZĘŚĆ 4. OKREŚLENIE AKTUALNEJ SYTUACJI SPOŁECZNO-GOS-PODARCZEJ, STRUKTURY DEMOGRAFICZNEJ LUDNOŚCI WIEJ-SKIEJ NA DOLNYM ŚLĄSKU Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY WIEKU, WYKSZTAŁCENIA, NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I PŁCI ……………. 42 4.1. Jak przedstawia się aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na

terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolno- śląskim w kontekście regionalnego rynku pracy z uwzględnieniem perspektywy wieku, wykształcenia, niepełnosprawności i płci? ……………. 42

4.2. Jaka jest sytuacja na rynku pracy osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich? ………………………………………………………………………... 57

4.3. Jak przedstawia się przestrzenne zróżnicowanie sytuacji na dolnoślą-skim rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich? Jakie są aktualne wskaźniki rynku pracy według jednostek terytorialnych (województwo, gmina, powiat)? ………………………………………………………. 68

4.4. Jakie są perspektywy dla regionalnego rynku pracy z uwzględnieniem trendów demograficznych dla ludności wiejskiej na Dolnym Śląsku? ……. 92

3

CZĘŚĆ 5. ZBILANSOWANIE POTENCJAŁU KADROWEGO TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH W WOJEWÓDZTWIE DOLNO-ŚLĄSKIM, Z AKTUALNYMI I PRZYSZŁYMI POTRZEBAMI W ZAKRE-SIE KWALIFIKACJI, ATRAKCYJNYCH NA LOKALNYM RYNKU PRACY …………………………………………………………………………………... 99 5.1. Jakie formy przybiera przedsiębiorczość na terenach wiejskich i miej-

sko-wiejskich? Jak obserwowane postawy przedsiębiorcze wpływają na sytuację społeczno-gospodarczą? ……………………………………………….. 99

5.2. Jakim potencjałem pożądanym na rynku pracy w zakresie kwalifikacji zawodowych, umiejętności i kompetencji dysponują osoby z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich? Jakie jest jego przełożenie na aktualne i przyszłe zapotrzebowanie w tym zakresie na regionalnym rynku pracy? 104

5.3. Jakimi wartościami kierują się mieszkańcy terenów wiejskich i miej-sko-wiejskich w kontekście aktywności zawodowej? Jaki jest stan świadomości mieszkańców wsi co do wymagań na regionalnym i poza regionalnym rynku pracy? Jakie są postawy i zachowania osób bezrobotnych na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich? ……..……………. 109

5.4. Jaki wpływ ma tradycja rodzinna prowadzenia gospodarstwa rolnego przez osoby zamieszkujące tereny wiejskie i miejsko-wiejskie regionu dolnośląskiego na mobilność geograficzną tej ludności? Czy w odnie-sieniu do terenów wiejskich Dolnego Śląska można mówić o zjawisku wymuszonego przywiązania do ziemi? ……………………………………..………. 113

CZĘŚĆ 6. ZIDENTYFIKOWANIE CZYNNIKÓW DETERMINUJĄCYCH AKTYWNOŚĆ ZAWODOWĄ MIESZKAŃCÓW WSI I TERENÓW MIEJSKO-WIEJSKICH …………………………………………………………..…………… 118 6.1. Jakie czynniki zewnętrzne determinują przedsiębiorczość i aktywność

zawodową mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich? Jak przed-stawia się mapa regionalna determinantów aktywności zawodowej w województwie dolnośląskim? Jakie czynniki przestrzenne, infra-strukturalne i funkcjonalne mają decydujące znaczenie dla podej-mowania aktywności zawodowej przez mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich? ……………………..…………………………………… 118

6.2. Jak mieszkańcy terenów wiejskich i wiejsko-miejskich Dolnego Śląska oceniają dostępność ofert pracy oraz ich rodzaj? …………………………..….. 125

CZĘŚĆ 7. ZBADANIE ZBIEŻNOŚCI CZYNNIKÓW PRZESTRZEN-NYCH, INFRASTRUKTURALNYCH I FUNKCJONALNYCH ORAZ KAPITAŁU LUDZKIEGO NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH NA POZIOMIE POWIATÓW I GMIN W WOJEWÓDZ-TWIE DOLNOŚLĄSKIM ……………………………………………………………………… 130 7.1. Jaki jest stopień dopasowania kapitału ludzkiego w kontekście

wykształcenia i przygotowania do zawodu? ………………………………………. 130

4

7.2. Jaki potencjał w zakresie kapitału ludzkiego, osób zamieszkałych na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich, reprezentują powiaty i gminy w województwie dolnośląskim? Jak przedstawia się mapa regionalnego rynku pracy z uwzględnieniem strony popytowej i podażowej? Jak przedstawia się prognozowana mapa regionalnego rynku pracy w danym kontekście? …………………………………………………… 135

7.3. Jakie są przykłady inicjatyw gminnych, dotyczących aktywizowania środowiska wiejskiego? Czy można wskazać gminy – liderów w zakresie tych inicjatyw? Jaka jest trwałość inicjatyw lokalnych? …….. 139

CZĘŚĆ 8. WSKAZANIE PRZYCZYN BIERNOŚCI NA RYNKU PRACY I BARIER W AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ NA TERENACH WIEJ-SKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH W WOJEWÓDZTWIE DOLNO-ŚLĄSKIM ………………………………………………………………………………………….... 146 8.1. Jakie są przyczyny bierności na rynku pracy mieszkańców terenów

wiejskich? Jakie są główne bariery w aktywizacji zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim? … 146

8.2. Jak przedstawiają się stosunki pracownicze między pracownikami pochodzącymi z miasta a zatrudnionymi pochodzącymi z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich na Dolnym Śląsku? Czy miejsce pochodzenia wpływa na te relacje? Jak pracownicy pochodzący z terenów wiejskich są traktowani przez resztę kadry? Czy można mówić w tej kwestii o pewnych stereotypach lub uprzedzeniach, które mogą wpływać na kształtowanie się biernej postawy wobec podejmowania pracy w mieście? …………………………………………..…………. 154

CZĘŚĆ 9. SFORMUŁOWANIE ZALECEŃ, MAJĄCYCH SŁUŻYĆ BARDZIEJ PRECYZYJNEMU UKIERUNKOWANIU WSPARCIA DLA OSÓB ZAMIESZKUJĄCYCH TERENY WIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE W CELU LEPSZEGO PRZYGOTOWANIA ICH DO WYMA-GAŃ RYNKU PRACY ……………………………………………………………………………. 157 9.1. Jak przebiega proces efektywnego poszukiwania pracy na terenie Dolnego Śląska? …………………………………………………………………………….. 157 9.2. Jakie są dostępne formy wsparcia dla mieszkańców terenów wiej-

skich w zakresie motywowania do podejmowania aktywności zawodowej? Jak przedstawia się ocena skuteczności tych działań, zarówno od strony osób fizycznych, jak i instytucji? Jak należy ukierunkować to wsparcie? …………………………………………………………….. 160

9.3. Jak przedstawia się gotowość mieszkańców terenów wiejskich do podejmowania aktywizacji zawodowej poza terenem zamieszkania? ……. 164

9.4. Jaka jest sytuacja dochodowa ludności zamieszkującej obszary wiejskie i jakie są ich główne źródła utrzymania? ………………………………. 169

9.5. Jakie są uwarunkowania dostępu do wiedzy i edukacji na obszarach wiejskich? ……………………………………………………………………………………… 174

5

CZĘŚĆ 10. OPRACOWANIE PROGNOZY ROZWOJU REGIONAL-NEGO RYNKU PRACY I AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ NA TERE-NACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM …………………………………………………………………..……..……. 179 10.1. Jak zmieniało się zjawisko bierności zawodowej wśród ludności

zamieszkującej tereny wiejskie i miejsko-wiejskie Dolnego Śląska na przestrzeni ostatnich 25 lat? ……………………………………………………… 179

10.2. Jakie są słabe sygnały wskazujące na zmiany na sytuację ludności miejsko-wiejskiej na dolnośląskim rynku pracy z uwzględnieniem ich płci, wieku, kwalifikacji i zebranego doświadczenia zawodo-wego? …………………………………………………………………………………………. 180

10.3. Jakich cech pracowników oczekują pracodawcy do poprawnego i efektywnego rozwoju inwestycji? …………………………………………………. 181

10.4. Jakie jest aktualne zapotrzebowanie oraz w jaki sposób powinien rozwijać się rynek pracy w województwie dolnośląskim w kontekście produkcji żywności i upraw przemysłowych oraz pozarolniczej działalności produkcyjnej i usługowej? …………….……………………………… 182

10.5. Czy są opracowane strategie zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich? …………………………………………………..………………………………. 184

CZĘŚĆ 11. WNIOSKI I PODSUMOWANIA …………………………………………. 185 11.1. Wprowadzenie ……………………………………………………………………..……… 185 11.2. Określenie aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej, struktury

demograficznej ludności wiejskiej na Dolnym Śląsku z uwzględnie-niem perspektywy wieku, wykształcenia, niepełnosprawności i płci …... 185

11.3. Zbilansowanie potencjału kadrowego terenów wiejskich i miejsko- wiejskich w województwie dolnośląskim z aktualnymi i przyszłymi potrzebami w zakresie kwalifikacji, atrakcyjnych na lokalnym rynku pracy …………………………………………………………………………………. 187

11.4. Zidentyfikowanie czynników determinujących aktywność zawodową mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich ………………..………………. 188

11.5. Zbadanie zbieżności czynników przestrzennych, infrastrukturalnych i funkcjonalnych oraz kapitału ludzkiego na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich na poziomie powiatów i gmin w województwie dolnośląskim ……………………………………………………………………………….. 189

11.6. Wskazanie przyczyn bierności na rynku pracy i barier w aktywizacji zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w wojewódz-twie dolnośląskim ……………………………………………………………………….. 190

11.7. Sformułowanie zaleceń, mających służyć bardziej precyzyjnemu ukierunkowaniu wsparcia dla osób zamieszkujących tereny wiejskie i miejsko-wiejskie w celu lepszego przygotowania ich do wymagań rynku pracy …………………………………………………………………………………. 191

6

11.8. Opracowanie prognozy rozwoju regionalnego rynku pracy i aktyw-ności zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim ………………………..…………..………………... 192

11.9. Opracowanie prognozy rozwoju regionalnego rynku pracy i akty-wności zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim cd. ………..………………………………………… 199

11.10. Analiza PEST ……………………………………………………………………………….. 201 REKOMENDACJE …………………………….……………………………………………………… 203 11.11. Analiza SWOT dla obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich

województwa dolnośląskiego ……………………….……………………………… 215 CZĘŚĆ 12. SPIS TABEL, MAP I WYKRESÓW ……..………………………………. 222

7

CCzzęęśśćć II.. SSTTRREESSZZCCZZEENNIIEE

Analiza zdolności osób z obszarów wiejskich i miejsko–wiejskich w wojewódz-

twie dolnośląskim stanowi obiekt zainteresowania projektu badawczego, który do-

tyczy zarówno analizy sytuacji demograficznej mieszkańców, jak również ich sytu-

acji społecznej i ekonomicznej. Badanie stanowi próbę odpowiedzi na pytanie jak

wygląda i kształtuje się rynek pracy na Dolnym Śląsku, a przede wszystkim jak wy-

gląda w tym zakresie sytuacja osób zamieszkałych na terenach wiejskich i miejsko-

wiejskich.

Poniższy raport zawiera analizę zdolności osób z obszarów wiejskich i miej-

sko-wiejskich na terenie Dolnego Śląska do podjęcia zatrudnienia. Porządek rapor-

tu wyznaczają cele badawcze, a także problemy szczegółowe, które stanowią ko-

lejno jego rozdziały oraz podrozdziały. W ramach celów badawczych, analizie pod-

dane zostały dane zagregowane za pomocą różnych technik badawczych, szczegó-

łowo opisanych w rozdziale metodologicznym. Opis i interpretacja wyników uzy-

skanych za pomocą poszczególnych technik badawczych zostały wyszczególnione

w osobnych podrozdziałach. Taka konstrukcja raportu pozwala na kompleksowe

podejście do tematu badawczego i uzyskanie odpowiedzi na interesujące kwestie

badawcze, przy jednoczesnym wieloaspektowym podejściu do omawianego pro-

blemu.

Pierwszy rozdział raportu zawiera podstawy teoretyczne analizy, opracowane

na podstawie źródeł zastanych, zastosowanych w ramach analizy desk research. Opiera się ona na kilku wątkach przewodnich związanych z charakterystyką regionu

i wieloaspektowym opisem rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich

na przestrzeni czasu. W tej części raportu przedstawiona została m.in. struktura

demograficzna, aktywność zawodowa ludności oraz stopień dopasowania kapitału

ludzkiego w kontekście wykształcenia i przygotowania do zawodu. Analiza dolno-

śląskiego rynku pracy obejmuje również charakterystykę potencjału podregionów,

przestrzenne zróżnicowanie sytuacji na dolnośląskim rynku pracy oraz określenie

potencjału w zakresie kapitału ludzkiego z uwzględnieniem strony popytowej i po-

dażowej. Ponadto, na podstawie dokumentów strategicznych Komisji Europejskiej,

uwzględniona została tutaj charakterystyka obszarów wiejskich na terenie Unii Eu-

ropejskiej.

W latach 2008-2010 znacząco wzrosła liczba osób bezrobotnych na terenie

całego województwa dolnośląskiego. Największy wzrost odnotowano w latach

9

2008-2009. W tym czasie liczba bezrobotnych wzrosła zarówno na terenach wiej-

skich, miejsko-wiejskich, jak i w aglomeracjach. Na zaobserwowaną dynamikę

wzrostu liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych w województwie dolnośląskim

wpływ miał odnotowany znaczny wzrost zarejestrowanych bezrobotnych mężczyzn.

W tym kontekście należy jednak zauważyć, że zaobserwowane zmiany w zakresie

liczby rejestrowanych osób bezrobotnych są zróżnicowane także z uwagi na podre-

gion województwa. Na przestrzeni lat 2008-2010 najwyższy wzrost liczby osób bez-

robotnych odnotowano w gminach wiejskich podregionu wrocławskiego, podregio-

nu legnicko–głogowskiego oraz podregionu jeleniogórskiego.

Kolejne rozdziały raportu szerzej opisują aktualną sytuację społeczno–

gospodarczą na Dolnym Śląsku, zarówno analizując temat bezrobocia, jak i przed-

stawiając sytuację mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich z uwzględ-

nieniem ich wykształcenia, płci, wieku i innych czynników demograficznych. Zwró-

cono tutaj szczególną uwagę na kategorie mieszkańców narażonych na wyklucze-

nie społeczne ze względu na ich wyjątkowo trudną sytuację na rynku pracy. Ze-

brane zostały opinie m.in. o: barierach i ograniczeniach w dostępie do rynku pracy

dla osób podejmujących pierwszą pracę; pozytywnych i negatywnych konsekwen-

cjach dla rynku pracy; wchodzenia w fazę aktywności zawodowej pokolenia o wy-

sokich wskaźnikach wykształcenia wyższego; szansach i barierach na rynku pracy

osób 50+. Wśród problemów istotnych dla krajowego rynku pracy, przedstawione

zostały opinie mieszkańców Dolnego Śląska na temat pozytywnych i negatywnych

konsekwencji związanych z wydłużeniem wieku emerytalnego. Rozdział ten został

uzupełniony o mapy oraz wskaźniki obrazujące przestrzenne zróżnicowanie sytuacji

na dolnośląskim rynku pracy.

Raport traktuje także, zgodnie z założonymi celami badawczymi, o dolnoślą-

skim rynku pracy pod kątem zapotrzebowania na kwalifikacje, zarówno aktualne,

jak i przyszłe. Dzięki zebranym opiniom, przedstawione zostały zawody, na które

wciąż przewiduje się zapotrzebowanie, a także opisane zostały kwalifikacje, które

są cenne z perspektywy pracodawców. Z punktu widzenia głównego celu badania,

istotne było określenie jakimi wartościami kierują się mieszkańcy terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich w kontekście aktywności zawodowej oraz jaki jest stan świa-

domości mieszkańców wsi co do wymagań na regionalnym i pozaregionalnym ryn-

ku pracy. Ponadto zwrócono tutaj uwagę na formy, jakie przybiera przedsiębior-

czość na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich oraz stwierdzono, jak obserwowane

postawy przedsiębiorcze wpływają na sytuację społeczno-gospodarczą. Ostatnim

z istotnych elementów w tej części raportu było określenie, jaki wpływ ma tradycja

rodzinna prowadzenia gospodarstwa rolnego przez osoby zamieszkujące tereny

10

wiejskie i miejsko-wiejskie regionu dolnośląskiego na mobilność geograficzną tej

kategorii ludności oraz czy w odniesieniu do terenów wiejskich Dolnego Śląska

można mówić o zjawisku wymuszonego przywiązania do ziemi. Z uwagi na fakt,

że raport analizuje dane zastane, jak również przedstawia kilka perspektyw róż-

nych badanych grup i środowisk, pozwala to na wielowymiarową interpretację.

Wśród opisanych sześciu grup czynników warunkujących rozwój przedsiębior-

czości i rynku pracy, wyodrębnione zostały te, które w opinii mieszkańców Dolnego

Śląska uznane zostały za kluczowe w kwestii rozwoju regionu. Oprócz tego, w tej

części raportu znaleźć można ocenę dostępności ofert pracy i ich rodzaj oraz opinie

mieszkańców o najefektywniejszych sposobach poszukiwania pracy.

Analizy czynników przestrzennych, infrastrukturalnych i funkcjonalnych mają-

cych decydujące znaczenie dla podejmowania aktywności zawodowej przez miesz-

kańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich stanowią kolejne obszary zaintere-

sowań szerzej omówione w poniższym raporcie. Zdaniem przedstawicieli instytucji

zajmujących się rynkiem pracy w województwie dolnośląskim bliska odległość od

granicy, a także od dużych aglomeracji (Wrocław), czy też zapewnienie dobrej in-

frastruktury komunikacyjnej, to czynniki, które mają decydujące znaczenie dla po-

dejmowania aktywności zawodowej mieszkańców. Także mobilność i zdolność

przekwalifikowania się mieszkańców oraz dotacje unijne czy też zaangażowanie

władz samorządowych stanowią, zdaniem przedstawicieli instytucji, czynniki de-

terminujące wzrost przedsiębiorczości w regionie. Oprócz wyżej wskazanych za-

gadnień, rozdział ten prezentuje opinie badanych na temat inicjatyw gminnych do-

tyczących aktywizowania środowiska wiejskiego. Ponadto, w tej części znaleźć

można próbę odpowiedzi na pytanie o istnienie gmin - liderów w zakresie tego typu

inicjatyw.

Raport określa przyczyny bierności na rynku pracy i bariery w aktywizacji za-

wodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim.

Zdaniem badanych sołtysów do głównych przyczyn bierności zawodowej należą

brak miejsc pracy na terenach wiejskich i miejsko–wiejskich, a także niskie kwalifi-

kacje mieszkańców, jak również problemy z dojazdem do miejsca pracy. Mieszkań-

cy województwa dolnośląskiego, którzy uczestniczyli w pogłębionych wywiadach

indywidualnych, wskazali na podobne przyczyny bierności, a zatem na problemy

z dojazdem i brak odpowiedniej liczby miejsc pracy na terenach wiejskich. Dodat-

kowo wspominali o problemie niskich zarobków, które nie motywują mieszkańców

do podejmowania zatrudnienia i rezygnowania ze świadczeń socjalnych czy też

nieopodatkowanych źródeł dochodu.

11

Sformułowanie zaleceń, mających służyć bardziej precyzyjnemu ukierunko-

waniu wsparcia dla osób zamieszkujących tereny wiejskie i miejsko-wiejskie w celu

lepszego przygotowania ich do wymagań rynku pracy to kolejny cel poniższego

raportu. Uzyskane w toku badań wyniki pokazują, że mniej niż 10% badanych zo-

stało zatrudnionych za pomocą Powiatowego Urzędu Pracy, a poniżej 1% ankieto-

wanych skorzystało z pomocy doradcy zawodowego. Również mniej niż 1% bada-

nych znalazło pracę dzięki pośrednictwu prywatnej agencji pracy. Można zatem

uznać, że na terenach wiejskich pomoc instytucji pośredniczących w poszukiwaniu

pracy, zarówno tych państwowych, jak i prywatnych nie jest zbyt efektywna.

Mieszkańcy z województwa dolnośląskiego najczęściej znajdują pracę z pomocą lub

za pośrednictwem znajomych, czy też z własnej inicjatywy. Jako główne źródła

wsparcia, ułatwiające znalezienie pracy i przygotowanie do funkcjonowania na ryn-

ku pracy, badani określali szkolenia i kursy, jednocześnie wychodząc z założenia,

że nie jest to wystarczająca i satysfakcjonująca forma. Ponad połowa ankietowa-

nych nie słyszała też o możliwości otrzymania dofinansowania, jednocześnie osoby,

które o takiej możliwości słyszały w zdecydowanej większości określały to wsparcie

jako dofinansowanie do własnej działalności gospodarczej. Jedne z końcowych

rozdziałów poniższego raportu szerzej poruszają tę kwestię, jak również przedsta-

wiają sytuację dochodową mieszkańców terenów wiejskich i miejsko–wiejskich oraz

uwarunkowania dostępu do wiedzy.

Ostatni rozdział odnoszący się do wyników badań stanowi opracowanie pro-

gnozy rozwoju regionalnego rynku pracy i aktywności zawodowej na terenach

wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim. Istotną kwestią było

wskazanie, w jaki sposób zmieniło się zjawisko bierności zawodowej wśród ludno-

ści zamieszkującej tereny wiejskie i miejsko-wiejskie Dolnego Śląska na przestrzeni

ostatnich 20 lat. Ponadto opisane zostały słabe sygnały wskazujące na zmiany sy-

tuacji ludności miejsko-wiejskiej na dolnośląskim rynku pracy z uwzględnieniem ich

płci, wieku, kwalifikacji i zebranego doświadczenia zawodowego. Prognoza rozwoju

regionalnego rynku pracy uwzględnia także charakterystykę wartości i postaw wo-

bec pracy w opinii pracodawców, jak i pracowników. Biorąc pod uwagę główny cel

badania, zagadnienie to jest istotne ze względu na określenie dokładnego profilu

pracownika najbardziej pożądanego na dolnośląskim rynku pracy. Analizując aktu-

alne potrzeby rynku pracy, rozdział ten skupia się również na bieżącym zapotrze-

bowaniu oraz kierunkach rozwoju gospodarczego w kontekście produkcji żywności

i upraw przemysłowych oraz pozarolniczej działalności produkcyjnej i usługowej.

Rozdział zamykają opinie badanych o opracowanych do tej pory strategiach zinte-

growanego rozwoju obszarów wiejskich.

12

Na końcu raportu przedstawione zostały najważniejsze wnioski i rekomendo-

wane działania w zakresie przeciwdziałania bierności zawodowej oraz aktywizacji

mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego.

Przedstawione postulaty i sugestie wskazują na konieczność wdrożenia konkret-

nych zmian odnoszących się do czynników psychologicznych, społecznych, ekono-

micznych oraz infrastrukturalnych. Wszystkie te informacje uzupełnione zostały

o analizę SWOT, stanowiącą kompleksowe ujęcie dolnośląskiego rynku pracy

w zakresie mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń.

Raport stanowi próbę analizy zdolności osób z terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich do podjęcia zatrudnienia wykazując, że zdolność mieszkańców terenów

będących przedmiotem badania jest taka sama, jak mieszkańców terenów miej-

skich. Wypowiedzi badanych pracodawców wskazują na całkowite lub częściowe

posiadanie przez mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich podstawo-

wych umiejętności wymaganych wśród pracowników przedsiębiorstwa. Mieszkańcy

terenów wiejskich i miejsko-wiejskich mają porównywalną zdolność do podjęcia

zatrudnienia co mieszkańcy miast, w niektórych przypadkach są nawet bardziej

zdeterminowani do podjęcia pracy. Główny problem stanowi utrudniony dostęp do

zatrudnienia oraz stosunkowo niewielka liczba miejsc pracy wynikająca z nierów-

nomiernego rozłożenia terytorialnego podaży i popytu na rynku pracy, czyli brak

pracy w miejscowościach zamieszkania. Mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich wykazują także pewne braki kompetencyjne, o których szerzej traktuje

poniższy raport. Braki te wynikają w głównej mierze z miejsca zamieszkania wpły-

wającego na utrudniony dostęp do pracy, edukacji i kultury.

13

SSuummmmaarryy A research project is aimed at an analysis of a capacity for finding employ-

ment demonstrated by people from rural and urban-rural areas of the dolnośląskie

province. The project includes an analysis of demographic characteristic of the in-

habitants as well as their social and economic situation. The research attempts to

answer a question concerning characteristic of a job market in the Dolny Śląsk re-

gion, especially with regard to people from rural and urban-rural areas.

The following report includes the analysis of a capacity for taking up em-

ployment demonstrated by people from rural and urban-rural areas of the

dolnośląskie province. The report is divided into aims of the research and research

questions, which are discussed in separate chapters and subchapters. In order to

fulfill the aims of the research, the analysis of data collected by means of different

research methods is carried out. The research methods used in the study are thor-

oughly discussed in a methodological chapter. A description and interpretation of

the results provided by each of the research methods are offered in separate sub-

chapters. Such a structure of the report allows to adopt a comprehensive approach

to the research subject and get answers to the interesting research questions.

Chapter one of the report is devoted to the theoretical framework for the

analysis developed on the basis of secondary sources identified by means of desk

research. The framework is based on a several main strands, including identifica-

tion of characteristics of the region and a comprehensive description of a job mar-

ket in rural and urban-rural areas over time. In this part of the report, such aspects

as the demographic composition, people’s professional activity, their educational

background and professional experience are discussed. In addition, the analysis of

the local job market includes the portrayal of the subregions with regard to their

potential, the description of the diversity of the job market depending on

a part of the region and the potential of human resources in view of supply and

demand. Furthermore, on the basis of documents provided by the European Com-

mission, the characteristic of rural areas in the European Union is examined.

Between 2008 and 2010, the number of unemployed people in the

dolnośląskie province increased significantly. The biggest increase occurred in

2008-2009. At that time the number of unemployed individuals grew in rural areas

as well as in urban-rural areas and in agglomerations. Dynamic changes in the

number of unemployed people in the Dolny Śląsk region were mainly attributed to

the substantial increase in the number of men registered as unemployed. With re-

spect to the unemployment rates, however, it is vital to note that changes in the

14

number of people registered as unemployed differ from one subregion to another.

Between 2008 and 2010 the biggest increase in the number of unemployed indi-

viduals occurred in rural communes in wrocławski subregion, legnicko-głogowski

subregion and jeleniogórski subregion.

Successive chapters examine in detail the socio-economic situation in the

Dolny Śląsk region, including unemployment figures and characteristic of people

from rural and urban-rural areas with regard to such features as educational back-

ground, gender, age and other demographic factors. Special attention is devoted

to those inhabitants who are in danger of social exclusion due to their difficult situ-

ation on the job market. The following aspects are explored: constraints and diffi-

culties of people taking their first job, positive and negative consequences of peo-

ple with high rates of higher educational background becoming professionally ac-

tive, opportunities and challenges of the job market with regard to people over 50.

With respect to the issues which are vital from the point of view of the national job

market, advantages and disadvantages of raising the retirement age in the opinion

of inhabitants of the Dolny Śląsk are offered. The chapter is supplemented with

maps and indexes designed to measure differences in the situation on the job

market across different subregions of the Dolny Śląsk province.

The report also contains an analysis of the job market with regard to the de-

mand for particular qualifications now and in the future, as it is stated in the re-

search aims. On the basis of opinions voiced by the inhabitants of the region, oc-

cupations for which there is and there will be a demand are listed and qualifica-

tions which are important from the point of view of employers are described. In

order to fulfill the aims of the research, it is vital to recognize what values people

from rural and urban-rural areas hold with respect to their professional activity and

to what extent they are aware of the requirements of the local and global job mar-

ket. In addition, focus is placed on the ways in which enterprise is undertaken in

rural and urban-rural areas and how such enterprising attitudes influence the

socio-economic situation. The last of the important aspects discussed in this part of

the report is an influence of family tradition to farm maintained by people from

rural and urban-rural areas of the Dolny Śląsk region on their geographical mobili-

ty. In addition, the problem of forced attachment to the land is discussed. Because

of the fact that the report examines secondary sources and describes people and

groups under study from different points of view it allows to conduct a comprehen-

sive analysis.

The analysis of factors which determine professional activity of people from

rural and urban-rural areas includes a local map of determinants concerning pro-

15

fessional activity in the Dolny Śląsk region. Among six groups of factors responsible

for enterprise development, those factors which are key to the development of the

region are identified by the inhabitants of the region. Besides that, in that part of

the report accessibility of job offers and their nature are evaluated and opinions of

the inhabitants concerning the most effective ways of finding a job are presented.

The next part of this report is devoted to the analysis of geographical, infra-

structural and functional factors determining undertaking professional activity by

people from rural and urban-rural areas. According to the representatives of insti-

tutions dealing with the job market in the Dolny Śląsk region the close proximity of

the border, the proximity of big cities (Wrocław) and transportation infrastructure

constitute the most significant factors responsible for undertaking professional ac-

tivity by the inhabitants. Apart from that, such factors as mobility, a capacity to

retrain workers, grants from the European Union and the involvement of local au-

thorities contribute to enterprise development. In addition to the above mentioned

issues, this chapter offers opinions of the inhabitants regarding commune initia-

tives aiming at stimulating rural communities. Besides that, an attempt is made to

identify the best communes with regard to such initiatives.

The report examines causes of inactivity on the job market and constraints on

undertaking professional activity in rural and urban-rural areas in the dolnośląskie

province. According to village administrators the major causes of professional inac-

tivity include lack of job vacancies in rural and urban-rural areas, low qualifications

of employees and difficulties in commuting to work. The inhabitants of the

DolnyŚląsk region who took part in in - depth interviews identified similar causes of

professional inactivity of people, emphasizing difficulties in getting to work and lack

of job vacancies in rural areas. Additionally, they mentioned low wages as a factor

discouraging people from taking up job instead of receiving welfare benefits and

non - taxable income.

One of the aims of this report is to formulate recommendations for ways to

support people from rural and urban-rural areas including their better preparation

for undertaking job considering the requirements of the job market. The results

obtained in the course of the research demonstrate that less than 10% of the peo-

ple under study were employed with the assistance of Powiatowy Urząd Pracy, and

less than 1% of them asked an employment adviser for help. Similarly, less than

1% of the respondents took a job as a result of the assistance of a private em-

ployment agency. Thus, it can be seen that in rural areas state as well as private

employment agencies show limited effectiveness. The inhabitants of the Dolny

Śląsk region most frequently find job with the help of their acquaintances or be-

16

cause of their own initiative. Training and courses are considered to be the major

sources of support facilitating job searching and preparing to functioning on the

job market. At the same time the respondents note that such a form of support is

not sufficient. More than a half of the respondents have not heard of a possibility

to receive grants. Those who have heard of such a possibility claimed that such

grants constitute support for a sole proprietorship. Some of the last chapters of

this report discuss this issue in detail and explore the distribution of income of

people from rural and urban-rural areas and their accessibility to knowledge.

The last chapter devoted to the results of the research includes forecast for

the development of the local job market and professional activity in rural and ur-

ban-rural areas in the dolnośląskie province. The key point is to observe changes

in professional inactivity of inhabitants of rural and urban-rural areas of the region

over the last twenty years. Moreover, weak signals indicating changes in the situa-

tion of people from urban-rural areas on the job market are described, taking into

account their gender, age, qualifications and professional experience. The forecast

concerning the local job market includes the characteristic of people’s values and

attitudes towards work from the point of view of employers and employees. Taking

into consideration the main aim of the research, such issues are relevant so as to

construct a profile of an employee who is the most needed on the job market in

the Dolny Śląsk region. The chapter focuses on current needs of the job market

and directions for economic growth with regard to food production, industrial crops

and non-agricultural production and service activities. At the end of the chapter

respondents’ opinions concerning strategies for the development of rural regions

that have been developed so far are provided.

At the end of the report conclusions are provided together with recommenda-

tions for actions to counteract professional inactivity and stimulate the inhabitants

of rural and urban-rural areas of the dolnośląskie province. A need to introduce

concrete changes of psychological, social, economic and infrastructural nature is

identified in suggestions. This information is supplemented with a SWOT analysis,

which provides a complete overview of the job market in the Dolny Śląsk region

with regard to its weaknesses, strengths, opportunities and threats.

The report is an attempt to analyze a capacity for finding employment

demonstrated by people from rural and urban-rural areas. It indicates that the ca-

pacity demonstrated by the people under investigation is similar to that possessed

by the inhabitants of urban areas. According to employers the inhabitants of rural

and urban-rural areas completely or partially possess basic abilities which are re-

quired from employees of enterprises. The residents of rural and urban-rural areas

17

demonstrate a similar capacity for taking up employment to the inhabitants of ur-

ban areas; in some cases they are even more determined to take a job. The most

significant problem is restricted access to employment and a relatively small num-

ber of vacancies resulting from uneven distribution of supply and demand on the

job market, which means lack of job in a place of residence. Additionally, the in-

habitants of rural and urban-rural areas suffer from competency deficits, which are

discussed in more detail in the present report. These deficits mainly result from

having limited access to job, education and culture due to the place of residence.

18

CCzzęęśśćć 22.. WWPPRROOWWAADDZZEENNIIEE

22..11.. WWyybbrraannee wwąąttkkii tteeoorreettyycczznnee

2.1.1. Struktura demograficzna Według danych z GUS w województwie dolnośląskim w 2010 roku stan lud-

ności wynosił 2016830 osób w mieście oraz 861010 na wsi. Liczba mieszkańców

wsi od 2008 roku wzrasta (2008 rok– 849314, 2009 rok– 854993), przy czym liczba

mieszkańców miast w województwie dolnośląskim maleje (2008 rok – 2027745,

2009 rok – 2021634).1

Jak wynika z dokumentu „Prognoza rozwoju dolnośląskiego rynku pracy” na

koniec 2008 roku województwo dolnośląskie zamieszkiwało 2877,1 tys. osób, co

stanowiło 7,5% ludności Polski i plasowało województwo na 5. miejscu w Polsce.

W ostatnich latach w województwie utrzymywał się ujemny przyrost naturalny,

jednak po osiągnięciu najniższego poziomu w 2003 roku wskaźnik ten systema-

tycznie rósł, od poziomu -1,4% w 2003 roku do poziomu -0,2% w 2008 roku. We-

dług prognoz Głównego Urzędu Statystycznego liczba ludności województwa dol-

nośląskiego będzie jednak systematycznie maleć. W analizowanej przez GUS per-

spektywie do 2035 roku przewidywany jest systematyczny spadek ludności w mia-

stach, podczas gdy na terenach wiejskich spadek ludności prognozowany jest po

2020 roku. W świetle tych prognoz w 2020 roku ludność województwa zmniejszy

się o 77,1 tys. osób, a w perspektywie 2035 r. o kolejne 185,7 tys.2

W województwie dolnośląskim udział osób w wieku produkcyjnym w stosunku

do ogółu ludności jest wysoki i wynosi 65,9%. Pod tym względem Dolny Śląsk pla-

suje się na pierwszym miejscu w kraju, przy średniej dla Polski na poziomie 64,5%.

Istotne zróżnicowanie występuje przy analizie tego wskaźnika według płci –

w przypadku mężczyzn udział ten wynosi 70,9%, podczas gdy w przypadku kobiet

osiąga jedynie poziom 61,4%. Prognoza Głównego Urzędu Statystycznego do roku

2035 dla województwa dolnośląskiego przewiduje znaczący spadek udziału ludno-

1 Źródło: BDL GUS 2012

2 PROGNOZA ROZWOJU DOLNOŚLĄSKIEGO RYNKU PRACY, Publikacja przygotowana na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego w ramach projektu: Prognoza zapotrzebowania gospodarki regionu na siłę roboczą w układzie sektorowo-branżowym i kwalifikacyjno-zawodowym w województwie dolnośląskim, Warszawa, 2010, s. 8.

19

20

ści w wieku produkcyjnym w stosunku do ogółu ludności. Przewiduje się, że

w 2035 roku udział ten spadnie do poziomu 57,8%. Silniejszy spadek przewidywa-

ny jest w miastach, gdzie udział ten w 2035 roku prognozowany jest na poziomie

56,9%, podczas gdy na terenach wiejskich jego wartość prognozowana jest na

59,8%.3

2.1.2. Aktywność zawodowa ludności

Województwo dolnośląskie charakteryzuje się stosunkowo niskim poziomem

aktywności zawodowej ludności, jak można wywnioskować na podstawie analizy

dokumentu „Prognoza rozwoju dolnośląskiego rynku pracy”. W 2008 r. współczyn-

nik aktywności zawodowej w województwie wyniósł 52,9%, podczas gdy ten sam

współczynnik dla Polski wyniósł 54,2%. Województwo dolnośląskie znalazło się pod

tym względem na 11. pozycji. Analiza ludności aktywnej zawodowo według płci

pozwala zarysować dosyć istotne różnice. W 2008 r. współczynnik aktywności za-

wodowej wśród mężczyzn w regionie Dolnego Śląska wyniósł 62,2%, podczas gdy

wśród kobiet współczynnik ten kształtował się na poziomie 44,6%.4 W roku 2010

współczynnik aktywności zawodowej wśród kobiet wzrósł do 46,8%, współczynnik

wśród mężczyzn także wzrósł i wynosił w 2010 roku 63,6%. Można sądzić, że niż-

szy współczynnik aktywności zawodowej wśród kobiet niż wśród mężczyzn na te-

renach wiejskich i miejsko-wiejskich na Dolnym Śląsku wynika z większej dostęp-

ności ofert pracy dla mężczyzn, w tym pracy fizycznej, jak również z konieczności

opieki nad dziećmi i zajmowania się domem przez kobiety.

Liczba pracujących w województwie dolnośląskim w ostatnich latach systema-

tycznie wzrastała, choć wzrost ten został zahamowany w 2008 roku. Biorąc pod

uwagę strukturę pracujących według sektorów ekonomicznych odnotowano

w ostatnich latach malejący udział rolnictwa (z 9,6% w 2001 r. do 6,7% w 2008

roku), silnie rosnący udział przemysłu (z 33,2% w 2001 r. do 38,9% w 2008 roku)

i malejący udział usług (z 57,3% w 2001 roku, do 54,3% w 2008 roku). Szybki

wzrost liczby pracujących w przemyśle jest wynikiem licznych inwestycji zagranicz-

nych w tym sektorze zrealizowanych na terenie Dolnego Śląska w ostatnich latach,

które w mniejszym stopniu wpływały na wzrost liczby pracujących w usługach.5

3 Ibidem, s. 8. 4 Ibidem, s. 9. 5 Ibidem, s. 9.

Analiza struktury aktywnych zawodowo w województwie dolnośląskim według

wykształcenia wskazuje na fakt, że większość pracujących lub gotowych do podję-

cia pracy legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym (30,2% aktyw-

nych zawodowo w 2008 r.) oraz policealnym i średnim zawodowym (30,1%), nieco

mniej pracujących posiada wykształcenie wyższe (21,1%). Najmniejsze udziały

wśród pracujących wykazują osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym

(9,9%) oraz osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym (8,6%).6

2.1.3. Stopień dopasowania kapitału ludzkiego w kontekście wy-kształcenia i przygotowania do zawodu

Niekorzystną tendencją na Dolnym Śląsku jest także utrzymujące się duże

bezrobocie wśród młodzieży poniżej 24 roku życia, co może oznaczać, że aktualne

profile kształcenia i oferta edukacyjna są niedopasowane do zapotrzebowania ze

strony pracodawców. Z punktu widzenia wykształcenia, najwięcej bezrobotnych

legitymowało się wykształceniem zasadniczym zawodowym (33,3% bezrobotnych

w III kwartale 2009 r.) oraz policealnym i średnim zawodowym (25,8%).

Wykształceniem średnim ogólnokształcącym legitymowało się 11,4% bezrobot-

nych, wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym, niepełnym podstawowym lub

brakiem wykształcenia – 12,1%, natomiast wykształceniem wyższym – 17,4%

bezrobotnych.7

Zgodnie z analizowanym dokumentem pt. „Prognoza rozwoju dolnośląskiego

rynku pracy” należy stwierdzić, że choć zapotrzebowanie na specjalistów-

inżynierów jest relatywnie wysokie, to na dolnośląskich uczelniach z roku na rok

zmniejsza się zainteresowanie tego typu studiami, czego konsekwencją jest

obserwowany już obecnie brak pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami.

Pracodawcy wskazują na trudności w znalezieniu pracowników, zarówno z powodu

niewystarczającej liczby osób kształcących się w tych zawodach, jak i z powodu

niewystarczającego doświadczenia i umiejętności praktycznych kandydatów,

niezadowalającego poziomu znajomości języków obcych oraz słabo rozwiniętych

kwalifikacji miękkich.8

6 Ibidem, s. 10. 7 BDR, GUS 2009. 8 Prognoza Rozwoju Dolnośląskiego Rynku Pracy, Prognoza zapotrzebowania gospodarki regionu na siłę roboczą w układzie sektorowo-branżowym i kwalifikacyjno-zawodowym w województwie dolnośląskim, s. 22.

21

Szczególnie istotną kwestią przy omawianiu popytu na pracowników zatrud-

nionych na stanowiskach technicznych jest kwestia niedopasowania wykształcenia

potencjalnych pracowników do zapotrzebowania zgłaszanego przez pracodawców,

zarówno pod kątem jakościowym, jak i ilościowym, szczególnie w przypadku pra-

cowników o profilu inżynieryjno-technicznym. W obliczu spadku liczby uczniów

w technikach na kierunkach inżynieryjno-technicznych, można oczekiwać

w perspektywie najbliższych lat pogorszenia tej sytuacji. Niedopasowana do po-

trzeb rynku oferta techników z jednej strony zniechęca uczniów do podejmowania

kształcenia w tych zawodach, a z drugiej strony pogłębia niedopasowanie profili

absolwentów do potrzeb pracodawców. Z punktu widzenia jakości kształcenia, pra-

codawcy wskazują na niewystarczający poziom umiejętności praktycznych absol-

wentów szkół, wynikający z braku dostępu do nowych technologii i niewystarczają-

cej liczby zajęć praktycznych podczas nauki.9

W przypadku techników handlowców i rachunkowości obserwuje się głównie

niedopasowanie podaży pod kątem jakościowym, o czym świadczy z jednej strony

duża liczba bezrobotnych legitymujących się takim wykształceniem, natomiast

z drugiej strony duża liczba ofert pracy. Przy zatrudnianiu na stanowisko

handlowca szczególnie istotną rolę odgrywają umiejętności miękkie kandydata,

takie jak komunikatywność, odporność na stres, czy samodzielność, na które

zwraca się zbyt małą uwagę w procesie kształcenia.10

Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy tworzą stosunkowo niewielką grupę

zawodową w regionie Dolnego Śląska – w III kwartale 2009 roku w tej grupie

zawodowej zatrudnionych było 60 tys. pracowników, tj. 5,5% ogółu zatrudnio-

nych11. W wyniku zestawienia ofert pracy wpływających do dolnośląskich urzędów

pracy oraz liczby zgłoszonych bezrobotnych w omawianych zawodach, całą grupę

klasyfikuje się jako najbardziej nadwyżkową. Popyt na pracowników z tymi

specjalnościami jest niemal pięciokrotnie mniejszy od liczby zgłoszeń. Największe

zapotrzebowanie na pracowników w omawianej grupie zaobserwowano w przy-

padku ogrodników terenów zielonych. Należy jednocześnie zauważyć, że w sytuacji

słabnącej roli rolnictwa w strukturze gospodarki ten sektor nie będzie również

w przyszłości generował większego zapotrzebowania na pracowników.12

9 Ibidem, s. 22. 10 Ibidem, s. 23. 11 Aktywność ekonomiczna ludności w województwie dolnośląskim w III kw. 2009, GUS, Wrocław 2009. 12 Op. cit. 24.

22

W przypadku stanowisk kelnera i kucharza obserwuje się zwiększony wzrost

popytu na pracowników o wysokich kwalifikacjach: kelnerów ze znajomością

języków obcych oraz wykształconych kucharzy, dysponujących szerokim doświad-

czeniem i kreatywnością. Zgłaszane przez pracodawców trudności w znalezieniu

odpowiednich pracowników na te stanowiska wynikają z jednej strony z malejącej

liczby uczniów kształcących się w zawodzie kelnera i kucharza, co wynika m.in. ze

zbyt małej liczby szkół oferujących takie profile kształcenia, a z drugiej strony

z nieodpowiedniej oferty edukacyjnej, szczególnie niesatysfakcjonującej pracodaw-

ców z punktu widzenia umiejętności praktycznych.13

Obecnie pracodawcy z branży elektronicznej często mają trudności z zatrud-

nieniem pracowników na stanowisku montera sprzętu elektronicznego. Przyczyn

tych trudności upatruje się przede wszystkim w niewystarczającej liczbie osób

kształcących się w tym kierunku w szkołach zawodowych oraz niedopasowanym do

potrzeb pracodawców systemie kształcenia. Ponadto pracodawcy zwracają uwagę

na niską elastyczność absolwentów pod względem umiejętności technicznych oraz

na wysokie wymagania płacowe.14

W perspektywie najbliższych lat zapotrzebowanie na pracowników z tej grupy

będzie rosnąć, czemu sprzyjać będzie coraz większa automatyzacja produkcji,

związana z rosnącymi kosztami pracy. Największe zapotrzebowanie występuje

w przypadku robotników gospodarczych. Tym samym zawód ten plasuje się na

pierwszym miejscu wśród najbardziej poszukiwanych na Dolnym Śląsku. 2.1.4. Ocena jakości systemu kształcenia

Kluczowym obszarem poprawy jakości wykształcenia absolwentów jest po-

ziom umiejętności praktycznych, zarówno na szczeblu kształcenia ponadgimnazjal-

nego, jak i akademickiego. Pracodawcy rekomendują także poprawę kształcenia

w zakresie języków obcych, zwiększenie nacisku na rozwój kwalifikacji miękkich

oraz lepsze przygotowanie uczniów i studentów w zakresie specyficznych zagad-

nień branżowych. Względnie niewielu pracodawców zgłasza uwagi odnośnie po-

ziomu wiedzy teoretycznej absolwentów, co potwierdza, że aktualny model kształ-

cenia skoncentrowany jest na przekazywaniu uczniom i studentom zagadnień teo-

retycznych, brakuje w nim natomiast praktycznego zastosowania teorii, nauczania

13 Ibidem, s. 24. 14 Ibidem, s. 26.

23

sposobów samodzielnego docierania do wiedzy i wnioskowania, kształtowania kwa-

lifikacji miękkich.15

Braki w systemie kształcenia kadr w zakresie umiejętności praktycznych wy-

konywania zawodu, wynikają głównie z niedostosowanych do realiów rynku pracy

programów nauczania, braku odpowiednio wyposażonego zaplecza do realizowania

praktyk i ograniczonej współpracy szkół z pracodawcami.16

22..22.. DDoollnnoośślląąsskkii rryynneekk pprraaccyy nnaa tteerreennaacchh wwiieejjsskkiicchh ii mmiieejjsskkoo--wwiieejjsskkiicchh

2.2.1. Charakterystyka potencjału podregionów

Województwo dolnośląskie podzielone zostało na pięć jednostek terytorial-

nych szczebla NTS3, czyli podregiony: jeleniogórski, wałbrzyski, legnicko-

głogowski, wrocławski i miasto Wrocław. Na szczeblu krajowym województwo dol-

nośląskie prezentuje się dość korzystnie, jednak na szczeblu NTS3 widać znaczne

różnice pomiędzy podregionami – sytuacja podregionu legnicko-głogowskiego

i miasta Wrocław jest dużo lepsza niż pozostałych podregionów. W charakterystyce

regionu wyróżnia się przede wszystkim przemysł wydobywczy (Legnicko-Głogowski

Okręg Miedziowy, wydobycie węgla brunatnego w gminie Bogatynia, złoża minera-

łów i kamieni, złoża gazu ziemnego itd.). Niekorzystnym zjawiskiem jest przy tym

degradacja środowiska (np. zniszczenia drzewostanu). Obszary zdewastowane

i zdegradowane na terenie województwa dolnośląskiego są związane przede

wszystkim z działalnością wydobywczą i przemysłową; znaczny udział mają również

tereny byłych radzieckich baz wojskowych. Z drugiej strony, położenie geograficz-

ne (góry), historia i kultura regionu, a także zasoby wód leczniczych korzystnie

wpływają na rozwój turystyki i rekreacji (w tym liczbę kuracjuszy, która niestety

zmniejszała się w ostatnich latach). Na tle innych województw Dolny Śląsk wyróż-

nia się dobrze rozwiniętą siecią drogową i kolejową, chociaż w ostatnich latach

długość czynnych linii kolejowych uległa zmniejszeniu. Ponadto owa rozbudowana

sieć drogowa i kolejowa wymaga znacznych nakładów na konserwację i naprawy,

15 Ibidem, s. 35. 16 Ibidem, s. 35.

24

co wiąże się z dużymi kosztami i zaległościami w modernizacji sieci komunikacyj-

nej.17

Według danych GUS stopa bezrobocia rejestrowanego dla województwa dol-

nośląskiego wyniosła dla 2011 roku 12,5%, tym samym stopa ta jest niższa niż

w roku ubiegłym (2010 rok: 13,1%). W województwie dolnośląskim w 2011 roku

odnotowano 51277 osób bezrobotnych zamieszkałych na wsi, co stanowi ponad

1/3 bezrobotnych zarejestrowanych w 2011 w ogóle (2011 rok: 143575 osób bez-

robotnych).18 2.2.2. Analiza rynku pracy wg wybranych wskaźników

Powołując się na dane z dokumentu „Analiza porównawcza województw

w kontekście realizacji celów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013”

analizie poddano następujące wskaźniki dotyczące rynku pracy w województwie

dolnośląskim. Poniżej zaprezentowano wybrane wskaźniki wraz z opisem:

− wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15–64 – Polska 59,3% (UE-27–64,6%),

województwo dolnośląskie 57,9% (wzrost o 1,0 p.p. wobec roku 2008);

− wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-24 wynosił w 2009 roku w Polsce

26,8% (średnia UE 27–35,2%), w woj. dolnośląskim – 28,6%, co dawało

czwarte miejsce w kraju;

− wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64 w Polsce wynosił 32,3%, a na Dol-

nym Śląsku 34,0% i kształtował się powyżej średniej krajowej. W ramach tej

kategorii wiekowej, na Dolnym Śląsku odnotowano znaczną dysproporcję w za-

trudnieniu mężczyzn i kobiet w wieku 55-64, która wynosiła 27 p.p. (średnia

krajowa 22,4 p.p.). Tylko w woj. opolskim i wielkopolskim wskaźniki były bar-

dziej niekorzystne dla kobiet;

− zharmonizowana stopa bezrobocia (2009 r.) w Polsce wynosiła 9,1% i była

nieco niższa od średniej UE – 27–9,4%. Województwo dolnośląskie należy do

województw o najwyższej stopie bezrobocia według BAEL (średnia w Polsce

8,2%);

− największe bezrobocie wśród mieszkańców miast zanotowano w województwie

świętokrzyskim (13,4%) i lubelskim (11,6%), zaś najniższe w wśród mieszkań-

17 Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław 2005 (załącznik do Uchwały Nr XLVIII/649/2005 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z 30.XI.2005). 18 Źródło: BDL GUS 2012.

25

ców Pomorza (5,7%) oraz Mazowsza (5,8%). Natomiast wśród bezrobotnych

zamieszkałych na wsi najwyższą stopę bezrobocia zaobserwowano w woje-

wództwie zachodniopomorskim (13,2%), dolnośląskim (10,3%) oraz podkar-

packim (10,1%), a najniższą na Podlasiu (4,7%) i Śląsku (5,7%);

− struktura bezrobotnych według wykształcenia na Dolnym Śląsku: wyższe 8,3%

(średnia krajowa 9,4%), policealne, średnie zawodowe – 21,2% (kraj 22,1%),

średnie ogólnokształcące 9,4% (kraj 10,8%), zasadniczo zawodowe 29,2%

(kraj 28,9%), gimnazjalne i poniżej 31,9% (kraj 28,8%);

− stopa bezrobocia rejestrowanego (tj. stosunek liczby osób zarejestrowanych

jako bezrobotne w PUP do ogólnej liczby ludności aktywnej zawodowo) w Pol-

sce na koniec 2009 roku wynosiła 11,9%, na Dolnym Śląsku 12,5%;

− wskaźnik zagrożenia ubóstwem w Polsce wynosił 17% i tutaj dane z woj. dol-

nośląskiego idealnie pokrywały się ze średnią krajową;

− liczba klientów przypadających na jednego pracownika socjalnego na Dolnym

Śląsku wynosiła 163 i była poniżej średniej krajowej (193), zaś na 1000 osób

49 otrzymało świadczenia socjalne (poniżej średniej krajowej – 56 na 1000);

− w Polsce odsetek osób (w wieku 18-59 lat) żyjących w gospodarstwach, gdzie

żadna osoba nie pracuje wynosił 10,2%, a w województwie dolnośląskim

11,8%;

− stopa bezrobocia długookresowego w Polsce wynosiła 2,5% (w UE-27 3,0%),

zaś w woj. dolnośląskim wg BAEL wynosiła 2,1% i odpowiadała średniej krajo-

wej (2,1% wg BAEL);

− udział osób długotrwale bezrobotnych (pow. 12 miesięcy) na Dolnym Śląsku

wynosił 23% i był niższy od średniej krajowej – 26%;

− zatrudnienie osób niepełnosprawnych w Polsce wynosiło 20%, w woj. dolno-

śląskim 19,8%;

− odsetek osób dokształcających się (w wieku 25-64 lat) w Polsce wynosił 4,7%

i był niższy od średniej UE-27, która wynosiła 9,5%. W woj. dolnośląskim odse-

tek ten wynosił 5,1% i był nieco wyższy od średniej krajowej (o 0,4 p.p.);

− struktura wykształcenia osób pracujących na Dolnym Śląsku: wyższe- 24,3%,

policealne i średnie zawodowe 29,7%, średnie ogólnokształcące 9,5%, zasad-

nicze zawodowe 29,7%, gimnazjalne i niższe 6,7%;

− struktura zatrudnienia wg sektorów gospodarki na Dolnym Śląsku: rolnictwo

7,3% (średnia krajowa 13,3%), przemysł 35,1% (średnia 31,1%), usługi

57,4% (średnia 55,6%). Województwo dolnośląskie było poniżej średniej

w sektorze rolniczym, wyraźnie powyżej średniej krajowej w przemyśle oraz

26

nieco powyżej średniej w sektorze usług. W skali kraju dało się odnotować

zwiększenie zatrudnienia w sektorze usług, zmniejszenie w rolnictwie;

− zasoby ludzkie w obszarze technologii: Polska sytuuje się w grupie państw

o najniższym udziale osób zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej,

który wynosił 0,72% (zatrudnionych w B+R) przy średniej 1,43% dla UE-27.

Na Dolnym Śląsku odsetek ten był minimalnie niższy od średniej krajowej (brak

dokładnych danych na wykresie);

− podmioty w rejestrze REGON na 10000 mieszkańców na Dolnym Śląsku wynik

ten wynosił 1107 i wskaźnik ten umieszcza Dolny Śląsk na czwartym miejscu

pod względem przedsiębiorczości w Polsce;

− osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (na 10000) – na Dolnym

Śląsku 782 (piąte miejsce), a średnia krajowa – 738;

− innowacyjność przedsiębiorstw na Dolnym Śląsku kształtowała się korzystnie

na tle kraju w 2008 roku i wynosiła 19,2 w sektorze przemysłowym (średnia

krajowa 16,9%) i tylko w woj. pomorskim były lepsze wskaźniki (19,4%),

a w mazowieckim identyczne (19,2%). W sektorze usług wynik na Dolnym Ślą-

sku (12,3%) był nieco niższy od średniej krajowej (12,6%);

− edukacja przedszkolna – Polska jest jednym z krajów UE, który należy do kra-

jów z najniższym udziałem dzieci objętych edukacją przedszkolną (44%

w 2007 r.). Widać spore zróżnicowanie pomiędzy obszarami miejskimi (ok.

50%) i wiejskimi (blisko 30%). Na Dolnym Śląsku sytuacja na obszarach miej-

skich odpowiada średniej krajowej, tymczasem na obszarach wiejskich jest ona

zdecydowanie poniżej średniej i nieznacznie przekracza 20%;

− struktura wykształcenia ludności na Dolnym Śląsku (w nawiasie – średnia kra-

jowa): wyższe 17,1% (18,1%), policealne oraz średnie zawodowe 25,9%

(24,5%), średnie ogólnokształcące 11,3% (11,1%), zasadnicze zawodowe

29,0% (27,6%), gimnazjalne i poniżej 16,7% (18,7%).19 2.2.3. Przestrzenne zróżnicowanie sytuacji na dolnośląskim rynku pracy

Z punktu widzenia analizy zjawiska bezrobocia na Dolnym Śląsku istotne jest

silne zróżnicowanie stopy bezrobocia w poszczególnych podregionach wojewódz-

19 Analiza porównawcza województw w kontekście realizacji celów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007 - 2013, Warszawa, lipiec 2010.

27

twa i w podziale na powiaty. Na terenie województwa istnieją wciąż powiaty

o stosunkowo wysokiej stopie bezrobocia, przekraczającej poziom 20%, które nie

wykazują korzystnej malejącej tendencji w takim stopniu, jak na pozostałych

obszarach regionu. Najwyższe bezrobocie w województwie, o charakterze struktu-

ralnym, występuje na terenie takich powiatów jak: złotoryjski, kłodzki, dzierżo-

niowski, lubański, kamiennogórski, górowski i lwówecki. Silne zróżnicowanie

poziomu bezrobocia w województwie obrazuje porównanie tych powiatów z powia-

tami: wrocławskim grodzkim i wrocławskim ziemskim, w których bezrobocie

utrzymywało się w ostatnim okresie na poziomie 4,6-4,9%.20 2.2.4. Potencjał w zakresie kapitału ludzkiego z uwzględnieniem strony popytowej i podażowej

Zatrudnienie na najwyższych stanowiskach w przedsiębiorstwach i instytu-

cjach publicznych woj. dolnośląskiego znajdują przede wszystkim osoby legitymu-

jące się wykształceniem wyższym. W III kwartale 2009 roku pracujących w charak-

terze przedstawicieli władz publicznych, wyższych urzędników i kierowników było

55 tys. osób, co stanowiło 5,0% ogółu pracujących w województwie dolnośląskim.

Warto zwrócić uwagę na tendencję zatrudniania na kierowniczych stanowiskach

pracowników z zagranicy, co jest szczególnie popularne w przedsiębiorstwach

z kapitałem zagranicznym, głównie w branży motoryzacyjnej, produkcji sprzętu

RTV i AGD. Wynika to w pewnym stopniu z kultury organizacyjnej firm, ale także

z faktu, że rekrutacja specjalistów z zakresu zarządzania o dużym doświadczeniu

i dodatkowych kwalifikacjach, którzy byliby w stanie sprawnie zarządzać przedsię-

biorstwem, na przykład w momentach kryzysowych, sprawia wciąż pewne trudno-

ści. Istotną grupą pracowników w ramach tej grupy zawodowej są osoby na sta-

nowiskach kierowniczych w handlu hurtowym i detalicznym, a także w gastronomii,

hotelarstwie i turystyce. Branże te, zaliczane do branż kluczowych, będą kreowały

popyt na tego typu stanowiska również w przyszłości.21

Specjaliści stanowią 16,7% ogółu zatrudnionych w województwie dolnoślą-

skim – w III kwartale 2009 roku na stanowiskach specjalistycznych pracowało

183 tys. osób. W województwie dolnośląskim stabilny popyt na specjalistów utrzy-

20 Prognoza Rozwoju Dolnośląskiego Rynku Pracy, Prognoza zapotrzebowania gospodarki regionu na siłę roboczą w układzie sektorowo - branżowym i kwalifikacyjno-zawodowym w województwie dolnośląskim, 2010, s. 10. 21 Ibidem, 11.

28

mują branże usługowe, oparte na pracownikach z wyższym wykształceniem. Jest

wśród nich duża grupa usług nierynkowych, takich jak edukacja, czy służba zdro-

wia, natomiast wśród usług rynkowych znaczący popyt tworzą usługi klasyfikowane

jako działalność gospodarcza pozostała. Przewidując szybki rozwój działalności go-

spodarczej pozostałej jako branży strategicznej możemy przewidywać wzrost popy-

tu na specjalistów, szczególnie specjalistów ds. ekonomicznych i zarządzania (przy-

kładem mogą być centra usług biznesowych, które zatrudniają przede wszystkim

specjalistów po kierunkach ekonomiczno-administracyjnych i prawniczych), przy

czym należy mieć na uwadze, że w chwili obecnej podaż specjalistów z tych dzie-

dzin jest wysoka, a nawet przewyższająca popyt, a pracodawcy poszukują specjali-

stów o wysokich kwalifikacjach. W branżach związanych z eksportem usług istnieje

bardzo duże zapotrzebowanie na specjalistów ze znajomością języków obcych, nie

tylko języka angielskiego czy niemieckiego, ale również języków mniej popular-

nych.22

Wśród branż usługowych duży popyt na specjalistów zgłasza także branża in-

formatyczna. Prognozuje się, że popyt na informatyków będzie wzrastał, w związku

z dynamicznym rozwojem branży oraz pozytywnymi nastrojami przedsiębiorców

dotyczącymi przyszłej kondycji sektora i wzrostu obrotów firm. Szczególnie pożą-

danymi pracownikami w branży informatycznej będą specjaliści IT ze znajomością

zagadnień ekonomicznych lub finansowych, a także programiści specyficznych ję-

zyków programowania.23

Branże przemysłowe również zgłaszają zapotrzebowanie na specjalistów,

przede wszystkim inżynierów i informatyków, choć również specjalistów ds. eko-

nomii i zarządzania. O wzroście popytu na stanowiska inżynieryjne świadczy silny

rozwój branży produkcji sprzętu RTV, przy czym należy pamiętać, że obecnie więk-

szość dużych zakładów zlokalizowanych w regionie Dolnego Śląska to montownie

o niskim poziomie zaawansowania technologicznego, stąd tak mały udział specjali-

stów-inżynierów w strukturze zatrudnienia w branży.24

Również budownictwo generuje stosunkowo duży popyt na specjalistów

i choć obecnie znajduje się w słabszej kondycji, przewidujemy w dalszej perspek-

tywie stabilny wzrost tej branży, a co za tym idzie utrzymujący się popyt na inży-

nierów budownictwa i inżynierii środowiska.25

22 Ibidem, 10-13. 23 Ibidem, 13. 24 Ibidem, 10-20. 25 Ibidem, 10-21.

29

Pracownicy biurowi stanowią stosunkowo niewielką grupę zatrudnionych–

6,6% ogółu pracujących w województwie dolnośląskim w III kwartale 2009 roku,

tj. 72 tys. osób. Choć obecnie wielu pracodawców zgłasza zwiększone zapotrzebo-

wanie na osoby do obsługi biurowej, jednak nie przewiduje się długotrwałego

wzrostu poziomu zatrudnienia na tych stanowiskach. Należy mieć na uwadze,

że zawody te charakteryzują się stosunkowo wysoką rotacją kadr.26

Biorąc pod uwagę przewidywany wzrost sektorów usługowych, w których

znajdują pracę pracownicy usług osobistych i sprzedawcy, zapotrzebowanie na

pracowników z tej grupy będzie w najbliższych latach stale rosło, jednak istotne

jest, by osoby kształcone w tych zawodach dopasowywały swoje kwalifikacje do

potrzeb przyszłych pracodawców.27

Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy tworzą stosunkowo niewielką grupę za-

wodową w regionie Dolnego Śląska – w III kwartale 2009 roku w tej grupie zawo-

dowej zatrudnionych było 60 tys. pracowników, tj. 5,5% ogółu zatrudnionych.

