PRZYSZŁOŚĆ INWESTYCJI W SIECI GIGABITOWEpike.org.pl/pdf/Przyszlosc_inwestycji_RAPORT.pdf ·...

CMS_LawTax_RGB_from101.eps

PRZYSZŁOŚĆ INWESTYCJI

W SIECI GIGABITOWE

SZANSE I ZAGROŻENIA REGULACYJNE DLA ROZWOJU

INFRASTRUKTURALNYCH PODSTAW GODPODARKI CYFROWEJ

RAPORT POWSTAŁY NA ZLECENIE POLSKIEJ IZBY KOMUNIKACJI ELEKTRONICZNEJ

Październik 2018 r.

SpiS treściWstęp

1. Główne wnioski raportu

2. Aktualny stan rynku telekomunikacyjnego w Polsce. Ambicje i wyzwania rozwoju 2.1. Aktualny stan rynku telekomunikacyjnego 2.2. Rynek polski na tle rynków europejskich2.3. Perspektywa i ambicje rozwoju2.4. Wymagane obszary inwestycji2.5. Wnioski

3. Rola regulatora w kształtowaniu rynku3.1. Problematyka symetrycznych obowiązków regulacyjnych w zakresie dostępu do infrastruktury

pasywnej i sposób ich egzekwowania przez Prezesa UKE3.2. Podstawowa rola regulacji i regulatora3.3. Nakładanie obowiązków regulacyjnych – przesłanki i etapy postępowania3.4. Analiza dotychczasowych uregulowań, w szczególności z art. 139 prawa telekomunikacyjnego

jako wystarczających narzędzi regulacyjnych dla regulatora w analizowanym obszarze3.5. Wnioski

4. Przegląd strategii i decyzji regulacyjnych w punktach zwrotnych kształtujących rynek4.1. Specyfika polskiego rynku w pierwszych fazach demonopolizacji z uwzględnieniem roli odgrywanej

przez operatorów CATV4.2. Obowiązek dostępu4.3. Asymetria rozliczeń4.4. Praktyka na poziomie europejskim w odniesieniu do operatorów CATV4.5. Ocena skutków regulacji4.6. Wnioski

5. Analiza potencjalnych skutków regulacji kształtujących rynek CATV5.1. Regulacja a poziom inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną5.2. Rola sektora CATV dla rozwoju rynku telekomunikacyjnego oraz inwestycji5.3. Analiza zmian w bilansie dobrobytu społecznego w następstwie wprowadzenia rozważanych regulacji

sektora kablowego 5.4. Wnioski

Słownik skrótów Spis rysunkówSpis tabel

Załącznik 1. Stan rynku płatnej telewizji oraz szerokopasmowego dostępu do internetu (2006-2017)Z1.1. Rynek dostępu do telewizjiZ1.2. Rynek dostępu do internetu

Załącznik 2. Trendy rozwojowe rynku dostępu do telewizji i dostępu do internetuZ2.1. Rynek dostępu do telewizji Z2.2. Rynek dostępu do internetu

Metodyka analizy oraz źródła danych O autorach

3

4

141519232730

34 35

363943 44

46 47 4852545759

60616364

70

727676

777783

888891

9495

RAPORT

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE © AUDYT EL & CMS 2018 © AUDYTEL & CMS 2018

1

PRZYSZŁOŚĆ INWESTYCJI W SIECI GIGABITOWE

© AUDYTEL & CMS 2018

2

WStęp

W czasach transformacji cyfrowej i coraz szybszej adopcji nowych technologii, jakość i dostępność infrastruktury telekomunikacyjnej odgrywać będzie istotny wpływ na konkurencyjność gospo-darki. Stąd, zgodnie z Europejską Agendą Cyfrową (EAC), szerokopasmowy dostęp do internetu

o przepustowości co najmniej 30 Mb/s ma być dostępny dla wszystkich obywateli EU do roku 2022. Połowa gospodarstw europejskich powinna w tym czasie korzystać już z przepustowości co najmniej 100 Mb/s. Dwa lata temu cele te zostały rozszerzone o gigabitowy dostęp dla miejsc stanowiących główną siłę napędową rozwoju społeczno-gospodarczego, ciągły dostęp do sieci 5G wszystkich obszarów miejskich oraz co naj-mniej 200 Mb/s (download) dla wszystkich gospodarstw domowych do roku 2025.

Polski rynek telekomunikacyjny jest jednym z najbardziej konkurencyjnych rynków europejskich, jeśli cho-dzi o cenę usług oraz liczby operatorów telekomunikacyjnych, ale osiągnięcie celów zakładanych przez EAC oznacza wielomiliardowe nakłady inwestycyjne. Analizując wysokość osiąganego przez tych operatorów ARPU z jednej strony, istniejące bariery inwestycyjne oraz środowisko regulacyjne z drugiej strony, może okazać się, że brak długoterminowej, przewidywalnej oraz proinwestycyjnej polityki regulacyjnej okaże się przeszkodą na drodze do terminowej realizacji założeń EAC, a także na drodze skutecznej realizacji celów „Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” i zaważy na rozwoju gospodarczym.

Regulacje ex ante zostały w przeszłości wprowadzone jako element tymczasowy, mający służyć demonopoli-zacji europejskich rynków telekomunikacyjnych, w tym stworzeniu bodźców dla pojawienia się operatorów alternatywnych. Te cele zostały w większości osiągnięte. Mimo to, podejście do regulacji, w tym do regulacji ex ante zmieniło się nieznacznie. Jednocześnie, nadmierne rozdrobnienie europejskich operatorów tele-komunikacyjnych, w połączeniu z bardzo restryktywną polityką w odniesieniu do ewentualnych połączeń i przejęć pomiędzy tymi operatorami, stanowią jedne z głównych przyczyn słabego tempa rozwoju inwesty-cji w nowoczesną infrastrukturę telekomunikacyjną w UE. Europa przegrywa wyścig ze Stanami Zjednoczo-nymi i czołowymi krajami Azji. Polska przegrywa wyścig z innymi krajami UE.

Niniejszy raport opisuje aktualny stan rozwoju sieci telekomunikacyjnych w Polsce, analizuje potrzeby w odniesieniu do dalszych inwestycji infrastrukturalnych. To także podsumowanie wzajemnych zależności pomiędzy kształtem regulacji a ich wpływem na skłonność operatorów telekomunikacyjnych oraz innych potencjalnych inwestorów do dalszej rozbudowy sieci szerokopasmowych, ze szczególnym uwzględnieniem roli i pozycji operatorów telewizji kablowych.

RAPORT


3

01GłóWne WnioSki raportu



4

Tempo rozwoju technologii spowodowało, że jeszcze przed upływem terminów realizacji celów Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC), ambicje dotyczące infrastruktury szerokopa-smowej zostały rozszerzone do przepustowo-ści gigabitowych. Przyjęty przez rząd Polski Narodowy Plan Szerokopasmowy NPS zakłada, że podstawowym medium budowy sieci przyszłości będzie światłowód, a łączny szacunkowy koszt re-alizacji jego celów zamknie się w przedziale od 28 mld zł do 43 mld zł. Z uwagi na fakt, że luka w finansowaniu NPS szacowana jest na co najmniej 14-15 mld zł, rządowe plany inwestycyjne wymagają zaangażowania sektora prywatnego. To zaś oznacza, że stworzenie przyjaznego środowiska regulacyjnego, przy utrzymaniu (a docelowo zwiększeniu) korzyści dostępnych dzisiaj dla konsumentów, będzie warunkiem dla aktywnego włączenia się Polski w europejską inicjaty-wę budowy społeczeństwa gigabitowego.

Konkurencyjność polskiej gospodarki zależeć będzie w dużej mierze od stanu infrastruktury telekomunikacyjnej. Dzięki sieciom 5G, już w roku 2025 światowa gospodarka ma wzbogacić się o nowe usługi generujące 225 miliardów dolarów rocznie. Prawidłowe funkcjonowanie sieci 5G nie będzie jednak możliwe bez odpowiedniej infrastruktury stacjo-narnej, której nam dziś brakuje. Potwierdzają to statystyki penetracji sieci o możliwościach szybkości transmisji powyżej 100 Mb/s. Nawet w obszarach miejskich, penetracja budynkowa sieci o możliwościach gigabitowych jest niewystarczająca dla spełnienia celów EAC oraz NPS. Także coroczna edycja raportu DESI nie pozostawia wątpliwo-ści. 25 miejsce Polski w zakresie łączności wskazuje na to, że rozwój sieci 5G, a co za tym idzie, wdrożenie na ogólnopolską skalę projektów w zakresie budowy inteligentnych miast czy autonomicznych pojaz-dów może nastąpić później niż w pozostałych krajach UE. To z kolei stawia pod znakiem zapytania możliwość szybkiego wyrwania się przez Polskę z pułapki średniego rozwoju, a co za tym idzie osiągnię-cia jednego z głównych celów rządowej Strategii na rzecz Odpowie-dzialnego Rozwoju (SOR).

Stan

infr

aStr

uktu

ry,

potr

zeby

inW

eSty

cyjn

e i a

mbi

cje

rozW

ojoW

e kr

aju >>>

>>>

RAPORT


5

Umożliwienie sprawnego wdrożenia sieci 5G w Polsce wymaga dalszych inwestycji w infra-strukturę stacjonarną. Sieci światłowodowe odgrywają nie tylko rolę jako dostęp szerokopasmowy dla użytkowników koń-cowych, ale również jako dosył dla sieci mobilnych, których gęstość w obszarach miejskich stale rośnie, a wzrośnie skokowo w związku z budową sieci 5G. Kluczem do nadrobienia dystansu, jaki dzieli Pol-skę od większości krajów UE na drodze do zbudowania społeczeń-stwa gigabitowego jest konkurencyjność infrastrukturalna, wspiera-na przez dobrowolną, opartą na komercyjnych zasadach, współpracę operatorów w zakresie dostępu wszędzie tam, gdzie powielanie sie-ci byłoby ekonomicznie nieuzasadnione. Współpracę taką podjęły ostatnio OPL, T-Mobile, Nexera, Netia, UPC czy Play. W takiej sytu-acji, ewentualne rozszerzanie regulacji ex ante i obejmowanie nimi coraz to nowych kategorii operatorów telekomunikacyjnych, zamiast stopniowego odchodzenia od tych regulacji, może doprowadzić do tego, iż tempo rozwoju inwestycji telekomunikacyjnych nie pozwoli na zniwelowanie różnic w stosunku do innych krajów europejskich, co może przełożyć się na konkurencyjność polskiej gospodarki.

Obecna sytuacja na rynku telekomunikacyj-nym może stanowić barierę do utrzymania wysokiego poziomu inwestycji. Ciągła presja na cenę usług, przy równoczesnym wzroście kosztów, brak długofalo-wej, zrównoważonej i stabilnej polityki regulacyjnej nakierowanej na rozwój infrastruktury, utrzymujące się od wielu lat bariery inwe-stycyjne to tylko niektóre elementy, które mogą wpłynąć na skłon-ności do podejmowania ryzyka inwestycyjnego przez operatorów. Należy tu wspomnieć, że oferta operatorów kablowych w zakresie szerokopasmowego dostępu do Internetu była jednym z kluczowych impulsów dla zwiększenia konkurencyjności w obszarze inwestycji infrastrukturalnych pozostałych operatorów, w tym operatora zasie-działego. Nic zatem dziwnego, że w ramach dotychczasowych cyklów regulacyjnych, polski regulator nie znalazł podstaw do rozciągnięcia regulacji ex ante na obszar będący domeną działania operatorów kablowych. W niektórych państwach UE, operatorzy kablowi zostali poddani takiej regulacji. Cechą charakterystyczną tych państw, był jednakże praktycznie równy podział rynku pomiędzy operatorem zasiedziałym i wiodącym operatorem kablowym. Są to ponadto ryn-ki gdzie penetracja dostępu do infrastruktury szerokopasmowej jest jedną z największych w Europie. Ten obraz zdecydowanie odbiega od kształtu rynku polskiego.

rola

Sek

tora

ka

bloW

eGo

W r

ozW

oju

uSłu

G Sz

erok

opaS

moW

ych

>>>

>>>



6

Obserwując skutki regulacji w ostatnich la-tach, można zaobserwować, że wprowadze-nie oferty BSA pobudziło jedynie rozwój sieci szkieletowych operatorów alternatywnych, nie wpływając na rozbudowę sieci dostępo-wej. Jest to jeden z powodów, dla których zmienia się model rynku hurtowych usług telekomunikacyjnych. W przypadku Grupy Netia, pozostającej największym alternatywnym operatorem sieci stacjo-narnej, liczba usług świadczonych w oparciu o dostęp hurtowy (WLR, BSA, LLU) pomiędzy końcem 2013 r. a 2017r. spadła prawie o połowę.

W czasach cyfrowej transformacji i coraz szybszej adopcji nowych technologii, jakość i dostępność infrastruktury telekomunikacyj-nej odgrywać będzie istotny wpływ na konku-rencyjność gospodarki oraz zwiększenie do-brobytu społecznego. Polski rynek telekomunikacyjny jest jednym z najbardziej konkurencyjnych rynków europejskich jeżeli chodzi o poziom cen (ceny usług telekomunikacyjnych we wszystkich segmentach rynku są poniżej średniej cen krajów UE*) i liczbę opera-torów telekomunikacyjnych. Charakteryzuje go relatywnie duże roz-drobnienie i spadające ARPU (jedynie pomiędzy 2016 a 2017 rokiem ARPU spadło o 11%). Rozdrobnienie to jest szczególnie widoczne w sektorze kablowym, który od lat podkreśla konieczność konsolida-cji sektora, wobec rosnącej siły konkurentów krajowych i globalnych. Ciągła presja na cenę usług, przy równoczesnym wzroście kosztów w połączeniu z utrzymującymi się od lat barierami inwestycyjnymi, nieprzewidywalnością oraz ekstensywnością regulacji tego rynku, stanowić mogą istotną przeszkodę na drodze do realizacji polityki rozwoju gospodarczego kraju sformułowanej w „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”.

Stan

ryn

ku

tele

kom

unik

acyj

neGo

W

pol

Sce

i rol

a op

erat

oróW

cat

V

* Raport KE Digital Economy and Society Index DESI 2018

>>>

>>>

RAPORT


7

Polska ma jeden z większych w Europie udział technologii kablowych w dostępie szeroko-pasmowym w sieciach stacjonarnych, co po-twierdza wysokie zaangażowanie inwesty-cyjne sektora kablowego. Wyniki analiz UKE z poziomu inwestycji różnych grup opera-torów w latach 2006-2010 potwierdzają, że operatorzy kablowi wykazywali największą skłonność do przeznaczania swoich przycho-dów na inwestycje – w całym badanym okresie ich wartość stanowiła aż 39,01% uzyskanych w tym okresie przychodów (zainwestowały 3,79 mld zł). Duża aktywność inwestycyjna operatorów kablo-wych uczyniła z nich jeden z motorów napędowych konkurencji na rynku usług dostępu szerokopasmowego do usług internetowych, a także innowacji w obszarze dostępu do treści w Polsce (np. pierw-sza, ogólnopolska oferta z prędkością pobierania 100 Mb/s w UPC i Aster w 2010 r.). Także zasięg sieci NGA w Polsce bardzo silnie kore-luje z zasięgiem sieci największych operatorów CATV. Ostatnimi laty, operatorzy CATV znaleźli się jednak pod silną presją ze strony opera-torów OTT z jednej strony (jedynie w sierpniu 2018 r. z platform OTT skorzystało 21,14 mln użytkowników, generując 157,2 mln odsłon, z których każda trwała średnio 1 godzinę i 7 minut) oraz operatorów usług mobilnych oferowanych jako quasi-stacjonarne, z drugiej stro-ny (parametry sieci 3G i 4G/LTE, zwłaszcza w ofertach nielimitowa-nych, są zasadniczo substytucyjne dla usług Internetu stacjonarnego o szybkościach poniżej 30Mb/s.). Dodatkowo, rynek operatorów CATV pozostaje w dalszym stopniu rynkiem rozproszonym. Konsolidacja pomogłaby osiągnąć lepszą efektywność operacyjną i ekonomię ska-li, a w rezultacie pozwoliłaby na zwiększenie inwestycji. Tymczasem, zwłaszcza w przypadku fuzji i przejęć angażujących zazębiające się w swoich sferach działania podmioty, konsolidacja napotyka na barie-ry regulacyjne.

Przewiduje się też, że rosnący udział Internetu szerokopasmowego NGA w latach 2019-2023 będzie w coraz większym stopniu stymulował rozwój gospodarczy, co będzie dawać coraz większe przychody do Skarbu Państwa oraz dla JST. Można przewidywać, że trend przechodzenia na łącza o co-raz większej przepływności będzie kontynuowany, i że kolejny impuls wzrostowy będzie pochodził od spopularyzowania usług o przepływ-ności powyżej 100 Mb/s (a docelowo powyżej 1 Gb/s), realizowanych w technologiach FTTH i DOCSiS 3.x. Wartość tego wpływu w roku 2023 w przypadku Skarbu Państwa jest szacowana (za pracą Batorskiego i innych) na kwotę ok. 19,6 mld zł**, natomiast przychody JST na po-ziomie ok. 430 mln zł (oszacowanie własne na podstawie danych Mi-

nisterstwa Cyfryzacji).

** Tamże, str. 99

>>>

>>>



8

Poza finansowaniem dostępnym w ramach POPC, najważniejszym elementem mającym stymulować dalsze inwestycje dla osiągnięcia EAC i ambicji społeczeństwa gigabitowego są zmiany środowiska regulacyjnego. Polska wdrożyła pakiet regulacji zgodnie z dyrektywą kosztową, zapewniony został również otwarty dostęp do infrastruktury budowanej przy wykorzy-staniu środków publicznych. Krótki czas, który upłynął od wprowa-dzenia tych narzędzi regulacyjnych nie pozwala na pełną ocenę ich skuteczności, trudno jest również jednak twierdzić, że mogłyby być one niewystarczające.

