4. Wpływ działalności człowieka na pedosferę i biosferę

Erozja gleb

➢ Erozja gleb występuje w dwóch typach:

➢ erozja wodna – polega na wymywaniu cząstek glebowych przez wodę,

➢ erozja eoliczna (wietrzna) – polega na wywiewaniu cząstek glebowych przez wiatr.

➢ Na jej przebieg i intensywność wpływają m.in. budowa geologiczna, klimat, rzeźba terenu oraz szata roślinna, atakże działalność człowieka.

➢ Do nasilenia erozji przyczyniają się np.:

➢ niewłaściwie przeprowadzane zabiegi agrotechniczne,

➢ wycinanie lasów,

➢ zły dobór roślin uprawnych.

Jednym ze sposobów ograniczania erozji gleb jest tarasowanie stoków. Takie działanie hamuje spływ powierzchniowy wody.

Degradacja gleb

➢ Degradacja gleb – ściśle związana jest z gospodarką człowieka i polega na zmianie składu chemicznego iwłaściwości gleb prowadzącego do spadku ich urodzajności.

➢ Bardzo niebezpieczne są kwaśne opady powodujące zakwaszenie gleb.

➢ Uniemożliwiają one lub utrudniają normalny rozwój mikroorganizmów, co z kolei ogranicza przyswajanie składnikówpokarmowych przez rośliny.

➢ Działalność przemysłowa oraz rozwój transportu powodują wzrost stężenia w glebach metali ciężkich, takich jakołów, rtęć, cynk, kadm czy miedź.

➢ Są one pobierane przez rośliny, a następnie kumulowane w ich tkankach - w ten sposób zostają włączone do łańcuchapokarmowego człowieka.

➢ Niekorzystny wpływ ma także niewłaściwie prowadzona gospodarka rolna:

➢ uprawy monokulturowe przyczyniające się do wyjałowienia gleby,

➢ osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżające poziom wód gruntowych,

➢ zbyt intensywne nawożenie,

➢ nadmierne stosowanie chemicznych środków owadobójczych, chwastobójczych i grzybobójczych,

➢ zbyt intensywny wypas bydła prowadzący do erozji gleby.

Erozja i degradacja gleb

Pustynnienie

➢ Pustynnienie – proces degradacji środowiska przyrodniczego na obszarach suchych i półsuchych, przejawiającysię m.in.:

➢ wyniszczeniemnaturalnej roślinności,

➢ erozją gleby.

➢ Odpowiedzialne są za niego:

➢ czynniki przyrodnicze:

➢ gorący klimat

➢ powtarzające się susze,

➢ czynniki antropogeniczne:

➢ rabunkowe gospodarka leśna,

➢ intensywna gospodarka rolna,

➢ nadmierny wypas bydła.

➢ Obecnie szacuje się, że problem pustynnienia występuje w niemal60 krajach zamieszkiwanych łącznie przez ponad miliard ludzi.

Jednym z najbardziej zagrożonych pustynnieniem miejsc na świecie jest Sahel. Nadmierna eksploatacja pastwisk i nieracjonalne prowadzenie upraw

skutkują tam zanikaniem sawanny i rozszerzaniem się pustyń.

Wpływ działalności człowieka na biosferę

➢ Największym zagrożeniem dla roślin i zwierząt występujących na Ziemi jest obecnie człowiek.

➢ W wyniku jego zbytniej ingerencji w środowisko nie tylko maleje liczba gatunków flory i fauny, lecz także zmniejszasię powierzchnia ich naturalnych siedlisk.

➢ Bezpośrednią przyczyną spadku liczebności, a nawet wymierania niektórych gatunków, jest nieracjonalnadziałalność gospodarcza, np.:

➢ zbyt intensywne połowy,

➢ kłusownictwo,

➢ nadmierne wylesianie.

➢ Przyczyną pośrednią jest zanieczyszczenia atmosfery, wód i gleb.

➢ Do ograniczenia naturalnej przestrzeni życia roślin i zwierząt przyczynia się rozwój urbanizacji, przemysłu,rolnictwa i transportu.

Źle zaprojektowana rozbudowa elementów infrastruktury, np. autostrad, powoduje przecinanie naturalnych korytarzy ekologicznych, czyli szlaków wędrówek zwierząt. Rozwiązaniem jest budowanie naturalnych przejść dla zwierząt.