W wyniku zestawienia ofert pracy wpływających do dolnośląskich urzędów pracy

oraz liczby zgłoszonych bezrobotnych w omawianych zawodach, całą grupę klasyfi-

kuje się jako najbardziej nadwyżkową. Popyt na pracowników z tymi specjalno-

ściami jest niemal pięciokrotnie mniejszy od liczby zgłoszeń. Największe zapotrze-

bowanie na pracowników w omawianej grupie zaobserwowano w przypadku

ogrodników terenów zielonych. Należy jednocześnie zauważyć, że w sytuacji słab-

nącej roli rolnictwa w strukturze gospodarki ten sektor nie będzie również w przy-

szłości generował większego zapotrzebowania na pracowników.28

Grupa robotników przemysłowych i rzemieślników charakteryzuje się najwyż-

szym poziomem bezrobocia w regionie, choć wiele inwestycji przemysłowych

w ostatnich latach pozwoliło na znaczne zmniejszenie tego problemu. Jednocześnie

grupa ta jest najliczniejszą grupą zawodową w województwie dolnośląskim, stano-

wiąc 17,7% ogółu zatrudnionych (193 tys. osób). Ponieważ pracownicy z tej grupy

znajdują przede wszystkim pracę w przemyśle, grupa ta jest jednocześnie najbar-

dziej narażona na zmiany koniunkturalne w gospodarce.29

Pomimo osłabienia koniunktury, firmy z sektora motoryzacyjnego, produkcji

maszyn i urządzeń, sprzętu elektronicznego oraz branży budowlanej ponownie de-

klarują zapotrzebowanie na robotników przemysłowych. Zapotrzebowanie to będzie

26 Ibidem, 10-20. 27 Ibidem, 10-20. 28 Ibidem, 10-21. 29 Ibidem, 15-22.

30

w najbliższym czasie rosło, o czym świadczy fakt, że wiele firm z branży planuje

zatrudnienie pracowników w tych zawodach. Jednocześnie pracodawcy nie zgłasza-

ją trudności w znalezieniu odpowiednich pracowników, co wskazuje na aktualne

zrównoważenie popytu i podaży pracowników pod kątem jakościowym. W dłuższej

perspektywie, w miarę wzrostu zaawansowania technologicznego przedsiębiorstw,

udział tej grupy zawodowej zacznie maleć, przy rosnącej automatyzacji produkcji.

Popyt będzie przesuwał się głównie w kierunku operatorów maszyn i urządzeń.

Z punktu widzenia branż strategicznych w dłuższym okresie może więc wystąpić

nadwyżka pracowników z tej grupy zawodowej.30

Największe zapotrzebowanie występuje w przypadku robotników gospodar-

czych. Tym samym zawód ten plasuje się na pierwszym miejscu wśród najbardziej

poszukiwanych na Dolnym Śląsku.31

2.3. Zatrudnienie w dokumentach strategicznych z wyszczegól-nieniem terenów wiejskich

Obszary wiejskie stanowią 93% terytorium należącego do UE-27. Definicja

obszarów wiejskich została przyjęta w oparciu o decyzję Rady z dnia 20 lutego

2006 roku w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju obszarów

wiejskich (okres programowania 2007–2013). Organizacja Współpracy Gospodar-

czej i Rozwoju (OECD) dzieli obszar UE-27 na regiony z przewagą obszarów wiej-

skich, w znaczącym stopniu wiejskie lub z przewagą obszarów miejskich w zależno-

ści od gęstości zaludnienia i w oparciu o udział ludności mieszkającej w gminach

wiejskich (tj. przy zaludnieniu poniżej 150 osób na km²) w danym regionie NUTS II

lub III. W regionach z przewagą obszarów wiejskich mieszka 20% ludności UE-27,

w regionach w znacznym stopniu wiejskich – 38%. Regiony wiejskie generują 45%

wartości dodanej brutto w UE-27 i 53% zatrudnienia. Niemniej jednak dochód na

osobę w regionach z przewagą obszarów miejskich jest niemal dwukrotnie większy

niż w przypadku regionów z przewagą obszarów wiejskich.32

Komisja Europejska zwraca uwagę na dwa procesy ludnościowe, które wpły-

wają na zmianę sytuacji demograficznej współczesnej Europy. Są nimi: proces

urbanizacji, czyli przenoszenie się ludności i działalności gospodarczej z odległych

30 Ibidem, 15-22. 31 Ibidem, 10-20. 32 Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego KOM(2006) 857: Zatrudnienie na obszarach wiejskich: wypełnianie luki w zatrudnieniu.

31

terenów wiejskich do miast oraz zjawisko odwrotnej urbanizacji tj. migracje z ob-

szarów miejskich do łatwo dostępnych obszarów wiejskich. Konsekwencją tych

procesów jest wzrost gospodarczy dostępnych regionów w znacznym stopniu wiej-

skich oraz odpływ ludności i słaba koniunktura w regionach z przewagą obszarów

wiejskich, zwłaszcza położonych w odległych częściach UE.33

Analiza struktury wiekowej w państwach członkowskich pozwala na stwier-

dzenie, że społeczeństwa wiejskie południowych państw wykazują w największym

stopniu oznaki starzenia się. Z kolei migracja młodych kobiet najbardziej zauważal-

na jest w rzadko zaludnionych obszarach wiejskich państw położonych na północy

kontynentu oraz w mniej rozwiniętych obszarach wiejskich w nowych państwach

członkowskich. Prowadzi to do pogłębiającej się maskulinizacji w tych obszarach.

Obszary wiejskie charakteryzują się wyższym wskaźnikiem bezrobocia niż ob-

szary miejskie. Długotrwałe bezrobocie jest zjawiskiem dosyć częstym w regionach

w znacznym stopniu wiejskich. Zgodnie z Komunikatem, „ukrytym bezrobociem”

(włączając rolników i pracowników rolnych pracujących w niepełnym wymiarze go-

dzin) dotkniętych jest ok. 5 milionów mieszkańców obszarów wiejskich.34

Tereny wiejskie cechują się również niższym poziomem kwalifikacji i gorszym

kapitałem ludzkim niż obszary miejskie. Osoby posiadające wykształcenie wyższe

stanowią na obszarach miejskich 20% ludności, na obszarach wiejskich wskaźnik

ten wynosi 15%. Ponadto w wielu państwach członkowskich, na obszarach wiej-

skich nauka kończy się na poziomie szkoły podstawowej lub gimnazjum, częściej

niż na obszarach miejskich. Tereny wiejskie cechuje także wyższy wskaźnik bezro-

bocia wśród młodych osób w regionach o przewadze obszarów wiejskich (17,6%)

i w znacznym stopniu wiejskich (16%), w porównaniu z poziomem bezrobocia na

obszarach miejskich (11%). Sytuacja ta generuje bierność zawodową mieszkańców

terenów wiejskich, zwłaszcza kobiet, bądź też skłania osoby w ekonomicznie ak-

tywnych grupach wiekowych do migracji.35

Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości jest jednym z priorytetów

Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015. Cel ten ma być realizowany poprzez: tworzenie

warunków sprzyjających przedsiębiorczości i zmniejszanie obciążeń pracodawców,

upowszechnienie elastycznych form zatrudnienia oraz wzrost mobilności zasobów

pracy, inicjatywy na rzecz równości szans na rynku pracy, dostosowanie oferty

edukacyjnej do potrzeb rynku pracy, rozwijanie instytucji dialogu społecznego

33 Ibidem. 34 Ibidem. 35 Ibidem.

32

i wzmacnianie negocjacyjnego systemu stosunków między pracownikami i praco-

dawcami, poprawę bezpieczeństwa i warunków pracy, wzrost efektywności instytu-

cjonalnej obsługi rynku pracy oraz prowadzenie racjonalnej polityki migracyjnej.

Ważnym elementem planu jest zapewnienie równych szans i zwalczanie przejawów

dyskryminacji na rynku pracy, w tym na ograniczanie różnic pomiędzy mężczyzna-

mi i kobietami. Istotna jest również poprawa dostępności pracy, w tym elastycz-

nych form zatrudnienia dla mieszkańców obszarów wiejskich oraz dążenie do

zwiększenia ich mobilności zawodowej.36

2.4. Cele projektu badawczego

Projekt badawczy to kompleksowa analiza zdolności osób z obszarów wiej-

skich oraz miejsko-wiejskich na terenie Dolnego Śląska do podjęcia zatrudnienia.

Badanie ma praktyczny charakter i jest ukierunkowane na pozyskanie informacji

umożliwiających identyfikację przyczyn bierności zawodowej, określenia poziomu

mobilności geograficznej oraz kwalifikacji zawodowych osób zamieszkałych na tych

obszarach. Realizacja projektu badawczego została osiągnięta poprzez realizację

założonych celów badawczych:

CEL 1. Określenie aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej, struktury de-

mograficznej ludności wiejskiej na Dolnym Śląsku z uwzględnieniem perspektywy

wieku, wykształcenia, niepełnosprawności i płci.

CEL 2. Zbilansowanie potencjału kadrowego terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich w województwie dolnośląskim z aktualnymi i przyszłymi potrzebami

w zakresie kwalifikacji, atrakcyjnych na lokalnym rynku pracy.

CEL 3. Zidentyfikowanie czynników determinujących aktywność zawodową

mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich.

CEL 4. Zbadanie zbieżności czynników przestrzennych, infrastrukturalnych

i funkcjonalnych oraz kapitału ludzkiego na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich

na poziomie powiatów i gmin w województwie dolnośląskim.

CEL 5. Wskazanie przyczyn bierności na rynku pracy i barier w aktywizacji

zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnoślą-

skim.

36 Krajowy Plan Działań na rzecz Zatrudnienia w latach 2009-2011 (KPDZ/2009-2011), Warszawa, luty 2009 r.

33

CEL 6. Sformułowanie zaleceń, mających służyć bardziej precyzyjnemu ukie-

runkowaniu wsparcia dla osób zamieszkujących tereny wiejskie i miejsko-wiejskie

w celu lepszego przygotowania ich do wymagań rynku pracy.

CEL 7. Opracowanie prognozy rozwoju regionalnego rynku pracy i aktywności

zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnoślą-

skim.

34

CCzzęęśśćć 33.. OOPPIISS ZZAASSTTOOSSOOWWAANNEEJJ MMEETTOODDOOLLOOGGIIII

3.1. Zakres terytorialny

Województwo dolnośląskie.

3.2. Zakres przedmiotowy

Przedmiotem badania jest kapitał ludzki na terenach wiejskich i miejsko-

wiejskich na Dolnym Śląsku oraz regionalny rynek pracy, w szczególności w kon-

tekście realizacji Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku oraz

regionalnych celów szczegółowych.

3.3. Cel główny badania

Celem głównym badania jest analiza zdolności osób z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich do podjęcia zatrudnienia, w szczególności pod kątem zidentyfi-

kowania przyczyn bierności zawodowej, określenia poziomu mobilności geograficz-

nej oraz kwalifikacji zawodowych kobiet i mężczyzn zamieszkałych na tych obsza-

rach.

3.4. Metody i techniki badawcze:

35

Tabela 1. Metody i techniki badawcze wraz z charakterystyką

Metoda, technika, wielkość

próby

Charakterystyka

Badanie 1. Wywiad CATI, N=1600 miesz-kańców

Wywiad telefoniczny jest prowadzony za pośrednictwem telefonu. Narzędziem badawczym jest kwestionariusz wywiadu telefonicznego wprowadzony do oprogramowania CATI. Osobą przeprowadzającą wywiad jest teleankieter, który zaznacza odpowiedzi respondentów w programie komputerowym, automatycznie przetwarzając je do bazy danych. Wywiady telefoniczne umożliwiają realizację dużej liczby wywiadów w krótkim czasie. Dodatkowo, podczas realizacji wywiadów telefonicznych zawsze istnieje możliwość wglądu do powstającej bazy danych. Atutem tej techniki badawczej jest pełna kontrola pracy ankieterów poprzez kontakt bezpośredni, podsłuch i ewentualną rejestrację wywiadów telefonicznych. Warunki przepro-wadzania wywiadu są standaryzowane, w kwestionariusze wywiadów telefonicznych można wkomponować elementy badań jakościowych w postaci pytań otwartych i półotwartych. Wywiady telefoniczne zrealizowane w ramach badania pozwoliły na szczegółowe rozpoznanie sytuacji osób zamieszkujących obszary wiejskie i miejsko-wiejskie, pod względem ich bierności na dolnoślą-skim rynku pracy. Biorąc pod uwagę grupy tematyczne ujęte w na-rzędziu CATI, technika ta umożliwiła zebranie informacji odpowiada-jących na większość pytań badawczych, tym samym realizując zało-żone cele badawcze. Wywiady telefoniczne wykonane techniką CATI zrealizowane zostały z mieszkańcami obszarów wiejskich i miejsko- wiejskich regionu dolnośląskiego. Są najprostszą i najszybszą formą dotarcia do wskazanych respondentów. Badanie zrealizowano na próbie N=1525 z zachowaniem rozkładów kwot szczegółowo opisa-nych w raporcie metodologicznym.

Badanie 2. Wywiad an-kieterski PAPI lub CAPI – tam, gdzie nie-skuteczny okaże się wywiad tele-foniczny, N=1600

PAPI to forma rozmowy, którą odbywa badacz, zadając badanemu pytania zawarte w skonstruowanym na potrzeby badania papiero-wym kwestionariuszu wywiadu. Badanie przy wykorzystaniu kwestio-nariusza powinno trwać około 20 minut. W kwestionariuszu znajdą się zarówno pytania otwarte, jak i zamknięte. Wywiad kwestiona-riuszowy realizowany techniką PAPI przeprowadzany będzie w wyznaczonym terenie na wyznaczonej próbie osób. Dotarcie do nich także zostanie ankieterowi wcześniej wskazane za pomocą ściśle określonego doboru próby. W powyższym badaniu realizacja PAPI przewidziana była w przypad-ku małej skuteczności wywiadów telefonicznych CATI prowadzonych wśród mieszkańców obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich. Służyła ona więc osiągnięciu tych samych celów co badanie techniką CATI. Z uwagi na utrudnioną skuteczność dotarcia za pomocą techniki CATI do osób biernych zawodowo z podregionów wałbrzyskiego i legnicko-głogowskiego zastosowano dla tej grupy technikę PAPI na próbie N=75.

36


próby

Charakterystyka

Badanie 3. Indywidualny wywiad po-głębiony N = 60 respon-dentów – osób fizycznych

Indywidualny wywiad pogłębiony zwany dalej IDI stanowi formę jakościowego uzupełnienia i pogłębienia zdobytych informacji i opinii w badaniach techniką o charakterze ilościowym (CATI, PAPI, CAWI). Wykorzystywany jest do kontaktu z osobami, których opinia w danym temacie jest niezbędna dla ogólnej wartości merytorycznej badania. W ramach badania zrealizowano wywiady z mieszkańcami terenów wiejskich i miejsko–wiejskich. Forma bezpośredniego spot-kania oraz przeprowadzenie rozmowy w danej tematyce, które prowadzi wysoce wykwalifikowany badacz, wskazuje na wagę jej opinii dla realizowanego przedsięwzięcia. Forma IDI wpływa więc obiecująco na jakość uzyskanych odpowiedzi, które zostały pogłębione, a tym samym zachowały wysoki specjalistyczny poziom, świadczący o powadze realizowanego badania. Indywidualny wywiad pogłębiony, zastosowany w badaniu, umożliwił realizację większości założonych celów badania, ze względu na swój pogłębiony charakter.

Badanie 4. Wywiad CA-TI/CAWI N = 377 instytucji

W badaniu założono realizację za pomocą techniki CATI, w razie występowania utrudnień zastosowania badania CAWI. Z uwagi na specyfikę respondentów wykonano badania techniką CAWI, aby nie zaburzać rytmu pracy badanych. Realizacja wywiadu odbyła się przez Internet. Respondent otrzymał drogą mailową indywidualnego linka z dostępem do serwera, na którym jest umieszczona ankieta, którą ma wypełnić. Każdy z respondentów miał przypisany login – numer respondenta, celem zapewnienia anonimowości badanemu. CAWI jest techniką badawczą, która zapewnia poczucie komfortu respons-denta, który może bez skrępowania przedstawić swoje opinie. Warunki przeprowadzania wywiadu są standaryzowane. CAWI jest techniką, która jest coraz częściej stosowana ze względu na powszechne wykorzystanie Internetu w życiu codziennym, tak osób prywatnych, jak i pracowników różnych instytucji. Jest szybką formą zbadania opinii. W powyższym badaniu, CAWI zostało zrealizowane wśród jednostek instytucjonalnych.

Badanie 5. Diada homo-geniczna (dla IZ RPO, Se-kretariatu Re-gionalnego KSOW, IP POKL oraz IP 2 POKL) N = 10

To technika z pogranicza wywiadu indywidualnego oraz grupowego. Stosuje się ją stosunkowo rzadko, choć niewątpliwie posiada ona wiele zalet. Pozwala bowiem na wytworzenie się dialogu pomiędzy osobami reprezentującymi tę samą grupę demograficzną, społeczną, czy biznesową. Rozmowę, a więc dialog, który powstaje między takimi osobami prowadzi osoba moderatora, który jednak nie udziela się w dyskusji. Jego zadaniem jest nadzorowanie jej poprawnego przebiegu. Podczas wywiadu, moderator zadaje pewne ogólne pytania, na temat których dyskutują uczestnicy diady. Również dla powyższego badania, taka konfrontacja opinii jest istotna. Umożliwiła ona porównanie doświadczeń osób, które działają w tych samych instytucjach i spotykają się z podobnymi zjawiskami. Pozwoliło to na wyciągnięcie określonych wniosków z zakresu tematu

37


próby

Charakterystyka

dyskusji. Respondenci wybrani do diad byli wybierani celowo na podstawie założeń z raportu metodologicznego.

Badanie 6. Badanie gabi-netowe (ana-liza desk rese-arch)

Analiza źródeł wtórnych to poszukiwanie informacji, które już istnieją. Często polega ona na analizie danych zgromadzonych przez inne podmioty. Podstawę analizy desk research stanowią ustawy, akty prawne, dokumenty statystyki publicznej, sprawozdania, analizy i publikacje, roczniki statystyczne etc. Lista przeanalizowanych pod kątem celów badania dokumentów została szczegółowo opisana w raporcie metodologicznym.

Badanie 7. Benchmarking

Benchmarki to technika, która umożliwia dokonanie porównania pomiędzy podobnymi zjawiskami, czy podmiotami badawczymi, a przede wszystkim umożliwia wskazanie tych spośród nich, które posiadają najwyższą pozycję w tego typu rankingu, stanowiąc tym samym istotną podstawę do porównywania, oraz tych, których sytuacja jest najsłabsza – przez co nie należy się z nimi identy-fikować. W przypadku analizowanego badania przeprowadzony został benchmarking sytuacji rynku pracy w gminach miejsko-wiejskich oraz wiejskich województwa dolnośląskiego. Spośród wszystkich gmin, należących do wskazanych typów, wybranych zostało kilka posiadających najlepszą oraz najgorszą sytuację pod badanym względem. Kryteriami, wg których były one oceniane, były m.in.: poziom bezrobocia, bierności zawodowej, wartość PKB na jednego mieszkańca gminy, liczba organizacji pozarządowych, liczba praco-dawców.

Badanie 8. Analiza SWOT i PEST

Analiza PEST jest metodą analityczną. Dotyczy przede wszystkim makro-otoczenia, w tym środowiska biznesowego. Nazwa samej me-tody stanowi akronim składający się z pierwszych liter segmentów, które podlegają jej analizie. Są nimi kolejno: segment polityczno–prawny, ekonomiczny, społeczno–kulturalny i demograficzny oraz technologiczny. Często brany pod uwagę jest również segment śro-dowiskowy. W każdym z segmentów bada się jego różne wymiary, czynniki oraz kwestie problematyczne. Analiza PEST może być wyko-rzystywana w różnych zakresach. Po pierwsze, analizowane w niej czynniki mogą stanowić swoistą listę kontrolną do identyfikacji ich wpływu na daną branżę. Po drugie, może też służyć wskazaniu czyn-ników, których działanie ma zasięg krótko-, jak i długoterminowy. Po trzecie, wpływ czynników na daną branżę może być analizowany w perspektywie przeszłości, jak i przyszłości. W rezultacie, uzyskuje się wyznaczone trendy zmian, które następują w makro-otoczeniu. SWOT to skrót od czterech istotnych elementów, które podlegają analizie w trakcie stosowania omawianej metody. Są to kolejno: mocne strony organizacji, instytucji czy zjawiska (strengths), słabe strony (weaknesses), szanse (opportunities) oraz zagrożenia

38


próby

Charakterystyka

(threats). Dwa pierwsze terminy odwołują się do środowiska wewnętrznego badanego obiektu, zaś kolejne dwa określają jego relacje z otoczeniem zewnętrznym. Analiza SWOT to metoda, która najpierw identyfikuje czynniki wewnętrzne w danej organizacji i klasyfikuje je jako mocne lub słabe strony. W podobny sposób podchodzi do czynników zewnętrznych, a więc takich, które dotyczą kwestii bardziej rozległych, o charakterze socjoekonomicznym i środowiskowym. Tak przeprowadzona analiza otoczenia, pozwala na utworzenie możliwych strategii rozwoju, bazujących na silnych stronach, lub procesie przezwyciężania słabości. Sukces tej metody polega przede wszystkim na jej prostocie i elastyczności. Jej przeprowadzenie nie wymaga specjalnej wiedzy czy zdolności technicznych. Analiza SWOT pozwala na integrację różnego rodzaju informacji, jak również ich uporządkowanie. Głównym rezultatem analizy SWOT jest możliwość zaprezentowania najważniejszych mocnych stron, słabości, szans oraz zagrożeń danego obszaru, sektora, czy też badanej branży. Pozwala to na stworzenie sensownego przeglądu większości kwestii, które mogą być wzięte pod uwagę w procesie budowania planu rozwoju. W badaniu przedstawiono analizę PEST w sposób opisowy, a także analizę SWOT w postaci tabelarycznej.

Badanie 9. Mapowanie

Mapowanie jest interdyscyplinarną techniką wizualizacji wyników. Jest znakomitym narzędzie służącym analizie porównawczej sytuacji w różnych obszarach. Służyć może opisowi i diagnozie aktualnej sytuacji np. na rynku pracy, sytuacji społeczno-demograficznej, ocenie potencjału przestrzennego i infrastrukturalnego oraz stanu kapitału ludzkiego. Możliwości, które daje ta technika odpowiadają założonym w badaniu celom, jak i problemom szczegółowym oraz pozwalają na identyfikację problemów na rynku pracy z punktu widzenia celów badania. Mapowanie może zostać też wykorzystane jako narzędzie wspierające formułowanie prognoz i rekomendacji dotyczących przyszłej sytuacji w obrębie analizowanych kwestii.

Badanie 10. Analiza statystyczna

Analiza statystyczna to sposób interpretacji zebranych w badaniach danych, głównie ilościowych, ale i jakościowych, które podlegają kategoryzacji. Zastosowanie tej metody umożliwia dokonanie diagnozy i porównania badanych zjawisk, w postaci wartości procentowych czy średnich. W badaniach społecznych analiza statystyczna jest niezbędnym elementem opisu obserwowanych zjawisk, daje rzetelne i wiarygodne źródło odniesienia oraz podstawę dla dalszych dywagacji mających na celu ocenę oraz budowanie przyszłych trendów dla analizowanych zjawisk.

39

Tabela 2. Metody i techniki badawcze wraz z charakterystyką cd.

Metoda, technika,

wielkość próby Charakterystyka

Badanie 11. FGI z pracownikami socjalnymi N= 2

Zogniskowane Wywiady Grupowe (FGI) - (z ang. Focus Group Interviews) jedna z najpopularniejszych metod badań jakościo-wych, polegająca na wspólnej dyskusji grupy respondentów/ uczestników wywiadu, na zadany z góry temat bądź grupę tema-tów. W trakcie wywiadu grupowego podejmowane są pytania badawcze o charakterze eksploracyjnym. Uczestnicy dyskusji stymulują się wzajemnie, inspirują, prowokują do wyrażania opinii i konstruowania pomysłów. Zogniskowane wywiady grupowe prowadzone są przez wyspecjalizowanych badaczy/moderatorów, którzy nadzorują przebieg dyskusji, ukierunkowują rozmowę zgodnie z zaplanowanym scenariuszem, pomagają w dochodzeniu do konkluzji. Wywiad realizowany jest zwykle w pomieszczeniach umożliwiających Zleceniodawcy badania bieżący podgląd uczestni-ków dyskusji poprzez lustro weneckie lub za pomocą monitorów. Przebieg dyskusji grupowej jest też zazwyczaj rejestrowany, a podstawą interpretacji wyników staje się pogłębiona analiza przebiegu wywiadu dokonywana przez prowadzącego ją badacza. Na potrzeby badania przeprowadzono dwa wywiady zogniskowane z pracownikami socjalnymi reprezentującymi różne ośrodki opiekuńcze w terenów woj. dolnośląskiego. Badani wybrani zostali na zasadzie doboru celowego.

Badanie 12. TDI z pracodaw-cami N=10

TDI to zupełnie inna forma wywiadu telefonicznego niż CATI. Stosuje się ją w przypadku wybranych respondentów, zwykle ekspertów w danej dziedzinie, przedsiębiorców, liderów opinii publicznej, którzy dysponują ograniczoną ilością czasu. Ze względu na istotę ich opinii dla analizowanego tematu oraz wartości merytorycznej realizowanego przedsięwzięcia, podejmuje się działania, które są dla nich najmniej absorbujące. To także praktyczne rozwiązanie dla samego badacza, który może osobiście skontaktować się z danym respondentem z reguły będącego zajętego oraz oddalonego o setki kilometrów. Nowoczesna technologia pozwala osobom prowadzącym dialog w drodze telefonicznego wywiadu indywidualnego płynnie komunikować się ze sobą. Na potrzeby badania przeprowadzono 10 wywiadów z pracodaw-cami, pięć z pracodawcami zatrudniającymi niewielką liczbę pracowników, pięć z pracodawcami, którzy zatrudniają dużą liczbę pracowników (średnie i duże przedsiębiorstwa).

Badanie 13. Case Study N=2

Case study (analiza przypadku, studium przypadku) – analiza pojedynczego przypadku, tj. szczegółowy opis, zazwyczaj rzeczywistego przypadku, pozwalający wyciągnąć wnioski co do przyczyn i rezultatów jego przebiegu oraz szerzej danego modelu biznesowego, cech rynku, uwarunkowań technicznych, kulturo-wych, społecznych itp. Celem studium przypadku jest pokazanie

40

Metoda, technika,

wielkość próby Charakterystyka

koncepcji wartych skopiowania, jak i potencjalnych błędów, których należy unikać. W ramach jednego case study badane zostały następujące osoby: • osoba, która w okresie ostatnich trzech miesięcy od momentu realizacji badania znalazła zatrudnienie, • nowy pracodawca takiej osoby, • instytucja pomocnicza, biorąca udział w procesie znalezienia pracy i podjęcia przez tę osobę zatrudnienia. Jedno studium przypadku objęło respondentów z terenów wiej-skich, drugie osoby z terenów miejsko-wiejskich.

Badanie 14. Wywiad swo-bodny z sołtysami N=10, w tym 5 sołtysów gmin miejsko-wiejskich i 5 sołtysów gmin wiejskich na tere-nie Dolnego Ślą-ska

Wywiad swobodny to swoista odmiana indywidualnego wywiadu pogłębionego. W przeciwieństwie do tej techniki, charakteryzuje go jednak brak ustrukturyzowanego planu przebiegu badania. Wywiad nie posiada określonego scenariusza, jak w przypadku IDI. Przyj-muje postać swobodnej rozmowy badacza z respondentem. Badacz co prawda wywołuje pewne ogólnie nakreślone kwestie, prosząc badanego o wypowiedzenie się na ich temat, jedna nie narzuca mu, w którym kierunku ta wypowiedź powinna zostać pokierowana. Wywiad swobodny ma za zadanie pogłębić istotę analizowanego problemu oraz doprecyzować jego zakres. Rola badacza jest tutaj nikła, pozwala on respondentowi na swoisty monolog w obrębie danego tematu. Chodzi w nim przede wszystkim o pobudzenie kre-atywności badanego, jego motywacji oraz pozwala mu przez to przejąć inicjatywę w badaniu. Na potrzeby badania przeprowadzono N=10 wywiadów swobod-nych z sołtysami z powiatów o najgorszej i najlepszej sytuacji. Jako kryterium ocenę powiatów wybrano liczbę osób bezrobotnych.

Badanie 15. Analiza treści

Analiza treści to technika badawcza stosowana w naukach społecz-nych. Polega na analizie pojęć i stwierdzeń wykorzystanych w do-stępnych, materiałach i dokumentach. Służy budowaniu poglądu na temat sposobu ujmowania danego problemu czy zagadnienia w źródłach publikowanych dla szerszego użytku. Obejmuje swym zakresem nie tylko publikacje, ale coraz szerzej zastosowanie znaj-duje w Internecie, na poziomie analizy artykułów, raportów, repor-taży, forów internetowych.

41

CCzzęęśśćć 44.. OOKKRREEŚŚLLEENNIIEE AAKKTTUUAALLNNEEJJ SSYYTTUUAACCJJII SSPPOOŁŁEECCZZNNOO--GGOOSSPPOO--DDAARRCCZZEEJJ,, SSTTRRUUKKTTUURRYY DDEEMMOOGGRRAAFFIICCZZNNEEJJ LLUUDDNNOOŚŚCCII WWIIEEJJSSKKIIEEJJ NNAA DDOOLLNNYYMM ŚŚLLĄĄSSKKUU ZZ UUWWZZGGLLĘĘDDNNIIEENNIIEEMM PPEERRSSPPEEKKTTYYWWYY WWIIEEKKUU,, WWYYKKSSZZTTAAŁŁCCEENNIIAA,, NNIIEEPPEEŁŁNNOOSSPPRRAAWWNNOOŚŚCCII II PPŁŁCCII

4.1. Jak przedstawia się aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim w kontekście regionalnego rynku pracy z uw-zględnieniem perspektywy wieku, wykształcenia, niepełno-sprawności i płci?

Z opracowania analizy wskaźnikowej wynika, że między rokiem 2008 a 2010

w całym województwie dolnośląskim o 32,0% wzrosła liczba zrejestrowanych osób

bezrobotnych. Znaczący wzrost odnotowano między rokiem 2008 a 2009. W tym

czasie na Dolnym Śląsku liczba zrejestrowanych osób bezrobotnych wzrosła o po-

nad 32 tysiące osób, z tego na obszarach wiejskich liczba bezrobotnych wzrosła

o 6714 osób, na obszarach miejsko-wiejskich – o 8643 osoby, na obszarach miej-

skich – o 17013 osób. W kolejnym roku również w skali całego województwa zaob-

serwowano wzrost liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych, przy czym nie był

on tak gwałtowny. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych na obszarach miej-

skich wzrosła o 1848, na obszarach miejsko-wiejskich – o 479, a w gminach wiej-

skich – o 1695 osób. Należy jednak zauważyć, ze wzrost liczby bezrobotnych mię-

dzy rokiem 2009 a 2010 zaobserwowano w czterech z pięciu podregionów woje-

wództwa (podregionie jeleniogórskim, legnicko-głogowskim, wrocławskim

i Wrocławiu). W podregionie wałbrzyskim nieznacznie spadła liczba osób bezrobot-

nych – zarówno na obszarach miejskich, jak i miejsko-wiejskich, a w konsekwencji

– zmniejszyła się liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w skali całego podre-

gionu.

Na zaobserwowaną dynamikę wzrostu liczby zarejestrowanych osób bezro-

botnych w województwie dolnośląskim wpływ ma odnotowany znaczny wzrost za-

rejestrowanych bezrobotnych mężczyzn. W skali całego województwa w roku 2009

zarejestrowano ponad 21 tysięcy bezrobotnych mężczyzn więcej niż w roku 2008

(w tym samym okresie liczba bezrobotnych kobiet wzrosła o niecałe 11 tysięcy).

Na obszarach wiejskich liczba bezrobotnych mężczyzn pomiędzy rokiem 2009

i 2008 wzrosła o ponad 45%, na obszarach miejsko-wiejskich – o 37,0%. W tym

czasie liczba zarejestrowanych bezrobotnych kobiet z obszarów wiejskich woje-

wództwa dolnośląskiego wzrosła o 16,1%, a z obszarów miejsko-wiejskich

o 13,0%. Negatywne skutki kryzysu ekonomicznego, będące jednym z głównych

czynników wzrostu bezrobocia, w kolejnym roku nie zwiększyły znacznie liczby za-

42

rejestrowanych bezrobotnych. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych mężczyzn

zwiększyła się w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego. Problem bezro-

botnych mężczyzn dotyczy zwłaszcza terenów wiejskich. W roku 2010 liczba bezro-

botnych mężczyzn z gmin wiejskich była o 568 osób wyższa niż w roku 2009,

w gminach miejsko-wiejskich natomiast, niższa o 168 osób. W tym okresie liczba

zarejestrowanych bezrobotnych kobiet zarówno z obszarów wiejskich, jak i miej-

sko-wiejskich wzrastała w szybszym tempie. W roku 2010 na obszarach miejsko-

wiejskich Dolnego Śląska zarejestrowano 647 więcej bezrobotnych kobiet niż

w roku 2009, a w gminach wiejskich – o 1127. Wynika z tego, że na terenach wiej-

skich jest więcej osób bezrobotnych niż na terenach miejsko-wiejskich.

W tym kontekście należy jednak zauważyć, że zaobserwowane zmiany liczby

rejestrowanych osób bezrobotnych są zróżnicowane także z uwagi na podregion

województwa. W latach 2008-2010 najwyższy wzrost liczby osób bezrobotnych

odnotowano w gminach wiejskich podregionu wrocławskiego (wzrost liczby osób

bezrobotnych o 55,3%), podregionu legnicko-głogowskiego (wzrost o 39,3%) oraz

podregionu jeleniogórskiego (wzrost o 39,8%). Analiza sytuacji w gminach miej-

sko-wiejskich pozwala stwierdzić największy wzrost liczby osób bezrobotnych odno-

towany w podregionie wrocławskim (wzrost liczby osób bezrobotnych o 39,8%)

oraz podregionie legnicko-głogowskim (wzrost o 40,4%). Z analizy samej dynamiki

liczby rejestrowanych osób bezrobotnych na obszarach wiejskich i miejsko-wiej-

skich województwa dolnośląskiego wynika, że najkorzystniej przedstawia się sytu-

acja w podregionie wałbrzyskim, w którym wzrost liczby osób bezrobotnych

w perspektywie lat 2008-2010 wyniósł odpowiednio 14,8% i 10,8%.

Omawiane wyniki w zakresie liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych ko-

respondują z zebranymi danymi dotyczącymi liczby osób zatrudnionych na obsza-

rach wiejskich i miejsko-wiejskich Dolnego Śląska.

W gminach wiejskich Dolnego Śląska udział bezrobotnych w liczbie ludności

w wieku produkcyjnym wzrósł w ciągu dwóch lat o 2,2 punktu procentowego, na

obszarach miejsko-wiejskich – o 1,9 punktu procentowego.

Zaobserwowana tendencja wzrostowa w znacznej mierze dotyczy zarówno sy-

tuacji kobiet, jak i mężczyzn z obszarów wiejskich. W gminach wiejskich Dolnego

Śląska udział bezrobotnych mężczyzn zarejestrowanych w liczbie mężczyzn w wie-

ku produkcyjnym w roku 2008 wynosił 5,6%, w roku 2009– 7,9%, a w 2010–

8,1%. Z kolei analogiczny wskaźnik udziału bezrobotnych zarejestrowanych w licz-

bie ludności w wieku produkcyjnym wyznaczony dla kobiet z obszarów wiejskich

wyniósł w roku 2008 – 8,2%, w roku 2009 – 9,4%, a w roku 2010 – 10,0%. Na

obszarach miejsko-wiejskich również wzrasta udział bezrobotnych kobiet wśród

43

kobiet w wieku produkcyjnym (w kolejnych latach wartości 9,1%; 10,3%; 10,6%).

W przypadku mężczyzn z gmin miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego za-

obserwowano wzrost wskaźnika w roku 2009 (o 2,3 punktu procentowego – do

poziomu 8,9%) i nieznaczny spadek w roku 2010 (spadek o 0,1 punktu procento-

wego).

Zamieszczone poniżej mapy prezentują zestawienie sytuacji na rynku pracy

na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich z uwzględnieniem takich cech demogra-

ficznych jak płeć i wiek.

Mapa 1. Udział bezrobotnych mężczyzn w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe

[%] Opracowanie CBS na podstawie danych BDL GUS

44

Mapa 2. Udział bezrobotnych kobiet w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe


Mapa 3. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych mężczyzn w gminach wiejskich

i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe

[Liczba osób] Opracowanie CBS na podstawie danych BDL GUS

45

Mapa 4. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych kobiet w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe


Mapa 5. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym

w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe


Z opracowania danych za pomocą techniki benchmarkingu wynika, że w przy-

padku mężczyzn na terenach miejsko-wiejskich w 2010 roku największy udział bez-

robotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w gminach Bol-

46

ków, Leśna i Świerzawa w podregionie jeleniogórskim, najmniejszy z kolei w gmi-

nach Sobótka, Siechnice i Kąty Wrocławskie w podregionie wrocławskim. Średni

udział mężczyzn w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminach miejsko-

wiejskich wyniósł 8,8%, w porównaniu z ogólnym udziałem mężczyzn bezrobot-

nych w liczbie ludności produkcyjnej na terenie województwa wynoszącym 7,4%.

Jak wynika z mapy 5, udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno-

ści w wieku produkcyjnym w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa

dolnośląskiego w roku 2010 wynosił najwięcej w powiecie górowskim, powiecie

jaworskim oraz powiecie złotoryjskim. Najmniejszy udział bezrobotnych odnotowa-

no w powiecie wrocławskim.

Wykres 1. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych według wieku (%)

Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2011 r., Urząd Statystyczny we Wrocławiu, kwiecień 2012, s. 35.

W porównaniu z rokiem 2005 w województwie dolnośląskim prawie trzykrot-

nie wzrosła liczba bezrobotnych osób w przedziale wieku 55+, zmniejszyło się na-

tomiast bezrobocie wśród osób w wieku 45-54 i 18-24, na podobnym poziomie na-

tomiast utrzymało się bezrobocie wśród osób w wieku 25-34 oraz 35-44. Sytuacja

dla całej Polski prezentuje się podobnie.

47

Wykres 2. Struktura pracujących według wieku w województwie dolnośląskim

Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2011 r., Urząd Statystyczny we Wrocławiu, kwiecień 2012, s. 41

Analizując pracujących według wieku, w IV kwartale 2011 r. najmniejszy

udział w omawianej zbiorowości miały osoby ze skrajnych grup wiekowych, tzn.

15-24 lata (7,7%) i 55 lat i więcej (14,5%), natomiast największy odnotowano

w grupie wiekowej 25-34 lata (28,5%).Biorąc pod uwagę mężczyzn na terenach

wiejskich w 2010 największy udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku pro-

dukcyjnym zaobserwowano w gminach Lewin Kłodzki, Jemielno i Walim, najmniej-

szy natomiast w gminach Jordanów Śląski, Kobierzyce i Długołęka na terenie pod-

regionu wrocławskiego. Średnio na zbadanych obszarach wiejskich udział bezro-

botnych mężczyzn w liczbie ludności w wieku produkcyjnym był nieznacznie więk-

szy od 8%.

Tabela 3. Udział bezrobotnych mężczyzn w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w roku 2010 w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego

Gmina Powiat Podregion Udział bez-robotnych mężczyzn

Pozycja w ran-kingu

Lewin Kłodzki kłodzki wałbrzyski 18,1 1

Jemielno górowski legnicko – głogowski 14,1 2

Walim wałbrzyski wałbrzyski 13,2 3

Niechlów górowski legnicko – głogowski 12,9 4

Mściwojów jaworski jeleniogórski 12,9 5 Kamieniec Ząbko-wicki

ząbkowicki wałbrzyski 12,9 6

Kłodzko kłodzki wałbrzyski 12,9 7 Mysłakowice jeleniogórski jeleniogórski 12,8 8 Pielgrzymka złotoryjski jeleniogórski 12,7 9 Zagrodno złotoryjski jeleniogórski 12,4 10 Marciszów kamiennogórski jeleniogórski 12,4 11 Złotoryja złotoryjski jeleniogórski 12,4 12

48


Pozycja w ran-kingu

Ciepłowody ząbkowicki wałbrzyski 11,7 13 Nowa Ruda kłodzki wałbrzyski 11,6 14 Siekierczyn lubański jeleniogórski 11,6 15 Wińsko wołowski wrocławski 11,4 16

Chojnów legnicki legnicko – głogowski 11,4 17

Kondratowice strzeliński wrocławski 11,4 18 Stara Kamienica jeleniogórski jeleniogórski 11,3 19 Podgórzyn jeleniogórski jeleniogórski 11,3 20 Stoszowice ząbkowicki wałbrzyski 11,2 21 Kamienna Góra kamiennogórski jeleniogórski 11,2 22 Dobromierz świdnicki wałbrzyski 11,1 23 Lubań lubański jeleniogórski 10,9 24 Męcinka jaworski jeleniogórski 10,7 25 Dzierżoniów dzierżoniowski wałbrzyski 10,7 26 Przeworno strzeliński wrocławski 10,6 27 Janowice Wielkie jeleniogórski jeleniogórski 10,5 28

Pęcław głogowski legnicko – głogowski 10,2 29

Żukowice głogowski legnicko – głogowski 9,9 30

Paszowice jaworski jeleniogórski 9,6 31

Kotla głogowski legnicko – głogowski 9,4 32

Czarny Bór wałbrzyski wałbrzyski 9,2 33 Cieszków milicki wrocławski 8,8 34 Warta Bolesławiec-ka bolesławiecki jeleniogórski 8,8 35

Domaniów oławski wrocławski 8,6 36 Wądroże Wielkie jaworski jeleniogórski 8,6 37 Platerówka lubański jeleniogórski 8,4 38

Gaworzyce polkowicki legnicko – głogowski 8,2 39

Stare Bogaczowice wałbrzyski wałbrzyski 8,0 40 Łagiewniki dzierżoniowski wałbrzyski 8,0 41 Jeżów Sudecki jeleniogórski jeleniogórski 7,8 42

Grębocice polkowicki legnicko – głogowski 7,7 43

Oława oławski wrocławski 7,7 44 Kostomłoty średzki wrocławski 7,6 45 Dziadowa Kłoda oleśnicki wrocławski 7,4 46 Krośnice milicki wrocławski 7,2 47 Oleśnica oleśnicki wrocławski 7,2 48 Bolesławiec bolesławiecki jeleniogórski 7,0 49 Sulików zgorzelecki jeleniogórski 6,9 50

Miłkowice legnicki legnicko – głogowski 6,9 51

49


Pozycja w ran-kingu

Głogów głogowski legnicko – głogowski

6,8 52

Gromadka bolesławiecki jeleniogórski 6,8 53 Zgorzelec zgorzelecki jeleniogórski 6,8 54 Malczyce średzki wrocławski 6,8 55 Udanin średzki wrocławski 6,5 56

Radwanice polkowicki legnicko – głogowski 6,4 57

Zawonia trzebnicki wrocławski 6,4 58 Miękinia średzki wrocławski 6,4 59 Osiecznica bolesławiecki jeleniogórski 6,3 60 Borów strzeliński wrocławski 6,3 61

Ruja legnicki legnicko – głogowski 6,2 62

Dobroszyce oleśnicki wrocławski 6,0 63 Świdnica świdnicki wałbrzyski 6,0 64 Marcinowice świdnicki wałbrzyski 5,7 65

Kunice legnicki legnicko – głogowski 5,5 66

Krotoszyce legnicki legnicko – głogowski 5,2 67

Jerzmanowa głogowski legnicko – głogowski 5,1 68

Rudna lubiński legnicko – głogowski 5,0 69

Legnickie Pole legnicki legnicko – głogowski 5,0 70

Wisznia Mała trzebnicki wrocławski 4,6 71

Lubin lubiński legnicko – głogowski 4,1 72

Żórawina wrocławski wrocławski 3,4 73 Mietków wrocławski wrocławski 3,3 74 Czernica wrocławski wrocławski 3,2 75 Jordanów Śląski wrocławski wrocławski 3,0 76 Kobierzyce wrocławski wrocławski 2,9 77 Długołęka wrocławski wrocławski 2,8 78 Województwo dolnośląskie

gminy wiejskie 8,1 - ogółem 7,4 -

Źródło: BDL GUS Największy udział bezrobotnych kobiet w liczbie ludności w wieku produkcyj-

nym w 2010 roku na terenie obszarów miejsko-wiejskich województwa dolnoślą-

skiego, podobnie jak w przypadku mężczyzn, odnotowano w gminach Świerzawa,

Bolków i Leśna, najmniejszy z kolei w gminach Sobótka, Siechnice i Kąty Wrocław-

skie. Na terenach gmin miejsko-wiejskich udział bezrobotnych kobiet w liczbie lud-

50

ności w wieku produkcyjnym wyniósł 10,6%, w porównaniu z ogólnym udziałem na

terenie województwa wynoszącym 8,6%.

Tabela 4. Udział bezrobotnych mężczyzn w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego


Pozycja w ran-kingu

Bolków jaworski jeleniogórski 17,3 1 Leśna lubański jeleniogórski 16,4 2 Świerzawa złotoryjski jeleniogórski 16,3 3 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski 15,1 4 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 14,7 5 Międzylesie kłodzki wałbrzyski 14,2 6

Góra górowski legnicko – głogowski 13,7 7

Mirsk lwówecki jeleniogórski 13,7 8 Olszyna lubański jeleniogórski 13,6 9 Bardo ząbkowicki wałbrzyski 13,5 10 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski 13,5 11 Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski 13,0 12 Wleń lwówecki jeleniogórski 12,7 13 Ziębice ząbkowicki wałbrzyski 12,6 14 Lubomierz lwówecki jeleniogórski 12,2 15 Szczytna kłodzki wałbrzyski 12,1 16 Wołów wołowski wrocławski 11,5 17 Lubawka kamiennogórski jeleniogórski 11,5 18 Radków kłodzki wałbrzyski 11,3 19 Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski 11,3 20

Wąsosz górowski legnicko – głogowski 11,1 21

Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 10,7 22 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski 10,5 23 Lądek-Zdrój kłodzki wałbrzyski 10,2 24 Mieroszów wałbrzyski wałbrzyski 9,9 25 Bierutów oleśnicki wrocławski 9,5 26 Niemcza dzierżoniowski wałbrzyski 9,4 27 Strzegom świdnicki wałbrzyski 9,1 28 Żmigród trzebnicki wrocławski 8,9 29 Strzelin strzeliński wrocławski 8,9 30 Twardogóra oleśnicki wrocławski 8,3 31 Brzeg Dolny wołowski wrocławski 8,2 32 Międzybórz oleśnicki wrocławski 8,1 33 Wiązów strzeliński wrocławski 8,0 34

Przemków polkowicki legnicko – głogowski 7,6 35

Syców oleśnicki wrocławski 7,4 36 Milicz milicki wrocławski 7,2 37 Pieńsk zgorzelecki jeleniogórski 7,2 38

51


Pozycja w ran-kingu

Chocianów polkowicki legnicko – głogowski

6,9 39

Środa Śląska średzki wrocławski 6,8 40 Węgliniec zgorzelecki jeleniogórski 6,5 41 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 6,4 42

Prochowice legnicki legnicko – głogowski

6,0 43

Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 6,0 44 Żarów świdnicki wałbrzyski 5,9 45 Trzebnica trzebnicki wrocławski 5,8 46 Jelcz - Laskowice oławski wrocławski 5,5 47 Prusice trzebnicki wrocławski 5,2 48

Polkowice polkowicki legnicko – głogowski 4,9 49

Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 4,8 50 Bogatynia zgorzelecki jeleniogórski 4,7 51

Ścinawa lubiński legnicko – głogowski 4,6 52

Sobótka wrocławski wrocławski 4,1 53 Siechnice wrocławski wrocławski 3,5 54 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 2,6 55 Województwo dolnośląskie

gminy miejsko-wiejskie 8,8 - ogółem 7,4 -

Źródło: BDL GUS Najlepszą sytuację pod względem najniższego bezrobocia zarówno kobiet jak

i mężczyzn mają gminy z powiatu wrocławskiego. Są to Kąty Wrocławskie i Siech-

nice i Sobótka. Warto poddać szczegółowej analizie sytuację panującą w tych gmi-

nach, gdyż pod kątem niskiego bezrobocia stanowią one modelowy przykład gmin

dobrze funkcjonującej na rynku pracy.

52

Tabela 5. Udział bezrobotnych kobiet w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w roku 2010 w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego

Gmina Powiat Podregion Udział bez-robotnych

kobiet

Pozycja w ran-kingu

Jemielno górowski legnicko – głogowski 20,0 1

Pęcław głogowski legnicko – głogowski 19,2 2

Pielgrzymka złotoryjski jeleniogórski 17,8 3

Niechlów górowski legnicko – głogowski

16,3 4

Wińsko wołowski wrocławski 16,3 5 Lewin Kłodzki kłodzki wałbrzyski 15,7 6 Nowa Ruda kłodzki wałbrzyski 15,6 7

Chojnów legnicki legnicko – głogowski

15,6 8

Walim wałbrzyski wałbrzyski 15,5 9 Mściwojów jaworski jeleniogórski 15,3 10

Żukowice głogowski legnicko – głogowski

15,3 11

Zagrodno złotoryjski jeleniogórski 14,8 12 Dobromierz świdnicki wałbrzyski 14,6 13 Marciszów kamiennogórski jeleniogórski 14,4 14 Stoszowice ząbkowicki wałbrzyski 14,4 15 Złotoryja złotoryjski jeleniogórski 14,2 16 Cieszków milicki wrocławski 14,1 17 Kamieniec Ząbko-wicki ząbkowicki wałbrzyski 14,0 18

Kotla głogowski legnicko – głogowski

13,8 19

Kłodzko kłodzki wałbrzyski 13,7 20 Kondratowice strzeliński wrocławski 13,4 21 Lubań lubański jeleniogórski 13,3 22 Czarny Bór wałbrzyski wałbrzyski 12,9 23

Gaworzyce polkowicki legnicko – głogowski 12,8 24

Dziadowa Kłoda oleśnicki wrocławski 12,7 25 Siekierczyn lubański jeleniogórski 12,5 26 Męcinka jaworski jeleniogórski 12,1 27

Grębocice polkowicki legnicko – głogowski 11,7 28

Dzierżoniów dzierżoniowski wałbrzyski 11,5 29 Platerówka lubański jeleniogórski 11,5 30 Mysłakowice jeleniogórski jeleniogórski 11,4 31 Stara Kamienica jeleniogórski jeleniogórski 11,4 32 Sulików zgorzelecki jeleniogórski 11,2 33 Janowice Wielkie jeleniogórski jeleniogórski 11,1 34 Paszowice jaworski jeleniogórski 11,1 35 Stare Bogaczowice wałbrzyski wałbrzyski 11,1 36

53


kobiet

Pozycja w ran-kingu

Osiecznica bolesławiecki jeleniogórski 11,1 37 Krośnice milicki wrocławski 11,0 38

Radwanice polkowicki legnicko – głogowski 11,0 39

Rudna lubiński legnicko – głogowski

11,0 40

Ciepłowody ząbkowicki wałbrzyski 10,9 41

Jerzmanowa głogowski legnicko – głogowski 10,5 42

Oleśnica oleśnicki wrocławski 10,4 43 Podgórzyn jeleniogórski jeleniogórski 10,3 44 Kamienna Góra kamiennogórski jeleniogórski 10,3 45

Głogów głogowski legnicko – głogowski 10,2 46

Gromadka bolesławiecki jeleniogórski 10,2 47 Zawonia trzebnicki wrocławski 9,5 48 Przeworno strzeliński wrocławski 9,4 49 Warta Bolesławiec-ka bolesławiecki jeleniogórski 9,4 50

Łagiewniki dzierżoniowski wałbrzyski 8,9 51 Zgorzelec zgorzelecki jeleniogórski 8,9 52 Oława oławski wrocławski 8,8 53 Dobroszyce oleśnicki wrocławski 8,7 54 Jeżów Sudecki jeleniogórski jeleniogórski 8,5 55 Kostomłoty średzki wrocławski 8,5 56 Malczyce średzki wrocławski 8,5 57 Udanin średzki wrocławski 8,5 58 Bolesławiec bolesławiecki jeleniogórski 8,4 59 Domaniów oławski wrocławski 7,9 60 Wądroże Wielkie jaworski jeleniogórski 7,9 61

Miłkowice legnicki legnicko – głogowski 7,9 62

Krotoszyce legnicki legnicko – głogowski

7,6 63

Świdnica świdnicki wałbrzyski 7,2 64 Miękinia średzki wrocławski 6,9 65

Kunice legnicki legnicko – głogowski

6,5 66

Lubin lubiński legnicko – głogowski 6,4 67

Wisznia Mała trzebnicki wrocławski 6,1 68

Ruja legnicki legnicko – głogowski

6,0 69

Borów strzeliński wrocławski 5,5 70 Marcinowice świdnicki wałbrzyski 5,3 71 Mietków wrocławski wrocławski 5,3 72

Legnickie Pole legnicki legnicko – głogowski 5,2 73

54


kobiet

Pozycja w ran-kingu

Żórawina wrocławski wrocławski 5,0 74 Jordanów Śląski wrocławski wrocławski 4,4 75 Kobierzyce wrocławski wrocławski 4,2 76 Czernica wrocławski wrocławski 4,1 77 Długołęka wrocławski wrocławski 4,1 78 Województwo dolnośląskie


Źródło: BDL GUS

Tabela 6. Udział bezrobotnych kobiet w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego


kobiet

Pozycja w ran-kingu

Świerzawa złotoryjski jeleniogórski 20,8 1 Bolków jaworski jeleniogórski 18,8 2 Leśna lubański jeleniogórski 18,1 3 Międzylesie kłodzki wałbrzyski 17,8 4 Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski 15,6 5 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 15,2 6

Góra górowski legnicko gło-gowski 14,9 7

Lubomierz lwówecki jeleniogórski 14,4 8

Wąsosz górowski legnicko-głogowski 14,4 9

Radków kłodzki wałbrzyski 14,2 10 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski 14,1 11 Wleń lwówecki jeleniogórski 14,0 12

Chocianów polkowicki legnicko-głogowski 13,9 13

Wołów wołowski wrocławski 13,6 14 Olszyna lubański jeleniogórski 13,4 15 Bardo ząbkowicki wałbrzyski 13,3 16 Międzybórz oleśnicki wrocławski 13,1 17 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski 12,7 18 Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski 12,7 19 Twardogóra oleśnicki wrocławski 12,6 20

Przemków polkowicki legnicko-głogowski 12,3 21

Ziębice ząbkowicki wałbrzyski 12,2 22 Syców oleśnicki wrocławski 12,2 23 Mirsk lwówecki jeleniogórski 12,0 24 Szczytna kłodzki wałbrzyski 11,8 25 Strzegom świdnicki wałbrzyski 11,8 26 Bierutów oleśnicki wrocławski 11,4 27 Milicz milicki wrocławski 11,3 28 Mieroszów wałbrzyski wałbrzyski 11,2 29

55

Żmigród trzebnicki wrocławski 11,2 30 Lubawka kamiennogórski jeleniogórski 10,9 31 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 10,7 32 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski 10,7 33 Lądek - Zdrój kłodzki wałbrzyski 10,7 34 Brzeg Dolny wołowski wrocławski 10,6 35 Pieńsk zgorzelecki jeleniogórski 10,0 36 Niemcza dzierżoniowski wałbrzyski 9,6 37 Węgliniec zgorzelecki jeleniogórski 9,6 38 Wiązów strzeliński wrocławski 9,4 39

Ścinawa lubiński legnicko-głogowski

9,3 40

Strzelin strzeliński wrocławski 9,2 41 Bogatynia zgorzelecki jeleniogórski 8,6 42

Polkowice polkowicki legnicko-głogowski 8,4 43

Prusice trzebnicki wrocławski 8,2 44 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 7,8 45

Prochowice legnicki legnicko-głogowski 7,4 46

Jelcz - Laskowice oławski wrocławski 7,2 47 Środa Śląska średzki wrocławski 7,0 48 Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 6,5 49 Trzebnica trzebnicki wrocławski 6,4 50 Żarów świdnicki wałbrzyski 6,3 51 Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 5,5 52 Sobótka wrocławski wrocławski 4,4 53 Siechnice wrocławski wrocławski 4,2 54 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 4,1 55 Województwo dolnośląskie

gminy miejsko–wiejskie 10,6 - ogółem 8,6 -

Źródło: BDL GUS W przypadku kobiet na terenach wiejskich największy udział bezrobotnych

w liczbie ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w gminach Kobierzyce,

Czernica i Długołęka. Ogólny udział bezrobotnych kobiet w liczbie ludności w wieku

produkcyjnym na terenach wiejskich wyniósł 10%.

56

4.2. Jaka jest sytuacja na rynku pracy osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

4.2.1. Ocena sytuacji na rynku pracy na terenach wiejskich i miej-sko-wiejskich w opiniach wybranych kategorii społecznych – bada-nie z sołtysami techniką wywiadów swobodnych

Podczas analizowania sytuacji na rynku pracy zastosowano kilka technik ba-

dawczych, w tym wywiady z sołtysami sołectw znajdujących się w najlepszej i naj-

gorszej sytuacji pod kątem bezrobocia, wywiady pogłębione z mieszkańcami woj.

dolnośląskiego, zogniskowane wywiady grupowe z pracownikami socjalnymi, a tak-

że badania ilościowe zrealizowane za pomocą techniki wywiadów telefonicznych

z mieszkańcami oraz przedstawicielami instytucji z woj. dolnośląskiego.

W opinii sołtysów biorących udział w wywiadach, sytuację na rynku pracy

można sklasyfikować według trzech kategorii najczęściej pojawiających się odpo-

wiedzi: a) względnie dobra sytuacja, b) średnia, c) całkowicie niezadowalająca.

Blisko połowa badanych określiła sytuację na rynku pracy w swoich sołectwach

jako względnie dobrą. Stanowisko to respondenci argumentowali wystarczającą

ilością miejsc pracy dla mieszkańców wsi. Niemniej jednak podkreślany był tutaj

brak dywersyfikacji zarobków w kontekście ofert zatrudnienia, którymi dysponuje

lokalny rynek pracy. Skutkiem tego osoby bezrobotne mają możliwość znalezienia

zatrudnienia, jednak zarobki jakie oferują pracodawcy nie przekraczają ustawowo

wymaganego minimum.

Druga połowa respondentów dostrzegła większe lub mniejsze problemy zwią-

zane z zatrudnieniem na obszarach wiejskich. Wobec tego część badanych określiła

sytuację na rynku pracy jako średnią. Przyczyną takiego stanowiska są m.in. różni-

ce w możliwościach podjęcia zatrudnienia przez kobiety i mężczyzn. Problemy ko-

biet na rynku pracy na wsi związane są zarówno z mniejszą dostępnością ofert pra-

cy skierowanych do kobiet, jak i z niższym wynagrodzeniem za pracę, którą kobiety

mogą podjąć. Mniejsza liczba ofert pracy, niższe wynagrodzenie za pracę oraz ko-

nieczność sprostania obowiązkom wynikającym z opieki nad dziećmi stawiają ko-

biety na wsi w sytuacji, w której często one same decydują się pozostać bierne na

rynku pracy [R10] Często panie decydują się, wolą po prostu zostać w domu, jak za jakieś tam, głodowe pensje, po prostu, dojeżdżać i pracować w tych marketach (…). A są takie rodziny, że np. mają dzieci i nie mają z kim zostawić i też nie pasu-je.

Niedoskonałości rynku pracy w oczach pozostałych badanych zmuszają ich do

całkowicie negatywnej oceny sytuacji mieszkańców wsi w kontekście możliwości

57

podjęcia zatrudnienia. W przypadku kilku sołectw większość mieszkańców stanowi-

ły osoby bezrobotne. Sytuacja ta jest szczególnie dotkliwa dla młodych osób, które

zdobyły wyższe wykształcenie i pozostają bierne na rynku pracy. Jedyną możliwo-

ścią aktywizacji na rynku pracy dla młodych ludzi jest podjęcie zatrudnienia na

podstawie umowy cywilnoprawnej, do czego jednak osoby poszukujące pracy pod-

chodzą sceptycznie.

Większość badanych sołtysów stwierdziła, że stopa bezrobocia przedstawia

się podobnie we wszystkich sołectwach w gminie. Tego zdania były zarówno oso-

by, które oceniły sytuację na rynku pracy w swoim sołectwie jako dobrą, jak i re-

spondenci niezadowoleni z poziomu zatrudnienia w miejscowości, w której miesz-

kają. 4.2.2. Opinie o problemach i trudnościach funkcjonowania na lokal-nym rynku pracy osób pracujących – badanie z mieszkańcami tech-ni-ką wywiadów pogłębionych IDI

Sytuacja na lokalnym rynku pracy w poszczególnych gminach województwa

dolnośląskiego oceniona została przez większość badanych uczestniczących w wy-

wiadach pogłębionych jako zła lub bardzo zła. Pojedyncze opinie wskazywały na

częściowe niezadowolenie z poziomu zatrudnienia w miejscu zamieszkania bada-

nych. Tylko kilka osób oceniło sytuację na lokalnym rynku pracy jako dobrą.

Brak dostatecznej liczby miejsc pracy w regionie, konieczność migracji zarob-

kowych, niskie wynagrodzenie za pracę oraz nieodpowiednie formy umów z praco-

dawcą należą do przyczyn niezadowolenia mieszkańców terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich z sytuacji na rynku pracy.

Wypowiedzi respondentów wskazują na cztery kategorie społeczne, których

sytuacja na rynku pracy spotyka się z wieloma ograniczeniami. Do kategorii tych

należą: osoby młode, ludzie starsi, kobiety, rolnicy.

Poprawa sytuacji na lokalnym rynku pracy może wiązać się z powstawaniem

nowych miejsc pracy oraz możliwość pracy w rodzinnych gospodarstwach rolnych.

Pracujący uczestnicy wywiadów pogłębionych zapytani o to, w jaki sposób

znaleźli swoją obecną pracę, wskazali na następujące źródła pomocy w tym zakre-

sie: znalezienie pracy dzięki pomocy znajomym, bezpośrednie złożenie dokumen-

tów aplikacyjnych w firmie, przeglądanie ogłoszeń w prasie i Internecie, pomoc

poprzez biura pośrednictwa pracy i urzędy pracy.