Przy wszystkich tych niedomaganiach rynku w zakresie dostępu do nowoczesnej infra-struktury szerokopasmowej, Polska pozosta-je jednym z najbardziej regulowanych rynków w Europie. Jednocześnie rynki właściwe, kluczowe dla funk-cjonowania usług szerokopasmowych, zostały do tej pory poddane jedynie dwóm cyklom regulacyjnym, co oznacza, że regulacje będą-ce w obrocie odnoszą się do stanu rynku sprzed kilku lat. Regulacje natomiast powinny pozostawać w ścisłej korelacji ze wzrostem kon-kurencyjności rynku i zgodnie z filozofią przyświecającą twórcom Dyrektywy Ramowej, przesuwać się kierunku naturalnej dla rynków konkurencyjnych regulacji ex post. Konieczne jest zatem stałe dosto-sowanie tych regulacji, z tym jednakże zastrzeżeniem, że zmiany takie muszą opierać się o precyzyjne definicje rynków właściwych oraz ak-tualne analizy tych rynków.

Promowanie efektywnych inwestycji i inno-wacji musi gwarantować, że każdy przypadek obowiązku udzielenia dostępu uwzględnia ryzyko, jakie ponoszą inwestujące przedsię-biorstwa. Większe obowiązki regulacyjne nie będą także sprzy-jać rozwojowi inwestycji i innowacji w zakresie nowej i rozszerzonej infrastruktury. W dążeniu do osiągnięcia założeń polityki, o których mowa w szczególności w art. 8 ust. 2 DR, krajowe organy regulacyjne stosują obiektywne, przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonal-ne zasady regulacyjne. Szczególnie ważne są w tym zakresie postano-wienia, według których nałożenie ex ante obowiązków regulacyjnych możliwe jest tylko w przypadku braku skutecznej i zrównoważonej konkurencji.

Wąt

pliW

ości

W z

Wią

zku

z pr

oWad

zoną

po

lity

ką r

eGul

acyj

ną

>>>

>>>

>>>

RAPORT


9

Dotychczasowa polityka regulacyjna dostarcza zarówno pozytywnych jak i negatywnych przy-kładów korelacji pomiędzy regulacjami rynku, a zwiększeniem jego konkurencyjności, za-równo w aspekcie usługowym jak i infrastruk-turalnym. Asymetria regulacji MTR i zastosowanie regulacji proporcjonalnie do siły rynkowej graczy, było jednym z kluczowych elementów, które pomogły we wprowadzeniu na stabilny rynek trzech równych i silnych graczy, nowego operatora co doprowadziło do otworzenia się tego rynku i wzrostu konkurencyjności usługowej oraz sieciowej. W przypadku rynku stacjonarnego, regulacja dostępu poskutkowała obniżeniem cen dla użytkowników końcowych. Nie po-ciągnęło to jednak za sobą zwiększenia ilości podmiotów zaintereso-wanych inwestowaniem w infrastrukturę, ani zwiększenia rozmiarów tych inwestycji do poziomu gwarantującego poprawę miejsca Polski w rankingach obejmujących kraje UE. Przy analizie kolejnych odsłon regulacji LLU zwraca uwagę fakt, że stawiane cele regulacyjne w po-szczególnych etapach były jednokierunkowe. Początkowo, głównym i nadrzędnym celem było obniżenie cen usług. Najszybszym sposo-bem na osiągnięcie tego celu było pobudzenie konkurencji usługowej w oparciu o istniejącą infrastrukturę i ofertę WLR i BSA. Cel ten nie-wątpliwie został osiągnięty. Konkurencja więc, rozwijała się w dużym stopniu w oparciu o dzielenie w innych proporcjach tych samych zaso-bów infrastrukturalnych. Problemem rynku nie był jednak wyłącznie ograniczony wybór i dostępność cenowa usług, ale przede wszystkim (wtedy i nadal) niewystarczająca infrastruktura sieci stacjonarnych. Kolejne kroki otwierające dostęp do istniejącej infrastruktury zmie-niły podział rynku i presję konkurencyjną, ale doprowadziły do spo-wolnienia inwestycji. Wprowadzane w kluczowych dla rozwoju rynku momentach regulacje były bezsprzecznie potrzebne, jednak sposób w jaki zostały wdrożone pod wieloma względami nie brał pod uwagę ich wpływu na skłonność rynku do inwestowania.

Krajowe organy regulacyjne są zobowiązane stosować obiektywne, przejrzyste, niedyskry-minacyjne i proporcjonalne zasady regulacyj-ne. Prezes UKE jako organ regulacyjny jest zobowiązany w swoim działaniu uwzględniać cele Prawa telekomunikacyjnego , w szczegól-ności w wydawaniu decyzji regulacyjnych. Realizacja celu zdefiniowa-nego w art. 1 ust. 2 punkt 1 p.t. tj. wspierania równoprawnej i skutecz-nej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, wymaga wcześniejszego ustalenia czy istnieje czy też nie skuteczna konkurencja na rynku właściwym. W dotychczasowej praktyce re-gulacyjnej, w szczególności w wydawanych decyzjach regulacyjnych, Prezes UKE rzadko odnosił do realizacji celów regulacyjnych, a po-legających na wspieraniu efektywnego inwestowania w dziedzinie infrastruktury oraz promocji technologii innowacyjnych (art. 189 ust. 2 pkt 1 lit c p.t.) .Prezes UKE jest zobowiązany uwzględniać cele regulacyjne w stosowanych środkach regulacyjnych i wydawanych

>>>

>>>



10

decyzjach regulacyjnych w sposób adekwatny do zidentyfikowanych problemów rynkowych oraz w sposób proporcjonalny. Nałożenie obowiązków regulacyjnych musi być poprzedzone szeregiem działań, w tym ustaleniem rynku właściwego, badaniem konkurencyjności na tym rynku i wreszcie wyznaczeniem podmiotu posiadającego znaczą-cą pozycję rynkową.

Prowadzenie postępowań w oparciu art. 18 ust. 3 Megaustawy w zakresie dostępu do in-frastruktury, gdy podmiotem zobowiązanym i uprawnionym będzie przedsiębiorca tele-komunikacyjny budzi poważne wątpliwo-ści. Prezes UKE nie powinien dokonywać tego rodzaju regulacji wyłącznie w oparciu o art. 18 ust. 3 Megaustawy, zwłaszcza że nie podejmuje tej regulacji z powodu braku porozumienia pomiędzy spornymi stronami (art. 22 Megaustawy), ale z urzędu. W przy-padku ustalania warunków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji kablowej oraz ustalania warun-ków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji telekomunikacyjnej w budynku, Prezes UKE powinien w pierwszym rzędzie skorzystać z tych narzędzi, które mu przysługu-ją na podstawie ustawy Prawo telekomunikacyjne, a w szczególności z art. 139 p.t., a w drugiej kolejności rozważyć skorzystanie z innych narzędzi przewidzianych w innych ustawach, w szczególności w Me-gaustawie (art. 18 tej Megaustawy). Nabiera to szczególnego znacze-nia, gdyż według informacji uzyskanych w trybie dostępu do informa-cji publicznych wynika, że w przeciągu ostatniego roku Prezes UKE ani razu nie skorzystał z art. 139 p.t.

Nałożenie obowiązków regulacyjnych na zde-finiowanych rynkach jest możliwe po przepro-wadzeniu postępowania określonego w art. 21-22 i n. p.t. oraz postępowania konsultacyj-nego, w razie potrzeby postępowania konso-lidacyjnego. Koniecznym warunkiem nałożenia obowiązków regulacyjnych jest stwierdzenie, że na danym rynku nie występuje skuteczna konkurencja. Z kolei brak skutecznej konkurencji to sytu-acja, gdy na rynku właściwym występuje przedsiębiorca telekomuni-kacyjny o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorcy telekomuni-kacyjni zajmujący kolektywną pozycję znaczącą. Regulacja jest więc możliwa wtedy, gdy zostanie stwierdzone, że na rynku występuje podmiot posiadający znaczącą pozycję rynkową.

>>>

>>>

RAPORT


11

Regulacja dostępu w sieciach HFC dla ope-ratorów, którzy działają nie tylko na terenie dużych miast, ale również w mniejszych miej-scowościach i na obszarach zabudowy roz-proszonej może przełożyć się bezpośrednio na spadek możliwości oraz skłonności inwe-stycyjnych operatorów kablowych. Następ-stwami rynkowymi zmniejszenia tych inwe-stycji byłoby ograniczenie podaży nowych łącz NGA, zwłaszcza w segmencie powyżej 100 Mb/s oraz osłabienie konkurencji infra-strukturalnej na rynku usług szerokopasmo-wych w Polsce. Przeprowadzone w niniejszym raporcie mo-delowanie wpływu ewentualnych regulacji na dobrobyt społeczny pokazuje ryzyka, które winny być wzięte pod uwagę przy ocenie ewentualnych skutków regulacji oraz ich skalę. Bazując na tym mo-delu obliczono, że ewentualna regulacja operatorów kablowych w obszarze runku 3a i 3b, byłaby niekorzystna z punktu widzenia wszystkich interesariuszy: konsumentów, Skarbu Państwa, JST i przedsiębiorców.

Skut

ki z

akła

dany

ch

reGu

lacj

i Sek

tora

ka

bloW

eGo >>>



12

Obniżenie poziomu planowanych inwestycji,

będące prawdopodobnym następstwem regulacji,

wywoła straty w dobrobycie społecznym

w latach 2019-2023 w wysokości

ponad 5,5-krotnie większej niż kwota

utraconych inwestycji.

Przy szacunkowej kwocie obniżenia inwestycji

w okresie 2019-2023 o

1,4 mld zł, strata w dobrobycie połecznym

wyniosłaby

7,73 mld zł. Utrata przychodów

Skarbu Państwa względem

scenariusza bazowego w tym samym czasie

wyniosłaby 1,76 mld zł,

a strata w PKB

4,07 mld zł.

RAPORT


13

aktualny Stan rynku telekomunikacyjneGo W polSce

ambicje i WyzWania rozWoju

02PRZYSZŁOŚĆ INWESTYCJI W SIECI GIGABITOWE


14

2.1. aktualny Stan rynku telekomunikacyjneGo Opublikowany w czerwcu 2018 roku doroczny raport Prezesa UKE o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2017 roku1, w znacznym stopniu potwierdził utrzymanie się trendów obserwowanych w latach po-przednich. Wartość rynku telekomunikacyjnego według raportu Prezesa UKE, wyłączając rynek płatnej tele-wizji, wyniosła w 2017 roku ok. 39,5 mld zł, nie zmieniając się znacząco w stosunku do wartości rok wcześniej. Wartość rynku w blisko 38% reprezentowana jest przez segment usług telefonii mobilnej, którego przychody spadły rok do roku o 10,5%. Segment usług telefonii stacjonarnej, podlegający silnej substytucyjności ze stro-ny usług mobilnych jak i VoIP, zanotował kolejny rok spadku przychodów o 12,3% do wartości 2,3 mld zł.

Najbardziej dynamicznie rozwijający się dotychczas pod względem zasięgu i penetracji rynek usług dostępu do internetu, pomimo zwiększenia penetracji usług o 2p.p. w przeliczeniu na gospodarstwa domowe, nie-znacznie stracił na wartości, z 4,9 mld zł w 2016 r. do 4,7 mld zł w 2017 r. Po raz pierwszy, po wielu latach dynamicznych wzrostów, nie zmieniła się liczba klientów korzystających z dostępu do internetu mobilnego, pozostając na stałym od 2016 r. poziomie 7,4 mln użytkowników. Z dostępu do internetu za pośrednictwem dedykowanych urządzeń mobilnych korzystało w ostatnich dwóch latach ponad 51% użytkowników.

Jedynymi technologiami dostępowymi internetu szerokopasmowego stacjonarnego i mobilnego, które od-notowały wzrost liczby użytkowników rok do roku były FTTH (z 3,6% do 5,2% wszystkich abonentów dostę-pu szerokopasmowego) oraz TVK (z 18,6% do 18,9%). Technologie te, w sposób oczywisty, najlepiej spełniają zwiększające się zapotrzebowanie użytkowników na pasmo, pozwalając jednocześnie na pełne (obejmujące usługi dostępu do internetu, telefonii, telewizji) i efektywne oferowanie usług wiązanych w sieci stacjonar-nej. Jednak pomimo wzrostu liczby użytkowników, udział operatorów TVK w całkowitych przychodach usług dostępu do internetu nieznacznie spadł w 2017 roku (2016: 20,2% vs 2017: 19,9%).

Warto również w tym miejscu zwrócić uwagę na udziały operatorów w liczbach użytkowników, korzysta-jących z usługi dostępu do internetu za pośrednictwem tych dwóch technologii. W przypadku rynku FTTH poza czwórką operatorów o największych udziałach (Orange 27,8%, Inea 9,6%, Netia z Telefonią Dialog 3,8% oraz Multimedia 3,2%) rynek jest rozdrobniony. W przypadku rynku TVK najwięksi gracze (UPC 41,4%, Vec-tra 20,8% oraz Multimedia 13,6%) pozostawiają w rękach konkurencji 24,3% rynku. Tak, jak w przypadku FTTH, rozdrobnienie rynku jest wyraźnie widoczne, a udział w rynku operatora zasiedziałego nie przekracza 28%, tak w rynku sieci miedzianych (xDSL) rynek ma charakterystykę duopolu z wyraźną dominacją Orange (77,7% użytkowników) oraz Netią z Telefonią Dialog (odpowiednio 17,3% i 2,6%).

1 „Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2017 roku”, UKE. 2018

RAPORT


15

Patrząc bliżej na publikowane wyniki wiodących operatorów można jednocześnie zauważyć, że zmienia się model rynku hurtowych usług telekomunikacyjnych. W przypadku Grupy Netia, pozostającej najwięk-szym alternatywnym operatorem sieci stacjonarnej, liczba usług świadczonych w oparciu o dostęp hurto-wy (WLR, BSA, LLU) pomiędzy końcem 2013 r. a 2017 r. spadła prawie o połowę.2

2.1.1. STAGNACjA WARTOśCi RyNKU

Stagnacja wartości rynku telekomunikacyjnego ma dwojakie przyczyny. Silna konkurencja usługowa oraz preferencje klientów ukształtowały, wieloletnim trendem, ceny usług w Polsce na jednym z najniższych europejskich poziomów.

Drugą znaczącą przyczyną stagnacji wartości rynku jest jego rosnące wysycenie. Penetracja usług w kluczo-wych segmentach przekracza 100%. W segmencie usług telefonii mobilnej penetracja powyżej 100% odno-towywana jest od 2007 r., osiągnąwszy w 2017 r. poziom 138,6%.3 W zakresie usług dostępu do internetu w drugiej połowie 2015 r. została przekroczona penetracja 102% w przeliczeniu na gospodarstwa domowe, przy czym należy pamiętać, że w tym segmencie usług Prezes UKE ujmuje technologie dostępu stacjonar-nego i mobilnego łącznie, potwierdzając ich częściową substytucyjność. Podczas gdy w zakresie dostępu do internetu mobilnego penetracja wyniosła 143,9% plasując Polskę na drugim miejscu w Europie. Wysycenie rynku usługami stacjonarnego dostępu do internetu wynosiło jedynie 18,4% i było najniższe w krajach europejskich, potwierdzając występujące nadal olbrzymie braki w infrastrukturze stacjonarnej.

Wartość rynku usług dostępu do internetu spadła w 2017 roku o 4% w stosunku do roku 2016. Głównym polem walki konkurencyjnej jest w związku z tym pakietyzacja usług (usługi wiązane) oraz zwiększanie za-sięgu usług w obszarach z luką inwestycyjną.

Liczba użytkowników usług wiązanych zwiększyła się rok do roku o 29% osiągając liczbę 10,15 mln a 60% pakietów obejmowało usługi „Telefonia ruchoma + internet mobilny”. Drugim najbardziej popularnym pakie-tem był „Internet stacjonarny + Telewizja”, którego liczba użytkowników spadła z 13,9% w 2016 r. do 11,1% w 2017 r. Dwa kolejne pakiety to kombinacje 3P (Triple Play) „Internet stacjonarny + Telewizja + Telefonia stacjonarna/VoIP”.

Parametry sieci 3G i 4G/LTE, zwłaszcza w ofertach nielimitowanych, są zasadniczo substytucyjne dla usług internetu stacjonarnego o szybkościach poniżej 30 Mb/s. Mimo, że w technologiach tych parame-try transmisji są coraz bardziej zbliżone do wymagań sieci NGA, wartości opóźnienia, zmienność opóźnienia (jitter) oraz utrata pakietów, sprawiają, że sieci mobilne w dalszym ciągu nie zapewniają pełnej zamienności funkcji i parametrów sieci stacjonarnych dla przepustowości sieci wymaganych przez EAC czy przez strate-gię społeczeństwa gigabitowego.4

Stagnacja wartości rynku zmienia perspektywę krótko- i średnioterminowych zwrotów z inwestycji in-frastrukturalnych. Konkurencja w związku z tym koncentruje się na konkurencji cenowej. Spadek wartości powodowany przez walkę cenową jest tylko częściowo rekompensowany przez nowe źródła przychodów, których przykładem są usługi M2M czy też oferty płatnej telewizji.

Przy nierosnącym poziomie wartości rynku, jego uczestnicy podlegają silnej presji związanej z konkurencją cenową i jakościową, poprawą efektywności operacyjnej oraz rosnącą dyscypliną inwestycyjną.

2 Źródło: skonsolidowane raporty roczne Netia S.A. 3 Według UKE na podstawie danych operatorów str 18 Raportu o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2017 r.; 134,1% UKE na

podstawie bazy Telecom Market Matrix, Analysys Mason, str.19 tego samego raportu4 Komunikat KE z dnia 14.09.2016 Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa

gigabitowego



16

2.1.2. AKTUALNy POZiOM i TRENdy CEN USłUG

Przeprowadzana od 2014 roku przez Prezesa UKE analiza cen usług stacjonarnego i mobilnego dostępu do internetu w Polsce5 oraz wcześniejsze badania konsumenckie ofert dostępu do internetu6 wskazują na, stały od dekady, trend spadku cen za dostęp oraz efektywnej ceny za 1GB danych. Szczególnie widoczne jest to w przypadku usług mobilnych, gdzie pomiędzy 2014 a 2017 ceny dla usług z transferem do 50 GB oraz do 100 GB zmniejszyły się odpowiednio o 46% i 38%. W przypadku usług z transferem do 50 GB efektywna cena za 1 GB spadła czternastokrotnie a w pozostałych przedziałach o 45 do 30%. W przypadku internetu stacjonarnego najwyższy spadek cen na przestrzeni ostatnich 4 lat odnotowany był w przedziale od 30 Mb/s do 100 Mb/s i obniżył średnie koszty usług o ok. 37% w 2018 r. w porównaniu do 2014 r.

