R sani meZaxis - dspace.nplg.gov.gedspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/6787/1/Qenqadze_Vital.pdf · 5...

53
1 vitali qenqaZe sani meZaxis Tbilisi 2009

Transcript of R sani meZaxis - dspace.nplg.gov.gedspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/6787/1/Qenqadze_Vital.pdf · 5...

  

1

vitali qenqaZe

R sani meZaxis!

Tbilisi 2009

  2 

qsnis xeobis zemoweli maRali mTebiTaa garSe-mortymuli. alpiur mdeloSi Cawolil, ulamazes, zurmuxtisfer, kamkama yelis tbas da misgan gaCenil mdinares `nefiskalos~ mTebi udevs sasTumlad. 2921 metris simaRlidan CanCqerebze gadmokidebuli qsani mTis lamaz, kopwia soflebs gamoivlis da gzadagza cremliviT wminda wyaroebs ierTebs.

qarCoxis mTebis civ, saukeTeso wyaroebs Soris erT-erT patara, ugemrieles wyaros `keknatos~ veZaxiT. avtoris survilia, winamdebare poeturi krebulic im patara `keknato~ wyarosaviT wminda da gemrieli iyos.

redaqtori: filologiis mecnierebaTa doqtori,profesori amiran arabuli

teqnikuri redaqtori

da koreqtori: nana baxtaZe mxatvari: erovnuli samxatvro akademiis profesori niko xerkelaZe

ISBN 978-9941-0-2048-3

© vitali qenqaZe, 2009

  

3

wigni eZRvneba ruseT-saqarTvelos omSi, 2008 wlis 9 agvistos gmirulad daRupul qsnisxeobeli vaJkacis levan avTandilis Ze midelaSvilis samaradiso xsovnas

vai mters! _ qarCoxelebo

aRar gvyavs biWi levani,

ver mokles! _ mxolod mowyvites

vazidan erTi mtevani.

vaJkacsa javSani scmiyo,

“beWze arwivi exata,

isic cxrameti wlis iyo,

oci ar gadaexada”.

  4 

`tomebi, xalxebi, saxelmwifoebi gaqra,

wigni ki darCa~

al. gerceni

  

5

w i n a T q m a

vitali qenqaZe qsnisxeobelia. fiqriT dResac iq aris da sizmrebsac iqaurs xedavs...

didi pretenzia poetobaze arc adre hqonia da arc axla aqvs. `emRereba~ da fandurs TavisTvis `aCxakunebs~...

mis poeziaSi kanTielad feTqavs simarTlis da sialalis ZarRvi. grZnobs sisxlxorceul siaxloves garemomcvel samyarosTan, bunebis madlian kalTasTan, florasTan da faunasTan... albaT amitomacaa, rom leqssa da leqss Sua mali-mal gamoereva uSualobis niSniT aRbeWdili, pirwmindad saymawvilo poeturi teqstebi...

qsnis ZvelTaZveli xeobaa misi STagonebis wyaro da sufTa saTave. urbanizaciis permanentuli procesi TiTqos arc Sexebia... mkacri sinamdvile mainc Tavisas iTxovs da karnaxobs, istoriuli warsulis gaTvaliswinebiT saxvalio, samomavlo gzebi eZios...

stkiva da awvalebs momxvduris fexiT gadaTelili `miwa saganZe~, gadamTielisTvis ar emeteba mSobliuri ca; darwmunebulia, rom dadgeba dro da samarTlianoba isev aRsdgeba.

leqsSi, romelic qarCoxis mTebisadmi mimarTvas warmoadgens, avtori ambobs:

`ar dagaviwydeT, beCavno, sipni, naSatis qviSebi, Tan CamataneT,madlia nakadulebi giJebi.~

`jer iqamde Zalze Soria. jvarimc sweria!..~ bevri sxva Tanamemamulis msgavsad, vitali qenqaZec

mouTmenlad elodeba largvissa da korinTaSi, ikoTsa da cxavatSi, balaansa da TinikaanSi, Jamuris xeobasa da

  6 

lomisis qedze Camowolili kunapeti Ramis gaTenebas, gamodarebas da sxivuvnebeli mzis amobrZanebas.

RmerTma keTilad auxdinoT es molodini!

amiran arabuli 4.XI.2009

  

7

SanSe qsnis erisTavi

mxatvari niko xerkelaZe

WixviniT midis kavalkada erisTavebis,

axi axalgors,_largviss tiris mxne tironia,

vai yofasa! ra dros ar gvyavs qsnelebo, SanSe,

Tvalads uTvaloc gvenatreba,_mklavs ironia.

  8 

* * *

aviReb ferebs, qarTul miwas rac aamzevebs,

jer cas davxatav firosmanuls, mere lamazebs,

mere davxatav saqarTvelos eris mamamzes,

erekle mefes, _ iveriis cxel gulsa da mzes.

mere davxatav muqi-mwvaniT, aTqvirebul mTebs,

kldeze dakidul mdinareebs, rogorc

mTebis Tmebs

da ubiwoebs, Cawolilebs, mTebSi viT da-Zmebs,

gadaWdobilebs tkbilad vazTan, rogorc

xmlebi xmlebs.

mere davxatav saqarTvelos cixeebs, _ taZrebs,

da maT kedlebTan damiwebul mama-papis Zvlebs,

Sleg SanSes, Salvas, elizbars da erTgul ieses

rom maTebr Svilni saqarTvelos kidev mieces.

1985.