Sporo osób posiadających pracę twierdzi, że podczas poszukiwania zatrudnie-

nia nie spotkali się oni z żadnymi barierami lub większymi trudnościami na rynku

58

pracy. Respondenci, którzy napotkali na pewne problemy podczas poszukiwania

pracy zwrócili uwagę na niesatysfakcjonujące formy umów z pracodawcą, trudności

w sprostaniu wymogom kwalifikacyjnym pracodawców, brak doświadczenia, ko-

nieczność posiadania znajomości w firmie, do której się aplikuje, trudną sytuację

finansową oraz dyskryminację ze względu na wiek.

Badanym udało się przezwyciężyć wyżej opisane trudności dzięki pomocy ro-

dziny, dostosowaniu się do określonych wymagań rynku pracy oraz zwiększeniu

chęci i motywacji do działania.

Połowa badanych nie dostrzega jakichkolwiek barier i trudności w obecnej

pracy. Przyczyna tej sytuacji tkwi zarówno w odpowiedniej postawie badanych, jak

i korzystnych warunkach pracy. Do problemów w obecnej pracy, na które wskazali

badani, należą: problemy związane z dojazdami do pracy, niskie zarobki, brak

określonych umiejętności i doświadczenia zawodowego oraz konkurencja na rynku

pracy.

Osoby bierne zawodowo wskazały na następujące bariery i trudności, z jakimi

spotykają się poszukując pracy: brak odpowiedniego wykształcenia i kwalifikacji,

brak doświadczenia zawodowego, wiek, dyspozycyjność, problemy z mobilnością,

niskie zarobki, problem niepełnosprawności, problemy z podjęciem pracy ze wzglę-

du na zameldowanie w innym województwie.

Interesującym zjawiskiem jest także poszukiwanie przez mieszkańców pracy

poza granicami miasta, wsi czy też powiatu a nawet kraju. Brak miejsc pracy

w miejscowości, w której mieszkają badani zmusza chętnych do pracy mieszkań-

ców wsi do migracji zarobkowej i poszukiwania pracy poza miejscem zamieszkania:

[podregion legnicko-głogowski, aktywna zawodowo bezrobotna kobieta, 46 lat]

W gminie bardzo trudno też i wyjście jedyne gdzieś wyjechać. Wielość ofert pracy

w dużych ośrodkach miejskich stanowi dla badanych realną szansę na znalezienie

i podjęcie zatrudnienia: [podregion jeleniogórski, pracująca kobieta, 44 lata] Dużo jest takich osób, które dojeżdżają z małych miejscowościach czy miasteczkach. Dużo jest osób, które dojeżdża do Wrocławia, Świdnicy czy Jeleniej Góry. Niektórzy mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich dostrzegają dla siebie lepsze per-

spektywy zatrudnienia na rynku pracy poza granicami kraju: [podregion wałbrzy-

ski, bezrobotna kobieta, 58 lat] Jest coraz gorzej. Wszyscy wyjeżdżają za granicę. Wyjechało ponad 1000 osób; [podregion wałbrzyski, pracująca kobieta, 56 lat] Mi się wydaje, nie będę ukrywać, ja też mam syna po studiach, pracy nie mógł znaleźć, wyjechał zagranicę, pracuje i mu się sytuacja polepszyła.

59

4.2.3. Opinie o barierach i ograniczeniach w dostępie do rynku pracy dla osób podejmujących pierwszą pracę – badanie z mieszkańcami techniką wywiadów pogłębionych IDI

Podjęcie pierwszej pracy przez osoby pochodzące ze wsi lub z małych miej-

scowości wiąże się z licznymi ograniczeniami. Problemami, o których uczestnicy

indywidualnych wywiadów pogłębionych wspominali najczęściej były: brak do-

świadczenia zawodowego, problemy z mobilnością, brak odpowiedniego wykształ-

cenia. Wśród innych rzadziej wymienianych ograniczeń, jednak nie mniej ważnych,

znalazły się: ograniczenie i niedostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku

pracy, dyskryminacja osób ze wsi i małych miejscowości, brak wiary we własne

możliwości, konieczność posiadania znajomości w środowisku pracowników firmy,

brak zawierania umów o pracę, zbyt duża konkurencja na rynku pracy, uzależnie-

nia. 4.2.4. Opinie o barierach i ograniczeniach w dostępnie do rynku pra-cy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – badanie z pra-cownikami socjalnymi techniką wywiadów grupowych

Pracownicy socjalni biorący udział w wywiadach grupowych rozpatrywali kwe-

stię barier na rynku pracy z punktu widzenia osób zagrożonych wykluczeniem spo-

łecznym, a także skupiali się na problemach rynku pracy. Uczestnicy zogniskowa-

nych wywiadów grupowych (FGI) do głównych problemów rynku pracy na tere-

nach wiejskich oraz miejsko-wiejskich zaliczyli brak określonych kierunków kształ-

cenia w zawodach, takich jak chociażby murarz, szewc, spawacz, czy zbrojarz, a co

za tym idzie brak wystarczającej liczby osób wykształconych w określonym zawo-

dzie. Pracownicy socjalni biorący udział w zogniskowanych wywiadach grupowych

podkreślali również barierę wynikającą z posiadania bardzo niskiego, często pod-

stawowego wykształcenia oraz podeszłego wieku klientów pomocy społecznej.

Chodzi tu szczególnie o osoby powyżej 50 roku życia. Trudności spowodowane są

również upadkiem dużych przedsiębiorstw przemysłowych, a co za tym idzie likwi-

dacją wielu miejsc pracy, a także brakiem stabilności zatrudniania spowodowanym

zawieraniem licznych i krótkotrwałych umów o dzieło i umów zlecenia. Część bada-

nych podkreślała także problem wynikający z dość dużej skali zatrudniania na

czarno. Powoduje to sytuację braku możliwości otrzymania przez klientów pomocy

społecznej, jakichkolwiek świadczeń emerytalno-rentowych, czy też świadczeń fi-

nansowych z urzędów pracy.

60

Jako problem na rynku pracy sygnalizowano również zbyt wysokie wymagania

pracodawców w kwestii wykształcenia czy też doświadczenia kandydatów. Z dru-

giej jednak strony podkreślano niedostosowanie dokumentów aplikacyjnych osób

poszukujących pracy do wymogów danego stanowiska pracy. Wskazywano tu na

zbyt obszerne i mało elastyczne opisywanie swoich umiejętności i kwalifikacji.

Uczestnicy wywiadów akcentowali również aspekt związany z bardzo niskim wyna-

grodzeniem za pracę oraz bardzo wysokimi kosztami dojazdu do niej. Czynniki te

stanowią znaczne utrudnienie w kwestii motywacji osób bezrobotnych do poszuki-

wania zatrudnienia, szczególnie tego legalnego. Istotna jest również bariera komu-

nikacyjna, szczególnie dotkliwa dla mieszkańców terenów wiejskich. Wskazywano

na brak autobusów umożliwiających dojazd do innych miejscowości, czy też bardzo

rzadkie ich kursowanie.

Do głównych przyczyn bierności na rynku pracy zaliczono brak wystarczają-

cego poziomu motywacji do poszukiwania i podejmowania zatrudnienia [K1] Nasi podopieczni w ogóle nie pracują, większość, także oni też nie mają co narzekać, że nie ma pracy, no bo my wiemy, że oni tak nie pracowali wcześniej, wiec to tak dla nich różnicy zbyt wielkiej nie ma, brak możliwości podjęcia zatrudnienia pomi-mo ukończonych kursów przekwalifikowujących, nieadekwatne do posiadanego

wykształcenia aspiracje zawodowe, brak pewności siebie, liczne kompleksy wśród

osób bezrobotnych, różnego rodzaju patologie, niepełnosprawności, a także wcze-

śniejszy pobyt w zakładzie karnym, który stanowi ograniczenie w poszukiwaniu

pracy. Badani wskazują, że powodem bezczynności zawodowej jest również stereo-

typ związany z damsko-męskim podziałem ról. Mówi on, że miejscem kobiety jest

dom, a jedyna jej aktywność dotyczyć powinna opieki nad dziećmi oraz dbania

o gospodarstwo domowe. Jako przyczynę braku aktywności na rynku pracy wska-

zywano również niewystarczające instytucjonalne możliwości opieki nad dziećmi.

Chodzi tu o deficyt miejsc w przedszkolach czy żłobkach, który szczególnie kobie-

tom uniemożliwia podjęcie zatrudnienia. Brak aktywności na rynku pracy spowo-

dowany jest również zadłużeniami alimentacyjnymi, które bardzo często przyczy-

niają się do podejmowania przez osoby zadłużone pracy w szarej strefie, bez na-

wiązania jakiegokolwiek stosunku pracy.

61

4.2.5. Opinie o barierach i ograniczeniach w dostępnie do rynku pra-cy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – badanie z przedstawicielami instytucji techniką diady homogenicznej

Główną barierą na rynku pracy dla mieszkańców terenów wiejskich są w opi-

nii badanych, z którymi przeprowadzone były wywiady pogłębione w formie diad,

trudności komunikacyjne. Chodzi tu w głównej mierze o brak mobilności prze-

strzennej pomiędzy miejscowościami. Podkreślano tutaj brak połączeń komunika-

cyjnych lub też niewystarczającą częstotliwość kursowania autobusów i pociągów,

co znacznie utrudnia lub wręcz uniemożliwia podjęcie zatrudnienia przez osoby

z terenów wiejskich oraz miejsko-wiejskich w dużych ośrodkach miejskich.

Oprócz tego uczestnicy diad, a więc przedstawiciele sektora publicznego,

zwrócili uwagę na brak chęci do pracy spowodowany wartościami przekazywanymi

z pokolenia na pokolenie, niski poziom wykształcenia mieszkańców terenów wiej-

skich oraz mniejszą możliwość podniesienia swoich kwalifikacji. Częściowo przyczyn

bierności zawodowej należy upatrywać także w problemach zdrowotnych oraz bar-

dzo niskim wynagrodzeniu za pracę. Stanowi to czynnik demotywujący do jakiego-

kolwiek wysiłku na rzecz zmiany swojej sytuacji. 4.2.6. Postrzeganie osobistej sytuacji na rynku pracy przez miesz-kańców Dolnego Śląska – badanie z mieszkańcami techniką wywia-du telefonicznego CATI

Mieszkańcy woj. dolnośląskiego, w większości nie narzekają na własną sytu-

ację zawodową.

Wykres A.1. Zadowolenie z własnej sytuacji zawodowej

Wykres A.1. Zadowolenie z własnej sytuacji zawodowej

14,1%

18,1%

9,1%

39,0%

19,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

62

7,4%

20,5%

36,1%

29,6%

6,5%

0% 5% 10 % 15% 20% 25% 30% 3 5% 40%

Zdecydowanie się pogorszy

Raczej się pogorszy

Pozostanie bez zmian

Raczej się poprawi

Zdecydowanie się poprawi

Pytanie. A.1 Czy jest P. zadowolony(a) ze swojej sytuacji zawodowej?

Ponad połowa badanych mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

jest zadowolona z własnej sytuacji zawodowej, pozytywnie oceniło ją ponad 58%

respondentów, co stanowi dobry wynik. Warto zauważyć, że niemalże co piąty ba-

dany zadowolenie z własnej sytuacji oceniał zdecydowanie dobrze. Negatywnie

własną sytuację zawodową postrzega 32,2% respondentów, a więc co trzeci bada-

ny.

Wykres A.2. Prognoza zmiany własnej sytuacji zawodowej w najbliższych latach Pytanie A.2. Czy uważa Pan(i), że Pana/Pani sytuacja zawodowa w najbliż-

szych latach?

Przewidywania dotyczące perspektywy zmiany własnej sytuacji zawodowej

w ciągu najbliższych lat są dość zróżnicowane. W sumie 36,1% respondentów

uważa, że ich sytuacja zawodowa ulegnie w najbliższych latach poprawie, taki sam

procent badanych przewiduje, że w ciągu najbliższych kilku lat pozostanie ona bez

zmian, zaś jej pogorszenia spodziewa się 27,9% badanych mieszkańców wsi. War-

to zauważyć, że opinie są tu silnie zróżnicowane w zależności od wieku responden-

tów. Lepiej perspektywy zmiany własnej sytuacji zawodowej oceniają osoby młode.

Spośród osób w przedziale wiekowym 18-25 lat 64,9% uważa, że ich sytuacja za-

wodowa raczej lub zdecydowanie się poprawi, w grupie wiekowej 26-35 lat, tego

samego zdania jest 53,4% respondentów, natomiast dla porównania w dwóch naj-

starszych grupach wiekowych 46-55 lat oraz 56-67 lat procent osób, które przewi-

dują pozytywną zmianę swojej sytuacji zawodowej wynosi odpowiednio 20,1%

oraz 11,4%.

63

29,6%

38,7%

13,9%

16,6%

1,2%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35 % 40% 45%

Zdecydowanie źle

Raczej źle

Trudno powiedzieć

Raczej dobrze

Zdecydowanie dobrze

Wykres A.3. Ocena możliwości znalezienia pracy w gminie Pytanie A.3. Jak P. ocenia możliwości znalezienia pracy przez mieszkańców

P. gminy?

Mimo dość pozytywnego obrazu własnej sytuacji własnej sytuacji zawodowej

wśród mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich, większość z nich nega-

tywnie wypowiada się o możliwości znalezienia pracy w gminie. Raczej źle oraz

zdecydowanie źle oceniło ją ponad 68% badanych. Odpowiedzi raczej dobrze

udzieliło 16,6% osób a tylko nieco ponad 1% respondentów możliwość znalezienia

pracy ocenia zdecydowanie dobrze. Co ważne, istnieją różnice w ocenie możliwości

znalezienia pracy w zależności od płci oraz wieku mieszkańców. Różnice pomiędzy

kobietami a mężczyznami nie są znaczące, aczkolwiek zauważalne. Spośród bada-

nych mężczyzn 20,3% pozytywnie wypowiada się o możliwości znalezienia pracy,

wśród kobiet tego samego zdania było 15,6%, może oznaczać, że mężczyznom

nieznacznie łatwiej jest znaleźć pracę niż kobietom. Większe rozbieżności zaobser-

wowano porównując możliwość znalezienia pracy wśród osób w różnym wieku.

Najlepiej możliwość znalezienia pracy jest oceniana wśród osób w wieku 26-35 lat,

niemal co czwarta osoba z tej grupy wiekowej ocenia ją pozytywnie. Najgorzej

swoje szanse na rynku pracy oceniają osoby w przedziale wiekowym 46–67 lat,

w tej grupie możliwość znalezienia pracy ocenia dobrze jedynie około 13% respon-

dentów.

64

11,8%

26,3%

40,5%

19,9%

1,4%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Zdecydowanie się pogorszą

Raczej się pogorszą


Raczej się poprawią

Zdecydowanie się poprawią

Wykres A.4. Prognoza możliwości znalezienia pracy dla mieszkańców gminy Pytanie A.4. Czy P. zdaniem możliwości znalezienia pracy dla mieszkańców

P. gminy w najbliższych latach? Ponad 40% badanych przewiduje, że sytuacja związana ze znalezieniem pra-

cy przez mieszkańców gminy pozostanie bez zmian. Spośród tych osób, które przewidują jakąś zmianę większość stanowią osoby nastawione pesymistyczne, co obrazuje wynik zsumowanych odpowiedzi raczej i zdecydowanie nie - 38%, pozy-tywne przemiany przewiduje 21,3% badanych. Podobnie jak w przypadku oceny zmian własnej sytuacji zawodowej, tak również w kwestii prognozy możliwości zna-lezienia pracy, młodzi ludzie są większymi optymistami niż osoby starsze. Około 27% badanych z grupy wiekowej 18–35 przewiduje, że zmiany będą korzystne, natomiast wśród osób w wieku 46–67 lat tego samego zdania jest około 16% osób.

4.2.6 Sytuacja na rynku pracy w opinii przedstawicieli instytucji Dolnego Śląska – badanie z przedstawicielami instytucji techniką wywiadów telefonicznych CATI Badani za pomocą techniki wywiadów telefonicznych CATI przedstawiciele

różnego rodzaju instytucji z terenów województwa dolnośląskiego w większości postrzegają sytuację na rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich jako niekorzystną. Nieco bardziej pozytywne opinie wyrazili w odniesieniu do sytuacji na rynku pracy w regionie.

65

5,4%

45,6%

16,8%

31,0%

1,3%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Zdecydowanie żle

Raczej źle

Trudno powiedzieć

Raczej dobrze

Zdecydowanie dobrze

20,9%

50,9%

5,1%

22,2%

0,9%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Zdecydowanie żle

Raczej źle

Trudno powiedzieć

Raczej dobrze

Zdecydowanie dobrze

Wykres A.1.x. Ocena sytuacji na rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w gminach na terenie powiatu

Pytanie A.1. Jak ocenia P. sytuację na rynku pracy na terenach wiejskich

i miejsko-wiejskich w gminach znajdujących się na terenie powiatu, w którym P. pracuje ?

Sytuacja na rynku pracy w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich przez ponad połowę badanych oceniania jest raczej źle, a co piąty respondent postrzega ją jako zdecydowanie złą. Zdecydowanie dobrze rynek pracy został oceniony przez mniej niż jeden procent badanych. Istnieje pewna grupa przedstawicieli instytucji, którzy dobrze oceniają warunki pracy w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich na terenie swojego powiatu, jest to około 22% respondentów. Tak rozłożone wyniki świadczą o negatywnym postrzeganiu przez badanych sytuacji na rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.

Wykres A.2.x. Ocena sytuacji na rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie

Pytanie A.2. A jak ocenia P. sytuację na rynku pracy na terenach wiejskich

i miejsko-wiejskich w całym woj.? Przedstawiciele instytucji z terenów Dolnego Śląska raczej źle oceniają sytu-

ację na rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w całym wojewódz-twie.

66

13,9%

38,3%

12,0%

32,3%

3,5%

0% 1 0% 20% 30% 40% 50%

Zdecydowanie się pogarsza

Raczej się pogarsza

Trudno powiedzieć

Raczej się poprawia

Zdecydowanie się poprawia

Wykres A.3.x. Rynek pracy w gminach na terenie powiatu w perspektywie ostatnich 5 lat Pytanie A.3. W perspektywie ostatnich 5 lat rynek pracy się poprawia czy po-

garsza – w gminach znajdujących się na terenie powiatu, w którym P. pracuje ? Rozwój rynku pracy w perspektywie ostatnich pięciu lat przez nieco ponad po-

łowę badanych został oceniony negatywnie. Poprawę sytuacji dostrzegło 35,8% respondentów. Blisko co ósmy ankietowany nie miał zdania w tej kwestii. Niemniej jednak, warto zwrócić uwagę na asymetrię wartości skrajnych odpowiedzi: jedynie 3,5% badanych twierdzi, że sytuacja na lokalnym rynku pracy zdecydowania się poprawiła w ciągu ostatnich pięciu lat, zaś 13,9% badanych ocenia, że uległa ona zdecydowanemu pogorszeniu.

Wykres A.4. x. Rynek pracy w całym województwie w perspektywie ostatnich 5 lat Pytanie A.4. A w perspektywie ostatnich 5 lat rynek pracy się poprawia czy

pogarsza – w całym województwie? Podobne pytanie, lecz odnoszące się do sytuacji na wojewódzkim rynku pra-

cy, uwypukliło znaczące deficyty wiedzy na ten temat, bowiem aż 23,7% badanych nie potrafiło wskazać jednoznacznej odpowiedzi. Respondenci są jednak skłonni twierdzić, że sytuacja w całym województwie raczej się poprawia. Takiego zdania jest 37,7% ankietowanych. Co trzeci badany jest zdania, że w perspektywie ostat-nich pięciu lat rynek pracy się pogarsza. Nieco ponad 4% respondentów ocenia,

3,8%

30,7%

23,7%

37,7%

4,1%

0% 5% 1 0% 15% 20% 25% 30% 35 % 40%

Zdecydowanie się pogarsza

Raczej się pogarsza

Trudno powiedzieć

Raczej się poprawia

Zdecydowanie się poprawia

67

że w ciągu ostatnich 5 lat sytuacja zdecydowanie poprawiła się w całym wojewódz-twie, zaś 3,8% badanych dostrzega jej zdecydowane pogorszenie się.

Podsumowanie: Sytuacja na rynku pracy osób z terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich oceniania jest raczej negatywnie. Odnotowano nierównomierne roz-łożenie bezrobocia w podregionach, a także wzrost liczby bezrobocia wśród męż-czyzn zwłaszcza w 2009 roku. W opiniach badanych możliwym jest podjęcie za-trudnienia i znalezienie przez mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich pracy, jednak wynagrodzenie za pracę jest niesatysfakcjonujące, czy wręcz zbyt niskie biorąc pod uwagę koszty związane z dojazdem do pracy. Wciąż zbyt mało jest pracy dla kobiet, trudności w znalezieniu zatrudnienia mają także osoby, które dopiero skończyły studia i nie mają doświadczenia. Pracę zazwyczaj można znaleźć wykorzystując znajomości, korzystając z pomocy rodziny i znajomych, czy też po-przez bezpośredni kontakt z pracodawcą, podkreśla to więc niewielką rolę instytucji pośredniczących w poszukiwaniu zatrudnienia. Mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich zniechęca niska płaca, wysokie koszty dojazdów, a także ofe-rowane im umowy cywilnoprawne. Jednocześnie w opiniach badanych pojawiło się przywiązanie do stereotypowego podziału ról – kobiety zajmują się domem, męż-czyźni zarabiają na dom – co także wpływa na wycofanie kobiet z rynku pracy. Do-datkowo osoby korzystające z opieki socjalnej wykazują raczej niechętne postawy do znalezienia zatrudnienia i brak determinacji do zmiany swojej sytuacji na rynku pracy.

Interesującym jest fakt pozytywnej oceny własnej sytuacji przez badanych, przy jednoczesnych prognozach raczej negatywnych zmian na rynku pracy. Badani nie zakładają znacznej poprawy na rynku pracy.

4.3. Jak przedstawia się przestrzenne zróżnicowanie sytuacji na dolno-śląskim rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich? Ja-kie są aktualne wskaźniki rynku pracy według jednostek terytorial-nych (województwo, gmina, powiat)?

Na terenach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w 2010 roku

największa liczba osób bezrobotnych została zarejestrowana w gminach Góra, Wo-

łów i Strzegom. We wszystkich tych gminach liczba ta wyniosła ponad 1800 osób.

Najmniejsza liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych została odnotowana

w gminach Sobótka, Międzybórz i Prochowice i wynosiła 350 osób lub mniej. Ogó-

łem liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych na terenach miejsko-wiejskich wy-

nosiła 45674, co stanowiło prawie 1/3 wszystkich zarejestrowanych osób bezro-

botnych na terenie województwa dolnośląskiego.

68

Tabela 7. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego

Gmina Powiat Podregion

Liczba za-rejestro-wanych

osób bez-robotnych

Pozycja w ran-kingu

Góra górowski legnicko-głogowski 1904 1

Wołów wołowski wrocławski 1862 2 Strzegom świdnicki wałbrzyski 1816 3 Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski 1788 4 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski 1552 5 Ziębice ząbkowicki wałbrzyski 1442 6 Milicz milicki wrocławski 1425 7 Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski 1384 8 Strzelin strzeliński wrocławski 1288 9 Bolków jaworski jeleniogórski 1266 10 Leśna lubański jeleniogórski 1160 11

Polkowice polkowicki legnicko-głogowski 1132 12

Bogatynia zgorzelecki jeleniogórski 1082 13 Syców oleśnicki wrocławski 1055 14 Brzeg Dolny wołowski wrocławski 998 15 Jelcz - Laskowice oławski wrocławski 991 16 Żmigród trzebnicki wrocławski 969 17 Świerzawa złotoryjski jeleniogórski 957 18 Trzebnica trzebnicki wrocławski 902 19 Twardogóra oleśnicki wrocławski 890 20 Środa Śląska średzki wrocławski 879 21

Chocianów polkowicki legnicko-głogowski

872 22

Lubawka kamiennogórski jeleniogórski 838 23 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski 779 24 Międzylesie kłodzki wałbrzyski 773 25 Radków kłodzki wałbrzyski 773 26 Mirsk lwówecki jeleniogórski 757 27 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski 752 28 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 696 29 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 693 30 Bierutów oleśnicki wrocławski 692 31 Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 632 32 Szczytna kłodzki wałbrzyski 600 33

Wąsosz górowski legnicko-głogowski 588 34

Olszyna lubański jeleniogórski 584 35 Lądek - Zdrój kłodzki wałbrzyski 573 36

Przemków polkowicki legnicko-głogowski 562 37

Lubomierz lwówecki jeleniogórski 518 38

69



osób bez-robotnych

Pozycja w ran-kingu

Pieńsk zgorzelecki jeleniogórski 515 39 Mieroszów wałbrzyski wałbrzyski 502 40 Żarów świdnicki wałbrzyski 499 41 Bardo ząbkowicki wałbrzyski 487 42

Ścinawa lubiński legnicko-głogowski 470 43

Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 465 44 Węgliniec zgorzelecki jeleniogórski 446 45 Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 431 46 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 428 47 Siechnice wrocławski wrocławski 408 48 Wiązów strzeliński wrocławski 407 49 Prusice trzebnicki wrocławski 403 50 Wleń lwówecki jeleniogórski 399 51 Niemcza dzierżoniowski wałbrzyski 358 52 Sobótka wrocławski wrocławski 350 53 Międzybórz oleśnicki wrocławski 343 54

Prochowice legnicki legnicko-głogowski

339 55

Województwo dolnośląskie

gminy miejsko-wiejskie 45674 - ogółem 150282 -

W obrębie gmin wiejskich województwa dolnośląskiego w 2010 roku liczba

zarejestrowanych osób bezrobotnych była największa w gminach Kłodzko i Nowa Ruda w podregionie wałbrzyskim (odpowiednio 1478 i 1052 osoby). Najmniej zare-jestrowanych osób bezrobotnych odnotowano w gminach Ruja i Jordanów Śląski (100 osób lub mniej). Ogółem liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w gmi-nach wiejskich wynosiła 23356, co stanowiło więcej niż 1/6 wszystkich osób bezro-botnych zarejestrowanych na terenie całego województwa.

70

Tabela 8. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w roku 2010 w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego



osób bez-robotnych

Pozycja w ran-kingu

Kłodzko kłodzki wałbrzyski 1478 1 Nowa Ruda kłodzki wałbrzyski 1052 2

Chojnów legnicki legnicko-głogowski 809 3

Mysłakowice jeleniogórski jeleniogórski 801 4 Kamieniec Ząbkowicki ząbkowicki wałbrzyski 785 5

Oława oławski wrocławski 767 6 Wińsko wołowski wrocławski 737 7 Oleśnica oleśnicki wrocławski 692 8 Świdnica świdnicki wałbrzyski 691 9 Bolesławiec bolesławiecki jeleniogórski 685 10 Dzierżoniów dzierżoniowski wałbrzyski 682 11 Kamienna Góra kamiennogórski jeleniogórski 634 12 Złotoryja złotoryjski jeleniogórski 623 13 Podgórzyn jeleniogórski jeleniogórski 567 14 Miękinia średzki wrocławski 562 15 Długołęka wrocławski wrocławski 534 16 Walim wałbrzyski wałbrzyski 531 17 Lubań lubański jeleniogórski 529 18 Warta Bolesławiecka bolesławiecki jeleniogórski 500 19

Zagrodno złotoryjski jeleniogórski 489 20 Stoszowice ząbkowicki wałbrzyski 474 21 Krośnice milicki wrocławski 467 22

Niechlów górowski legnicko-głogowski 466 23

Pielgrzymka złotoryjski jeleniogórski 465 24 Dobromierz świdnicki wałbrzyski 462 25

Lubin lubiński legnicko-głogowski 451 26

Zgorzelec zgorzelecki jeleniogórski 436 27 Łagiewniki dzierżoniowski wałbrzyski 409 28 Osiecznica bolesławiecki jeleniogórski 408 29 Stara Kamienica jeleniogórski jeleniogórski 408 30 Marciszów kamiennogórski jeleniogórski 397 31 Kobierzyce wrocławski wrocławski 374 32 Kondratowice strzeliński wrocławski 372 33

Rudna lubiński legnicko-głogowski 371 34

Jeżów Sudecki jeleniogórski jeleniogórski 370 35 Kostomłoty średzki wrocławski 368 36 Mściwojów jaworski jeleniogórski 362 37

71



osób bez-robotnych

Pozycja w ran-kingu

Męcinka jaworski jeleniogórski 356 38 Siekierczyn lubański jeleniogórski 355 39 Sulików zgorzelecki jeleniogórski 353 40 Czarny Bór wałbrzyski wałbrzyski 345 41

Głogów głogowski legnicko-głogowski 338 42

Cieszków milicki wrocławski 332 43

Jemielno górowski legnicko-głogowski

329 44

Grębocice polkowicki legnicko-głogowski 322 45

Przeworno strzeliński wrocławski 322 46 Wisznia Mała trzebnicki wrocławski 320 47

Kotla głogowski legnicko-głogowski 310 48

Janowice Wielkie jeleniogórski jeleniogórski 301 49 Gromadka bolesławiecki jeleniogórski 300 50

Miłkowice legnicki legnicko-głogowski 300 51

Dobroszyce oleśnicki wrocławski 299 52 Dziadowa Kłoda oleśnicki wrocławski 299 53 Malczyce średzki wrocławski 297 54 Zawonia trzebnicki wrocławski 293 55 Województwo dolnośląskie

gminy wiejskie 23356 - ogółem 150282 -

Największy udział bezrobotnych osób zarejestrowanych w liczbie ludności

w wieku produkcyjnym w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich w województwie

dolnośląskim odnotowano w trzech gminach podregionu jeleniogórskiego: Świe-

rzawa, Bolków i Leśna. We wszystkich tych gminach wyniósł on ponad 17%. Naj-

mniejszy udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produk-

cyjnym został odnotowany w gminach Siechnice i Kąty Wrocławskie i wyniósł mniej

niż 4%. Średnio w gminach wiejsko-miejskich na terenie województwa dolnoślą-

skiego 9,6% osób w wieku produkcyjnym jest zarejestrowanych jako bezrobotni,

w porównaniu z 8% na terenie całego województwa.

72

Tabela 9. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyj-nym w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego


ogółem

Pozycja w ran-kingu

Świerzawa złotoryjski jeleniogórski 18,3 1 Bolków jaworski jeleniogórski 18,0 2 Leśna lubański jeleniogórski 17,2 3 Międzylesie kłodzki wałbrzyski 15,8 4 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 15,0 5 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski 14,6 6

Góra górowski legnicko-głogowski

14,3 7

Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski 14,2 8 Olszyna lubański jeleniogórski 13,5 9 Bardo ząbkowicki wałbrzyski 13,4 10 Wleń lwówecki jeleniogórski 13,3 11 Lubomierz lwówecki jeleniogórski 13,2 12 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski 13,1 13 Mirsk lwówecki jeleniogórski 12,9 14 Radków kłodzki wałbrzyski 12,6 15 Wołów wołowski wrocławski 12,5 16


Ziębice ząbkowicki wałbrzyski 12,4 18 Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski 11,9 19 Szczytna kłodzki wałbrzyski 11,9 20 Lubawka kamiennogórski jeleniogórski 11,3 21 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 10,7 22 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski 10,6 23 Mieroszów wałbrzyski wałbrzyski 10,6 24 Międzybórz oleśnicki wrocławski 10,5 25 Strzegom świdnicki wałbrzyski 10,4 26 Bierutów oleśnicki wrocławski 10,4 27 Lądek-Zdrój kłodzki wałbrzyski 10,4 28 Twardogóra oleśnicki wrocławski 10,3 29

Chocianów polkowicki legnicko-głogowski 10,2 30

Żmigród trzebnicki wrocławski 9,9 31

Przemków polkowicki legnicko-głogowski

9,8 32

Syców oleśnicki wrocławski 9,7 33 Niemcza dzierżoniowski wałbrzyski 9,5 34 Brzeg Dolny wołowski wrocławski 9,3 35 Milicz milicki wrocławski 9,1 36 Strzelin strzeliński wrocławski 9,1 37 Wiązów strzeliński wrocławski 8,6 38 Pieńsk zgorzelecki jeleniogórski 8,5 39

73


ogółem

Pozycja w ran-kingu

Węgliniec zgorzelecki jeleniogórski 7,9 40 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 7,0 41 Środa Śląska średzki wrocławski 6,9 42

Ścinawa lubiński legnicko-głogowski 6,8 43

Prochowice legnicki legnicko-głogowski 6,7 44

Polkowice polkowicki legnicko-głogowski

6,6 45

Bogatynia zgorzelecki jeleniogórski 6,6 46 Prusice trzebnicki wrocławski 6,6 47 Jelcz-Laskowice oławski wrocławski 6,3 48 Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 6,3 49 Trzebnica trzebnicki wrocławski 6,1 50 Żarów świdnicki wałbrzyski 6,1 51 Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 5,1 52 Sobótka wrocławski wrocławski 4,2 53 Siechnice wrocławski wrocławski 3,8 54 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 3,3 55 Świerzawa złotoryjski jeleniogórski 18,3 1 Bolków jaworski jeleniogórski 18,0 2 Leśna lubański jeleniogórski 17,2 3 Międzylesie kłodzki wałbrzyski 15,8 4 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 15,0 5 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski 14,6 6

Góra górowski legnicko-głogowski 14,3 7

Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski 14,2 8 Olszyna lubański jeleniogórski 13,5 9 Bardo ząbkowicki wałbrzyski 13,4 10 Wleń lwówecki jeleniogórski 13,3 11 Lubomierz lwówecki jeleniogórski 13,2 12 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski 13,1 13 Mirsk lwówecki jeleniogórski 12,9 14 Radków kłodzki wałbrzyski 12,6 15 Wołów wołowski wrocławski 12,5 16


Ziębice ząbkowicki wałbrzyski 12,4 18 Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski 11,9 19 Szczytna kłodzki wałbrzyski 11,9 20 Lubawka kamiennogórski jeleniogórski 11,3 21 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 10,7 22 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski 10,6 23 Województwo dolnośląskie

gminy miejsko-wiejskie 9,6 - ogółem 8,0 -

74

Na terenach wiejskich województwa dolnośląskiego największy udział bezro-

botnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym odnotowano

w gminach Lewin Kłodzki, Jemielno i Pielgrzymka (15% lub więcej). Na tym samym

obszarze najmniejszy udział bezrobotnych zrejestrowanych w liczbie ludności

w wieku produkcyjnym odnotowano w gminach Kobierzyce, Czernica, Długołęka

w podregionie wrocławskim. Ogółem na terenach wiejskich udział osób bezrobot-

nych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wyniósł 9%.

Tabela 10. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyj-nym w roku 2010 w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego


ogółem

Pozycja w ran-kingu

Lewin Kłodzki kłodzki wałbrzyski 17,0 1

Jemielno górowski legnicko-głogowski 16,8 2

Pielgrzymka złotoryjski jeleniogórski 15,0 3

Niechlów górowski legnicko-głogowski

14,5 4

Walim wałbrzyski wałbrzyski 14,3 5

Pęcław głogowski legnicko-głogowski 14,2 6

Mściwojów jaworski jeleniogórski 14,1 7 Wińsko wołowski wrocławski 13,6 8 Nowa Ruda kłodzki wałbrzyski 13,5 9 Zagrodno złotoryjski jeleniogórski 13,5 10 Kamieniec Ząbko-wicki

ząbkowicki wałbrzyski 13,4 11

Kłodzko kłodzki wałbrzyski 13,3 12

Chojnów legnicki legnicko-głogowski 13,3 13

Marciszów kamiennogórski jeleniogórski 13,3 14 Złotoryja złotoryjski jeleniogórski 13,2 15 Stoszowice ząbkowicki wałbrzyski 12,7 16 Dobromierz świdnicki wałbrzyski 12,7 17 Kondratowice strzeliński wrocławski 12,3 18

Żukowice głogowski legnicko-głogowski 12,3 19

Mysłakowice jeleniogórski jeleniogórski 12,1 20 Lubań lubański jeleniogórski 12,0 21 Siekierczyn lubański jeleniogórski 12,0 22 Stara Kamienica jeleniogórski jeleniogórski 11,4 23 Męcinka jaworski jeleniogórski 11,4 24

Kotla głogowski legnicko-głogowski 11,4 25

Ciepłowody ząbkowicki wałbrzyski 11,4 26

75


ogółem

Pozycja w ran-kingu

Cieszków milicki wrocławski 11,3 27 Dzierżoniów dzierżoniowski wałbrzyski 11,0 28 Czarny Bór wałbrzyski wałbrzyski 10,9 29 Kamienna Góra kamiennogórski jeleniogórski 10,8 30 Podgórzyn jeleniogórski jeleniogórski 10,8 31 Janowice Wielkie jeleniogórski jeleniogórski 10,8 32

Gaworzyce polkowicki legnicko głogowski 10,3 33

Paszowice jaworski jeleniogórski 10,3 34 Przeworno strzeliński wrocławski 10,0 35 Dziadowa Kłoda oleśnicki wrocławski 9,9 36 Platerówka lubański jeleniogórski 9,8 37

Grębocice polkowicki legnicko-głogowski 9,5 38

Stare Bogaczowice wałbrzyski wałbrzyski 9,4 39 Warta Bolesławiec-ka bolesławiecki jeleniogórski 9,1 40

Krośnice milicki wrocławski 8,9 41 Sulików zgorzelecki jeleniogórski 8,9 42 Oleśnica oleśnicki wrocławski 8,6 43 Osiecznica bolesławiecki jeleniogórski 8,5 44

Radwanice polkowicki legnicko-głogowski 8,5 45

Łagiewniki dzierżoniowski wałbrzyski 8,4 46

Głogów głogowski legnicko-głogowski 8,4 47

Gromadka bolesławiecki jeleniogórski 8,4 48 Domaniów oławski wrocławski 8,3 49 Wądroże Wielkie jaworski jeleniogórski 8,3 50 Oława oławski wrocławski 8,2 51 Jeżów Sudecki jeleniogórski jeleniogórski 8,1 52 Kostomłoty średzki wrocławski 8,0 53

Rudna lubiński legnicko-głogowski

7,8 54

Zgorzelec zgorzelecki jeleniogórski 7,8 55 Zawonia trzebnicki wrocławski 7,8 56 Bolesławiec bolesławiecki jeleniogórski 7,7 57

Jerzmanowa głogowski legnicko-głogowski 7,7 58

Malczyce średzki wrocławski 7,6 59

Miłkowice legnicki legnicko-głogowski

7,4 60

Udanin średzki wrocławski 7,4 61 Dobroszyce oleśnicki wrocławski 7,2 62 Świdnica świdnicki wałbrzyski 6,6 63 Miękinia średzki wrocławski 6,6 64

76


ogółem

Pozycja w ran-kingu

Krotoszyce legnicki legnicko-głogowski 6,3 65

Ruja legnicki legnicko-głogowski 6,1 66

Kunice legnicki legnicko-głogowski 6,0 67

Borów strzeliński wrocławski 6,0 68 Marcinowice świdnicki wałbrzyski 5,5 69 Wisznia Mała trzebnicki wrocławski 5,3 70

Lubin lubiński legnicko-głogowski 5,2 71

Legnickie Pole legnicki legnicko-głogowski

5,1 72

Żórawina wrocławski wrocławski 4,2 73 Mietków wrocławski wrocławski 4,2 74 Jordanów Śląski wrocławski wrocławski 3,7 75 Kobierzyce wrocławski wrocławski 3,6 76 Czernica wrocławski wrocławski 3,6 77 Długołęka wrocławski wrocławski 3,4 78 Województwo dolnośląskie


Źródło: BDL GUS Największa liczba osób pracujących na terenach miejsko-wiejskich na obsza-

rze całego województwa dolnośląskiego w 2010 roku została odnotowana w gminie

Polkowice i wynosiła 23453. Liczba ta była ponad dwa razy większa od liczby osób

zatrudnionych w kolejnej pod tym względem gminie – Bogatyni. Najmniej osób

pracujących zostało odnotowanych w gminach Lubomierz, Wleń i Olszyna w pod-

regionie jeleniogórskim. Ogólna liczba osób zatrudnionych w gminach miejsko-

wiejskich wynosiła ponad 145 tysięcy osób, co stanowiło prawie 1/5 wszystkich

osób zatrudnionych na terenie województwa dolnośląskiego.

77

Tabela 11. Liczba osób pracujących w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego

Gmina Powiat Podregion Liczba osób

pracują-cych

Pozycja w ran-kingu


Bogatynia zgorzelecki jeleniogórski 9925 2 Jelcz - Laskowice oławski wrocławski 7455 3 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 6190 4 Środa Śląska średzki wrocławski 5282 5 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski 5061 6 Strzelin strzeliński wrocławski 5034 7 Trzebnica trzebnicki wrocławski 4994 8 Strzegom świdnicki wałbrzyski 4880 9 Milicz milicki wrocławski 4443 10 Wołów wołowski wrocławski 4373 11 Brzeg Dolny wołowski wrocławski 3800 12 Twardogóra oleśnicki wrocławski 3532 13 Siechnice wrocławski wrocławski 3021 14 Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 3016 15 Żarów świdnicki wałbrzyski 2999 16

Góra górowski legnicko-głogowski 2916 17

Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski 2866 18 Syców oleśnicki wrocławski 2752 19 Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski 2477 20 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 2472 21 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 1880 22 Międzybórz oleśnicki wrocławski 1820 23 Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 1820 24 Ziębice ząbkowicki wałbrzyski 1802 25 Żmigród trzebnicki wrocławski 1584 26 Sobótka wrocławski wrocławski 1559 27

Chocianów polkowicki legnicko-głogowski 1523 28

Węgliniec zgorzelecki jeleniogórski 1360 29 Lądek - Zdrój kłodzki wałbrzyski 1241 30 Bierutów oleśnicki wrocławski 1208 31 Lubawka kamiennogórski jeleniogórski 1165 32 Bolków jaworski jeleniogórski 1126 33 Leśna lubański jeleniogórski 1124 34 Radków kłodzki wałbrzyski 1118 35 Mieroszów wałbrzyski wałbrzyski 1118 36 Mirsk lwówecki jeleniogórski 923 37 Pieńsk zgorzelecki jeleniogórski 903 38 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski 873 39 Bardo ząbkowicki wałbrzyski 810 40


784 41

78


pracują-cych

Pozycja w ran-kingu

Prusice trzebnicki wrocławski 772 42

Ścinawa lubiński legnicko-głogowski

749 43

Przemków polkowicki legnicko-głogowski 748 44

Wąsosz górowski legnicko-głogowski 702 45

Świerzawa złotoryjski jeleniogórski 700 46 Szczytna kłodzki wałbrzyski 692 47 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski 653 48 Międzylesie kłodzki wałbrzyski 627 49 Wiązów strzeliński wrocławski 623 50 Niemcza dzierżoniowski wałbrzyski 575 51 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 536 52 Olszyna lubański jeleniogórski 474 53 Lubomierz lwówecki jeleniogórski 380 54 Wleń lwówecki jeleniogórski 338 55 Województwo dolnośląskie


Źródło: BDL GUS W przypadku gmin wiejskich województwa dolnośląskiego w 2010 roku naj-

większą liczbę osób pracujących odnotowano w czterech gminach podregionu wro-

cławskiego: Kobierzyce, Długołęka, Miękinia i Oława. Liczba osób pracujących

w gminie Kobierzyce jest ponad cztery razy większa od liczby osób zatrudnionych

w Gminie Długołęka. Najmniejsza liczba osób pracujących była w gminach Lewin

Kłodzki, Pęcław i Platerówka (mniej niż 150 osób). Liczba osób pracujących

w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego wyniosła ogółem niewiele ponad

74 tysiące osób.

79

Tabela 12. Liczba osób pracujących w roku 2010 w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego


pracują-cych

Pozycja w ran-kingu

Kobierzyce wrocławski Wrocławski 21345 1 Długołęka wrocławski Wrocławski 3938 2 Miękinia średzki wrocławski 2636 3 Oława oławski wrocławski 2049 4 Świdnica świdnicki wałbrzyski 1483 5 Kamieniec Ząbkowicki ząbkowicki wałbrzyski 1405 6

Legnickie Pole legnicki legnicko-głogowski

1365 7

Nowa Ruda kłodzki wałbrzyski 1336 8

Rudna lubiński legnicko-głogowski

1319 9

Lubin lubiński legnicko-głogowski 1201 10

Kamienna Góra kamiennogórski jeleniogórski 1188 11 Krośnice milicki wrocławski 1152 12 Oleśnica oleśnicki wrocławski 1128 13 Janowice Wielkie jeleniogórski jeleniogórski 1069 14 Wisznia Mała trzebnicki wrocławski 1033 15 Mysłakowice jeleniogórski jeleniogórski 990 16 Zgorzelec zgorzelecki jeleniogórski 984 17 Kłodzko kłodzki wałbrzyski 968 18 Złotoryja złotoryjski jeleniogórski 946 19 Czernica wrocławski wrocławski 939 20 Warta Bolesławiecka bolesławiecki jeleniogórski 881 21

Bolesławiec bolesławiecki jeleniogórski 876 22 Żórawina wrocławski wrocławski 836 23 Osiecznica bolesławiecki jeleniogórski 834 24

Kunice legnicki legnicko-głogowski

823 25

Podgórzyn jeleniogórski jeleniogórski 761 26 Dobroszyce oleśnicki wrocławski 744 27 Dobromierz świdnicki wałbrzyski 743 28 Gromadka bolesławiecki jeleniogórski 706 29 Stara Kamienica jeleniogórski jeleniogórski 704 30

Chojnów legnicki legnicko-głogowski 663 31

Dzierżoniów dzierżoniowski wałbrzyski 571 32 Łagiewniki dzierżoniowski wałbrzyski 519 33

Radwanice polkowicki legnicko-głogowski 509 34

Borów strzeliński wrocławski 501 35

Żukowice głogowski legnicko-głogowski

493 36

80


pracują-cych

Pozycja w ran-kingu

Wińsko wołowski wrocławski 479 37

Jerzmanowa głogowski legnicko-głogowski

471 38

Jeżów Sudecki jeleniogórski jeleniogórski 469 39 Stoszowice ząbkowicki wałbrzyski 467 40 Malczyce średzki wrocławski 464 41 Kostomłoty średzki wrocławski 458 42 Walim wałbrzyski wałbrzyski 451 43 Marcinowice świdnicki wałbrzyski 451 44 Paszowice jaworski jeleniogórski 448 45 Męcinka jaworski jeleniogórski 446 46

Głogów głogowski legnicko-głogowski

440 47

Zawonia trzebnicki wrocławski 439 48 Dziadowa Kłoda oleśnicki wrocławski 427 49 Udanin średzki wrocławski 422 50

Niechlów górowski legnicko-głogowski 404 51

Czarny Bór wałbrzyski wałbrzyski 404 52 Lubań lubański jeleniogórski 403 53 Marciszów kamiennogórski jeleniogórski 398 54 Zagrodno złotoryjski jeleniogórski 395 55 Sulików zgorzelecki jeleniogórski 395 56 Cieszków milicki wrocławski 374 57 Mietków wrocławski wrocławski 374 58 Kondratowice strzeliński wrocławski 373 59 Siekierczyn lubański jeleniogórski 367 60 Mściwojów jaworski jeleniogórski 351 61 Przeworno strzeliński wrocławski 349 62 Domaniów oławski wrocławski 337 63

Kotla głogowski legnicko-głogowski

304 64

Grębocice polkowicki legnicko-głogowski 304 65

Stare Bogaczowice wałbrzyski wałbrzyski 283 66

Miłkowice legnicki legnicko-głogowski 261 67

Gaworzyce polkowicki legnicko-głogowski

246 68

Wądroże Wielkie jaworski jeleniogórski 230 69 Pielgrzymka złotoryjski jeleniogórski 222 70 Ciepłowody ząbkowicki wałbrzyski 222 71

Ruja legnicki legnicko-głogowski

205 72

Krotoszyce legnicki legnicko-głogowski 175 73

Jordanów Śląski wrocławski wrocławski 171 74

81


pracują-cych

Pozycja w ran-kingu

Jemielno górowski legnicko-głogowski

159 75

Lewin Kłodzki kłodzki wałbrzyski 149 76

Pęcław głogowski legnicko-głogowski 106 77

Platerówka lubański jeleniogórski 73 78 Województwo dolnośląskie


Źródło: BDL GUS

Tabela 13. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 2008-2010 – zróżnicowania między podregionami województwa dolnośląskiego

2008 2009 2010

Podregion jeleniogórski 7,4 9,6 9,9 Podregion legnicko–głogowski 5,4 7,0 7,6 Podregion wałbrzyski 9,2 10,7 10,5 Podregion wrocławski 5,1 7,2 7,4 Podregion miasto Wrocław 2,5 3,9 4,2 Województwo dolnośląskie – gminy miejskie 5,0 6,6 6,9

Województwo dolnośląskie – gminy miejsko-wiejskich 7,7 9,6 9,6

Województwo dolnośląskie – gminy wiejskie

6,8 8,6 9,0

Województwo dolnośląskie 6,0 7,7 8,0 Źródło: BDL GUS

82

Mapa 6. Wskaźnik obciążenia demograficznego w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe

[Wskaźnik liczby osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym] Opracowanie CBS na podstawie danych BDL GUS

Mapa 7. Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych w gminach wiejskich i miejsko-

wiejskich województwa dolnośląskiego w roku 2010 – zróżnicowania międzypowiatowe


83

Mapa 8. Dynamika wzrostu liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych w województwie dolnośląskim w latach 2009-2010 – zróżnicowania międzypowiatowe


Tabela 14. Pracujący wg sektorów ekonomicznych w roku 2010 – zróżnicowania między podregionami województwa dolnośląskiego

Roln

ictw

o, l

eśn

ictw

o,

łow

iect

wo i

ryb

actw

o

Prz

emys

ł i b

ud

ow

nic

two

Han

del

, nap

raw

a p

oja

zdó

w

sam

och

od

ow

ych

; tr

ansp

ort

i g

osp

od

arka

mag

azyn

ow

a; z

a-kw

ater

ow

anie

i g

astr

on

om

ia,

info

rmac

ja i

kom

un

ikac

ja

Dzi

ałal

ność

fin

anso

wa

i u

bez

pie

czen

iow

a;

ob

słu

ga

ryn

ku n

ieru

chom

ości

Pozo

stał

e u

słu

gi

Województwo dolnośląskie

11,1 33,6 19,3 4,4 31,7

Podregion m. Wrocław 0,8 21,3 27,2 9,0 41,8 Podregion wrocławski 20,8 43,2 14,9 1,4 19,7 Podregion wałbrzyski 13,3 36,7 16,1 3,1 30,9 Podregion legnicko-głogowski

11,1 40,6 16,1 2,9 29,4

Podregion jeleniogórski 16,4 34,7 16,3 2,6 30,1 [%]. Opracowanie CBS, Źródło: BDL GUS

Jak wynika z powyższej tabeli najwięcej osób pracujących w rolnictwie, leśnic-

twie, łowiectwie i rybactwie odnotowano w podregionie wrocławskim (20,8%),

w podregionie tym jest także najwięcej osób pracujących w przemyśle i budownic-

twie (43,2%) w porównaniu z innymi podregionami województwa dolnośląskiego.

84

Z kolei miasto Wrocław posiada najwięcej osób pracujących w sektorze pozosta-

łych usług (41,8%). W całym województwie dolnośląskim natomiast najwięcej

osób pracujących według sektorów pracuje w sektorze przemysłu i budownictwa

(33,6%), najmniej natomiast w sektorze działalności finansowej i ubezpieczenio-

wej, obsłudze rynku nieruchomości (4,4%).

Tabela 15. Współczynnik skolaryzacji netto w latach 2008-2010 – zróżnicowania między podregionami województwa dolnośląskiego

Szkoły podstawowe Gimnazja 2008 2009 2010 2008 2009 2010

Podregion jeleniogórski 95,39 95,31 94,53 93,32 92,97 92,34 Podregion legnicko-głogowski

96,38 96,43 96,06 95,31 94,91 93,73

Podregion wałbrzyski 93,29 94,19 93,62 88,59 91,98 91,16 Podregion wrocławski 95,68 95,91 95,96 91,67 91,10 90,31 Podregion miasto Wrocław

95,50 95,43 95,91 97,60 97,32 96,54

Woj. dolnośląskie – gminy miejskie 98,45 98,47 98,46 104,60 104,91 104,01

Woj. dolnośląskie – gminy miejsko-wiejskie

94,78 95,88 95,51 89,03 91,48 90,67

Woj. dolnośląskie – gminy wiejskie 88,14 87,84 87,15 71,56 70,38 69,94

Polska – gminy miejskie 99,94 100,18 100,09 101,21 100,95 100,86 Polska – gminy miejsko- wiejskie 96,31 96,30 95,94 93,90 93,50 93,04

Polska – gminy wiejskie 92,48 92,49 92,21 87,42 86,80 86,09 Województwo dolnośląskie

95,15 95,39 95,14 92,88 93,38 92,56

[%]. Opracowanie CBS, Źródło: BDL GUS Współczynnik skolaryzacji netto w podregionie jeleniogórskim zarówno

w szkołach podstawowych jak i w gimnazjach sukcesywnie się zmniejsza. Współ-

czynnik skolaryzacji dla gmin miejskich w Polsce dla szkół podstawowych w roku

2010 był wyższy niż dla gmin miejskich województwa dolnośląskiego, podobnie

sytuacja wygląda w przypadku gmin wiejskich. W sytuacji szkół gimnazjalnych

współczynnik skolaryzacji dla gmin miejskich w województwie dolnośląskim jest

większy niż dla gmin miejskich w Polsce, jednak współczynnik ten dla gmin wiej-

skich jest niższy (wynosi 69,94%) i sukcesywnie spada od 2008 roku. Oznacza to,

że relacja liczby osób uczących się na danym poziomie kształcenia na terenach

wiejskich Dolnego Śląska w odniesieniu do liczby ludności w grupie wieku określo-

nej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania jest niższa niż dla gmin wiej-

skich w Polsce.

85

Tabela 16. Saldo migracji w roku 2010 w gminach wiejskich województwa dolnośląskiego

Gmina Powiat Podregion Saldo migracji

Pozycja w ran-kingu

Długołęka wrocławski wrocławski 511 1 Kobierzyce wrocławski wrocławski 443 2 Czernica wrocławski wrocławski 423 3

Lubin lubiński legnicko-głogowski

357 4

Miękinia średzki wrocławski 261 5 Żórawina wrocławski wrocławski 235 6 Oława oławski wrocławski 217 7 Świdnica świdnicki wałbrzyski 173 8 Wisznia Mała trzebnicki wrocławski 163 9 Jeżów Sudecki jeleniogórski jeleniogórski 148 10

Głogów głogowski legnicko-głogowski 136 11

Oleśnica oleśnicki wrocławski 104 12 Bolesławiec bolesławiecki jeleniogórski 86 13

Jerzmanowa głogowski legnicko-głogowski 82 14

Kunice legnicki legnicko-głogowski

75 15

Legnickie Pole legnicki legnicko-głogowski 68 16

Mysłakowice jeleniogórski jeleniogórski 67 17 Zgorzelec zgorzelecki jeleniogórski 55 18 Kostomłoty średzki wrocławski 50 19 Stara Kamienica jeleniogórski jeleniogórski 45 20

Rudna lubiński legnicko-głogowski 44 21

Podgórzyn jeleniogórski jeleniogórski 41 22 Warta Bolesławiecka bolesławiecki jeleniogórski 41 23

Kotla głogowski legnicko-głogowski

36 24

Dobroszyce oleśnicki wrocławski 32 25 Paszowice jaworski jeleniogórski 31 26

Miłkowice legnicki legnicko-głogowski

29 27

Zawonia trzebnicki wrocławski 29 28 Męcinka jaworski jeleniogórski 28 29 Stare Bogaczowice wałbrzyski wałbrzyski 27 30

Żukowice głogowski legnicko-głogowski

25 31

Krotoszyce legnicki legnicko-głogowski 24 32

Kamienna Góra kamiennogórski jeleniogórski 23 33 Lubań lubański jeleniogórski 20 34 Złotoryja złotoryjski jeleniogórski 17 35

86

Gmina Powiat Podregion Saldo

migracji

Pozycja w ran-kingu

Radwanice polkowicki legnicko-głogowski

17 36

Jordanów Śląski wrocławski wrocławski 14 37 Kamieniec Ząbkowicki ząbkowicki wałbrzyski 13 38

Janowice Wielkie jeleniogórski jeleniogórski 13 39

Ruja legnicki legnicko-głogowski 10 40

Dzierżoniów dzierżoniowski wałbrzyski 10 41 Lewin Kłodzki kłodzki wałbrzyski 8 42 Dobromierz świdnicki wałbrzyski 6 43 Domaniów oławski wrocławski 5 44 Siekierczyn lubański jeleniogórski 4 45 Mietków wrocławski wrocławski 4 46 Mściwojów jaworski jeleniogórski 3 47 Walim wałbrzyski wałbrzyski 0 48 Marcinowice świdnicki wałbrzyski 0 49 Wądroże Wielkie jaworski jeleniogórski -2 50 Marciszów kamiennogórski jeleniogórski -2 51 Cieszków milicki wrocławski -3 52 Krośnice milicki wrocławski -4 53

Chojnów legnicki legnicko-głogowski -5 54

Kondratowice strzeliński wrocławski -5 55 Malczyce średzki wrocławski -7 56 Łagiewniki dzierżoniowski wałbrzyski -8 57 Nowa Ruda kłodzki wałbrzyski -8 58 Borów strzeliński wrocławski -9 59 Sulików zgorzelecki jeleniogórski -9 60 Wińsko wołowski wrocławski -10 61 Gromadka bolesławiecki jeleniogórski -11 62 Platerówka lubański jeleniogórski -12 63

Niechlów górowski legnicko-głogowski -13 64

Czarny Bór wałbrzyski wałbrzyski -13 65 Kłodzko kłodzki wałbrzyski -13 66

Pęcław głogowski legnicko-głogowski -14 67

Grębocice polkowicki legnicko-głogowski

-15 68

Przeworno strzeliński wrocławski -17 69

Jemielno górowski legnicko-głogowski -17 70

Ciepłowody ząbkowicki wałbrzyski -17 71

Gaworzyce polkowicki legnicko-głogowski -21 72

Zagrodno złotoryjski jeleniogórski -23 73 Pielgrzymka złotoryjski jeleniogórski -23 74

87


migracji

Pozycja w ran-kingu

Udanin średzki wrocławski -28 75 Dziadowa Kłoda oleśnicki wrocławski -29 76 Stoszowice ząbkowicki wałbrzyski -45 77 Osiecznica bolesławiecki jeleniogórski -69 78 Województwo dolnośląskie


Źródło: BDL GUS Także wśród gmin wiejskich Dolnego Śląska największe saldo migracji odno-

towuje się w gminach podregionu wrocławskiego (a właściwie samego powiatu

wrocławskiego). W 2010 roku najwyższe wartości wskaźnika odnotowano w gmi-

nach Długołęka, Kobierzyce, Czernica. Relatywnie najwyższy udział osób wymel-

dowujących się z gmin wiejskich województwa dolnośląskiego, w stosunku do no-

wo zameldowanych, odnotowano w gminach Dziadowa Kłoda, Stoszowice oraz

Osiecznica.

Tabela 17. Saldo migracji w roku 2010 w gminach miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego

Gmina Powiat Podregion Saldo migracji

Pozycja w ran-kingu

Siechnice wrocławski wrocławski 523 1 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 414 2 Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 333 3 Trzebnica trzebnicki wrocławski 138 4 Jelcz-Laskowice oławski wrocławski 101 5 Sobótka wrocławski wrocławski 72 6 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 53 7 Wołów wołowski wrocławski 48 8 Środa Śląska średzki wrocławski 41 9


40 10

Strzelin strzeliński wrocławski 34 11 Żarów świdnicki wałbrzyski 17 12 Bolków jaworski jeleniogórski 14 13 Syców oleśnicki wrocławski 11 14 Prusice trzebnicki wrocławski 11 15 Milicz milicki wrocławski 10 16 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 8 17 Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 6 18 Mirsk lwówecki jeleniogórski 4 19 Olszyna lubański jeleniogórski 3 20


88


migracji

Pozycja w ran-kingu

Lubomierz lwówecki jeleniogórski 3 22 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 2 23

Chocianów polkowicki legnicko-głogowski 1 24

Żmigród trzebnicki wrocławski -1 25 Szczytna kłodzki wałbrzyski -4 26 Twardogóra oleśnicki wrocławski -8 27 Niemcza dzierżoniowski wałbrzyski -9 28 Radków kłodzki wałbrzyski -9 29 Brzeg Dolny wołowski wrocławski -11 30 Głuszyca wałbrzyski wałbrzyski -16 31 Lwówek Śląski lwówecki jeleniogórski -17 32 Świerzawa złotoryjski jeleniogórski -19 33 Stronie Śląskie kłodzki wałbrzyski -20 34 Międzylesie kłodzki wałbrzyski -21 35 Wleń lwówecki jeleniogórski -21 36 Bierutów oleśnicki wrocławski -22 37 Ziębice ząbkowicki wałbrzyski -23 38 Międzybórz oleśnicki wrocławski -24 39 Lubawka kamiennogórski jeleniogórski -24 40 Lądek-Zdrój kłodzki wałbrzyski -25 41 Leśna lubański jeleniogórski -31 42

Góra górowski legnicko-głogowski -35 43

Wiązów strzeliński wrocławski -36 44 Bystrzyca Kłodzka kłodzki wałbrzyski -39 45

Przemków polkowicki legnicko-głogowski

-45 46

Bardo ząbkowicki wałbrzyski -49 47

Wąsosz górowski legnicko-głogowski

-50 48

Węgliniec zgorzelecki jeleniogórski -50 49 Pieńsk zgorzelecki jeleniogórski -51 50 Mieroszów wałbrzyski wałbrzyski -59 51 Strzegom świdnicki wałbrzyski -83 52 Ząbkowice Śląskie ząbkowicki wałbrzyski -85 53

Ścinawa lubiński legnicko-głogowski -94 54

Bogatynia zgorzelecki jeleniogórski -152 55 Siechnice wrocławski wrocławski 523 1 Kąty Wrocławskie wrocławski wrocławski 414 2 Oborniki Śląskie trzebnicki wrocławski 333 3 Trzebnica trzebnicki wrocławski 138 4 Jelcz-Laskowice oławski wrocławski 101 5 Sobótka wrocławski wrocławski 72 6 Nowogrodziec bolesławiecki jeleniogórski 53 7 Wołów wołowski wrocławski 48 8 Środa Śląska średzki wrocławski 41 9

89


migracji

Pozycja w ran-kingu


40 10

Strzelin strzeliński wrocławski 34 11 Żarów świdnicki wałbrzyski 17 12 Bolków jaworski jeleniogórski 14 13 Syców oleśnicki wrocławski 11 14 Prusice trzebnicki wrocławski 11 15 Milicz milicki wrocławski 10 16 Gryfów Śląski lwówecki jeleniogórski 8 17 Jaworzyna Śląska świdnicki wałbrzyski 6 18 Mirsk lwówecki jeleniogórski 4 19 Olszyna lubański jeleniogórski 3 20


Lubomierz lwówecki jeleniogórski 3 22 Złoty Stok ząbkowicki wałbrzyski 2 23 Województwo dolnośląskie


Źródło: BDL GUS Co warte podkreślenia, w skali całego województwa saldo migracji dla gmin

wiejskich, tak jak i miejsko-wiejskich jest dodatnie – co oznacza, że więcej osób

zamieszkało na terenach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich niż się z nich wypro-

wadziło. Jednak na te ogólne wyniki wyraźnie wpływa zaobserwowana tendencja

do zasiedlania podwrocławskich gmin.