Należy w tym miejscu podkreślić, że ceny usług telekomunikacyjnych w Polsce we wszystkich segmentach rynku są poniżej średniej cen krajów UE7, a średnie przychody na klienta (ARPU) spadają systematycznie od wielu lat – pomiędzy 2016 a 2017 rokiem ARPU spadło o 11%.

Spadek cen usług we wszystkich segmentach rynku na przestrzeni ostatniej dekady skorelowany był ze wzrostem konkurencyjności rynku. Wzrost konkurencyjności następował jednak w różnych warunkach re-gulacyjnych, a osiągnięty dzięki temu poziom konkurencyjności okazał się nie być równie trwały we wszyst-kich przypadkach.

Regulacja dostępu do sieci Orange, uwolnienie rynków WRL, BSA i LLU, pobudziły konkurencyjność rynku. Koncepcja drabiny inwestycyjnej została jednak zaburzona poprzez dysproporcję opłat hurtowych pomię-dzy poszczególnymi poziomami dostępu, a z biegiem czasu, w miarę nasilania się konkurencji cenowej na rynku detalicznym, regulowany mechanizm ustalania cen hurtowych zawęził znacznie marże operatorów.

Na rynku mobilnym natomiast, wsparcie regulacyjne dla wchodzącego na rynek czwartego operatora, pole-gające na ustaleniu ograniczonej w czasie asymetrii stawek rozliczeń oraz możliwości stopniowego budowa-nia własnej infrastruktury, zbudowało stały i trwały poziom konkurencyjności na rynku detalicznym.

2.1.3. BARiERy iNWESTyCyjNE

Pomimo szeregu rozwiązań legislacyjnych oraz programów finansowych przyjętych na poziomie krajowym, inwestycje w sieciach telekomunikacyjnych napotykają w dalszym ciągu na bariery administracyjno-praw-ne oraz finansowe. Wśród najważniejszych wymieniane są: procedury administracyjne z szerokim katalogiem zgód i pozwoleń koniecznych na etapie projektowania oraz realizacji inwestycji, wysokość opłat publiczno-prawnych, prawo drogi, a także związane z tym opłaty, dostęp do nieruchomości czy koordynacja inwesty-cji. Szczególne utrudnienie stanowi również brak spójnego podejścia do interpretacji przepisów prawa przez samorządy. Swoją rolę odgrywają także standardy techniczne – przykładem są dyskutowane normy PEM dla sieci mobilnych czy też warunki, jakie powinny spełniać instalacje teletechniczne wewnątrz budynków.

Bariery te są szczególnie uciążliwe w przypadku inwestycji w obszarach rzadko zaludnionych, gdzie wyso-kość opłat publiczno-prawnych ma fundamentalny wpływ na opłacalność inwestycji.

Osobnym wyzwaniem jest pozyskiwanie finansowania na realizację inwestycji, nawet jeżeli są one dofinan-sowywane ze środków publicznych. W tym wypadku szczególnie przedsiębiorcy mniejsi, z kategorii małych i średnich, zmierzyć się muszą z dodatkowymi utrudnieniami.8

5 „Analiza cen usług mobilnego dostępu do Internetu w Polsce” oraz „Analiza cen usług mobilnego dostępu do Internetu w Polsce”, UKE, 2018

6 „Analiza cen mobilnego internetu w Polsce”, UKE, 20137 Raport KE Digital Economy and Society Index DESI 20188 Raport dla Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji „Inwestycje MŚP w sieci szerokopasmowe”, Audytel S.A., październik 2016

RAPORT


17

Niemałe znaczenie ma również stopień rozdrobnienia rynku. Raport Prezesa UKE wskazuje, że z 10 najwięk-szych dostawców usług internetu szerokopasmowego, najmniejszy ma 3% udział w rynku, podczas gdy przeszło 17% udziałów rynku dzielonych jest pomiędzy innych, dużo mniejszych operatorów. Potencjał in-westycyjny przedsiębiorstw na rozdrobnionym rynku jest ograniczony. Główni gracze argumentują, że kon-solidacja pomogłaby osiągnąć lepszą efektywność operacyjną i ekonomię skali, a w rezultacie pozwoliłaby na zwiększenie inwestycji. Tymczasem, zwłaszcza w przypadku fuzji i przejęć angażujących zazębiające się w swoich sferach działania podmioty, konsolidacja napotyka na bariery regulacyjne.

Minimalizacja barier inwestycyjnych ma zostać osiągnięta między innymi przez przyjęte sukcesywnie od 2010 roku regulacje wspierające realizację celów Europejskiej Agendy Cyfrowej i Narodowego Planu Sze-rokopasmowego, w szczególności Megaustawę oraz zmiany w ustawie Prawo telekomunikacyjne.

Według zapowiedzi Ministerstwa Cyfryzacji, procedowany obecnie rządowy plan budowy sieci 5G, pod ro-boczą nazwą „Plan dla 5G w Polsce”, może zostać wsparty przez specustawę o znoszeniu barier inwestycyj-nych.9

Niemniej jednak, od czasu powołania w 2012 roku Memorandum w sprawie współpracy na rzecz budowy i rozwoju pasywnej infrastruktury sieci szerokopasmowych oraz pierwszych rekomendacji sformułowa-nych przez grupę roboczą do spraw procesów i barier inwestycyjnych, wiele ze zidentyfikowanych barier inwestycyjnych w dalszym ciągu nie zostało zaadresowanych. Wśród nich w dalszym ciągu znajdują się na przykład stawki opłat ustalanych przez samorządy terytorialne za zajęcie pasa ruchu drogowego czy sposób naliczania podatku od nieruchomości w przypadku inwestycji telekomunikacyjnych oraz długotrwałość pro-cesów administracyjnych.

9 Odpowiedź Ministerstwa Cyfryzacji na interpelację



18

2.2. rynek polSki na tle rynkóW europejSkich

2.2.1. USłUGi STACjONARNE i MOBiLNE – POZyCjA NA TLE EUROPy

W ramach polityki Jednolitego Rynku Cyfrowego, Komisja Europejska publikuje regularny roczny raport, podsumowujący postępy krajów członkowskich w osiąganiu celów agendy cyfrowej. Digital Economy and Society Index (DESI) – indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego – jest złożonym wskaźnikiem, którego jednym z istotnych składników jest dostęp do łączności i usług (connectivity).10 Polska oceniana jest w profilu krajowym, jako należąca do grupy państw osiągających niskie wyniki.11

Według dESi, Polska jest w dalszym ciągu na końcu europejskiej stawki w zakresie penetracji internetu szerokopasmowego w dostępie stałym.

10 „Connectivity. Broadband market developments in the EU”, Komisja Europejska, 201811 Krajowy profil DESI dla Polski za 2017 rok

Rysunek 2-1. indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (dESi) za 2018 r. Źródło: Digital Scoreboard.

Rysunek 2-2. Penetracja dostępu do internetu na obszarach słabo zurbanizowanych oraz średnia dla całego kraju (% gospodarstw domowych) w 2017 r. Źródło: DESI.

RAPORT


19

W Europie, dostęp mobilny jest głównie uzupełnieniem dla stacjonarnego dostępu do internetu. Średnio tylko 9,3 % gospodarstw domowych korzystało wyłącznie z mobilnego internetu, podczas gdy w Polsce było to ponad 16%, mniej jedynie niż w Finlandii, Włoszech i Austrii. Przykład Finlandii i Włoch, gdzie zasięg usług szerokopasmowych stacjonarnych jest gorszy niż w Polsce, ilustruje również zjawisko substytucyjności do-stępu mobilnego.

Polska ma jeden z większych w Europie udział technologii kablowych w dostępie szerokopasmowym w sieciach stacjonarnych, co potwierdza wysokie zaangażowanie inwestycyjne sektora kablowego w Pol-sce.

Rysunek 2-3. Penetracja mobilnego dostępu do internetu (aktywni użytkownicy jako % całej populacji) w 2017 r. Źródło: Digital Scoreboard.

Rysunek 2-4. Udział poszczególnych technologii dostępu do internetu w 2017 r. Źródło: DESI.



20

2.2.2. SPECyfiKA POLiTyKi REGULACyjNEj RyNKU POLSKiEGO

Regulacje rynku telekomunikacyjnego na poziomie europejskim zostały zainicjowane przez zalecenie KE w sprawie określenia rynków właściwych (2003/311/EC) idące w ślad za dyrektywą w sprawie wspólnych ram regulacyjnych usług i sieci łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa 2002). Kolejnymi odsłonami były zalecenia z 2007 oraz 2014 roku. Przepisy unijne wymagają od krajowych organów regulacyjnych prze-prowadzenia krajowych i unijnych konsultacji w sprawie projektów środków regulacyjnych, które zamierza-ją podjąć przed ich przyjęciem, a Komisja Europejska monitoruje na bieżąco stan regulacji poszczególnych rynków właściwych.12

Stan regulacji poszczególnych rynków właściwych w krajach europejskich według stanu na początek 2018 roku ilustruje zestawienie poniżej. Zwraca uwagę, że Polska jest w grupie państw, w których wszystkie rynki właściwe według Zaleceń 2014 i 2007 są regulowane (w Polsce poza częściową deregulacją rynku 3b/2014 o czym więcej poniżej).

Podczas gdy większość krajów europejskich przeprowadziła pierwszy tak zwany cykl regulacyjny zwią-zany z analizą rynków i określaniem pozycji dominujących w oparciu o zalecenie z 2003 roku, w Polsce in-tensywne działania regulacyjne rozpoczęły się w praktyce od 2006 roku. Ponadto, wszystkie regulowane rynki oprócz 3b/2014 przeszły do tej pory co najwyżej 2 cykle regulacyjne.

Kluczowymi dla rozwoju konkurencyjności w usługach dostępu do internetu były decyzje regulujące hurto-wy dostęp do sieci (WLR), uwalniające dostęp do pętli lokalnej (LLU), usług strumienia bitów (BSA), hurtowe-go zakańczania połączeń w sieciach komórkowych (MTR).

Wprowadzenie w 2006 roku obowiązków regulacyjnych i określenie warunków dostępu do lokalnej pętli abonenckiej BSA z opłatami wyznaczanymi przez cenę detaliczną minus (R-) rozpoczęło w praktyce konku-rencję na rynku dostępu do internetu szerokopasmowego, skutkując również natychmiastową obniżką cen

12 „The state of play of the ex ante regulation in the electronic communications markets”, Komisja Europejska, 2018

RAPORT


21

detalicznych usług świadczonych przez TP. Niemniej jednak, wprowadzenie oferty BSA pobudziło jedynie rozwój sieci szkieletowych operatorów alternatywnych, nie wpływając na rozbudowę sieci dostępowej. Było to zgodne z założeniami pakietu dyrektyw o łączności elektronicznej z 2002 roku, opartego między innymi na koncepcji tzw. drabiny inwestycyjnej. Zgodnie z tą koncepcją, przedsiębiorca wchodzący na rynek może oprzeć swoje działanie nie angażując swojej infrastruktury dostępowej w pierwszym okresie, ale w kolejnym etapie powinien przejść do usług oferowanych przy wykorzystaniu LLU.

W czerwcu i sierpniu 2006 roku Prezes UKE notyfikował projekty decyzji SMP na rynkach LLU i BSA13 a następnie, wydał decyzje SMP odpowiednio w czerwcu i lutym 2007 roku. Kolejna runda regulacji była przeprowadzona zgodnie z Zaleceniem KE dotyczącym rynków właściwych z 2007 roku.

Kluczowym wydarzeniem regulacyjnym 2009 roku było podpisanie porozumienia pomiędzy Prezesem UKE a TP. Porozumienie zmieniło diametralnie środowisko regulacyjne i zasady współpracy TP z operatorami al-ternatywnymi, jednocześnie zobowiązując TP do realizacji szczegółowego harmonogramu inwestycji celem uruchomienia lub modernizacji 1,2 mln linii szerokopasmowych w obszarach białych. W ramach zawartego Porozumienia, UKE zadeklarowało utrzymanie stałego poziomu stawek hurtowych do 2012 roku i odstąpie-nie od planu podziału strukturalnego TP.

W 2010 roku rozpoczęta została druga runda regulacji rynku BSA (R5/2007) oraz LLU (R4/2007) zgodnie z zaleceniem NGA, mającym na celu określenie zasad dostępu do sieci dostępowej w całości lub części opar-tej na światłowodach. Jednocześnie Prezes UKE zidentyfikował 11 rynków lokalnych na poziomie obszarów gmin, w których uznał istnienie efektywnej konkurencji w usługach dostępu do internetu.

Kolejna analiza rynku LLU (4/2007) została zakończona decyzją w czerwcu 2014 roku, a następnie analiza i projekt decyzji na odpowiadającym według nowego zalecenia z 2014 roku rynku LLU (3a/2014) została notyfikowana do Komisji Europejskiej w sierpniu 2016 roku i wycofana, w związku ze zgłoszonymi miesiąc później przez Komisję wątpliwościami. Obydwa rynki BSA i LLU (3a,3b/2014) są w tej chwili ponownie ana-lizowane.

Oferta ramowa w zakresie kanalizacji kablowej (ROI 2006) weszła decyzją Prezesa UKE w czerwcu 200614

roku, jeszcze w oparciu o przepisy przejściowe, a zatem bez decyzji regulacyjnej SMP, nakładającej obowią-zek przygotowania oferty. Kolejne odsłony regulacji z 2010 i 2012 roku ugruntowały funkcjonowanie tej oferty również jako wzoru w zakresie procedur czy struktury opłat, nie tylko we współpracy z Orange, ale również pomiędzy innymi operatorami, nie podlejącymi dotychczas obowiązkowi oferty ramowej. W począt-kowej fazie regulacji rynku, ROI stanowiło również w wielu punktach odniesienie dla sposobów korzystania z oferty LLU.

Wyjątkowe w skali europejskiej były natomiast konsekwencje przyjętej strategii regulacyjnej na rynku mo-bilnym. Prezes UKE wydał pierwsze decyzje określające maksymalne stawki rozliczeń za zakańczanie połą-czeń w sieciach komórkowych (MTR) w 2006 roku. W maju 2009 roku Komisja wydała natomiast wytyczne dla regulatorów w sprawie stosowania opartej na kosztach metody ustalania stawek za zakańczanie połą-czeń w sieciach stacjonarnych i komórkowych (Zalecenie MTR/FTR). Aby zapewnić wsparcie dla nowych, wchodzących na rynek ze znacznym opóźnieniem w stosunku do pozostałych trzech sieci, Prezes UKE wpro-wadził asymetrię stawek za zakańczanie połączeń w sieciach nowych operatorów. Poziomy asymetrii zosta-ły ustalone w zależności od roku działalności nowych graczy a zgodnie z Zaleceniem MTR/FTR w 2010 roku UKE zapowiedział wprowadzenie symetrii z dniem 1 stycznia 2013 roku dla operatów będących na rynku dłużej niż 4 lata. W efekcie P4/Play jest jednym z nielicznych w Europie operatorów, który pomimo dużo późniejszego wejścia na rynek, osiągnął równorzędną pozycję z trzema operatorami zasiedziałymi.

13 Notyfikacje: PL/2006/0418, PL/2006/0472; Decyzje DRTH-SMP-6043-8/06 (31), DRTH-SMP-6043-23/05 (33)14 Decyzja Prezesa UKE z 30.06.2006 DTK-WSB-6062-1/04 (249)



22

2.3. perSpektyWa i ambicje rozWoju

2.3.1. EUROPEjSKA AGENdA CyfROWA

Europejska Agenda Cyfrowa (EAC) powstała jako element strategii „Europa 2020” w maju 2010 roku okre-ślając rolę technologii informacyjno-komunikacyjnych dla realizacji tej strategii. EAC zawiera podstawowe cele w zakresie sieci szerokopasmowych, które powinny zostać osiągnięte do 2020 roku: szerokopasmowy dostęp do internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s ma być dostępny dla wszystkich obywateli UE; 50 % europejskich gospodarstw domowych powinno korzystać z przepustowości powyżej 100 Mb/s.

Cele EAC zostały we wrześniu 2016 roku dodatkowo rozszerzone. W komunikacie „łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego” Komisja Europejska zaproponowała zamiany tych celów na gigabito-wy dostęp do internetu w 2025 r. dla wszystkich miejsc stanowiących główną siłę napędową rozwoju społeczno-gospodarczego takich jak szkoły, węzły transportowe i główne miejsca świadczenia usług pu-blicznych, a także dla przedsiębiorstw prowadzących intensywną dzia-łalność w internecie, ciągły dostęp do sieci 5G wszystkich obszarów miejskich i głównych szlaków komunikacyjnych i dostęp do internetu o prędkości łącza „w dół” wynoszącej co najmniej 100 Mb/s, z możliwo-ścią jej zwiększenia do prędkości mierzonej w gigabitach, dla wszyst-kich gospodarstw domowych.15

Większość państw europejskich przygotowała narodowe plany szero-kopasmowe adresując inicjatywy, w szczególności wsparcie finansów publicznych, konieczne w kierunku realizacji celów EAC. Warto zauwa-żyć, że 11 krajów postawiło wyżej poprzeczkę, zakładając bądź wcze-śniejsze osiągnięcie założeń, bądź większą docelową penetrację usług.

W związku z propozycją założeń dla społeczeństwa gigabitowego Ko-misja oczekiwała aktualizacji narodowych planów do końca 2017 roku. W Polsce cele EAC odzwierciedla zaakceptowany w styczniu 2014 roku Narodowy Plan Szerokopasmowy (NPS). NPS definiuje trzy obszary działań, które mają służyć budowie infrastruktury szerokopasmowej: zachęty inwestycyjne, inwestycje z wykorzystaniem środków publicznych oraz stymulowanie popytu.