  

9

qsani meZaxis

qsani meZaxis da mec miviltvi,

rogorc budisken uZluri bartyi,

cixe taZrebo rad amatireT,

qarCoxis cixev, ratom gamartyi.

qsani meZaxis, mec mivsrialeb,

rogorc kalmaxi CanCqeris TaRze,

mJave wylis JangiT ratom momwamle,

yelis tba ratom damasxi Tavze.

rad gamaxsene Wriloba Zveli,

qsanze qarCoxis omi mquxare,

Tormeti aTas mayaris mkvleli

Zu jahanbanu, saxiT mwuxare.

ratom miTxari, rom xmliT agCexes,

mteri aTasi martos Segeba,

ratom miTxari, rom saakaZem

Cemi gulisTvis wiTlad SegReba.

miTxari lekma lamisyanaSi,

rogor mogtaca mgosani koxta

da maT alyaSi Seni kalmaxi

wirqvlis cixidan rogor gadmoxta,

bevri miTxari ara saxiCrad,

vici largvisis foliantebi,

iq aris mcxeTis ganZi saxizrad,

  10 

murasa jvrebis briliantebi.

vici cxrazmiTi da kolotira,

rogor gaiwvrTas lekvi avazis,

magram ar vici, vin aatira

aTaswlovani freska gavazis.

qsani meZaxis, reken zarebi,

dardiT kvnesis da javriT Rrialebs,

vin waritaca oqros karebi,

samebis mTaze aRar prialebs.

vin dauSanTa wmindans, tkbilxmosans,

jer ZuZuebi mere Tvalebi,

vin gaitaca jvari xorosans

an fereidans Cveni qalebi.

SavCoxiani vici qarCoxi,

da bercixidan omi Jamuris,

magram ar vici, cxavatis dofSi

vin gadmohkida cixe Sxamuris.

vici cxavatis dideba Zvelni,

ina kalatozs vicnobdi axlos,

vici largvisSi bandais Zeni,

eqvsasi weli rom aRar saxlobs.

qsano, gamCeno, gmadlobT golilsa.

mzesayanuris purs rom maWmevdi,

ulidas mayars gamoyolilsa

cxavatur jamiT Rvinos masmevdi.

  

11

qsani meZaxis, mTiTa da WaliT,

momavals xeliT xelkavsa vkideb,

rom saakaZe xalibur xmaliT

qarCoxSi erTxel movides kidev!

2008.

nu geSiniaT, qamandas gawyvetT!

ficxi qarCoxi, frTxili qarCoxi,

didi didebis Jamad Zvelmani,

ram daaZvela, ram daamWleva

xom ara vqrebiT?! hoi, RmerTmani.

qsani bubuna, qsani RuRuna,

zogjer wynari da zogjer Rriala,

ram aaSfoTa, misi gaqroba

jer xom msofliom ar aRiara.

jer xom qarCoxSi didi lomisis

saswaulT mqmneli, mZlevi xatia,

da monobidan Tavgamoxsnili

lomi da xari zed axatia.

wiTelo xato, Sen fxiti jvaro,

samebav oqros karebiano,

  12 

alaverdo da qal-mkerdis1 madlo,

giorgis cxeno nalebiano,

nu geSiniaT, qamandas gawyvetT!

qaSoeTo da mxne macxovaro

WorWoxis lomTav, muxnariano,

povleurT ganZo Sen, rom xorosniT

mosul saqoniT gixariano.

saxevisTavo TinikaanSi,

xato Zliero, “brZanebav erTa”,

barbare xozTa, eWefo osTa,

sisxlo da cremlo lomisis berTa,

nu geSiniaT, qamandas gawyvetT!

maRranis xevo, alebiano,

Savo kalmaxo, xalebiano,

sofelo Cveno, qvrivebiano,

bercixev _ kldeo, qvevrebiano,

nu geSiniaT, qamandas gawyvetT!

Zveli didebis nasoflarebo,

Sxmoro, qarCoxo da golgoleTo,

qarCoxis cixev, moyvris mlocvelo,

mtris qaiburo, qvao moleTo,

nu geSiniaT qamandas gawyvetT!

mters eSinodes, xmaurob isev,

                                                            1 qal-mkerdi_igive RvTismSoblis sax. eklesia Jamuris xeobaSi, alaverdis cixis CrdiloeTiT, qalis mkerdis formis kldovan mTaze. 

  

13

qarCoxis omo, saakaZuro,

SeniRbulo da paroliano,

anrawmindulo, kaparaano,

kveriaTo da poroliano,

nu geSiniaT, qamandas gawyvetT!

2009.

samSoblo

miwa naqargi, xalxi ra kargi, Sig Caxveula qveynis av-kargi. Sig Caxveula mTis gvirgvinebi, vazi, futkari da gvirilebi. Sig CaWedila oqros Wedila, rqebze gasvlia rqad “rqawiTeli”, rqiT daujabnavs mteri yoveli, gadamTieli, sisxlis mwoveli.

Sig Caxveula RmerTis qamari, kavkasioni gmirTa akvani. Sig Caxveula qarTlis dideba, oqros kuboTi, oqros Tamari. Sig Caxveoda ZarRvad vaxtangi, rogorc samSoblos mefe bagrati. amoxveuli Sig Caxveoda, vefxis tyaosans zed exveoda, zed exeoda

  14 

qarTvels gordaze, mteri mosuli iqve odaze. zed exeoda mteri verani, magram ver sZlevda qarTvels veravin. zed exeoda qarTvels perangi da saqarTvelos Sahi veragi. zed exveoda usurvaziviT, samSoblos saxels didi giorgi, da ise rwyavda mamuls mtris sisxliT, rogorc kaxeTis miwas iori. man daifara, gadaarCina, qarTuli miwa qarTuli sisxli da im miferflil dro ukuRmrTobas,

TviT mouravis xmalic ver gasxlis. Tvali ver daTvlis_ da ver gawvdeba, mters mojarulsa saqarTveloze, oi, droebav, qarTli suls Rafavs, da arvin aris sasaklaoze, magram uecrad Seirxa jari, gamoikveTa karavis kari, movida mxsnelad, vazs dasdo bari, xmali iSiSvla, miveciT bani. da daveqaneT, mteri davdrikeT, mteri davdrikeT xmliT da yiJiniT, da rogorc vefxi mefe erekle borgavda mterze sikvdilis JiniT.