Tabela 18. Wybrane charakterystyki osób niepełnosprawnych w regionie

Osoby niepełnosprawne

Wyszczególnienie Ogółem Miasta Wieś w

tys. w % w

tys. w % w

tys. w %

Ogółem 435,8 100 302,2 100 133,6 100 Mężczyźni 201,8 46,3 139,2 46,1 62,6 46,8 Kobiety 234,1 53,7 163 53,9 71,1 53,2 Prawnie - razem 358,6 82,3 250,4 82,9 108,3 81 W wieku 16 lat i więcej o stopniu niepełnosprawności:

346,6 79,5 242,2 80,2 104,4 78,1

Znacznym 100,5 23,1 69,9 23,1 30,6 22,9 Umiarkowanym 115,3 26,5 82,6 27,3 32,7 24,5 Lekkim 125,6 28,8 86,2 28,5 39,5 29,5 Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 (zaczerpnięte z NSP 2002)

90

Mówiąc o przestrzennym zróżnicowaniu sytuacji na dolnośląskim rynku pracy

istotnym jest sytuacja osób niepełnosprawnych na Dolnym Śląsku. Dane na temat

liczby niepełnosprawnych na Dolnym Śląsku zaczerpnięte zostały ze Strategii Roz-

woju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020. Wynika z nich, że niepełno-

sprawni w roku 2002 stanowili 15% ogółu mieszkańców województwa dolnoślą-

skiego. W momencie badania ich liczba wynosiła 435,8 tysięcy. Oznacza to, że co

siódmy mieszkaniec Dolnego Śląska, podobnie, jak w skali kraju, to osoba niepeł-

nosprawna. Wśród nich największą grupę stanowiły osoby posiadające orzeczenie

o lekkim (28,8%) lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (26,5%).

Tabela 19. Liczba ludności w województwie dolnośląskim ze względu na wiek w 2010 roku

Przedziały wiekowe Dolnośląskie Dolnośląskie gminy miej-sko-wiejskie

Dolnośląskie gminy wiejskie

0-4 143920 37110 28766 5-9 122981 33149 26344 10-14 135711 37851 30581 15-19 168520 47648 36802 20-24 207188 55255 42075 25-29 253964 63868 47081 30-34 242305 57151 42397 35-39 206195 49981 38682 40-44 165956 42064 32652 45-49 179044 46539 35339 50-54 232295 58886 43314 55-59 240408 57980 40513 60-64 192553 45613 30111 65-69 95354 21453 13851 70 i więcej 291446 65008 45850 70-74 100578 21899 14676 75-79 87109 19221 13519 80-84 63636 14660 10654 85 i więcej 40123 9228 7001

Jak wynika z powyższej tabeli w gminach wiejskich jest mniej ludzi w każdym

przedziale wiekowym niż w gminach miejsko-wiejskich, co wiąże się z obszarem

zaludnienia terenów wiejskich. Największe dysproporcje odnotowano w kategorii

wieku 70+, najmniejsze natomiast 75-79, 80-84 oraz 85 i więcej.

91

4.4. Jakie są perspektywy dla regionalnego rynku pracy z uwzglę-dnieniem trendów demograficznych dla ludności wiejskiej na Dolnym Śląsku?

4.4.1. Opinie wybranych kategorii społecznych o perspektywach zmian na regionalnym rynku pracy – badanie z pracownikami socjal-nymi techniką wywiadów grupowych FGI

Pracownicy socjalni biorący udział w zogniskowanych wywiadach grupowych

uważają, że duże znaczenie dla zmiany sytuacji osób najuboższych na terenie Dol-

nego Śląska odgrywa wykształcenie. Zdaniem części badanych, osoby które będą

dążyć do podniesienia kwalifikacji, mają większą szansę na poprawę swojej sytuacji

materialnej. Jednocześnie badani są zdania, że klientom opieki społecznej brakuje

determinacji do dokształcania się i poprawy swojej sytuacji, nie przewidują zatem

zmiany nastawienia do pracy wśród swoich podopiecznych.

Perspektywa zmian na rynku pracy w ocenie uczestników wywiadów zogni-

skowanych uzależniona jest w znacznym stopniu od profilu kształcenia oferowane-

go przez szkoły zawodowe oraz szkoły średnie. Chodzi tu o jego dostosowanie do

potrzeb rynku pracy. Konieczna jest też zmiana w mentalności pracodawców odno-

śnie zatrudnienia osób po 40 roku życia. Potrzeba tych przeobrażeń nie jest jednak

silnie zróżnicowana terytorialnie. Zdaniem respondentów, są one wymagane za-

równo na terenach wiejskich, miejsko–wiejskich, jak i miejskich.

Poprawa sytuacji na regionalnym rynku pracy jest również, zdaniem części

badanych pracowników socjalnych, ściśle związana z koniecznością zwiększenia

zakresu koordynacji i wymiany informacji między urzędami pracy, pracodawcami

i ośrodkami pomocy społecznej. Polepszenie kondycji rynku zatrudnienia wymaga

zatem równorzędnego, wspólnego planowania oraz stworzenia strategii polityki

społecznej dla lokalnej społeczności. Strategia ta powinna być szczegółowo dosto-

sowana do aktualnych potrzeb regionu oraz odpowiadać na lokalne zagrożenia

i problemy społeczne. 4.4.2. Opinie wybranych kategorii społecznych o perspektywach zmian na regionalnym rynku pracy – badanie z sołtysami techniką wywiadów swobodnych

Z kolei zdaniem większości badanych sołtysów możliwa jest poprawa sytuacji

na rynku pracy, w tym zwiększenie zatrudnienia w miejscowości, w której mieszka-

ją. Wymaga to jednak podjęcia określonych działań w dziedzinie lokalnej gospo-

92

darki, infrastruktury, funkcjonowania sektora rolniczego oraz zmianie określonych

regulacji prawnych.

Powstanie nowych zakładów pracy albo rozwój istniejących już przedsię-

biorstw jest w opinii badanych istotnym elementem wzrostu gospodarczego, który

może się przyczynić do zwiększenia zatrudnienia. W opinii badanych, poprawa sta-

nu sieci drogowej w regionie może skutkować napływem nowych inwestorów.

Niemniej jednak tego typu działania mogą poprawić pozycję na rynku pracy jednej

grupie zatrudnionych, pogorszając tym samym sytuację innych pracowników.

Ostatnim pomysłem, który pojawił się w kontekście możliwych sytuacji prowadzą-

cych do zwiększenia zatrudnienia na wsi jest zmiana określonych regulacji praw-

nych. Zmiana ta miałaby dotyczyć wzrostu płacy minimalnej. W związku z tym,

niektórzy badani postulują zmianę obowiązującego prawa i zwiększenie minimalne-

go wynagrodzenia. Wśród konieczności zmian w obszarze regulacji prawnych zna-

lazła się również propozycja wprowadzenia większych udogodnień dla przedsiębior-

ców. Kilku badanych sołtysów stwierdziło, że sytuacja na rynku pracy ulega popra-

wie i istnieje spora szansa na podtrzymanie tej tendencji. Przyczyną tak dobrych

prognoz dotyczących sytuacji na rynku pracy są obserwacje życia społecznego na

wsi i aktywność zawodowa mieszkańców. Zdaniem badanych istotne są także do-

bre przykłady wynikające z postaw, które warto promować i naśladować [R3] Po-ziom życia się poprawia przez działania osób przedsiębiorczych. Ci bardziej przed-siębiorczy ludzie pokazują innym ludziom, że można coś zrobić, że warto coś zro-bić, żeby coś było z korzyścią dla tej wsi.

4.4.3. Opinie pracodawców o szansach i barierach osób wchodzą-cych na rynek pracy po raz pierwszy – badanie pracodawców techni-ką telefonicznych wywiadów pogłębionych TDI

Pracodawcy badani za pomocą techniki telefonicznych wywiadów pogłębio-

nych wskazali na liczne bariery, jakie napotkać mogą młodzi ludzie wchodzący na

dolnośląski rynek pracy. Do wskazanych przez badanych trudności w tym zakresie

należą: problem w znalezieniu zatrudnienia, brak doświadczenia zawodowego, ni-

skie wykształcenie w stosunku do oczekiwań rynku pracy oraz ograniczony dostęp

do środków transportu.

Według opinii respondentów, głównym problemem, z jakim zmagają się mło-

de osoby wchodzące na rynek pracy jest trudność w zdobyciu zatrudnienia: [R8]

Brak pracy. No dokładnie, bo tutaj u nas nic się nie dzieje (…). Badani wskazują na nadwyżkę osób chętnych do pracy w stosunku do istniejących miejsc pracy w re-

93

gionie: [R6] Wydaje mi się, że rynek pracy nie jest za bogaty dla tych ludzi, także dużo młodych ludzi chodzi, szuka pracy, nie ma takich ilości miejsc pracy, nie ma takiej ilości, która mogłaby, nie wiem, zatrudniać tych wszystkich młodych ludzi. Brak nowych inwestycji generujących dodatkowe miejsca pracy oraz ograniczona

fluktuacja kadr w istniejących od lat miejscach pracy powodują spore bariery dla

młodych ludzi wchodzących na rynek pracy: [R11] Myślę, że, jak to tak powiedzieć, że tych firm, zakładów państwowych, tych społecznych, jest coraz mniej albo w ogóle nie ma (…). Są to ludzie, którzy pracują ileś, ileś, ileś tam lat i to jest chy-ba główny czynnik, że ten rynek jest zamknięty dla ludzi, dla młodych ludzi (…).

4.4.4. Opinie pracodawców o szansach i barierach na rynku pracy osób 50+ – badanie pracodawców techniką telefonicznych wywia-dów pogłębionych TDI

Wieloletnie doświadczenie zawodowe, większa odpowiedzialność i szacunek

do wykonywanej pracy oraz dyspozycyjność, należą w opinii pracodawców do atu-

tów osób po pięćdziesiątym roku życia.

Według badanych za pomocą techniki telefonicznych wywiadów pogłębionych

pracodawców doświadczenie osób po pięćdziesiątym roku życia uważane jest za ich

główny atut w kontekście konkurencyjności na rynku pracy. Osoby w tej kategorii

wiekowej mają za sobą zazwyczaj dużo doświadczeń zawodowych, które sprawiają,

że są oni postrzegani jako pracownicy bardziej kompetentni.

Zgodnie z opinią badanych pracodawców, rynek pracy stawia wiele ograni-

czeń wobec osób powyżej pięćdziesiątego roku życia. Osoby z tej kategorii wieko-

wej postrzegane są jako: mniej wydajne w pracy, o gorszej kondycji fizycznej,

mniej elastyczne oraz mniej skłonne do podnoszenia swoich kwalifikacji. Barierą na

rynku pracy dla osób powyżej pięćdziesiątego roku życia okazuje się również zbli-

żanie się do wieku emerytalnego. 4.4.5. Opinie o pozytywnych i negatywnych konsekwencjach dla rynku pracy związane z przewidywanym wydłużeniem wieku emery-talnego – badanie pracodawców techniką telefonicznych wywiadów pogłębionych TDI Opinie pracodawców na temat kwestii wydłużenia wieku emerytalnego były

bardzo rozbieżne. Część badanych dostrzegła pozytywne aspekty wprowadzanej

reformy takie jak: szansa na wyższe wynagrodzenia w zakresie świadczeń emery-

94

talnych, podtrzymanie dobrej kondycji psychofizycznej, zwiększenie wydajności

pracy. Inni badani wyrażali zdecydowany sprzeciw wobec jakichkolwiek działań

w tym obszarze.

Badani, którzy wyrazili sprzeciw wobec wydłużenia wieku emerytalnego, spoj-

rzeli na wyżej wymienione obszary życia społecznego w zupełnie innym świetle.

To, co zwolennicy reformy określili mianem korzyści, dla oponentów przyjęte zosta-

ło jako negatywne aspekty.

Negatywną konsekwencją wydłużenia wieku emerytalnego jest obawa przed

wpływem pogarszającej się kondycji psychofizycznej na jakość wykonywanej pra-

cy. W opinii badanych przedłużenie okresu, w którym człowiek obciążony jest obo-

wiązkiem pracy może być dla niektórych pracujących niewykonalne bądź trudno

wykonalne. Do innych niekorzystnych skutków reformy badani zaliczyli również

pogorszenie się sytuacji młodych ludzi poszukujących zatrudnienia. Dłuższa aktyw-

ność zawodowa pracowników może mieć swoje rezultaty w ograniczeniu miejsc

pracy dla młodych osób wchodzących dopiero na rynek pracy. 4.4.6. Opinie o pozytywnych i negatywnych konsekwencjach dla rynku pracy wchodzenia w fazę aktywności zawodowej pokolenia o wysokich wskaźnikach wykształcenia wyższego – badanie praco-dawców techniką telefonicznych wywiadów pogłębionych TDI

Okazuje się, że aktywność zawodowa pokolenia o wysokich wskaźnikach wy-

kształcenia wyższego ma w opinii badanych więcej negatywnych, aniżeli pozytyw-

nych konsekwencji dla rynku pracy. Do pozytywnych konsekwencji pracodawcy

zaliczyli większą elastyczność młodych ludzi na rynku pracy. Z kolei negatywnymi

aspektami w tej kwestii są: zbyt wysokie aspiracje i oczekiwania młodych ludzi na

rynku pracy, posiadanie zbyt teoretycznej wiedzy w określonych dziedzinach oraz

przesycenie rynku pracy specjalistami z określonych dziedzin. 4.4.7. Ocena skuteczności dotychczasowego wsparcia dla rynku pra-cy na obszarach wiejskich i miejsko-wiejskich zmniejszającego efe-kty negatywnych trendów demograficznych – badanie z przedsta-wicielami instytucji techniką diady homogenicznej

Analizy pokazują, że działania podejmowane przez instytucje pomocowe, nie

zmniejszają negatywnych trendów demograficznych na terenie Dolnego Śląska.

Badani podczas diad wskazują na niemożność zatrzymania negatywnych trendów

objawiających się poprzez odpływ młodych ludzi z terenów wiejskich i miejsko-

95

4,7%

33,7%

12,7%

45,0%

4,0%

0% 10% 20% 30% 40% 50%




Raczej się poprawi


wiejskich do miast. Bardzo często wskazywano tu również na istotne zjawisko po-

legające na przenoszeniu się ludności z większych miejscowości na tereny wiejskie.

Osoby te zamieszkują obrzeża aglomeracji, pracują jednak w dużych miastach. 4.4.8. Perspektywy regionalnego rynku pracy w opiniach przedsta-wi-cieli instytucji – badanie przedstawicieli instytucji techniką wy-wiadu telefonicznego CATI

Przedstawiciele instytucji z terenów woj. dolnośląskiego w większości pozy-

tywnie odnoszą się do zmian, które miałyby nastąpić na rynku pracy na przestrzeni

5 lat.

Wykres A.5. Rynek pracy w gminie w perspektywie następnych 5 lat Pytanie A.5. Jak P. sądzi, czy w perspektywie następnych 5 lat, sytuacja na

rynku pracy się poprawi czy pogorszy – w P. gminie? Analiza odpowiedzi na pytanie o prognozę kondycji na lokalnym rynku pracy

wykazała, że badani optymistyczne zapatrują się w przyszłość. Niemalże połowa, bo aż 49% respondentów sądzi, że sytuacja się poprawi w ciągu najbliższych pięciu lat. Odmiennego zdania jest 38,4% badanych. Zaś według 12,7% ankietowanych sytuacja na rynku pracy nie ulegnie zmianie.

96

1,7%

22,7%

20,3%

52,3%

3,0%

0% 10% 20 % 30% 40% 5 0% 60%




Raczej się poprawi


Wykres A.6. Rynek pracy w całym województwie w perspektywie następnych 5 lat Pytanie A.6. Jak P. sądzi, czy w perspektywie następnych 5 lat, sytuacja na

rynku pracy się poprawi czy pogorszy – w całym województwie?

Jeszcze bardziej optymistyczne opinie dotyczą prognozy sytuacji na woje-

wódzkim rynku pracy. Ponad połowa badanych, bo aż 55,3% twierdzi, że w per-

spektywie następnych pięciu lat będzie łatwiej uzyskać zatrudnienie. Przeciwnego

zdania jest 24,4% badanych. Natomiast prawie co piąty z ankietowanych twierdzi,

że zachowany zostanie status quo. Odpowiedzi na to pytanie odzwierciedlają zróż-nicowane oceny lokalnego i wojewódzkiego rynku pracy. Respondenci bowiem le-

piej oceniają sytuację w województwie, niż w swojej gminie.

Podsumowanie: Perspektywy dla regionalnego rynku pracy z uwzględnie-

niem trendów demograficznych zakładają utrzymujący się spadek udziału ludności

w wieku produkcyjnym w stosunku do ogółu ludności, jednocześnie przewidywany

spadek ten silniejszy będzie w miastach niż na terenach wiejskich. Obserwowalna

jest także tendencja poszukiwania pracy poza granicami miasta, gminy, wojewódz-

twa czy też kraju. Obserwowalny jest odpływ młodych ludzi z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich, zakłada się także, że tendencja ta będzie się utrzymywać. Ro-

śnie także mobilność mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Zakłada

się także wzrost zainteresowania zamieszkiwaniem na obrzeżach aglomeracji, pod-

czas poszukiwania pracy w dużych ośrodkach miejskich. Sytuacja ta wpłynie na

dodatnie saldo migracji na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w okolicach du-

żych aglomeracji.

Przewidywaną prognozą jest rosnące rozwarstwienie społeczne, pogarszająca

się sytuacja zwłaszcza najuboższych oraz osób znajdujących się w najtrudniejszej

sytuacji społecznej. Kolejną prognozą jest wzrost znaczenia dużych przedsiębior-

97

ców dla rynku pracy, przy jednoczesnym utrzymywaniu się popularności rejestracji

własnej działalności gospodarczej. Przewiduje się duże znaczenie umiejętności

technicznych na rynku pracy, a także zapotrzebowanie na konkretną wiedzę, a tak-

że cechy takie jak elastyczność, dyspozycyjność i mobilność. Niepokojąca jest duża

liczba osób bezrobotnych w wieku 15-24 co może wynikać z niedopasowanego

programu edukacji do wymagań rynkowych, przewiduje się zatem potrzebę zmian

w szkolnictwie, odejście od kierunków humanistycznych na rzecz umiejętności

praktycznych. Kluczowym obszarem poprawy jakości wykształcenia absolwentów

jest poziom umiejętności praktycznych, zarówno na szczeblu kształcenia ponad-

gimnazjalnego, jak i akademickiego. Pracodawcy rekomendują także poprawę

kształcenia w zakresie języków obcych, zwiększenie nacisku na rozwój kwalifikacji

miękkich oraz lepsze przygotowanie uczniów i studentów w zakresie specyficznych

zagadnień branżowych.

W ostatnim czasie obserwowalny był trend zainteresowania rolnictwem,

z uwagi jednak na zmiany w dopłatach bezpośrednich do rolnictwa można spo-

dziewać się, że nastąpi wyhamowanie tego trendu, co poskutkuje zmniejszeniem

liczby osób zatrudnionych w rolnictwie. Przyczynić się mogą także do tego ewentu-

alne reformy emerytalne dla rolników.

Badani mieli trudność z przedstawieniem prognoz zmiany, skupiali się raczej

na opisie obecnej sytuacji w województwie dolnośląskim. Jednocześnie pytani

o przewidywaną sytuację na rynku pracy w znacznej części prognozowali poprawę

sytuacji na rynku pracy w kontekście raczej całego województwa niż własnej gmi-

ny. Jednocześnie można zakładać, że zachowana będzie systematyczna poprawa

infrastruktury wpływająca na polepszenie jakości życia.

98

CCzzęęśśćć 55.. ZZBBIILLAANNSSOOWWAANNIIEE PPOOTTEENNCCJJAAŁŁUU KKAADDRROOWWEEGGOO TTEERREENNÓÓWW WWIIEEJJSSKKIICCHH II MMIIEEJJSSKKOO--WWIIEEJJSSKKIICCHH WW WWOOJJEEWWÓÓDDZZTTWWIIEE DDOOLLNNOO--ŚŚLLĄĄSSKKIIMM,, ZZ AAKKTTUUAALLNNYYMMII II PPRRZZYYSSZZŁŁYYMMII PPOOTTRRZZEEBBAAMMII WW ZZAAKKRREE--SSIIEE KKWWAALLIIFFIIKKAACCJJII,, AATTRRAAKKCCYYJJNNYYCCHH NNAA LLOOKKAALLNNYYMM RRYYNNKKUU PPRRAACCYY 5.1. Jakie formy przybiera przedsiębiorczość na terenach wiej-

skich i miejsko-wiejskich? Jak obserwowane postawy przed-siębiorcze wpływają na sytuację społeczno-gospodarczą?

5.1.1. Opinie wybranych kategorii społecznych w rejonach wiejskich i miejsko-wiejskich o firmach nowotworzonych na lokalnym rynku z uwzględnieniem zróżnicowania branżowego – badanie pracodaw-ców techniką telefonicznych wywiadów pogłębionych TDI

Blisko połowa pracodawców biorąca udział w pogłębionych wywiadach telefo-

nicznych nie potrafiła ocenić jakości oferowanych usług w nowotworzonych firmach

w branży. Badani, którzy dostrzegli i ocenili usługi w tym zakresie zwrócili uwagę

na posługiwanie się nowoczesnymi technologiami, niższą jakość usług oraz zależ-

ność oferowanych usług od formy prawnej przedsiębiorstwa. Dla respondentów,

którzy mieli trudności z określeniem jakości oferowanych usług w nowotworzonych

firmach w branży, problemem był brak jakichkolwiek nowo powstałych przedsię-

biorstw w regionie, co wynika ze stosunkowo niewielkiego przyrostu dużych praco-

dawców w regionie.

5.1.2. Opinie wybranych kategorii społecznych w rejonach wiejskich i miejsko-wiejskich o firmach likwidowanych i zawieszanych z uwzględnieniem zróżnicowania branżowego – badanie pracodaw-ców techniką telefo-nicznych wywiadów pogłębionych TDI

Zgodnie z wypowiedziami pracodawców, duża konkurencja, niska opłacal-

ność, zmniejszenie popytu na określone towary i usługi oraz biurokracja instytucji

państwowych, doprowadzają niektóre z przedsiębiorstw do upadku lub konieczno-

ści zawieszenia działalności. W opiniach badanych nie powstają nowe miejsca pra-

cy, nowe duże przedsiębiorstwa, wzrasta natomiast konkurencja wśród tych przed-

siębiorstw, które już na rynku funkcjonują. W regionie powstaje dużo nowo zareje-

strowanych podmiotów gospodarczych, są to jednak zazwyczaj firmy jednoosobo-

we, które nie stanowią poważnej konkurencji dla średnich i dużych przedsię-

99

biorstw. Jednoosobowa działalność gospodarcza stanowi jednak główną formę

przedsiębiorczości w regionie. Oznacza to także, że mieszkańcy z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich są zdeterminowani do poprawy swojej sytuacji i nie boją się

podejmować ryzyka związanego z założeniem własnego przedsiębiorstwa. Często

jednak postawę tę wymusza brak jakiejkolwiek pracy w regionie. 5.1.3. Opinie wybranych kategorii społecznych w rejonach wiejskich i miejsko-wiejskich o poziomie i dynamice przedsiębiorczości (goto-wości do samodzielnej aktywności gospodarczej) w lokalnych ukła-dach społecznych – badanie sołtysów techniką wywiadów swo-bodnych

Połowa badanych sołtysów nie była w stanie podać przykładów zmian, jakie

dokonały się na wsi dzięki działaniom osób przedsiębiorczych. Obserwowalne są

przykłady osób przedsiębiorczych, jednak są to raczej działania na niewielką skalę,

co za tym idzie nie mają przełożenia na cały region. Pozostali badani wskazali na

rozwój infrastruktury oraz działania pobudzające aktywność mieszkańców wsi jako

przejawy istotnych zmian społeczno-gospodarczych wsi. 5.1.4. Rekonstrukcja postaw społecznych wobec ludzi przedsiębior-czych i kreatywnych w lokalnych układach społecznych – badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

W opinii badanych sołtysów, którzy dostrzegli osoby przedsiębiorcze w miej-

scu swojego zamieszkania, działania w zakresie polepszenia sytuacji społeczno-

gospodarczej podejmowane są dość często.

Część badanych sołtysów twierdzi, że oddolne inicjatywy mieszkańców wsi

mają na celu obalenie przeświadczenia, że życie na wsi cechuje się mniejszym po-

ziomem aktywności w stosunku do życia w mieście. Według niektórych sołtysów

mieszkańcy wsi są aktywni i chętni do podejmowania wspólnych działań. Dobre

przykłady osób przedsiębiorczych mogą stanowić wzór do naśladowania i przyczy-

nić się do promocji pozytywnych zachowań.

100

5.1.5. Rekonstrukcja postaw społecznych wobec ludzi przedsiębior-czych i kreatywnych w lokalnych układach społecznych – badanie mieszkańców techniką wywiadów pogłębionych IDI

Według badanych podczas pogłębionych wywiadów indywidualnych miesz-

kańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich, przedsiębiorczość to postawa, która

wymaga od danej osoby posiadania określonych cech charakteru i osobowości.

Wypowiedzi badanych skategoryzować można według kilku kategorii, łączących

w sobie zbiory zbliżonych do siebie cech. Są nimi: pracowitość; cechy związane

z posiadaniem autorytetu i wywieraniem wpływu na ludzi, takie jak: pewność sie-

bie, charyzma, zdolności przywódcze; konsekwencja w działaniu, otwartość i ko-

munikatywność, cechy wskazujące na wysoki poziom wykonywanej pracy tj. solid-

ność, profesjonalizm, kompetencja, ambicja, kreatywność.

Do pozostałych cech osoby przedsiębiorczej badani zaliczyli: doświadczenie,

konserwatywność, umiejętność radzenia sobie ze stresem, oszczędność. Kilka opinii

wskazywało na powiązanie osoby przedsiębiorczej z cechami o zabarwieniu nega-

tywnym takimi jak: przebiegłość oraz posiadanie tzw. znajomości, za pomocą któ-

rych osiąga ona swoje cele.

Do najrzadziej spotykanych cech na rynku pracy badani zaliczyli odpowiedni

stosunek do czasu wyrażający się poprzez punktualność i dyspozycyjność; pracowi-

tość, cechy wynikające z prowadzenia uczciwych stosunków z ludźmi, takie jak:

szczerość, lojalność, wiarygodność, prawdomówność, rzetelność, odpowiedzialność

oraz cechy związane z umiejętnością wczuwania się w stan wewnętrzny drugiej

osoby takie jak: empatia, wyrozumiałość, umiejętności pracy w grupie.

W opinii respondentów źródłami dochodów osób przedsiębiorczych są: zyski

z własnej działalności gospodarczej, inwestycje na giełdzie oraz dochody uzyskiwa-

ne kosztem wyzysku pracowników.

Wśród zmian, jakie dokonały się w miejscu zamieszkania badanych dzięki ini-

cjatywom osób przedsiębiorczych wyróżnić można rozwój bądź powstanie nowych

przedsiębiorstw, tworzenie infrastruktury społecznej, rozbudowa i modernizacja

infrastruktury drogowej oraz odnowa walorów turystycznych. Respondenci, którzy

dostrzegli zmiany, jakie dokonały się w ich miejscu zamieszkania dzięki inicjatywom

osób przedsiębiorczych, twierdzili, że społeczność lokalna docenia tego rodzaju

działania.

Część respondentów nie zauważa widocznych zmian w miejscowości, w której

mieszkają. Przyczyną tego może być faktyczny deficyt jakichkolwiek inicjatyw osób

przedsiębiorczych, bądź też postawa mieszkańców wyrażająca malkontencki stosu-

nek do otaczającej rzeczywistości.

101

5.1.6. Opinie wybranych kategorii społecznych w rejonach wiejskich i miejsko-wiejskich o firmach nowotworzonych na lokalnym rynku z uwzględnieniem zróżnicowania branżowego przy wsparciu fundu-szy unijnych – badanie z przedstawicielami instytucji techniką diad homogenicznych

Badanym podczas wywiadów w formie diad urzędnikom trudno jest dokonać

jednoznacznego wskazania formy prawnej przedsiębiorstw najczęściej ubiegają-

cych się o fundusze z programów unijnych. Często wskazywano jednak, że najczę-

ściej o środki finansowe ubiegają się mikro, małe i średnie firmy. Nie wskazano

również jednej dominującej branży, w jakiej działają przedsiębiorstwa najczęściej

ubiegające się o dotacje europejskie. Wymieniono tu zarówno firmy doradczo-

szkoleniowe, związane z branżą turystyczną, przedsiębiorstwa usługowo-handlowe,

budowlane, o branży technicznej oraz rzemieślniczej.

Respondenci bardzo wysoko oceniają efektywność wykorzystania funduszy

europejskich. Podkreślano tu ogromne znaczenie środków unijnych w kwestii roz-

woju regionu i szeroko rozumianej poprawy jego atrakcyjności oraz w kontekście

inwestowania w kapitał i zasoby młodych osób.

W wypowiedziach podkreślano duże znaczenie środków z funduszy europej-

skich wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa w kwestii poprawy sytuacji na ryn-

ku pracy na Dolnym Śląsku. Wskazywano na ważność tworzenia nowych miejsc

pracy w wielu firmach, jak również na ważność środków przeznaczanych na wypo-

sażenie stanowisk pracy. Zdaniem respondentów elementy te w znacznym stopniu

przyczyniają się do wzmocnienia lokalnego rynku pracy. 5.1.7. Rekonstrukcja postaw społecznych wobec ludzi przedsiębior-czych i kreatywnych w lokalnych układach społecznych – badanie pracowników socjalnych techniką zogniskowanych wywiadów gru-powych TDI

Pracownikom socjalnym, uczestniczącym w zogniskowanych wywiadach gru-

powych trudno było wskazać jednoznacznie na sytuacje, w których inicjatywy po-

dejmowane przez osoby przedsiębiorcze zmieniają sytuację najbiedniejszych w re-

gionie. Przejawem tego rodzaju działalności były zachowania pojedynczych osób,

w tym: aktywność jednej z osób niepełnosprawnych, która była uczestnikiem pro-

jektu systemowego oraz podejmowała dynamiczne działania na rzecz poprawy

swojej sytuacji życiowej oraz działalność jednej z uczestniczek kursu florystycznego

na terenie gminy województwa dolnośląskiego. Osoba ta dzięki swojej wytrwałości,

102

motywacji oraz silnej chęci poprawy swojej sytuacji życiowej, wciągnęła w działal-

ność florystyczną i bukieciarską dwie inne osoby. W grupowych wywiadach zogni-

skowanych podkreślano również, że postawy przedsiębiorcze części osób w znacz-

ny sposób przyczyniają się do poszerzenia kompetencji, umiejętności interperso-

nalnych, czy też komunikatywności osób z ich otoczenia. Na tym polu szczególne

zasługi przypisywano projektom systemowym prowadzonym przez lokalne ośrodki

pomocy społecznej, czy też powiatowe centra pomocy rodzinie. Postawa przedsię-

biorczości na terenach wiejskich oraz miejsko-wiejskich przejawia się również

w działaniach wolontariackich. Bezinteresowna pomoc świadczona jest najczęściej

na rzecz dzieci, czy też osób starszych.

Podsumowanie: Do najczęściej wymienianych form przedsiębiorczości na

terenach wiejskich i miejsko-wiejskich należy zaliczyć zakładanie działalności go-

spodarczej, zazwyczaj jednoosobowej. Zjawisko to z jednej strony wpływa pozy-

tywnie, zachęcając do odważnych działań pozostałych mieszkańców, z uwagi jed-

nak na krótkotrwałość tych inicjatyw ciężko mówić o realnym wzroście przedsię-

biorczości w regionie. Badanym ciężko było wymienić inne formy przedsiębiorczo-

ści, raczej skupiali się na cechach osób przedsiębiorczych, a także twierdzili, że jest

to pozytywne zjawisko, które zwłaszcza na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich

może przyczynić się do wzrostu aktywności innych mieszkańców. Wśród instytucji

wpływających na pobudzenie przedsiębiorczości w regionie wymieniono ośrodki

pomocy społecznej, które organizują projekty systemowe. Na przedsiębiorczość

wpływa także działalność wolontariacka, a także organizowanie szkoleń i wszelkie

oddolne formy mobilizowania mieszkańców do działania.

103

5.2. Jakim potencjałem pożądanym na rynku pracy w zakresie kwalifikacji zawodowych, umiejętności i kompetencji dyspo-nują osoby z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich? Jakie jest jego przełożenie na aktualne i przyszłe zapotrzebowanie w tym zakresie na regionalnym rynku pracy?

5.2.1. Opinie wybranych kategorii społecznych o deficytach w zakre-sie kwalifikacji zawodowych, umiejętności i kompetencji osób z te-renów wiejskich i miejsko-wiejskich w kontekście potrzeb rynku pracy – badanie pracodawców techniką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

Większość pracodawców nie ma problemu ze znalezieniem pracowników

z odpowiednimi kwalifikacjami i kompetencjami. Respondenci, dla których kwestia

znalezienia pracownika z odpowiednim wykształceniem nie jest problematyczna,

przyznali również, że osoby aplikujące na wolne stanowiska pracy w firmie wyposa-

żone są w wymagane kwalifikacje i kompetencje.

Pracodawcy, biorący udział w pogłębionych wywiadach telefonicznych, którzy

zwracali uwagę na pewne trudności w tym zakresie, odnosili się krytycznie do ist-

niejącej na rynku oferty edukacyjnej. Według nich ukończenie studiów nie gwaran-

tuje zdobycia kwalifikacji, które oceniane są przez pracodawców jako wymagane

do podjęcia zatrudnienia.

Przedstawiając zakres podstawowych wymagań u pracowników przedsiębior-

stwa respondenci wskazali na: konkretne umiejętności związane z wymaganiami

przypisanymi do poszczególnych stanowisk pracy, samodzielność i umiejętność

szybkiego uczenia się oraz poczucie motywacji i chęć do wykonywania pracy.

Wypowiedzi respondentów wskazują na całkowite lub częściowe posiadanie

przez mieszkańców wsi podstawowych umiejętności wymaganych wśród pracowni-

ków przedsiębiorstwa. Zaledwie jedna opinia odnosiła się do definitywnego nie-

spełniania tego typu wymagań przez osoby z obszarów wiejskich, co traktować

należy jednak jako sygnał warty przytoczenia, a nie istotne statystycznie zjawisko. 5.2.2. Opinie o wartościach społecznych upowszechnionych w lokal-nym otoczeniu społecznym sprzyjających i przeciwdziałających gotowości do obecności na rynku pracy – badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

W przypadku większości społeczności wiejskich, brak jest zauważalnych wzo-

rów postępowania, które mogą wpływać na zmniejszenie się chęci do podjęcia za-

104

trudnienia. Takiego zdania była większość badanych sołtysów. Trudno ocenić, czy

brak wskazania przez respondentów owych wzorów wynika z braku ich istnienia

czy niedostrzegania przez badanych pewnych zjawisk życia społecznego. Niemniej

jednak większość badanych przyznaje, że nie dostrzega wartości sprzyjających

zmniejszeniu się gotowości do pracy mieszkańców wsi.

Wśród wartości i wzorów postępowania, które pobudzają gotowość do pracy

mieszkańców wsi znalazły się: wytrwałość i pracowitość wynikająca z konieczności

pracy w rodzinnym gospodarstwie, chęć wzbogacenia się oraz przedsiębiorczość

innych mieszkańców. 5.2.3. Charakterystyka deklarowanego poziomu gotowości uczestni-czenia w rynku pracy – badanie mieszkańców techniką wywiadów pogłębionych IDI

Ponad połowa badanych uczestników indywidualnych wywiadów pogłębio-

nych, będących osobami bezrobotnymi, deklaruje, że chciałaby podjąć pracę, jed-

nak nie pozwala im na to trudna sytuacja na rynku pracy. Deklaracja o chęci pod-

jęcia zatrudnienia motywowana jest dobrą kondycją psychofizyczną oraz koniecz-

nością poprawienia swojej sytuacji ekonomicznej. Bierność zawodowa pozostałych

badanych wynika z braku podejmowania jakichkolwiek działań w celu znalezienia

zatrudnienia. Przyczyną decyzji o pozostaniu bezrobotnym jest konieczność opieki

nad dziećmi bądź innymi osobami wymagającymi opieki. Takie sytuacje dotyczą

głównie bezrobotnych kobiet. Przyczyna bierności zawodowej mężczyzn, którzy

sami decydują się na to, aby pozostać bezrobotni, tkwi w specyfice wcześniej po-

dejmowanej pracy, w sezonowości zatrudnienia, bądź też bliżej niesprecyzowanych

powodów. 5.2.4. Charakterystyka deklarowanego poziomu gotowości do samo-dzielnej aktywności gospodarczej – badanie mieszkańców techniką wywiadów pogłębionych IDI

Większość badanych, w ramach wywiadów pogłębionych, mieszkańców nie

planuje otwarcia własnej działalności gospodarczej z powodu lęku przed zbyt dużą

odpowiedzialnością z tym związaną, koniecznością poświęcenia dużej ilości czasu

na sprawy firmy, złych doświadczeń związanych z wcześniej prowadzoną działalno-

ścią oraz ze względu na zadowolenie z obecnej pracy i brak konieczności zmian

w tym zakresie. Warto jednak nadmienić, że w regionie województwa dolnoślą-

105

skiego odnotowuje się stosunkowo dużą liczbę zarejestrowanych działalności go-

spodarczych. 5.2.5. Opinie badanego o własnych potencjałach i barierach wynika-jących z poziomu wykształcenia, poziomu ogólnych kompetencji, poziomu kwalifikacji zawodowych i umiejętności – badanie miesz-kańców techniką wywiadów pogłębionych IDI

Określając swoje mocne strony w kontekście posiadanych kwalifikacji na ryn-

ku pracy, wielu mieszkańców biorących udział w indywidualnych wywiadach pogłę-

bionych zwróciło uwagę na swoje cechy charakteru i osobowość, aniżeli na kon-

kretne kompetencje zawodowe i umiejętności. W rezultacie atutami badanych na

rynku pracy są: sumienność, zaangażowanie, obowiązkowość, uczciwość, umiejęt-

ności łatwego nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, otwartość i komunikatyw-

ność, punktualność, dyspozycyjność, odporność na stres, znajomość obsługi kom-

putera, znajomość języków obcych, doświadczenie, kreatywność.

Określając swoje słabe strony na rynku pracy, respondenci zwrócili uwagę na

kwestię nieodpowiedniego wykształcenia, brak doświadczenia zawodowego, brak

znajomości języków obcych oraz czynniki zewnętrzne utrudniające podjęcie pracy:

problemy z dojazdami do pracy, nieodpowiedni wiek, konieczność opieki nad dziec-

kiem, zbyt duża konkurencja na rynku pracy. 5.2.6. Zakres dotychczasowej interwencji finansowanej ze środków unijnych w zakresie uzupełniania deficytów kwalifikacji zawodo-wych, umiejętności i kompetencji osób z terenów wiejskich i miej-sko-wiejskich w kontekście potrzeb rynku pracy – badanie przedsta-wicieli instytucji techniką diady homogenicznej

Badani uczestnicy diad poproszeni zostali o ocenę efektywności działań finan-

sowanych z funduszy europejskich, mających na celu uzupełnienie deficytów kwali-

fikacji zawodowych, czy też kompetencji w kontekście zaspokojenia potrzeb rynku

pracy. Ekspertom trudno było udzielić jednoznacznego wskazania w tym obszarze.

Zaspokojenie potrzeb rynku pracy w głównej mierze wynika z ogólnego pobudzenia

aktywności społecznej i zawodowej mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich. Wskazano tu między innymi na zwiększenie poziomu wiedzy na temat

sposobów pozyskiwania i wykorzystywania środków unijnych.

Badani wskazywali tu na różnego rodzaju organizowane przez nich szkolenia

i kursy przekwalifikowujące, jednak nie uzyskano tutaj odpowiedzi odnośnie skali

zaspokojenia potrzeb rynku pracy na Dolnym Śląsku. Eksperci wymieniali najbar-

106

dziej popularne i stosunkowo często organizowane formy przekwalifikowania. Wy-

mieniano tu głównie szkolenia informatyczne, językowe, czy też obsługi wózków

widłowych. 5.2.7. Opinie wybranych kategorii społecznych o deficytach w zakre-sie kwalifikacji zawodowych, umiejętności i kompetencji osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich w kontekście potrzeb rynku pracy – badanie pracowników socjalnych techniką zogniskowanych wywiadów grupowych FGI

Deficyty w zakresie kwalifikacji zawodowych, umiejętności i kompetencji osób

z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich w kontekście potrzeb rynku pracy związane

są, zdaniem badanych pracowników socjalnych biorących udział w zogniskowanych

wywiadach grupowych, głównie z brakiem otwartości, niskim poziomem zaufania

w stosunku do innych osób, czy też do instytucji pomocy społecznej. Biorąc pod

uwagę szansę na rynku pracy, bardzo często wskazywano również na brak umie-

jętności sporządzania dokumentów aplikacyjnych, takich jak chociażby list motywa-

cyjny oraz CV. Trudność stanowi także brak zdolności do pozytywnego zaprezen-

towania się potencjalnemu pracodawcy w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. Re-

spondenci często podkreślają, że barierą w podejmowaniu zatrudnienia przez oso-

by bezrobotne jest bardzo niski poziom wykształcenia, najczęściej poziom podsta-

wowy. Brakuje osób posiadających wykształcenie zawodowe w kierunku murarz,

zbrojarz, logistyk, tapicer oraz szwacz. Wskazywano także zapotrzebowanie na

osoby posiadające pewne kwalifikacje i umiejętności związane z pielęgnacją tere-

nów zielonych, obsługą urządzeń biurowych, komputera oraz wózków widłowych.

Inną barierą uniemożliwiającą podjęcie zatrudnienia przez klientów pomocy spo-

łecznej jest niepełnosprawność fizyczna oraz intelektualna, szczególnie u dzieci

osób bezrobotnych. Wskazywano jednak na większe zdeterminowanie i poziom

motywacji osób niepełnosprawnych fizycznie w stopniu lekkim w kwestii poszuki-

wania pracy. Trudności związane z podejmowaniem pracy dotyczą również braku

możliwości zapewnienia miejsca dla dzieci w przedszkolu czy też żłobku, przy jed-

noczesnym braku wystarczających środków finansowych na zapewnienie opiekunki.

Zdaniem znacznej części badanych barierą w podejmowaniu zatrudnienia są

złe nawyki wyniesione z domu rodzinnego. Chodzi tu o brak etosu pracy, przeno-

szenie nieprawidłowych wzorców zachowań związanych z uchylaniem się od za-

trudnienia oraz szukaniem zastępczych form pozyskiwania środków finansowych.

107

Barierą uniemożliwiającą podjęcie zatrudnienia przez osoby bezrobotne jest

również, zdaniem części respondentów, znaczna odległość przestrzenna mieszkań-

ców badanych gmin od ośrodków kształcenia oraz utrudniona komunikacja. Niska

dostępność blokuje możliwość podnoszenia kwalifikacji, a co za tym idzie zmniejsza

szanse na podjęcie pracy.

Podsumowanie: Podczas określania potencjału osób z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich nie zaobserwowano znaczących różnic w odniesieniu do miesz-

kańców miast. Badani mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich są osoba-

mi zdeterminowanymi do podjęcia zatrudnienia, wykazują zapał do pracy, cechuje

ich wytrwałość i pracowitość. Sytuacja znacznej części mieszkańców pozostających

bez zatrudnienia wynika z braku miejsc pracy w regionie, czy też jest wymuszona

opieką nad innymi osobami, w tym nad dziećmi, czy też osobami niepełnospraw-

nymi. Pracodawcy nie widzą różnic pomiędzy pracownikami z terenów wiejskich

a terenów miejskich, liczy się dla nich głównie zaangażowanie do pracy i doświad-

czenie. Mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich mają nieco niższe kompe-

tencje od mieszkańców aglomeracji wynikające z mniejszego doświadczenia zawo-

dowego, braków w znajomości języków obcych, pewnych uchybień w kwestii for-

mułowania profesjonalnych pism, w tym curriculum vitae, listu motywacyjnego itp.,

mniejszej znajomości prawa, co w znacznej mierze wynika z ograniczonego dostę-

pu do wiedzy. Jednocześnie osoby te są przedsiębiorcze, pracowite i chętne do

zmiany swojej sytuacji.

108

5.3. Jakimi wartościami kierują się mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich w kontekście aktywności zawodowej? Jaki jest stan świadomości mieszkańców wsi co do wymagań na regionalnym i poza regionalnym rynku pracy? Jakie są po-stawy i zachowania osób bezrobotnych na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich?

5.3.1. Charakterystyka regionalnego etosu pracy i jego wpływu na zachowania badanych w procesie pracy - badanie pracodawców techniką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

Zgodnie z wypowiedziami pracodawców biorących udział w pogłębionych wy-

wiadach telefonicznych, pracowników firmy powinny wyróżniać takie cechy jak:

pracowitość, odpowiedzialność i zaangażowanie w wykonywane obowiązki, su-

mienność, rzetelność i lojalność, utożsamianie się z wartościami firmy i jej polityką,

rozwinięte umiejętności interpersonalne, pozytywne nastawienie do życia.

Zdania respondentów odnośnie rzadko obserwowanych postaw pracowników

były bardzo rozbieżne. Niemalże każdy badany wskazał na inną cechę, która we-

dług niego jest deficytowa wśród pracowników przedsiębiorstwa. Wśród najczęściej

określanych przez badanych negatywnych cech, które posiadają pracownicy znala-

zły się: niechęć do zmian i brak elastyczności działania, brak kreatywności, brak

zachowania dyscypliny, nieodpowiedzialność, brak umiejętności pracy w grupie

oraz brak lojalności.

5.3.2. Charakterystyka konfrontacyjna wartości i postaw wobec pracy pracowników i potencjalnych pracowników oraz oczekiwań w tym zakresie pracodawców – badanie pracodawców techniką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

Opinie pracodawców wskazują na to, że kandydatów pochodzących z terenów

wiejskich ubiegających się o pracę w przedsiębiorstwie podzielić można na tych,

którzy znają stawiane im wymagania odnośnie planowanego miejsca pracy, oraz

na tych, którzy wiedzy tej nie posiadają.

Większość badanych zauważa, że osoby starające się o zatrudnienie w firmie

znają dokładnie wymagania, jakie są stawiane na stanowisku, na które aplikują.

W opinii czterech badanych osoby aplikujące na wolne stanowiska w firmie

nie są zaznajomione ze stawianymi im wymaganiami. Wówczas często dochodzi do

109

sytuacji, w której brak spełnienia określonych wymagań i kompetencji dyskwalifiku-

je daną osobę w dalszym procesie rekrutacji.

5.3.3. Czynniki motywujące i demotywujące do pozostania na wsi i pracy na ziemi – badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

Chęć znalezienia pracy, podjęcie studiów i związana z tym konieczność prze-

prowadzki do innej miejscowości, brak odpowiednich cech, aby pozostać na wsi

i pracować w gospodarstwie oraz sytuacje losowe, są w opinii badanych sołtysów

przyczynami migracji młodych ludzi.

Przywiązanie do ziemi i specyfiki życia na wsi, względy ekonomiczne oraz bli-

skość do miejsca pracy należą do przyczyn, dla których młodzi ludzie decydują się

nie opuszczać gospodarstwa rodziców.

5.3.4. Charakterystyka wartości i standardów indywidualnych, którymi kierują się respondenci uczestnicząc w pracy – badanie mieszkańców techniką wywiadów indywidualnych IDI

Zaangażowanie w wykonywane obowiązki, dobra atmosfera w pracy wyraża-

jąca się poprzez dobre relacje pomiędzy pracownikami oraz docenianie wykonanej

pracy, to wartości, które w opinii badanych mieszkańców terenów miejsko-

wiejskich, pracownicy cenią najbardziej w swojej pracy.

Uczestnicy wywiadów pogłębionych zapytani o to, czego oczekują od innych

pracowników przedsiębiorstwa, w którym pracują, wskazali na zaangażowanie

w pracy oraz pozytywny stosunek do siebie nawzajem.

Wśród cech, których pracownicy oczekują od pracodawców, w opinii bada-

nych znalazły się: profesjonalizm, dobra organizacja pracy i konkretność; uczciwość

i lojalność; umiejętność odpowiedniego zarządzania finansami w firmie; docenienie

zaangażowania pracowników.

5.3.5. Charakterystyka znajomości wartości i postaw wobec pracy oczekiwanych przez pracodawców w regionie i poza regionem – badanie mieszkańców techniką wywiadów indywidualnych IDI

Mieszkańcy biorący udział w pogłębionych wywiadach indywidualnych zapy-

tani o to, jakiego rodzaju postaw i nastawienia oczekują pracodawcy od swoich

110

pracowników, wskazali na uczciwe wykonywanie obowiązków, dobre relacje po-

między pracownikiem a pracodawcą, umiejętność samodzielnego rozwiązywania

problemów oraz punktualność, dyspozycyjność, doświadczenie, odpowiednie wy-

kształcenie i kwalifikacje, asertywność, a także pomysłowość i mobilność.

5.3.6. Charakterystyka konfrontacyjna wartości i postaw wobec pra-cy pracowników i potencjalnych pracowników oraz oczekiwań w tym zakresie pracodawców - badanie pracodawców techniką pogłę-bionych wywiadów telefonicznych TDI

Okazuje się, że oczekiwania pracodawców względem swoich pracowników są

bardzo zbliżone do oczekiwań pracowników w stosunku do swoich współpracowni-

ków. Pracodawcy poszukują pracowników zaangażowanych w wykonywane obo-

wiązki, sumiennych, uczciwych, a także zaangażowanych w dbanie o odpowiednią

atmosferę w pracy. Pracodawcy poszukują pracownika, na którym mogą polegać,

który będzie chętnie wykonywał powierzoną mu pracę.

Pomimo dość zbieżnych wymagań pracodawców względem pracowników,

oczekiwania pracowników względem swoich pracodawców wykazują pewne różni-

ce. Podczas charakterystyki konfrontacyjnej wartości i postaw wobec pracy pra-

cowników badani twierdzili, że istotny jest wysoki poziom identyfikacji pracownika

z pracą, którą wykonuje.

5.3.7. Wartości, którymi kierują się mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich – badanie mieszkańców techniką wywiadów telefonicznych CATI]

Poniższy wykres przedstawia ranking najważniejszych wartości, które są

uznawane przez mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich.

111

86,9%

61,5%

28,6%

18,3%

24,6%

26,4%

21,2%

16,4%

5,6%

71,9%

13,7%

3,0%

3,0%

2,5%

2,2%

1,7%

1,4%

0,6%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Udane życie rodzinne

Posiadanie dobrej pracy

Rozwijanie własnych zainteresowań

Życie zgodne z zasadami własnej religii

Osąganie sukcesów zawodowych

Życie w czystym środowisku

Przyjemne spędzanie wolnego czasu

Udane życie towarzyskie

Wpływ na sprawy publiczne

Wybór 3 z 9

Wybór 1 z 3

Wykres B.1. Ranking najważniejszych wartości

Pytanie B.1. Proszę powiedzieć, co P. zdaniem jest w życiu najważniejsze?

Z 9 wymienionych wartości proszę wybrać 3 ważne, a spośród nich 1 najważniejszą.

Z badań wynika, że dla mieszkańców terenów wiejskich oraz miejsko-

wiejskich najbardziej cenioną wartością jest udane życie rodzinne. Mając do wybo-

ru spośród 9 zaproponowanych wartości obejmujących różne aspekty egzystencji,

rodzinę jako jedną z najważniejszych wartości w życiu określiło 86,9% badanych.

Aż 71,9% uznało ją przy tym za wartość najważniejszą. Drugą najwyżej cenioną

wartością okazało się posiadanie dobrej pracy. Takiego wyboru dokonało ponad

61% respondentów i jest to znacznie wyższy procent wskazań niż procent kolej-

nych wyborów, które mieściły się w przedziałach od 16% do nieco ponad 24,6%.

Taki rozkład odpowiedzi wyraźnie wskazuje, że udane życie rodzinne oraz posiada-

nie dobrej pracy są dla mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich z woje-

wództwa dolnośląskiego wysoko cenionymi oraz ważnymi aspektami egzystencji.

Tak ustawiony system wartości może mieć wpływ na postawy i zachowania zwią-

zane z poszukiwaniem i utrzymaniem pracy.

112

5.4. Jaki wpływ ma tradycja rodzinna prowadzenia gospodarstwa rolnego przez osoby zamieszkujące tereny wiejskie i miejsko-wiejskie regionu dolnośląskiego na mobilność geograficzną tej ludności? Czy w odniesieniu do terenów wiejskich Dolnego Śląska można mówić o zjawisku wymuszonego przywiązania do ziemi?

5.4.1. Charakterystyka specyficznych form etosu pracy obecnych w rodzinach rolniczych na badanym obszarze – badanie pracodaw-ców techniką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

W opinii blisko połowy badanych pracodawców, niektórzy pracownicy firmy

zmuszeni są do łączenia pracy zawodowej z pracą na rodzinnym gospodarstwie

rolnym.

Badani, którzy mają wśród współpracowników i pracowników osoby trudniące

się pracą na roli, zwracają uwagę na niski odsetek tej kategorii osób pracujących

w przedsiębiorstwie. Ponadto, w perspektywie ostatnich 20 lat, widoczna jest ten-

dencja spadkowa, jeśli chodzi o tzw. dwuzawodowców. Przez dwuzawodowców

rozumie się rolników dwuzawodowców, tj. osób, które prowadzenie gospodarstwa

rolnego łączyły z zatrudnieniem poza rolnictwem.

Tendencja spadkowa zaobserwowana przez badanych w perspektywie ostat-

nich 20 lat być może wynika z faktu zmian ubezpieczeniowych dla rolników dwu-

zawodowców. Od początku kiedy powstał system ubezpieczenia społecznego rolni-

ków, a więc od 1977 r. aż do roku 1989, istniał obowiązek podwójnego ubezpie-

czenia dla rolników dwuzawodowców. W związku z podwójnym ubezpieczeniem

istniała możliwość pobierania świadczeń emerytalno-rentowych z powszechnego

i rolniczego systemu ubezpieczenia społecznego. W razie nabycia prawa do dwóch

ww. świadczeń uprawnionemu wypłacano 1,5 świadczenia - świadczenie korzyst-

niejsze co do wysokości w całości, a drugie w połowie.

Na podstawie ustawy z dnia 24 lutego 1989 r. o zmianie ustawy o ubezpie-

czeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 10,

poz. 53) zniesiono zarówno obowiązek podwójnego ubezpieczenia dla rolników

dwuzawodowców, jak i możliwość pobierania świadczeń emerytalno-rentowych

zbiegowych i wprowadzono rozwiązanie polegające na wzajemnym zaliczaniu okre-

sów ubezpieczenia do uprawnień emerytalno-rentowych oraz możliwość pobierania

113

tylko jednego świadczenia emerytalnego z powszechnego albo rolniczego systemu

ubezpieczenia społecznego.37

Pracodawcy biorący udział w pogłębionych wywiadach telefonicznych stwier-

dzili, że nie widzą jakichkolwiek barier w łączeniu pracy zawodowej z pracą na ro-

dzinnym gospodarstwie rolnym. Sporadyczne opinie wskazywały na pewne trudno-

ści w tym zakresie, ale tylko w przypadku posiadania dużego gospodarstwa i ogra-

niczonej pomocy rodziny.

W opinii większości pracodawców łączenie pracy zawodowej z pracą w ro-

dzinnym gospodarstwie rolnym nie wpływa na jakość i tryb wykonywanych obo-

wiązków osób, które podejmują się pracy w obu dziedzinach.

5.4.2. Charakterystyka specyficznych form etosu pracy obecnych w rodzinach rolniczych na badanym obszarze – badanie miesz-kańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Mieszkańcy biorący udział w pogłębionych wywiadach, zapytani o wartości

i postawy ważne dla mieszkańców terenów wiejskich, prowadzących rodzinne go-

spodarstwo rolne, wskazali na: przywiązanie do tradycji, pracowitość i samozapar-

cie, opłacalność gospodarstwa, odpowiednie wykształcenie.

W opinii badanych, dzieci osób prowadzących gospodarstwa rolne jako osoby

dorosłe częściej decydują się opuścić dotychczasowe miejsce zamieszkania, aniżeli

pozostać na wsi i pomagać rodzicom w prowadzeniu gospodarstwa. Przyczyny tych

decyzji mają dwojakie podłoże. Po pierwsze, młodzi ludzie obawiają się pracy na

wsi, jej trudu i ograniczeń jakie ze sobą niesie. Z drugiej strony, migracje z tere-

nów wiejskich motywowane są większymi możliwościami rozwoju na terenach bar-

dziej zurbanizowanych. Życie w mieście według badanych niesie ze sobą lepsze

perspektywy rozwoju osobistego i zawodowego.

W opinii większości badanych mieszkańców tradycja wspólnego gospodarstwa

rolnego w rodzinie nie wpływa w znaczący sposób na decyzję o wyborze miejsca

zamieszkania. Jak podkreślają badani, kiedyś tradycje rolnicze obligowały młodych

ludzi do pozostania na ziemi rodziców i kontynuowania pracy w gospodarstwie.

37 Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej na interpelację nr 16787 w sprawie emerytur dla tzw. rolników dwuzawodowców , http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/0FA9DC00

114

18,5%

36,9%

5,9%

26,3%

12,4%

0% 5% 10 % 15% 20% 25% 30 % 35% 40%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Obecne przekształcenia gospodarcze na terenach wiejskich, jakimi są likwida-

cja małych gospodarstw rolnych i stopniowy zanik tradycji rolniczych sprawiają, że

wybory młodych ludzi odnośnie ich miejsca zamieszkania są bardzo indywidualne.

5.4.3. Wpływ tradycji rodzinnej na prowadzenie gospodarstw rol-nych – badanie mieszkańców techniką telefonicznych wywiadów CATI

Wykres C.4. Występowanie tradycji prowadzenia rodzinnych gospodarstw Pytanie C.4. (MIESZKAŃCY WSI – 1 w M.5.) Czy w rodzinach na wsi

w P. gminie silna jest tradycja prowadzenia rodzinnych gospodarstw rolnych i prze-

kazywania ich z pokolenia na pokolenie?

Ponad połowa badanych uważa, że na terenie ich gminy nie ma silnej tradycji

prowadzenia rodzinnych gospodarstw rolnych, przeciwnego zdania jest niemalże

40% respondentów. Tak rozłożone wyniki mogą wskazywać na duże zróżnicowanie

mieszkańców terenów wiejskich w województwie dolnośląskim. Możemy odnaleźć

wśród nich zarówno takich, którzy są przywiązani do rodzinnego gospodarstwa, jak

również takich, którzy nie czują się w żaden sposób związani z gospodarstwem rol-

nym.

115

7,8%

22,9%

9,9%

37,2%

22,2%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 4 0%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres C.6. Prowadzenie własnego gospodarstwa rolnego. Pytanie C.6. Czy P. lub P. rodzina prowadzi gospodarstwo rolne?

Większość badanych deklaruje, że jego rodzina nie prowadzi gospodarstwa

rolnego, a przeciwnej odpowiedzi udzielił co trzeci badany. Taki stan rzeczy po-

twierdza, że mieszkańców terenów wiejskich nie należy utożsamiać wyłącznie

z osobami prowadzącymi gospodarstwa rolne.

Wykres C.5. Przywiązanie do własnej ziemi Pytanie C.5. Czy w rodzinach rolniczych na wsi w P. gminie silne jest przywią-

zanie do własnej ziemi?

Około 60% respondentów zaobserwowało, że w rodzinach rolniczych wystę-

puje silne przywiązanie do własnej ziemi, jednocześnie ponad połowa badanych

we wcześniejszym pytaniu zadeklarowała, że na wsi nie ma silnej tradycji prowa-

dzenia gospodarstw rolnych. Pozornie sprzeczne wyniki mogą świadczyć o zmianie

postrzegania kwestii przywiązania do własnej ziemi wraz ze zmianą perspektywy

oceny tej sytuacji. Mieszkańcy województwa dolnośląskiego, mając za zadanie

ocenić stopień przywiązania do własnej ziemi wśród wszystkich mieszkańców tere-

nów wiejskich uznali, że ponad połowa z nich nie jest silnie związana z gospodar-

stwami rolnymi. Kiedy poproszono mieszkańców o ocenę jak silne jest przywiązanie

33,9%

66,1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Tak Nie

116

do własnej ziemi w rodzinach rolniczych, a więc nie w całej populacji mieszkańców

wsi, a jedynie wśród osób, które posiadają gospodarstwo rolne, wtedy około 60%

osób oceniło, że w tych rodzinach przywiązanie do własnej ziemi występuje. Należy

jednak pamiętać, że około 30% badanych nawet w rodzinach rolniczych nie zaob-

serwowało silnego przywiązania do ziemi.

Podsumowanie: Analizując wpływ tradycji rodzinnej prowadzenia gospodar-

stwa rolnego przez osoby zamieszkujące tereny wiejskie i miejsko-wiejskie na mo-

bilność geograficzną, należy domniemać, że wpływ ten jest ograniczony. W opi-

niach badanych nie należy kojarzyć mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich z właścicielami gospodarstwa rolnego, coraz mniej osób bowiem żyje tyl-

ko z pracy na roli. W opinii badanych zaobserwowano w ostatnich 20 latach

zmniejszenie się liczby „dwuzawodowców”. Jednocześnie pracodawcy, którzy za-

trudniają „dwuzawodowców” nie widzą negatywnego wpływu prowadzenia przez

nich gospodarstwa na wykonywaną pracę etatową. Można domniemać zatem,

że praca na roli nie stanowi już głównego źródła dochodu, jak również poszukiwa-

nie pracy poza gospodarstwem rolnym stanowi dla mieszkańców terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich atrakcyjną alternatywę pracy.

Wybory młodych ludzi dotyczących wyjazdu z rodzinnej miejscowości rozpa-

trywać należy zatem indywidualnie. Dostęp do edukacji oraz pracy jest czynnikiem

najsilniej determinującym mobilność młodych mieszkańców z terenów wiejskich

i miejsko–wiejskich. Udane życie rodzinne oraz posiadanie dobrej pracy są dla

mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich z województwa dolnośląskiego

wysoko cenionymi oraz ważnymi aspektami egzystencji. Tak ustawiony system

wartości może zatem mieć wpływ na postawy i zachowania związane z poszukiwa-

niem i utrzymaniem pracy.

117

CCzzęęśśćć 66.. ZZIIDDEENNTTYYFFIIKKOOWWAANNIIEE CCZZYYNNNNIIKKÓÓWW DDEETTEERRMMIINNUUJJĄĄCCYYCCHH AAKKTTYYWWNNOOŚŚĆĆ ZZAAWWOODDOOWWĄĄ MMIIEESSZZKKAAŃŃCCÓÓWW WWSSII II TTEERREENNÓÓWW MMIIEEJJ--SSKKOO--WWIIEEJJSSKKIICCHH 6.1. Jakie czynniki zewnętrzne determinują przedsiębiorczość

i aktywność zawodową mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich? Jak przedstawia się mapa regionalna determinan-tów aktywności zawodowej w województwie dolnośląskim? Jakie czynniki przestrzenne, infrastrukturalne i funkcjonalne mają decydujące znaczenie dla podejmowania aktywności zawodowej przez mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich?