W sierpniu 2018 roku Ministerstwo Cyfryzacji opublikowało do konsultacji projekt zaktualizowanego NPS16. łączny szacunkowy koszt realizacji celów NPS miałby się zamknąć w przedziale od 28 mld zł do 43 mld zł, a szacowana łączna luka w finansowaniu z największym prawdopodobieństwem będzie na pozio-mie 14-15 mld zł. Kwoty te uwzględniają z jednej strony już poniesione nakłady, z drugiej przewidują osob-ne wartości dla budowy sieci gigabitowych (oraz 5G) w rozszerzonym horyzoncie czasowym do 2025 roku. Na poziomie europejskim, realizacja EAC została wsparta przez szereg regulacji w tym zalecenie w sprawie regulowanego dostępu do sieci nowej generacji 2010/572/UE17 i dyrektywę nr 2014/61/UE w sprawie środ-ków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej (Dyrektywa Kosztowa). Dyrektywa Kosztowa została w pełni zaimplementowana w ostatniej nowelizacji Megaustawy.

15 Komunikat „Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego”, Komisja Europejska, 201616 Projekt aktualizacji „Narodowego Planu Szerokopasmowego”, Ministerstwo Cyfryzacji, 201817 Zalecenie Komisji z dnia 20 września 2010 r. w sprawie regulowanego dostępu do sieci dostępu nowej generacji, Komisja Europejska, 2010,

pozycja w dzienniku UE 2010/572/UE

cele europejSkiej aGendy cyfroWej 2025

» Gigabitowy internet dla szkół, węzłów transportowych i głównych miejsc świadczenia usług publicznych oraz przedsiębiorstw działających w internecie

» ciągły dostęp do sieci 5G wszystkich obszarów miejskich i głównych szlaków komunika-cyjnych

» dostęp do internetu o prędkości co najmniej 100 mb/s, z możliwością jej zwiększenia do prędkości gigabitowej dla wszystkich gospodarstw domowych

RAPORT


23

2.3.2. STRATEGiA iNNOWACyjNOśCi

Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, przyjęta przez Rząd w lutym 2017 roku szeroko odnosi się do obszaru cyfryzacji, przede wszystkim w kontekście nowego etapu rozwoju gospodarki „Przemysł 4.0”, opierają-cego się na sieciach telekomunikacyjnych. Wykorzystanie technologii cyfrowych zostało wskazane jako warunek osiągnięcia celów w każdym obszarze Strategii. Podkreślono, że Polska powinna kłaść większy nacisk na tech-niczną agendę cyfrową a cyfryzacja i innowacyjność potrzebują odpowiedniej infrastruktury telekomunikacyjnej.

W głównych obszarach koncentracji działań, cyfryzacja jest wymieniona jako koło zamachowe re-industria-lizacji w ramach uruchamiania Polskiej Platformy “Przemysłu 4.0”, która ma wspierać proces transformacji przemysłowej, w tym cyfryzacji procesów. Strategia zakłada interwencję państwa dla stworzenia warunków cyfryzacji przemysłu, między innymi dla rozwoju rynku Internetu Rzeczy, zarządzania sieciami elektro-ener-getycznymi smart-grid, elektromobilności, przetwarzania w chmurze obliczeniowej czy technologii big data.

Wykorzystanie w szczególności szybkich sieci telekomunikacyjnych będzie krytyczne dla realizacji działań dotyczących e-państwa, inteligentnych systemów transportowych i systemów autonomicznych pojazdów, inteligentnej sieci energetycznej, komunikacji kryzysowej, bezpieczeństwa finansów, polityk wyrównywa-nie szans rozwojowych oraz poprawy konkurencyjności na rynkach globalnych.

Wzmocnienie cyfrowego rozwoju kraju zgodnie z celami EAC oraz założeń kierunku rozwoju europejskie-go społeczeństwa gigabitowego do 2025 roku jest pierwszym wymienionym obszarem działań w obszarze cyfryzacji. Strategia podkreśla znaczenie sieci stacjonarnych NGA opartych na światłowodach oraz koniecz-ność dalszego rozwoju technologii mobilnych w kierunku sieci 5G.

2.3.3. POPC

Program operacyjny Polska Cyfrowa (POPC)18 jest głównym narzędziem interwencji ze środków publicznych, służącym realizacji strategii Europa 2020 i NPS na poziomie krajowym. Na realizację POPC, przeznaczonych zostało w sumie 2.172,5 mln EUR ze środków EFRR, przy minimalnym zaangażowanym wkładzie środków krajowych na poziomie 394,3 mln EUR. Program realizuje cztery osie priorytetowe z następującą, przybliżoną alokacją finansowania:

• Oś I Powszechny dostęp do szybkiego internetu – 1 205,3 mln EUR;

• Oś II E-administracja i otwarty rząd – 1 122 mln EUR;

• Oś III Cyfrowe kompetencje społeczeństwa – 171,3 mln EUR;

• Oś IV Pomoc techniczna – 68,1 mln EUR.

Komisja Europejska zaakceptowała pierwszą wersję POPC w grudniu 2014 roku oraz ponownie w lutym 2017 roku, po zmianach, które dotyczyły przede wszystkim wprowadzenia możliwości wykorzystania poza dota-cjami, instrumentów finansowych w realizacji celów osi I programu, wprowadzenie trybu pozakonkursowego w osi II POPC E-administracja i otwarty rząd oraz wprowadzenia możliwości sfinansowania „dużego projek-tu” w osi II POPC – II etapu projektu Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zaso-bów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych.

Oś I POPC wspiera budowę infrastruktury szerokopasmowego internetu, zgodnych z założeniami EAC i NPS, na obszarach z tzw. luką inwestycyjną. Są to obszary białe, w których w chwili realizacji programu nie istniała sieć dostępowa NGA i w których inwestycje w taką infrastrukturę, ze względu na ich koszty oraz ograniczony popyt są szczególnie nieefektywne ekonomicznie.

18 POPC dokument główny, Centrum Projektów Polska Cyfrowa, wersja po zmianach luty 2017



24

Obszary interwencji identyfikowane są na podstawie danych inwentaryzacji usług i infrastruktury telekomuni-kacyjnej oraz modelu analizy opłacalności inwestycji przygotowywanych przez Prezesa UKE. Analiza przepro-wadzona została z dokładnością do poszczególnych budynków i na tej podstawie zidentyfikowano ponad 3,2 mln adresów białych. Obszary interwencji określone zostały poprzez agregację adresów białych w obszarach administracyjnych powiatów.

Instytucja pośrednicząca programu – CPPC – przeprowadziła do chwili obecnej 3 konkursy w ramach osi I POPC.

W ramach trzech konkurSóW zadeklaroWano objęcie zaSięGiem Sieci praWie 2 mln GoSpodarStW domoWych (270% celu proGramu).

obowiązek zapewnienia dostępu hurtowego do sieci szerokopasmowych wybudowanych w ramach i osi popc jest warunkiem przyznania pomocy. uke nie tylko opracował zasady dostępu hurtowego do sieci zrealizowanych w ramach poszczególnych konkursów, ale również cenniki usług przyłączenia do sieci dla jednostek oświatowych (dla 2 i 3 konkursu). jakkolwiek operatorzy sieci popc mają swobodę określenia szczegółowych warunków dostępu hurtowego, oferty zatwierdzane są przez prezesa uke.

obowiązek dostępu do sieci popc dotyczy zarówno dostępu do infrastruktury jak i dostępu aktywnego, w tym bSa, llu oraz Vula. zasady dostępu do sieci popc wzorowane są na zapisach ramowych ofert obowiązują-cych orange (roi oraz Sor). podobnie jest w przypadku określania opłat za usługi hurtowe, gdzie uke proponuje pełen wachlarz metod od uzasadnienia kosztowego do szczegółowych zasad przeprowadzania testów zawężania marży. trzeba zwrócić uwagę, że te szczególne kompetencje uke jako instytucji specjalistycznej, określone są jedynie w dokumentacji konkursowej.

Tabela 2-1. Podsumowanie efektów konkursów przeprowadzonych w ramach i osi POPC – działanie 1.1. Źródło: CPPC.

POdSUMOWANiE i, ii i iii NABORU

i NABÓR ii NABÓR iii NABÓR i RUNdA

Obszary konkursowe

24% powierzchni kraju 229

cała Polska 79

cała Polska *** 33

Alokacja600 mln zł

ponad 3 mld 147 mln zł

ponad 1 mld 936 mln zł

Pokrytych obszarów

34% 63% 100%

Liczna gospodarstw

domowych do objęcia zasięgiem na obszarach

wyłonionych do dofinansowania

118 085 (tj. 129% minimalnego

zobowiązania pokryciowego)

1 118 455 (tj. 168% minimalnego


654 714 (tj. 142% minimalnego


Liczba szkół 179placówek oświatowych

6 283punktów adresowych

placówek oświatowych

9 241placówek oświatowych

2 579punktów adresowych

placówek oświatowych

3 826placówek oświatowych

RAPORT


25

2.3.4. STRATEGiA 5G

Po raz pierwszy w historii tworzenia standardów telekomunikacyjnych, rozwój sieci 5G ma charakter ewolu-cyjny. Sieci 5G definiowane są przede wszystkim parametrami wydajności. 5G ma być przygotowane do ob-sługi o trzy rzędy wielkości większej liczby urządzeń mobilnych, do gigabitowych szybkości transmisji (1–10 Gb/s), opóźnień poniżej 5 ms, obsługi średnio 100 urządzeń na m2 powierzchni, przy jednoczesnej redukcji zużycia energii w sieci o 90%.

Wydatki UE związane z budową sieci 5G do 2025 roku szacowane są na 500 mld Euro. 3.5 mld Euro Unia przeznaczy na udział w przedsięwzięciach publiczno prywatnych z tym związanych, jednak, pomijając po-średnie korzyści wynikające ze zwiększenia europejskiego PKB, przychody w sieciach 5G w tym horyzoncie czasowym szacowane są na 225 mld Euro. Wyzwaniem będzie zatem zapewnienie wymaganych inwestycji przy tak znacząco dłuższym okresie zwrotu.

Spójna strategia rozwoju sieci 5G w Polsce jest w trakcie przygotowania i dyskusji. Projekt Strategii 5G dla Polski został przygotowany i opublikowany przez Ministerstwo Cyfryzacji w styczniu 2018 roku. Prezes UKE uwzględnił w szerokim zakresie rozwój sieci 5G w swojej strategii regulacyjnej. Scenariusze budowy sieci 5G są również opisane w projekcie zaktualizowanego NPS.

W dotychczas przedstawionych wizjach strategii rozwoju sieci 5G pojawiły się konkretne założenia, również związane z tempem i kosztami budowy niezbędnej infrastruktury. dokument „Strategia 5G” opracowany przez Ministerstwo Cyfryzacji bezpośrednio mówi o wadze, jaką dla rozwoju sieci 5G mają sieci stacjonar-ne: „Światłowód jest szczególnie ważnym elementem infrastruktury, ponieważ stanowi podstawę nie tylko stałego dostępu szerokopasmowego, ale także sieci mobilnych i WiFi. Ponieważ ruch danych w sieciach mobilnych wzrasta i oferowane są usługi szybszej transmisji, operatorzy sieci komórkowych będą coraz częściej potrzebować dostępu do wszechstronnej infrastruktury światłowodowej, aby jak najlepiej wykorzystać dostępne i cenne widmo radiowe.”

W projekcie aktualizacji NPS zakłada się budowę czterech sieci 5G w trzech modelach: budowy równole-głej przez czterech operatorów, budowy infrastruktury, która byłaby współdzielona przez operatorów oraz budowy narodowej sieci szkieletowej backhaul, do której operatorzy dobudowywaliby infrastrukturę mo-bilną piko- i femto-komórek. Projekt szacuje również wartość inwestycji niezbędnych do zbudowania czę-ści wspólnej infrastruktury 5G z sieciami szerokopasmowymi. Z opracowania wynika, że prawie połowa średniorocznych nakładów na budowę stacjonarnych sieci szerokopasmowych w latach 2021-25 związa-na byłaby z budową sieci 5G.

Także BEREC odniósł się do potrzeby zapewnienia światłowodowych łączy dosyłowych dla sieci 5G w kontekście przeglądu rynków właściwych.19

19 Assessment of the need to review the BEREC Common Positions on Markets 3a, 3b and 4 BoR (18) 24



26

2.4. WymaGane obSzary inWeStycji

2.4.1. POTRZEBy iNWESTyCyjNE

Oceniając aktualny stan rynku telekomunikacyjnego w Polsce, stagnację jego wartości, silną konkurencję skoncentrowaną na walce cenowej, dużą penetrację usług szerokopasmowych w sieciach mobilnych i kon-frontując go z pozycją Polski w europejskich rankingach cyfryzacji oraz ambitnych celach rozwoju, należy zadać sobie pytanie, czy oznacza to, że istnieje już wystarczająca baza infrastruktury telekomunikacyjnej dla zapewnienia dalszego rozwoju usług.

Projekt aktualizacji NPS20 szacuje nakłady inwestycyjne niezbędne do osiągnięcia jedynie celu EAC, które mogą wynieść w latach 2017 – 2020 od 11,13 mld do 17,3 mld zł. Uwzględniając dodatkowo całko-wite koszty budowy infrastruktury zgodnie z celami społeczeństwa gi-gabitowego oraz związane z rozwojem sieci 5G nakłady wynosić będą 27,95 mld zł do 43,1 mld zł, a szacowana łączna luka w finansowaniu, z największym prawdopodobieństwem, będzie na poziomie 14-15 mld zł.

Oczekuje się też, że inwestycje operatorów w sieciach dostępowych koncentrować się będą na technologiach, zapewniających możliwość korzystania z usług o przepustowościach przekraczających 100 Mb/s. Zakładając, że do 2020 roku zostaną osiągnięte cele podstawowe EAC, dalsze zwiększenie możliwości sieci do przepustowości co najmniej 100 Mb/s może wymagać dodatkowych 5,5 mld zł inwestycji w okresie ko-lejnych 5 lat.

Trzeba pamiętać również, że potrzeby sektorów wertykalnych związane z infrastrukturą szerokopasmową (zwłaszcza w powszechnym zastosowaniu, np. autonomicznych pojazdów, telemedycyny, energetyki, itd.) wymagają jednolitego, krajowego zasięgu infrastruktury. Aby więc osiągnąć wymagany efekt transformacji, duża część wymaganych inwestycji będzie musiała być skierowana na obszary o niższej opłacalności.

2.4.2. ZASPOKOjENiE POPyTU NA iNfRASTRUKTURę

Według Raportu Prezesa UKE o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2017 roku, w dalszym ciągu w blisko 90% miejscowości do 100 mieszkańców oraz 50% miejscowości do 500 mieszkańców nie ma ani jednego operatora, który zadeklarowałby obecność własnego węzła telekomunikacyjnego. Jednocześnie, w miejscowościach powyżej 100 tys. mieszkańców obecność własnej infrastruktury deklarowało 10 lub więcej operatorów. Średnio, jedynie co drugi węzeł dostępowy (czyli urządzenia zapewniające fizyczne podłączenie sieci dostępowej użytkowników końcowych do sieci agregującej) zinwentaryzowany w systemie SIIS (System Informacyjny o Infrastrukturze Szerokopasmowej) jest węzłem światłowodowym. Ponadto, obecność węzła dostępowego nie gwarantuje jeszcze dostępności usług stacjonarnych klasy NGA dla klientów końcowych. średnia dla całego kraju penetracja budynkowa dostępem do usług internetu stacjonarnego o przepusto-wości co najmniej 30 Mb/s wynosi jedynie 33%. W przypadku usług o przepustowości 100 Mb/s, jedynie 10% budynków miało takie możliwości.

20 Projekt aktualizacji „Narodowego Planu Szerokopasmowego”, Ministerstwo Cyfryzacji, 2018

realizacja eac w latach 2017- 2020 może wynieść od 11,13 mld do 17,3 mld zł, a dodat-kowe koszty budowy infrastruk-tury zgodnie z celami społeczeń-stwa gigabitowego oraz rozwojem sieci 5G wynosić będą 27,95 mld zł do 43,1 mld zł.

Szacowana łączna luka w finan-sowaniu to poziom 14-15 mld zł.

RAPORT


27

Z drugiej strony już w 2016 roku UKE stwierdził, że możliwość skorzystania z usług o prędkości 100 Mb/s posiadało ponad 50% gospodarstw domowych, a głównym problemem dla osiągnięcia celu EAC jest brak popytu na duże przepustowości. Niemniej jednak zaktualizowany NPS zakłada, że o ile utrzymany zostanie obecny trend intensywnie rosnącego wolumenu ruchu, w 2020 roku 66% gospodarstw domowych będzie korzystało z usług o przepustowości co najmniej 100Mb/s.

Konsekwentnie więc, główny nacisk i wsparcie inwestycji powinno dotyczyć infrastruktury zapewniającej przepustowość 100Mb/s, która mogłaby w przyszłości zostać zwiększona do przepustowości gigabitowych. NPS wskazuje w związku z tym, że podstawowym medium budowy sieci przyszłości będzie światłowód oraz sieci HfC (dOCSiS/EUROdOCSiS), również jako uzupełnienie technologii 5G.

Rysunek 2-5. Penetracja budynkowa zasięgami internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s (lewa mapka) oraz 100 Mb/s (prawa mapka) Źródło: „Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w 2017 r.”, UKE, czerwiec 2018.

Rysunek 2-6. Prognoza popytu gospodarstw domowych w Polsce na łącza o przepustowości co najmniej 30 Mb/s, co najmniej 100 Mb/s oraz co najmniej 1Gb/s (model logistyczny) Źródło: „Analiza uwarunkowań w procesie aktualizacji Narodowego Planu Szerokopasmowego”, InfoStrategia i GWW, 2018.



28

Rynek zdaje się potwierdzać te założenia. Operatorzy podkreślają konieczność dalszego inwestowania w in-frastrukturę. Znajduje to odzwierciedlenie nie tylko w deklarowanych wartościach inwestycji, ale również w podejmowanych działaniach strategicznych. dobrowolną i szeroką współpracę w zakresie dostępu do in-frastruktury i sieci podjęły w ostatnim roku między innymi OPL, T-Mobile, Nexera, Netia, UPC, Play.

2.4.3. KLASyfiKACjA POTRZEB W KATEGORiACH iNWESTyCji WyMAGANyCH W OBSZARACH Z LUKą dOCHOdOWą ORAZ W OBSZARACH GęSTO ZALUdNiONyCH

Gruntowna analiza potrzeb inwestycyjnych na obszarach białych NGA była podstawą do określenia zasad interwencji ze środków publicznych w ramach POPC. W toku przygotowania programu zbudowane zostały szczegółowe modele kosztowe i popytowe, za pomocą których oceniana była rentowność inwestycji i na tej podstawie, wysokość niezbędnego dofinansowania, które umożliwiłoby budowę oraz działalność operatora. Przeprowadzone analizy wskazały, że istnieją takie obszary białe NGA, w których z racji na lukę dochodową, nie tylko nie osiągnięto by zwrotu inwestycji, ale nawet przychodów gwarantujących zwrot kosztów operacyj-nych.