1985.

  

15

nu metyvi!

nu metyvi, mterma, Cemo largviso,

mkerdze maxvili rogor dagviso,

rogor gagvTofa, rogor gagvToka,

mwvane Tvalebi cremliT agvivso.

rogor gaTela miwa saganZe,

da sayvavile gedeskarlebis,

rogor dadumda wminda Tevdores

cxavatur vazis saydris karebi.

sikvdili mimZims, yofa mrcxvenia,

rom migatove kargi, saCino,

movkvde da suli did winaprebTan

sircxviliT rogor gamovaCino!

2009.

  16 

qsani 

qsani amayi, mTebis dideba

lurj yelis tbidan moedineba,

mnaxveli misi gamijnurdeba,

Tvalze cremlebi daedineba.

trfobis cremlebad, margalitebad,

qsani qarafebs daekideba,

aaxmaurebs sajixveebs da

kalmaxebs cecxli waekideba.

Camoilewavs brolis mxar-mklavebs,

Camoacremlebs tinis warafebs,

gadmoeSveba, daiRrialebs

da SemoaRebs qarTlis darabebs.

1986.

  

17

mamulisaTvis 

Cemi sikvdili raa am qveynad,

me var am mTebis erTi kristali,

me var abedi mamulisaTvis,

mamuli CemTvis aris qvis tali.

Cemi valia, Cemi sicocxle

mamulisaTvis iyos naTeli,

es guli Cemi iyos zvaraki,

suli mlocveli, wminda sanTeli.

da Tu vicocxleb _ mamulisaTvis,

da Tu movkvdebi _ dedulisaTvis,

sikvdilis winac aRmarTul maxvils

davagvirgvineb _ samSoblosaTvis.

ukanaskneli sisxlis wveTebiT,

ukanasknelad mters Sevadnebi,

da wamowyebul “mxedrul” simReras

gaagrZeleben sxva Savardnebi.

1985.

  18 

gaSifreT, vinc ki . . . 

gaSifreT cxrazmis saerisTavos Zveli didebis pergamentebi, an qvenifnevSi “tfiluri wesiT

1”

nageb darbazTa ornamentebi. gaSifreT cxrazma da winubani, an ukanubnis qva_megaliTi, cxra Zmis, cxra soflis monoliTobis umagaliTo es magaliTi. gaSifreT Zveli toponimebi, gezevrelni da gavazelebi, Silgandianis cecxlis torebi, kneT_korinTeli, cxav_cxrazmelebi. gaSifreT, vinc ki aRebas SeZlebs, da tanT Caicvams largvelTa javSans, an pipas2 mier motanil klites, gaxsnis, gaTelavs tramalis avSans.

2009.                                                             1 “... dajda Ze largveli erisTavad. man aRaSena tfiluriTa (Tbili-suri-v.q.) wesiTa darbazovani qvenifnevs” (gr. bandaisZe, XIV s. istorikosi) qvenifnevi_cxrazmis saerisTavos rezidencia. 

2  pipa qvenifneveli XIV s. saxelmwifo moRvawea. is giorgi brwyinvalis (1314-1346) mrCeveli da karis diplomatia. qarT. cxovrebis Tanaxmad, “amas Jamsa movida ambavi: kliteni ierusalimisani sparsTa daipyreso. didad Sewuxda mefe giorgi. maSin wargzavna Ze Salva erisTavisa, romelsa erqva_pipa winaSe egviptisa. xolo iq sixaruliTa Seiwynares igi, miscna kliteni ierusalimisani da warmovida masve gzasa da movida winaSe mefisa. friad ganixara mefeman giorgim, rameTu moecnes kliteni qarTvelTa.”  

  

19

wa rsulis xsovna

samSoblo iyo yovelTvis,

qarTvelisaTvis dideba.

amrigad TqvenSi Wabukno,

warsulis xsovna mdidrdeba.

samSoblo iyo maradis! _

iZaxdnen mama-papani,

sadac gazarda dedama,

sadac daerwaT akvani.

sadac moesmaT zarebis

mauwyebeli rekvani,

sadac daucvdaT akvnebis

sarwebi sagogavebi.

razec mouTxes buxrebTan

papebma leqs-igavebi,

samSoblos bed-ubedoba

misTvis moWrili Tavebi.

1987.

  20 

darCeba mxolod kvali naTeli

amoduRs nakurTx miwis Sadrevnad,

sulis cxonebad Jamuris wylebi,

ra damaviwyebs am mxris bunebas,

rac unda bevri gavides wlebi.