6.1.1. Charakterystyka społecznego wizerunku Wrocławia i regionu jako czynnika aktywności zawodowej – badanie mieszkańców tech-niką pogłębionych wywiadów IDI

Opinie badanych mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich, biorą-

cych udział w pogłębionych wywiadach indywidualnych na temat atrakcyjności

miasta Wrocławia, były dość rozbieżne. W związku z tym tylko dla części badanych

Wrocław jest miastem, do którego warto się przeprowadzić. Stanowisko to respon-

denci argumentują bogatą ofertą miejsc pracy, większą możliwością podnoszenia

kwalifikacji oraz inną mentalnością mieszkańców miasta, zapewniającą poczucie

anonimowości, którego brak w społeczności wiejskiej.

Wielu badanych pozytywnie odnoszących się do życia we Wrocławiu, wska-

zywało na kategorię społeczną, dla której Wrocław jest miastem odpowiednim do

zamieszkania. Kategorię tę stanowią ludzie młodzi nie posiadający jeszcze wła-

snych rodzin. Młody wiek, lepsze perspektywy rozwoju osobistego i zawodowego

oraz brak własnej rodziny i obowiązków z niej wynikających, sprawiają, że ludziom

młodym łatwiej jest się odnaleźć w dużym mieście.

6.1.2. Charakterystyka infrastruktury komunikacyjnej jako czynnika aktywności zawodowej – badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

W kwestii możliwych problemów komunikacyjnych mieszkańców wsi, zdania

sołtysów były podzielone. W opinii połowy badanych, problemy związane z dojaz-

dami do innych miejscowości często utrudniają mieszkańcom wsi podjęcie pracy.

Druga połowa respondentów zajęła przeciwne stanowisko w tej kwestii.

Zgodnie z powyższym część respondentów uważa, że brak środków transpor-

tu komunikacji miejskiej i niedostosowanie transportu przewoźników prywatnych

118

50,0%

53,5%

16,5%

35,1%

44,9%

0% 10% 20% 30% 4 0% 50% 60%

Bliskość Wrocławia

Bliskość granicy niemieckiej i czeskiej

Peryferyjne położenie regionu

Funkcjonalny układ regionu dolnośląskiego

Stan infrastruktury komunikacyjnej

do potrzeb mieszkańców utrudnia mieszkańcom dojazd ze wsi do innych miejsco-

wości.

Nie dla wszystkich respondentów jednak problemy komunikacyjne na wsi

równoznaczne były z brakiem odpowiednich połączeń między miejscowościami.

Część badanych zwróciła uwagę na zbyt wysokie ceny biletów środków komunika-

cji.

Druga połowa respondentów jest zdania, że transport ze wsi do innych miej-

scowości nie stanowi problemu dla osób pracujących i poszukujących pracy, jak

jednak podkreślają badani, większość mieszkańców wsi dojeżdża do pracy wła-

snym samochodem. Osoby niezmotoryzowane mają znacznie trudniej w kwestii

poszukiwania i utrzymania pracy poza granicami swojej miejscowości.

6.1.3. Czynniki zewnętrzne determinujące przedsiębiorczość – bada-nie przedstawicieli instytucji techniką telefonicznych wywiadów CATI

Poniższy wykres stanowi prezentacji odpowiedzi uzyskanych na pytanie

o czynniki determinujące rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na terenach

wiejskich i miejsko-wiejskich w opinii mieszkańców z tych terenów.

Wykres E.1.1 Czynniki determinujące rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.

Pyt. E.1.1. Przedstawię teraz P. listę czynników, które mogą determinować

rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy…

W pierwszej grupie determinantów rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy

na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich najczęściej wskazywana odpowiedź doty-

czyła bliskości granicy niemieckiej i czeskiej. Wybrało ją 53,5%. Co drugi badany

wskazuje także istotność bliskości stolicy Dolnego Śląska. Stan infrastruktury ko-

119

27,8%

37,0%

24,1%

72,8%

38,3%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Zasoby pracowników z odpowiednim wykształceniem na rynku

Zasoby pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi

Zasoby pracowników z odpowiednim przygotowaniem do pracy

Mobilność i zdolność przekwalifikowania się pracowników

Pracowitość i wysoka motywacja do pracy mieszkańców powiatu

munikacyjnej to według 44,9% respondentów czynnik warunkujący rozwój woje-

wództwa. Według 35,1% badanych istotny wpływ na progres ma także funkcjonal-

ny układ regionu dolnośląskiego.

Wykres E.1.2 Czynniki determinujące rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.

Pytanie E.1.2. Przedstawię teraz P. listę czynników: ….

W drugiej grupie czynników, dotyczącej zasobów ludzkich, za kluczowy de-

terminant rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy uznano mobilność i zdolność do

przekwalifikowania się pracowników. Czynnik ten za istotny uważa 72,8% respon-

dentów. Drugim determinantem w opinii ankietowanych jest pracowitość i wysoka

motywacja do pracy mieszkańców powiatu. Takiego zdania jest 38,3% uprawnio-

nych do odpowiedzi. Niewiele mniej, bo 37% badanych, wskazało na zasoby pra-

cowników z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi. Natomiast do dwóch naj-

rzadziej wybieranych czynników należały: ,,zasoby pracowników z odpowiednim

wykształceniem na rynku” oraz ,,zasoby pracowników z odpowiednim przygotowa-

niem do pracy”. Determinanty te uznało za kluczowe odpowiednio 27,8% i 24,1%

badanych.

Główny determinant rozwoju przedsiębiorczości koresponduje z lepszą oceną

sytuacji na rynku pracy w całym województwie, aniżeli w poszczególnych gminach.

Stosunkowo największa ilość ofert pracy dostępna jest bowiem w większych mia-

stach regionu, szczególnie we Wrocławiu. Taki stan rzeczy wymusza z kolei mobil-

ność i konieczność przekwalifikowania się.

120

60,1%

16,5%

42,1%

27,2%

54,1%

0% 20% 40 % 60% 80%

Dobre lądowe połączenia komunikacyjne

Dobre lotnicze połączenia z innymi miastami

Bliskość dużych centrów logistycznych

Bliskość ośrodków naukowych i naukowo-badawczych

Bliskość parków przemysłowych i|lub technologicznych

Wykres E.1.3. Czynniki determinujące rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.

Pytanie E.1.3 Przedstawię teraz P. listę czynników, które mogą determinować

rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na ternach wiejskich i miejsko-wiejskich.

W każdej z zaproponowanych grup czynników proszę wybrać dwa, które są klu-

czowe dla rozwoju gmin, które wchodzą w skład powiatu, w którym P. pracuje.

Spośród trzeciej grupy czynników determinujących rozwój przedsiębiorczości

i rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich ponad 60% ankietowanych,

jako czynnik kluczowy wybrała dobre lądowe połączenia komunikacyjne. Ponad

połowa badanych za czynnik determinujący rozwój przedsiębiorczości uznała bli-

skość parków przemysłowych i/lub technologicznych. Nieznacznie mniej niż połowa

wybrała odpowiedź: „Bliskość dużych centrów logistycznych”. Najmniej badanych

osób, tylko 16,5% wyraziło przekonanie, że kluczowym czynnikiem wpływającym

na rozwój jest dobre lotnicze połączenie z innymi miastami.

121

Wykres E.1.4. Czynniki determinujące rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich





W czwartej grupie czynników warunkujących rozwój regionu najwięcej, bo aż

78,5% wskazań uzyskała odpowiedź ,,Dobra dostępność funduszy unijnych”. Po-

nad połowa (53,5%) ankietowanych wskazała na działalność ośrodków doradczo–

szkoleniowych, jako na czynnik postępu regionalnego. Na trzecim miejscu znalazła

się odpowiedź ,,Dobra dostępność funduszy pożyczkowych”. Wskazało ją 31,6%

ankietowanych. Co czwarty badany uznał, że istotnym determinantem progresu

przedsiębiorczości i rynku pracy jest działalność związków i organizacji zrzeszają-

cych przedsiębiorców. Za relatywnie najmniej istotne dla rozwoju regionu uznano

dobrą dostępność funduszy poręczeniowych.

11,4%

31,6%

78,5%

53,5%

25,0%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Dobra dostępność funduszy poręczeniowych

Dobra dostępność funduszy pożyczkowych

Dobra dostępność funduszy unijnych

Działalność ośrodków doradczo-szkoleniowych

Działalność związków i organizacji zrzeszających przedsiębiorców

122

41,3%

68,6%

32,4%

28,6%

29,2%

0% 20% 40 % 60% 80%

Posiadanie przez samorządy strategii rozwoju gospodarczego

Przychylność samorządu dla rozwoju przedsiębiorczości

Instytucje wsparcia przedsiębiorczości

Ogólnodostępne bazy informacji gospodarczej

Sprawne funkcjonowanie partnerstw publiczno-prywatnych



rozwój przedsiębiorczości i rynku pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.



W kolejnej grupie czynników, dotyczącej relacji między sektorem prywatnym

a publicznym, za kluczowy determinant uznano przychylność samorządu dla rozwo-

ju przedsiębiorczości. Takiego zdania jest aż 68,6% ankietowanych. Drugim głów-

nym indykatorem rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy jest, w opinii badanych,

strategiczne planowanie rozwoju gospodarczego. Istotność strategii rozwoju samo-

rządów wskazało 41,3% ankietowanych. W pozostałych trzech wariantach, głosy

rozłożyły się dość równomiernie. Blisko co trzeci respondent za kluczowe w rozwo-

ju regionu uznał instytucje wsparcia przedsiębiorczości. Sprawne funkcjonowanie

partnerstw publiczno-prywatnych jako istotne dla rozwoju przedsiębiorczości w re-

gionie uznało 29,2% badanych. Zaś, niewiele mniej, bo 28,6% respondentów jest

zdania, że ważnym czynnik stanowią ogólnodostępne bazy informacji gospodarczej.

123

36,0%

58,9%

28,3%

48,4%

28,3%

0% 20% 40% 60% 80%

Obecność dużych koncernów w powiecie

Atrakcyjność gospodarcza i inwestycyjna powiatu

Silne tradycje gospodarcze powiatu

Dobra kondycja średnich firm

Funkcjonowanie kilku branż wiodących na rynku






W ostatniej grupie czynników warunkujących rozwój przedsiębiorczości i ryn-

ku pracy wyraźnie wyodrębniły się dwie najważniejsze determinanty. Najwięcej,

bo aż 58,9% badanych uznało, że atrakcyjność gospodarcza i inwestycyjna powia-

tu stanowi kluczowy aspekt progresywny. Niespełna połowa respondentów tj.

48,4% twierdzi, że najważniejsza jest dobra kondycja średnich firm. Trzecim pod

względem częstości odpowiedzi czynnikiem okazała się obecność dużych koncer-

nów w powiecie. Zaś pozostałe dwa warianty tj. silne tradycje gospodarcze powia-

tu oraz funkcjonowanie kilku wiodących branż na rynku, ankietowani uznali za sto-

sunkowo najmniej istotne. Odpowiedzi te uzyskały po 28,3% wskazań. Analizując

powyższy wykres można stwierdzić, że respondenci wybierając główne determinan-

ty rozwoju, kierowali się ich pragmatycznością, nie zaś np. względami historyczny-

mi.

Podsumowanie: Wśród czynników determinujących przedsiębiorczość i ak-

tywność zawodową mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich wymienić należy

odległość od aglomeracji oraz od granicy. Są to niewątpliwie atuty Dolnego Śląska.

Warto pamiętać jednak, że czynnik ten ma wpływ na mobilność zwłaszcza osób

młodych, które nie mają jeszcze rodziny, nie są przywiązane do „ziemi”, są otwarte

na nowe wyzwania i dobrze radzą sobie w dużym mieście, w którym panuje więk-

sza anonimowość niż na wsi. Mobilność i zdolność przekwalifikowania się pracowni-

124

ków stanowi kolejny czynnik determinujący przedsiębiorczość mieszkańców. Tutaj

także lepiej radzą sobie osoby młode. Warto pamiętać, że część osób, pomimo

chęci podjęcia pracy w innej miejscowości, nie ma możliwości dojazdu do niej

z uwagi na brak własnego samochodu, ograniczoną ilość przewozów komunikacji

publicznej, czy też w związku z wysokimi kosztami dojazdu. Czynniki te stanowią

znaczące utrudnienie w aktywności mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich. Kolejną grupą czynników wpływającą na zwiększenie aktywności w re-

gionie jest pozytywne nastawienie samorządu względem rozwoju przedsiębiorczo-

ści, dobry dostęp do funduszy unijnych, a także atrakcyjność regionu dla poten-

cjalnych inwestorów, jak również dostępność parków technologicznych wpływająca

na rozwój przedsiębiorczości w regionie. Warto pamiętać o stosunkowo dobrych

połączeniach lądowych, które są zwłaszcza korzystne pomiędzy dużymi aglomera-

cjami, na uwagę jednak zasługuje rozwój nienajlepszych połączeń lądowych po-

między małymi miejscowościami i zapewnienie częstszych połączeń komunikacji

publicznej pomiędzy nimi.

6.2. Jak mieszkańcy terenów wiejskich i wiejsko-miejskich Dolne-go Śląska oceniają dostępność ofert pracy oraz ich rodzaj?

6.2.1. Charakterystyka opinii mieszkańców o najefektywniejszych sposobach poszukiwania pracy – badanie mieszkańców techniką wywiadów pogłębionych IDI

Badani mieszkańcy zapytani o najefektywniejsze sposoby poszukiwania pracy

wskazali na następujące praktyki: znajdywanie pracy za pomocą znajomych, prze-

glądanie ogłoszeń w prasie i Internecie, bezpośrednie składanie dokumentów apli-

kacyjnych w firmach, skorzystanie z pomocy urzędów gminy.

Opinie badanych mieszkańców biorących udział w indywidualnych wywiadach

pogłębionych na temat skuteczności urzędów pracy w kwestii znalezienia zatrud-

nienia osobom bezrobotnym są dość rozbieżne. Część badanych przyznała,

że urząd pracy jest instytucją, do której warto zgłosić się w momencie utraty pra-

cy. W opinii pozostałych osób funkcjonowanie urzędów pracy spotkało się z dużą

krytyką. Urzędy Pracy określane są przez tę część badanych jako mało skuteczne

w pomocy osobom bezrobotnym w znalezieniu zatrudnienia. Przyczyna nieprzy-

chylnych opinii wobec tej placówki tkwi w schematycznych zasadach postępowania

z osobami bezrobotnymi. Według badanych procedury pomocy osobom bezrobot-

nym nie prowadzą w żaden sposób do podjęcia przez nie aktywności zawodowej.

125

Uczestnicy wywiadów pogłębionych zapytani o sposób, w jaki można znaleźć

zatrudnienie na wsi, wskazali na cztery główne metody poszukiwania pracy, jakimi

posługują się mieszkańcy wsi. Należą do nich: bezpośredni kontakt z firmą, w któ-

rej mieszkańcy mają zamiar podjąć zatrudnienie, pomoc znajomych w znalezieniu

pracy, przeglądanie ofert pracy w Internecie, pośrednictwo Urzędu Pracy.

Opinie badanych na temat skuteczności poszukiwania pracy za pomocą Urzę-

du Pracy są bardzo rozbieżne. Część badanych uważa, że mieszkańcy wsi korzysta-

ją z pośrednictwa Urzędu Pracy i ostatecznie znajdują zatrudnienie z pomocą tej

instytucji. Inni badani podkreślają, że na podstawie własnych obserwacji wniosku-

ją, że Urząd Pracy jest instytucją, która cechuje się brakiem efektywności w działa-

niu.

6.2.2. Ocena dostępności ofert pracy - badanie mieszkańców techni-ką wywiadów telefonicznych

Poniższy wykres prezentuje najlepsze, zdaniem badanych sposoby

poszukiwania pracy.

32,3%

32,2%

65,0%

70,7%

42,6%

87,0%

86,7%

17,8%

0% 2 0% 40% 60% 80% 100%

Powiatowy Urząd Pracy

Prywatna agencja pracy

Ogłoszenia w prasie lub innych mediach

Ogłoszenia w internecie

Pomoc doradcy zawodowego

Pomoc znajomych lub sąsiadów

Pomoc rodziny

Inne

Wykres E.1. Najlepszy sposób poszukiwania pracy Pytanie E.1. Jaki jest P. zdaniem najlepszy sposób poszukiwania pracy?

Według mieszkańców terenów wiejskich najlepszym sposobem poszukiwania

pracy jest skorzystanie z pomocy znajomych, sąsiadów lub rodziny, odpowiedzi te

zostały wybrane przez ponad 86% respondentów. Jest to bardzo wysoki procent

wskazań i świadczy o przekonaniu, że pracę najłatwiej jest znaleźć korzystając ze

znajomości. Duży odsetek wskazań odnotowano także przy odpowiedziach, że naj-

lepszym sposobem znalezienia pracy jest szukanie jej poprzez ogłoszenia w prasie

oraz Internecie.

126

20,9%

32,6%

9,7%

11,3%

25,5%

0% 10 % 20% 30% 40% 50% 60% 70% 8 0% 90% 100%

dla nielicznychdla ludzi ze

znajomościami

dla ludzi o dobrych

układach rodz.

dla ludzi o wysokim wyksz.

dla wszystkich

20,9% 32,6% 9,7% 11,3% 25,5%

Wykres E.4. Dostępność ofert pracy w gminie Pytanie E.4. Jak ocenia P. dostępność ofert pracy w P. gminie?

Co trzeci badany uważa, że oferty pracy są dostępne dla osób z dobrymi zna-

jomościami. Ta odpowiedź była zdecydowanie częściej wybierana niż odpowiedź,

że oferty są dostępne dla ludzi o wysokim wykształceniu i kwalifikacjach. Wśród

badanych istnieje przekonanie, że jednym z podstawowych kryterium przyznawania

pracy nie są umiejętności czy też kwalifikacje, ale posiadane układy i znajomości.

Zdaniem badanych oferty dostępne w gminie dają możliwość znalezienia możliwej

do przyjęcia pracy, a także umożliwiają rozwój zawodowy i podnoszenie kwalifika-

cji. Warto zwrócić uwagę na fakt, że zaledwie co piąty badany jest zdania, że praca

dostępna w gminie zapewnia przyzwoity zarobek, co trzeci badany natomiast jest

zdania, że oferty pojawiające się w gminie dają możliwość wyboru odpowiedniej

dla mieszkańców pracy. Badani są zatem zdania, że dostępne są oferty pracy, jed-

nak zazwyczaj praca ta jest nisko opłacana, nie do końca odpowiada ich kwalifika-

cjom i oczekiwaniom, jak również najczęściej pracę można dostać z uwagi na zna-

jomości, ponieważ w opinii badanych praca jest dostępna raczej dla nielicznych.

127

41,9%

47,3%

34,2%

22,3%

43,0%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Odpowiadają kwalifikacjom mieszkańców gminy

Dają mieszkańcom gminy możliwość znalezienia możliwej do przyjęcia pracy

Dają możliwość wyboru odpowiedniej dla mieszkańców gminy pracy

Dają mieszkańcom gminy możliwość przyzwoitego zarobku

Dają możliwość rozwoju zawodowego i podnoszenia kwalifikacji

Wykres E.5. Rodzaj ofert pracy w gminie Pytanie E.5. Jak ocenia P. rodzaj ofert pracy w P. gminie?

Najgorzej ocenianym aspektem ofert pracy w gminie jest możliwość dobrego

zarobku, najlepiej – możliwość znalezienia pracy możliwej do przyjęcia. Świadczy to

o niewielkiej atrakcyjności ofert pracy na terenach wiejskich. Istnieją pewne różni-

ce w postrzeganiu ofert pracy w zależności od wieku respondentów. Podobnie jak

w kilku innych aspektach związanych z tematyką badania, tak również w tym przy-

padku bardziej optymistycznie nastawione są osoby młode niż osoby z najstarszej

grupy wiekowej.

6.2.3. Ocena dostępności ofert na rynku pracy na podstawie studium przypadku (case study)

Case study pomyślane zostało jako kompleksowe rozpatrzenie przypadku za-

trudnienia pracownika z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Obejmowało ono

rozmowę z pracownikiem, który znalazł zatrudnienie, rozmowę z jego pracodawcą,

jak i z instytucją pośredniczącą przy zatrudnieniu pracownika.

W ocenie badanego mieszkańca z terenów wiejskich, który znalazł zatrudnie-

nie głównie dzięki własnemu zaangażowaniu, Urząd Pracy w pewnej mierze po-

mógł mu znaleźć pracę. Poszukiwał on zatrudnienia 7 miesięcy. Swoją aktualną

pracę traktuje jako przejściowe miejsce zatrudnienia. Pracodawca, który zatrudnił

mieszkańca z terenów wiejskich jest zdania, że rola instytucji pośredniczących nie

jest satysfakcjonująca. Korzystanie z instytucji pośrednictwa pracy (w tym szcze-

gólnym przypadku Powiatowego Urzędu Pracy) skutkuje długim okresem oczeki-

wania na pracownika (do roku), co spowodowane jest przede wszystkim względa-

128

mi proceduralnymi (konieczność uzyskania dotacji na dofinansowanie miejsca pra-

cy). Z punktu widzenia pracodawcy jest to nieopłacalne. Jednocześnie pracodawca

docenia fakt, że tworzenie dodatkowych miejsc pracy, finansowanych z dotacji,

pomogło mu w rozwoju jego firmy, jak i innych przedsiębiorstw. Przedstawiciel in-

stytucji pośredniczącej natomiast wskazywał na problemy z pozyskaniem funduszy

na działalność. Głównymi formami pomocy w znalezieniu pracy organizowanymi

przez Urząd są szkolenia oraz spotkania z doradcą zawodowym.

Analizowany przypadek mieszkanki z terenów miejsko-wiejskich wykazał,

że znalazła ona zatrudnienie poprzez ogłoszenie. Była również zarejestrowana

w Powiatowym Urzędzie Pracy, jednak jak podkreśla, nie było tam dla niej odpo-

wiednich ofert pracy. Badana wskazuje, że po zakończeniu studiów szukała pracy

przez około rok. Respondentka deklarowała korzystanie z pomocy Powiatowego

Urzędu Pracy oraz firm pośrednictwa pracy. Dodatkowe działania obejmowały

przeglądanie różnego rodzaju ogłoszeń oraz pomoc znajomych. Nieprzychylnie

również przedstawia się opinia pracodawcy, u którego badana z terenów miejsko-

wiejskich znalazła zatrudnienie na temat roli instytucji pośredniczącej, jaką jest

Powiatowy Urząd Pracy. Respondent bowiem wskazał tu na brak odpowiedniej ko-

ordynacji w obszarze poszukiwania pracy. Pomimo uzyskania przez niego pomocy

w postaci subwencji na stworzenie stanowiska pracy, przez okres sześciu miesięcy

nie było ono obsadzone. Sytuację tę obrazuje wypowiedź, cyt. Cała ta procedura trwała ok. pól roku i cóż mogę powiedzieć – po prostu przez pół roku stanowisko było u mnie marnowane. W tym czasie osoba która mogła pracować nie wiem czy pobierała zasiłek. Ale pół roku było zmarnowane.

Podsumowanie: Mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich Dolnego

Śląska wyrażają przekonanie, że oferty pracy w regionie są raczej dostępne. Są oni

zdania, że ofert jest wiele, jednak raczej nie są to oferty atrakcyjne, dodatkowo

otrzymanie pracy na podstawie tych ofert nie jest proste. Panuje przekonanie,

że pracę można dostać ze względu na znajomości. Jeżeli chodzi o sposoby pozyski-

wania pracy przede wszystkim wymienić należy pomoc znajomych i rodziny, bezpo-

średni kontakt z pracodawcą, jak również samodzielne poszukiwanie ofert pracy

w Internecie czy też w prasie, na samym końcu wymieniane jest pośrednictwo pracy

i pomoc Urzędu Pracy, którego działania są oceniane jako mało efektywne. Analizo-

wane studia przypadków wykazały, że pomimo faktu otrzymaniu zatrudnienia przy

udziale Urzędu Pracy działania i funkcjonowanie tej instytucji pośredniczącej nie są

oceniane wysoko. Rodzaj dostępnej pracy na terenie Dolnego Śląska jest raczej

zróżnicowany, od pracy biurowej poprzez pracę fizyczną, jest to jednak praca raczej

na niższych stanowiskach, zazwyczaj na umowę cywilnoprawną.

129

CCzzęęśśćć 77.. ZZBBAADDAANNIIEE ZZBBIIEEŻŻNNOOŚŚCCII CCZZYYNNNNIIKKÓÓWW PPRRZZEESSTTRRZZEENNNNYYCCHH,, IINNFFRRAASSTTRRUUKKTTUURRAALLNNYYCCHH II FFUUNNKKCCJJOONNAALLNNYYCCHH OORRAAZZ KKAAPPIITTAAŁŁUU LLUUSSZZKKIIEEGGOO NNAA TTEERREENNAACCHH WWIIEEJJSSKKIICCHH II MMIIEEJJSSKKOO--WWIIEEJJSSKKIICCHH NNAA PPOOZZIIOOMMIIEE PPOOWWIIAATTÓÓWW II GGMMIINN WW WWOOJJEEWWÓÓDDZZTTWWIIEE DDOOLLNNOOŚŚLLĄĄ--SSKKIIMM 7.1. Jaki jest stopień dopasowania kapitału ludzkiego w kontek-

ście wykształcenia i przygotowania do zawodu?

7.1.1. Charakterystyka oczekiwań pracodawców w stosunku do wy-kształcenia dotychczasowych i potencjalnych pracowników oraz charakterystyka oczekiwań pracodawców w stosunku do przygoto-wania do zawodu osób bezrobotnych – badanie pracodawców tech-niką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

Możliwość zatrudnienia w przedsiębiorstwie, w którym pracują badani wiąże

się ze spełnieniem określonych wymagań, na które wskazali badani pracodawcy.

Są nimi: odpowiedni poziom wykształcenia i kwalifikacji odpowiadający wymogom

na danym stanowisku pracy, posiadanie określonych umiejętności praktycznych,

doświadczenie zawodowe.

Dla większości badanych miejsce pochodzenia pracownika nie wpływa w ża-

den sposób na rozwój jego kompetencji. Pochodzenie z terenów wiejskich, miej-

sko-wiejskich czy miejskich nie stanowi zatem cechy dystynktywnej w kwestii po-

siadanego poziomu wykształcenia i kwalifikacji. Oznacza to, że dla tej części bada-

nych, osoby z obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich spełniają wymagania rynku

pracy w takim samym zakresie jak osoby z terenów miejskich.

7.1.2. Mocne i słabe strony kapitału ludzkiego osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich – badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

Opinie badanych sołtysów odnośnie słabych stron osób bezrobotnych były

bardzo rozbieżne. Respondenci wskazywali zarówno na wady osób bezrobotnych

wynikające z charakteru i indywidualnych wyborów jednostki, takie jak brak moty-

wacji i chęci do podjęcia zatrudnienia, niskie wykształcenie, jak i na czynniki ze-

wnętrzne doprowadzające do bierności zawodowej jaką była ogólnie pojęta trudna

sytuacja życiowa bezrobotnych.

Wśród mocnych stron osób bezrobotnych wymienianych przez badanych zna-

lazły się: silna motywacja do podjęcia zatrudnienia, odpowiednie wykształcenie

130

i chęć do podnoszenia kwalifikacji, odpowiednia forma psychofizyczna oraz łatwość

zrzeszania się w celu pomocy innym członkom społeczności wiejskiej.

7.1.3. Ocena zasobów kapitału ludzkiego mieszkańców obszarów wiejskich i miejsko–wiejskich z punktu widzenia społecznych fun-duszy strukturalnych – badanie przedstawicieli instytucji techniką diad homogenicznych

W ocenie zasobów kapitału ludzkiego mieszkańców terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich z punktu widzenia społecznych funduszy strukturalnych konieczne

było określenie najbardziej popularnych i efektywnych form wsparcia osób bezro-

botnych. Jak pokazują odpowiedzi uczestników diad, najbardziej atrakcyjną formą

pomocy są dotacje na założenie własnej działalności gospodarczej. Innymi popu-

larnymi formami wsparcia są staże, szkolenia i kursy przekwalifikowujące.

Podobnie jak w zagadnieniu poprzednim, rozpatrując kwestię największej

efektywności form wsparcia dla osób bezrobotnych, wskazywano tutaj na dotacje

na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej. Efektywność tej formy pomocy

wynika w głównej mierze z konieczności rozliczenia się z uzyskanych środków,

a także utrzymania podmiotu gospodarczego przez okres jednego roku i opłacania

składek na ZUS. Drugą co do efektywności formą wsparcia dla osób bezrobotnych

są staże organizowane przez Powiatowe Urzędy Pracy. Znaczna efektywność wyni-

ka głównie z konieczności zatrudnienia stażysty przez pracodawcę, co stanowi

istotny element w przywracaniu danych osób na rynek pracy. Efektywne zdaniem

ekspertów są również szkolenia i kursy zawodowe. Dają one możliwość poszerzenia

kwalifikacji oraz zdobycia umiejętności dających znaczne szanse na rynku pracy.

7.1.4. Mocne i słabe strony kapitału ludzkiego osób zagrożonych wykluczeniem społecznym z obszaru wiejskich i miejsko-wiejskich – badanie pracowników socjalnych techniką zogniskowanych wywia-dów FGI

Do słabych stron osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, pracownicy

socjalni zaliczyli przede wszystkim syndrom wyuczonej bezradności. Chodzi tu rów-

nież o wynoszenie negatywnych wzorów działania ze środowiska rodzinnego, niski

poziom wykształcenia, brak odpowiedniej motywacji do podejmowania zatrudnie-

nia, a także niską samoocenę. W grupowych wywiadach zogniskowanych często

podkreślano również występujący problem uzależnień.

131

Pracownikom socjalnym uczestniczącym w zogniskowanych wywiadach gru-

powych trudno było wskazać jednoznacznie silne strony osób zagrożonych wyklu-

czeniem społecznym. Podkreślano umiejętności i zdolności, które nie zawsze oka-

zują się być pożądane z punktu widzenia ich aktywizacji zawodowej. Do silnych

stron kapitału ludzkiego osób z terenów wiejskich oraz miejsko-wiejskich zaliczono

spryt, upór oraz wytrwałość w działaniu. Czasem jednak elementy te stanowią ba-

rierę na rynku pracy. Podkreślano duży poziom zaradności w codziennym życiu ob-

jawiający się umiejętnością zorganizowania sobie środków finansowych z różnych

źródeł. Uczestnicy zogniskowanych wywiadów grupowych wskazywali także na

bardzo dobry przepływ informacji oraz komunikację między osobami korzystający-

mi ze świadczeń pomocy społecznej. Jak deklarują badani częściej przyczynia się

ona jednak do ubiegania się o większy zakres pomocy z ośrodka pomoc społecznej

niż do działań związanych z poszukiwaniem zatrudnienia i zwiększaniem swoich

szans na rynku pracy.

Mocną stroną środowiska osób zagrożonych wykluczeniem społecznym jest

wsparcie, jakim wzajemnie darzą się jego członkowie. Dotyczy do przede wszyst-

kim środowisk wiejskich oraz rodzin zamieszkujących wielopokoleniowo, gdzie jest

możliwość uzyskania większej pomocy czy też opieki nad dziećmi ze strony osób

starszych.

7.1.5. Dopasowanie kapitału ludzkiego w kontekście wykształcenia i przygotowania do pracy – badanie przedstawicieli instytucji tech-ni-ką telefonicznych wywiadów CATI

Poniższy wykres przedstawia opinie mieszkańców na temat oceny przygoto-

wania osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich do wykonywania zawodu pod

kątem ich wykształcenia.

9,4%

50,0%

0,0%

40,6%

0,0%

0% 10 % 20% 30% 40% 50% 60%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres F.1. Ocena przygotowania osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich do wykonywania zawodu pod względem wykształcenia

132

Pytanie F1. Czy osoby bezrobotne z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich są

odpowiednio przygotowane do wykonywania zawodu pod względem wykształce-

nia?38

Pytanie dotyczące adekwatności wykształcenia osób bezrobotnych do wyko-

nywania zawodu uwypukliło silną polaryzację odpowiedzi. Co drugi badany jest

zdania, że bezrobotni z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich raczej nie posiadają

odpowiedniego profilu edukacyjnego predysponującego ich do podjęcia aktywności

zawodowej. Przeciwnego zdania jest 40,6% respondentów. Zaś blisko co dziesiąty

badany twierdzi, że wykształcenie uzyskane przez bezrobotnych, zdecydowanie nie

jest odpowiednie do wykonywania przez nich pracy zawodowej.

100,0%

82,4%

88,2%

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

Zbyt niski poziom wykształcenia

Wykształcenie niskiej jakości

Wykształcenie w nieodpowiednim kierunku

Wykres F.2. Rodzaje deficytów

Pytanie F2. Jakie deficyty wykształcenia można zaobserwować?39

Bliższych informacji dotyczących rozdźwięku między wykształceniem bezro-

botnych a ewentualnym wykonywaniem przez nich zawodu, dostarcza analiza od-

powiedzi na pytanie F2. Wszyscy badani zgodzili się, że główny deficyt stanowi

zbyt niski poziom wykształcenia. Jako drugi czynnik bezrobocia wskazano uzyska-

nie wykształcenia w kierunku, na które nie ma zapotrzebowania na rynku pracy.

Takiego zdania jest aż 88,2% ankietowanych. Natomiast 82,4% badanych sądzi,

że wykształcenie jakim legitymują się bezrobotni jest niskiej jakości.

38 Pytanie zadawane było tylko przedstawicielom PSZ

39 To pytanie było zadawane osobom, które w P.F.1. udzieliły odpowiedzi „Raczej nie” lub „Zdecydowanie

nie”. Na to pytanie odpowiedziało 17 osób, stanowią one grupę 100% w tym pytaniu.

133

7.1.6. Dopasowanie kapitału ludzkiego w kontekście rynku pracy na przykładzie studiów przypadku

Na podstawie case study obejmującego osoby z terenów miejsko-wiejskich

uzyskano odpowiedzi na pytanie o różnice pomiędzy pracą w mieście a pracą na

wsi. Zarówno pracownik, jak i pracodawca są zdania, że tereny miejskie charakte-

ryzują się znacznie szerszą ofertą miejsc pracy, cyt. Pracownik: Przede wszystkim na terenach miejskich jest o wiele większy wachlarz oferowanych prac niż na ternie wiejskim. Pracownik podkreśla dodatkowo, iż na terenach miejskich jest znacznie większa możliwość wykonywania pracy zgodnej z wykształceniem. Tereny wiejskie

znacznie ograniczając taką możliwość, często nie dają szansy wykorzystania swoich

umiejętności w praktyce zawodowej.

Biorąc pod uwagę deklarowane oczekiwania wobec potencjalnych pracowni-

ków badanych z terenów wiejskich zauważyć można rozbieżności w podejściu

osób, z którymi przeprowadzono wywiady. Punktem wspólnym w zakresie deklaro-

wanych przez nich cech pożądanych u potencjalnego pracownika jest jego zaanga-

żowanie.

Według przedstawiciela PUP pracodawcy oczekują wysokich kwalifikacji po-

tencjalnych pracowników (wykształcenie, mobilność, wysokie kompetencje, posia-

danie prawa jazdy, wysoka motywacja do pracy). Wśród najwyżej cenionych kom-

petencji pracownika wymieniane są: uczciwość, stabilność, zaangażowanie. Z opinii

pracodawcy wynika natomiast, że najwyżej ceni on: kreatywność, samodzielność

oraz zaangażowanie. Stąd między innymi bierze się zatrudnianie przez niego osób

poleconych przez znajomych, ponieważ posiadania wymaganych przez niego cech

przez potencjalnego pracownika nie daje się zweryfikować inaczej jak poprzez za-

sięgnięcie informacji od osób trzecich. Ani pracodawca, ani przedstawiciel instytucji

nie potrafili natomiast wskazać, jakich umiejętności czy kompetencji brakuje oso-

bom poszukującym pracę. W opinii badanych mieszkańcy terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich posiadają cechy, które są przez pracodawców oczekiwane.

W opiniach badanych pochodzenie raczej nie ma znaczenia w dopasowaniu kapita-

łu ludzkiego do rynku pracy.

Podsumowanie: Rozpatrując stopień dopasowania kapitału ludzkiego

w kontekście wykształcenia i przygotowania do zawodu istotnym jest deficyt zbyt

niskiego poziomu wykształcenia w kierunkach, na które jest zapotrzebowanie na

rynku pracy. Oznacza to rozbieżność pomiędzy umiejętnościami, na które jest za-

potrzebowanie na rynku pracy, a kwalifikacjami pracowników. Stopień dopasowa-

134

nia można określić jako raczej średni, jednak pracodawcy podkreślają, że nie widzą

znaczących różnic pomiędzy pracownikami z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

a pracownikami z miast. Problemem jest nieodpowiednie wykształcenie, które jest

niedopasowane do wymagań rynku, zbyt mały nacisk kładzie się na wiedzę prak-

tyczną i umiejętności zawodowe, których brakuje pracownikom.

7.2. Jaki potencjał w zakresie kapitału ludzkiego, osób zamieszka-

łych na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich, reprezentują powiaty i gminy w województwie dolnośląskim? Jak przed-stawia się mapa regionalnego rynku pracy z uwzględnieniem strony popytowej i podażowej? Jak przedstawia się progno-zowana mapa regionalnego rynku pracy w danym kontekście?

7.2.1. Charakterystyka mapy podaży i popytu regionalnego rynku pracy oraz charakterystyka prognozy zmian na mapie podaży i popy-tu regionalnego rynku pracy badanie pracodawców techniką po-głębionych wywiadów telefonicznych TDI

Znalezienie pracowników z odpowiednim wykształceniem nie stanowi proble-

mu dla blisko połowy przedstawicieli badanych przedsiębiorstw. Część badanych

pracodawców dostrzega istotne trudności w tym zakresie i zwraca uwagę na brak

odpowiedniego wykształcenia, umiejętności i kwalifikacji osób ubiegających się

o pracę w przedsiębiorstwie.

Różnorodność oferty edukacyjnej na rynku i chęć młodych ludzi do podno-

szenia swoich kwalifikacji sprawiają, że według niektórych respondentów nie ma

problemu z dostępnością na rynku pracy osób z pożądanym dla firmy wykształce-

niem. Inny badany zauważa, że brak trudności w znajdowaniu odpowiednich pra-

cowników nie jest związany ze specyfiką rynku pracy określonego regionu. Kilku

badanych wyraziło przeciwną opinię na temat dostępności na rynku pracy osób

z wykształceniem odpowiadającym wymaganiom firmy. Według części badanych

rozwiązaniem takiej sytuacji jest doskonalenie kwalifikacji kadry w ramach szkoleń

wewnętrznych.

135

7.2.2. Potencjał w zakresie kapitału ludzkiego – badanie przedstawicieli instytucji techniką telefonicznych wywiadów CATI

Tabela G.1. Kategorie pracowników na terenie gminy, których jest za dużo, a których

za mało (%)

Za dużo Za mało Odpo-

wiednia ilość

1. Kadra kierownicza 16,4 10,9 69,1 2. Inżynierowie 3,6 60,0 34,5 3. Lekarze 1,8 45,5 49,1 4. Prawnicy 12,7 27,3 54,5 5. Nauczyciele 36,4 7,3 52,7 6. Pozostali specjaliści z wyższym wy-

kształceniem 25,5 38,2 34,5

7. Specjaliści niższego szczebla 7,3 50,9 38,2 8. Mistrzowie– technicy 3,6 74,5 20,0 9. Pielęgniarki, położne, sanitariusze 5,5 29,1 60,0 10. Pracownicy usług 18,2 34,5 41,8 11. Górnicy 16,4 9,1 47,3 12. Inni robotnicy wykwalifikowani 9,1 56,4 32,7 13. Robotnicy niewykwalifikowani 61,8 7,3 30,9 14. Robotnicy najemni w rolnictwie 20,0 16,4 54,5 15. Rolnicy 14,5 16,4 60,0 16. Pracujący na własny rachunek 10,9 32,7 49,1

Pytanie G.1. Jakich kategorii pracowników na terenie gmin w P. powiecie jest

za dużo, a jakich za mało?40

Kolejne pytanie dotyczyło zawodów nadwyżkowych i deficytowych. Wśród

pierwszej grupy najwięcej, bo aż 61,8% odpowiedzi uzyskali robotnicy niewykwali-

fikowani. Według badanych przedstawicieli instytucji, drugą zbyt liczną grupę za-

wodową stanowią nauczyciele- 36,4% ankietowanych twierdzi, że ich liczba prze-

kracza istniejący popyt. Blisko co czwarty badany twierdzi, że za dużo jest pozosta-

łych specjalistów z wyższym wykształceniem, zaś co piąty ankietowany sądzi,

że istnieje nadwyżka robotników najemnych w rolnictwie. Na dalszych miejscach

znaleźli się pracownicy usług (18,2% odpowiedzi), górnicy i kadra kierownicza (po

16,4% odpowiedzi), rolnicy 14,5% i prawnicy 12,7% wskazań. Listę zawodów

nadwyżkowych zamyka lekarz. Jedynie 1,8% badanych, twierdzi, że istnieje prze-

sycenie rynku pracy przedstawicielami tej profesji.

40 Odpowiedzi w tabeli nie sumują się do 100%, uzupełnienie wyniku procentowego stanowią odpowiedzi

„trudno powiedzieć”.

136

Z kolei wśród zawodów deficytowych najwięcej, bo aż 74,5% odpowiedzi ba-

danych, uzyskali mistrzowie - technicy. Według 60% ankietowanych na lokalnym

rynku pracy brakuje inżynierów, zaś 56,4% pytanych przedstawicieli instytucji

wskazało na innych robotników wykwalifikowanych. Nieco ponad połowa respon-

dentów uznała, że zbyt mało jest zatrudnionych specjalistów niższego szczebla.

Pogląd ten podziela 50,9% wszystkich biorących udział w badaniu. Natomiast

45,5% ankietowanych akcentuje brak lekarzy. Listę zawodów deficytowych zamy-

kają robotnicy niewykwalifikowani z 7,3% odpowiedzi.

Analizując powyższe odpowiedzi można wysnuć dwa główne wnioski. Pierw-

szy dotyczy spójności odpowiedzi. Najczęściej wymieniane zawody nadwyżkowe,

znajdują się na odległych miejscach listy profesji deficytowych i odwrotnie. Druga

konkluzja stanowi, że nie można jednoznacznie stwierdzić, że symptomatyczne dla

zawodów deficytowych jest posiadanie wyższego wykształcenia. Albowiem wśród

czołowych profesji w tej grupie znajdują się takie, których wykonywanie legitymuje

wykształcenie średnie. Analogicznie, z drugiej strony, za jeden z najbardziej nad-

wyżkowych zawodów uznano nauczyciela.

Tabela G.2. Przewidywane zmiany liczby pracowników w najbliższych 5 latach (%)

Będzie więcej

Tyle sa-mo

Będzie mniej

1. Kadra kierownicza 32,7 54,5 10,9 2. Inżynierowie 49,1 38,2 7,3 3. Lekarze 18,2 65,5 10,9 4. Prawnicy 25,5 60,0 9,1 5. Nauczyciele 21,8 47,3 29,1 6. Pozostali specjaliści z wyższym

wykształceniem 56,4 34,5 5,5

7. Specjaliści niższego szczebla 45,5 41,8 9,1 8. Mistrzowie– technicy 27,3 38,2 32,7 9. Pielęgniarki, położne, sanitariusze 10,9 49,1 34,5 10. Pracownicy usług 54,5 32,7 10,9 11. Górnicy 3,6 47,3 29,1 12. Inni robotnicy wykwalifikowani 54,5 32,7 12,7 13. Robotnicy niewykwalifikowani 38,2 43,6 18,2 14. Robotnicy najemni w rolnictwie 7,3 52,7 36,4 15. Rolnicy 0 50,9 43,6 16. Pracujący na własny rachunek 61,8 29,1 7,3

137

Pytanie G.2. Czy przewiduje P. zmiany liczby pracowników w najbliższych

5 latach?41

Największa liczba pytanych przedstawicieli instytucji uważa, że w ciągu naj-

bliższych pięciu lat wzrośnie liczba osób pracujących na własny rachunek– taki po-

gląd wyraziło 61% ankietowanych. Grupami pracowników, wśród których ponad

połowa respondentów przewiduje wzrost liczebności są: pozostali specjaliści z wyż-

szym wykształceniem, pracownicy usług, robotnicy wykwalifikowani.

Najczęściej wymienianymi zawodami, w ramach których nie będzie przybywa-

ło pracowników jest zawód lekarza– 65,5% ankietowanych jest tego zdania - oraz

zawód prawnika– 60% wskazań. Ponad połowa badanych uważa, że w perspekty-

wie najbliższych lat nie zmieni się liczba pracowników wśród kadry kierowniczej,

a także robotników najemnych w rolnictwie oraz rolników. Co ciekawe żaden z an-

kietowanych nie przewiduje wzrostu liczby rolników. Według badanych ich liczba

albo pozostanie taka sama albo się zmniejszy. Drugą grupą, w której przewidywa-

ne jest przede wszystkim utrzymanie status quo lub zmniejszenie jej liczebności są

robotnicy najemni w rolnictwie.

Warto jeszcze przyjrzeć się kategoriom pracowników, które zostały uznane

przez respondentów za nadwyżkowe. Największa liczba badanych za takich uznała

robotników niewykwalifikowanych. Według przewidywań 38% ankietowanych pra-

cowników posiadających takie kwalifikacje będzie przybywało, około 43% bada-

nych uznało, że w tej grupie liczba pracowników nie zmieni się, a tylko 18% uwa-

ża, że ich liczba się zmniejszy. Przewidywania respondentów wskazują, że na rynku

pracy nadal będzie przybywać pracowników, których już w tym momencie jest zbyt

dużo.

Drugą najczęściej wskazywaną jako zbyt liczna grupą zawodową byli nauczy-

ciele. Należy przypomnieć, że 34% respondentów uważa, że liczba osób mających

kwalifikacje pozwalające pracować w tym zawodzie jest zbyt duża. Jednocześnie

około 53% przedstawicieli badanych instytucji uważa, że ich ilość jest odpowiednia.

W kontekście tych wyników niepokojące może być przekonanie około 22% ankie-

towanych, którzy powiedzieli, że w ciągu najbliższych pięciu lat liczba nauczycieli

wzrośnie. Może to spowodować pogłębiającą się nadwyżkę osób wykształconych

w tym kierunku w stosunku do ilości miejsc pracy jakie będzie oferował rynek.

41 Odpowiedzi w tabeli nie sumują się do 100%, uzupełnienie wyniku procentowego stanowią odpowiedzi

„trudno powiedzieć”.

138

Podsumowanie: Wśród oceny kapitału ludzkiego na Dolnym Śląsku za nad-

wyżkowe zawody uznano pracowników niewykwalifikowanych oraz nauczycieli.

Jednocześnie prognozuje się, że będzie przybywać osób pracujących na własny

rachunek, natomiast nie będzie przybywać rolników. Potencjał w zakresie kapitału

ludzkiego jest zależny od dostępnych ofert pracy, te z kolei są zróżnicowane w za-

leżności od regionu. Najlepsza sytuacja w kontekście zatrudnienia i dostępnego

tam kapitału ludzkiego jest w dużych aglomeracjach takich jak miasto Wrocław,

gorzej sytuacja wygląda w małych powiatach i gminach. Podregion jeleniogórski

cieszy się potencjałem kapitału luzkiego, natomiast podregion wałbrzyski charakte-

ryzuje się gorszą sytuacją w na tle innych powiatów, co oznacza, że jego potencjał

w zakresie kapitału ludzkiego w kontekście znalezienia zatrudnienia jest niższy niż

innych podregionów.

7.3. Jakie są przykłady inicjatyw gminnych, dotyczących aktywi-zowania środowiska wiejskiego? Czy można wskazać gminy– liderów w zakresie tych inicjatyw? Jaka jest trwałość inicja-tyw lokalnych?

7.3.1. Charakterystyka rodzajów inicjatyw gminnych, prowadzonych w celu aktywizacji mieszkańców terenów wiejskich – badanie pra-codawców techniką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

Większość badanych w ramach telefonicznych wywiadów pogłębionych pra-

codawców nie potrafiła wskazać jakichkolwiek inicjatyw podejmowanych na terenie

województwa dolnośląskiego w celu aktywizacji środowiska wiejskiego. Pojedyncze

opinie odnosiły się do istnienia pewnych działań w tym zakresie, związanych głów-

nie z promocją przedsiębiorczości. Gminą, która zasługuje na szczególną uwagę

względem polityki aktywizacyjnej jest gmina Kobierzyce, która stwarza dogodne

warunki do podejmowania nowych inwestycji.

7.3.2. Dostrzeganie skutków inicjatyw lokalnych przez mieszkań-ców, urzędników oraz pracodawców – badanie mieszkańców techni-ką pogłębionych wywiadów IDI

Blisko połowa mieszkańców zapytana o podejmowane przez gminę próby

pomocy biernym zawodowo mieszkańcom miejscowości, w której mieszkają, nie

potrafiła wskazać na jakiekolwiek inicjatywy. Druga połowa badanych odniosła się

w tej kwestii do działań podejmowanych przez urzędy pracy.

139

Oprócz wcześniej omawianej możliwości skorzystania z ofert pracy propono-

wanych przez urzędy pracy, respondenci wskazują na inne formy pomocy w walce

z bezrobociem. Są to przede wszystkim organizowane przez urzędy pracy kursy

i szkolenia podnoszące kwalifikacje zawodowe osób pozostających bez zatrudnie-

nia. Oprócz kursów i szkoleń, urzędy pracy wraz z władzami gminy organizują tzw.

prace interwencyjne. Praca ta ma charakter pracy tymczasowej i wynika z bieżą-

cych potrzeb i problemów gminy. Urzędy pracy pomagają osobom bezrobotnych

również poprzez możliwość wsparcia finansowego na otwarcie własnej firmy.

Uczestnicy wywiadów indywidualnych zapytani o konkretne skutki wyżej

wskazanych inicjatyw gminy dotyczących aktywizacji zawodowej mieszkańców,

wskazali na trzy główne rezultaty w tej kwestii: znalezienie stałego zatrudnienia

przez osoby bezrobotne, znalezienie tymczasowej pracy, zwiększenie szansy znale-

zienia zatrudnienia.

7.3.3. Postrzeganie trwałości inicjatyw lokalnych przez mieszkań-ców, urzędników oraz pracodawców – badanie mieszkańców techni-ką pogłębionych wywiadów IDI

Wspomniane wyżej działania dość rzadko prowadzą do znalezienia stałego za-

trudnienia przez osoby bezrobotne. W związku z tym podejmowane inicjatywy nie

spełniają oczekiwań mieszkańców. Większość badanych przyznała, że nie zauważa

trwałych skutków lokalnych inicjatyw w tym zakresie.

7.3.4. Charakterystyka rodzajów inicjatyw gminnych, prowadzonych w celu aktywizacji mieszkańców terenów wiejskich - badanie sołty-sów techniką wywiadów swobodnych

Podejmowane próby aktywizacji mieszkańców wsi obejmują trzy główne ka-

tegorie wskazane przez sołtysów. Są nimi: kursy i szkolenia przekwalifikowujące,

wsparcie psychologiczne oraz dotacje na otwarcie własnej działalności. Wśród in-

nych form pomocy znalazły się również oferty stażu, targi pracy oraz możliwość

spotkania z wójtem, na którym omawiane są aktualne problemy gminy.

140

7.3.5. Dostrzeganie skutków inicjatyw lokalnych przez mieszkań-ców, urzędników oraz pracodawców - badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

Opinie badanych sołtysów na temat skuteczności programów skierowanych

do osób bezrobotnych na wsi były rozbieżne. Blisko połowie badanych trudno jest

ocenić efektywność działań mających na celu aktywizację mieszkańców wsi. Nie-

którzy badani twierdzą, że odbyte kursy i szkolenia podnoszą kwalifikacje osób po-

szukujących pracy, lecz nie dają gwarancji uzyskania zatrudnienia. Z kolei część

respondentów stanowczo twierdzi, że owe prowadzą do osiągnięcia programowych

celów, które odnoszą się do znalezienia zatrudnienia przez osoby poszukujące pra-

cy. Zgodnie z wypowiedziami badanych, powodzeniem kończą się zarówno organi-

zowane kursy. jak przeznaczone dotacje na otwarcie własnej działalności gospo-

darczej.

7.3.6. Charakterystyka rodzajów inicjatyw gminnych, prowadzonych w celu aktywizacji mieszkańców terenów wiejskich – badanie przedstawicieli instytucji techniką diady homogenicznej

Uczestnicy diad oceniają, że programy wsparcia prowadzone z funduszy eu-

ropejskich przyczyniły się w znacznym stopniu do podniesienia szans na rynku pra-

cy osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Bardzo silnie podkreślano tu rolę

poszerzenia poczucia świadomości i zmiany mentalności. Beneficjenci, jak zauważa

znaczna część badanych, dzięki różnego rodzaju formom wsparcia są bardziej zmo-

tywowani do zmiany swojej trudnej sytuacji życiowej, lepiej rozumieją mechanizmy

związane z poszukiwaniem zatrudnienia. Pomoc ta ma też ogromne znaczenie

w kwestii zwiększenia determinacji do znalezienia pracy.

Zdaniem ekspertów, do zwiększenia szans na rynku pracy znacznie przyczy-

niają się organizowane z funduszy unijnych różnego rodzaju formy podnoszenia

kwalifikacji zawodowych (kursy i szkolenia zawodowe), czy też staże.

Inną formą zwiększania szans na rynku pracy są działania mające na celu po-

prawę m.in. sieci komunikacyjnej. Wskazywano tutaj na środki finansowe, dzięki

którym możliwa stała się modernizacja drogowa, co w znacznej mierze przyczyniło

się do zwiększenia poziomu mobilności przestrzennej mieszkańców terenów wiej-

skich i miejsko-wiejskich. Lepsza mobilność sprzyja zatem poszukiwaniu pracy oraz

możliwości podjęcia jej nawet w znacznym oddaleniu od miejsca zamieszkania.

Cześć respondentów intuicyjnie wskazuje na zwiększenie się szans na rynku

pracy osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich dzięki funduszom europejskim.

141

Eksperci nie potrafią jednak dokonać jednoznacznego wskazania, odnoszącego się

do konkretnych skutków.

7.3.7. Określenie, jakie gminy szczególnie często podejmują tego typu inicjatywy – badanie przedstawicieli instytucji techniką diady homogenicznej

Badanym urzędnikom, biorącym udział w diadach, bardzo trudno jest wskazać

gminy na terenie województwa dolnośląskiego, które szczególnie często podejmują

inicjatywy aktywizowania środowiska wiejskiego. Znacznie częściej wskazywano

tutaj na powiaty. Generalnie analizy wskazują, że najbardziej aktywne pod tym

względem są jednostki samorządu terytorialnego zlokalizowane głównie na północy

i południu województwa (najczęściej wskazywano na powiat polkowicki

i dzierżoniowski). Rzadziej akcentowano aktywność centralnej części Dolnego Ślą-

ska. Do aktywnych terenów zaliczono także Wrocław, powiat wrocławski oraz Wał-

brzych. Znacznej części respondentów trudno jednak było wskazać jakąkolwiek

jednostkę, która wyróżniałaby się pod względem częstości podejmowania inicjatyw

na rzecz aktywizowania środowiska wiejskiego.

7.3.8. Przykłady inicjatyw gminnych– badani przedstawicieli insty-tucji techniką telefonicznych wywiadów CATI

Tabela H.1. Inicjatywy podejmowane na terenie gminy w zakresie aktywizowania rynku

pracy na terenie wiejskim

Liczebność Szkolenia, kursy, staże 114 Programy/projekty unijne w celu aktywizacji zawodowej 44 Wsparcie dla przedsiębiorców- pożyczki, ulgi podatkowe, dotacje 42 Prace interwencyjne i roboty publiczne 36 Poprzez urzędy pracy, targi pracy/lokalne grupy inicjatyw 28 Doradztwo informacyjne, spotkania z pracodawcami 23 Możliwość pozyskania środków unijnych/pomoc w ich pozyskiwaniu 21 Wspieranie samorządu w tworzeniu struktur biznesu 17 Inwestycje samorządów w infrastrukturę 14 Promowanie gmin/zachęcanie przedsiębiorstw do promowania swoich usług 5

Brak takich inicjatyw 5 Tworzenie nowych miejsc pracy 4 Strategia rozwoju gminy 3

142

Zakładanie spółdzielni socjalnych/działania w zakresie ekonomii spo-łecznej

3

Inkubator przedsiębiorczości 2 Utworzenie rodzinnych domów dziecka 1 Współpraca z ARR 1 Współpraca z innymi krajami 1

Pytanie H.1. Jakie inicjatywy podejmowane są na terenie P. gminy w zakresie

aktywizowania rynku pracy na terenie wiejskim?

Najczęściej wymieniane inicjatywy w zakresie aktywizowania rynku pracy na

terenie wiejskim polegają na organizowaniu szkoleń oraz kursów. Respondenci

wskazywali tutaj szkolenia skierowane do bardzo różnych grup osób, jako adresaci

szkoleń wymieniani byli bezrobotni, osoby pracujące, przedsiębiorcy, a także

mieszkańcy bez względu na status zawodowy. Z wypowiedzi ankietowanych wyni-

ka, że zakres tematyczny szkoleń również był szeroki. Ilość odpowiedzi świadczy

o tym, że aktywizacja z zakresu rynku pracy podejmowana jest przede wszystkim

poprzez inwestycje w kapitał ludzki.

17,9%

21,1%

22,3%

38,6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Incydentalne

Kilka miesięcy

Powyżej roku

Wprowadzane na stałe

Wykres H.2. Trwałość inicjatyw Pytanie H.2. Jaka jest trwałość tych inicjatyw?

Respondenci najczęściej odpowiadali, że inicjatywy wprowadzane są na stałe

– takiej odpowiedzi udzieliło około 39% ankietowanych. Ponad 22% osób deklaru-

je, że inicjatywy trwają powyżej roku, podobna ilość ankietowanych wskazała,

że znane przez nich inicjatywy trwały kilka miesięcy – 21,1%. Najmniejszy procent

wskazań 17,9% uzyskała odpowiedź świadcząca o incydentalnym charakterze ini-

cjatyw. Taki rozkład odpowiedzi sugeruje, że działania wprowadzane w celu aktywi-

zowania rynku pracy na terenach wiejskich mają długotrwały okres oddziaływania.

Na pytanie o podanie nazwy gmin, w których szczególnie często podejmowa-

ne są inicjatywy aktywizowania rynku pracy padło bardzo dużo różnorodnych od-

powiedzi. Aż sto osiem gmin zostało wskazanych przez nie więcej niż trzech re-

143

spondentów. Były to więc odpowiedzi pojedyncze, stąd nie zostały one przedsta-

wione za pomocą tabeli czy też wykresu. Najczęściej ankietowani wypowiadali się

na temat swojej własnej gminy. Najczęściej wskazywaną gminą była gmina Kobie-

rzyce (10 wskazań) oraz gmina Wałbrzych (11 wskazań).

7.3.9. Aktywność lokalna na przykładzie case study

Ogólny obraz wyłaniający się z odpowiedzi udzielonych w ramach analizowa-

nych studiów przypadku pozwala stwierdzić, że wśród respondentów funkcjonuje

przekonanie o wyższym stopniu integracji na terenach wiejskich niż w mieście.

Uzasadniając je powołują się oni w szczególności na wielkość środowiska lokalnego

na terenach wiejskich. Mniejsze środowisko w opinii badanych pracodawców, pra-

cowników i przedstawicieli instytucji pośredniczących w poszukiwaniu pracy, sprzy-

ja integracji ze względu na silniejsze więzi społeczne (pracodawca: „W końcu śro-dowisko jest mniejsze, ludzie się w większości znają. Razem chodzą do tego same-go kościoła”). Dodatkowo integrację wzmacnia poczucie konieczności solidarnego działania z uwagi na trudne warunki życia (Pracownik: (…) mamy większy kontakt z przyrodą, a jak to z przyrodą już jest, czasami daje nam kopa, czy jak już powódź czy susza, no to ludzie się integrują, czy jak się ktoś pali, to wszyscy biegną”).

Za formę działania na rzecz środowiska lokalnego uważane jest prowadzenie

działalności gospodarczej na terenach wiejskich (pracodawca: „No przede wszyst-kim to, że mam firmę na takim terenie, to już jest w jakiś sposób działanie na rzecz środowiska lokalnego”) oraz wsparcie materialne i organizacyjne w ramach imprez organizowanych przez lokalne instytucje społeczne (np. Koło Gospodyń Wiejskich).

Wolny czas mieszkańcy spędzają uczestnicząc w działaniach organizowanych przez

instytucje o charakterze lokalnym, takie jak: wspomniane już Koło Gospodyń Wiej-

skich czy Ochotnicza Straż Pożarna. Pracownik, z którym przeprowadzono wywiad

jest właśnie członkiem OSP w swojej miejscowości, co również uważa za przejaw

działania na rzecz społeczności lokalnej.

Podsumowanie: Inicjatywy gminne dotyczące aktywizowania środowiska

wiejskiego zazwyczaj są organizowane odgórnie, w dużej mierze przez władze

i przy wykorzystaniu środków unijnych. Cennymi inicjatywami są szkolenia i staże

organizowane w regionie, a także dotacje do własnej działalności gospodarczej,

z których mieszkańcy korzystają bardzo chętnie. Generalnie analizy wskazują, że

najbardziej aktywne pod względem inicjatyw gminnych są jednostki samorządu

144

terytorialnego zlokalizowane głównie na północy i południu województwa (najczę-

ściej wskazywano na powiat polkowicki i dzierżoniowski). Rzadziej akcentowano

aktywność centralnej części Dolnego Śląska. Do aktywnych terenów zaliczono także

Wrocław, powiat wrocławski oraz Wałbrzych. Trudno jednak wskazać jednostkę,

która wyróżniałaby się pod względem częstości podejmowania inicjatyw na rzecz

aktywizowania środowiska wiejskiego. Jednocześnie zdarzają się pojedyncze inicja-

tywy, które wychodzą od mieszkańców, przykłady przedsiębiorczości i aktywizacji

regionalnej np. gmina Kobierzyce. Działania te nie mają raczej charakteru trwałego

i nie mają przełożenia na cały region.

145

CCzzęęśśćć 88.. WWSSKKAAZZAANNIIEE PPRRZZYYCCZZYYNN BBIIEERRNNOOŚŚCCII NNAA RRYYNNKKUU PPRRAACCYY II BBAARRIIEERR WW AAKKTTYYWWIIZZAACCJJII ZZAAWWOODDOOWWEEJJ NNAA TTEERREENNAACCHH WWIIEEJJSSKKIICCHH II MMIIEEJJSSKKOO--WWIIEEJJSSKKIICCHH WW WWOOJJEEWWÓÓDDZZTTWWIIEE DDOOLLNNOOŚŚLLĄĄSSKKIIMM 8.1. Jakie są przyczyny bierności na rynku pracy mieszkańców

terenów wiejskich? Jakie są główne bariery w aktywizacji zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim?

8.1.1. Określenie najczęstszych przyczyn niepodejmowania pracy przez bezrobotnych z terenów wiejskich – badanie mieszkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Uczestnicy wywiadów pogłębionych, którzy są aktywni zawodowo wskazują

na liczne problemy utrudniające osobom z terenów wiejskich podjęcie zatrudnienia.