Potrzeby w zakresie rozbudowy infrastruktury w obszarach wiejskich i podmiejskich podsumowuje raport o stanie infrastruktury. Według UKE największy udział węzłów światłowodowych znajduje się w miejscowo-ściach o wielkości od 20 tys. do 50 tys. mieszkańców. Wiele z tych lokalizacji zostało zbudowanych w ramach programów wparcia budowy sieci realizowanych w perspektywie finansowej 2007-2014. W ramach nato-miast nowej perspektywy oraz kolejnych konkursów POPC, dofinansowanie dotyczy budowy infrastruktury dostępowej w znakomitej większości w miejscowościach poniżej 5 tys. mieszkańców – tam bowiem wystę-puje większość obszarów białych, których wypełnienie jest mało prawdopodobne ze względu na wielkość luki dochodowej.

Podkreślić należy, że istnienie samych węzłów światłowodowych nie zapewnia jeszcze dostępu użytkowni-ków końcowych do usług szerokopasmowych. W obszarach rzadziej zaludnionych dostęp ten może zostać w pewnym stopniu zapewniony przez sieci radiowe.

Ponadto, w obszarach gęsto zaludnionych, również znajdują się obszary białe NGA. Pomimo, że nie zna-lazły się one w zakresie interwencji ze środków publicznych z uwagi na lepszy potencjał dochodowy, sieci dostępowe nawet na terenach miejskich i podmiejskich wymagają rozbudowy, modernizacji i poprawy parametrów. Na terenach aglomeracji, infrastruktura światłowodowa ponadto odgrywa nie tylko rolę jako dostęp szerokopasmowy o możliwościach gigabitowych dla użytkowników końcowych ale również jako dosył dla sieci mobilnych, których gęstość w obszarach miejskich stale rośnie a wzrośnie skokowo w związku z budową sieci 5G.

RAPORT


29

2.5. WnioSkiaktualny Stan rynku telekomunikacyjneGo W polSce. ambicje i WyzWania rozWoju

Obserwacje rozwoju rynku w ciągu ostatnich 3 lat wyraźnie wskazują na cztery wiodące zjawiska:» stagnacja całkowitej wartości rynku i jego relatywne rozdrob-

nienie;» dysproporcja penetracji usług dostępu do internetu stacjonar-

nego i mobilnego, wskazująca na potrzebę zmiany generacyj-nej technologii dostępowych w sieciach stacjonarnych;

» malejące znaczenie usług dostępu do internetu stacjonarnego świadczonych na infrastrukturze operatorów trzecich;

» zwiększające się znaczenie i wartość usług związanych z do-starczaniem treści telewizyjnych i wideo.

Zwiększanie zasięgu sieci i usług szerokopasmowych, stała po-prawa ich parametrów i poszerzanie oferty oraz związane z tym inwestycje są niezbędne, aby zbudować i wzmocnić nowe źródła przychodów i pobudzić rynek do wzrostów.

Spadek wartości rynku powodowany obniżką przychodów, wy-muszaną przez konkurencję cenową w usługach podstawowych, jest tylko częściowo rekompensowany przez nowe źródła przy-chodów. Ten trend, w sposób oczywisty, wpływa negatywnie na perspektywę zwrotów z inwestycji infrastrukturalnych.

Polski rynek jest jednym z najbardziej konkurencyjnych cenowo w Europie.

Ograniczenia popytu oraz dotychczasowe preferencje wyborów konsumentów kierujących się ceną sprawiają, że pomimo zwięk-szania się oferty usług, poprawy ich zasięgu i jakości, zarówno w sieciach stacjonarnych jak i ruchomych, w dalszym ciągu ob-serwuje się spadek średniego ARPU we wszystkich segmentach rynku.

Wśród barier inwestycyjnych utrzymują się niezmiennie bariery administracyjno-prawne, brak standardów, długotrwałość pro-cesów administracyjnych, dostępność finansowania.

01

02

03

04



30

Raport dESi podkreśla asymetryczność rozwoju Polski w dzie-dzinie łączności – z penetracją usług mobilnych plasującą Pol-skę w czołówce EU28 oraz ogólną pozycją w zakresie łączności, gdzie Polska utrzymuje się na dalekim, 25 miejscu w UE.

Podkreśla się jednocześnie szybszy w ciągu ostatnich dwóch lat rozwój sieci nowej generacji i mobilnego dostępu szerokopa-smowego.

Raport odnotowuje również specyfikę warunków geograficznych, dużych obszarów o małej gęstości zaludnienia podkreślając, że koszty rozwoju sieci są stosunkowo wysokie, popyt ograniczony, a wiele obszarów białych NGA jest nieopłacalnych.

Polska jest w dalszym ciągu jednym z najbardziej regulowanych rynków w UE.

Rynki właściwe, kluczowe dla funkcjonowania usług szerokopa-smowych zostały do tej pory poddane tylko dwóm cyklom regu-lacyjnym. Można zatem wnioskować, że regulacje będące w ob-rocie, odnoszą się do stanu rynku sprzed kilku lat, za wyjątkiem rynku 3b/2014.

Asymetria regulacji MTR jest przykładem pozytywnego wpływu regulacji zastosowanej proporcjonalnie do siły rynkowej graczy, który pozwolił na wykształcenie się silnej konkurencji.

Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju szeroko adresuje obszar cyfryzacji oraz wyraźnie podkreśla, że u podstaw budowy społeczeństwa cyfrowego, innowacji w kluczowych sektorach wertykalnych i transformacji do Przemysłu 4.0 jest budowa in-frastruktury szerokopasmowej o możliwościach gigabitowych.

Wskazując kierunki działania, strategia innowacyjności nie jest jednak wsparta niezbędnymi narzędziami, poza wdrożonymi do-tychczas w ramach NPS i POPC.

05

06

07

RAPORT


31

Tempo rozwoju technologii spowodowało, że jeszcze przed upłynięciem terminów realizacji celów EAC, ambicje dotyczące infrastruktury szerokopasmowej zostały rozszerzone do prze-pustowości gigabitowych. Został też zaproponowany pierwszy kalendarz wdrażania sieci 5G w Europie.

Przepustowości gigabitowe wymagają, aby architektura budo-wanych i modernizowanych sieci była w większym zakresie, niż to dotychczas zakładano, oparta na światłowodach.

idące w ślad za celami EAC, Narodowy Plan Szerokopasmowy i podstawowe narzędzie wsparcia finansowego ze środków pu-blicznych przewidziane w NPC, Program Operacyjny Polska Cyfrowa są obecnie aktualizowane, niemniej zwiększyła się luka finansowa konieczna do osiągnięcia nowych celów rozwo-ju infrastruktury. Nie zwiększyły się natomiast środki publiczne przeznaczone na te cele. Zakłada się, że luka zostanie wypełnio-na przez fundusze prywatne, inwestycje pochodzące bezpośred-nio od operatorów.

Poza finansowaniem dostępnym w ramach POPC, najważniej-szym elementem mającym stymulować dalsze inwestycje dla osiągnięcia EAC i ambicji społeczeństwa gigabitowego są zmia-ny środowiska regulacyjnego. Polska wdrożyła pakiet regula-cji zgodnie z dyrektywą kosztową, zapewniony został również otwarty dostęp do infrastruktury budowanej przy wykorzysta-niu środków publicznych. Krótki czas, który upłynął od wprowa-dzenia tych narzędzi regulacyjnych nie pozwala na pełną ocenę ich skuteczności, trudno jest również twierdzić, że mogłyby być one niewystarczające.

Strategia 5G nie może być traktowana jedynie jako ewolucja nowego standardu sieci mobilnych. Ewolucja sieci w kierun-ku zapewniającym parametry 5G wymaga dalszych inwestycji w infrastrukturę stacjonarną. Będzie to zwłaszcza kluczowe na obszarach miejskich o maksymalnej przyszłej gęstości komuni-kujących się urządzeń, jak największego zbliżenia światłowo-dowych sieci dosyłowych do elementów dostępu radiowego. dlatego też, według pierwszych szacunków, prawie połowa średniorocznych nakładów na budowę sieci szerokopasmowych w latach 2021-2025 związana będzie z budową sieci 5G.

08

09



32

Statystyki penetracji sieci o możliwościach szybkości transmisji powyżej 100Mb/s świadczą, że istniejąca infrastruktura jest nie-wystarczająca. Nawet w obszarach miejskich, penetracja budyn-kowa sieci o możliwościach gigabitowych jest niewystarczająca dla spełnienia celów EAC i NPS oraz Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju.

Operatorzy intensywnie inwestujący w budowę sieci gigabito-wych, zdają się już efektywnie korzystać z istniejących możliwości i środowiska regulacyjnego, dobrowolnie nawiązując współpracę w zakresie wykorzystania istniejącej infrastruktury czy też do-stępu do sieci budowanych przy wykorzystaniu środków pu-blicznych.

10

RAPORT


33

rola reGulatora W kSztałtoWaniu rynku



34

3.1. problematyka Symetrycznych oboWiązkóW reGulacyjnych W zakreSie doStępu do infraStruktury paSyWnej i SpoSób ich eGzekWoWania przez prezeSa ukeZgodnie z art. 22 ust. 2 Megaustawy, Prezes UKE, wydając decyzję w sprawie dostępu do infrastruktury tech-nicznej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego musi uwzględniać szereg wymagań określonych w tym przepi-sie. Przede wszystkim te, określone w art. 8 DR (Dyrektywa Ramowa). Przepis art. 8 ust. 1 DR zobowiązuje krajowe organy regulacyjne do podejmowania proporcjonalnych środków dla osiągniecia celów regulacyj-nych. Zgodnie z kolei art. 8 ust. 5 DR, krajowe organy regulacyjne są zobowiązane stosować obiektywne, przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonalne zasady regulacyjne, w tym celu m.in.:

• Zapewniając, aby w podobnych okolicznościach nie występowała dyskryminacja w traktowaniu przedsię-biorstw udostępniających sieci i usługi łączności elektronicznej;

• Chroniąc konkurencję z korzyścią dla konsumentów oraz promując w odpowiednich przypadkach konku-rencję opartą na infrastrukturze;

• Promując efektywne inwestycje i innowacje w zakresie nowej i rozszerzonej infrastruktury, w tym poprzez zagwarantowanie, że każdy przypadek obowiązku udzielenia dostępu uwzględnia ryzyko, jakie ponoszą in-westujące przedsiębiorstwa;

• Nakładając ex ante obowiązki regulacyjne tylko w przypadku braku skutecznej i zrównoważonej konkuren-cji, a także łagodząc lub znosząc takie obowiązki, kiedy tylko spełniony jest ten warunek.

Przestrzeganie zasady proporcjonalności oznacza, że zastosowane środki regulacyjne muszą być adekwatne do wielkości przedsiębiorstwa, zakresu świadczonych usług, jego pozycji na rynku i zidentyfikowanych pro-blemów. Nakładane obowiązki nie mogą więc być takie same (symetryczne). Przemawia za tym także wymóg, aby nakładane obowiązki były niedyskryminacyjne. Przepis art. 8 ust. 5 DR wprost nakazuje, aby w podob-nych okolicznościach nie występowała dyskryminacja w traktowaniu przedsiębiorstw udostępniających sieci i usługi łączności elektronicznej. A contrario dyskryminacja będzie więc występować, gdy w różnych okoliczno-ściach będą stosowane takie same obowiązki. Nie będzie także chroniona konkurencja, jeżeli takie same obo-wiązki będą nakładane, np. na podmiot posiadający silniejszą pozycję rynkową i na podmiot, który ma słabszą pozycję rynkową. Nie będzie to sprzyjać ochronie praw konsumentów i wspieraniu rozwoju konkurencji.

Większe obowiązki regulacyjne nie będą także sprzyjać rozwojowi inwestycji i innowacji w zakresie nowej oraz rozszerzonej infrastruktury. Promowanie efektywnych inwestycji czy innowacji musi jednocześnie gwarantować, że każdy przypadek obowiązku udzielenia dostępu uwzględnia ryzyko, jakie ponoszą inwe-stujące przedsiębiorstwa. Oznacza to, że należy w sposób indywidualny oceniać każdy przypadek udzielania dostępu. Nie może więc występować taka sytuacja, że przedsiębiorcy, niezależnie od tego, jakie ryzyka inwe-stycyjne ponoszą, otrzymają decyzje w zakresie dostępu na takich samych warunkach. Tego rodzaju decyzje byłyby dyskryminujące oraz nieproporcjonalne. Prezes UKE musi więc w sposób indywidulany oceniać każdy przypadek i podejmować odpowiednie do tego przypadku decyzje. W przeciwnym razie, tj. nie uwzględniając wskazanych zasad, decyzje mogą zostać uznane za wadliwe.

Poza obowiązkami wynikającymi z art. 8 ust. 5 DR, przepis art. 22 ust. 2 Megaustawy nakazuje, aby Prezes UKE wydając decyzję w sprawie dostępu do infrastruktury technicznej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, brał także pod uwagę, aby opłaty z tego tytułu umożliwiały zwrot poniesionych przez przedsiębiorcę teleko-munikacyjnego kosztów, oraz wpływ dostępu do infrastruktury technicznej na plan biznesowy tego przed-siębiorcy telekomunikacyjnego, w szczególności na realizowane przez niego inwestycje dotyczące szybkich sieci telekomunikacyjnych. Przepisy wymagają także indywidualnego podejścia zapewniającego zwrot ponie-sionych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego kosztów oraz uwzględnienie jego planów biznesowych.

RAPORT


35

3.2. podStaWoWa rola reGulacji i reGulatora

3.2.1. REALiZACjA CELÓW POLiTyKi REGULACyjNEj OKREśLONyCH W ART. 189 UST. 2 PRAWA TELEKOMUNiKACyjNEGO

Zgodnie z art. 189 ust. 1 i 2 p.t., organy właściwe w sprawach telekomunikacji, czyli minister właściwy do spraw informatyzacji oraz Prezes UKE, zostali zobowiązani do prowadzenia polityki regulacyjnej.

Polityka regulacyjna jest definiowana poprzez określenie celów sformułowanych w punktach 1-4 art. 189 ust. 2 p.t. Sformułowane w art. 189 ust. 2 p.t. cele regulacyjne są zbieżne z celami regulacyjnymi określo-nymi w dyrektywie 2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej. Związane jest to z koniecznością zapewnienia w sposób jednolity realizacji celów regulacyjnych sformułowanych w DR przez poszczególne państwa członkowskie UE. Przepis art. 8 ust. 1 DR zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby krajowe organy regulacyjne przy wykonywaniu zadań przewidzianych Dyrektywą Ramową podejmowały wszelkie uzasadnione, ale jednocześnie proporcjonalne środki, dla osiągnięcia w szczególności celów określonych w art. 8 DR.

Cele regulacyjne powinny być uwzględniane nie tylko w stanowieniu prawa, ale także w prowadzonych sprawach regulacyjnych. Powinny być materialnoprawną podstawą wszelkich decyzji regulacyjnych wy-dawanych przez Prezesa UKE, w szczególności projektów rozstrzygnięć regulacyjnych. Powinny być także uwzględniane w procesie wykładni wszystkich przepisów p.t. Wyjaśniają bowiem czym kierował się ustawo-dawca przygotowując przepisy dotyczące zadań i kompetencji administracji telekomunikacyjnej.

Postanowienia art. 8 ust. 2 DR nakładają na krajowe organy regulacyj-ne obowiązek wspierania konkurencji w dziedzinie udostępniania sieci i usług łączności elektronicznej oraz urządzeń towarzyszących i usług. Postanowieniom art. 8 ust. 2 DR odpowiadają w części postanowienia art. 189 ust. 2 pkt 1 lit a-e p.t. Wskazać należy także na postanowienia art. 8 ust. 5 lit. a, d i f DR. Zgodnie z tymi przepisami, w dążeniu do osiągnięcia założeń polityki, o których mowa w szczególności w art. 8 ust. 2 dR, kra-jowe organy regulacyjne stosują obiektywne, przejrzyste, niedyskry-minacyjne i proporcjonalne zasady regulacyjne. Szczególnie ważne są w tym zakresie postanowienia, według których nałożenie ex ante obowiązków regulacyjnych możliwe jest tylko w przypadku braku skutecznej i zrównoważonej konkurencji.

Uszczegółowieniem celów polityki regulacyjnej są przygotowywane przez Prezesa UKE strategie regulacyjne. W strategii Prezesa UKE zatytułowanej: Strategiczne kierunki działania Prezesa UKE w latach 2017-2021 jest wprawdzie mowa o promowaniu i rozwoju infrastruk-tury, ale ewentualne zachęty w zakresie inwestycji są ograniczone tylko do podmiotów posiadających SMP. Brak odniesienia się do za-

pewnienia efektywnego inwestowania w dziedzinie infrastruktury czy promocji technologii innowacyjnych (art. 189 ust. 2 pkt 2 lit c) p.t.). Prezes UKE chce zapewnić rozwój konkurencji poprzez regulacje (jeden z rozdziałów jest zatytułowany „Konkurencja dzięki optymalnym regulacjom”). Tymczasem popieranie konkurencji powinno się odbywać poprzez wspieranie nowych inwestycji infrastrukturalnych i innowacyj-ności. Powinna być także zapewniona przewidywalność regulacyjna (art. 189 ust. 2 pkt 2 lit e) p.t.). Działa-nia w tym zakresie powinny być podejmowane przez Prezesa UKE w taki sposób, aby przedsiębiorcy mogli w perspektywie kilkuletniej dostosować swoje plany do przewidywanych nowych warunków rynkowych, tj.

W strategii prezesa uke w latach 2017-2021 zachęty w zakresie inwestycji są ograni-czone do podmiotów posiadają-cych Smp. brak jest odniesienia do zapewnienia efektywne-go inwestowania w dziedzinie infrastruktury czy promocji technologii innowacyjnych, które przyczynią się do wzrostu konku-rencyjności. także przewidywal-ność regulacyjna nie jest zapew-niona, jeżeli na początku okresu strategii regulacyjnej są jedno-cześnie podejmowane działania regulacyjne, o których mówią strategiczne kierunki działania prezesa uke.



