1

2

3

Jerzy Bielawski

SKROMNA POLKA

GENIALNĄ ARTYSTKĄ MINIATURY

w 125. rocznicę urodzinKazimiery Dąbrowskiej

Kalisz 2015

4

Opracowanie redakcyjne i edytorskieJerzy Bielawski

Opracowanie graficzneStudio Kluza Tomasz Lewandowski

Copyright by Jerzy Bielawski Kalisz 2015

Nakładem własnym autora

5

3. marca 2015 roku minęła 125.rocznicaurodzin wybitnej polskiej miniaturzystki, Kazi-miery Dąbrowskiej, która tworzyła w Polscei Watykanie. Mimo znacznego dorobku w dzie-dzinie miniatury portretowej oraz małej formy,jaką stanowi znaczek pocztowy, w kraju rodzin-nym jest mało znaną i prawie zapomnianąosobą. Niech więc ta rocznica będzie okazją,aby przypomnieć postać i dorobekartystyczny wybitnej Polki. Szcze-gólnie filateliści są zobowiązani dospełnienia tej powinności, gdyż wlatach 1951-1969 dla Poczty Wa-tykanu artystka zaprojektowałaponad sto znaczków, jeden blo-czek i szereg kartek pocztowych.Znaczki watykańskie przez nią pro-jektowane należały do najładniej-szych i nie bez powodu cieszyły sięwielkim powodzeniem wśród fila-telistów. Okolicznościowy artykułdaje możliwość zaprezentowania znaczków wa-tykańskich zaprojektowanych przez polską au-torkę, co może tylko wzbudzić u każdego wieleestetycznych doznań.

Kazimiera Kinga Dąbrowska urodziła się3. marca1890 roku w Radomiu. Początkowouczyła się w Warszawie w Żeńskiej Szkole Arty-stycznej pod kierunkiem Leokadii Łempickiej(1904-1905), następnie w Szkole Malarstwai Rysunku u Miłosza Kotarbińskiego (1907-1908). Kolejne lata to samodzielna twórczośćartystyczna, która wyrażała się w dwóch for-mach plastycznych, jak portretowe malarstwominiaturowe i grafika użytkowa. W tym czasiestworzyła m.in. wiele rysunków i szkiców ro-dzinnych, które się jednak nie zachowały. Od1916 roku artystka wielokrotnie i z dużym po-wodzeniem wystawiała swoje prace w war-szawskiej „Zachęcie”, w Krakowie i we Lwowie.Szczególną uwagę krytyki wzbudziła jej kolek-cja miniatur ludzi teatru (w osobach m.in. Win-centego Rapackiego, Józefa Kotarbińskiego,Ludwika Solskiego, Stefana Jaracza, JuliuszaOsterwy) prezentowana w 1929 roku w SalachRedutowych Teatru Wielkiego w Warszawie z

Skromna Polka - genialną artystką miniatury

okazji 100.rocznicy śmierci Wojciecha Bogu-sławskiego (1757-1829). W sezonach 1929,1930 i 1931 artystka prezentowała swój doro-bek w Paryżu (Salon des Artistes Francais),a prasa francuska pisała o jej twórczości z du-żym uznaniem. W tym czasie zdobywała za swątwórczość wyróżnienia i medale. W jej dorob-ku artystycznym dominowały miniatury portre-

towe mężów stanu, jak Józef Pił-sudski, Ignacy Jan Paderewski, Igna-cy Mościcki; dostojników kościel-nych (kard. Adam Sapieha, kard.Stefan Wyszyński) i wybitnych lu-dzi teatru.

W 1935 roku na zaproszenieIgnacego Paderewskiego artystkaprzebywała kilka miesięcy w Szwaj-carii, wykonując jego miniaturowyportret (pierwszy stworzyła w 1919,kiedy pianista był premierem rzą-du Polski Odrodzonej). Po powro-

cie pracowała w Warszawie, w swej niewielkiejpracowni przy Alejach Ujazdowskich. W tym cza-sie otrzymała Złoty Krzyż Zasługi Rzeczypospolitej.