Problemy te odnoszą się do trudności z dojazdem do miejsca pracy, braku chęci do

podjęcia zatrudnienia, posiadania dodatkowych źródeł utrzymania, zbyt niskich za-

robków oraz braku ofert pracy na terenach wiejskich. Wśród pozostałych ograni-

czeń w tej kwestii znalazły się: bariera wieku, zbyt duża konkurencja na rynku pra-

cy, zbyt duże koszty utrzymania w miastach, w których można podjąć pracę, brak

doświadczenia zawodowego oraz tradycje rolnicze w rodzinie.

8.1.2. Określenie najczęstszych przyczyn niepodejmowania pracy przez bezrobotnych z terenów wiejskich – badanie sołtysów techni-ką wywiadów swobodnych

Wśród wymienianych w wywiadach z sołtysami problemów utrudniających

osobom na wsi podjęcie zatrudnienia znalazły się: brak wystarczającej ilości miejsc

pracy, problemy z dojazdem do innych miejscowości, brak odpowiednich kwalifika-

cji, dyskryminacja ze względu na wiek, konieczność wypełnienia funkcji opiekuń-

czo-wychowawczej w rodzinie, zbyt niskie wynagrodzenie, brak chęci do pracy.

Wypowiedzi badanych sołtysów odnośnie stwierdzenia relacji pomiędzy chęcią

do pracy i brakiem zatrudnienia osób wyłączonych z rynku pracy na wsi, podzielić

można na dwie kategorie. Połowa respondentów uważa, że zauważa osoby na wsi,

które chciałyby pracować, ale pozostają bezrobotne. Druga połowa badanych jest

zdania, że osoby nie mające pracy, tak naprawdę nie są chętne do podjęcia za-

trudnienia.

Zgodnie z pierwszym stanowiskiem osoby bierne zawodowo podejmują pew-

ne działania zmierzające do poprawy swojej sytuacji. Niemniej jednak sytuacja go-

146

spodarcza na wsi i w całym regionie sprawia, że podejmowane działania kończą się

często niepowodzeniem.

Dla badanych reprezentujących opozycyjne stanowisko, osobami bezrobot-

nymi na wsi są jednostki, które tak naprawdę nie poszukują zatrudnienia i nie mają

zamiaru go podjąć. Znalezienie pracy za minimalne wynagrodzenie nie stanowi

problemu dla osób faktycznie poszukujących pracy. Z szacunków jednej badanej

wynika, że znalezienie pracy zajmuje średnio około 6 tygodni.

8.1.3. Charakterystyka głównych barier, spotykanych przy próbach aktywizacji zawodowej osób z terenów wiejskich i miejsko-wiej-skich w województwie dolnośląskim – badanie pracodawców tech-niką pogłębionych wywiadów telefonicznych TDI

Wskazanym przez badanych pracodawców powodem nieprzyjęcia do pracy

osób ze wsi jest niespełnienie przez nich wymagań przypisanych do określonego

stanowiska pracy. Oprócz tego respondenci zwrócili uwagę na problemy z mobilno-

ścią osób z terenów wiejskich oraz introwertyczne nastawienie do otaczającej rze-

czywistości.

Dla ponad połowy badanych pracodawców kwestia pochodzenia osoby stara-

jącej się o przyjęcie do firmy nie ma wpływu na wyniki rekrutacji. Osoby pochodzą-

ce z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich biorą udział w takim samym procesie

rekrutacji jak osoby z terenów miejskich

8.1.4. Charakterystyka głównych barier, spotykanych przy próbach aktywizacji zawodowej osób z terenów wiejskich i miejsko-wiej-skich w województwie dolnośląskim – badanie przedstawicieli instytucji techniką diady homogenicznej

Analizując bariery w aktywizacji zawodowej osób z terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich województwa dolnośląskiego, badani uczestnicy diad wskazywali

m.in. na brak chęci do pracy oraz przyzwyczajenie się do braku zatrudnienia, a tym

samym wytworzenie u osób bezrobotnych nawyków powierzchownego i doraźnego

radzenia sobie z sytuacją. Elementem demotywującym w podejmowaniu zatrud-

nienia są również bardzo niskie zarobki. Podkreślano tutaj, że koszty opieki nad

dziećmi, czy też dojazdu do miejsca pracy są bardzo duże i pochłaniają znaczną

część otrzymywanego wynagrodzenia.

147

Bardzo często wskazywanym czynnikiem znacznie ograniczającym proces ak-

tywizacji zawodowej mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich są bariery

komunikacyjne. Chodzi tu o niewystarczającą częstotliwość lub zupełny brak połą-

czeń między małymi miejscowościami a większymi ośrodkami miejskimi, gdzie czę-

sto zlokalizowane są duże zakłady pracy. Inną barierą wskazywaną przez eksper-

tów są również trudności czy też brak możliwości zapewnienia przez osoby bezro-

botne opieki nad dziećmi lub też innymi osobami zależnymi. Chodzi tu o niewystar-

czającą liczbę przedszkoli i żłobków na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich. Je-

den z ekspertów, jako barierę w aktywizacji zawodowej wymienia stereotyp doty-

czący roli kobiety, który zakłada, że głównym zadaniem kobiety jest wychowanie

dzieci i zajmowanie się gospodarstwem domowym. Podejmowanie przez nie ak-

tywności zawodowej nie jest dobrze postrzegane, a wręcz uznawane za zbędne.

Trudności w aktywizacji są także spowodowane częstym podejmowaniem pracy

bez jakiejkolwiek formy umowy stosunku pracy. Niejednokrotnie zdarza się bo-

wiem, że osoby rejestrują się w Powiatowym Urzędzie Pracy tylko w celu otrzyma-

nia ubezpieczenia zdrowotnego.

8.1.5. Charakterystyka głównych barier, spotykanych przy próbach aktywizacji zawodowej osób z terenów wiejskich i miejsko-wiej-skich w województwie dolnośląskim – badanie pracowników socjal-nych techniką zogniskowanych wywiadów grupowych FGI

Badani uczestnicy zogniskowanych wywiadów grupowych do głównych barier

w aktywizacji zawodowej mieszkańców terenów wiejskich oraz miejsko-wiejskich

zaliczają problemy alkoholowe, niepełnosprawność oraz brak umiejętności interper-

sonalnych. Wskazywano również na trudności związane z wiekiem osób poszukują-

cych pracy oraz brakiem odpowiednich kwalifikacji. Ograniczeniem w aktywizacji

osób bezrobotnych jest również trudny rynek pracy, który znacznie ogranicza moż-

liwości podejmowania zatrudnienia. Jest to szczególnie związane z upadkiem du-

żych firm produkcyjnych, a co za tym idzie likwidacją wielu stanowisk pracy. Barie-

rami w aktywizacji zawodowej osób z terenów wiejskich oraz miejsko-wiejskich

w województwie dolnośląskim są również, zdaniem znacznej części badanych: niski

poziom mobilności, postawa roszczeniowa objawiająca się chęcią uzyskania środ-

ków finansowych za uczestnictwo w różnego rodzaju projektach organizowanych

przez ośrodki pomocy społecznej oraz marazm i brak motywacji osób bezrobotnych

do poszerzenia kwalifikacji, zdobycia umiejętności mających znaczenie na rynku

pracy

148

Badani pracownicy socjalni zauważają efekty organizowanych ze środków eu-

ropejskich programów aktywizujących osoby bezrobotne na terenach wiejskich.

Wśród skutków tych inicjatyw wymieniają podniesienie poziomu wykształcenia

i kwalifikacji zawodowych. Niektórym bezrobotnym dzięki tego rodzaju działaniom

udaje się podjąć zatrudnienie. Do najbardziej skutecznych kursów, które pozwalają

nabyć realne i wymierne umiejętności, badani pracownicy socjalni zaliczyli kurs na

prawo jazdy, kurs obsługi koparko - ładowarki, wózków widłowych, kasy fiskalnej,

czy też szkolenia na przedstawiciela handlowego. Duże znacznie w kwestii efek-

tywności przypisywano też kursom obsługi komputera, szczególnie dla osób po

40 roku życia, kursom kosmetycznym, florystycznym, a także tym przygotowują-

cym do pracy opiekuna osób starszych. Część badanych do głównych efektów or-

ganizowanych ze środków europejskich programów aktywizacyjnych zalicza naby-

cie podstawowych umiejętności związanych z aplikowaniem na określone stanowi-

sko pracy. Chodzi tu przede wszystkim o pisanie listów motywacyjnych oraz CV.

8.1.6. Przyczyny bierności w opiniach przedstawicieli instytucji biorących udział w badaniu CATI

Poniższy wykres obrazuje rozkład odpowiedzi na pytanie dotyczące

przyczyn, które mają w opinii mieszkańców wpływ na bierność zawodową.

Ponad 70% ankietowanych ocenia, że brak odpowiednich kwalifikacji

zawodowych ma wpływ na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich. Wśród tych osób, bardzo dużą grupę stanowią respondenci, którzy

uważają, że czynnik ten ma bardzo istotne znaczenie. Co trzecia osoba spośród

wszystkich badanych udzieliła odpowiedzi zdecydowanie tak.

4,7%

23,1%

9,0%

38,6%

32,6%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres I.1.1. Wpływ braku kwalifikacji zawodowych wymaganych na rynku pracy na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

149

Pytanie I.1. Proszę określić stopień, w jakim wskazane przyczyny wpływają P.

zdaniem na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich?

O tym, że posiadanie kwalifikacji niedostosowanych do wymagań na rynku

pracy nie wpływa na bierność zawodową jest przekonanych około 27% ankietowa-

nych. Należy jednak zwrócić uwagę na asymetrię wartości skrajnych odpowiedzi:

aż 32,6% badanych wskazuje na zdecydowany wpływ braku kwalifikacji na bier-

ność zawodową, o tym, że ten wpływ zdecydowanie nie występuje jest przekona-

nych tylko 4,7 % pytanych osób.

8,5%

30,7%

2,8%

31,3%

26,6%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres I.1.2. Wpływ braku chęci do pracy na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

Pytanie I.1. 2 Proszę określić stopień, w jakim wskazane przyczyny wpływają

P. zdaniem na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich?

Kolejnym czynnikiem, którego wpływ na bierność zawodową osób z terenów

wiejskich i miejsko-wiejskich oceniali przedstawiciele wybranych instytucji był brak

chęci do pracy. Około 58% respondentów uważa, że jest to czynnik wpływający na

bierność osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Przeciwnego zdania jest

około 39% ankietowanych. Jednak wśród osób, które uważają brak chęci za czyn-

nik mający wpływ na bierność zawodową dużą grupę stanowią osoby, które są

przekonane o znaczącym wpływie, natomiast wśród zwolenników przeciwnej opinii,

procent osób wyrażających opinię, że czynnik nie ma zdecydowanego wpływu, nie

jest tak duży.

150

5,1%

18,7%

1,3%

45,3%

29,7%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres I.1.3. Wpływ braku możliwości znalezienia satysfakcjonującej pracy na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

Pytanie I.1.3 Proszę określić stopień, w jakim wskazane przyczyny wpływają


Czynnikiem oddziaływującym na bierność zawodową osób z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich jest również brak możliwości znalezienia satysfakcjonującej pra-

cy– tak uważa 75% ankietowanych. Niemal co piąty badany jest zdania, że brak

możliwości satysfakcjonującej pracy raczej nie ma wpływu na aktywność zawodo-

wą osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich, o tym, że czynnik ten zdecydo-

wanie nie ma wpływu jest przekonany zaledwie co dwudziesty ankietowany.

10,4%

26,9%

2,5%

40,2%

19,9%

0% 5% 10% 15% 20 % 2 5% 30% 35% 40% 45%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres I.1.4. Wpływ możliwości utrzymania się z zasiłków socjalnych na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich



Wpływ możliwości utrzymania się z zasiłków socjalnych na bierność zawodo-

wą osób przez 40,2% badanych został określony jako raczej znaczący, a co piaty

ankietowy określił go jako zdecydowanie znaczący. Ogólny procent osób, które za-

151

uważają wpływ wymienionego czynnika na bierność zawodową wynosi 60,1%. Jest

to więc opinia podzielana przez większość respondentów.

5,7%

25,9%

3,0%

35,8%

32,3%

0% 5% 10% 1 5% 20% 25% 30% 35% 40%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres I.1.5. Wpływ konieczności dojazdów do innej miejscowości na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

Pytanie I.1. 5 Proszę określić stopień, w jakim wskazane przyczyny wpływają


Konieczność dojazdów do innej miejscowości jest kolejnym czynnikiem, który

większość badanych uważa za warunkujący brak aktywności zawodowej mieszkań-

ców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Co trzeci badany uważa, że ten czynnik

zdecydowanie ma wpływ na niepodejmowanie pracy przez mieszkańców terenów

wiejskich i miejsko-wiejskich, bardzo podobny odsetek ankietowanych udzielił od-

powiedzi, że raczej ma wpływ. Co czwarty badany jest przekonany, że aspekt ten

raczej nie ma wpływu na bierność zawodową. Tylko co dwudziesta z badanych

osób uważa, że czynnik ten zdecydowanie nie ma wpływu na zachowania zawodo-

we.

Około 70% ankietowanych uważa, że występuje wpływ bierności zawodowej

osób z otoczenia, na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-

wiejskich. Przeciwnego zdania jest 27,2% ankietowanych.

152

3,8%

23,4%

3,2%

48,4%

21,2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60 %

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

Wykres I.1.6. Wpływ bierności zawodowej osób z otoczenia na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich



W trakcie badania techniką CATI, przedstawiciele instytucji oceniali wpływ na

bierność zawodową osób z terenów wiejskich takich czynników jak: brak kwalifika-

cji zawodowych wymaganych na rynku pracy, brak chęci do pracy, brak możliwości

znalezienia satysfakcjonującej pracy, możliwość utrzymania się z zasiłków socjal-

nych, konieczność dojazdów do innej miejscowości oraz bierność zawodowa osób

z otoczenia. Większość respondentów oceniła, że wszystkie te czynniki mają wpływ

na bierność zawodową osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Procent od-

powiedzi w przypadku kolejnych czynników rozkładał się podobnie, można jednak

przywołać dwie przyczyny bierności zawodowej, które pomimo, że zostały przez

większość ankietowanych uznane za mające wpływ na bierność zawodową, to jed-

nak biorąc pod uwagę różnice w liczbie osób, które ten wpływ dostrzegają, można

uznać za bardziej i mniej znaczące. Przez największą liczbę badanych za czynnik

mający wpływ na bierność zawodową został uznany brak możliwości znalezienia

satysfakcjonującej pracy – tak odpowiedziało 75% badanych. Na podstawie odpo-

wiedzi ankietowanych można wnioskować, że stosunkowo najmniejszy wpływ na

postawę wobec rynku pracy ma brak chęci do pracy – ten czynnik jako mający

wpływ wybrało 57,9% ankietowanych.

153

8.2. Jak przedstawiają się stosunki pracownicze między pracow-nikami pochodzącymi z miasta a zatrudnionymi pochodzącymi z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich na Dolnym Śląsku? Czy miejsce pochodzenia wpływa na te relacje? Jak pracow-nicy pochodzący z terenów wiejskich są traktowani przez resztę kadry? Czy można mówić w tej kwestii o pewnych ste-reotypach lub uprzedzeniach, które mogą wpływać na kształ-towanie się biernej postawy wobec podejmowania pracy w mieście?

8.2.1. Charakterystyka ewentualnego zjawiska dyskryminacji praco-wników pochodzących ze wsi lub z terenów miejsko-wiejskich – badanie mieszkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Zdecydowana większość badanych w ramach indywidualnych wywiadów po-

głębionych mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich posiada rodzinę,

przyjaciół lub dalszych znajomych, którzy pochodzą z terenów wiejskich lub nie-

wielkich miejscowości i obecnie pracują w dużych miastach. Respondenci zapytani

o to, czy ta grupa spotyka się niekiedy z gorszym traktowaniem ze względu na

miejsce pochodzenia, w większości zanegowali występowanie tego zjawiska.

Niemniej jednak część respondentów spotkała się z gorszym traktowaniem

osób pochodzących ze wsi przez osoby zamieszkujące większe ośrodki miejskie.

Przyczyna tego zjawiska tkwi w postrzeganiu osób pochodzących z mniejszych

miejscowości jako gorzej wykształconych oraz mniej dyspozycyjnych.

Przejawami gorszego traktowania są zazwyczaj bezpośrednie uwagi lub dzia-

łania skierowane do osób pochodzących z mniejszych miejscowości. Zdarza się,

że pracownicy pochodzący z terenów wiejskich są obiektem drwin pozostałych pra-

cowników, ze względu na odmienność języka jakim operują. Respondenci wskazują

również na bardziej ukryte komunikaty sugerujące osobom z mniejszych miejsco-

wości ich gorszą pozycję społeczną.

Pomimo istnienia nieznacznych przejawów dyskryminacji osób z terenów

wiejskich wśród mieszkańców dużych miast, większość badanych nie zna osób,

które nie zdecydowały się na pracę w mieście ze względu na strach przed tym,

że będą tam gorzej traktowane. Mentalność ludzi zamieszkujących duże ośrodki

miejskie zmienia się i różnica pochodzenia mieszkańców przestaje mieć znaczenie.

W sytuacji gdy mieszkańcy terenów wiejskich zauważają względem siebie

pewne deficyty mogące przyczynić się do ich gorszego traktowania przez miesz-

kańców terenów bardziej zurbanizowanych, nie stanowi to dla nich powodu rezy-

154

gnacji z wyjazdu do miasta. Poszczególne motywacje do wyjazdu są wówczas waż-

niejsze, aniżeli przeświadczenie o możliwej dyskryminacji.

8.2.2. Charakterystyka sposobu postrzegania pracy w mieście przez mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich – badanie mie-szkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Podjęcie pracy w mieście cechuje się według badanych bogatszą ofertą pracy,

szansą na większe zarobki, koniecznością dojazdów do pracy oraz większą możli-

wością rozwoju kulturalnego. Wszystkie te aspekty związane są z podjęciem pew-

nego ryzyka, które to z kolei badani łączą z działaniami osób młodych.

8.2.3. Charakterystyka wpływu sposobu postrzegania pracy w mieś-cie przez mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich na ich decyzje dotyczące podjęcia pracy w mieście – badanie mieszkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Analizując postrzeganie pracy w mieście przez mieszkańców terenów wiej-

skich i miejsko-wiejskich oraz powody, które powstrzymują ich przed podjęciem

pracy na terenach bardziej zurbanizowanych zauważyć można kilka interesujących

zależności.

Dla mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich praca w mieście wiąże

się z pewnymi przywilejami, jak i wyrzeczeniami. Do pierwszej kategorii zaliczyć

można większy wybór ofert pracy, wyższe zarobki oraz większą możliwość rozwoju

kulturalnego. Do negatywnych stron podjęcia pracy w mieście należą: konieczność

dojazdów do pracy albo zmiany miejsca zamieszkania, większe koszty utrzymania,

sprostanie wyższym wymogom pracodawców oraz w przypadku zmiany miejsca

zamieszkania – częściowe ograniczenie kontaktów z rodziną. Wszystko to sprawia,

że mieszkańcy wsi postrzegają podjęcie zatrudnienia w mieście w kategoriach du-

żego ryzyka i niepewności odnośnie uzyskania większych korzyści czy strat.

155

8.2.4. Określenie stopnia, w jakim miejsce pochodzenia wpływa na jakość relacji z innymi pracownikami w tego typu zespołach – badanie pracodawców techniką pogłębionych wywiadów telefo-nicznych TDI

Zdecydowana większość pracodawców biorących udział w pogłębionych wy-

wiadach telefonicznych nie uważa, aby osoby pochodzące ze wsi lub z małych

miejscowości miały jakiekolwiek problemy z komunikacją z osobami pochodzącymi

z innych rejonów. Tylko jedna wypowiedź odnosiła się do gorszych relacji obu śro-

dowisk, która wynika z ograniczonej mobilności osób ze wsi.

Jedyny dostrzeżony problem w relacjach pomiędzy pracownikami pochodzą-

cymi z różnych środowisk ma swoje źródło w problemie mobilności osób zamiesz-

kujących obszary wiejskie. Pracownicy dojeżdżający do miejsca pracy mają mniej

możliwości pozazawodowych spotkań ze współpracownikami, co przekłada się na

zmniejszenie szansy na pogłębienie wzajemnych relacji.

156

CCzzęęśśćć 99.. SSFFOORRMMUUŁŁOOWWAANNIIEE ZZAALLEECCEEŃŃ,, NNAAJJĄĄCCYYCCHH SSŁŁUUŻŻYYĆĆ BBAARR--DDZZIIEEJJ PPRREECCYYZZYYJJNNEEMMUU UUKKIIEERRUUNNKKOOWWAANNIIUU WWSSPPAARRCCIIAA DDLLAA OOSSÓÓBB ZZAAMMIIEESSZZKKUUJJĄĄCCYYCCHH TTEERREENNYY WWIIEEJJSSKKIIEE II MMIIEEJJSSKKOO--WWIIEEJJSSKKIIEE WW CCEELLUU LLEEPPSSZZEEGGOO PPRRZZYYGGOOTTOOWWAANNIIAA IICCHH DDOO WWYYMMAAGGAAŃŃ RRYYNNKKUU PPRRAACCYY 9.1. Jak przebiega proces efektywnego poszukiwania pracy na te-

renie Dolnego Śląska? 9.1.1. Etapy procesu efektywnego poszukiwania pracy przez miesz-kańców Dolnego Śląska – badanie mieszkańców techniką telefo-nicznych wywiadów CATI

Uczestnicy pogłębionych wywiadów zapytani o to w jaki sposób przebiega

proces poszukiwania pracy wśród członków ich rodziny i znajomych, wskazali na

kilka źródeł informacji o ofertach pracy, jakimi są: informacje od znajomych, urzę-

dy pracy, prasa, Internet, bezpośredni kontakt z pracodawcą, ogłoszenia radiowe.

5,8%

3,6%

6,0%

18,5%

11,8%

30,9%

0,2%

5,5%

4,8%

0,4%

7,3%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Nie szukam pracy

Praca poprzez szkołę/po studiach

Samozatrudnienie/własne gospodarstwo

Samodzielne poszukiwania/roznoszenie CV

Dzięki pomocy rodziny

Dzięki pomocy znajomych i/lub sąsiadów

Pomoc doradcy zawodowego

Ogłoszenia w Internecie

Ogłoszenia w prasie i innych mediach

Za pośrednictwem prywatnej agencji pracy

Poprzez Powiatowy Urząd Pracy

Wykres E.2. Sposób znalezienia ostatniej pracy Pytanie E.2. W jaki sposób znalazł P. ostatnią pracę?

Mieszkańcy terenów wiejskich województwa dolnośląskiego najczęściej znaj-

dują pracę dzięki pośrednictwu znajomych lub sąsiadów. W tym miejscu należy

podkreślić, że wynik ten potwierdza wyrażone wcześniej przez mieszkańców prze-

konanie, że najlepszym sposobem szukania pracy jest właśnie polecenie przez zna-

jomych. Drugim najczęściej wskazywanym sposobem, który doprowadził do znale-

157

zienia pracy, jest samodzielne poszukiwanie pracy polegające na osobistym złoże-

niu CV u pracodawcy, bądź innej formie wiążącej się z wyjściem z samodzielną ini-

cjatywą podjęcia pracy. Ponad 10% respondentów udzieliło odpowiedzi, że po-

mocni w szukaniu pracy okazali się członkowie rodziny. Bardzo niewielka liczba re-

spondentów wskazała, że udało im się znaleźć pracę z pomocą instytucji wyspecja-

lizowanych w pośrednictwie pracy. Mniej niż 10% badanych zostało zatrudnionych

za pomocą Powiatowego Urzędu Pracy, a poniżej 1% ankietowanych skorzystało

z pomocy doradcy zawodowego. Co ciekawe również mniej niż 1% badanych zna-

lazło pracę dzięki pośrednictwu prywatnej agencji pracy. Można zatem uznać, że na

terenach wiejskich pomoc instytucji pośredniczących w poszukiwaniu pracy, za-

równo tych państwowych, jak i prywatnych, nie jest zbyt efektywna.

63,0%

14,1%

12,3%

5,9%

4,8%

0% 20% 40% 60% 80 % 100%

Nie więcej niż jeden miesiąc

Od 1 do 3 miesięcy

od 3 miesięcy do 1 roku

od 1 roku do 3 lat

Dłużej

Wykres E.3. Czas poszukiwania ostatniej pracy

Pytanie E.3. Jak długo poszukiwał P. ostatniej pracy?

Co interesujące, badani deklarowali, że czas poszukiwania ostatniej pracy

zajmował nie więcej niż jeden miesiąc, wziąć jednak należy pod uwagę pytanie

o ostatnią znalezioną pracę, a nie poszukiwanie pracy na przestrzeni czasu w ogó-

le. Prognozy wówczas mogłyby nie wyglądać tak optymistycznie. Wyniki te świad-

czą jednak o tym, że ze znalezieniem pracy nie jest ciężko, jednak forma umowy,

wykonywane zajęcie i wynagrodzenie za pracę stanowią odrębną kwestię, która

oceniania jest przez badanych raczej średnio.

158

9.1.2. Efektywne poszukiwanie pracy– studium przypadku

Podczas analizy wypowiedzi pracownika, pracodawcy i instytucji pośredniczą-

cej z terenów wiejskich zaobserwowano zbieżność w odpowiedziach respondentów

w ocenie sytuacji na rynku pracy. W przypadku mieszkańców terenów wiejskich

daje się odnotować tendencję do poszukiwania pracy w ogóle, tzn. bez względu na

branżę (opinia pracownika instytucji), co spowodowane jest niewielkim wyborem

w zakresie możliwych form zatrudnienia (opinia pracodawcy). Rynek pracy nie jest

szeroki– dominują gospodarstwa rolne albo małe zakłady przydomowe. Większe

możliwości zatrudnienia są w mieście. Praca na terenach wiejskich kojarzona jest

głównie z pracą fizyczną. Opinia ta znajduje potwierdzenie w wymienionych przez

pracownika generalnie poszukiwanych formach zatrudnienia na terenach wiejskich.

Należą do nich praca w transporcie albo w sektorze budowlanym.

Jednocześnie na podstawie przeprowadzonych wywiadów nie ma podstaw do

twierdzenia o występowaniu różnic pomiędzy pracownikami z terenów wiejskich

a pracownikami z miasta. Potwierdzają to zarówno pracownik PUP, wskazujący,

że nie daje się odnotować zauważalnych różnic w poziomie kompetencji (w szcze-

gólności w stopniu wykształcenia), jak i pracodawca, choć w przypadku tego ostat-

niego opinia ta ma charakter przekonania ogólnego („… jeżeli pracownik wykonuje swoją pracę tak, jak powinien, to czy on jest z miasta, czy ze wsi, to nie ma zna-czenia”) niepopartego doświadczeniem, ponieważ zatrudnia on tylko pracowników z terenów wiejskich.

Respondentka z analizy przypadku dla terenów miejsko-wiejskich wskazała

na bardzo małą liczbę miejsc pracy na terach miejsko-wiejskich, przez co ograni-

czony jest w tej kwestii wybór. Zdaniem badanej najlepszym miejscem pracy jest

sklep. Tereny miejsko-wiejskie charakteryzują się niewielką liczbą instytucji i firm,

które są w stanie zaoferować miejsce pracy osobom wykształconym. Podkreślano

także znaczną liczbę gospodarstw rolnych, które również nie oferują miejsc pracy.

Sposobem na radzenie sobie z tą sytuacją jest jak wskazuje badana poszukiwanie

zatrudnienia w pobliskich miastach lub emigracja za granicę kraju czy miasta.

Podsumowanie: Proces efektywnego poszukiwania pracy na terenie Dolne-

go Śląska skupia się wokół wykorzystywania znajomości i układów rodzinnych, jak

również przez samodzielne poszukiwanie pracy, bezpośredni kontakt z potencjal-

nym pracodawcą, a także korzystanie z instytucji pośredniczących w poszukiwaniu

pracy, to jednak działanie nie jest postrzegane jako zbyt efektywne. Istotnym jest

łączenie kilku sposobów poszukiwania pracy.

159

9.2. Jakie są dostępne formy wsparcia dla mieszkańców terenów wiejskich w zakresie motywowania do podejmowania aktyw-ności zawodowej? Jak przedstawia się ocena skuteczności tych działań, zarówno od strony osób fizycznych, jak i insty-tucji? Jak należy ukierunkować to wsparcie?

9.2.1. Sugestie mieszkańców i urzędników dotyczące sposobów naj-bardziej efektywnego ukierunkowania tych form wsparcia – badanie mieszkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Wielu uczestników pogłębionych wywiadów indywidualnych nie potrafiło

wskazać na jakiekolwiek formy wsparcia mieszkańców terenów wiejskich w celu

zachęcenia ich do podjęcia pracy. Badani nie posiadali wiedzy na temat tego typu

działań albo twierdzili, że działania te nie mają w ogóle miejsca. Respondenci, któ-

rzy zauważyli pewne działania w zakresie zachęcania mieszkańców terenów wiej-

skich do podjęcia zatrudnienia, wskazali na organizowane w gminie kursy i szkole-

nia oraz prace interwencyjne. Inicjatorem tych działań są urzędy pracy, urzędy

gminy oraz ośrodki pomocy społecznej.

Kursy i szkolenia pełnią rolę motywującą do ponownego wejścia na rynek

pracy kategorii społecznych najbardziej narażonych na wykluczenie społeczne.

Zdania badanych na temat skuteczności wyżej opisanych form wsparcia były

rozbieżne. Respondenci, którzy ocenili je jako skuteczne, zwrócili uwagę na duże

zainteresowanie organizowanymi kursami i szkoleniami, zwiększenie wiedzy bezro-

botnych w dziedzinie, jaką obejmowała tematyka kursów i szkoleń oraz fakt,

że były one nieodpłatne. Tylko jeden z respondentów pozytywnie odnoszących się

do tych form wsparcia odnoszących się do swoich szacunków odnośnie ilości osób,

które znalazły zatrudnienie dzięki ukończonym kursom i szkoleniom. Z kolei re-

spondenci oceniający powyższe formy pomocy jako nieefektywne, podkreślali nie-

dopasowanie organizowanego wsparcia do potrzeb rynku pracy oraz krótkotrwałe

efekty w aktywizacji zawodowej.

Badani zapytani o to, w jaki sposób powinno być zorganizowane wsparcie dla

osób z terenów wiejskich, aby przynosiło najlepsze rezultaty, wskazali na pewne

zmiany w zakresie organizowanych kursów i szkoleń, konieczność organizowania

wsparcia na terenach wiejskich, stworzenie nowych miejsc pracy, większe wsparcie

dla osób pragnących założyć własną działalność gospodarczą oraz więcej możliwo-

ści wsparcia ze strony urzędów pracy.

160

9.2.2. Charakterystyka dostępnych form wsparcia dla mieszkańców terenów wiejskich, w zakresie motywowania ich do podejmowania aktywności zawodowej – badanie przedstawicieli instytucji techniką diady homogenicznej

W opinii urzędników biorących udział w diadach do głównych efektów dotych-

czasowych inicjatyw wsparcia dla rynków pracy na obszarach wiejskich i miejsko-

wiejskich w województwie dolnośląskim zaliczono szeroko rozumiane pobudzenie

aktywności społecznej i zawodowej mieszkańców, zintegrowanie społeczności lo-

kalnej we wspólnych przedsięwzięciach, szkolenia zawodowe, poprawę infrastruk-

tury społecznej, wdrożenie programów umożliwiających podjęcie nauki przez osoby

dorosłe oraz tworzenie placówek przedszkolnych na terenach wiejskich.

9.2.3. Dostępne formy wsparcia w opiniach mieszkańców biorących udział w telefonicznym badaniu CATI

Wykres F.1. Wiedza o możliwości otrzymania dofinansowanego wsparcia w zakresie poprawy sytuacji na rynku pracy

Pytanie F.1. Czy słyszał(a) P. o możliwości otrzymania dofinansowanego

wsparcia w zakresie poprawy sytuacji na rynku pracy?

Ponad połowa mieszkańców terenów wiejskich nie słyszała o możliwości dofi-

nansowanego wsparcia w zakresie poprawy sytuacji na rynku pracy. Taki wynik

może świadczyć, że informacje są przekazywane i w pewnym stopniu docierają do

osób mieszkających na terenach wiejskich i miejsko–wiejskich, natomiast nie dotar-

ły jeszcze do wszystkich. Procent osób, które nie słyszeli o jakiejkolwiek możliwości

otrzymania pomocy w sprawach związanych z funkcjonowaniem na rynku pracy

jest nadal dość wysoki.

41,1%

58,9%

0%10%20%

30%40%50%60%70%

Tak Nie

161

Wykres F.2. Znane możliwości wsparcia w poprawie sytuacji na rynku pracy

Pytanie F.2. [osoby które słyszały o możliwości otrzymania wsparcia –

1 w F.2.] O jakich możliwościach wsparcia P. słyszał ?

Najbardziej znanym sposobem wsparcia w zakresie sytuacji na rynku jest do-

finansowanie do otwarcia własnej działalności gospodarczej. Ponad 92% respon-

dentów spośród tych, którzy wiedzą o możliwościach otrzymania dofinansowanego

wsparcia odpowiedziało, że słyszeli o tym rodzaju wsparcia. Kolejnymi dobrze zna-

nymi formami pomocy są szkolenia zawodowe (86,8%), szkolenia komputerowe

(79,7%) oraz szkolenia językowe (65,9%). Ponad połowa respondentów odpowia-

dających na to pytanie słyszała również o pomocy w zakresie wyszukiwania oraz

przygotowania dokumentów na potrzeby ubiegania się o pracę. Najmniej rozpo-

znawalną formą pomocy jest umożliwienie pracy rotacyjnej (31%).

92,5%

86,8%

79,7%

65,9%

59,5%

52,3%

41,8%

41,4%

40,9%

39,1%

38,8%

31,0%

0% 20% 40% 60% 80% 10 0%

Dofinansowanie do otwarcia własnej działalności gospodarczej

Szkolenia zawodowe

Szkolenia komputerowe

Szkolenia językowe

Pomoc w wyszukiwaniu pracy

Pomoc w przygotowaniu dokumentów na potrzeby ubiegania się o pracę

Szkolenia z autoprezentacji

Doradztwo w planowaniu ścieżki zawodowej

Umożliwienie pracy w niepełnym wymiarze pracy

Umożliwienie pracy w domu

Dofinansowanie dojazdów do pracy

Umożliwienie pracy rotacyjnej

162

64,2%

59,8%

58,9%

55,3%

54,7%

47,1%

46,9%

46,2%

38,5%

37,0%

36,8%

34,3%

0% 10% 20 % 30% 40% 50% 60% 70% 80% 9 0% 100%

Dofinansowanie dojazdów do pracy

Dofinansowanie do otwarcia własnej działalności gospodarczej

Szkolenia zawodowe

Szkolenia językowe

Umożliwienie pracy w domu

Szkolenia komputerowe

Pomoc w wyszukiwaniu pracy

Umożliwienie pracy w niepełnym wymiarze pracy

Doradztwo w planowaniu ścieżki zawodowej

Pomoc w przygotowaniu dokumentów na potrzeby ubiegania się o pracę

Szkolenia z autoprezentacji

Umożliwienie pracy rotacyjnej

Wykres F.3. Preferowane możliwości wsparcia w poprawie sytuacji na rynku pracy

Pytanie F.3. A z jakiej formy wsparcia chciał(a)by P. skorzystać?

Najbardziej pożądaną formą wsparcia na rynku pracy jest dofinansowanie do-

jazdów do pracy. Należy zwrócić uwagę, że taki wynik jest spójny z wcześniejszymi

deklaracjami mieszkańców, którzy koszty dojazdów wymieniali najczęściej jako ba-

rierę podejmowania pracy w mieście. Około 60% respondentów za pożądaną for-

mę wsparcia uznało dofinansowanie do otwarcia własnej działalności gospodarczej.

Ponad połowa badanych chciałaby skorzystać ze szkoleń zawodowych, szkoleń ję-

zykowych oraz możliwości pracy w domu. Nieznacznie mniej niż połowa wyraziła

chęć skorzystania ze wsparcia w zakresie szkoleń komputerowych, pomocy w wy-

szukiwaniu pracy oraz umożliwienia pracy w niepełnym wymiarze godzin. Najrza-

dziej wybieraną formą pomocy jest umożliwienie pracy rotacyjnej aczkolwiek

chciałby z niej skorzystać co trzeci badany.

Podsumowanie: Spośród dostępnych form wsparcia dla mieszkańców tere-

nów wiejskich i miejsko-wiejskich w zakresie podejmowania aktywności zawodowej

wymienić należy przede wszystkim szkolenia i staże, dotacje unijne, w tym dofi-

163

nansowanie do własnej działalności gospodarczej. W zakresie szkoleń największą

efektywnością cieszą się szkolenia zawodowe, językowe, a także te z zakresu nauki

obsługi komputera. Takie szkolenia są najbardziej skuteczne, ponieważ podnoszą

kompetencje pracowników i dostosowują ich umiejętności do wymagań rynku pra-

cy. Negatywnym zjawiskiem, na które trzeba zwrócić uwagę jest fakt, że stosun-

kowo niewiele osób wie o możliwości otrzymania wsparcia, czy też z możliwości

uczestniczenia w szkoleniach czy stażach. Istotne z punktu widzenia mieszkańców

jest zapewnienie dofinansowania dojazdów zarówno na szkolenia i staże, jak i do

pracy w ogóle. Problem z dojazdem i koszty jakie są przez dojazdy generowane

jest powtarzającym się w opiniach badanych problemem. Z punktu widzenia

mieszkańców istotnym wsparciem okazałaby się elastyczne formy zatrudnienia

umożliwiające pracę w domu, którą można by połączyć chociażby z opieką nad

dziećmi, dodatkowo taki rodzaj pracy niwelowałby koszty dojazdu, tak uciążliwe dla

badanych. Jako oczekiwaną formę wsparcia wymieniano także pomoc w pisaniu

listów motywacyjnych i konstruowaniu listów urzędowych w ogóle. Problem może

wydawać się błahy, jednak wiele osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich ma

trudności ze stworzeniem cv, co utrudnia znalezienie pracy w przyszłości.

9.3. Jak przedstawia się gotowość mieszkańców terenów wiej-skich do podejmowania aktywizacji zawodowej poza terenem zamieszkania?

9.3.1. Określenie przyczyn dla których mieszkańcy terenów wiej-skich i miejsko-wiejskich gotowi byliby podjąć pracę poza terenem zamieszkania – badanie mieszkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Wśród czynników mogących skłonić mieszkańców terenów wiejskich do pod-

jęcia pracy w mieście znalazły się: wyższe zarobki, większy wybór ofert pracy oraz

większe udogodnienia związane z transportem do miasta.

9.3.2. Określenie przyczyn, które powstrzymywałyby mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich przed podjęciem pracy poza terenem zamieszkania – badanie mieszkańców techniką pogłę-bionych wywiadów IDI

Mieszkańcy zapytani o najczęstsze powody powstrzymujące osoby ze wsi

przed poszukiwaniem pracy w mieście, wskazali na: wysokie koszty życia i pracy

164

w dużym mieście, konieczność dojazdów do pracy, brak odpowiedniego wykształ-

cenia i kwalifikacji mieszkańców terenów wiejskich oraz lęk przed życiem w dużym

mieście.

9.3.3. Określenie przyczyn dla których mieszkańcy terenów wiej-skich i miejsko-wiejskich gotowi byliby podjąć pracę poza terenem zamieszkania – badanie mieszkańców techniką telefonicznych wywiadów CATI

Podjęcie decyzji o migracji zarobkowej na obszary miejskie jest, według ba-

danych w telefonicznych wywiadach pogłębionych pracodawców, spowodowane

takimi czynnikami, jak: możliwość rozwoju zawodowego i osobistego na terenach

miejskich, brak miejsc pracy na obszarach wiejskich, wzrost ambicji młodych ludzi

i chęć awansu społecznego, niechęć do prowadzenia rodzinnego gospodarstwa

rolnego.

9.3.4. Gotowość mieszkańców terenów wiejskich do podejmowania aktywizacji zawodowej w opiniach mieszkańców biorących udział w telefonicznym badaniu CATI

Wykres C.8. Gotowość podjęcia pracy poza miejscem zamieszkania Pytanie C.8. Czy byłby P. gotowy/a, w przypadku korzystnej oferty pracy,

podjąć pracę w innej miejscowości?

Ponad 67% badanych deklaruje, że byliby skłonni zmienić miejsce zamieszka-

nia aby podjąć pracę. Z drugiej strony 27,2% badanych to osoby, które nie są

skłonne migrować w celu znalezienia pracy. Większość mieszkańców terenów wiej-

skich i miejsko-wiejskich to osoby gotowe do podjęcia aktywności zawodowej poza

miejscem zamieszkania, istnieje jednak grupa osób, które niechętnie odnoszą się

do poszukiwania pracy poza miejscem zamieszkania.

13,1%

14,1%

5,4%

32,8%

34,5%

0% 20% 40% 6 0% 80% 100%

Zdecydowanie nie

Raczej nie

Trudno powiedzieć

Raczej tak

Zdecydowanie tak

165

Tabela. C.9. Gotowość podjęcia działań w celu znalezienia korzystnej oferty pracy poza miejscem zamieszkania

Liczebność*42 Podniesienie kwalifikacji, zdobycie nowych umiejętno-ści/zmiana kwalifikacji

170

Przeprowadzenie się/ Wyjazd z miejsca zamieszkania 162 Gotowość dojazdu do pracy 137 Wszystko/ Prawie wszystko/ Wiele 50 Poświęcenie czasu kosztem rodziny/ Rozłąka z najbliższymi 11 Dobrze pracować/ Spełnić wymagania pracodawcy 10

Pytanie C.9. Co byłby P. gotowy zrobić żeby uzyskać taką pracę?

Osoby, które dla znalezienia satysfakcjonującej pracy gotowe są zmienić

miejsce zamieszkania, wyrażają również gotowość przekwalifikowania się lub pod-

noszenia własnych kompetencji. Są to pracownicy elastyczni, nie bojący się zmian,

osoby które są skłonne dostosować się do zmieniających się wymagań rynku pracy.

Ponad 30% mieszkańców terenów wiejskich to osoby wykazujące dużą gotowość

wprowadzania zmian we własnym życiu w celu podjęcia satysfakcjonującej pracy.

Tabela. C.10. Powody niechęci podjęcia pracy poza miejscem zamieszkania

Liczebność Wiek/Problemy zdrowotne 132 Dojazdy/ Koszty dojazdu/ Czas dojazdu 121 Posiadanie pracy/ Zadowolenie z wykonywanej pracy (brak takiej potrzeby) 66

Zmiana miejsca zamieszkania/Przywiązanie do miejsca zamieszkania 63

Obowiązki rodzinne/ Przywiązanie do rodziny 61

Pytanie C.10.Co zniechęca P. do podjęcia pracy poza miejscem zamieszkania?

Osoby znajdujące się w najstarszych z badanych grup wiekowych najczęściej

wykazywały niechęć do podejmowania pracy poza miejscem zamieszkania. Najczę-

ściej podawanymi powodami takiej postawy był wiek oraz problemy zdrowotne.

W następnej kolejności, badani wskazali na problemy z dojazdem.

42 *W tabeli zostały zaprezentowane kategorie, które uzyskały co najmniej dziesięć wskazań.

166

9.3.5. Gotowość do podejmowania aktywności zawodowej poza terenem zamieszkania na podstawie case study

Zarówno pracodawca, jak i pracownik z terenów wiejskich, wyrazili przekona-

nie, że młodzi ludzie z terenów wiejskich chętnie szukają pracy w mieście. Pracow-

nik przyznał, że wśród jego znajomych jest dużo osób, które szukają pracy w więk-

szych miejscowościach (np. Wrocław). Warto zarazem zauważyć, że o ile potwier-

dza on, iż wielu młodych ludzi, również z jego otoczenia, chętnie poszukuje pracy

w mieście, o tyle on sam nie zadeklarował jednoznacznie gotowości do migracji

w celach zarobkowych, wskazując, że biorąc pod uwagę jego obecne wykształce-

nie, praca w mieście niekoniecznie pozwoliłaby mu na poprawę jego sytuacji eko-

nomicznej.

Młodzi ludzie łączą z wyjazdem do miasta szansę na podniesienie swojego

statusu społecznego (opinia pracownika), perspektywę znalezienie lepszej (lepiej

płatnej) pracy (opinia pracodawcy). Z kolei pracownik instytucji wskazał, że młodzi

ludzie wyjeżdżają, jeżeli zmusza ich do tego sytuacja ekonomiczna– trudno jednak

jest mu stwierdzić, czy czynią to chętnie. Przyznaje, że stopień trudności w znale-

zieniu pracy jest o wiele wyższy na terenach wiejskich, co skutkuje brakiem per-

spektyw rozwoju. Jest to jeden z czynników zniechęcających do życia na wsi. In-

nym takim czynnikiem może być charakter pracy w gospodarstwie rolnym – ciężka,

fizyczna praca –Pracodawca: „… gospodarz musi pracować na okrągło, nie ma 8 godzin pracy, nie odpocznie sobie, (…) to jest non stop praca, całe 7 dni w tygo-dniu (…), to może zniechęcać młodych do pozostania na roli”. Czynniki, które z kolei zachęcają do życia na wsi, mają zaplecze w postaci tradycyjnego modelu

życia obowiązującego na terenach wiejskich. Chodzi tutaj w szczególności o trady-

cyjne więzi rodzinne (Pracownik: „Na pewno są tacy tradycjonaliści, na ojcowiźnie chcieliby zostać…”, Pracownik PUP: „Właśnie ta więź rodzinna”) oraz bliżej niedo-określone, ale wartościowane zdecydowanie pozytywnie jak np. „przywiązanie do natury” (opinia pracownika oraz pracownika instytucji).

Respondenci zgodnie potwierdzili, że obecnie młodzi ludzie są bardziej mobilni

niż kiedyś. Mobilność jest jednak rozumiana niejednoznacznie. Czasami z wypowie-

dzi wynikało, że mobilność rozumiana jest jako gotowość do przemieszczania się

(w domyśle: dojazd do pracy poza miejscem zamieszkania, zmiana miejsca za-

mieszkania w celu podjęcia pracy), a czasami respondenci mieli na myśli raczej

możliwość przemieszczania się, co związane jest z posiadaniem dostępu do środ-

ków transportu (pracownik instytucji: „Każdy na chwilę obecną posiada samochód i łatwiej jest dotrzeć”, pracownik: „No oczywiście, że tak, skoro wszyscy mamy,

167

wszyscy to może nie, ale większość, prawo jazdy”). Co do drugiego sposobu rozu-mienia mobilności, to widać to szczególnie wyraźnie w odpowiedzi pracownika na

pytanie dotyczące porównania mobilności osób z terenów wiejskich i miasta. Re-

spondent wyżej ocenia mobilność tych ostatnich wskazując, że „oni mają tramwaje i takie, w mieście wszystko jest bliżej”. Podobnie rozumie mobilność pracownik in-stytucji pośredniczącej PUP odpowiadając na pytanie o różnice w mobilności osób

z terenów wiejskich i miasta: „Wydaje mi się, ze nie ma różnicy na chwilę obecną, każdy posiada ten samochód i nie jest to problemem”. W innej wypowiedzi mobil-

ność osób zamieszkujących tereny wiejskie pracodawca określa jako postawę cha-

rakteryzującą się większą otwartością na świat. Przy tym należy zaznaczyć, że mo-

bilność rozumie także w znaczeniu gotowości do zmiany miejsca zamieszkania lub

dojeżdżania do pracy do innej miejscowości ze względu na możliwość zatrudnienia

poza rodzinną miejscowością i jako tak rozumianą cechę przypisuje ją osobom

młodym stwierdzając, „(…) że są bardziej mobilni” niż kiedyś.

Podczas analizy wypowiedzi pracownika ze studium przypadku osób z tere-

nów miejsko-wiejskich respondentka wskazała, że zna osoby pochodzące z tere-

nów miejsko-wiejskich, które poszukują pracy w innych miejscowościach. Badana

wskazała znaczne trudności w znalezieniu pracy poza rolnictwem. Niewielka liczba

firm i instytucji zmusza mieszkańców do poszukiwania zatrudnienia poza miejscem

swojego zamieszkania, cyt. ..bo w tej wsi znalezienie pracy w innym zawodzie niż uprawianie ziemi jest trudne. Są dwa sklepy, jakaś sala gminno-wiejska. Są zmu-szeni szukać pracy gdzie indziej.

Zdaniem badanych objętych studium przypadku zdecydowanie łatwiej jest

znaleźć pracę w mieście. Badani podkreślali tu znaczenie upadku Państwowych Go-

spodarstw Rolnych, które w znacznym stopniu przyczyniły się do wzrostu wskaźni-

ka bezrobocia na terenach wiejskich. Zdaniem respondentów jedynym źródłem

utrzymania na wsi, jest posiadanie własnego sklepu lub też skupu pasz.

Podsumowanie: Mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich woj. dol-

nośląskiego są gotowi do podejmowania aktywności zawodowej poza terenami za-

mieszkania, jednak najczęściej aktywność ta dotyczy grupy osób młodych. Czynni-

kami wpływającymi na ograniczenie gotowości do podjęcia zatrudnienia poza miej-

scem zamieszkania są problemy zdrowotne, wiek, posiadanie satysfakcjonującej

pracy i wysokie koszty dojazdu. Częściej za pracą są w stanie wyjechać osoby mło-

de, które nie boją się życia w dużym mieście, nie obawiają się zmian, są aktywne

i przedsiębiorcze. Zazwyczaj są to osoby nie posiadające dzieci. Istotnym jest, że

mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich w ramach podjęcia aktywizacji

168

zawodowej poza miejscem zamieszkania są skłonni przeprowadzić się,

a także podnieść swoje kwalifikacji i zwiększyć doświadczenie, wszystko celem do-

stosowania się do wymogów rynku pracy, a w konsekwencji znalezienia satysfak-

cjonującej pracy.

9.4. Jaka jest sytuacja dochodowa ludności zamieszkującej obsza-ry wiejskie i jakie są ich główne źródła utrzymania?

9.4.1. Określenie zadowolenia z własnej sytuacji finansowej u mie-szkańców terenów wiejskich – badanie mieszkańców techniką po-głębionych wywiadów IDI

Większość badanych uczestników pogłębionych wywiadów twierdzi, że jest

względnie zadowolona z zarobków jakie otrzymuje za swoją pracę. Analiza wypo-

wiedzi respondentów skłania jednak do wniosku, że owe względne zadowolenie

wynika nie tyle z wysokości otrzymywanej pensji, co z faktu posiadania jakiegokol-

wiek zatrudnienia. Sytuacja ta dotyczy nie tylko osób młodych, wchodzących do-

piero na rynek pracy, lecz także osób w średnim wieku mających za sobą duże do-

świadczenie zawodowe.

Wynagrodzenie jakie otrzymują badani mieszkańcy za wykonywaną pracę dla

części z nich jest adekwatne do posiadanego wykształcenia, kwalifikacji i zaanga-

żowania. Dla innych z kolei posiadane wykształcenie i wykazywane zaangażowanie

nie wpływają na zróżnicowanie zarobków w firmie. Do głównych źródeł utrzymania

osób z terenów wiejskich należą w opinii badanych: świadczenia emerytalne i ren-

towe, dochody z prowadzenia gospodarstwa rolnego, wynagrodzenie za pracę na

etacie, dochody z pracy sezonowej i dorywczej oraz wsparcie finansowe z ośrod-

ków pomocy społecznej.

9.4.2. Sytuacja dochodowa ludności wiejskiej w opiniach mieszkań-ców biorących udział w badaniu CATI

Poniższy wykres stanowi prezentację danych dotyczących sytuacji życiowej

mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich Dolnego Śląska. Wykres

prezentuje sposób gospodarowania pieniędzmi i poczucie badanych na temat ich

sytuacji finansowej.

169

Wykres H.1. Sposób gospodarowania pieniędzmi w gospodarstwie domowym Pytanie H.1. Proszę powiedzieć, które z podanych niżej określeń najlepiej opi-

suje gospodarowanie pieniędzmi w P. gospodarstwie domowym?

Ponad połowa mieszkańców określa dochody własnego gospodarstwa domo-

wego na średnim poziomie. Co piąty badany określa swój stan posiadania na po-

ziomie dobry, niemal identyczny procent osób uważa, że żyje skromnie.

11,6%

10,0%

66,3%

32,0%

4,3%

0% 20% 40% 60% 80% 1 00%

Własna działalność gospodarcza

Własne gospodarstwo rolne

Dochody z pracy

Renta lub emerytura

Zasiłek z instytucji pomocy społecznej

Wykres H.2. Główne źródła utrzymania w gospodarstwie domowym Pytanie H.2. Jakie są główne źródła utrzymania w P. gospodarstwie domo-

wym?

2,2%

19,8%

55,0%

20,7%

2,4%

0% 20% 40% 60% 80% 1 00%

Żyjemy bardzo biednie

Żyjemy skromnie

Żyjemy średnio

Żyjemy dobrze

Żyjemy bardzo dobrze

170

0,9%

16,1%

35,8%

19,7%

11,1%

4,1%

2,5%

2,5%

3,7%

3,5%

0 % 20% 40% 60% 80% 100%

w ogóle nie posiadam dochodu, żyjemy tylko z zasiłków socjalnych

do 500 pln

od 500 do 1000 pln

od 1001 do 1500 pln

od 1501 do 2000 pln

od 2001 do 2500 pln

od 2501 do 3000 pln

powyżej 3000 pln

Trudno powiedzieć

Odmowa odpowiedzi

Wykres M.11. Przeciętny dochód przypadający na jedną osobę w gospodarstwie domowym

Pytanie M.11. Proszę powiedzieć, jaki jest mniej więcej przeciętny dochód

przypadający na jedną osobę w P. gospodarstwie domowym?

Głównym źródłem dochodów mieszkańców terenów wiejskich województwa

dolnośląskiego są dochody z pracy, z tego źródła utrzymuje się ponad 66% gospo-

darstw domowych. Kolejnym istotnym źródłem dochodów jest renta lub emerytura,

ciekawym jest, że to źródło dochodu wskazywane było nie tylko przez osoby znaj-

dujące się w wieku emerytalnym. Warto nadmienić, że w województwie funkcjonu-

ją gospodarstwa domowe, w których głównym źródłem dochodu jest renta lub

emerytura, pomimo, że w rodzinie jest co najmniej jedna osoba w wieku produk-

cyjnym. Tylko co dziesiąta osoba deklaruje że utrzymuje się głównie z pieniędzy

uzyskanych dzięki gospodarstwu rolnemu.

171

11,6%

8,5%

70,3%

4,0%

3,6%

0,6%

0% 20% 40% 60 % 8 0% 100%

Prowadzę własną działalność gospodarczą, jestem zatrudniony we własnej firmie

Prowadzę gospodarstwo rolne lub pracuję w gospodarstwie rolnym mojej rodziny

Jestem zatrudnony - umowa o pracę - pełen etat

Jestem zatrudnony - umowa o pracę -niepełny etat

Jestem zatrudniony na umowę zlecenie lub umowę o dzieło

Pracuję dorywczo, bez stałej umowy

Wykres M.7. Forma zatrudnienia Pytanie M.7. Jaka jest forma P. zatrudnienia?

Zdecydowanie najczęstszą formą zatrudnienia jest umowa o pracę na pełen

etat, bardzo niewielki procent osób jest zatrudnionych na umowę o dzieło lub zle-

cenie, poniżej 1% osób zadeklarowało, że pracuje bez stałej umowy. Taki stan rze-

czy świadczy o tym że pracujący mieszkańcy terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

w większości objęci są pełnym pakietem świadczeń socjalnych, zagwarantowanych

dzięki pracy w ramach umowy o pracę. Wyniki nie wskazują na istnienie problemu

zatrudniania na tak zwane „umowy śmieciowe”.

172

10,2%

1,5%

0,6%

1,5%

6,9%

9,3%

9,5%

3,5%

2,6%

11,8%

1,4%

20,8%

0,4%

8,1%

7,3%

0% 20% 40% 60% 80% 1 00%

Kadra kierownicza

Inżynierowie

Lekarze

Prawnicy

Nauczyciele

Pozostali specjaliści z wyższym wykształceniem

Specjaliści niższego szczebla

Mistrzowie - technicy

Pielęgniarki, położne, sanitariusze

Pracownicy usług

Górnicy

Inni robotnicy wykwalifikowani

Robotnicy najemni w rolnictwie

Rolnicy

Pracujący na własny rachunek

Wykres M.9. Status zawodowy osób pracujących Pytanie M.9. Proszę powiedzieć, które określenie najlepiej opisuje P. status

zawodowy?

Spośród badanych najliczniejszą grupę stanowią robotnicy wykwalifikowani

oraz pracownicy usług. Najmniej liczną grupą badanych byli lekarze oraz robotnicy

najemni w rolnictwie. Statut zawodowy badanych był jednak zróżnicowany.

Podsumowanie: Sytuacja dochodowa mieszkańców terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich jest raczej średnia. Dochody najczęściej mieszczą się w prze-

działach 500 – 1000zł netto na osobę w gospodarstwie domowym. Głównym źró-

dłem dochodów mieszkańców terenów wiejskich województwa dolnośląskiego są

dochody z pracy, z tego źródła utrzymuje się ponad 66% gospodarstw domowych.

Kolejnym istotnym źródłem dochodów jest renta lub emerytura, co dziesiąty bada-

173

ny utrzymuje się z gospodarstwa rolnego. Największą grupą zawodową badanych

stanowili robotnicy niewykwalifikowani i pracownicy usług. Z deklaracji badanych

wynika, że ponad 70% z nich jest zatrudniona na etat. Co interesujące, w bada-

niach jakościowych respondenci zgłaszali obawę przed umowami cywilnoprawnymi,

jako dominującymi na rynku pracy. Można przypuszczać zatem, że osoby, które

podejmują pracę po jakimś czasie otrzymują umowę na etat, a przekonanie o nie-

chęci zatrudniania przez pracodawców na etat i oferowania „umów śmieciowych”

funkcjonuje w powszechnej świadomości społecznej.

9.5. Jakie są uwarunkowania dostępu do wiedzy i edukacji na ob-szarach wiejskich?

9.5.1. Ocena jakości dostępnych form edukacji na terenach wiej-skich przez mieszkańców i urzędników - badanie mieszkańców te-chniką pogłębionych wywiadów IDI

Wielu badanych mieszkańców stwierdziło, że szkoły dostępne dla młodzieży

w miejscowości, w której mieszkają, cechują się dobrym poziomem kształcenia.

W związku z tym ta część badanych uważa, że jakość kształcenia w szkołach na

terenach wiejskich nie odbiega od poziomu szkół z terenów miejskich.

Dla kilku badanych poziom nauczania w wiejskich szkołach nie jest zadowala-

jący. Opinie te odnoszą się do porównania jakości kształcenia w szkołach wiejskich

i miejskich, gdzie poziom kształcenia w szkołach z terenów wiejskich prezentuje się

dużo gorzej.

Kilku badanych, odnosząc się do poziomu kształcenia młodzieży na wsi, zwró-

ciło uwagę na istotną kwestię w tym zakresie, jaką jest brak dostępności szkół

o określonym profilu. Problemem, z którym zmaga się kilka społeczności wiejskich,

jest zamykanie szkół na obszarach wiejskich oraz brak szkół zawodowych, na które

badani wyrażają zapotrzebowanie. W opinii większej części badanych, absolwenci

szkół zawodowych nie są odpowiednio przygotowani do zawodu, który wybrali.

Przyczyną tego jest zbyt mały wymiar zajęć praktycznych podczas lat szkolnych

oraz ograniczone możliwości odbycia stażu dla absolwentów.

W oczach pracodawcy osoby nie mające choćby niewielkiego doświadczenia

w zawodzie, są mało atrakcyjnymi pracownikami. Osoby, które przyznały, że szkoły

zawodowe dysponują odpowiednim programem kształcenia pozwalającym odpo-

wiednio przygotować uczniów do zawodu, również podkreślały potrzebę pogłębia-

nia zajęć praktycznych. Wszyscy badani zgodnie przyznali, że dostanie się na studia

wyższe zależne jest od włożonego wysiłku w naukę i odpowiednie przygotowanie

174

do egzaminów. Osoby, które wyrażają chęć ukończenia studiów wyższych, zazwy-

czaj spełniają powyższe warunki i udaje im się zostać studentami. Okazuje się jed-

nak, że sama chęć do nauki, zaangażowanie i osiąganie dobrych wyników nie są

wystarczające aby studia ukończyć. Badani zwracają uwagę na duże koszty pono-

szone przez osoby studiujące. W związku z tym, odpowiednie zaplecze finansowe

jest również jednym z warunków, które należy spełnić wybierając się na studia

wyższe.

9.5.2. Opinie badanych na temat uwarunkowania dostępu do wiedzy i edukacji – badanie sołtysów techniką wywiadów swobodnych

Badani sołtysi, których satysfakcjonowała istniejąca oferta szkół w regionie,

podkreślali szeroki ich wybór i różnorodność. Inni respondenci zwracali uwagę na wysoki poziom okolicznych szkół i brak konieczności dojeżdżania do bardziej odda-

lonych placówek cieszących się lepszą renomą. W opinii pozostałych badanych

oferta edukacyjna regionu, w którym mieszkają, nie jest dopasowana do potrzeb

mieszkańców. Badani podkreślali brak dostępności do szkół, których ukończenie

zwiększyłoby możliwości wejścia na rynek pracy. Niedopasowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy ma dotkliwe skut-

ki szczególnie dla młodych ludzi. Kilku respondentów stwierdziło, że rosnące bez-robocie ma swoje źródło w ograniczonym dostępie do szkół kształcenia zawodowe-

go i zmniejszającej się liczbie młodzieży podejmującej naukę w tego typu szkołach. W przeciwieństwie do określenia stopnia trudności w dojazdach do pracy

mieszkańców wsi, w przypadku transportu szkolnego sołtysi byli zgodni co do tego,

że nie jest on problematyczny. Utrudniony dojazd do szkoły nie stanowi zatem po-

wodu, dla którego uczniowie rezygnują z dalszej edukacji lub wybierają szkołę na

gorszym poziomie. Oprócz dogodnych połączeń, osoby uczące się mogą liczyć na

dofinansowanie do opłat za transport komunikacją miejską. W związku z dopaso-

waną do potrzeb uczniów komunikacją miejską, respondenci nie zauważają osób,

które przerywają naukę z powodu problemów z dojazdami.

9.5.3. Uwarunkowanie dostępu do wiedzy i edukacji w opiniach mie-szkańców biorących udział w telefonicznym badaniu CATI

Warunki dostępu do edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym są dobre,

mniej niż 15% mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich dostrzega jakie-

175

kolwiek bariery w dostępie do szkół dających możliwość uzyskania wykształcenia

zawodowego, technicznego czy średniego. Ponad 20% badanych uważa, że poja-

wiają się problemy w dostępie do szkół policealnych. Odsetek osób dostrzegają-

cych bariery wzrasta, kiedy ocenie podlega dostępność do szkół wyższych. Niemal

połowa badanych uważa, że osoby z terenów wiejskich napotykają bariery ogra-

niczające im możliwość skończenia szkół na tym poziomie.