ZarRvebSi sisxli daiwyebs TaxTaxs,

tanze bususni ayalydebian,

kbilis kraWuniT nasaxlarebi ,

da cixeebi ayefdebian.

irgvliv qedebze mimobneuli

saflavebi da akldamebia,

Cveni genebi sisxl-xorceuli,

gmiri papebi da mamebia.

kldis Tavze cixis vxedav qongurebs,

orbi TamaSiT gasworebia,

iq, dacemuli Cveni genebi,

Cven kbilisani, Cven sworebia.

mTis mJave wylebiT sali kldeebi

da koxis qvebi iferebian,

CvenTvis datovil lamaz bunebas,

papis-papebic eferebian.

cixis qongurze orbis bumbuli

da Cemi fiqri ayalydebian,

orbis bartyebi daiCekeba

gvelis kvercxebi galaydebian.

  

21

galaRdebian mtredis xundebi,

guTnisdedebi galaRdebian,

avi sulebis nakvalevi da

sarkofagebi balaxdebian,

Sambnardebian,

da

barddebian,

da

warsuls Cabardebian.

da

darCeba mxolod kvali naTeli.

1985.

usaxelo cixe

cixe friadi, mkvidrad nagebi,

netav vinaa misi amgebi?

an ki vinaa amis gamgebi.

kiriT xuroni, mteri _ naqebi

da gulovneba maTi saqebi,

rasac RaRadebs sisxlis laqebi.

mxolod sakvdavad mtrisTvis nagebi,

mxolod Signidan natex-naRebi,

  22 

ar arsebula mteri am cixis,

garda am ZaliT xelSi amRebi.

ar arsebula samtrod mosuli,

Semusvril mtridan ambis wamRebi.

da arsebula da arsebula

gamcemisaTvis TvalTa damRebi.

cixe cvriani, pirsisxliani,

kldeze nagebi,

mkvidrad nagebi,

netav vinaa

misi amgebi?!

an ki vinaa amis gamgebi.

mtero, tialo,

cixev mtriano,

cixev, mtvriano,

Zvelo, xniano,

pirsisxliano,

Sirmis qviano,

saxeli Seni

sTqvi, ra gqviano!

1987.

  

23

didi balaani

Zveli gadmocemis Tanaxmad, qsnis xeobaSi sof. axaldaba dauarsebia Tinikaanidan gadmosul vinme balas. mogvianebiT sofelma axali saxelwodeba _balaani miiRo, sadac saxlobda sagvareulo-saojaxo gaerTianeba _ “didi balaani”.

xarwoliaTs xariT xnavdnen

didi balaani,

barbiTebSi musikobda

xalxis galavani,

Savi Coxis CacmulobiT

uCndaT talavari,

kafandrobiT irCeoda

maTi falavani,

TrToda dedo zaris rekviT

cacxvis talavari,

cixe-taZriT magrdeboda

balas balavari.

2008.

  24 

jaWvad asxmulo rkinao

jaWvad asxmulo rkinao,

netav ram gagaCinao,

Seni gamkveris Tvalebi

RmerTma Tu gaacinao.

bevrs dauyene mklavebi,

bevrzec zed dageZinao,

netavi Seni gamWedi

me vinme damaWidao!

1987.

* * *

acivda, siciviT cvivian foTlebi,

Civian Tbil mxares wamsvleli mercxlebi,

ver Tmoben budeebs arqiteqtorebi,

rogorc karg students _ kargi leqtorebi.

1984.

  

25

saxsovari

saxsovaria CemTvis yoveli,

rac ki tkbilia, rac ki kargia,

lulua lelam miZRvna rveuli,

me ziziebiT momiqargia.

gasakvirveli saxsovaria,

dedisgan Cemi marjvena majis,

rom miseuli siTbo da xali

me samudamod saxsovrad mazis.

dauviwyari saxsovaria,

ena, mamulis xvamli, mTa-bari,

ai, ra aris, ra saxsovari,

winaprebisgan CvenTvis mTavari.

1986.

  26 

deda

deda qalia, deda Zvirfasi,

ganuzomeli simdidris fasi.

deda sikeTis aTasfereba,

mTebs cisartyelad rom efereba.

deda qalia, umwikvlo qali,

eris cxovrebis cecxli da ali,

deda qalia uSreti Zali,

qveynis didebis fari da xmali.

deda _ medroSe Svilis gamzrdeli,

Svilis! _ mamulo, natvriT rom eli.

1986.

gvian dasaTaurebuli leqsi, anu

roca jer kidev biWi ar myavda.

quCaSi mxvdeba motitine

biWi da gogo.

gamaxsendeba Cemi bavSvebi:

gogo,

gogo da

gogo

  

27

da rogor mival

maTTan saxlSi,

rogor da rogor,

Tu ar vuyide Tojinebi,

kata an gogo.

zogjer vuyidi avtomatebs,

manqanebs, niCbebs,

Tumca maT mimarT

yuradRebas arc erTi iCens.

1986.

Citis bude

Tebervlis iwva mRvrie leCaqi

da zuzunebda qari mxleCavi,

sadRac iwvoda yviTeli Claqvi

da irweoda bude beCavi.

bude oboli, marto-euli,

mitovebuli bedis amara,

erTdros imedi, daviwyebuli

da gajejgili sul waramara.

am civ zamTarSi nerwyviT xveuli,

xeze mikruli umzers midamos,

qveynis da SvilTa mudam erTguli

viyav da RmerTmac ase miwamos!

1986.