36

powinni być z odpowiednim, kilkuletnim wyprzedzeniem poinformowani o tych planach. Wymagania te nie będą spełnione, jeżeli na początku okresu strategii regulacyjnej są jednocześnie podejmowane działania re-gulacyjne, o których mówią strategiczne kierunki działania Prezesa UKE.

Wskazać należy także, że Prezes UKE jest obowiązany jako organ regulacyjny realizować cele regulacyjne wskazane w art. 189 p.t. stanowiące politykę regulacyjną nie tylko podejmując działania na podstawie usta-wy Prawo telekomunikacyjne, ale także działając na podstawie ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci te-lekomunikacyjnych z dnia 7 maja 2010 r. Polityka regulacyjna jest bowiem związana z konkretnym organem regulacyjnym tj. Prezesem UKE oraz ministrem właściwym do spraw informatyzacji.

Prezes UKE powinien więc uwzględniać wszystkie cele regulacyjne sformułowane w art. 189 p.t. oraz art. 8 DR w zależności od konkretnego przypadku, dokonując ich właściwej oceny. Odpowiednia ich ocena pozwo-li zastosować właściwe środki sprzyjające inwestycjom w rozwój infrastruktury oraz promowaniu nowych technologii, ale także zrealizować inne cele wynikające z polityki regulacyjnej Prezesa UKE.

3.2.2. REALiZACjA CELÓW USTAWy PRAWO TELEKOMUNiKACyjNE OKREśLONyCH W ART. 1 UST. 2 PRAWA TELEKOMUNiKACyjNEGO

Wskazane w art. 189 ust. 2 p.t. cele polityki regulacyjnej są ściśle związane z ogólnymi celami ustawy Prawo telekomunikacyjne, określonymi w art. 1 ust. 2 p.t. i w znacznym zakresie się z nimi pokrywają. Cele usta-wy Prawo telekomunikacyjne określone w art. 1 ust. 2 p.t. są zobowiązane realizować wszystkie podmioty wykonujące czynności na podstawie ustawy Prawo telekomunikacyjne. Prezes UKE jako organ regulacyj-ny jest zobowiązany w swoim działaniu uwzględniać cele Prawa telekomunikacyjnego21, w szczególności w wydawaniu decyzji regulacyjnych.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 punkty 1 i 2 p.t. celem ustawy p.t. jest stworzenie warunków dla: wspierania równo-prawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz rozwoju i wyko-rzystania nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej.

Realizacja celu zdefiniowanego w art. 1 ust. 2 punkt 1 p.t. tj. wspierania równoprawnej i skutecznej konku-rencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, wymaga wcześniejszego ustalenia, czy istnieje, czy też nie skuteczna konkurencja na rynku właściwym. Ustalenie to jest jednak zawsze uzależnione od oceny konkretnego przypadku. Skuteczna konkurencja jest to bowiem taki poziom intensywności na danym rynku, który nie jest równoznaczny z istnieniem konkurencji doskonałej, ale pozwala stwierdzić, że uzyski-wane są w stopniu wystarczającym korzyści związane z konkurencją między przedsiębiorcami.22 Analizo-wać konkurencję, czy jest ona skuteczna czy też nie, można natomiast dopiero po wcześniejszym określeniu rynku właściwego, gdyż tylko na takim rynku można analizować konkurencję. Prezes UKE powinien więc realizować ten cel ustawy, ale wcześniej musi ustalić rynek i zbadać, czy konkurencja jest skuteczna czy też nie. Analogicznie przedstawia się kwestia analizy równoprawnej konkurencji. W tym zakresie pojawia się jeszcze kwestia kryteriów zaliczenia podmiotów do określonej grupy, charakteryzujących się pewną szcze-gólną cechą.

Celem ustawy Prawo telekomunikacyjne jest także zapewnienie rozwoju i wykorzystania nowoczesnej in-frastruktury telekomunikacyjnej (art. 1 ust. 2 punkt 2 p.t.). Prezes UKE powinien stosować takie środki re-gulacyjne, które będą skłaniać operatorów do budowy lub modernizacji swojej infrastruktury. Stosowane środki regulacyjne powinny zapewnić operatorom stabilność warunków inwestowania oraz możliwość uzyskania zwrotu zaangażowanych środków, z uwzględnieniem ponoszonego ryzyka inwestycyjnego.

21 Zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 marca 2007 r., VI SA/Wa 2190/0622 Zob. T. Skoczny [w:] T. Skoczny, A. Jurkowska, D. Miąsik, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009,

s. 39.

RAPORT


37

3.2.3. dOTyCHCZASOWE dOśWiAdCZENiA W ZAKRESiE REALiZACji CELÓW REGULACyjNyCH

W dotychczasowej praktyce regulacyjnej, w szczególności w wydawanych decyzjach regulacyjnych, Pre-zes UKE rzadko odnosił się do realizacji celów regulacyjnych, a polegających na wspieraniu efektywnego inwestowania w dziedzinie infrastruktury oraz promocji technologii innowacyjnych (art. 189 ust. 2 pkt 1 lit c p.t.). Rzadko także były przywoływane w decyzjach cele ustawy Prawo telekomunikacyjne polegające na rozwoju i wykorzystaniu nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej (art. 1 ust. 2 punkt 2 p.t.). Brak w decyzjach tych postanowień oznaczał z jednej strony, że adresaci tych decyzji, tj. przedsiębiorcy teleko-munikacyjni, nie byli zobowiązani do realizacji obowiązków wynikających z tych przepisów. Z drugiej strony, nie były stworzone trwałe i skuteczne mechanizmy zapewniające rozwój nowoczesnej infrastruktury tele-komunikacyjnej.

W dotychczasowym modelu regulacyjnym nierzadko prezentowane było wybiórcze realizowanie tylko nie-których celów regulacyjnych (celów ustawy Prawo telekomunikacyjne), z pominięciem innych. Podejście to opierało się na uznaniowości organu regulacyjnego. Najlepszym tego przejawem oraz przykładem było skoncentrowanie się głównie na zapewnieniu użytkownikom osiągnięcia maksymalnych korzyści w zakresie cen z pominięciem realizacji innych celów o charakterze inwestycyjnym i innowacyjnym.

Prezes UKE jest zobowiązany uwzględniać cele regulacyjne w stosowanych środkach regulacyjnych i wy-dawanych decyzjach regulacyjnych w sposób adekwatny do zidentyfikowanych problemów rynkowych oraz w sposób proporcjonalny. Nie może w sposób wybiórczy, bez właściwego uzasadnienia, uwzględniać tylko niektóre cele a pomijać inne.

Realizacja omawianych celów w postaci zapewnienia efektywnego wspierania inwestowania, rozwoju i wy-korzystaniu nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej, jest szczególnie ważna i nie powinna być pomi-nięta w przypadku rynków, na których usługi są świadczone w oparciu o rozwiniętą technologię, w szczegól-ności światłowodową. Nieuwzględnienie tych celów będzie prowadzić do regulacji, która będzie wadliwa, gdyż nie będzie uwzględniać wszystkich celów wymaganych przepisami prawa.

Przede wszystkim jednak powinno być zbadane, z uwagi na brzmienie art. 8 DR, czy w ogóle jest uzasadniona regulacja ex ante, a więc czy występuje brak skutecznej i zrównoważonej konkurencji. Badanie w tym zakre-sie powinno być prowadzone zarówno wtedy, gdy jest badany rynek geograficzny obejmujący cały kraj, jak i poszczególne jego obszary, stanowiące np. gminy czy powiaty.



38

3.3. nakładanie oboWiązkóW reGulacyjnych – przeSłanki i etapy poStępoWania

3.3.1. KONiECZNOść WyCZERPANiA PRZEZ REGULATORA ETAPÓW: USTALANiA RyNKU WłAśCiWEGO, BAdANiA KONKURENCyjNOśCi NA TyM RyNKU, WyZNACZENiA POdMiOTU POSiAdAjąCEGO ZNACZąCą POZyCję RyNKOWą i NAKłAdANiA OBOWiąZKÓW REGULACyjNyCH

Regulowanie rynku telekomunikacyjnego, w szczególności nakładanie obowiązków regulacyjnych jest określone w ustawie Prawo teleko-munikacyjne. Rozpoczyna go analiza przeprowadzona przez Prezesa UKE w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych (art. 21 ust. 1 p.t.). Prezes UKE powinien w tym trybie, realizując cele określone w art. 189 ust. 2 pkt 1 p.t., w oparciu o art. 192 ust. 1 p.t. w zw. z art. 6 p.t. przeprowadzić analizę rynku, w celu zebrania odpowiedniej ilości informacji i danych, które pozwolą na podjęcie właściwych, dalszych środków zaradczych, które pozwolą na rozwiązanie zidentyfikowanych problemów. Nie zawsze może to oznaczać konieczność nałożenia obo-wiązków regulacyjnych, gdyż zidentyfikowane problemy mogą być rozwiązane przy pomocy innych narzędzi, którymi dysponuje Prezes UKE. Zawsze muszą to być jednak środki niedyskryminujące, proporcjonalne i ade-kwatne do zidentyfikowanych problemów.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 p.t., po przeprowadzeniu analizy, o której mowa w art. 21 ust. 1 p.t., Prezes UKE prze-prowadza postępowanie w celu:

1. określenia rynku właściwego, zgodnie z prawem konkurencji, uwzględniając uwarunkowania krajowe oraz w największym możliwie stopniu zalecenie Komisji i wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie anali-zy rynku i ustalania znaczącej pozycji rynkowej, w zakresie wyrobów i usług telekomunikacyjnych (dalej „rynek właściwy”);

2. ustalenia, czy na rynku właściwym występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji ryn-kowej lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni zajmujący kolektywną pozycję znaczącą;

3. wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców te-lekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą, w przypadku stwierdzenia, że na rynku właściwym nie występuje skuteczna konkurencja oraz nałożenia na tego przedsiębiorcę lub przedsiębior-ców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą obowiązków regulacyjnych;

4. utrzymania, zmiany albo uchylenia obowiązków regulacyjnych nałożonych na przedsiębiorcę telekomu-nikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolek-tywną pozycję znaczącą przed przeprowadzeniem analizy rynku.

Prezes UKE jako krajowy organ regulacyjny, zgodnie z art. 15 ust. 3 DR, definiuje rynki stosownie stosow-nie do okoliczności występujących w danym państwie. Powinien uwzględniać zalecenia i wytyczne Komisji w określaniu rynku. Przepis art. 19 ust. 3 p.t. zobowiązuje natomiast Prezesa UKE do uwzględniania przy stosowaniu ustawy Prawo telekomunikacyjne w największym możliwie stopniu wytycznych Komisji Euro-pejskiej w sprawie analizy rynku i ustalania znaczącej pozycji rynkowej oraz zalecenie Komisji w ich aktual-nym brzmieniu, a w przypadku odstąpienia od ich stosowania jest obowiązany powiadomić Komisję Euro-pejską, uzasadniając swe stanowisko. Zgodnie z Zaleceniami Komisji z dnia 9 października 2014 r. w sprawie rynków właściwych w zakresie produktów i usług telekomunikacyjnych w sektorze łączności elektronicznej podlegających regulacji ex ante zgodnie z dyrektywą 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w spra-

nałożenie obowiązków regulacyj-nych musi być poprzedzone szere-giem działań, w tym ustaleniem rynku właściwego, badaniem konkurencyjności na tym rynku i wreszcie wyznaczeniem pod-miotu posiadającego znaczącą pozycję rynkową.

RAPORT


39

wie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej23, Komisja określiła m.in. rynki: 3 a) hurtowy rynek usługi lokalnego dostępu w stałej lokalizacji; 3 b) hurtowy rynek usługi centralnego dostępu w stałej lokalizacji dla produktów rynku masowego.

Prezes UKE zamierzając więc wprowadzić regulację na rynkach 3a i 3b powinien działać zgodnie z prze-pisami art. 21 i nast. p.t. Przede wszystkim powinien przeprowadzić analizę zdefiniowanych rynków wła-ściwych w celu ustalenia czy występuje na tych rynkach skuteczna konkurencja. Przepis art. 22 ust. 1 pkt 3 p.t. wyjaśnia, że skuteczna konkurencja oznacza sytuację, gdy na rynku właściwym nie występuje przed-siębiorca zajmujący znaczącą pozycję rynkową lub przedsiębiorcy zajmujący kolektywnie znaczącą pozycję rynkową. Znacząca pozycja rynkowa odpowiada pozycji dominującej zdefiniowanej w art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.24 Zgodnie z tym przepisem, pod pojęciem po-zycji dominującej rozumie się przez to pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależ-nie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów. Domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję do-minującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%. Stwierdzenie więc, że na danym rynku nie występuje podmiot posiadający znaczącą pozycję rynkową (pozycję dominującą), oznacza, że na tym rynku występuje skuteczna konkurencja i nie może ten rynek podlegać regulacji.

Stanowi o tym wprost art. 23 ust. 1 p.t. Zgodnie z tym przepisem, po przeprowadzeniu postępowania, o któ-rym mowa w art. 22 ust. 1 p.t., Prezes UKE, w przypadku ustalenia, że na rynku właściwym nie występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni zaj-mujący kolektywną pozycję znaczącą wydaje postanowienie, w którym określa rynek właściwy oraz stwier-dza, że na tym rynku właściwym występuje skuteczna konkurencja.

Z kolei przepis art. 24 p.t. określa konsekwencje prawne i postępowanie Prezesa UKE w razie stwierdzenia w toku postępowania w oparciu o art. 22 p.t., że na danym rynku występuje przedsiębiorca lub przedsiębior-cy posiadający pozycję znaczącą. Równoznaczne jest to ze stwierdzeniem, że na tym rynku nie występuje skuteczna konkurencja.

Należy także rozważyć prowadzenie przez Prezesa UKE postępowania w celu ustalania warunków dostę-pu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji kablowej oraz w celu ustalania warun-ków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji telekomunikacyjnej w budynku w oparciu o ustawę o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Zgodnie z art. 18 ust. 3 Me-gaustawy, po przedstawieniu przez operatora sieci informacji w sprawie warunków zapewnienia dostępu do infrastruktury technicznej Prezes UKE, kierując się kryteriami określonymi w art. 22 ust. 1 i 2 Megaustawy, może, w drodze decyzji, określić warunki zapewnienia dostępu do infrastruktury technicznej.

Obowiązek zapewnienia przedsiębiorcom telekomunikacyjnym dostępu do infrastruktury technicznej, w tym współkorzystania z niej, w celu realizacji szybkiej sieci telekomunikacyjnej spoczywa na operatorze sieci (art. 17 ust. 1 Megaustawy). Operator sieci oznacza natomiast przedsiębiorcę telekomunikacyjnego lub podmiot wykonujący zadania z zakresu użyteczności publicznej, w tym jednostkę samorządu terytorialnego (art. 2 ust. 1 pkt 8 Megaustawy). Uwzględniając definicję operatora sieci, obowiązek zapewnienia przedsię-biorcom telekomunikacyjnym dostępu do infrastruktury technicznej będzie spoczywał na przedsiębiorcy telekomunikacyjnym lub podmiocie wykonującym zadania z zakresu użyteczności publicznej, w tym jednost-ce samorządu terytorialnego. Nie budzi wątpliwości tak sformułowany zakres obowiązku dostępu do infra-struktury technicznej dla przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, który powinien zapewnić przede wszystkim podmiot wykonujący zadania z zakresu użyteczności publicznej (zob. definicja tego podmiotu – art. 2 ust. 1 pkt 3 Megaustawy), w tym jednostka samorządu terytorialnego. Wskazuje na to przebieg prac legislacyj-nych i wynika z uzasadnienia projektu ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych z dnia

23 Dz. Urz. UE z dnia 11 października 2014 r., L 295/7924 Tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 798 ze zm.



40

7 maja 2010 r. W uzasadnieniu do tej ustawy wskazano m.in., że infrastruktura techniczna, której dyspo-nentami są podmioty wykonujące zadania z zakresu użyteczności publicznej w rozumieniu ustawy, została zbudowana ze środków publicznych i bez przeszkód może być wykorzystywana na potrzeby realizowania inwestycji telekomunikacyjnych, co pozwoli na osiągnięcie synergii w zakresie infrastruktury. Z Uzasadnie-nia projektu ustawy wynika ponadto, że nie bez znaczenia była okoliczność, iż podmioty wykonujące zadania z zakresu użyteczności publicznej posiadają bogate doświadczenie w zakresie prowadzenia inwestycji liniowych i w ramach swojej podstawowej działalności prowadzą liczne inwestycje w zakresie bodowy oraz modernizacji infrastruktury technicznej, a przy tej okazji mogą jednocześnie realizować inwestycje na po-trzeby telekomunikacji, zwłaszcza w zakresie infrastruktury pasywnej, co ma pozwolić na osiągnięcie synergii w zakresie prowadzonych robót budowlanych. Jak dalej wskazano w Uzasadnieniu, efekt synergii infra-strukturalnej i realizacyjnej oznacza niższe koszty budowy infrastruktury telekomunikacyjnej oraz istotne zwiększenie podaży tej infrastruktury, a nadto przynosi korzyści dla tak istotnych sfer życia publicznego, jak ład przestrzenny czy ochrona środowiska. Analogiczne jest rozumienie pomiotów zobowiązanych na grun-cie art. 17 ust. 1 p.t. w doktrynie25, Prezes UKE, jako organ regulacyjny odpowiedzialny za rynek telekomu-nikacyjny, powinien więc nakładać obowiązki na podmioty wykonujące zadania z zakresu użyteczności publicznej, w tym jednostki samorządu terytorialnego, aby zapewnić przedsiębiorcom telekomunikacyj-nym dostęp do infrastruktury technicznej, a nie na przedsiębiorców telekomunikacyjnych.