W grudniu 1936 roku Kazimiera Dąbrow-ska zamieszkała w Rzymie, gdzie pozostała dokońca życia. W zaciszu zakonnym (mieszkała wklasztorze sióstr św. Józefa z Cluny) stworzyłaminiaturowe portrety papieża Piusa XI, fizykaGuglielmo Marconiego, wynalazcy radia; papie-ży: Piusa IX, Leona XIII, Piusa X, Benedykta XV,Jana XXIII, Pawła VI, generała zakonu OO Jezu-itów Włodzimierza Ledóchowskiego. Ponadtostworzyła cykle miniatur ilustrujących działal-ność duszpasterską papieży, miniatury poświę-cone najważniejszym wydarzeniom oraz rocz-nicom religijnym i historycznym.

W okresie II wojny światowej artystka nieprzerwała pracy twórczej. W tym czasie stwo-rzyła portrety polskich bohaterów narodowych,m.in. majora Hubala, gen. Władysława Sikor-skiego, Józefa Hallera. Jej szczególny kult doMatki Bożej stał się inspiracją do stworzeniaminiatur Matki Bożej Ostrobramskiej (1941),Madonny Częstochowskiej i Matki Bożej Fatim-skiej (1943). W tym czasie wykonała miniatury

Autoportret 1936

6

portretów papieża Piusa XII, Prymasa Polskikard. Augusta Hlonda. Wykonała też cykl mi-niatur zasłużonych Polaków, jak: Maria Curie-Skłodowska, brat Albert, ojciec MaksymilianKolbe.

W czerwcu 1950 roku z okazji Roku Święte-go Kazimiera Dąbrowska eksponowała 100 mi-niatur i 75 rysunków w Palazzo della Cancele-ria Apostolica w Sali Centio Giorni, po raz pierw-szy udostępnionej świeckiemu artyście. Wysta-wa zorganizowana z inicjatywy Piusa XII stałasię wielkim wydarzeniem artystycznym Rzymu,jak również wydarzeniem dla samej artystki. Jejtwórczość zyskała wiele pochlebnych recenzji.Radio Watykańskie nadało specjalną audycję,wydano pamiątkowy album z pracami polskiejartystki, dziennik „L’Osservatore Romano” pod-kreślał m.in. „doskonałość i subtelność rysun-ku” oraz „wyczucie artystyczne w doborze ko-lorów”. Uznano, że artystka posiada wyjątko-wy talent malowania dużych scen na miniatu-rowych przestrzeniach w stylu renesansowychfresków.

Nazbyt intensywna praca oraz przemęcze-nie spowodowały pogorszenie stanu zdrowia.W 1952 r. artystka przerwała swoją twórczośći poddała się leczeniu oraz wypoczynkowi wszwajcarskim Fryburgu. Po powrocie podjęłapracę twórczą w nowej dla siebie dziedzinie,jak projektowanie znaczków dla Poczty Waty-kańskiej. W tym czasie posiadała bowiem bo-gaty dorobek artystyczny w zakresie tworzeniadzieł miniaturowych, co miało niebagatelneznaczenie przy tworzeniu znaczka pocztowe-go, jako miniaturowego dzieła sztuki. W okre-sie 18.lat wykonała 28 emisji, na które złożyłysię 102 znaczki i 1 blok.

W roku 1951 Kazimiera Dąbrowska - przedpodjęciem jeszcze leczenia - po raz pierwszyzaprojektowała znaczki watykańskie. W 1953roku natomiast nastąpił oficjalny debiut w dzie-dzinie projektowania znaczków. Poniżej zgod-nie z katalogiem Michla podaję zestawieniewszystkich znaczków projektowanych przezpolską artystkę.

1951. 06.03. Do obiegu wprowadzono czte-ry znaczki (Mi 174-177) dla upamiętnieniapierwszej rocznicy beatyfikacji Piusa X (1835-1903-1914)1. Dwa pierwsze o nominałach

6 i 10 L przedstawiają portret papieża, będącykopią miniatury wykonanej przez artystkę w1939 roku. Dwa pozostałe walory z tej seriiopracował Corrada Mezzana (1890-1952). Pojego śmierci polska artystka stała się przez wie-le lat jednym z głównych projektantów znacz-ków Watykanu.

1953.02.02. Do obiegu wprowadzono dwaznaczki (Mi 190-191) dla uczczenia 50.rocznicymęczeństwa św. Marii Goretti (1890-1902).Emisja zaprojektowana została na prośbę se-kretarza stanu Giovanniego Battisty Montiniego,późniejszego papieża Pawła VI (1897-1963-1978).