Wykres I.2.1. Występowanie ograniczeń możliwości skończenia poszczególnych szkół Pytanie I.2.1. Czy dzieci i młodzież w P. gminie natrafiają na bariery ograni-

czające im możliwość skończenia następujących szkół:

Najczęściej wymienianą barierą w dostępności do szkół na poziomie podsta-

wowym oraz gimnazjalnym są problemy związane z uciążliwym dojazdem, nieco

mniejszy odsetek wskazań dotyczył problemów związanych z kosztami dojazdu

(45,4%). Kolejnym z najczęściej wskazywanych problemów był brak możliwości

wyboru pomiędzy różnymi szkołami tego samego typu (30,9%).

28,5%

15,0%

25,6%

51,2%

61,4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10 0%

Brak możliwości wyboru pomiędzy różnymi szkołami tego samego typu

Niski poziom szkół w gminie/powiecie

Problemy związane z kosztami utrzymania

Problemy związane z kosztami dojazdu

Problemy związane z uciążliwym dojazdem

Wykres I.2.2. Bariery w dostępności do szkół zawodowych

41,7%

22,8%

13,8%

12,8%

6,0%

0% 2 0% 40% 60% 80% 10 0%

Szkoła wyższa

Szkoła policealna

Szkoła średnia

Szkoła zawodowa

Szkoła podstawowa i gimnazjum

176

Pytanie I.2. 2 Jakie są to bariery?

Należy jednaK pamiętać, że ogólna dostępność zawodowych została dobrze

oceniona przez większość z respondentów.

Wykres I.2.4. Bariery w dostępności do szkół średnich Pytanie I.2.4 Jakie są to bariery?

Podobnie jak w przypadku barier w dostępności do szkół na poziomie pod-

stawowym i gimnazjalnym, również w przypadku szkół zawodowych najczęściej

wskazywanymi barierami edukacyjnymi były problemy związane z uciążliwością

dojazdów oraz kosztami dojazdów.

Wykres I.2.5. Bariery w dostępności do szkół policealnych Pytanie I.2.5 Jakie są to bariery?

Z badań wynika, że nie ma znaczących różnic w postrzeganiu barier dostęp-

ności do szkół policealnych. Poszczególne bariery wybierane są w bardzo podob-

nym rozkładzie procentowym.

22,4%

14,3%

26,0%

58,7%

65,9%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 9 0% 10 0%






23,1%

10,6%

39,4%

61,1%

64,1%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 10 0%






177

W porównaniu do wymienionych powyżej typów szkół, w przypadku proble-

mów w dostępności szkół policealnych, wzrasta liczba wskazań problemu związa-

nego z kosztami utrzymania.

Wykres I.2.6. Bariery w dostępności do szkoły wyższej

Pytanie I.2.6 Jakie są to bariery?

Podczas oceny barier wynikających z dostępności do szkół wyższych wyraźnie

wzrósł procent odpowiedzi wskazujących na problem związany z kosztami utrzy-

mania.

Podsumowanie: Dostęp do wiedzy i edukacji na obszarach wiejskich jest

nieco odmienny od edukacji na terenie miejskim. Przede wszystkim widoczną róż-

nicą jest mniejszy dostęp do szkół zawodowych, a te dostępne szkoły nie mają

możliwości zapewnienia praktyk i staży dla swoich uczniów w takim zakresie,

w jakim jest to możliwe w miastach. Problemem szkół wiejskich jest też ich częste

zamykanie z uwagi na brak środków na ich utrzymanie. Poziom nauczania w szko-

łach wiejskich często różni się od poziomu w dużych miastach, jednak są to kwe-

stie raczej indywidualne i wynikające z zaangażowania nauczycieli i uczniów. Gene-

ralnie poziom nauczania na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich jest dostosowa-

ny do mieszkańców tych terenów. Problem w dostępie do edukacji pojawia się na

etapie szkół policealnych i wyższych. Pojawiającą się trudnością są uciążliwe dojaz-

dy, które generują wysokie koszty. W sytuacji zamieszkiwania poza miejscem za-

mieszkania, a więc w miejscowości, w której znajduje się uczelnia wyższa, pojawia-

ją się dodatkowe trudności związane z kosztami utrzymania poza domem.

15,3%

7,1%

58,9%

64,4%

62,3%

0 % 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80 % 90% 100%






178

CCzzęęśśćć 1100.. OOPPRRAACCOOWWAANNIIEE PPRROOGGNNOOZZYY RROOZZWWOOJJUU RREEGGIIOONNAALLNNEEGGOO RRYYNNKKUU PPRRAACCYY II AAKKTTYYWWNNOOŚŚCCII ZZAAWWOODDOOWWEEJJ NNAA TTEERREENNAACCHH WWIIEEJJ--SSKKIICCHH II WWIIEEJJSSKKOO--MMIIEEJJSSKKIICCHH WW WWOOJJEEWWÓÓDDZZTTWWIIEE DDOOLLNNOOŚŚLLĄĄ--SSKKIIMM 10.1. Jak zmieniało się zjawisko bierności zawodowej wśród ludno-

ści zamieszkującej tereny wiejskie i miejsko-wiejskie Dolnego Śląska na przestrzeni ostatnich 25 lat?

10.1.1 Zmiany w zjawisku bierności w opiniach przedstawicieli instytucji biorących udział w badaniu CATI

Poniższy wykres obrazuje ocenę zmian bierności zawodowej mieszkańców

gminy na przestrzeni ostatnich 25 lat w opinii mieszkańców terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich.

Wykres L.1. Ocena zmian bierności zawodowej mieszkańców gminy na przestrzeni ostatnich 25 lat

Pytanie L.1. Czy w P. opinii, w ciągu ostatnich 25 lat bierność zawodowa

mieszkańców P. gminy

Ponad 40% przedstawicieli badanych instytucji uznała, że na przestrzeni

ostatnich dwudziestu pięciu lat bierność zawodowa mieszkańców w ich gminach

raczej zmalała, kolejnych 7,3% ankietowanych uważa, że owa bierność zdecydo-

wanie się zmniejszyła. O tym, że bierność zawodowa mieszkańców ma tendencję

wzrostową jest przekonanych 34,8% respondentów. Stosunkowo duża liczba osób

17,7% nie posiadała wiedzy na temat zmian aktywności zawodowej mieszkańców.

Podsumowanie: Zjawisko bierności zawodowej na przestrzeni 25 lat zmala-

ło. Obserwowany jest trend aktywności zawodowej, chęci poszukiwania pracy

7,3%

40,2%

17,7%

26,9%

7,9%

0% 5% 10% 15% 20 % 2 5% 30% 35% 40% 45%

Zdecydowanie zmalała

Raczej zmalała

Trudno powiedzieć

Raczej wzrosła

Zdecyodwanie wzrosła

179

i poprawy swojej sytuacji zawodowej przez mieszkańców z terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich. Mieszkańcy tych terenów wykazują się większą mobilnością

i zaangażowaniem niż kilkanaście lat temu. Obserwowalne jest odejście od tradycji

rodzinnej i pozostawania na gospodarstwie rolnym. Z kolei osoby, które chętnie

korzystają ze świadczeń socjalnych, które niechętnie się dokształcają i nie wykazu-

ją postaw przedsiębiorczych, bez zmian w prawie świadczeń socjalnych najprawdo-

podobniej nie zmienią swojej sytuacji zawodowej. Obserwowalne jest zjawisko wy-

uczonej bezradności. Zakłada się, że ten trend będzie się utrzymywał.

10.2. Jakie są słabe sygnały wskazujące na zmiany na sytuację ludności miejsko-wiejskiej na dolnośląskim rynku pracy z uwzględnieniem ich płci, wieku, kwalifikacji i zebranego doświadczenia zawodowego?

10.2.1. Charakterystyka słabych sygnałów zmian sytuacji na rynku pracy – badanie pracowników socjalnych techniką zogniskowanych wywiadów grupowych FGI

Znaczna część pracowników socjalnych nie zauważa w ostatnich miesiącach

zwiększenia się natężenia negatywnych sygnałów płynących od mieszkańców ba-

danych gmin w związku z sytuacją na rynku pracy. Uczestnicy zogniskowanych

wywiadów grupowych podkreślają, że nasilenie tych komunikatów uzależnione jest

raczej od pór roku. Zdecydowanie rzadziej negatywne sygnały związane z brakiem

pracy pojawiają się w okresie wiosenno-letnim, kiedy znaczna część klientów po-

mocy społecznej podejmuje prace sezonowe. W przypadku deklaracji o zintensyfi-

kowaniu negatywnych sygnałów odnośnie rynku pracy, wskazywano również na

upadek w ostatnich miesiącach dużych przedsiębiorstw na terenie kilku gmin.

Znaczna część respondentów podkreśla, że w ostatnich miesiącach nasiliły się na-

tomiast głównie sygnały odnośnie wzrostu cen wielu produktów i usług.

10.2.2. Charakterystyka słabych sygnałów zmian sytuacji na rynku pracy – badanie mieszkańców techniką pogłębionych wywiadów IDI

Większość mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich narzeka jednak na

sytuację na rynku pracy. W zależności od stopnia niezadowolenia, wypowiedzi ba-

danych w ramach wywiadów pogłębionych mieszkańców terenów wiejskich, wska-

zują na ciągły stan niezadowolenia mieszkańców na sytuację na rynku pracy na

180

wsi, zwiększenie niezadowolenia w ciągu ostatnich miesięcy oraz nasilenie nieza-

dowolenia w zależności od pory roku.

Powodem zwiększenia niezadowolenia jest nieproporcjonalny wzrost cen na

rynku w porównaniu z wynagrodzeniami, które pozostały na tym samym poziomie.

Narzekanie mieszkańców wsi na sytuację na rynku pracy nasila się w zależności od

pory roku. Okres zimowy cechuje się zmniejszeniem liczby dostępnych ofert pracy

na rynku. W okresach letnich szansa na znalezienie pracy zwiększa się ze względu

na sezonowy rozwój niektórych branż, m.in. branży budowlanej.

Podsumowanie: Wśród słabych sygnałów wskazujących na zmianę sytuacji

ludności wiejskiej i miejsko-wiejskiej na dolnośląskim rynku pracy wymienić należy

trudną sytuację kobiet, osób starszych i osób, które dopiero skończyły edukację.

Osoby te są stopniowo wykluczane z rynku pracy. W przypadku kobiet wynika to

z konieczności opieki nad dziećmi, co za tym idzie niemożliwości podjęcia zatrud-

nienia na cały etat. Na niektórych terenach wiejskich wciąż panuje stereotyp,

że miejsce kobiety jest w domu, co także niejako „zatrzymuje” kobiety w gospo-

darstwie. Osoby starsze nie wykazują takiej elastyczności na rynku pracy jak osoby

młode, natomiast osoby młode nie mają wystarczającego doświadczenia by pracę

otrzymać. Dotyczy to szczególnie osób z terenów wiejskich, które często podejmują

pracę poza granicami miejsca swojego zamieszkania, co wiąże się z dodatkowymi

kosztami i przeorganizowaniem życia. Obserwowalny jest także wzrost cen na ryn-

ku, trudności w utrzymaniu się z rolnictwa, zmiany w prawach dla rolników, jak

również występujące na terenach wiejskich zjawisko pracy sezonowej, która wpły-

wa na nieregularność dochodów.

10.3. Jakich cech pracowników oczekują pracodawcy do popraw-

nego i efektywnego rozwoju inwestycji? 10.3.1. Charakterystyka oczekiwań pracodawcy w stosunku do cech pracowników, ze względu na rozwój inwestycji – badanie praco-dawców techniką telefonicznych wywiadów pogłębionych TDI

Podczas możliwej próby rozwoju inwestycji w przedsiębiorstwie, cechami, któ-

re byłyby w opinii badanych najbardziej pożądane u pracowników na stanowiskach

kierowniczych, są: samodzielność, odpowiednie wykształcenie i kwalifikacje, su-

mienność i uczciwość oraz umiejętności interpersonalne.

181

Współpraca, elastyczność, sumienność oraz chęć i zaangażowanie w wyko-

nywane obowiązki to cechy, których respondenci oczekiwaliby wobec pozostałych

pracowników w momencie rozwoju działalności firmy.

Podsumowanie: Cechy oczekiwane przez pracodawcę od pracownika, to

przede wszystkim zaangażowanie, sumienność, umiejętność współpracy, uczci-

wość, samodzielność oraz odpowiednie kwalifikacje. Mieszkańcy z terenów wiej-

skich i miejsko-wiejskich wykazują się podobnym zestawem pożądanych cech, jak

mieszkańcy z terenów miejskich. Zazwyczaj są pracownikami ambitnymi

i zdeterminowanymi, cechuje ich czasem mniejsza elastyczność i nieco mniejsze

kompetencje oraz zasób wiedzy, jednak cechy te nie są wymieniane jako pierwszo-

rzędne wśród pracodawców.

10.4. Jakie jest aktualne zapotrzebowanie oraz w jaki sposób po-

winien rozwijać się rynek pracy w województwie dolnoślą-skim w kontekście produkcji żywności i upraw przemysło-wych oraz pozarolniczej działalności produkcyjnej i usługo-wej?

10.4.1 Prognozy w stosunku do rynku pracy w kontekście rozwoju branży produkcji żywności i upraw przemysłowych oraz pozarol-niczej działalności produkcyjnej i usługowej – badanie przedsta-wicieli urzędów techniką diady homogenicznej

Badani uczestnicy diad poproszeni zostali o ocenę zapotrzebowania na pra-

cowników w najbliższych latach w sektorze produkcji żywności. Jak pokazują anali-

zy, znaczna część z nich wskazuje, że popyt na kadrę w tym obszarze będzie ulegał

ograniczeniu. Powoływano się tutaj na innowacyjne technologie, które w znaczny

sposób ograniczą udział człowieka w procesie produkcji, a także zwrócono uwagę

na coraz większą powszechność żywności modyfikowanej, której produkcja, zda-

niem części ekspertów, przyczynia się do zmniejszenia zatrudnienia. Część bada-

nych, biorących udział w projekcie, jest zdania, że zapotrzebowanie na pracowni-

ków w sektorze produkcji żywności będzie wzrastać. Chodzi tu głównie o dobrej

jakości produkty regionalne i zdrową żywność. Badani uważają, że w odniesieniu

do tej części sektora upatrywać można znaczących korzyści finansowych. Jako

przykłady tego rodzaju produktów wskazywano miód oraz wina. Kilku ekspertów

prognozuje w tym obszarze stabilny poziom, jeśli chodzi o zatrudnienie pracowni-

ków. W dalszej kolejności zapytano badanych o przewidywania odnośnie zapotrze-

182

bowania na kadrę w sektorze upraw przemysłowych. Analizy pokazują, że bardzo

często wskazywano na utrzymywanie się stałego poziomu zatrudnienia w tym ob-

szarze.

Znaczna część urzędników wyrażała również przypuszczenie o możliwości

zwiększania zapotrzebowania na pracowników, szczególnie w kontekście odnawial-

nych źródeł energii. Jeden z ekspertów przypuszcza natomiast, że popyt na pra-

cowników w tym sektorze będzie ulegał zmniejszeniu. Rozpatrując pod tym wzglę-

dem zapotrzebowanie na pracowników w sektorze pozarolniczej działalności pro-

dukcyjnej, wskazywano tu na podobne jak w poprzednim przypadku tendencje.

Znaczna część ekspertów prognozuje wzrost popytu na kadrę w tym obszarze.

Przyczyn tego stanu rzeczy upatruje się między innymi w ogólnej tendencji odwro-

tu od rolnictwa.

Pojawiają się jednocześnie sporadyczne opinie dotyczące ograniczenia na za-

potrzebowanie pracowników w tym sektorze. Wskazuje się bowiem, że rzadko zda-

rza się, że osoby ubiegające się o dofinansowanie planują działalność produkcyjną.

Kilku respondentów deklaruje natomiast, że popyt na pracowników w tym sektorze

będzie utrzymywał się na stałym poziomie.

W dalszej kolejności eksperci poproszeni zostali o określenie zapotrzebowania

na pracowników w sektorze pozarolniczej działalności usługowej. Analizy pokazują,

że respondenci prawie jednogłośnie prognozują zwiększenie się tej gałęzi gospo-

darki. Wskazywano tu na ogólną tendencję światową zmierzającą w kierunku roz-

woju różnego rodzaju usług oraz przypisywano im rolę napędu współczesnej go-

spodarki.

Podsumowanie: W kontekście aktualnego zapotrzebowania na rynku pracy

obserwowalne jest odchodzenie od rolnictwa wynikające z rozwoju technologii,

wprowadzenia żywności modyfikowanej i spadku cen z tym związanych. Jednocze-

śnie wciąż popularne są produkty regionalne wysokiej jakości: miód, sery, wina, na

które przewiduje się zapotrzebowanie. Popularna jest agroturystyka i eko-żywność.

Jednocześnie zakłada się utrzymanie sektora upraw przemysłowych i produkcji

żywności. Prognozuje się także rozwój sektora pozarolniczego związanego z szero-

ko pojmowanymi usługami, a także wzrost zainteresowania obszarem związanym

z odnawialnymi źródłami energii.

183

10.5. Czy są opracowane strategie zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich?

10.5.1. Wiedza na temat strategii zintegrowanego rozwoju w opi-niach przedstawicieli instytucji biorących udział w badaniu CATI

Wykres O.1. Wiedza na temat strategii zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich Pytanie O.1. Czy na terenie P. gminy/powiatu opracowana została strategia

zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich?

Ponad 70% przedstawicieli badanych instytucji deklaruje, że posiada wiedzę

o tym czy na terenie ich gminy lub powiatu została opracowana strategia zintegro-

wanego rozwoju obszarów wiejskich. Wśród tych osób ponad 45% odpowiedziało,

że na ich terenie tego typu dokument powstał, natomiast co czwarty badany udzie-

lił przeciwnej odpowiedzi. Dość duży odsetek badanych, około 29%, nie posiada

wiedzy na temat strategii zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich.

Podsumowanie: Wiedza na temat istnienia opracowanych strategii zinte-

growanego rozwoju obszarów wiejskich w regionie jest dosyć chaotyczna co wyni-

ka z rozbieżnych opinii badanych. Z pewnością przydałoby się ustrukturyzować

wiedzę w tym zakresie i stworzyć spójny dokument strategiczny o szerokim zasię-

gu.

45,3%

25,0%29,7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

Tak Nie Nie wiem

184

CCzzęęśśćć 1111.. WWNNIIOOSSKKII II PPOODDSSUUMMOOWWAANNIIAA 11.1. Wprowadzenie

Szczegółowa analiza zdolności osób z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

do podjęcia zatrudnienia pozwala na wysunięcie istotnych wniosków, opracowanie

rekomendacji pozwalających na poprawę sytuacji oraz stworzenie konstruktywnych

rozwiązań na rynku pracy w województwie dolnośląskim.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze wnioski i rekomendacje odno-

szące się do założonych celów badawczych. Na końcu rozdziału zaprezentowana

została analiza SWOT, stanowiąca kompleksowe uzupełnienie wniosków i reko-

mendacji odnoszących się do problemu bezrobocia na terenach wiejskich i miejsko-

wiejskich Dolnego Śląska.

11.2. Określenie aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej, struk-tury demograficznej ludności wiejskiej na Dolnym Śląsku z uwzględnieniem perspektywy wieku, wykształcenia, niepełnosprawności i płci

11.2.1. Wiek

Osoby młode należą w opinii respondentów do kategorii osób, które spotykają

się na rynku pracy z wieloma ograniczeniami, począwszy od braku doświadczenia

zawodowego, niskiego wykształcenia w stosunku do oczekiwań rynku pracy, skoń-

czywszy na ograniczonym dostępie do środków transportu. Rynek pracy stawia

również wiele ograniczeń wobec osób powyżej pięćdziesiątego roku życia. Osoby

z tej kategorii wiekowej postrzegane są jako: mniej wydajne w pracy, o gorszej

kondycji fizycznej, mniej elastyczne oraz mniej skłonne do podnoszenia swoich

kwalifikacji. Barierą na rynku pracy dla osób powyżej pięćdziesiątego roku życia

okazuje się również zbliżenie się do wieku emerytalnego.

Warto zwrócić uwagę na to, że kategoria osób młodych postrzega swoją sy-

tuację bardziej optymistycznie, aniżeli osoby z pozostałych kategorii wiekowych.

Spośród osób w przedziale wiekowym 18 – 25 lat, 64,9% uważa, że ich sytuacja

zawodowa raczej lub zdecydowanie się poprawi, w grupie wiekowej 26 – 35 lat

tego samego zdania jest 53,4% respondentów. Dla porównania w dwóch najstar-

szych grupach wiekowych 46 – 55 lat oraz 56 – 67 lat procent osób, które przewi-

dują pozytywną zmianę swojej sytuacji zawodowej wynosi odpowiednio 20,1%

oraz 11,4%.

185

11.2.2. Wykształcenie

Struktura bezrobotnych według wykształcenia na Dolnym Śląsku przedstawia

się następująco: wyższe 8,3% (średnia krajowa 9,4%), policealne, średnie zawo-

dowe – 21,2% (kraj 22,1%), średnie ogólnokształcące 9,4% (kraj 10,8%), zasad-

niczo zawodowe 29,2% (kraj 28,9%), gimnazjalne i poniżej 31,9% (kraj 28,8%);

Analiza struktury aktywnych zawodowo w województwie dolnośląskim według

wykształcenia wskazuje na fakt, że większość pracujących lub gotowych do podję-

cia pracy legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym (30,2% aktyw-

nych zawodowo w 2008 r.) oraz policealnym i średnim zawodowym (30,1%), nieco

mniej pracujących posiada wykształcenie wyższe (21,1%). Najmniejsze udziały

wśród pracujących wykazują osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym

(9,9%) oraz osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym (8,6%).

Analizując odpowiedzi badanych w kontekście oceny szans na rynku pracy ze

względu na posiadane wykształcenie zauważyć można duże rozbieżności. Posiada-

ne wykształcenie uznawane jest przez część badanych jako ich mocna strona, inni

respondenci zaznaczają istotne braki w zakresie edukacji, które utrudniają im

utrzymanie się lub wejście na rynek pracy.

Ponadto, badani zdają sobie sprawę, że podnoszenie wykształcenia powinno

korelować ze zwiększeniem szansy na znalezienie lepszej pracy. Z drugiej strony,

wśród badanych istnieje przekonanie, że obecna sytuacja na rynku pracy sprawia,

że podstawowym kryterium podjęcia zatrudnienia nie jest odpowiednie wykształce-

nie lecz posiadane układy i znajomości. W związku z powyższym trudno jedno-

znacznie ocenić kwestię istotności poziomu wykształcenia na dolnośląskim rynku

pracy w opinii badanych.

Do niepokojących zjawisk należy również zaliczyć zwiększający się odsetek

osób z wykształceniem wyższym, pozostających bez zatrudnienia. Badani zwracali

uwagę na to, że posiadane wykształcenie może zwiększać szanse na rynku pracy,

lecz ostatecznie nie daje żadnej gwarancji uzyskania zatrudnienia.

11.2.3. Płeć

Analizując ludność aktywną zawodowo według płci zarysowują się dosyć

istotne różnice. W 2008 roku współczynnik aktywności zawodowej wśród mężczyzn

w regionie Dolnego Śląska wyniósł 62,2%, podczas gdy wśród kobiet współczynnik

ten kształtował się na poziomie 44,6%.

186

Problemy kobiet na rynku pracy na wsi związane są zarówno z mniejszą do-

stępnością ofert pracy skierowanych do kobiet, jak i z niższym wynagrodzeniem za

pracę, którą kobiety mogą podjąć. Mniejsza liczba ofert pracy, niższe wynagrodze-nie za pracę oraz konieczność sprostania obowiązkom wynikającym z opieki nad

dziećmi stawiają kobiety na wsi w sytuacji, w której często one same decydują się

pozostać bierne na rynku pracy.

Badani wskazują, że powodem bezczynności zawodowej kobiet jest również

podtrzymywany na terenach wiejskich stereotyp związany z damsko-męskim po-

działem ról. Mówi on, że miejscem kobiety jest dom, a jedyna jej aktywność doty-

czyć powinna opieki nad dziećmi oraz dbania o gospodarstwo domowe.

11.2.4. Niepełnosprawność

Odsetek zatrudnionych osób niepełnosprawnych na terenie województwa

dolnośląskiego wynosi 19,8% i jest zbliżony do udziału tej kategorii społecznej na

rynku pracy w skali całego kraju (20%). Problem niepełnosprawności w kontekście

analizy zdolności mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich do podjęcia

zatrudnienia poruszany był przez badanych stosunkowo rzadko. Brak pełnej

sprawności fizycznej i intelektualnej stanowił zazwyczaj jedną z barier w aktywiza-

cji zawodowej, wymienianą przez badanych na samym końcu. Sytuacja ta nie po-

winna jednak skłaniać do wniosku, że problem niepełnosprawności nie stanowi

istotnej bariery w kwestii podjęcia zatrudnienia na terenie Dolnego Śląska. Traf-

niejszą tezą zdaje się być ta, że w przypadku województwa dolnośląskiego pozo-

stałe problemy rynku pracy są bardziej dotkliwe dla większości badanych, wobec

tego wskazania dotyczące znaczących ograniczeń na rynku pracy często pomijały

problem niepełnosprawności.

11.3. Zbilansowanie potencjału kadrowego terenów wiejskich

i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim z aktual-nymi i przyszłymi potrzebami w zakresie kwalifikacji, atrakcyjnych na lokalnym rynku pracy

W opinii badanych większość pracodawców nie ma problemu ze znalezieniem

pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami i kompetencjami. Respondenci, dla

których kwestia znalezienia pracownika z odpowiednim wykształceniem nie jest

problematyczna, przyznali również, że osoby aplikujące na wolne stanowiska pracy

w firmie wyposażane są w wymagane kwalifikacje i kompetencje.

187

Okazuje się, że oczekiwania pracodawców względem swoich pracowników są

bardzo zbliżone do oczekiwań pracowników w stosunku do swoich współpracowni-

ków. Dla obu kategorii odpowiednia postawa pracownicza wyraża się przede

wszystkim poprzez zaangażowanie w wykonywane obowiązki oraz dbanie o odpo-

wiednią atmosferę w pracy.

Według badanych, przedsiębiorczość to postawa, która wymaga od danej

osoby posiadania określonych cech charakteru i osobowości. Wypowiedzi badanych

skategoryzować można według kilku kategorii łączących w sobie zbiory zbliżonych

do siebie cech. Są nimi: pracowitość; cechy związane z posiadaniem autorytetu

i wywieraniem wpływu na ludzi, takie jak: pewność siebie, charyzma, zdolności

przywódcze; konsekwencja w działaniu, otwartość i komunikatywność, cechy

wskazujące na wysoki poziom wykonywanej pracy tj. solidność, profesjonalizm,

kompetencja, ambicja; kreatywność. Do pozostałych cech osoby przedsiębiorczej

badani zaliczyli: doświadczenie, konserwatywność, umiejętność radzenia sobie ze

stresem, oszczędność. Kilka opinii wskazywało na powiązanie osoby przedsiębior-

czej z cechami o zabarwieniu negatywnym takimi jak: przebiegłość oraz posiadanie

tzw. znajomości za pomocą, których osiąga ona swoje cele.

Zgodnie z wypowiedziami badanych, duża konkurencja, niska opłacalność,

zmniejszenie popytu na określone towary i usługi oraz biurokracja instytucji pań-

stwowych, doprowadzają niektóre z przedsiębiorstw do upadku lub konieczności

zawieszenia działalności. Większość badanych mieszkańców nie planuje otwarcia

własnej działalności gospodarczej z powodu lęku przed zbyt dużą odpowiedzialno-

ścią z tym związaną, koniecznością poświęcenia dużej ilości czasu na sprawy firmy,

złych doświadczeń związanych z wcześniej prowadzoną działalnością oraz ze

względu na zadowolenie z obecnej pracy i brak konieczności zmian w tym zakresie.

11.4. Zidentyfikowanie czynników determinujących aktywność

zawodową mieszkańców wsi i terenów miejsko-wiejskich Charakterystyka społecznego wizerunku Wrocławia w opinii badanych spra-

wia, że życie w dużym mieście należy traktować jako istotny czynnik aktywności

zawodowej. Stanowisko to respondenci argumentują bogatą ofertą miejsc pracy

we Wrocławiu oraz większą możliwością podnoszenia kwalifikacji. Młody wiek, lep-

sze perspektywy rozwoju osobistego i zawodowego oraz brak własnej rodziny

i obowiązków z niej wynikających, sprawiają, że ludziom młodym łatwiej jest się

odnaleźć w dużym mieście.

188

Analizując odpowiedzi badanych na temat najefektywniejszych sposób poszu-

kiwania pracy zwrócić należy uwagę na dwa niepokojące zjawiska. Pierwszym

z nich jest wysoki odsetek osób, które uważają, że najlepszym sposobem poszuki-

wania pracy jest poszukiwanie zatrudnienia poprzez pomoc znajomych lub sąsia-

dów oraz rodziny. Odpowiedzi te zostały wybrane przez ponad 86% respondentów.

Postawa ta prowadzić może do zniechęcenia osób poszukujących pracy względem

rynku pracy, zwiększenia ich bierności społecznej oraz pogłębienia zależności wo-

bec innych osób.

Drugim niepokojącym zjawiskiem są krytyczne opinie części badanych wobec

funkcjonowania urzędów pracy. Wśród niektórych respondentów panuje przekona-

nie, że urzędy pracy kierują się schematycznymi zasadami postępowania z osobami

bezrobotnymi, a stosowane procedury nie prowadzą w żaden sposób do podjęcia

aktywności zawodowej przez tę kategorię społeczną. Sytuacja ta sprawia, że insty-

tucja, która powinna pełnić kluczową rolę w kwestii pomocy osobom pozostającym

bez zatrudnienia, oceniana jest przez część badanych jako najmniej efektywna na

tym polu działania.

11.5. Zbadanie zbieżności czynników przestrzennych, infrastruk-

turalnych i funkcjonalnych oraz kapitału ludzkiego na tere-nach wiejskich i miejsko-wiejskich na poziomie powiatów i gmin w województwie dolnośląskim

Wyniki analizy zależności pomiędzy pochodzeniem pracowników, a ich kom-

petencjami w oczach pracodawców skłaniają do względnie optymistycznych wnio-

sków. Dla większości badanych miejsce pochodzenia pracownika nie wpływa w ża-

den sposób na rozwój jego kompetencji. Pochodzenie z terenów wiejskich, miej-

sko-wiejskich czy miejskich nie stanowi zatem cechy dystynktywnej w kwestii po-

siadanego poziomu wykształcenia i kwalifikacji.

Opinie badanych odnośnie słabych stron osób bezrobotnych były bardzo roz-

bieżne. Respondenci wskazywali zarówno na wady osób bezrobotnych wynikające

z charakteru i indywidualnych wyborów jednostki, takie jak brak motywacji i chęci

do podjęcia zatrudnienia, niskie wykształcenie; jak i na czynniki zewnętrzne do-

prowadzające do bierności zawodowej jaką była ogólnie pojęta trudna sytuacja

życiowa bezrobotnych. Trudności w wyodrębnieniu najbardziej istotnych niedyspo-

zycji osób bezrobotnych na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich wynikać może

ze złożoności problemu bezrobocia na tych obszarach i braku możliwości odniesie-

nia się do pojedynczych cech.

189

Warto zauważyć, że wśród mocnych stron osób bezrobotnych często podkre-

ślane były umiejętności i zdolności, które nie odnoszą się bezpośrednio do cech

najbardziej pożądanych z punktu widzenia aktywizacji zawodowej. Niektóre z wy-

mienionych przez badanych cech osób bezrobotnych, takie jak: bardzo dobry prze-

pływ informacji oraz komunikacja między osobami korzystającymi ze świadczeń

pomocy społecznej, łatwość zrzeszania się w celu pomocy innym członkom spo-

łeczności wiejskiej, wzajemne wsparcie, świadczą o dużym poczuciu solidarności

tych osób. Z jednej strony wyżej wspomniane poczucie solidarności i wzajemnej

pomocy jest dla osób bezrobotnych dodatkową formą wsparcia, z drugiej stanowi

pewne zagrożenie mogące podtrzymywać enklawy bezrobocia na określonych ob-

szarach województwa.

Analizując lokalne działania aktywizacji bezrobotnych na terenie Dolnego Ślą-

ska, niepokojący jest fakt, że badanym bardzo trudno było wskazać gminy na tere-

nie województwa, które szczególnie często podejmują inicjatywy na rzecz aktywi-

zowania środowiska wiejskiego. Pojedyncze opinie wskazywały na aktywność mia-

sta Wrocławia i Wałbrzycha; powiatów: wrocławskiego, polkowickiego i dzierżo-

niowskiego, gminy Kobierzyce. Trudności we wskazaniu obszarów podejmujących

inicjatywy aktywizowania środowiska wiejskiego świadczyć mogą o wciąż niewy-

starczającej ilości i/lub jakości podejmowanych działań w tym zakresie.

11.6. Wskazanie przyczyn bierności na rynku pracy i barier w ak-

tywizacji zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim

Przyczyny bierności na dolnośląskim rynku pracy i bariery w aktywizacji za-

wodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich mają wielowymiarowy charak-

ter. Trudno określić specyfikę bezrobocia na tych obszarach w kilku determinan-

tach. Niemniej jednak główne bariery, na które wskazują badani, podzielić można

na kilka kategorii. Odnoszą się one do ograniczeń:

• psychologicznych, takich jak: brak chęci do podjęcia zatrudnienia, przyzwy-

czajenie się do braku zatrudnienia, wytworzenie u osób bezrobotnych nawy-

ków powierzchownego i doraźnego radzenia sobie z sytuacją;

• społecznych, związanych z koniecznością podtrzymywania tradycji rolniczej

w rodzinie oraz zjawiskiem tzw. wyuczonej bezradności w aktywizacji na

rynku pracy;

• infrastrukturalnych, odnoszących się do trudności z dojazdem do miejsca

pracy;

190

• ekonomicznych, powiązanych z posiadaniem dodatkowych źródeł utrzyma-

nia, zbyt dużymi kosztami utrzymania w miastach, w których można podjąć

pracę;

• ograniczeń wynikających ze specyfiki lokalnego i regionalnego rynku pracy,

takich jak: brak ofert pracy na terenach wiejskich, zbyt niskie zarobki, zbyt

duża konkurencja na rynku pracy, zbyt duże wymagania pracodawców doty-

czące doświadczenia zawodowego.

Niepokojące się opinie niektórych badanych, którzy odnosząc się do wyżej

wymienionych czynników, twierdzą, że osoby nie mające pracy, tak naprawdę nie

są chętne do podjęcia zatrudnienia. Wypowiedzi te podkreślają znaczenie pierwszej

grupy czynników, odnoszących się do barier psychologicznych utrudniających oso-

bom bezrobotnym podjęcie zatrudnienia.

11.7. Sformułowanie zaleceń, mających służyć bardziej precyzyj-

nemu ukierunkowaniu wsparcia dla osób zamieszkujących tereny wiejskie i miejsko-wiejskie w celu lepszego przygo-towania ich do wymagań rynku pracy

Analizując kwestię problemów edukacyjnych na obszarach wiejskich, należy

zwrócić uwagę na to, że krytyczne opinie badanych odnoszą się nie tyle do nieod-

powiedniej jakości kształcenia na terenach wiejskich, która to w opinii Komisji Eu-

ropejskiej uznana została za jeden z kluczowych problemów edukacji na tych ob-

szarach43, lecz do ogólnie pojętej dostępności do placówek oświaty. Badani zwraca-

li uwagę na brak dostępności szkół o określonym profilu. Problemem jest zamyka-

nie szkół na obszarach wiejskich oraz brak funkcjonowania szkół zawodowych, na

które badani wyrażają zapotrzebowanie. Niedopasowanie oferty edukacyjnej do

potrzeb rynku pracy ma dotkliwe skutki szczególnie dla młodych ludzi. Niektóre opinie wskazywały na to, że rosnące bezrobocie na terenie województwa dolnoślą-

skiego ma swoje źródło w ograniczonym dostępie do szkół kształcenia zawodowe-

go i zmniejszającej się liczbie młodzieży podejmującej naukę w tego typu szkołach.

Wobec powyższego zwiększenie dostępności szkół o profilu zawodowym oraz pro-

mocja edukacji w tym zakresie może być w opinii badanych czynnikiem ogranicza-

jącym wzrost bezrobocia na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.

43 Poverty And Social Exclusion In Rural Areas, Komisja Europejska, DG EMPL, 2008.

191

Dostępność do miejsca pracy należy również do problemowych kwestii miesz-

kańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Jak twierdzą badani, najbardziej

pożądaną formą pomocy w zakresie rynku pracy jest dofinansowanie dojazdów do

pracy (62,4%). Należy zwrócić uwagę, że taki wynik jest spójny w wcześniejszymi

deklaracjami mieszkańców, którzy koszty dojazdów wymieniali najczęściej jako ba-

rierę podejmowania pracy w mieście. Biorąc pod uwagę jeszcze jeden wskaźnik,

odnoszący się do tego, że ponad 67% badanych deklaruje, że byliby skłonni zmie-

nić miejsce zamieszkania, aby podjąć pracę, można wnioskować, że zapewnienie

większych udogodnień związanych z transportem do miasta, może przyczynić się

do zwiększenia aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych.

11.8. Opracowanie prognozy rozwoju regionalnego rynku pracy

i aktywności zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim

Kluczowym dla określenia prognoz dla regionalnego rynku pracy na terenach

wiejskich i miejsko-wiejskich na Dolnym Śląsku jest uzyskanie odpowiedzi na dwa

podstawowe pytania:

1. Co się będzie działo z mieszkańcami z terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich na rynku pracy?

2. Co będzie się działo z rynkiem pracy w ogóle?

Mówiąc o mieszkańcach z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich na rynku

pracy, a także o samym rynku pracy należy wyjść od opisu sytuacji zastanej nie

ograniczając się tylko do terenów wiejskich i miejsko-wiejskich ale opisując rynek

pracy na Dolnym Śląsku w ogóle.

Jak zatem wynika z Prognozy Rozwoju Dolnośląskiego Rynku Pracy jednym

z głównych czynników kształtujących sytuację na rynku pracy w najbliższych latach

będzie przewidywane stopniowe zmniejszanie się liczby ludności w wieku produk-

cyjnym i spadek dopływu absolwentów na rynek pracy wynikający z niżu demogra-

ficznego. Jednocześnie odnotowuje się stosunkowo niską aktywność zawodową

ludności, szczególnie wśród kobiet i osób po 50. roku życia. Problem ten wciąż do-

tyczy częściej kobiet z terenów wiejskich i wiejsko-miejskich. Należy pamiętać,

że poziom bezrobocia na Dolnym Śląsku uległ w ostatnich latach znacznemu

zmniejszeniu, przy czym nadal utrzymują się w regionie dwa niekorzystne zjawiska

– wciąż wysokie bezrobocie strukturalne w niektórych powiatach i rosnący dystans

pomiędzy tymi powiatami a chociażby stolicą regionu oraz utrzymujący się wysoki

poziom bezrobocia wśród młodzieży w wieku 15-24 lat.

192

W sytuacji ogólnoświatowego kryzysu kondycja dolnośląskiej gospodarki jest

na tle innych krajów i regionów europejskich stosunkowo dobra, choć słabsza ko-

niunktura wpływa niewątpliwie na pewne spowolnienie, które w szczególności do-

tknęło sektory gospodarki zorientowane na eksport i odgrywające znaczącą rolę

z punktu widzenia rynku pracy.

Kolejne fragmenty tekstu szerzej opisują czynniki, które warunkują przewi-

dywane prognozy, a także stanowią próbę odpowiedzi na pytania o rynek pracy

i sytuację ludności wiejskiej i miejsko-wiejskiej.

a) Charakterystyka rynku pracy

Aby jak najlepiej odpowiedzieć na postawione pytania należy określić czym

jest rynek pracy i jak jest on rozumiany na potrzeby badania. Krótko mówiąc rynek

pracy to proces wzajemnego oddziaływania popytu i podaży na pracę przy

uwzględnieniu zmian społecznych i ekonomicznych na nim zachodzących. Rynek

pracy określają czynniki takie jak: zachowanie jednostek na rynku pracy, obserwo-

walne przemiany na rynku pracy, kierunki zmian, preferowane kompetencje i za-

wody, określone deficyty, kierunki rozwoju zawodowego.

Mówiąc o rynku pracy należy pamiętać o zachowaniu jednostek na rynku pra-

cy, a więc należy wziąć pod uwagę takie czynniki jak relacje między pracodawcą

a pracownikiem, relacje między pracownikami oraz relacje międzyludzkie w ogóle.

Istotne są także procesy komunikacji, a także preferowane sposoby poszukiwania

pracy i kanały dotarcia do pracowników.

Mieszkańcy miast posiadają większy zasób umiejętności miękkich niż miesz-

kańcy terenów wiejskich. Na rynku pracy potrzebne są umiejętności takie jak: mo-

bilność, elastyczność, znajomość języków obcych oraz zaangażowanie. Jednocze-

śnie wciąż potrzeba jest osób z kwalifikacjami technicznymi, umiejętnościami za-

wodowymi. Brakuje wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Warto pamiętać,

że na terenach wiejskich sporo jest osób z umiejętnościami technicznymi, jednak

są to osoby o niskich kwalifikacjach, w związku z czym najlepiej odnajdują się

w nisko opłacanych zajęciach takich jak praca na budowie. Podejmując pracę

w mieście bez rozwoju kwalifikacji najczęściej podejmują się podobnych zajęć.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że kobiety coraz chętniej się kształcą i podejmują

zatrudnienie, w konsekwencji obserwowalne jest odejście kobiet z gospodarstw

wiejskich. Kobiety z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich także częściej znajdują

męża w miastach i tam zostają.

Mówiąc o rynku pracy istotnym jest obserwowanie zmieniającej się stopy bez-

robocia. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 obrazuje

193

prognozowaną sytuację kształtowania się stopy bezrobocia z uwzględnieniem sce-

nariusza bazowego, czyli bardziej prawdopodobnego i oczekiwanego oraz pesymi-

stycznego.

Ryc. 1. Prognoza kształtowania się stopy bezrobocia w wariancie pesymistycznym

i bazowym Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020, s.10.

b) Charakterystyka głównych czynników warunkujących prognozy

Mówiąc o prognozach należy wziąć pod uwagę układ skomplikowanych czyn-

ników, które wzajemnie na siebie wpływają. Najważniejsze wśród nich są: demo-

grafia, migracje, sytuacja gospodarcza, edukacja.

1. Demografia. Zauważalnym zjawiskiem jest starzenie się społeczeństw, co

za tym idzie rośnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym. W związku z podniesie-

niem wieku emerytalnego obserwowalne jest lekko skorygowane odchodzenie od

rynku pracy osób starszych, które dłużej pozostają aktywne zawodowo. Jak wynika

z dokumentu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 po-

twierdzają się uwagi na temat szybkiego tempa starzenia się społeczeństwa regio-

nu. Ten proces niewątpliwe będzie znacząco determinować sytuację społeczno–

ekonomiczną zarówno w skali kraju, jak i regionu. W 2004 roku ludność w wieku

65. i więcej lat stanowiła 13,3% (w kraju zaś nieco mniej – 13,1%). Prognozuje

się, że w 2020 roku wskaźnik ten wyniesie ponad 18,3% ogółu mieszkańców wo-

jewództwa dolnośląskiego.44

194

Tabela X1. Prognozy zmian udziału poszczególnych grup wiekowych (w %) do roku 2020

Lata Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny 2004 19,5 65,1 15,4 2005 18,9 65,6 15,5 2010 16,5 66,2 17,3 2015 15,3 63,7 21,0 2020 14,9 60,3 24,8

Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020. 2. Migracje. Województwo dolnośląskie wyróżnia się wysokim, choć maleją-

cym poziomem urbanizacji demograficznej. W końcu 2004 roku w miastach regionu

zamieszkiwało 71,0% ogółu ludności, podczas gdy w końcu 1999 roku notowano

już 71,5%. Proces ten związany jest z wyraźnie postrzeganym zjawiskiem subur-

banizacji, polegającym na migracji ludności, zwłaszcza dużych ośrodków miejskich,

i osiedlaniu się jej w podmiejskich miejscowościach wiejskich. Pod tym względem

województwo dolnośląskie zajmuje 2. miejsce w kraju, po województwie śląskim –

78,8%. W kraju przeciętnie 61,5% ludności zamieszkuje w miastach. W wojewódz-

twie dolnośląskim do największych miast pod względem liczby ludności w 2004 roku

należały: Wrocław – 636,3 tys. (w 1999 roku – 636,8 tys.), Wałbrzych – 127,6 tys.

(w 1999 roku – 135,7 tys.), Legnica – 106,1 tys. (w 1999 roku – 109,2 tys.) i Jelenia

Góra – 87,6 tys. (w 1999 roku – 93,4 tys.).45

Mówiąc o migracjach należy wziąć pod uwagę szczególnie dwa rodzaje migra-

cji mianowicie migracje poza granicę kraju i migracje wewnętrzne. Z uwagi na fakt,

że Dolny Śląsk sąsiaduje z Czechami i Niemcami część mieszkańców wyjeżdża do

pracy zagranicę, zwłaszcza do Niemiec. Skala tego zjawiska nie jest jednak drama-

tyczna, choć znacząca. Plusem tego zjawiska jest nabywanie doświadczenia, często

powrót do kraju z kapitałem zagranicznym. Minusem natomiast jest fakt wyjazdu

części wysoko wykwalifikowanych specjalistów i osób młodych. Kolejnym rodzajem

migracji, który ma znaczenie podczas tworzenia prognozy dla mieszkańców z tere-

nów wiejskich i miejsko-wiejskich z woj. dolnośląskiego jest migracja ze wsi do

miasta oraz z większych miast na obrzeża, czyli przykłady migracji wewnętrznych.

Młodzi ludzie z terenów wiejskich wyjeżdżają na studia czy też do pracy do więk-

szych miast, zwłaszcza do Wrocławia, Legnicy, Jeleniej Góry i Wałbrzycha. Skut-

kiem tego typu migracji jest spadek dzietności spowodowany wyjazdem młodych

ludzi z terenów wiejskich. Część osób, które zdecydują się wrócić na tereny wiej-

skie posiadać będą nowe kwalifikacje, nieco inną mentalność, w związku

45 Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020, s.9.

195

z czym będą tworzyć nowe gospodarstwa. Migracje z dużych miast na obrzeża ob-

serwowalne są w szczególności wśród ludzi w średnim wieku. Osoby takie pracują

w dużych miastach, jednak zamieszkują obrzeża. Pozytywnym skutkiem tego zja-

wiska jest rozwój mniejszych miejscowości oraz rozwój regionalnej przedsiębior-

czości. Negatywnym skutkiem jest natomiast rosnące zagrożenie dla dużych miast,

które przestają być ciekawym miejscem dla inwestorów z uwagi na zmniejszoną

aktywność mieszkańców, którzy odpływają z aglomeracji. Zwiększają się także

koszty utrzymania miast, zwiększenie się ruchu komunikacyjnego, podatki nato-

miast płacone są do gmin ościennych co powoduje ich odpływa z dużych miast.

Jeżeli chodzi o migrację międzywojewódzką nie jest ona znacząca, nie zaob-

serwowano dużego odpływu mieszkańców do innych województw. Miasto Wrocław

jest jednym z czterech ośrodków w Polsce (Warszawa, Poznań, Kraków, Wrocław),

które mają zdolność przyciągania młodych ludzi na studia, zapewniając dobrą po-

zycję zawodową. Biorąc pod uwagę sytuację na Dolnym Śląsku oraz zebrane

w toku badania wyniki, prognozuje się wzrost migracji zawodowej jednak z nasile-

niem migracji wewnątrz kraju, niżeli migracji poza granice kraju. Zakłada się

wzrost liczy miast-sypialni i ciągły rozwój aglomeracji. Potrzeby pracodawców na

elastycznych i mobilnych pracowników wymuszą na pracownikach wzmożoną zdol-

ność do przemieszczania się, która dotyczyć będzie zwłaszcza ludzi młodych, nie

posiadających rodziny. Zakłada się także spadek przywiązania do jednego miejsca

pracy i jednego wykonywanego zajęcia.

3. Sytuacja gospodarcza. Województwo dolnośląskie zajmuje czołową pozycję

w kraju pod względem ilości i różnorodności zasobów surowców mineralnych. Sta-

nowią one podstawę do rozwoju przemysłu wydobywczego oraz wielu innych gałę-

zi przemysłu bazujących na produktach górnictwa i kopalnictwa, jak m.in.: energe-

tyka, hutnictwo miedzi i metali nieżelaznych, budownictwo i drogownictwo, prze-

mysł ceramiki szlachetnej i budowlanej. Przemysł nie jest równomiernie rozmiesz-

czony na terenie Dolnego Śląska. Wiodącym ośrodkiem jest aglomeracja Wrocła-

wia.

Ponad połowa gmin województwa (głównie w pasie centralnym) charaktery-

zuje się korzystnymi lub bardzo korzystnymi warunkami środowiska przyrodniczego

dla produkcji rolniczej (wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej po-

wyżej 70 punktów według IUNG Puławy). W obszarze tym powinna rozwijać się

intensywna gospodarka rolnicza. Pozostała cześć województwa to obszar przenika-

nia się funkcji rolniczej z innymi funkcjami – gospodarką leśną (obszar północny

i południowy), gospodarką rybacką, turystyką itp. Zdecydowaną większość po-

196

wierzchni zasiewów w rolnictwie dolnośląskim przeznacza się na zboża (głównie

pszenicę). Z uwagi na możliwość dofinansowania dla młodych rolników obserwo-

walnym było zjawisko rozdrabniania gospodarstw rolnych. W skutek czego powsta-

ło dużo małych gospodarstw, które obecnie są wykupowane przez większych inwe-

storów, czy też przez nich dzierżawione co prowadzi do kumulacji gospodarstw.

Można zatem podejrzewać trend, że uprzemysłowione gospodarstwo potrzebuje

coraz mniej siły roboczej, najprawdopodobniej rocznik ‘86-87 będzie zatem wypy-

chany ze wsi i w konsekwencji będzie istotnie zasilał miasto.

Dolny Śląsk – w porównaniu do innych województw - charakteryzuje się wy-

sokim przyrostem spółek z kapitałem zagranicznym. Do najważniejszych branż

i sektorów działalności, w których były największe inwestycje należą: bankowość

i ubezpieczenia (AIB, Credit Agricole), przemysł motoryzacyjny (Volkswagen AG,

BTR Automotive, Volvo, PETRI AG), przemysł spożywczy (Mc Cain Foods, Cargill,

Gerber, Bahlsen, PepsiCo) przemysł maszynowy (ABB, Bosch, Beloit Corporation,

Alstom), chemiczny (Gerresheimer, Roplasto, Chemitex, Vita International), nieme-

talowy (Roeben Tonbaustoffe, Josef Kloster, Rheinische Kalksteinwerke), stacje

paliw (Aral, BP Amoco, Statoil) oraz sieć supermarketów i hipermarketów (Carrefo-

ur, HIT, Tesco, Castorama).

Należy pamiętać, że sytuacja gospodarcza w Niemczech wpływa bezpośrednio

na sytuację w kraju, z pewną ostrożnością można założyć, że szybciej zmiany te

odczuwalne będą na Dolnym Śląsku. Przemiany w Niemczech dochodzą do kraju

z pewnym opóźnieniem, jednak stanowią pewien wyznacznik zmian gospodarczych

w Polsce. Obserwowalne jest tworzenie się centrów przedsiębiorczych, centrów

przyciągania siły roboczej. Są to zazwyczaj centra przemysłowe, skupiające dużych

inwestorów i przedsiębiorców. Minusem tego zjawiska może być zbytnia centraliza-

cja siły roboczej i wchłanianie robotników, tworzenie pracowników o wąskich kwali-

fikacjach. Plusem natomiast zapewnienie miejsc pracy i przyciąganie zagranicznych

inwestorów.

Istotnym dla rozwoju gospodarki jest także system sieci kooperacyjnych,

a więc pozytywna współpraca między przedsiębiorcami z tej samej branży będą-

cych jednoczesną konkurencją, przez tworzenie np. klastrów gospodarczych.

Na Dolnym Śląsku obserwowalne jest zapotrzebowanie na umiejętności tech-

niczne i wykształcenie branżowe, zawodowe.

5. Edukacja. Województwo dolnośląskie charakteryzuje się wysokim udziałem

osób z wykształceniem wyższym, wynoszącym 10,3% ludności w wieku 15 lat

i więcej (wyniki NSP`2002), co plasuje województwo na piątym miejscu w kraju

197

(po mazowieckiem, pomorskim, małopolskim i zachodniopomorskim), przy średniej

krajowej 10,2%). Rozmieszczenie ludności z wyższym wykształceniem jest wyraź-

nie zróżnicowane na niekorzyść terenów wiejskich. Ludność wiejska regionu w wie-

ku 15 lat i więcej jedynie w 4,1% legitymuje się wyższym wykształceniem (w skali

przestrzeni wiejskiej kraju odsetek ten wynosi 4,3%). W miastach natomiast odse-

tek ten jest ponad 3-krotnie wyższy (12,6% wobec 13,7% w miastach kraju).46

Obserwowalnym jest zjawisko nadmiaru humanistów, nadmiaru osób z wyż-

szym wykształceniem, co w konsekwencji prowadzi do zbyt małej liczny osób z wy-

kształceniem technicznym i zawodowym, a także dla stosunkowego braku miejsc

pracy dla humanistów. Także na Dolnym Śląsku zjawisko to jest obserwowalne.

Niemniej plusem kształcenia się osób na studiach wyższych, na kierunkach huma-

nistycznych jest zdobywanie kwalifikacji miękkich, rosnąca elastyczność wśród pra-

cowników, którą cenią sobie pracodawcy. Minusem natomiast jest zbyt mała liczba

osób z wykształceniem zawodowym, co prowadzi do niedoboru siły roboczej

w branżach przemysłowych. Coraz mniej osób młodych jest także zainteresowa-

nych pracą na roli.

c) Prognoza w ujęciu przeprowadzonych badań

Ocena prognozy rozwoju regionalnego rynku pracy na terenach wiejskich

i miejsko-wiejskich wykazuje istotne różnice w zależności od kategorii badanych

osób. Ponad 40% przedstawicieli badanych instytucji uznało, że na przestrzeni

ostatnich dwudziestu pięciu lat bierność zawodowa mieszkańców w ich gminach

raczej zmalała, kolejnych 7,3% ankietowanych uważa, że owa bierność zdecydo-

wanie się zmniejszyła. W opinii większości mieszkańców terenów wiejskich i miej-

sko-wiejskich sytuacja na rynku pracy w ciągu ostatnich kilku lat nie uległa popra-

wie. Według części z nich, sytuacja nie tylko nie uległa poprawie, lecz zdecydowa-

nie pogorszyła się. Można jedynie wnioskować, że ocena sytuacji na rynku pracy

związana jest z indywidualną sytuacją zawodową każdego z badanych. W związku

z tym, osobom posiadającym zatrudnienie trudno odnieść się całkowicie krytycznie

do problemów generujących bezrobocie w regionie. Z kolei osobom bezrobotnym

nie jest łatwo dostrzec jakichkolwiek pozytywnych aspektów lokalnego rynku pracy.

Prognozy w stosunku do rynku pracy w kontekście rozwoju branży produkcji

żywności i upraw przemysłowych były rozbieżne. Część badanych wskazała na

zwiększenie zapotrzebowania w ciągu najbliższych lat na pracowników z tych

46 Ibidem, s.8-9.

198

branż. Inni respondenci podkreślili zachowanie stabilnego poziomu zatrudnienia,

pozostali wyrazili przypuszczenie dotyczące spadku zatrudnienia w tych branżach.

W przypadku ustosunkowania się do zapotrzebowania pracowników w sektorze

pozarolniczej działalności usługowej badani prawie jednogłośnie prognozują zwięk-

szenie się tej gałęzi gospodarki. Wypowiedzi badanych potwierdzają ogólną ten-

dencję światową zmierzającą w kierunku różnego rodzaju usług oraz przypisywanie

im kluczowej roli w kwestii rozwoju gospodarczego.

Podsumowując, sytuacja mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

na rynku pracy na Dolnym Śląski ulegnie pogorszeniu z uwagi na rozwijający się

proces industrializacji i stopniowe odejście od rolnictwa. Mieszkańcy z terenów

wiejskich i miejsko-wiejskich poszukiwać będą pracy w dużych aglomeracjach miej-

skich, cześć z nich natomiast inwestować będzie w rozwój gospodarstw rolnych,

dotyczy to jednak osób, które posiadają duże i zmechanizowane gospodarstwo.

Jednocześnie sytuacja kobiet na rynku pracy ulegać będzie poprawie, z uwagi na

większą gotowość kobiet do podjęcia zatrudnienia i rozwój kwalifikacji. Mieszkańcy

z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich cechują się wykształceniem zawodowym

i technicznym, które jest poszukiwane na rynku pracy, jednak nie są wysoko wy-

kwalifikowani i brak im umiejętności miękkich, które zyskują coraz większą wagę

na rynku pracy. Prognozuję się jednak wzrost tych umiejętności w omawianej gru-

pie.

Na samym rynku pracy natomiast przewiduje się wzrost zainteresowania ela-

stycznymi formami zatrudnienia, pracownicy natomiast będą w większym niż do tej

pory stopniu gotowi na zmianę miejsca pracy w poszukiwaniu jak najlepszych wa-

runków. Wciąż rozwijać się będzie sektor usług.

11.9. Opracowanie prognozy rozwoju regionalnego rynku pracy

i aktywności zawodowej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim cd.

A. Prognoza trendów gospodarczych i rozwoju rynku pracy w województwie

dolnośląskim w kontekście produkcji żywności i upraw przemysłowych oraz poza-

rolniczej działalności produkcyjnej w perspektywie min. 10-letniej.

Biorąc pod uwagę dane dotyczące upraw rolniczych w latach 2005-2010 na

terenie woj. dolnośląskiego dostępnych w bazie GUS, można przewidywać, że ten-

dencja wzrostu upraw rolniczych wieloletnich jeszcze przez jakiś czas będzie się

utrzymywać. Liczba hektarów objętych działalnością rolniczą systematycznie rośnie,

199

w perspektywie 10 lat jednak należy spodziewać się zatrzymania tej tendencji

z uwagi na przewidywaną aktywność małorolnych mieszkańców Dolnego Śląska

związaną z odejściem od działalności rolniczej. Zakłada się, że osoby posiadające

znaczną ilość hektarów będą się rozwijać, natomiast te, które nie mają takiej sytu-

acji stopniowo z rolnictwa się wycofują na rzecz działalności pozarolniczej. Przewi-

dywać można wzrost zainteresowania i popytu na ekologiczną żywność, a także na

rozwój agroturystyki oraz przemysłu wykorzystującego alternatywne źródła energii.

Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy tworzą stosunkowo niewielką grupę

zawodową w regionie Dolnego Śląska, jednocześnie całą grupę klasyfikuje się jako

najbardziej nadwyżkową. Popyt na pracowników z tymi specjalnościami jest niemal

pięciokrotnie mniejszy od liczby zgłoszeń. Największe zapotrzebowanie na

pracowników w omawianej grupie zaobserwowano w przypadku ogrodników

terenów zielonych. Należy jednocześnie zauważyć, że w sytuacji słabnącej roli

rolnictwa w strukturze gospodarki ten sektor nie będzie również w przyszłości

generował większego zapotrzebowania na pracowników. Szerzej trendy te zostały

opisane w raporcie.

B. Stan i perspektywy dla kompetencji zawodowych i rozwoju kapitału ludz-

kiego w branżachw przyszłości ważnych z punktu widzenia mieszkańców wsi i tere-

nów miejsko-wiejskich w województwie dolnośląskim. Prognozowanie pożądanych

cech pracowników w kontekście trendów rozwojowych prognozowanych dla Dolne-

go Śląska w perspektywie 2020.

Do prognozowanych cech pracowników wymienić należy umiejętności tech-

niczne, dużą elastyczną, zaangażowanie i samodzielność. Zdolność przekwalifiko-

wania się jak również brak lęku przed mobilnością wynikającą z dostępności do

zatrudnienia będzie niewątpliwie zaletą na rynku pracy przez najbliższe kilka lat.

Wysoko cenione będą także języki obce, łatwość obsługi zaawansowanych pro-

gramów i urządzeń technicznych. Wciąż rozwijać się będzie branża usługowa. Za-

kłada się wzrost popularność elastycznych form zatrudnienia, które póki co kojarzą

się raczej z pracą na niesatysfakcjonującą formę umowy, jednak dają szereg moż-

liwości, z której nie tylko pracodawcy ale też pracownicy w przyszłości będą korzy-

stać.

C. Prognozowaną mapę regionalnego rynku pracy w kontekście zasobów

ludzkich, z uwzględnieniem trendów demograficznych oraz migracji zawodowej

i potrzeb lokalnych pracodawców w województwie dolnośląskim, w perspektywie

min. 10-letniej.

200

11.10. Analiza PEST

Obszar Opis P – polityczno-prawny

Z punktu widzenia polityczno-prawnego nie ma znaczących różnic pomiędzy mieszkańcami z terenów miejskich, a miesz-kańcami z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Zdolność osób z obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich do podjęcia zatrud-nienia nie jest ograniczana prawnie czy też politycznie. Przepisy Unii Europejskiej regulują przepisy dla rolników i osób zajmują-cych się gospodarstwem, nie wpływają one jednak ogranicza-jąco na zdolność osób z terenów wiejskich czy miejsko-wiejskich. Prawo pracy jest takie samo dla osób z terenów wiejskich i miejskich, co również nie wpływa ograniczająco na zdolność mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich do podjęcia zatrudnienia.

E – ekonomiczny Analiza ekonomiczna zdolności osób z obszarów wiejskich do podjęcia zatrudnienia zwraca uwagę na obszary problemowe wynikające z ograniczonego dostępu do pracy, mieszkańcy z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich mają utrudniony dostęp do szkolnictwa wyższego, ich utrzymanie na studiach poza miejscowością zamieszkania kosztuje więcej niż mieszkańców z terenów miejskich. Mieszkańcy z terenów wiejskich mają tak-że zmniejszony dostęp do komunikacji publicznej, co wiąże się z wyższymi kosztami związanymi z mobilnością, niż mieszkań-ców z terenów miejskich. Mieszkańcy z obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich z ekonomicznego punktu widzenia mają większe trudności w znalezieniu i podjęciu zatrudnienia, niż mieszkańcy miast.

S – socjo-kulturowy

Z punktu widzenia socjo-kulturowego zdolność mieszkańców z obszarów wiejskich i miejsko-wiejskich należy rozpatrywać dwojako. Po pierwsze ich zdolność do podjęcia zatrudnienia jest większa niż osób z terenów miejskich, gdyż wykazują oni duże zainteresowanie podjęciem pracy, nawet jeśli wiązałoby się to z koniecznością opuszczenia domu rodzinnego i przepro-wadzki do innego miejsca. Cechuje ich determinacja i pracowi-tość. Z drugiej strony część mieszkańców z terenów wiejskich, zwłaszcza osób starszych z terenów najuboższych obawia się życia w mieście, podjęcia zatrudnienia w innym miejscu niż miejscowość zamieszkania. Dodatkowo mają oni małą wiarę w znalezienie dobrej i satysfakcjonującej pracy, co skutkuje korzystaniem ze świadczeń socjalnych i brakiem poprawy sytu-acji życiowej. Pracodawcy nie widzą różnic pomiędzy pracowni-kami pochodzącymi z miasta i z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Zdolność do podjęcia zatrudnienia przez mieszkań-ców z terenów wiejskich oceniana jest wysoko. Kwestią różni-cującą jest nie pochodzenie lecz posiadane wykształcenie. Sami mieszkańcy z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich bardzo rzadko spotykają się z przejawem dyskryminacji w pracy z tytu-łu ich pochodzenia.