O ile prowadzenie postępowań w oparciu art. 18 ust. 3 Megaustawy, gdy pomiotami zobowiązanymi w stosun-ku do przedsiębiorców telekomunikacyjnych w zakresie dostępu do infrastruktury będą pomioty wykonujące zadania z zakresu użyteczności publicznej jest uzasadnione, to prowadzenie postępowań w oparciu art. 18 ust. 3 Megaustawy w zakresie dostępu do infrastruktury, gdy podmiotem zobowiązanym i uprawnionym będzie przedsiębiorca telekomunikacyjny budzi już poważne wątpliwości. Prezes UKE reguluje bowiem w ten sposób w znaczeniu przedmiotowym wyłącznie rynek telekomunikacyjny, a w znaczeniu podmiotowym, jego decyzje dotyczą wyłącznie przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Prezes UKE nie powinien dokonywać tego rodzaju regulacji wyłącznie w oparciu o art. 18 ust. 3 Megaustawy, zwłaszcza że nie podejmuje tej regu-lacji z powodu braku porozumienia pomiędzy spornymi stronami (art. 22 Megaustawy), ale z urzędu.

Przede wszystkim jednak Prezes UKE powinien najpierw zidentyfikować istniejące problemy rynkowe po-między przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi, a zwłaszcza ustalić, czy występuje skuteczna konkurencja. W zależności od wyniku tego badania, Prezes mógłby podejmować dalsze środki zaradcze o charakterze regulacyjnym.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 Megaustawy, Prezes UKE wydając decyzję w sprawie dostępu do infrastruktury tech-nicznej, powinien w szczególności, brać pod uwagę, w szczególności konieczność zapewnienia niedyskry-minacyjnych i proporcjonalnych warunków dostępu. Zagadnienia te są niezwykle istotne i dlatego powinny być uwzględniane w ewentualnej decyzji poprzez ich zidentyfikowanie oraz opisanie. Szczególnie ważna jest kwestia zachowania proporcjonalności. Przyjmuje się, że środek proporcjonalny powinien spełniać trzy kryteria. Po pierwsze, środek musi być użyteczny do osiągnięcia założonego, uprawnionego celu. Po drugie, środek musi być konieczny do osiągnięcia tego celu. Wymaga zatem ustalenia, czy nie byłby wystarczający inny środek, który mniej ogranicza swobodę działalności podmiotu zobowiązanego. Po trzecie wreszcie, należy ocenić, czy zastosowanie środka nie wywoła nadmiernych negatywnych efektów ubocznych, a w szczególności, czy relacja między tymi ubocznymi efektami a osiągniętymi wynikami re-gulacyjnymi może być akceptowana.26 W decyzji powinno być wyjaśnione dlaczego zastosowany środek będzie proporcjonalny. W szczególności powinno być sprawdzone czy nie byłby wystarczający inny środek, którym dysponuje Prezes UKE oraz czy zastosowanie środka nie wywoła nadmiernych negatywnych efek-tów ubocznych.

25 Zob. T. Grossmann, W. Knopkiewicz, J. Sebzda-Załuska, M. Szydło, J. Wilczewski, Ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyj-nych. Komentarz, Warszawa 2013, Legalis, teza 3 do art. 17.

26 Zob. S. Piątek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, Warszawa 2013, s. 212.

RAPORT


41

Zgodnie z art. 22 ust. 2 Megaustawy, Prezes UKE wydając decyzję w sprawie dostępu do infrastruktury technicznej przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, powinien brać także pod uwagę, aby opłaty z tego tytu-łu umożliwiały zwrot poniesionych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego kosztów, w szczególności uwzględniać cele określone w art. 8 DR oraz wpływ dostępu do infrastruktury technicznej na plan bizneso-wy tego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, na realizowane przez niego inwestycje dotyczące szybkich sieci telekomunikacyjnych.

Podkreślić wreszcie należy, że art. 22 ust. 2 Megaustawy odwołuje się także do celów określonych w art. 8 DR. Pozostaje to więc w ścisłym związku z celami polityki regulacyjnej Prezesa UKE określonymi w art. 189 ust. 2 p.t.

3.3.2. KONiECZNOść STOSOWANiA POSTęPOWANiA KONSULTACyjNEGO i KONSOLidACyjNEGO

Nie ulega wątpliwości, że w przypadku prowadzenia regulacji rynków 3a i 3b powinny być przeprowadzo-ne postępowania konsultacyjne i konsolidacyjne. Wynika to wprost z przepisów Prawa telekomunikacyjne-go. Zgodnie bowiem z art. 15 pkt 1 p.t., Prezes UKE przed podjęciem rozstrzygnięcia w sprawach określenia rynku właściwego, o którym mowa w art. 22 ust. 1 pkt 1, a także jego analizy i wyznaczenia przedsiębiorcy telekomunikacyjnego o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorców telekomunikacyjnych zajmujących kolektywną pozycję znaczącą, lub uchylenia decyzji w tej sprawie, przeprowadza postępowanie konsultacyj-ne, umożliwiając zainteresowanym podmiotom wyrażenie na piśmie w określonym terminie stanowiska do projektu rozstrzygnięcia.

Zgodnie natomiast z art. 18 ust. 1 p.t., jeżeli rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 15 p.t., mogą mieć wpływ na stosunki handlowe między państwami członkowskimi, Prezes UKE, niezwłocznie po zakończeniu postę-powania konsultacyjnego i rozpatrzeniu stanowisk uczestników tego postępowania, rozpoczyna postępowa-nie konsolidacyjne, przesyłając Komisji Europejskiej, Organowi Europejskich Regulatorów Łączności Elek-tronicznej, („BEREC”) i organom regulacyjnym innych państw członkowskich projekty rozstrzygnięć wraz z ich uzasadnieniem. Z uwagi na charakter międzynarodowy działalności niektórych przedsiębiorców tele-komunikacyjnych, którzy działają na rynkach mogących być zdefiniowane jako rynki właściwe przez Prezesa UKE (rynki 3a i 3b), w zakresie określenia tych rynków jako rynki właściwe powinno być prowadzone przez Prezesa UKE także postępowanie konsolidacyjne z uwagi na możliwy wpływ tych rozstrzygnięć na stosunki handlowe między państwami członkowskimi (art. 18 ust. 2 p.t.).

Wskazać wreszcie należy, że zgodnie z art. 23 Megaustawy, do decyzji w sprawie dostępu do infrastruktury technicznej stosuje się odpowiednio przepisy działu I rozdziału 3 p.t., a więc przepis dotyczący postępowania konsultacyjnego (art. 15-17b p.t.).



42

3.4. analiza dotychczaSoWych ureGuloWań, W SzczeGólności z art. 139 praWa telekomunikacyjneGo jako WyStarczających narzędzi reGulacyjnych dla reGulatora W analizoWanym obSzarze

W przypadku ustalania warunków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji kablowej oraz ustalania warunków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji telekomunikacyjnej w budynku, Prezes UKE powinien w pierwszym rzędzie skorzystać z tych narzędzi, które mu przysługują na podstawie ustawy Prawo telekomunikacyjne, a w szczególności z art. 139 p.t.. W drugiej ko-lejności, powinien rozważyć skorzystanie z innych narzędzi przewidzianych w innych ustawach, w szczególności w Megaustawie (art. 18 tej Megaustawy). Nabiera to szczególnego znaczenia, gdyż według informacji uzy-skanych w trybie dostępu do informacji publicznych wynika, że w przeciągu ostatniego roku Prezes UKE ani razu nie skorzystał z art. 139 p.t.

Infrastruktura techniczna oznacza każdy element infrastruktury lub sieci, który może służyć do umieszczenia w nim lub na nim elementów infrastruktury lub sieci telekomunikacyjnej, nie stając się jednocześnie aktyw-nym elementem tej sieci telekomunikacyjnej, taki jak rurociągi, kanalizacja, maszty, kanały, komory, studzien-ki, szafki, budynki i wejścia do budynków, instalacje antenowe, wieże i słupy, z wyłączeniem: a) kabli, w tym włókien światłowodowych, b) elementów sieci wykorzystywanych do zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, c) kanałów technologicznych w rozumieniu art. 4 pkt 15a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1440, 1920, 1948 i 2255 oraz z 2017 r. poz. 191 i 1089) (art. 2 ust. 1 pkt 6 Megaustawy). Częścią więc tak zdefiniowanej infrastruktury technicznej jest m.in. kanalizacja, w tym kablowa i telekomunikacyjna.

Przepis art. 139 p.t. ust. 1 pkt 1 p.t. odnosi się wprost do infrastruktury telekomunikacyjnej, która w art. 2 pkt 8 p.t. jest zdefiniowana jako urządzenia telekomunikacyjne, oprócz telekomunikacyjnych urządzeń koń-cowych, oraz w szczególności linie, kanalizacje kablowe, słupy, wieże, maszty, kable, przewody oraz osprzęt, wykorzystywane do zapewnienia telekomunikacji. Wyliczenie elementów jest tylko przykładowe, ale wska-zuje się wprost na kanalizację kablową.

Przepis art. 139 p.t. określa szereg warunków, od spełnienia których uzależniona jest ingerencja Prezesa UKE. Pozwala to lepiej zweryfikować konieczność podjęcia decyzji, w szczególności warunek w postaci za-pewnienia skutecznej konkurencji. Jest to zgodne z postanowieniami art. 8 ust. 5 lit. f DR. Zgodnie z tym prze-pisem, krajowe organy regulacyjne obowiązane są stosować obiektywne, przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonalne zasady regulacyjne. W przypadku zastosowania art. 18 Megaustawy Prezes UKE nie spełni tych warunków. Nie będzie bowiem badał i wyjaśniał czy zastosowane zasady regulacyjne są obiektywne, przejrzyste, niedyskryminacyjne i proporcjonalne.

Przede wszystkim jednak środek regulacyjny, który zamierza zastosować Prezes UKE niezależnie czy na pod-stawie art. 139 p.t. czy art. 18 Megaustawy jest środkiem ex ante i może być zastosowany tylko w przypadku braku konkurencji. Prezes UKE powinien więc najpierw sprawdzić, czy występuje skuteczna i zrównoważona konkurencja a dopiero później stosować wskazane środki regulacyjne.

RAPORT


43

11

12

13

3.5. WnioSkirola reGulatora W kSztałtoWaniu rynku

Zgodnie z art. 8 ust. 1, 5 dR oraz art. 22 ust. 2 Megaustawy, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, wydając decyzję w sprawie dostępu do infrastruktury technicznej przedsiębiorcy telekomu-nikacyjnego musi stosować obiektywne, przejrzyste, niedyskry-minacyjne i proporcjonalne zasady regulacyjne. Przestrzeganie zasady proporcjonalności oznacza, że zastosowane środki regula-cyjne muszą być adekwatne do wielkości przedsiębiorstwa, zakre-su świadczonych usług, jego pozycji na rynku i zidentyfikowanych problemów. Na przedsiębiorców telekomunikacyjnych różnej wielkości i w różnej sytuacji regulacyjnej nie mogą być nakładane takie same lub podobne obowiązki regulacyjne. Naruszenie tych zasad będzie prowadzić do sytuacji, gdy wydawane decyzje będą nakładać obowiązki, które w tej konkretnej sytuacji regulacyjnej, nie znajdują oparcia prawnego.

Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej jest obowiązany stoso-wać cele regulacyjne określone w art. 189 ust. 2 p.t. i cele ustawy Prawo telekomunikacyjne sformułowane w art. 1 ust. 2 p.t. oraz przewidziane w art. 8 dR, w szczególności przestrzegać zasadę, że nałożyć można ex ante obowiązki regulacyjne, tylko w przypadku braku skutecznej i zrównoważonej konkurencji (art. 8 ust. 5 dR).

Nałożenie obowiązków regulacyjnych na zdefiniowanych rynkach jest możliwe po przeprowadzeniu postępowania określonego w art. 21-22 i n. p.t. oraz postępowania konsultacyjnego, w razie potrzeby postępowania konsolidacyjnego. Koniecznym warun-kiem nałożenia obowiązków regulacyjnych jest stwierdzenie, że na danym rynku nie występuje skuteczna konkurencja. Z kolei brak skutecznej konkurencji to sytuacja, gdy na rynku właściwym występuje przedsiębiorca telekomunikacyjny o znaczącej pozycji rynkowej lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni zajmujący kolek-tywną pozycję znaczącą. Regulacja jest więc możliwa wtedy, gdy zostanie stwierdzone, że na rynku występuje podmiot posiadający znaczącą pozycję rynkową.



44

W przypadku ustalania warunków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji kablowej oraz usta-lania warunków dostępu do infrastruktury technicznej operatora w zakresie kanalizacji telekomunikacyjnej w budynku, Prezes UKE powinien w pierwszym rzędzie skorzystać z tych narzędzi, które mu przysługują na podstawie ustawy Prawo telekomunikacyjne, a w szczególności z art. 139 p.t., a w drugiej kolejności rozważyć skorzystanie z innych narzędzi przewidzianych w innych usta-wach, w szczególności w Megaustawy (art. 18 tej Megaustawy).

14

RAPORT


45

przeGląd StrateGii i decyzji reGulacyjnych W punktach zWrotnych kSztałtujących rynek



46

4.1. Specyfika polSkieGo rynku W pierWSzych fazach demonopolizacji z uWzGlędnieniem roli odGryWanej przez operatoróW catV

W 2006 roku, kiedy rozpoczęła się regulacja obowiązków dostępu, ra-port UKE wskazał, że jedynymi podmiotami, które osiągnęły powyżej 1% udziału w wartości przychodów telefonii stacjonarnej były Netia, Telefonia Dialog oraz Tele2 Polska a operatorzy alternatywni mieli łącznie niecałe 11% całkowitej liczby łączy (w tym Netia z udziałem 3,5%). W tym samym roku 23% użytkowników internetu korzystało z dostępu za pośrednictwem sieci TVK a ich liczba wynosiła łącznie 750 tys. odnotowując największy wśród ówczesnych technologii, 45% wzrost w stosunku do roku 2005. W kolejnych latach operatorzy ka-blowi przejawiali bardzo dużą aktywność na rynku telekomunikacyjnym, zarówno w obszarze inwestycji, pozyskiwania abonentów (zob. rozdziały 4.1 i 4.2) oraz wprowadzania nowych rozwiązań i usług:

• Operatorzy kablowi jako pierwsi zaczęli sprzedaż trójpakietów (telewizja, internet i telefon), czteropa-kietów i pięciopakietów (dodatkowo usługi mobilne);

• Byli oni prekursorami w zakresie usług typu VoD (Multimedia Polska w 2007 r., UPC Polska w 2009 r.) oraz nagrywarek PVR;

• Oferty dostępu do internetu budowały świadomość rynkową w zakresie szybkości łącza (np. pierwsza, ogólnopolska oferta z prędkością pobierania 100 Mb/s w UPC i Aster w 2010 r.).

duża aktywność inwestycyjna operatorów kablowych uczyniła z nich prekursorów szerokopa-smowych usług internetowych i innowacji w obszarze dostępu do treści.

RAPORT


47

4.2. oboWiązek doStępu

4.2.1. KLUCZOWE dECyZjE REGULACyjNE

W pierwszym cyklu regulacyjnym w 2006 roku, Prezes UKE wydał decyzje realnie otwierające konkurencję w stacjonarnych sieciach telefonicznych wprowadzając regulacje hurtowego dostępu do sieci (WLR). W tym samym roku została wprowadzona oferta ramowa połączenia sieci (RIO). Warto przypomnieć te wczesne etapy regulacji dostępu LLU i BSA, ponieważ stały się one jednym z głównych czynników kształtujących ry-nek usług szerokopasmowych.

Oferta BSA z 2006 roku została wydana jako uzupełnienie regulacji z 2005 roku, zatwierdzającej „Ofertę RUO 2005” (z 28.02.2005 z późniejszą zmianą 9.08.2015), której przedmiotem był dostęp do pętli abonenc-kiej. W ocenie Prezesa UKE, oferta RUO nie przyniosła spodziewanych efektów, natomiast oferta BSA miała odpowiedzieć na potrzebę tańszego i łatwiejszego we wprowadzeniu dostępu do istniejącej infrastruktury. Oferta ramowa została zatwierdzona przez Prezesa UKE jeszcze na podstawie przepisów przejściowych i otworzyła ostry spór pomiędzy regulatorem a TP.

W czerwcu i sierpniu 2006 roku Prezes UKE notyfikował projekty decyzji SMP na rynkach LLU i BSA27 a następnie, wydał decyzje SMP odpowiednio w czerwcu i lutym 2007 roku.

Kolejna runda regulacji była przeprowadzona zgodnie z Zaleceniem KE dotyczącym rynków właściwych z 2007 roku. Warto w tym miejscu się zatrzymać i przypomnieć jak wyglądał poziom konkurencyjności rynku dostępu do internetu i usług operatorów alternatywnych świadczonych w oparciu o dostęp LLU/BSA.

W pierwszej decyzji BSA, Prezes UKE ustalił również sposób wyznaczania opłat hurtowych na zasadzie „cena detaliczna minus”, określając różnicę pomiędzy ceną detaliczną TP a ceną hurtową na poziomie 51%, a dla ofert promocyjnych TP – 41%.

Prezes UKE w podsumowaniu swojej kadencji 2006 – 2011 podkreślała, że na koniec 2010 r. liczba łączy BSA, na których operatorzy alternatywni świadczyli usługi detaliczne, wyniosła prawie 526 tys. A liczba lo-kalnych pętli abonenckich uwolnionych w oparciu o postanowienia oferty ramowej, opisującej zasady dostę-pu do lokalnej pętli abonenckiej (LLU) – 130 tys. pętli.

Kluczowym wydarzeniem regulacyjnym 2009 roku było podpisanie porozumienia pomiędzy Prezesem UKE a TP. Porozumienie zmieniło diametralnie środowisko regulacyjne i zasady współpracy TP z operatorami al-ternatywnymi jednocześnie zobowiązując TP do realizacji szczegółowego harmonogramu inwestycji celem uruchomienia lub modernizacji 1,2 mln linii szerokopasmowych w obszarach białych. W ramach zawartego Porozumienia UKE zadeklarowało utrzymanie stałego poziomu stawek hurtowych do 2012 roku i odstąpie-nie od planu podziału strukturalnego TP.

W 2010 roku rozpoczęta została druga runda regulacji rynku BSA (R5/2007) oraz LLU (R4/2007) zgodnie z zaleceniem NGA, mając na celu określenie zasad dostępu do sieci dostępowej w całości lub części opartej na światłowodach. Jednocześnie Prezes UKE zidentyfikował 11 rynków lokalnych na poziomie obszarów gmin, w których uznał istnienie efektywnej konkurencji w usługach dostępu do internetu.