1954.04.28. Do obiegu wprowadzono trzywielobarwne znaczki (Mi 227-229) z cudownymobrazem Matki Bożej Ostrobramskiej, którejminiaturę autorka wykonała w 1941 r. Znaczki

Mi 174-175 proj. K. Dąbrowska

Mi 176-177 proj. C. Mezzana

1 Przy imionach papieży podano w nawiasie rok urodzin, koronacji i śmierci

7

rozpoczęły cykl emisji maryjnych, które artyst-ka z pełnym powodzeniem kontynuowała wnastępnych latach.

1956.02.22.2 Pierwsza seria lotnicza wpro-wadzona do obiegu składa się z dziewięciuznaczków (Mi 241-249) ukazujących Archanio-ła Gabriela w scenach zwiastowania NMP, wgdzieł znanych mistrzów włoskich (m.in. Leonar-do da Vinci: 15, 50 i 300 L).

1956.04.27. Wprowadzono serię sześciuznaczków (Mi 250-255) dla upamiętnienia 450-

lecia Gwardii Szwajcarskiej. Na znaczkach onominałach 4 i 35 L wizerunek kapitana G. Ro-usta, który zginął 6.05.1527 r. w obronie pa-pieża Klemensa VII (1478-1523-1534) i Bazylikiśw. Piotra przed atakiem wojsk najemnych ce-sarza Karola V Habsburga (1500-1558).

1956.05.19. Dla uczczenia 500.rocznicyśmierci św. Rity z Cascii (ur. między 1360 a 1380- zm.1457) wydano trzy znaczki (Mi 256-258)z jej portretem.

1956.07.31. Emisja dwóch znaczków (Mi259-260) upamiętniła 400.rocznicę śmierci św.Ignacego Loyoli (1491-1556). Na znaczkach re-produkcja obrazu z XVII wieku, znajdującegosię w zakrystii kościoła Il Gesu w Rzymie. Obrazprzedstawia św. Ignacego Loyolę, założycielaTowarzystwa Jezusowego, który klęczy przedpapieżem Pawłem III (1468-1534-1549).

1956.10.30. Seria dwóch znaczków (Mi261-262) poświęcona 500.rocznicy śmierci św.Jana Kapistrana (1386-1456): Miniatura obra-zu włoskiego malarza Sebastiano di Cola (1456-1506) ukazująca postać świętego, patronaprawników. W Polsce założył zakon bernardynów.

1956.12.20. Dla uczczenia w Polsce RokuMaryjnego wprowadzono do obiegu 3 znaczki

2 W roku 1956 Kazimiera Dąbrowska zaprojektowała wszystkie znaczki watykańskie

8

(Mi 263-265) z obrazem Czarnej Madonny Czę-stochowskiej.

1957.03.21. Emisja czterechznaczków (Mi 266-269) dla uczcze-nia setnej rocznicy śmierci św. Do-minika Savio (1842-1857), wycho-wanka św. Jana Bosco (1815-1888).

1957.06.27. 500-lecie Kolegium Capranica.Spośród czterech znaczków (Mi 270-273), dwao nominałach: 10 i 100 L Pius XII (Mi 271 i 273)proj. K. Dąbrowska; 5 i 55 L (Mi 270-272) po-piersie kardynała Domenico Capranica (1400-1458) i widok seminarium, proj. Guido Veroi(1926-2013). 5. stycznia 1457 kardynał powo-łał do życia kolegium, które przyjęło nazwę odjego nazwiska jako założyciela

1957.11.14. Emisja czterech znaczków (Mi276-279) z okazji 800-lecia Sanktuarium

Maryjnego w Mariazell (Austria)1958.02.21. Seria sześciu znaczków maryj-

nych (Mi 282-287) upamiętniających setną rocz-nicę objawienia Matki Bożej w Lourdes

1958.06.19. Seria czterech znaczków (Mi288-291) + blok nr 2 emisji z okazji udziału Sto-licy Apostolskiej w Światowej Wystawie „Bruk-sela’58”. Na znaczkach: 35 i 300 L Pius XII (1876-1939-1958), 60 i 100 L pawilon watykański „Ci-vitas Dei”. W bloku znaczki (Mi 292-295) +napis okolicznościowy i ornament z insygniamipapieskimi

9

1958.07.02. Emisja czterech znaczków (Mi296-299) dla uczczenia 200.rocznicy urodzinrzeźbiarza Antoniego Canovy (1757-1822). Naznaczkach popiersia papieży: 5 L Klemens XIII(1693-1758-1769), 10 L Klemens XIV (1705-1769-1774), 35 L Pius VI (1717-1775-1799), 100L Pius VII (1740-1800-1823).