T - technologiczny Dla województwa dolnośląskiego wskaźnik komputeryzacji szkół podstawowych i gimnazjalnych mierzący udział procen-

201

towy szkół wyposażonych w komputery przeznaczone do użyt-ku uczniów z dostępem do Internetu w 2010 roku wynosił 96,06. Jest to wysoki wskaźnik, jednak należy pamiętać, że w skali województwa nie jest on równomierny. Na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich jest niższa liczba gospodarstw domowych z dostępem do Internetu niż w miastach. Pomimo teoretycznie równego dostępu do technologii, mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich zdarza się, że faktycz-nie dostęp do technologii jest ograniczony zwłaszcza wśród najuboższych mieszkańców wsi. Technologicznie silniej rozwi-nięte są miasta, także mają lepiej rozwiniętą sieć połączeń ko-munikacyjnych, lepszą infrastrukturę. Pod względem technolo-gicznym tereny wiejskie i miejsko-wiejskie mogą wpływać ograniczająco na zdolność mieszkańców z tych terenów na podjęcie zatrudnienia.

202

RREEKKOOMMEENNDDAACCJJEE Poniżej przedstawione zostały rekomendacje pozwalające przeciwdziałać

bierności zawodowej oraz umożliwiające aktywizację mieszkańców z terenów wiej-

skich i miejsko-wiejskich województwa dolnośląskiego. Poniższe sugestie i postula-

ty mają na celu ułatwienie osobom biernym zawodowo wejście na rynek pracy,

a także zakładają usprawnienie funkcjonowania na rynku pracy zarówno praco-

dawców, pracowników jak i instytucji związanych z rynkiem pracy. Wszystkie re-

komendacje mają swoje źródło w przeanalizowanym materiale badawczym. Reko-

mendacje są zbiorem działań i przejawów aktywności, które nawet jeśli są już czę-

ściowo realizowane i podejmowane, powinny być kontynuowane, natomiast

w przypadku rekomendowanych nowych działań, wprowadzenie ich znacznie po-

prawi funkcjonowanie mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich na

rynku pracy.

Rekomendacje zostały podzielone na kluczowe obszary problemowe, w ich

obrębie przedstawione zostały problemy oraz zaproponowane zostały działania za-

radcze.

Rekomendacje zostały zbudowane wokół obszarów problemowych wynikają-

cych z analizy punktu widzenia pracodawców, pracowników, a także przedstawicieli

instytucji związanych z rynkiem pracy. Jako pierwszy obszar problemowy wyodręb-

nione zostały bariery związane z niedostępnością pracy wynikające z nierów-

nomiernego rozłożenia terytorialnego popytu i podaży na rynku pracy. Bariery te

wynikają z niewielkiej ilości miejsc pracy na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich,

co w konsekwencji zmusza mieszkańców do poszukiwania pracy w innych miejsco-

wościach. Przemieszczanie się mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich

jest jednak utrudnione z uwagi na niewielką ilość połączeń, czy też ich niedostoso-

wanie do potrzeb osób poszukujących pracy, jak również z uwagi na wysokie kosz-

ty związane z dojazdem. W obrębie analizy obszaru barier komunikacyjnych zostały

przedstawione problemy, w ramach których zaproponowane zostały działania

umożliwiające poprawę sytuacji komunikacji na rynku pracy.

Jako kolejny obszar problemowy zidentyfikowano sferę związaną z barierami

mentalnymi mieszkańców z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Bariery te wy-

nikają w znacznej mierze z zaniżonej samooceny, z braku wiary we własne możli-

wości, zwłaszcza osób starszych, czy też z zaobserwowanych przejawów dyskrymi-

nacji mieszkańców z terenów miejskich wobec mieszkańców pochodzących ze wsi.

Mieszkańcy z terenów wiejskich i miejsko-wiejskich często deklarują, iż ich umie-

203

jętności i kompetencje nie są równie wysokie, co kompetencje mieszkańców

z terenów miejskich. Strach przed miastem i obawa przed opuszczeniem wsi,

a także obawa przed szukaniem pracy w dużych aglomeracjach przyczynia się do

bierności zawodowej mieszkańców terenów wiejskich i miejsko-wiejskich. Reko-

mendacje dotykają zidentyfikowanych problemów w ramach barier mentalnych

oraz proponują gotowe rozwiązania wpływające na eliminację negatywnych zja-

wisk.

Trzecim zdefiniowanym obszarem problemowym są bariery w zakresie wie-

dzy i świadomości prawnej. Bariery te dotyczą przede wszystkim problemu róż-

nic w wykształceniu, niskiej znajomości przepisów, nieumiejętności wypełniania

dokumentów i formułowania listów motywacyjnych oraz CV. Braki kompetencyjne

i utrudniony dostęp do zdobywania wykształcenia przez mieszkańców terenów

wiejskich i miejsko-wiejskich stanowi kolejny obszar problemowy. Braki kompeten-

cyjne pociągają za sobą trudności w znalezieniu pracy, czy też znajdywanie pracy

tylko w wąskich obszarach rynku pracy. Także niewiara w możliwości znalezienia

pracy w zawodach innych niż rolnicze, przy jednoczesnym postrzeganiu ich jako

mało atrakcyjne oraz brak kompetencji zawodowych stanowią główne wątki pro-

blemowe w obszarze braków kompetencyjnych.

Jednym z ostatnich wątków problemowych są bariery grup zagrożonych

wykluczeniem z rynku pracy, w tym szczególnie kobiet, młodych osób, które do-

piero skończyły lub kończą naukę, a także osób powyżej 50 roku życia. Trudności

tych grup na rynku pracy są widoczne. Przywiązanie kobiet do gospodarstwa do-

mowego i opieki nad dziećmi wpływa na ich stopniowe wykluczanie z rynku pracy,

brak odpowiednich kwalifikacji i doświadczenia sprawia z kolei, że osoby młode są

niechętnie zatrudniane przez pracodawców lub zatrudniane na niekorzystnych wa-

runkach. Osoby w wieku 50+ postrzegane są jako mniej aktywne, trudniej przysto-

sowujące się do zmieniających się warunków pracy. Zaprezentowane działania po-

mogą niwelować problemy tychże grup, podkreślając ich mocne strony, jak również

podnieść ich kwalifikacje oraz samoocenę.

Ostatnim zdefiniowanym obszarem problemowym są bariery związane z se-

zonowością rynku pracy oraz inne bariery. Sezonowe prace, które najczęściej

pojawiają się w okresie wiosenno-letnim (zbiory, praca na budowie, agroturystyka

itp.) wpływają na okresowy brak równowagi popytowo - podażowej rynku pracy,

z uwagi na zmniejszoną liczbę ofert w sezonie jesienno-zimowym, co za tym idzie

przestój zawodowy i wypadanie z rynku pracy. W ramach rekomendacji zapropo-

nowano rozwiązania zmniejszające dystans wynikający z sezonowości. Promowanie

pracy sezonowej jako formy aktywności zawodowej, nabywanie doświadczenia

204

i zdobywania dochodów, jednocześnie jako popieranie elastycznych form zatrud-

nienia. Pracodawcy natomiast powinni zwracać większą uwagę na zapewnienie cią-

głości pracy swoim pracownikom i inwestowanie w ich rozwój. W ramach innych

barier natomiast zwrócono uwagę na brak aktualnych diagnoz i badań, które przy-

czynią się do monitorowania i poprawy sytuacji na rynku pracy. Dodatkowo wszel-

kie działania związane z prognozowaniem przyszłości pozwolą z wyprzedzeniem

modelować działania usprawniające rynek pracy na terenach wiejskich i miejsko-

wiejskich.

205

Rekom

endacje do raportu „

An

aliz

a zd

oln

ośc

i osó

b z

ob

szar

ów

wie

jski

ch o

raz

mie

jsko

-wie

jski

ch n

a te

ren

ie

Doln

ego Ś

ląsk

a d

o p

od

jęci

a za

tru

dn

ien

ia” w ram

ach projektu „Obserwatorium D

olnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji”

realizow

anego w ram

ach poddziałania 6.1.2 Program

u Operacyjnego Kapitał Ludzki w

spółfinansowanego przez Unię Europejską

ze środków

Europejskiego Funduszu Społecznego.

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

Bariery wynikające

z niedostosowania

terytorialnego podaży

i popytu na rynku

pracy oraz z kom

uni-

kacji dla osób pracują-

cych. Brak dostępności

do pracy.

Dystrybucja prze-

strzenna popytu na

pracę nie pokryw

a się

z podażą na pracę.

•

Stopa bezrobocia rejestrow

anego dla woje-

wództwa dolnośląskiego wyniosła dla roku 2011

12,5%, W wojew

ództwie dolnośląskim w 2011

roku odnotow

ano 51277 osób bezrobotnych za-

mieszkałych na wsi, co stanowi ponad 1/3 bezro-

botnych zarejestrowanych w 2011 w ogóle. Wyni-

ka z tego że na terenach wiejskich jest więcej

osób bezrobotnych w stosunku do całego regionu.

(Rozdział 2

.2.1. s. 19).

•

Wojew

ództwo dolnośląskie należy do woje-

wództw o najwyższej stopie bezrobocia według

BAEL (średnia w Polsce 8,2%

) (Rozdział 2

.2.2.

s.20).

•

Na terenie wojew

ództwa istnieją wciąż pow

iaty

o stosunkowo wysokiej stopie bezrobocia, przekra-

czającej poziom 20%

, które nie wykazują korzyst-

nej m

alejącej tendencji w takim stopniu, jak na

pozostałych obszarach regionu. Najwyższe bezro-

bocie w wojew

ództwie, o charakterze struktural-

nym, występuje na terenie takich pow

iatów jak:

złotoryjski, kłodzki, dzierżoniowski, lubański, ka-

miennogórski, górowski i lw

ówecki.(Rozdział 2

.2.3.

s.24).

•

30% m

ieszkańców

obszarów wiejskich i miej-

sko-wiejskich deklaruje, iż w ich miejscowości

zamieszkania nie ma dostępu do pracy (Rozdział

1.

Określenie strumienia komunikacji zarówno

dotychczasow

ego jak i określenie zapotrzebowania

na strum

ienie komunikacyjne;

2.

Mobilizacja do aktyw

izacji w ram

ach organi-

zowania prywatnych dojazdów;

3.

Utworzenie forum, system

u komunikacji pro-

mującego wspólne dojazdy do pracy;

4.

Kampanie społeczne zachęcające do poszuki-

wania pracy poza miejscem zam

ieszkania i zachę-

cające do korzystania z grupow

ych dojazdów

; 5.

Inicjacja współpracy w zakresie zapewnienia

kwater pracowniczych w kooperacji z obszarami

agroturystycznym

i;

6.

Aktyw

izacja zaw

odow

a terenów o najwyższej

stopie bezrobocia.;

7.

Organizacja dodatkowych szkoleń z zakresu

twardych kom

petencji odpowiadających wym

aga-

niom

rynku pracy dla osób z powiatów o najwięk-

szym

bezrobociu.;

8.

Kampania inform

acyjna o korzyściach wynika-

jących z zakładania podm

iotów społecznych

w regionie np. spółdzielni socjalnych.

9.

Edukacja bezrobotnych z zakresie poszukiwa-

nych na rynku kompetencji i umiejętności. Sukce-

sywne zwiększanie kapitału społecznego zwłaszcza

w środowisku osób, które nie chcą podjąć zatrud-

206

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

4.3.2. str. 34).

•

Sołtysi w

skazują, iż dostosowane do kom

pe-

tencji bezrobotnych oferty pracy znajdują się poza

zasięgiem terytorialnym

mieszkańców

(Rozdział

4.3.2. str. 134).

•

Brak dostatecznej ilości m

iejsc pracy w regio-

nie i m

iejscowości zam

ieszkania, konieczność m

i-gracji zarobkow

ych, należą do przyczyn niezado-

wolenia m

ieszkańców

terenów

wiejskich i miejsko-

wiejskich z sytuacji na rynku pracy. (Rozdział

4.2.2. s.55).

nienia za pomocą szkoleń, edukacji i kam

panii

inform

acyjnych.

10. Dofinansowanie do własnej działalności

gospodarczej.

207

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

Bariery kom

unikacyj-

ne, problem wysokich

kosztów dojazdów do

pracy.

•

Bariera kom

unikacyjna jest szczególnie dotkli-

wa dla mieszkańców

terenów

wiejskich. Badani

wskazyw

ali na brak autobusów

umożliw

iających

dojazd do innych m

iejscowości, czy też bardzo

rzadkie ich kursow

anie.(Rozdział 4

.2.4. s. 50).

•

34% bezrobotnych zrezygnowało z ostatniej

pracy z uw

agi na zbyt wysokie koszty dojazdu

(Rozdział 4

.3.2., str. 89).

•

80% bezrobotnych nie poszukuje pracy poza

miejscowością zamieszkania, ponieważ jest prze-

konanych, iż ich potencjalne zarobki nie pozwolą

na opłacenie kosztów

dojazdu (Rozdział 4

.3.2.

str. 70).

•

Barierą uniem

ożliw

iającą podjęcie zatrudnienia

przez osoby bezrobotne jest również zdaniem

części respondentów znaczna odległość prze-

strzenna m

ieszkańców

badanych gm

in od ośrod-

ków kształcenia oraz utrudniona kom

unikacja.

Niska dostępność blokuje możliw

ość podnoszenia

kwalifikacji, a co za tym idzie zm

niejsza szanse

na podjęcie pracy. (Rozdział 5

.2.7. s. 100).

•

Najczęściej wym

ienianą barie

rą w dostępności

do szkół na poziom

ie podstaw

owym

oraz gimna-

zjalnym są problemy zw

iązane z uciążliw

ym dojaz-

dem, nieco mniejszy odsetek wskazań dotyczył

problemów

związanych z kosztam

i dojazdu

(45,4%

). (Rozdział 9

.5.3. s. 159).

11. Dofinansowane do transportu w pierwszych

miesiącach pracy;

12. Dofinansowanie pracodawców organizujących

transport zbiorowy pracow

ników z terenów

wiej-

skich i m

iejsko-wiejskich;

13. Optym

alizacja systemu komunikacyjnego;

14. Określenie strumienia komunikacji zarówno

dotychczasow

ego jak i określenie zapotrzebowania

na strum

ienie komunikacyjne;

15. Mobilizacja do aktyw

izacji w ram

ach organi-

zowania prywatnych dojazdów;

16. Utworzenie forum, system

u komunikacji pro-

mującego wspólne dojazdy do pracy;

17. Kampanie społeczne i fora prom

ujące wspól-

ne dojazdy do pracy oraz kam

panie zachęcające

mieszkańców

z terenów


wiejskich do poszukiwania pracy poza miejscem

zamieszkania, zachęcające do wzm

ożonej m

obil-

ności;

18. Edukow

anie m

ieszkańców

obszarów wiejskich

i miejsko-wiejskich o m

ożliw

ościach radzenia sobie

z problemem

odległości od miejsca pracy (komu-

nikacja miejska, przewoźnicy prywatni).

Bariery m

entalne.

Niższe poczucie warto-

ści na rynku pracy.

•

Część respondentów

spotkała się z gorszym

traktowaniem osób pochodzących ze wsi przez

osoby zamieszkujące większe ośrodki m

iejskie.

Przyczyna tego zjawiska tkw

i w postrzeganiu osób

pochodzących z m

niejszych miejscowości jako

1.

Szkolenia i w

arsztaty z psychologiem, podno-

szące samoocenę;

2.

Warsztaty wspierające świadomość własnej

wartości na rynku pracy, pokazujące mocne strony

pracow

ników z obszarów wiejskich i miejsko-

208

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

gorzej wykształconych oraz m

niej dyspozycyjnych.

•

Zdarza się, że pracownicy pochodzący z tere-

nów wiejskich są obiektem

drwin pozostałych pra-

cowników, ze względu na odmienność języka ja-

kim operują. Respondenci wskazują również na

bardziej ukryte komunikaty sugerujące osobom

z mniejszych miejscowości ich gorszą pozycję spo-

łeczną. (Rozdział 8

.2.1. s. 136).

wiejskich z perspektywy pracodaw

ców;

3.

Kursy i szkolenia dokształcające;

4.

Organizow

anie warsztatów z zakresu radzenia

sobie z „w

łasna bezradnością” – próba niwelow

a-nia syndromu wyuczonej bezradności;

5.

Tworzenie wspólnych kół zainteresow

ań –

np. kółko wędkarskie, kółko historyczne itp.;

6.

Kam

pania społeczna prom

ująca życie i pracę

w m

ieście, prom

owanie przyjaznego do pracy

wizerunku m

iasta;

7.

Warsztaty dla m

ieszkańców

z terenów

wiej-

skich i m

iejsko-wiejskich oraz osób z m

iast, wspie-

rające wym

ianę poglądów i dośw

iadczeń;

8.

Prom

ocja atrakcji m

iejskich wśród m

ieszkań-

ców terenów

wiejskich;

9.

Zachęcanie do korzystania z atrakcji miej-

skich: cykliczne wyjazdy do kina, teatru, zoo etc.;

10. Organizow

anie kursów m

otyw

ujących do po-

szukiwania pracy – przedstaw

ianie korzyści w za-

kresie posiadania pracy wśród osób długotrwale

bezrobotnych.

11. Zw

alczanie bierności zaw

odow

ej, zjaw

iska

wyuczonej bezradności poprzez pokazyw

anie ko-

rzyści z podejmow

ania zatrudnienia czy też ogra-

niczenie świadczeń socjalnych. .

Bariery w zasobach

wiedzy

Mniejszy zasób wie-

dzy.

•

Obecnie pracodawcy z branży elektronicznej

często m

ają trudności z zatrudnieniem

pracowni-

ków na stanow

isku m

ontera sprzętu elektronicz-

nego. Przyczyn tych trudności upatruje się przede

wszystkim w niewystarczającej liczbie osób kształ-

cących się w tym

kierunku w szkołach zawodo-

wych oraz niedopasowanym

do potrzeb pracodaw

-ców systemie kształcenia. Ponadto pracodaw

cy

1.

Intensyfikacja szkoleń i staży zawodow

ych;

2.

Poszerzenie

zakresu

zajęć

praktycznych

w szkołach;

3.

Zapewnienie uczniom

staży i praktyk w

toku

nauczania;

4.

Spotkania z księgowym

, praw

nikiem

; 5.

Organizow

anie kursów

i szkoleń

dla

osób

zakładających własną działalność gospodarczą;

209

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

zwracają uwagę na niską elastyczność absolwen-

tów pod względem umiejętności technicznych oraz

na wysokie wym

agania płacowe. (Rozdział 2

.1.3.

s.18).

•

Niedopasowanie oferty edukacyjnej d

o potrzeb

rynku pracy ma dotkliw

e skutki szczególnie dla

młodych ludzi. Kilku respondentów

stwierdziło,

że rosnące bezrobocie ma sw

oje źródło w ograni-

czonym

dostępie do szkół kształcenia zaw

odow

ego

i zmniejszającej się liczbie młodzieży podejmującej

naukę w tego typu szkołach. (Rozdział 9

.5.2.

s. 156).

6.

Organizow

anie kampanii inform

acyjnych na

temat funkcjonow

ania różnych

form

podm

iotów

gospodarczych (informow

anie o m

ożliw

ości pracy/

współpracy w ram

ach wolontariatu, stażów

, pracy

na rzecz podmiotów ekonomii społecznej itp.).

Nieum

iejętność przy-

gotowania i wypełnia-

nia dokumentów, w

tym formułow

ania CV.

•

Badani pracownicy socjalni w

skazyw

ali na brak

umiejętności sporządzania dokumentów aplikacyj-

nych, takich jak chociażby list m

otyw

acyjny oraz

CV przez m

ieszkańców

terenów

wiejskich m

iejsko-

wiejskich. Trudność stanowi także brak zdolności

do pozytyw

nego zaprezentow

ania się potencjal-

nemu pracodaw

cy w trakcie rozmow

y kw

alifikacyj-

nej. (Rozdział 5

.2.7. s. 91).

1.

Upowszechnianie oraz weryfikacja efektyw

no-

ści kursów z zakresu pisania i przygotowyw

ania CV

i listów m

otyw

acyjnych;

2.


no-

ści w

ykorzystania z szablonów

CV i listów m

otyw

a-cyjnych dla osób poszukujących pracy;

3.

Kursy z zakresu posługiwania się językiem

urzędowym

– formułow

anie pism.

210

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

Bariery związane z

kompetencjami i wy-

kształceniem

.

Niższe kw

alifikacje

mieszkańców

z tere-

nów wiejskich i miej-

sko-wiejskich.

•

Ponad 50% badanych przedstawicieli instytucji

(IZ

RPO

, Sekretariatu Regionalnego

KSOW, IP

POKL oraz IP 2 POKL) jest zdania, że mieszkańcy z

terenów w

iejskich i m

iejsko-wiejskich nie są od-

powiednio przygotow

ane do wykonyw

ania zaw

odu

pod

względem wykształcenia (Rozdział

7.1.5.

s. 116).

•

Wszyscy badani przedstawiciele instytucji

są

zdania, że główny deficyt stanowi zbyt niski po-

ziom

wykształcenia. Jako drugi czynnik bezrobocia

wskazano uzyskanie wykształcenia w

kierunku, na

które

nie

ma

zapotrzebowania na rynku

pracy.

Takiego

zdania jest aż 88,2% ankietow

anych.

Natom

iast 82,4%

badanych sądzi, że w

ykształce-

nie

jakim legitymują

się

bezrobotni jest niskiej

jakości. (Rozdział 7

.1.5. s. 117).

1.


no-

ści kursów i szkoleń podnoszących umiejętności

osób z terenów

wiejskich i miejsko-wiejskich do-

stosow

ane i skonsultowane z pracodaw

cami

z terenów m

iejskich;

2.


no-

ści szkoleń zaw

odow

ych;

3.

Wyrów

nywanie ja

kości kształcenia na tere-

nach wiejskich i miejsko-wiejskich;

4.

Cykliczne spotkania dla nauczycieli z terenów

wiejskich i miejskich, celem wym

iany doświadczeń

oraz wiedzy.

Niedopasowanie umie-

jętności do potrzeb

rynku pracy.

•

Niedopasowanie wykształcenia potencjalnych

pracow

ników do zapotrzebowania zgłaszanego

przez pracodaw

ców, zarówno pod kątem

jako-

ściowym

, jak i ilościowym

, szczególnie w przypad-

ku pracowników o profilu inżynieryjno - technicz-

nym. (Rozdział 2

.1.3. s. 16).

•

Z punktu widzenia jakości kształcenia praco-

dawcy wskazują na niewystarczający poziom

umiejętności praktycznych absolwentów szkół,

wynikający z braku dostępu do now

ych technologii

i niewystarczającej liczby zajęć praktycznych pod-

czas nauki. (Rozdział 2

.1.3. s. 17).

•

Struktura bezrobotnych według wykształcenia

na Dolnym Śląsku: wyższe 8,3%

(średnia krajow

a 9,4%

), policealne, średnie zaw

odow

e – 21,2%

(kraj 2

2,1%

), średnie ogólnokształcące 9,4%

(kraj

211

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

10,8%), zasadniczo zawodow

e 29,2% (kraj

28,9%), gimnazjalne i poniżej 3

1,9%

(kraj

28,8%);(Rozdział 2

.2.2. s. 21).

•

Według badanych przedstaw

icieli instytucji

(IZ RPO

, Sekretariatu Regionalnego KS

OW, IP

POKL oraz IP 2 POK) drugą zbyt liczną grupę za-

wodow

ą stanow

ią nauczyciele - 36,4 % ankieto-

wanych twierdzi, że ich liczba przekracza istniejący

popyt. Blisko co czwarty badany twierdzi, że za

dużo jest pozostałych specjalistów z wyższym

wykształceniem, zaś co piąty ankietowany sądzi,

że istnieje nadwyżka robotników najem

nych

w rolnictwie. (Rozdział 7

.2.2. s. 119)

•

Wśród zaw

odów

deficytow

ych najwięcej, bo aż

74,%

odpow

iedzi badanych, uzyskali m

istrzowie-

technicy. Według 60% ankietowanych na lokalnym

rynku pracy brakuje inżynierów

, zaś 56,4% pyta-

nych przedstaw

icieli instytucji wskazało na innych

robotników

wykwalifikowanych. (Rozdział 7

.2.2.

s. 119).

Bariery grup najbar-

dziej zagrożonych

wykluczeniem

(kobiety, młodzież,

kategoria 50+

) .

Brak wsparcia dla

kobiet w zakresie

opieki nad dziećmi

i aktyw

izacji

zawodow

ej.

•

Problemy kobiet na rynku pracy na wsi związa-

ne są zarówno z m

niejszą dostępnością ofert pracy

skierowanych do kobiet, jak i z niższym

wynagro-

dzeniem za pracę, którą kobiety m

ogą podjąć.

Mniejsza liczba ofert pracy, niższe wynagrodzenie

za pracę oraz konieczność sprostania obowiązkom

wynikającym

z opieki nad dziećmi stawiają kobiety

na wsi w sytuacji, w której często one sam

e decy-

dują się pozostać bierne na rynku pracy (Rozdział

4.2.1. s. 46).

•

Trudności związane z podejmow

aniem pracy

dotyczą również braku m

ożliw

ości zapew

nienia

1.

Kampanie społeczne prom

ujące aktywność

młodych m

atek na rynku pracy;

2.

Wspieranie organizowanie przez pracodaw-

ców żłobków

i przedszkoli pracowniczych;

3.

Wspieranie organizowania prywatnej o

pieki

nad dziećm

i przez kilka matek z terenów

wiejskich

– form

a mini-p

rzedszkola dom

owego polegająca

na pełnieniu opieki nad kilkorgiem

dzieci pracują-

cych m

atek przez inną m

atkę/m

atki;

4.

Organizow

anie kursów dla kobiet – np. kobie-

ta przedsiębiorcza, aktywna m

ama itp.;

5.

Prom

owanie dobrych przykładów kobiet, któ-

212

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

miejsca dla dzieci w

przedszkolu czy też żłobku,

przy jednoczesnym

braku wystarczających środ-

ków finansowych na zapew

nienie opiekunki.

(Rozdział 5

.2.7. s. 91).

•

Kolejną barierę w aktyw

izacji zawodow

ej sta-

nowi stereotyp dotyczący roli kobiety, który zakła-

da, że głównym zadaniem kobiety jest wychowa-

nie dzieci i zajm

owanie się gospodarstwem

dom

o-wym

. (Rozdział 8

.1.4. s. 130).

re pracują i zajm

ują się domem

.

Brak pracy dla ludzi

młodych wynikający

z braku dośw

iadcze-

nia.

•

Utrzymujące się duże bezrobocie wśród m

ło-

dzieży poniżej 24 roku życia, co m

oże oznaczać,

że aktualne profile kształcenia i oferta edukacyjna

są niedopasowane do zapotrzebow

ania ze strony

pracodaw

ców (Rozdział 2

.1.3, s. 16).

•

Sytuacja na rynku pracy jest szczególnie do-

tkliw

a dla młodych osób, które zdobyły wyższe

wykształcenie i pozostają bierne na rynku pracy.

Jednoczesna niechęć młodych osób do podjęcia

pracy na umow

ę cywilnoprawną. (Rozdział 4

.2.1.

s. 47).

1.

Organizow

anie kursów i szkoleń z zakresu

niezwiązanego z rolnictwem

; 2.

Wsparcie dla młodych rolników i właścicieli

ziem

skich;

3.

Kampanie społeczne i informacyjne uśw

iada-

miające m

łodym ludziom szereg korzyści wynika-

jących z pracy innej niż na roli;

4.

System

staży umożliw

iających zdobycie do-

świadczenia i poszerzenia kom

petencji;

5.

Dofinansowanie dla pracodawców zatrudnia-

jących m

łode osoby z terenów


wiejskich;

6.

Zatrudnianie m

łodych osób na krótkotermi-

nowe um

owy cywilnoprawne celem

nabycia do-

świadczenia;

7.

Prom

owanie elastycznych form

zatrudnienia.

213

Ob

szar

y

pro

ble

mow

e

Pro

ble

m r

ynku

p

racy

ob

szar

ów

w

iejs

kich

i m

iejs

ko-

wie

jski

ch

Od

woła

nie

do

wyb

ran

ych

wyn

ików

bad

ania

R

ekom

end

ow

ane

dzi

ałan

ia

•

Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 55-64

w Polsce wynosił 32,3%, a na Dolnym Śląsku

34,0% i kształtował się pow

yżej średniej krajowej.

W ram

ach tej kategorii wiekowej, na Dolnym Ślą-

sku odnotowano znaczną dysproporcję w zatrud-

nieniu m

ężczyzn i kobiet w wieku 55-64, która

wynosiła 27 punktów procentow

ych (średnia kra-

jowa 22,4 punktów

procentow

ych). (Rozdział

2.2.2. s. 20.).

•

Zgodnie z opinią badanych pracodaw

ców,

rynek pracy staw

ia wiele ograniczeń wobec osób

powyżej pięćdziesiątego roku życia. Osoby z tej

kategorii wiekowej postrzegane są jako: mniej

wydajne w pracy, o gorszej kondycji fizycznej,

mniej elastyczne oraz m

niej skłonne do podnosze-

nia sw

oich kwalifikacji. Barie

rą na rynku pracy dla

osób pow

yżej pięćdziesiątego roku życia okazuje

się również zbliżanie się do wieku emerytalnego.

(Rozdział 4

.4.3. s.79).

1.

Prom

owanie osób 50+, jako osoby doświad-

czone;

2.

Organizacja warsztatów dla m

łodych pracow-

ników przez osoby w wieku 50+

służąca wym

ianie

dośw

iadczeń;

3.

Kampanie inform

acyjne i prom

ocyjne dla

pracodaw

ców m

ówiące o korzyściach wynikają-

cych z zatrudnienia osób 50+

; 4.

Warsztaty z zakresu podnoszenia poczucia

własnej wartości na rynku pracy dla osób w wieku

50+.

214

1111

.. 1111

.. AA

nnaall iizz aa

SSWW

OOTT

An

aliz

a S

WO

T d

la o

bsz

arów

wie

jski

ch i

mie

jsko

-wie

jski

ch w

oje

wód

ztw

a d

oln

ośl

ąski

ego

Analiza SW

OT została zbudow

ana w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań. Poniższa analiza opiera się zatem

na wypo-

wiedziach badanych, jak również na danych zebranych podczas analizy wskaźnikowej, benchamrkingu, a także desk research.

Mocn

e st

ron

y S

łab

e st

ron

y

MOCN

E ST

RONY MIESZKA

ŃCÓ

W

Mieszkańcy – wysoka mobilność osób m

łodych.

Mieszkańcy – mobilizacja do dokształcania się.

Mieszkańcy – brak różnic w opiniach pracodaw

ców pom

iędzy

pracow

nikami z terenów

wiejskich i miejsko-wiejskich a z terenów

miejskich.

Mieszkańcy - Św

iadomość konieczności m

odernizacji i gotow

ości

do wprow

adzania innowacji w wielu dziedzinach gospodarki.

Mieszkańcy - Duży potencjał środowisk twórczych.

Mieszkańcy - Duża koncentracja wysoko wykwalifikowanej kadry

naukow

o – technicznej (technicznej, ekonom

icznej i medycznej).

Mieszkańcy - Relatyw

nie wysoki stopień ludności w wieku produkcyj-

nym

(61.5%

ogółu ludności).

Mieszkańcy - Wzrost poziom

u wykształcenia m

ieszkańców

. Mieszkańcy - Rosnąca aktyw

ność społeczna środowisk lokalnych oraz

organizacji pozarządowych.

Mieszkańcy - Szybki przyrost kw

alifikowanej kadry.

Mieszkańcy - Znacząca i wzrastająca aktyw

ność obywatelska wpły-

wająca na rozwój wojew

ództwa dolnośląskiego.

Mieszkańcy - Wzrost aspiracji edukacyjnych mieszkańców

regionu.

SŁAB

E ST

RONY MIESZKA

ŃCÓ

W

Mieszkańcy - Posiadanie znajomości największą szansą na

znalezienie pracy.

Mieszkańcy - Nikłe szanse znalezienia pracy poprzez PU

P.

Mieszkańcy - Większe koszty życia w m

ieście niż na wsi.

Mieszkańcy - Niedostosow

anie profili i kierunków

kształcenia

do specyfiki rynku pracy.

Mieszkańcy - Niski poziom m

obilności zaw

odow

ej.

Mieszkańcy - Niski poziom wykształcenia pracujących i osób bezro-

botnych

oraz duży udział osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,

w tym

Rom

ów.

Mieszkańcy – brak m

obilności osób starszych.

Mieszkańcy – wysokie koszty dojazdów

i utrzym

ania poza miejscem

zamieszkania.

Mieszkańcy – braki w

umiejętności formułow

ania pism urzędow

ych,

listów m

otyw

acyjnych, braki językow

e.

SŁAB

E ST

RONY TE

REN

ÓW W

IEJSKICH

I MIEJSKO

-WIEJSKICH

- Brak korzyści finansowych z podatków

osób zamieszkujących

tereny podmiejskie, a pracujących w m

ieście.

- Duża liczba bardzo m

ałych gm

in, rozproszona struktura zasiedlenia.

- Stosunkowo duża liczba przedsiębiorstw przeżyw

ająca

215

MOCN

E ST

RONY TE

REN

ÓW W

IEJSKICH

I MIEJSKO

-WIEJSKICH

- Istniejące centra przemysłowe w branżach z długą tradycją.

- Różnorodność przemysłu dająca szansę na stabilny i zrównoważo-

ny rozwój.

- Dobrze rozw

inięte wybrane sektory przem

ysłu:

– górnictwo i przetwórstwo rud miedzi; węgiel brunatny– wydobycie

surowców skalnych mineralnych,

– produkcja tkanin,

– produkcja artykułów spożywczych i napojów

, – produkcja wyrobów

z drewna,

– produkcja wyrobów

chemicznych,

– produkcja maszyn i urządzeń elektrycznych,

– produkcja maszyn i aparatury elektrycznej,

– produkcja wyrobów

szklarsko-ceram

icznych,

– produkcja podzespołów i części pojazdów m

echanicznych.

- Wysoki udział firm

wprow

adzających now

e rozw

iązania w zakresie

produktu, metody produkcji lub organizacji.

- Relatyw

nie wysoka atrakcyjność inwestycyjna przede wszystkim

w dłuższym horyzoncie czasow

ym.

- Silne ośrodki przem

ysłowe i naukowe we Wrocław

iu i okolicach

Legnicy, Lubina, Jeleniej G

óry, W

ałbrzycha, Świdnicy.

- Duża ilość MSP w strukturze gospodarki.

- Występowanie dobrze rozw

iniętego sektora usług około - bizneso-

wych.

- Występowanie w rejonie dobrze prosperujących firm

zorientow

a-nych na eksport.

- Stosunkowo duża koncentracja inwestycji zagranicznych.

- Występowanie dogodnych obszarów dla rozmaitych inwestycji go-

spodarczych i tworzenia miejsc pracy.

- Wzrost udziału kapitału obcego w ukształtowaniu now

oczesnej

struktury handlowej i produkcyjnej.

- Organizacja licznych im

prez targowych i w

ystawienniczych w więk-

szych miastach Dolnego Śląska, a zwłaszcza we Wrocław

iu, dających

trudności gospodarcze.

- Niska przeżyw

alność przedsiębiorstw sektora MSP.

- Niedostatecznie rozwinięty sektor usługowy (np. rozdrobniony,

słaby kapitałowo handel prywatny).

- Zbyt wolne tem

po wprow

adzania przyszłościowych technologii

w m

iejscowych przedsiębiorstwach.

-Wysokie bezrobocie (rów

nież bezrobocie długookresow

e) spowo-

dowane gospodarczą recesją i przem

ianami strukturalnym

i. - Mała zdolność do inwestowania przedsiębiorstw lokalnych ze

względu na brak własnego kapitału.

- Struktura św

iadczonych przez instytucje wsparcia biznesu usług

doradczych i finansowych niedostosowana do potrzeb MSP.

- Brak pow

iązań w sieć i kooperacji m

iędzy przedsiębiorstwam

i. - Zły stan techniczny wielu zabytków, głów

nie rezydencjonalnych,

obniżający ich atrakcyjność turystyczną jako walorów

krajoznaw

-czych.

gastronomicznej, urządzeń rekreacyjnych i infrastruktury turystycz-

nej n

a obszarach wypoczynkow

ych.

- Niski udział technologii inform

atycznych i telekom

unikacyjnych

w usługach.

- Braki w

przygotow

aniu profesjonalnej kadry turystycznej d

o obsługi

turystów

, zw

łaszcza w zakresie znajom

ości języków obcych.

- Przestarzała baza i niska elastyczność szkolnictwa zawodow

ego.

- Słabo rozw

inięta oferta kształcenia ustawicznego.

- Niewystarczająca infrastruktura pom

ocy społecznej.

- Brak zintegrow

anego podejścia do rozwiązywania problem

ów spo-

łecznych.

- Brak stabilności i uregulow

ań prawnych w obszarze polityki spo-

łecznej i zdrow

otnej.

- Duża liczba osób bezrobotnych, w tym

: pozostających długotrwale

bez pracy, m

łodych oraz kobiet.

- Wysoka gęstość zaludnienia na obszarach m

iejskich pow

odująca

kumulację problem

ów społecznych.

216

szansę promocji przedsiębiorstw z terenu regionu.

- Wspieranie regionów

przygranicznych europejskimi funduszam

i. - Dobre m

ożliw

ości bezpośredniego dostępu do rynku w kraju

i zagranicą ze względu na bliskość dużych centrów m

iejskich

(w Saksonii np. Görlitz, Budziszyn, Drezno; na Dolnym Śląsku:

Wrocław

, Jelenia Góra).

- Bo

gate i zróżnicowane walory krajobrazowe – rzeźba terenu, szata

leśna, wody powierzchniow

e sprzyjające uprawianiu turystyki w

ypo-

czynkowej i krajoznawczej.

- Obfite zasoby leczniczych wód m

ineralnych, w tym

termalnych,

z rezerwam

i do zagospodarow

ania i wykorzystania do celów lecznic-

twa uzdrow

iskowego.

- Rozbudowana współpraca międzyregionalna i m

iędzynarodow

a (liczne porozumienia, udział w

pracach organizacji międzynarodo-

wych, uczestnictwo w projektach współfinansowanych ze środków

UE).

- Duży regionalny rynek konsumencki.

- Rosnący potencjał instytucji wsparcia biznesu oraz ich wpływ

na

rozw

ój gospodarczy.

- Rozwijająca się współpraca między jednostkam

i sektora B+R

z ośrodkam

i w kraju i za granicą.

- Duży potencjał d

emograficzny.

- Dobrze rozw

inięta sieć szkół p

onadgimnazjalnych i rosnące wskaź-

niki skolaryzacji na poziom

ie pełnej szkoły średniej.

- Silny wrocław

ski ośrodek akademicki z dużym

potencjałem

nauko-

wo – badawczym

oraz rozw

ój szkolnictwa wyższego w innych m

ia-

stach regionu.

- Rozwinięta sieć szkół średnich, pom

aturalnych i wyższych, kształtu

-jących kadry o profilu turystycznym

, przygotowanych do obsługi

turystyki.

- Innowacyjność w kreow

aniu rozwiązań przeciwdziałających wyklu-

czeniu społecznemu.

- Niedostosow

anie kierunków

kształcenia do potrzeb rynku pracy

na skutek braku jego analiz.

- Niewystarczający stopień znajomości regionalnych zasobów

u potencjalnych inwestorów.

- Niedostateczne wyposażenie w infrastrukturę techniczną

i społeczną, szczególnie w m

ałych gm

inach przygranicznych.

. - Niedostosow

anie sieci infrastruktury służącej transportow

i do obecnych potrzeb oraz znaczna degradacja istniejącej sieci.

- Dekapitalizacja bazy uzdrow

iskowej i mieszkaniow

ej.

- Słabe powiązanie komunikacyjne i gospodarcze powiatów północ-

nych z pozostałą częścią wojew

ództwa.

- Brak pełnej sieci autostrad i dróg ekspresow

ych.

- Zły stan techniczny infrastruktury ochrony przeciwpowodziow

ej.

- Sieć kolejow

a niedoinw

estowana, zaw

ieszanie przew

ozów

, brak

połączeń z centrum

kraju.

- Zbyt m

ałe lotnisko, mała liczba połączeń regionalnych i zagranicz-

nych,

- Niewystarczający wzrost liczby nowych mieszkań oraz niski stan-

dard zasobów

mieszkaniow

ych.

- Degradacja naturalnej rzeźby terenu spowodow

ana działalnością

gospodarczą.

217

- Silny ośrodek potencjału specjalistycznego oraz naukow

ego

w dziedzinie ochrony zdrowia, turystyki uzdrowiskowej i rekreacji

oraz rehabilitacji leczniczej, zawodow

ej i społecznej.

- Ko

ncentracja specjalistycznych placówek służby zdrowia (klinik

i szpitali specjalistycznych).

- Bo

gata infrastruktura związana z kulturą.

- Gęsta sieć infrastruktury kom

unalnej.

- Wysoki w

skaźnik urbanizacji (71%) w porów

naniu z przeciętną

w Polsce (60,0%

).

- Przebieg europejskich korytarzy transportowych.

- Relatyw

nie gęsta sieć m

iast o interesującej h

istorycznie zabudowie,

które stanow

ić m

ogą dobrą bazę m

ałych regionalnych centów roz-

woju.

- Istnienie rozw

iniętego systemu zaopatrywania w ciepło scentrali-

zowane.

- Dobrze rozw

inięta sieć dróg o wskaźniku gęstości pow

yżej średniej

krajow

ej.

- Sieć kolejow

a o dużej g

ęstości pow

yżej średniej krajowej.

- Port Lotniczy Wrocław

S.A., lotniska sanitarne, sportow

e i agro-

techniczne.

- Wartości kulturowe o znaczeniu europejskim (zabytki, zespoły pa-

łacowo – klasztorne),

- Występowanie wód pow

ierzchniow

ych um

ożliw

iających zagospoda-

rowanie szlaków

wodnych, kajakowych i żeglarskich oraz urucho-

mienie pasażerskiej żeglugi turystycznej n

a Odrze.

- Dobre warunki naturalne dla turystyki zimow

ej z licznymi ośrodka-

mi sportów

zimow

ych zagospodarow

anym

i i przystosowanym

i dla

narciarzy.

- Interesujące przyrodnicze walory krajoznawcze o charakterze wie-

loprzestrzennym – parki narodow

e i krajobrazow

e, a także rezerwaty

i osobliwości przyrody.Liczne zasoby zabytkow

e oraz pam

iątki histo-

ryczne, jak: obiekty architektury i budow

nictwa, m

uzea i skanseny,

stanow

iska archeologiczne, m

iejsca pielgrzym

kowe, obiekty m

artyro-

218

logii, imprezy kulturalne i turystyczne.

- Występowanie najwyższej klasy m

iejskich zespołów zabytkowych

oraz zabytków pocysterskich o znaczeniu m

iędzynarodow

ym, atrak-

cyjnych dla turystów

zagranicznych.

Sza

nse

Zag

roże

nia

- Położenie geograficzne wojew

ództwa dolnośląskiego.

- Napływ ludności wiejskiej.

- Brak dyskrym

inacji osób pochodzących ze wsi i z małych

miasteczek.

- Podniesienie wieku emerytalnego.

- Rządowe programy restrukturyzacji i prywatyzacji tradycyjnych

sektorów

gospodarczych.

- Wykorzystanie europejskich korytarzy transportowych do tworzenia

obszarów

aktyw

ności gospodarczej.

- Wprow

adzenie innowacyjnych technologii w przem

yśle, rozw

ój

nowoczesnych usług.

- Dostosowanie instrumentów finansowych rządu wspierających

innowacje do wym

ogów

firm

oraz możliw

ości sektora B+R.

- Wejście na nowe rynki w

sąsiadujących krajach.

- Rozwój handlu zw

iązanego z granicą (składy celne, magazyny,

handel hurtowy, m

arkety).

- Możliw

ość rozw

oju przedsiębiorczości opartej na funduszach struk-

turalnych.

- Dostęp do zew

nętrznych źródeł finansowania inwestycji rozwojo-

wych dla podm

iotów gospodarczych.

- Przygotowanie szybkich i elastycznych koncepcji w

spierania inwe-

storów

(wew

nętrznie i zewnętrznie), przy zdobyw

aniu kwalifikacji

i wdrażaniu now

ej wiedzy.

- Ko

mpleksowe i efektyw

ne wykorzystyw

anie narodow

ych progra-

mów

wspierających – większa świadomość osób działających

w regionie.

- Wzrost bezrobocia w sytuacji kryzysu ekonomicznego.

- Stopniow

a likwidacja szkół zaw

odow

ych.

- Jednostronne i uzależnione od koniunktury ukierunkowanie

na wybrane gałęzie gospodarki.

- Przenoszenie zarządów przedsiębiorstw poza region.

- Brak postępu w uregulowaniu stosunków

własnościow

ych.

- Scentralizow

any system

podejmow

ania decyzji.

- Brak udziału sektora prywatnego w działaniach ukierunkowanych

na zdobywanie kwalifikacji.

- Brak instrumentów finansowych w zarządzaniu regionem.

- Ko

ntakty transgraniczne utrudnione przez bariery językowe; niemal

całkow

ity brak znajom

ości języka polskiego dorosłego społeczeństwa

po stronie niemieckiej.

- Niewystarczające inform

acje o prawnych warunkach ram

owych

w danym

kraju sąsiedzkim

- Brak koordynacji i pow

iązania między istniejącymi systemam

i inform

acyjnymi.

- Ko

nkurencyjność atrakcyjnych terenów

turystycznych i warunków

cenowych w najbliższym

sąsiedztwie granicy państwow

ej, głów

nie

po stronie czeskiej

- Słabo rozw

inięte ,,społeczeństwo inform

atyczne”, wciąż zbyt mały

dostęp do Internetu.

- Zahamow

anie decentralizacji finansów publicznych.

- Wysoki poziom fiskalizmu i skomplikow

any system

podatkowy.

- Ograniczona skuteczność i opóźniające się efekty rządowych pro-

gram

ów restrukturyzacji sektorów gospodarczych.

219

- Silne zw

iązki gospodarcze, naukow

e i kulturalne regionu z odpo-

wiednimi regionami i partneram

i w innych krajach.

- Rozwój turystyki biznesowej i kongresowej.

- Bliskie sąsiedztwo Niemiec jako źródła napływ

u turystów

, w tym

zainteresowanych poznaw

aniem kraju swoich przodków – turystyka

sentym

entalna.

- Dopasow

anie koncepcji edukacji i dokształcania do wym

agań rynku

pracy.

- Możliw

ość rozw

oju zasobów ludzkich oraz wyrów

nania szans

na rynku pracy poprzez wykorzystanie EFS.

- Wspólne szkoły i przedszkola na pograniczu, europejskie miasto

Zgorzelec – Görlitz.

- Tw

orzenie projektów zmniejszających bariery związane z niezna-

jomością przepisów prawnych i uw

arunkowań partnerów

zagranicz-

nych (np. EN

LARGE – NET

, OderRegio).

- Silna pozycja sektora pozarządow

ego w skali całej g

ospodarki

narodowej w realizacji działań o charakterze społecznym

. - Ko

rzystne uregulow

ania prawne dotyczące współpracy jednostek

administracji publicznej z organizacjami pozarządowym

i. - Partnerstwo samorządów lokalnych i organizacji pozarządow

ych

w realizacji projektów z wykorzystaniem unijnych środków finanso-

wych.

- Modernizacja krajow

ej sieci kolejow

ej, infrastruktury i taboru.

- Realizacja Program

u dla Odry 2006 w zakresie utrzym

ania trans-

portu rzecznego i zabezpieczenia przeciwpowodziow

ego.

- Zintensyfikow

anie współpracy sektora B+

R z przem

ysłem w obsza-

rze ochrony środow

iska oraz skuteczna komercjalizacja technologii

środow

iskowej.

- Niestabilność decyzji politycznych.

- Słabo rozw

inięte „społeczeństwo obyw

atelskie“.

- Opóźnienia w m

odernizacji bazy pomocy społecznej.

- Niekorzystne trendy dem

ograficzne i cyw

ilizacyjne (np. starzenie

się społeczeństwa), niepełnosprawność, uzależnienia.

- Rosnące nierówności społeczne w edukacji, ze szczególnym

uw

zględnieniem

Rom

ów.

- Malejąca partycypacja państwa w kosztach edukacji i nauki.

- Niewystarczający poziom finansowania służb i jednostek św

iadczą-

cych usługi socjalne.

- Marginalizacja niektórych grup społecznych, będąca wynikiem

przemian społeczno – gospodarczych.

- Bagatelizow

anie znaczenia profilaktyki społecznej.

- Istnienie negatywnych stereotypów

ham

ujących integrację

społeczną grup i osób zagrożonych m

arginalizacją.

- Niewystarczające przestrzeganie uregulow

ań prawnych w zakresie

współpracy z trzecim sektorem.

- Brak korelacji między podażą a popytem

na usługi m

edyczne.

- Brak przygotow

ania organizacyjno – technicznego do skonsum

o-wania środków

pom

ocow

ych UE.

- Problemy rynku pracy wynikające z akcesji Polski do UE oraz nie-

nadążanie za wym

ogam

i globalizacji.

- Niezadowalający stan rozbudowy sieci telefonicznej w m

iastach

na terenie pogranicza.

- Wzrost udziału ruchu pojazdów

ciężkich i pojazdów o nacisku

na oś powyżej 8 ton.

- Możliw

e opóźnienia w budow

ie i przebudowie sieci infrastruktury

służącej transportow

i. - Szkodliwe oddziaływanie zanieczyszczeń atmosferycznych ze-

wnętrznych w stosunku do regionu, głów

nie przemysłowych na ob-

szarach turystycznych, położonych w sąsiedztwie stref zurbanizowa-

nych i uprzem

ysłowionych.

220

- Wysoki stopień zanieczyszczenia wód pow

ierzchniow

ych – rzek

i akw

enów

- wykluczający użytkowanie rekreacyjne oraz ogranicza-

jący wykorzystanie jako szlaków

wodnych.

- Niewystarczający system ochrony przeciwpowodziow

ej w dorzeczu

Odry.

221

CCzzęęśśćć 1122.. SSPPIISS TTAABBEELL 12.1. SPIS TABEL TABELA 1. METODY I TECHNIKI BADAWCZE WRAZ Z CHARAKTERYSTYKĄ …………….. 36 TABELA 2. METODY I TECHNIKI BADAWCZE WRAZ Z CHARAKTERYSTYKĄ CD ……….. 40 TABELA 3. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH MĘŻCZYZN W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W ROKU 2010 W GMINACH WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ………………………………………………………………………………………………. 48 TABELA 4. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH MĘŻCZYZN W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W ROKU 2010 W GMINACH MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ………………………………………………………………………………………………. 51 TABELA 5. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH KOBIET W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUK-CYJNYM W ROKU 2010 W GMINACH WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO . 53 TABELA 6. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH KOBIET W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUK-CYJNYM W ROKU 2010 W GMINACH MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄ-SKIEGO ………………………………………………………………………………………………………………. 55 TABELA 7. LICZBA ZAREJESTROWANYCH OSÓB BEZROBOTNYCH W ROKU 2010 W GMINACH MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ………………….. 69 TABELA 8. LICZBA ZAREJESTROWANYCH OSÓB BEZROBOTNYCH W ROKU 2010 W GMINACH WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ………………………………… 71 TABELA 9. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W ROKU 2010 W GMINACH MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO …………………………………………………………………….. 73 TABELA 10. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W ROKU 2010 W GMINACH WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ………………………………………………………………………………………………. 75 TABELA 11. LICZBA OSÓB PRACUJĄCYCH W ROKU 2010 W GMINACH MIEJSKO- WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ……………………………………………………. 78 TABELA 12. LICZBA OSÓB PRACUJĄCYCH W ROKU 2010 W GMINACH WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ……………………………………………………………………… 80 TABELA 13. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W LATACH 2008-2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZY PODREGIONAMI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ……………………………………………. 82 TABELA 14. PRACUJĄCY WG SEKTORÓW EKONOMICZNYCH W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZY PODREGIONAMI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO …….. 84 TABELA 15. WSPÓŁCZYNNIK SKOLARYZACJI NETTO W LATACH 2008-2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZY PODREGIONAMI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO …….. 85 TABELA 16. SALDO MIGRACJI W ROKU 2010 W GMINACH WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ………………………………………………………………………………………………. 86 TABELA 17. SALDO MIGRACJI W ROKU 2010 W GMINACH MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ……………………………………………………………………… 88 TABELA 18. WYBRANE CHARAKTERYSTYKI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W REGIONIE 90 TABELA 19. LICZBA LUDNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM ZE WZGLĘDU NA WIEK W 2010 ROKU …………………………………………………………………………………………….. 91 TABELA G.1. KATEGORIE PRACOWNIKÓW NA TERENIE GMINY, KTÓRYCH JEST ZA DUŻO, A KTÓRYCH ZA MAŁO …………………………………………………………………………… 136 TABELA G.2. PRZEWIDYWANE ZMIANY LICZBY PRACOWNIKÓW W NAJBLIŻSZYCH 5 LATACH …………………………………………………………………………………………………………... 137 TABELA H.1. INICJATYWY PODEJMOWANE NA TERENIE GMINY W ZAKRESIE AKTYWIZOWANIA RYNKU PRACY NA TERENIE WIEJSKIM ……………………………………….. 142

222

TABELA C.9. GOTOWOŚĆ PODJĘCIA DZIAŁAŃ W CELU ZNALEZIENIA KORZYSTNEJ OFERTY PRACY POZA MIEJSCEM ZAMIESZKANIA …………………………………………………… 166 TABELA C.10. POWODY NIECHĘCI PODJĘCIA PRACY POZA MIEJSCEM ZAMIESZKANIA 166 TABELA X1. PROGNOZY ZMIAN UDZIAŁU POSZCZEGÓLNYCH GRUP WIEKOWYCH (W %) DO ROKU 2020 …………………………………………………………………………………………. 195 12.2. SPIS MAP MAPA 1. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH MĘŻCZYZN W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE …………… 44 MAPA 2. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH KOBIET W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE ……………. 45 MAPA 3. LICZBA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH MĘŻCZYZN W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE ………………………………………………………………… 45 MAPA 4. LICZBA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH KOBIET W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE ………………………………………………………………… 46 MAPA 5. UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE …………………………………………………………………………………………… 46 MAPA 6. WSKAŹNIK OBCIĄŻENIA DEMOGRAFICZNEGO W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE ……………………………………………………… 83 MAPA 7. LICZBA ZAREJESTROWANYCH OSÓB BEZROBOTNYCH W GMINACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W ROKU 2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE ………………………………………………………………… 83 MAPA 8. DYNAMIKA WZROSTU LICZBY ZAREJESTROWANYCH OSÓB BEZROBOTNYCH W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM W LATACH 2009-2010 – ZRÓŻNICOWANIA MIĘDZYPOWIATOWE …………………………………………………………………………………………… 84

12.3. SPIS WYKRESÓW WYKRES 1. STRUKTURA ZAREJESTROWANYCH BEZROBOTNYCH WEDŁUG WIEKU (%) 47 WYKRES 2. STRUKTURA PRACUJĄCYCH WEDŁUG WIEKU W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM ………………………………………………………………………………………………….. 48 WYKRES A.1. ZADOWOLENIE Z WŁASNEJ SYTUACJI ZAWODOWEJ ..…………………….. 62 WYKRES A.2. PROGNOZA ZMIANY WŁASNEJ SYTUACJI ZAWODOWEJ W NAJBLIŻSZYCH LATACH ……………………………………………………………………………………………………………… 63 WYKRES A.3. OCENA MOŻLIWOŚCI ZNALEZIENIA PRACY W GMINIE …………………….. 64 WYKRES A.4. PROGNOZA MOŻLIWOŚCI ZNALEZIENIA PRACY DLA MIESZKAŃCÓW GMINY ……………………………………………………………………………………………………………….. 65 WYKRES A.1.X. OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH W GMINACH NA TERENIE POWIATU …………………………………… 66

223

WYKRES A.2.X. OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH W WOJEWÓDZTWIE ………………………………………………………….. 66 WYKRES A.3.X. RYNEK PRACY W GMINACH NA TERENIE POWIATU W PERSPEKTYWIE OSTATNICH 5 LAT ……………………………………………………………………………………………….. 67 WYKRES A.4.X. RYNEK PRACY W CAŁYM WOJEWÓDZTWIE W PERSPEKTYWIE OSTATNICH 5 LAT ……………………………………………………………………………………………….. 67 WYKRES A.5. RYNEK PRACY W GMINIE W PERSPEKTYWIE NASTĘPNYCH 5 LAT …….. 96 WYKRES A.6. RYNEK PRACY W CAŁYM WOJEWÓDZTWIE W PERSPEKTYWIE NASTĘPNYCH 5 LAT ……………………………………………………………………………………………. 97 WYKRES B.1. RANKING NAJWAŻNIEJSZYCH WARTOŚCI ………………………………………. 112 WYKRES C.4. WYSTĘPOWANIE TRADYCJI PROWADZENIA RODZINNYCH GOSPODARSTW ………………………………………………………………………………………………….. 115 WYKRES C.6. PROWADZENIE WŁASNEGO GOSPODARSTWA ROLNEGO ..……………….. 116 WYKRES C.5. PRZYWIĄZANIE DO WŁASNEJ ZIEMI ……………………………………………… 116 WYKRES E.1.1. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ………………………………………. 119 WYKRES E.1.2. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ………………..…………………….. 120 WYKRES E.1.3. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ……………………………………….. 121 WYKRES E.1.4. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ……………………………………….. 122 WYKRES E.1.5. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ……………………………………….. 123 WYKRES E.1.6. CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I RYNKU PRACY NA TERENACH WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ………………………………………. 124 WYKRES E.1. NAJLEPSZY SPOSÓB POSZUKIWANIA PRACY ……………………………………. 126 WYKRES E.4. DOSTĘPNOŚĆ OFERT PRACY W GMINIE ………………………………………….. 127 WYKRES E.5. RODZAJ OFERT PRACY W GMINIE ………………………………………………….. 128 WYKRES F.1. OCENA PRZYGOTOWANIA OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH DO WYKONYWANIA ZAWODU POD WZGLĘDEM WYKSZTAŁCENIA …………. 132 WYKRES F.2. RODZAJE DEFICYTÓW ………………………………………………………………….. 133 WYKRES H.2. TRWAŁOŚĆ INICJATYW ……………………………………………………………….. 143 WYKRES I.1.1. WPŁYW BRAKU KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH WYMAGANYCH NA RYNKU PRACY NA BIERNOŚĆ ZAWODOWĄ OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ………………………………………………………………………………………… 149 WYKRES I.1.2. WPŁYW BRAKU CHĘCI DO PRACY NA BIERNOŚĆ ZAWODOWĄ OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH …………………………………………………….. 150 WYKRES I.1.3. WPŁYW BRAKU MOŻLIWOŚCI ZNALEZIENIA SATYSFAKCJONUJĄCEJ PRACY NA BIERNOŚĆ ZAWODOWĄ OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ………………………………………………………………………………………… 151 WYKRES I.1.4. WPŁYW MOŻLIWOŚCI UTRZYMANIA SIĘ Z ZASIŁKÓW SOCJALNYCH NA BIERNOŚĆ ZAWODOWĄ OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ….. 151 WYKRES I.1.5. WPŁYW KONIECZNOŚCI DOJAZDÓW DO INNEJ MIEJSCOWOŚCI NA BIERNOŚĆ ZAWODOWĄ OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ….. 152 WYKRES I.1.6. WPŁYW BIERNOŚCI ZAWODOWEJ OSÓB Z OTOCZENIA NA BIERNOŚĆ ZAWODOWĄ OSÓB Z TERENÓW WIEJSKICH I MIEJSKO-WIEJSKICH ………………………... 153 WYKRES E.2. SPOSÓB ZNALEZIENIA OSTATNIEJ PRACY ………………………………………. 157 WYKRES E.3. CZAS POSZUKIWANIA OSTATNIEJ PRACY ……………………………………….. 158 WYKRES F.1. WIEDZA O MOŻLIWOŚCI OTRZYMANIA DOFINANSOWANEGO WSPARCIA W ZAKRESIE POPRAWY SYTUACJI NA RYNKU PRACY ……………………………………………… 161

224

WYKRES F.2. ZNANE MOŻLIWOŚCI WSPARCIA W POPRAWIE SYTUACJI NA RYNKU PRACY ………………………………………………………………………………………………………………… 162 WYKRES F.3. PREFEROWANE MOŻLIWOŚCI WSPARCIA W POPRAWIE SYTUACJI NA RYNKU PRACY ……………………………………………………………………………………………….. 163 WYKRES C.8. GOTOWOŚĆ PODJĘCIA PRACY POZA MIEJSCEM ZAMIESZKANIA ………. 165 WYKRES H.1. SPOSÓB GOSPODAROWANIA PIENIĘDZMI W GOSPODARSTWIE DOMOWYM ………………………………………………………………………………………………………… 170 WYKRES H.2. GŁÓWNE ŹRÓDŁA UTRZYMANIA W GOSPODARSTWIE DOMOWYM ….. 170 WYKRES M.11. PRZECIĘTNY DOCHÓD PRZYPADAJĄCY NA JEDNĄ OSOBĘ W GOSPODARSTWIE DOMOWYM …………………………………………………………………………. 171 WYKRES M.7. FORMA ZATRUDNIENIA ……………………………………………………………….. 172 WYKRES M.9. STATUS ZAWODOWY OSÓB PRACUJĄCYCH ……………………………………. 173 WYKRES I.2.1. WYSTĘPOWANIE OGRANICZEŃ MOŻLIWOŚCI SKOŃCZENIA POSZCZEGÓLNYCH SZKÓŁ …………………………………………………………………………………… 176 WYKRES I.2.2. BARIERY W DOSTĘPNOŚCI DO SZKÓŁ ZAWODOWYCH ………………….. 176 WYKRES I.2.4. BARIERY W DOSTĘPNOŚCI DO SZKÓŁ ŚREDNICH …………………………. 177 WYKRES I.2.5. BARIERY W DOSTĘPNOŚCI DO SZKÓŁ POLICEALNYCH …………………. 177 WYKRES I.2.6. BARIERY W DOSTĘPNOŚCI DO SZKOŁY WYŻSZEJ ………………………… 178 WYKRES L.1. OCENA ZMIAN BIERNOŚCI ZAWODOWEJ MIESZKAŃCÓW GMINY NA PRZESTRZENI OSTATNICH 25 LAT …………………………………………………………………… 179 WYKRES O.1. WIEDZA NA TEMAT STRATEGII ZINTEGROWANEGO ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH ………………………………………………………………………………………. 184 RYC. 1. PROGNOZA KSZTAŁTOWANIA SIĘ STOPY BEZROBOCIA W WARIANCIE PESYMISTYCZNYM I BAZOWYM ……………………………………………………………………………. 194

225

Raport końcowy z badania nr 7 - Analiza zdolności osób z obszarów wiejskich i...

Documents

Transcript of Raport końcowy z badania nr 7 - Analiza zdolności osób z obszarów wiejskich i...