  28 

reabilitirebuli futkari anu 392 wlis Semdeg naTqvami

Sah-abass saqarTvelos damonebis gzaze win ga-daeRoba qarTlis mefe giorgi X. romelic mstov-rebs mejvrisxevSi moawamlina. mefis sikvdili futkars daabrales.

uxsovar drodan ar aklda mtroba,

Cvens saqarTvelos _ amer-imersa,

vinc mtrisTvis Taflsac risxvad aqcevda,

qarTul mTis futkrad vyavarT im ersa.

magram erTi ram da gana erTi,

braldebebi maqvs Tavs moxveuli,

399 wlis win

Sahis xalaTSi gamoxveuli.

qarTlSi giorgi mokvdes meaTe!_

brZaneba aris Sah-abasisa,

gaswi, SaTiro, qarTlSi, mstovrebTan,

dro aRar aris sja-baasisa.

es meramdened giklaven Svilsa,

qarTlo, mtris xeliT sisxldanTxeulo,

rkinis mkvnetelo, gvelispirulo,

jaWvis perango Camoxeulo.

  

29

mejvrisxevs bolo gamodga, mefev,

fareSTan mkacri SekamaTeba,

Sahma mzakvruli TamaSiT SeZlo

RalatiT Seni daSamaTeba.

Turme qeifSi mejvrisxevs mefes,

mwared daewva ratomRac kuWi,

mourbenines TasebiT Tafli,

magram yoveli gamodga fuWi.

Turme fiWaSi CamZvral futkarma

nestriT gaarTva mefes yel-kuWi,

Sahma daaskvna, _ imis bralia,

rom ar aWames mefes kripuWi,1

futkris bralia

mefis sikvdili,

da cinikurad

Tvals uyo xuWi.

1998.

                                                            1 kripuWi _ “Tafli magari” (saba), _ fiWiani Tafli Saqar-yinulis msgavsad Seyinuli. futkari amzadebda mxolod das. saqarTveloSi. uwodebdnen samefo Tafls. 

  30 

futkari

me futkari var, milioni wlidan movdivar, movdivar sibrZned, ukvdavebad da balzamebad, gamoxatuli mRvimeebze, gerbze, droSebze, zarafxanebSi _ vercxlze, rogorc zRaprul

zmanebad. pirvel arseba albaT Cven varT dedamiwaze, pirvelad albaT CvenSi iyo adam da eva, Cven gvekuTvnoda is vaSlis xec samoTxis baRSi da axlac xeze gundad mitom gviyvars daxveva. Cvenis imediT, erTgulebiT, Cveni xalisiT, RmerTma Cvens Semdeg gaaSena samoTxis baRi, baRSi yvavilebs jvaredini xilviT vaTrobdiT, TviT CvenSi iyo Carlz darvini, karl friSi, baxi. baRSive gvqonda mowyobili bina, saxl-kari. metsac veRaras vinatrebdiT ufro mobilurs, vTvrebodiT lamaz yvavilebis tkbili neqtariT, vamtvrianebdiT mcenareebs entimofilurs. albaT akrZalul im vaSlis xis is erTi vaSlic Cveni gancxromis nayofia, romlis SeWmisTvis RmerTma baRidan gaaZeva adam da eva da Cvenc dagvsaja maTTan erTad,_ netavi risTvis? mas Semdeg movsdevT saukuneT, aTaswleulebs, movsdevT xokrebiT, bukebiT da geja-godrebiT,

  

31

movsdevT, viRvrebiT, Taflis sanTlad, niSTan, trapezTan,

qarTul sufraze, jamiT xelSi_locviT, vedrebiT, sabednierod, dRes erTad varT erTi bedis qveS, RmerTo! cisa da dedamiwis _ qveynis gamCeno, sul erTad viyoT, ukunisiT ukunisamde, futkris gareSe, kacis modgma arvis aCveno. wminda mariam, saqarTvelo Seni xvedria da ar gewyinos wilSi Cvenc varT wminda feria, radgan vizrdebiT mTis rux futkrad qarTul miwaze, rom am miwaze Cveni jiSi xanieria, bunebis wignSic SaviT TeTrze ase weria, bevrs ara sjera, _ aq sawyeni araferia.

2001.

* * * sul guguneben futkrebi, mudam eZeben sarCosa ar hgvanan im kudabzika don kixotsa da sanCosa.

misamReri: tkbili Tafli iRvreba fiWis yvela ujridan, o, ramdenjer uSvela roca bavSvebs uWirdaT.

2001.

  32 

eWvebi

460-370 w. Cv. w. aR-mde berZeni filosofosi demok-rite da sxva berZnebi futkars xaridan warmoSobi-lad Tvlidnen, saba orbeliani ki_yvavilis furclebidan.

futkaro, Seni frTebis Sxuili,

aRmafrTovanebs, guls uxaria,

daveWvebulvar, rom winapari,

iqneb marTla gyavs niSa xaria.

an iqneb, rogorc saba fiqrobda,

turfa yvavili gzrdiT

mileTisa,

iqneb marTla gyavT ZuZumwovebi

nazi furclebi yvavilebisa.

1998.

  

33

marti, aprili...

Semoabotebs giJurad marti,

kbilebiT daxevs zamTris sudaras,

xevs gadakveTavs mgeli fexmardi

da gaugzavnis mTvares muqaras.

kldeze gawveba xavsi zmorebiT,

zed Tovlis wylebi gadaevleba,

xevis boloze, mkerdze CqerebiT

da enZelebiT Semomaxteba.

cotac da albaT kidec iquxebs,

da gaismeba gugulis kvesa,

JuJuna wvima Camobans Tvalebs,

namZinar yvavils, balaxs da tyesa.

mglebis ymuiliT iwvis aprili,

nakadulebi rZisferdebian,

yinva da Tovlis qafi aWrili

balaxis sunTqviT ver Cerdebian.

ver Cerdebian iasamnebi

aprilis sunTqviT ixuTebian,

gadauxdiaT kvirtebs sabnebi

da siyvaruliT ibRunZebian.