1959.12.14. Trzy znaczki (Mi 327-329 ) emi-sji Boże Narodzenie. Na znaczkach reprodukcjaobrazu Rafaela (1483-1520)

1960.11.04. Emisja trzech znaczków (Mi344-346) dla upamiętnienia przeniesienie reli-kwii św. Piusa X (1835-1903-1914) do Wenecji:15 L Pius X wsiada do gondoli, 35 L Jan XXIII(1881-1958-1963) modli się przy trumnie PiusaX, 60 L pogrzeb Piusa X na pl. św. Markaw Wenecji.

1961.02.28. Emisja trzech znaczków (Mi363-365) dla upamiętnienia 1100.rocznicyśmierci św. Meinrada (ok. 797-861), mnichabenedyktyńskiego, pustelnika, patrona Einsie-deln w Szwajcarii. Dwa znaczki: 30 L postaćświętego i 40 L Czarna Madonna z Einsiedeln(Mi 363 i 364) wg projektu K. Dąbrowskiej, zna-czek o nominale 100 L widok klasztoru wg pro-jektu P. Grasseliniego

1962.03.13. Emisjadwóch znaczków lotniczych(Mi 391-392) z reprodukcjąrzeźby włoskiego artysty, Fi-

lippo della Valle (1698-1768), przedstawiającej Ar-chanioła Gabriela ze sceny Zwiastowania NMP

1963.10.16. Emisja czterech znaczków (Mi432-435) upamiętniająca koronację papieżaPawła VI (1897-1963-1978)

Mi 363-364 K. DąbrowskaMi 365 P. Grasselini

10

1964.06.16. Seria pięciu znaczków (Mi 454-458) emitowanych z okazji 400.rocznicy śmier-ci Michała Anioła (1475-1564): 10 L autopor-tret artysty - Muzeum Kapitolińskie w Rzymie;25 L prorok Izajasz, 30 L Sybilla Delficka, 40 Lprorok Jeremiasz, 150 L prorok Joel - fragmen-ty fresków artysty w Kaplicy Sykstyńskiej

1964.11.16. Dwa znaczki (Mi 462-463) wy-dane dla uczczenia 500.rocznicy śmierci kardy-nała Mikołaja Cuzano (1401-1464) 40 L domrodzinny kardynała nad Mozelą, 200 L grobo-wiec kardynała w Bazylice św. Piotra w Rzymie

1965.03.18. 6 znaczków (Mi 471-476) upamięt-niających kanonizację 22 Męczenników z Ugandy.

1965.05.18. Seria 4. znacz-ków (Mi 477-480) emitowa-nych dla upamiętnienia 700.rocznicy urodzin Dantego Ali-ghieri (1265-1321), włoskiegopoety, kodyfikatora języka wło-skiego, tercjarza franciszkań-skiego; autora Boskiej komedii, poematu o pod-róży przez Piekło, Czyściec i Raj.

1965.11.25. Trzy znaczki (Mi 487-489) emi-sji Boże Narodzenie. Rodzina Święta w narodowymstroju peruwiańskim na tle góry Machu Picchu.

1966.05.03. Emisja 6. znaczków (Mi 502-507) upamiętniająca 1000-lecie chrześcijaństwaw Polsce Sacrum Poloniae Millenium. 15 LMieszko I i Dąbrówka; 25 L św. Wojciech i kate-dry w Gnieźnie i Wrocławiu; 40 L św. StanisławBiskup na tle Wawelu i Skałki w Krakowie; 50 Lkrólowa Jadwiga, w tle Ostra Brama w Wilniei dziedziniec UJ w Krakowie; 150 L Matka BożaKrólowa Polski, w tle Jasna Góra i katedra św.Jana w Warszawie; 220 L papież Paweł VI witagrupę młodzieży polskiej w strojach ludowych,u góry widoczne polskie słowa „Niech będziepochwalony Jezus Chrystus”, na dole: „Na wie-ki wieków. Amen”.