Zagrożenie bioróżnorodności

➢ Bioróżnorodność – zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących w określonych ekosystemachlądowych, morskich i słodkowodnych.

➢ Bioróżnorodność dotyczy zróżnicowania w obrębie gatunku (jest to tzw. różnorodność genetyczna), pomiędzygatunkami lub w obrębie ekosystemów.

➢ Zapewnia ona stabilność ekosystemów, poprawia ich produktywność oraz stanowi ważne źródło pożywienia, nowychlekarstw i innych produktów.

➢ W wyniku działalności człowieka obserwujemy postępujące jej ograniczanie.

➢ Według wielu naukowców zmniejszenie bioróżnorodności jest jednym z największych zagrożeń dalszego istnienialudzkości na Ziemi.

➢ Każdy gatunek roślin i zwierząt zajmuje bowiem swoje miejsce w łańcuchu pokarmowym i zapewnia kontynuację ewolucji.

Jednym z głównych zagrożeń bioróżnorodności w skali całego świata są gatunki inwazyjne. Człowiek, przemieszczając się w różne miejsca na Ziemi, celowo lub przypadkowo przenosi ze sobą różne

organizmy. W nowych środowiskach, pozbawione swych naturalnych wrogów, świetnie sobie one radzą i często wypierają one rodzime gatunki roślin i zwierząt. Przykładem takiego gatunku w Polsce

jest barszcz Sosnowskiego (fot.). Wyhodowany przez naukowców i przeniesiony z plantacji eksperymentalnych w b. ZSRR miał być wartościowym składnikiem paszy dla bydła, a okazał się jednak nieprzydatny i w sposób niekontrolowany rozprzestrzenił się w błyskawicznym tempie.

Obecnie jest niezwykle trudny do wytępienia, a jego sok wywołuje zapalenie skóry bliskie poparzenia.

Wylesianie

➢ Wycinanie lasów, zwłaszcza ogromnych połaci wilgotnych lasów równikowych jest obecnie najważniejszym inajgroźniejszym zagrożeniem biosfery.

Zmiany powierzchni leśnej w poszczególnych regionach świata w wybranych latach.

Szacuje się, że pierwotna powierzchnia lasów w Amazonii zmniejszyła się o ok.

20%. Do najważniejszych przyczyn tego ubytku należy pozyskiwanie ziemi pod

pastwiska i plantacje.

Skutki wylesiania

➢ Skutki wynikające z wycinania lasów są bardzo poważne, wylesianie:

➢ powoduje erozję i jałowienie gleb,

➢ sprzyja występowaniu pożarów,

➢ zakłóca warunki klimatyczne na danym obszarze (obniża wilgotność i sumy opadów),

➢ pogłębia susze i przyczynia się do nasilenia klęsk głodu (szczególnie w krajach Afryki Zachodniej, tj. Nigeria, Ghana iWybrzeże Kości Słoniowej),

➢ wzmaga efekt cieplarniany (drzewa są naturalnymi odbiorcami dwutlenku węgla).

Przyczyny wylesiania Amazonii w latach 2000-2005. Wylesianie Amazonii.

Człowiek narusza stabilność ekosystemów

➢ Człowiek poprzez swoją ingerencję w ekosystemy zakłóca ich naturalny rozwój.

➢ Może to skutkować nieodwracalnymi zmianami w środowisku.

Populacja foki szarej w basenie Morza Bałtyckiego, którą jeszcze 100 lat temu tworzyło blisko 100 tys. osobników, liczy obecnie zaledwie 1500 szt. Spadek liczebności związany jest z zanieczyszczeniem morza szkodliwymi związkami chemicznymi, powodującym u fok poważne zaburzenia rozrodu.

Spryskiwanie powierzchni jezior środkiem DDT w celu zwalczania komarów malarycznych, stosowane dawniej m.in. w Stanach Zjednoczonych, spowodowało, że oprócz żyjących tam larw owadów, wyginęły także skorupiaki oraz w następstwie także inne gatunki, np. żywiącego się głównie skorupiakami szopa pracza.

Rozwój rolnictwa, a także osuszanie podmokłych terenów i zajmowanie ich pod uprawy przyczyniły się w południowej Szwecji

do niemal całkowitego wyginięcia populacji bociana.

Materiały pomocnicze do naukiOpracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych)

Opracowanie i redakcja: Sławomir DmowskiKontakt: kontakt@geografia24.eu

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE- KOPIOWANIE ZABRONIONE -