1986.

  34 

* * *

Cagubebula Rrante xevebSi

tyviisfrad nisli, uamindoba,

sicive, Tovli, buwknari, RorRi,

Zu mglis ymuili da raindoba.

dabla CanCqerze kldeTa focxveri

aRar Rrialebs daSaSrul kldeze,

Caukidia yinulis kibe

obol qaliviT exveva yelze.

CanCqis pirdapir, naZoZ pitalSi

arsaxsenebi Sefareboda,

viT kacis RviZlze _ mware naRvela,

keTils boroti efareboda.

maRliT avxede kldis Tavsa mTaSi,

Zvlebi brwyinavda kudian bebris,

moquxda zvavi da mzvaobrobda

da ar uwevda angariSs memriss.

wamic da zvavma gadigriala,

aRar datova kldeze kenWia,

am ulmobeli ambis mxilveli

gadarCa erTi RiWa baWia.

1986.

  

35

wiflis Civili

ar Semibrale momWeri, sabralo wamomaqcie, guls damiwyvite ZarRvebi, ugrZnob xed gadamaqcie. Camomilewe mxar-mklavi, xavsebi Semomacale, da-Zmebs da mSobel miwasa alersi aRar acale. gamomkar, TavSi Camkide, sazidad rkinis solia, maTrie foTol-balaxSi da damiqvrive colia. tanSi CamWide najaxi, Semomaxvie rgolia, imxela Semomaxvie, lomisis jaWvis tolia. cocxali tyemlis nayofi, naxevrad fuye bokoa, Cemi nayofi sikvdilSic sufTa, qaTqaTa sokoa.

1986.

  36 

* * *

Tovlze gabrwyinda, meliav,

Seni mdidruli balani,

gaTavda wuTisofeli,

Seni dRe, Seni xvalani.

veRar gadmoxval bilikiT

da verc gaZRebi zRmartliTa,

aRar dagsuyavs sawyalsa

xis soko mwife matliTa.

veRar gaZRebi askiliT

da verc kalmaxiT fSaSia,

aRar daWkndeba Sens ferxTiT,

TvalebyviTela SaSvia.

xval am dros veRar ixilavs

qveyanas Seni Tvalia,

wadi da gamoeTxove,

eg aris Seni valia.

midi, eaxle, ixile,

aaxle eg ulvaSia,

mTas da bars Semouare

arvisTan darCe valSia.

gamoeTxove maRal mTebs,

kavkasions da alpebsa,

pativi eci saflavSic

gardacvlil mama-papebsa.

  

37

gamoeTxove yvelasa,

naSats, Walas da WanWaxsa,

macned Senzeda glovisa

SaSvi daiwyebs WaxWaxsa.

gaTavda jeri, sagzali,

Sen wilad wuTisoflisa,

dasrulda Seni ambavi,

am qveynad Seni yofnisa.

1987.

* * *

Camosudrulan mTa da velebi,

moudrekiaT irmebs yelebi.

TovlSi Caflulan TivTikelebi,

gaSeSebiaT xeebs xelebi.

soros SemZvralan daTvis belebi,

sul dundulebi, sul sulelebi.

TovlSi Caflulan nakadulebi,

klde-WanWaxebze dakidulebi.

tyes SerCenoda Savi Crdilebi,

da dakiduli Tovlis fTilebi.

aris gars rtymuli mTebi Tlilebi

Cemi ocneba,_ maTi Svilebi.

1985.

  38 

* * *

wamowvims, albaT, pirvelad martSi,

datovebs Zils da soros daTuna,

naCrdilul mzvares, naCxatebs Sua

amova mwvane, mrgvali Caduna.

1987.

* * *

xe waqceula tyis samyaroSi,

damoklebia wyaros sigrZeni,

tyeSi gavlisas, adamiano,

siTbo, sicocxle Tu SeigrZeni,

maSin yofilxar bunebiT brZeni,

Semogfenia mgrZnobelis feri,

atokebula SenSi is ZarRvi,

romelsac kvebavs “xmeli wifeli”.

1985.

* * *

cxrazma xarobs cxra ZmiTao,

koWala arc cxra ZniTao,

cxrazmiToba ca mziani,

cxra Zma, mtrisTvis avzniani.

2008.

  

39

daTunias

sulmTlad suleli, uswavlelia,

yvelgan Seacdens wuwki melia,

doylapioba da umecreba

RmerTo, miSvele, sad uswavlia.

sad uswavlia sazizRroeba,

es sibinZure da es Rreoba,

TaTiT gamoTxris WinWvelis budes,

xidad Caugdebs enasa mrudes,

sulmTlad gawyvetavs WinWvelis budes,

Tundac SimSiliT es ara surdes.

ormoSi Caflavs, miwas daayris,

napovn sarCos da sabadebelsa,

rom damZordeba, mere miirTmevs,

moigoniebs dambadebelsa.

sulmTlad ufxo da ueSmakoa,

uboroto da gul-gaReRili,

titveli ivlis da ar Sercxveba,

erTic ar hqondes Tund jubas Rili.

gemovneba ki kargi hqonia,

cximic, xom iciT, kargi qonia,

faraSi Sesuls Zveli yoCebi

Tavis mamis da papis hgonia,

kombliT mecxvare daTvs gamoudges,

es ki arasdros gaugonia.

cxvari wavida zamTrad gzazeda,

  40 

drunCa dundula darCa mTazeda,

raRa SeWamos woro_Zaxvela

adre SeWama,_Zalze axvela.

uRrani tye ki veRar dafaravs,

foToli scviva samxece karavs,

rko an wifela mainc SeWamos,

aRar daeZebs Wedilas da kravs.

sxva gza ar aris, pantianebSi,

unda gavides monaxos sarCo,

aq, am quSebSi, dekianebSi,

arvin moutans xorcian xarCos.

iqneb dalandos mTvarin RamiT,

Txili, askili, rko an wifeli,

an gadavides samgleTis iqiT

da iqneb sadme gastyvres sofeli.

da am bajbajSi,

da am bandalaSi,

daTvi dadioda,

xeze adioda,

dro gadioda,

viRaca Cioda,

. . . . . . . . . . .

xevs Tofi xioda,

daTvs aRar Sioda.