11

1968.11.28. Trzy znaczki (Mi 541-543) emi-sji Boże Narodzenie (Figura Dzieciątka - Praga)

1969.11.18. Ostatnia seria (Mi 553-555)projektowana przez polską artystkę dla uczcze-nia 100-lecia działalności „Stowarzyszenia Świę-tego Piotra” (Circolo San Pietro). Na znaczkach:30 L Pius IX (1792-1846-1878), 50 L godło sto-warzyszenia, 220 L Paweł VI (1897-1963-1978)

Kazimiera Dąbrowska w dalszym ciągu kon-tynuowała pracę twórczą. Tworzyła portretypapieży Jana XXIII i Pawła VI, posłów watykań-skich i kardynałów, wśród nich Stefana kardy-nała Wyszyńskiego, z którym pozostawała wkontakcie listownym. Artystka planowała stwo-rzyć cykl 35.tryptyków, ukazujących najważniej-sze wydarzenia w Kościele i w Watykanie. Pro-jekt zatwierdził osobiście papież Paweł VI, któ-

ry dla ekspozycji prac postanowił oddać spe-cjalną salę w letniej rezydencji papieży w CastelGandolfo. Ambitne zamierzenie z różnychwzględów nie zostało w pełni zrealizowane.

W uznaniu zasług za bogatą, o wyjątkowymcharakterze, twórczość artystyczną wybitnaPolka otrzymała liczne odznaczenia. Za cało-kształt swej twórczości otrzymała w kraju (1935)Złoty Krzyż Zasługi Rzeczypospolitej „Croced’Oro al Merito della Republica Polacca”. W1937 roku została wyróżniona przez Ojca Świę-tego Piusa XI medalem „Pro Ecclesia et Pontifi-ce”. W 1951 otrzymała „Croce del Sovrano Or-dine di Malta” z rąk Wielkiego Mistrza ZakonuMaltańskiego, księcia Ludovico Chigi Albanidella Rovere (1866-1951), którego portret ar-tystka wykonała jeszcze w 1940 roku. W 1960prezydent Republiki Włoskiej Giovanni Gronchi(1887-1978) przyznał jej odznaczenie państwo-we „Cavaliere al Merito della Republica Italiana”.

Z okazji 80.rocznicy urodzin Kazimiery Dą-browskiej w Muzeum Archidiecezjalnym weWrocławiu zorganizowano w 1970 roku wysta-wę jej prac i pamiątek, jedyną w Polsce powo-jennej. Zaprezentowano, korzystając ze zbiorówprywatnych, kilkadziesiąt miniatur, jak: autopor-tret artystki (1936), papież Pius XI (1937), pa-pież Jan XXIII (1956), Stefan Żeromski (1921),fotografie miniatur sławnych aktorów, jak Ju-liusz Osterwa i inni. Ponadto pokazano znaczkipocztowe Watykanu wg projektów polskiej ar-tystki, recenzje, wycinki z prasy krajowej i za-granicznej oraz materiały dotyczące twórczo-ści „miniaturzystki czterech papieży” (Piusa XI,Piusa XII, Jana XXIII i Pawła VI).

Wybitna polska artystka zmarła 4.lute-go.1972 roku w swoim skromnym pokoju klasz-tornym, w którym mieszkała i tworzyła niemalprzez cały okres swego pobytu w Rzymie. Tegosamego dnia papież Paweł VI przesłał depeszękondolencyjną. Wiadomość o jej śmierci uka-zała się w „L’Osservatore Romano” dwa dnipóźniej. Nabożeństwo żałobne zostało odpra-wione w polskim kościele św. Stanisława.Uczestniczyli w nim przedstawiciel watykańskie-go sekretariatu stanu kard. Igino Quadraroli,liczni duchowni i rzymska Polonia. Artystka zo-stała pochowana na rzymskim cmentarzu przyvia Flaminga. W prasie ukazały się liczne wspo-mnienia pośmiertne, a 15.marca 1972 r. w auli

12

posiedzeń naukowych Papieskiego InstytutuStudiów Kościelnych w Rzymie ks. Jerzy Lang-man wygłosił odczyt o zmarłej i jej twórczości.

Efektem twórczości Kazimiery Dąbrowskiejbyło ponad tysiąc miniatur, prac należących dorzadkiej, trudnej i wymagającej wyjątkowegotalentu dziedziny twórczości plastycznej. Byłamistrzynią w tworzeniu miniatury, którą kunsz-townie potrafiła zastosować przy projektowa-niu znaczka pocztowego, będącego wyjątko-wym dziełem sztuki, docierającym codzienniedo szerokiego grona odbiorców. Część jej do-robku artystycznego znalazła się w zbiorachprywatnych i muzeach, jak Muzea Watykańskie,Muzeum Narodowe i Teatralne w Warszawie,Muzeum Narodowe w Krakowie. Znaczna częśćjej prac, zwłaszcza z polskiego okresu twórczo-ści, zaginęła podczas II wojny światowej albouległa zniszczeniu (artystka wspominała o po-nad czterystu pracach).

Ze spuścizny artystycznej polskiej miniatu-rzystki to zapewne znaczki emitowane przezPocztę Watykanu pozostaną na trwałe w zbio-rach filatelistów gromadzących walory waty-kańskie. One będą zawsze przypominać o za-sługach dla filatelistyki wybitnej polskiej artystki.

Literatura:1. Jerzy Bielawski, Kazimiera Dąbrowska projektantka znaczków pocz-

towych Watykanu. „Filatelista” 1997 nr 22. Michał Dyląg, Skromna pani o cudownych oczach. „Sodali Polonia”

r. 57, 19773. Wiktor Dziulikowski, Kazimiera Kinga Dąbrowska polska miniatu-

rzystka. Oficyna Gryf, Wrocław 20014. Encyklopedia filatelistyki. Warszawa 19935. Encyklopedia katolicka, t. III. KUL Lublin 19956. Rudolf Fischer-Wollpert, Leksykon papieży. Znak Kraków 19907. Tomasz Konar, Mistrzyni miniatur. „Przegląd Filatelistyczny” 2013 nr 68. Bogdan Michalak, Kazimiera Dąbrowska - projektantka znaczków

watykańskich. „Filatelista Tematyk” Mutacja D-31 r. XI, 1987 nr 39. Bogdan Michalak, Miniatury i znaczki pocztowe Kazimiery Dąbrow-

skiej. „Przewodnik Katolicki” 1986 nr 2010. Michel Europa Katalog 2001/2002. Band 2: Sűdeuropa. Műnchen11. Miniatury polskie od XVII do XX wieku. Katalog zbiorów oprac.

Halina Kamińska-Krassowaka. Muzeum Narodowe w Warszawie.Galeria Sztuki Polskiej. Warszawa 1978

12. Od miniatury do znaczka pocztowego. Sztuka Kazimiery Dąbrow-skiej. „Filatelista” 1958 nr 11

Jako potwierdzenie wielkiej skromności na-szej Rodaczki niech posłużą słowa ks. MichałaDyląga, który w sposób szczególny interesowałsię jej życiem i twórczością: „Kazimiera Dąbrow-ska zmarła 4.lutego.1972 roku w biedzie, na-wet nie było ją za co pochować. Ofiarowała swójtalent Kościołowi, który w pełni jej nigdy niewynagrodził. Żyła samotnie i tak też odeszła ztego świata, nigdy nie będąc kolekcjonerkąznaczków”.

Opracowanie Skromna Polka - genialną artystką miniatury w pierwszej wersjizostało opublikowane w „Filateliście Kaliskim” (2015 nr 1-2). Z uwagi jednak naosobę Kazimiery Dąbrowskiej, wybitnej Polki mało znanej w rodzinnym kraju, nale-żało poświęcić jej odrębne wydawnictwo zwarte, jako swoisty hołd dla jej talentu.

Okazją do przypomnienia polskiej artystki stała się 125. rocznica jej urodzin.Swoje życie twórcze poświęciła wyjątkowej sztuce - miniaturze artystycznej. Topozwoliło jej zaprojektować w okresie kilkunastu lat ponad sto znaczków dla Pocz-ty Watykanu. Dzięki temu w zbiorach kolekcjonerów znaczków watykańskich po-zostaną miniaturowe dzieła sztuki opracowane przez polską artystkę.