1985.

  

41

xis Civili

meca mWri?! me mainc damtove, codo var!

deda xom wyeulma mtris culma gaapo

da dedis sikvdiliT daRvrilma cremlebma,

fuZe, mTavarRerZi, mTlianad daalpo.

ras etyvi Sen Svilebs da vinc me damxedavs,

mxecobas Sensas xom yoveli xe xedavs,

Sen amiT iaTa fesvebi moTxare,

obol Svels sabralos Tvalebi dasTxare.

Tvalebi daswyvite zvarSi mevenaxes,

mTebisken mzirlebma wyali vera naxes,

wyaro sakalmaxe mTlianad gaaSre,

wyarosTavs ia da enZela gaaxme.

axla me movkvdebi, daiklebs CanCqeri,

sustdeba xavsian kldeze minaCqeri,

sadRa gainaTvlnen am tyis lamazebi,

CemSi gadioda ferTa faazebi.

1984.

  42 

* * *

celo mogmarTav, gagwkepav,

gaglesav erbo qviTao,

saTibSi gaval, gagiwvdi,

nakeTo wminda xiTao,

dagaxocineb yvavilebs,

dazrdilebs tkbilis xmiTao,

davatirineb cis namsa,

davmarxav mwyeris frTiTao,

Savebs Cavacmev maT dedebs,

damSralebs tkbilis rZiTao.

mere Senc moiTenTebi,

lamaz yvavilTa svriTao,

bevri codv-brali gedeba,

am TibaTvisa dRisao,

iqnebis saTrevi gaxde

SambnarSi balRebisao.

1989.

  

43

roca Caicvam wiTel maisurs

vuZRvni S.S.-s

tyemlebis TeTri totebis fonze

afeTqebuli Semxvdebi karTan,

TvalebiT, mkerdiT da TeZoebiT

meZvirfasebi sxva yvela qalTan.

roca Caicvam wiTel maisurs,

gevxar yayaCos mwvane kabaSi,

me ki Camovgav jambaz berikas,

visac ar moswons fuWad TamaSi.

micini, mixmob, TvaliT meZaxi,

movdivar, vkrTebi, rom miamitob,

Sen CemTan Tavi TiTqos meZavi

ggonia, iqneb garbixar mitom.

siasamuro, mindvris yayaCo,

ara, Sen Cemo tkbilo ocneba,

Seni bageni _ Cemi tuCebiT

krZalviT, xativiT daikocneba.

ar minda iyo ucnobi iqsi,

arc minda iyo qameleoni,

minda, rom iyo mxolod feniqsi,

Sen erTi, ara kvintilioni.

ar miZebnixar, ise gipove,

xelSeuxeblad gulSi Cagisvi,

  44 

minda dagkargo, veRar giSoreb,

verc mogiSoreb, viT mwuxrs daisi.

roca Caicvam wiTel maisurs,

gamogiCndeba vnebiT tuCebi,

kvlav damiqneven xels, viT Soridan

mwife atmebi da aluCebi.

2002.

o, rogor minda. . . vuZRvni manCo gamyreliZes

Tumc daviRale Cumi yviriliT,

amas sxva ufro adre getyoda.

o, rogor yviris Seni dumili,

Sen ar daRlilxar rogorc getyoba.

o, rogor minda, gverdiT dagisva,

Cagxedo lamaz, Wkvian TvalebSi

da dagarwmuno, Zlier mindixar

amorCeuli lamaz qalebSi.

o, rogor minda, xelSi mogzido,

davreko Seni mkerdis zarebi,

gakoco, giTxra, mwvaneTvalebav,

SenTvis sikvdilsac ar davzardebi.

2008.

  

45

roca movkvdebi

movkvdebi,_ deda daiwyebs tirils

da dauWkndeba ylortebi tirifs.

muxac mimglovebs wasuli Sorsa,

Sendobad momcems foTols da rkosa.

davedardebi tyeSi wiflebsa,

cremlad damayris CurCebs, wifebsa.

girCebs damayris naZvi da fiWvi,

wiwviviT damCxvlets dardi da iWvi.

daedagebaT guli didgulebs,

roca amqveynad veRar migulebs.

Savebs Caicvams muryani, wnori,

ver moviyare me Tqveni swori.

gauSavdebaT kldeebs xavsebi,

daekrunCxebaT xeebs fesvebi,

am Cem sicocxlis marad mbrZaneblebs

sulo, Sen Cemo, ver Seelevi.

da bolos, albaT, uWknobi, mwvane,

foTliT Semamkobs maRal mTis deka,

qviTiniT mova mamis saflavze

da damitirebs patara eka.

1985.