Wydawnictwo zostało poszerzone o alfabetyczny indeks nazwisk oraz anekszawierający wybór kopert z obiegu oraz FDC. Prezentowane walory należą do zbio-rów autora publikacji.

Posłowie

13

Alfabetyczny indeks osób

1. Archanioł Gabriel 7, 92. Benedykt XV, papież 53. Bogusławski Wojciech, dramaturg 54. Bosco Jan, św. 85. Brat Albert, św. 66. Canova Antonio, włoski rzeźbiarz 97. Capranica Domenico, kardynał 88. Cola Sebastiano di, włoski malarz 79. Cuzano Mikołaj, kardynał 10

10. Czarna Madonna z Einsiedeln 911. Dante Alighieri, włoski poeta 1012. Dąbrowska Kazimiera 5, 6, 7, 9, 11, 1213. Dąbrówka, żona Mieszka I 1014. Dobrzański Henryk, major 515. Dyląg Michał, ks. 1216. Goretti Maria, św. 617. Grasselini P., artysta, projektant 918. Gronchi Giovanni, prezydent Włoch 1119. Haller Józef, gen. 520. Hlond August, kardynał 621. Hubal zob. Dobrzański Henryk 522. Ignacy Loyola, św. 723. Izajasz, prorok 1024. Jadwiga, św., królowa 1025. Jan XXIII, papież 5, 9, 1126. Jan, św. 1027. Jaracz Stefan, aktor, reżyser 528. Jeremiasz, prorok 1029. Jezus Chrystus 1030. Joel, prorok 1031. Józef z Cluny, św. 532. Kapistran Jan, św. 733. Karol V Habsburg, cesarz 734. Klemens VII, papież 735. Klemens XIII, papież 936. Klemens XIV, papież 937. Kolbe Maksymilian, św. 638. Kotarbiński Józef, aktor 539. Kotarbiński Miłosz 540. Langman Jerzy, ks. 1241. Ledóchowski Włodzimierz, gen. zakonu oo.

Jezuitów 542. Leon XIII, papież 543. Leonardo da Vinci, artysta renesansu 744. Łempicka Leokadia 5

45. Madonna Częstochowska 5, 846. Marconi Guglielmo, wynalazca radia 547. Marek, św. 948. Matka Boża Fatimska 549. Matka Boża Królowa Polski 1050. Matka Boża Ostrobramska 5, 651. Matka Boża z Lourdes 852. Meinrad, św. 953. Mezzana Corrada, projektant znaczków 654. Michał Anioł, włoski artysta 1055. Mieszko I, książę 1056. Montini Giovanni Battista, kardynał 657. Mościcki Ignacy, prezydent RP 558. Osterwa Juliusz, aktor, reżyser 5, 1159. Paderewski Ignacy Jan, pianista, polityk 560. Paweł III, papież 761. Paweł VI, papież 5, 6, 9, 10, 1162. Piłsudski Józef, marszałek 563. Piotr, św. 7, 10, 1164. Pius IX, papież 5, 1165. Pius VI, papież 6, 9, 1066. Pius VII, papież 967. Pius X, papież 5, 6, 968. Pius XI, papież 5, 1169. Pius XII, papież 6, 8, 1170. Quadraroli Igino, kardynał 1171. Rafael, włoski artysta 972. Rapacki Wincenty, aktor 573. Rita z Cascii, św. 774. Roust G., kapitan Gwardii Papieskiej 775. Rovere Ludovico Chigi Albani della, książę,

wielki mistrz Zakonu Maltańskiego 1176. Sapieha Adam, kardynał 577. Savio Dominik, św. 878. Sikorski Władysław, gen. 579. Skłodowska-Curie Maria, polska uczona,

noblistka 680. Solski Ludwik, aktor 581. Stanisław Biskup, św. 10, 1182. Sybilla Delficka 1083. Valle Filippo della, włoski rzeźbiarz 984. Veroi Guido, włoski artysta 885. Wojciech, św. 1086. Wyszyński Stefan, kardynał 5, 1187. Żeromski Stefan, pisarz 11

14

15

16