  46 

saklebi, maklebi, sxvaoba

nuTu damiberdiT, zRapris derviSebo,

xsovna-STagonebis xeTa meufeno,

bavSvobis devebo, xeTa arifebo,

Cemo dakorZilo Walis tirifebo.

nuTu damiberdi gverdebCaxleCilo,

CemsaviT Wita-cica da guliT Cvilo,

kvlavac abibindi, marwyvo da jejilo,

gawolil tirifze mzis sxiviT qejnilo.

nuTu damiberdi, Cemo veberTela,

arsad mogakare, xala_samarTela,

baRSi Senma Crdilma vardi gamiTela.

nuTu damiberdnen yvavila eklebi,

nuTu damiberdnen bavSvobis kaklebi,

sicocxlis wlebiTurT es me var_saklebi,

mravalwlis nacveni kaklebi,_maklebi.

da es me ar vici, ara Rirs davoba,

iqneb erTi dRea sikvdilmde sxvaoba,

am erT dRes sulebi leTaze gadaaqvs,

sicocxles ukvdovod fasic xom ara aqvs.

1986.

  

47

samduravi

rada xarT sali, unayofo, gulqva, magari,

nuTu gamCen RmerTs daukargeT naamagari.

rad ar ikarebT Tqven gul-mkerdze yvavils da

balaxs,

rad gaurbixarT amqveyniur lizRsa da talaxs.

CamogSvebiaT sasikvdilod kide kalTebi,

Tovls ar ikarebT SemoirtyiT yinvis balTebi,

magram me ara, ar aRvmarTav droSas zavisas,

Cemgan daWrili pitaloze arCvi bRavisa.

1986.

  48 

qarCoxis mTebs

mTebo, Semkulno lamazad,

naqargno CuqurTmiTao,

yvavilTa amyvavebelno,

metyvelno tkbilis xmiTao.

Savad damfineT gul-mkerdze,

quSi, xamxama, Cxamao,

ise mitireT, rom mteric

daswvas im Tqvenma xmamao.

mitireT gulze damkideT,

yunwula mwife worosi,

yelze damkideT galia,

Tqveni mTis_mwvane Rolosi.

damkideT ciskris varskvlavad

Tqveni yinulis lodebi,

damasviT cicinaTela,

gamomisyideT codvebi.

maCqefeT winwkla kalmaxi,

qsnisa da ara sxva rjuli,

Zirs damifineT xavsebi,

xasxasa, mwvane sarCuli.

mafrqvieT “varskvlavT mravala”,

mkerdi minameT cvrebiTa,

masizmreT mTaze vtkbebode

salamuriT da cxvrebiTa.

  

49

gars mexveodnen Svilebad

batknebi dumis rxeviTa,

maTrobdes suni yvavilTa

amofrqveuli xeviTa.

ar dagaviwydeT, beCavno,

sipni, naSatis qviSebi,

Tan CamataneT,madlia

nakadulebi giJebi.

Tan CamataneT yvavilni,

siebi “CxikvTa qorwilis”,

bumbuli mainc SemwireT,

ar minda klanWi arwivis.

gvirgvinad Tavze damadgiT

mwvane dekisa totebi,

zed damakaliT xar-jixvi,

amayi arCvis botebi.

Cemze wuxelis cremlebad

CamoagoreT zvavebi,

erTs ki gTxovT, foTol-balaxi

ar gaixunoT SavebiT.

mTano, amayno, lamazno,

naqargno CuqurTmiTao,

yvavilT amyvavebelno,

metyvelno tkbilis xmiTao.

itireT Cemi cxedari,

Camowewilis TmiTao,

  50 

itireT Tqveni mRerali,

itireT didi xmiTao.

gekuTvniT Cemze tirili,

rogorc aravis sxvasao,

mec xom gimRerdiT alalad,

vicmevdi Tqvenze Savsao.

veRar mixilavT rom waval,

waval me didi xniTao,

waval me naziarebi

SvebiT da sulis xsniTao.

mwared damtirebs, vici me,

urci, moci da Cxamao,

Cemze dardiTa mzvareSi

Svlis nukrma miwa Wamao.

RiWa baWiam dardisgan,

yurebi dabla hyarao,

drunCa-dundulam gangebas,

qoqola daayarao.

ar dagaviwydeT,lamazno,

rac davibare anderZi,

amiT ikmareT ar gindaT

sudarisaTvis sxva TerZi.

Tan wayolili wylulebis

wamlad momeciT Zaxveli,

kargad SemimkeT saflavi,

ar damiRonoT mnaxveli.

  

51

ar dainanoT mafrqvieT

saweso Cemi sakmeli,

amiT samoTxes meqneba

Tqvensken samzeri sarkmeli.

1985.

  52 

sarCevi

aviReb ferebs... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

qsani meZaxis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

nu geSiniaT, qamandas gaswyvetT! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

samSoblo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

nu metyvi! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

qsani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

mamulisaTvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

gaSifreT, vinc ki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

warsulis xsovna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

darCeba mxolod kvali naTeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

usaxelo cixe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

didi balaani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

jaWvad asxmulo rkinao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

acivda, siciviT cvivian foTlebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

saxsovari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

deda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

gvian dasaTaurebuli leqsi, anu... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Citis bude . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

reabilitirebuli futkari... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

futkari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

sul guguneben futkrebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

eWvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

marti, aprili... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Cagubebula Rrante xevebSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

wiflis Civili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Tovlze gabrwinda, meliav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Camosudrulan mTa da velebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

  

53

wamowvims, albaT, pirvelad martSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

xe waqceula tyis samyaroSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

cxrazma xarobs cxra ZmiTao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

daTunias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

xis Civili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

celo mogmarTav, gagwkepav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

roca Caicvam wiTel maisurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

o, rogor minda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

roca movkvdebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

saklebi, maklebi, sxvaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

samduravi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

qarCoxis mTebs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47