KE zaakceptowała decyzję SMP dotyczącą obowiązków regulacyjnych na obszarze całej Polski, jednocze-śnie zakwestionowała postanowienie znoszące cześć tych obowiązków na obszarach konkurencyjnych. Do-piero w kolejnej rundzie uporządkowana została kwestia obowiązków regulacyjnych na rynku 5/2007.

27 Notyfikacje: PL/2006/0418, PL/2006/0472; Decyzje DRTH-SMP-6043-8/06 (31), DRTH-SMP-6043-23/05 (33)



48

Kolejna analiza rynku LLU (4/2007) została zakończona decyzją w czerwcu 2014 roku, a określone na jej podstawie opłaty za w pełni uwolnioną pętlę zostały utrzymane na poziomie 22 zł. Kolejna analiza i projekt decyzji na odpowiadającym według nowego zalecenia z 2014 roku rynku LLU (3a/2014) została notyfikowa-na do Komisji Europejskiej w sierpniu 2016 i wycofana, w związku ze zgłoszonymi przez Komisję wątpliwo-ściami we wrześniu 2016.

Obydwa rynki BSA i LLU (3a,3b/2014) są w tej chwili ponownie analizowane.

4.2.2. STUdiUM PRZyPAdKU REGULACji LLU

Po początkowym sukcesie oferty opartej na usługach regulowanych, w 2012 roku, zaobserwowany został spadek dostępów BSA i LLU w sieci Netii. Wzrost dostępów LLU został osiągnięty poprzez migracje z BSA do LLU. Jednocześnie odejścia z sieci Netii odbywały się głównie do operatorów sieci kablowych, natomiast odejścia klientów z usług regulowanych – głównie do sieci TP. Operator wyraźnie zaznaczał w tym czasie, że jest to efekt zawężania marży, zmiany polityki przeprowadzania testów MS/PS i rozluźnienia polityki regu-lacyjnej.

Netia postulowała wtedy trzy główne działania, które pomogłyby zwiększyć zasięg NGA: dostęp do ciem-nego włókna, możliwość kolokacji w szafach ulicznych, ale przede wszystkim, obniżkę ceny za dostęp LLU. Netia szacowała wówczas, że przy określonych ułatwieniach kolokacyjnych i wprowadzeniu opłaty za pod-pętlę na poziomie 13 zł (w porównaniu do obowiązującej wówczas – 17zł).

Rysunek 4-1. Sprzedaż oferty Netia S.A. na bazie usług regulowanych w latach 2008-2017 Źródło: Raporty finansowe Netia S.A.

RAPORT


49

Operator uważał, że inwestycje w dostęp LLU na poziomie podpętli stymulowałyby inwestycje TP w NGA, pod warunkiem, że utrzymany zostanie efekt skali przychodów z usług świadczonych na LLU i zadziała dra-bina inwestycyjna.

Przy analizie kolejnych odsłon regulacji LLU zwraca uwagę fakt, że stawiane cele regulacyjne w poszcze-gólnych etapach były jednokierunkowe. Początkowo, głównym i nadrzędnym celem było obniżenie cen usług. Najszybszym sposobem na osiągnięcie tego celu było pobudzenie konkurencji usługowej w oparciu o istniejącą infrastrukturę i ofertę WLR i BSA. Cel ten niewątpliwie został osiągnięty. Netia odniosła duży sukces rynkowy zdobywając w ciągu pierwszych trzech lat funkcjonowania oferty hurtowej przeszło 1,3 mln klientów WLR i BSA w 2011 roku oraz znacząco zwiększając przychody i poziom EBITDA. Operator inwe-stował jednocześnie intensywnie w rozwój infrastruktury i w ciągu 4 lat zbudował bazę klientów w oparciu o ofertę LLU od zera do 184 tys. Można więc powiedzieć, że w tym czasie spełnione zostały warunki i prze-słanki do przejścia operatora na kolejny szczebel drabiny inwestycyjnej.

A jednak, w tym samym czasie, ze względu na stały spadek cen usług oraz utrzymanie opłat hurtowych na stałym poziomie, zmniejszyła się gwałtownie marża na usługach regulowanych. Co więcej, pomimo inwe-stycji operatora alternatywnego w rozwój infrastruktury w kierunku zbliżenia do uwolnionej pętli lokalnej, w dalszym ciągu nie było wystarczających inwestycji w rozbudowę i rozwój sieci dostępowej. Konkurencja więc rozwijała się w dużym stopniu w oparciu o dzielenie w innych proporcjach tych samych zasobów infrastrukturalnych. TP, pozostając w ostrym sporze z regulatorem i mierząc się z ryzykiem strukturalnej separacji, wprost mówiła, że w obliczu niepewności regulacyjnej, nie zamierza intensyfikować inwestycji.

W tym punkcie więc, strategia regulacyjna, pomimo dalszego nacisku na obniżkę cen detalicznych, zwróciła się w stronę poszukiwania impulsu do pobudzenia inwestycji. I tak, w wyniku podpisanego w 2010 roku po-rozumienia pomiędzy Prezesem UKE a TP, opłaty hurtowe zostały zamrożone na dalsze trzy lata w zamian za zobowiązania inwestycyjne związane z budową i modernizacją sieci szerokopasmowych.

Spadek cen detalicznych, zamrożenie opłat hurtowych i utrwalenie dysproporcji opłat pomiędzy BSA i LLU w kolejnych latach zmieniły ekonomiczny wymiar działania operatorów alternatywnych. Ten zwrot polityki regulacyjnej doprowadził w krótkim terminie do znaczącego spadku opłacalności inwestycji w dalszy rozwój usług regulowanych LLU i faktycznie uniemożliwił ostateczne przejście na kolejny szczebel drabiny inwesty-

Rysunek 4-2. Podstawowe dane finansowe dla Netia S.A. za lata 2008-2017 Źródło: Raporty finansowe Netia S.A.



50

cyjnej. Z perspektywy czasu można postawić tezę, że przyjęcie jednostronnych celów regulacyjnych jedynie krótkoterminowo i częściowo zaadresowało problemy rynkowe. Problemami rynku nie były bowiem jedy-nie ograniczony wybór i dostępność cenowa usług ale przede wszystkim (wtedy i nadal) niewystarczająca infrastruktura sieci stacjonarnych. Kolejne kroki otwierające dostęp do istniejącej infrastruktury zmie-niły podział rynku i presję konkurencyjną, ale doprowadziły do spowolnienia inwestycji. Odwrócenie tej strategii, co więcej, nie w oparciu o analizę rynku i decyzję regulacyjną a o formułę porozumienia rynkowego, spowodowało z kolei zaburzenie początkowo dobrze i zgodnie z koncepcją drabiny inwestycyjnej, rozwijają-cej się pozycji operatorów alternatywnych.

RAPORT


51

4.3. aSymetria rozliczeń

4.3.1. HiSTORiA SUKCESU – CZWARTy OPERATOR MOBiLNy

Pierwsze próby regulacji sieci mobilnych zostały zapoczątkowane w sierpniu 2005 roku. Prezes URTiP roz-począł konsultacje projektu postanowienia stwierdzającego brak skutecznej konkurencji na rynku dostępu i rozpoczynania połączeń jako wstęp do przygotowania decyzji SMP oraz nałożenia obowiązków regulacyj-nych między innymi w zakresie roamingu krajowego.

Na rynku działali wtedy 3 operatorzy, których udziały wynosiły: Polkomtel 31.02%, PTK Centertel 34,01% oraz PTC 34,97%. Telefonia ruchoma miała 29,2 mln użytkowników co stanowiło 76,4% penetracji rynku (przy europejskiej średniej 91%). P4 udostępniła usługi komercyjne w marcu 2007 roku, korzystając w tym celu z infrastruktury Polkomtela.

27 kwietnia 2007 roku wydane zostały pierwsze decyzje MTR (MTR 2007). Prezes UKE nałożył obowiązek stosowania od dnia 1 maja 2007 roku stawki za zakańczanie połączeń głosowych (MTR) Polkomtel, PTK Centertel ora PTC zobowiązując ich do stosowania stawki 40 gr/min i uzasadniania wysokości stosowanej stawki w oparciu o ponoszone koszty. Ponadto w decyzjach został określony harmonogram obniżenia sta-wek MTR do poziomu 21,62 gr/min do dnia 1 maja 2010 roku.

Weryfikacja stawek MTR w oparciu o przedstawione przez operatorów koszty w 2008 roku wypadła nega-tywnie i w efekcie Prezes UKE wydał decyzje nakazujące dostosowanie opłat do poziomu 16,77 gr/min od 1 lipca 2009 roku (MTR 2008).

W czerwcu 2009 roku natomiast wydane zostały decyzje w zakresie zmiany stawki MTR w sieci P4 dla trzech MNO i TP. Decyzja miała doprowadzić do stopniowego zrównania asymetrii stawek MTR pomiędzy P4 a operatorami zasiedziałymi i określała szczegółowy harmonogram zmian. Równomierne obniżanie o 15- -16% stawek pozostały MNO co pół roku miało pozwolić P4 na utrzymanie poziomu inwestycji w infrastruk-turę ale również do stopniowej redukcji kosztów bez konieczności ciągłej ingerencji ze strony regulatora.

Nie wnikając w tym miejscu w intensywne debaty rynku wokół kolejnych odsłon decyzji MTR oraz kwestie stabilności prawnej wydanych decyzji, trzeba zwrócić uwagę na osiągnięty dzięki wprowadzonej asymetrii efekt rynkowy.

Asymetria MTR została wykorzystana jako sposób obniżenia barier wejścia na rynek dla nowego operato-ra MNO, związanych z długim okresem i wysokimi kosztami związanymi z wybudowaniem własnej infra-struktury. Asymetria stawek pozwoliła na zwiększenie opłacalności działania operatora, ale jednocześnie związana była ze zobowiązaniami inwestycyjnymi. Dodatkowym elementem stymulującym inwestycje było wzmocnienie konkurencji pomiędzy operatorami zasiedziałymi.

Jak podsumował Audytel w raporcie przygotowanym dla UKE28, wdrożenie asymetrii MTR dało efekty wzrostu konkurencji w sektorze i pozwoliło na wejście nowego operatora infrastrukturalnego na rynek. P4 zbudowało w ciągu pierwszych 3 lat działania 10% udział w rynku a zintensyfikowanie konkurencji pozwo-liło na obniżenie cen detalicznych przy jednoczesnym pojawieniu się nowych usług i zwiększenia inwestycji.

W maju 2009 roku Komisja wydała wytyczne dla regulatorów w sprawie stosowania opartej na kosztach me-tody ustalania stawek za zakańczanie połączeń w sieciach stacjonarnych i komórkowych (Zalecenie MTR/FTR). Aby zapewnić wsparcie dla nowych, wchodzących na rynek ze znacznym opóźnieniem w stosunku

28 Audytel Analiza wpływu dotychczasowej regulacji telefonii ruchomej w Polsce (2006 – 2010) w zakresie ustalania stawek MTR (…)



52

do pozostałych trzech sieci, Prezes UKE wprowadził asymetrię stawek za zakańczanie połączeń w sieciach nowych operatorów. Poziomy asymetrii zostały ustalone w zależności od roku działalności nowych graczy a zgodnie z Zaleceniem MTR/FTR w 2010 roku UKE zapowiedział wprowadzenie symetrii z dniem 1 stycznia dla operatów będących na rynku dłużej niż 4 lata. W efekcie P4 jest jednym z nielicznych w Europie operato-rów, który pomimo dużo późniejszego wejścia na rynek osiągnął równorzędną pozycję z trzema operatorami zasiedziałymi.

Tabela 4-1. Procent pokrycia powierzchni kraju infrastrukturą 3G oraz łączne zatrudnienie u MNO w Polsce w zależności od efektywnej wysokości MTR w latach 2006-2009Źródło: „Analiza wpływu dotychczasowej regulacji telefonii ruchomej w Polsce (2006 – 2010) w zakresie ustalania stawek MTR (…)”, Audytel, 2010.

2006 2007 2008 2009

MTR efektywne (dynamika)

0,540 zł 0,410 zł 0,358 zł 0,222 zł

-12,6% -24,1% -12,8% -38,1%

Średni procent pokrycia

powierzchni kraju infrastrukturą 3G

1,7% 4,4% 10,8% 15,8%

Łączne zatrudnienie

(dynamika)

11 357 11 930 13 507 14 854

- 5,0% 13,2% 10,0%

RAPORT


53

4.4. praktyka na poziomie europejSkim W odnieSieniu do operatoróW catV

Od 2006 do 2010 roku jedynie Portugalia29 i Wielka Brytania30 notyfikowały decyzje dotyczące Rynku 4, których analiza w zakresie dostępu do sieci dotyczyłaby CATV. Ani jednak ANACOM ani Ofcom nie wyka-zały, że sieci kablowe mogą bezpośrednio ograniczać sieci telekomunikacyjne. Analizy uwzględniające łą-cza szerokopasmowe CATV dotyczyły ograniczeń pośrednich, a obydwaj regulatorzy założyli, że margines pomiędzy opłatą hurtową a ceną detaliczną jest na tyle niewielki (odpowiednio 50% i 54 – 75%), że wzrost opłat na poziomie hurtowym może mieć wpływ na poziom cen detalicznych. Mogłoby to potencjalnie do-prowadzić do nieopłacalności usług hurtowych i przechodzenie klientów detalicznych na platformy CATV. Komisja Europejska zakwestionowała te analizy, ponieważ jednak obydwaj regulatorzy wskazali ostatecznie operatorów zasiedziałych jako SMP, KE nie zakwestionowała ostatecznie analizy ani środków zaradczych.

Nieco inaczej wyglądała sytuacja na Rynku 5 w analogicznym okresie. Z technicznego punktu widzenia moż-liwość dwukierunkowej transmisji w sieciach kablowych klasyfikuje je do zawarcia w definicji rynku 5. ERG (poprzednik BEREC) w 2005 roku uznał możliwości techniczne zapewnienia hurtowego dostępu szeroko-pasmowego w warstwie 2 i 3. Ponadto w 2010 roku dostęp przez CATV był skomercjalizowany w Austrii, Francji, Holandii, Rumunii i na Węgrzech. Pomimo, że w zaleceniu dotyczącym rynków właściwych z 2007 roku Komisja Europejska postawiła bardzo wysoko wymagania odnośnie przeprowadzenia dowodu na obję-cie definicją rynku 5 sieci CATV, do 2010 roku notyfikowanych zostało 12 decyzji, które włączały do definicji rynku 5 CATV: Austrią, Danią, Estonią, Finlandią, Niemcami, Węgrami, Łotwą, Maltą, Holandią, Portugalią, Słowacją i Wielką Brytanią. Tylko w jednym z tych przypadków, w Danii, pozycja SMP została określona dla miedzi, światłowodu oraz CATV a na sieci kablowe został nałożony obowiązek dostępu – operator zasie-działy był również operatorem sieci CATV. Komisja Europejska kwestionowała wszystkie te analizy, jednak w żadnym przypadku nie zgłosiła weta do proponowanych rozstrzygnięć regulacyjnych.

4.4.1. STUdiUM PRZyPAdKU WyBRANyCH dECyZji REGULACyjNyCH dLA SEKTORA CATV W EUROPiE

W miarę jednak zwiększającej się konwergencji sieci, technologicznego postępu i inwestycji w sieciach CATV, a także postępującej konsolidacji na niektórych rynkach, w kolejnych przeglądach rynku wyłania się inny obraz. Również Komisja Europejska, wraz z nowym Zaleceniem dotyczącym rynków właściwych z 2014 roku, przyjmu-je nieco większą elastyczność i akceptuje łatwiej uzasadnione odstępstwa regulatorów narodowych od ścisłych definicji rynków przyjętych w zaleceniu. W ciągu ostatniego roku, charakterystyczne są zwłaszcza przypadki rynków w Belgii i Holandii. Warto przy tym od razu zwrócić uwagę, że na obydwu tych rynkach o stosunkowo małej rozpiętości i dużej gęstości geo-demograficznej, penetracja usług i sieci szerokopasmowych jest jedną z największych w Europie. Ponadto, co prawda w różnych zakresach geograficznych, rynki te są w praktyce podzielone równo pomiędzy dwóch operatorów, przy niewielkim udziale innych przedsiębiorców.

Regulator belgijski CRC notyfikował decyzje dotyczące rynków 3a i 3b oraz rynku usług nadawczych 27 kwietnia 2018 roku.31 Poprzedni przegląd tych rynków przeprowadzony został w 2011 roku. W 2011 roku CRC notyfikował również decyzję dla rynku hurtowego dostępu do telewizji rozsiewczej (wholesale TV broadcasting) definiując ten rynek jako rynek dostarczania analogowego i cyfrowego sygnału TV za pomo-cą technologii kablowych oraz DSL (IPTV). Telewizja satelitarna oraz cyfrowa telewizja naziemna zostały włączone do tak zdefiniowanego rynku właściwego. CRC ponadto określił rynki geograficzne, zdefiniowane jako rynki zasięgu sieci poszczególnych operatorów w Belgii.

29 Notyfikacje: PT/2008/0850-5130 Notyfikacje: UK/2010/1064-6531 Notyfikacja: BE/2018/2073 oraz BE/2018/2074



54

CRC stwierdził pozycję dominującą każdego z operatorów kablowych we własnej sieci i zobowiązał ich do re-dystrybucji sygnału analogowego TV, określając również obowiązek wyznaczania opłat hurtowych na za-sadzie „cena detaliczna minus”.

W obecnej regulacji CRC łączy analizę rynków szerokopasmowego i nadawczego, argumentując, że ich zwiększająca się konwergencja zarówno techniczna (dystrybucja w tej samej sieci) jak i komercyjna (oferty łączone) uzasadnia w pełni takie podejście.

Rynek belgijski jest silnie skonsolidowany na poziomie regionalnym. Konkurencja w poszczególnych regio-nach odbywa się jedynie pomiędzy Proximus (dawniej Belgacom) czyli operatorem zasiedziałym a alter-natywnym operatorem obecnym w danym regionie. We wszystkich częściach kraju łączny udział w rynku Proximus i alternatywnego operatora kablowego przekracza 95%. Ponadto ceny usług detalicznych w Bel-gii w przeciwieństwie do trendów europejskich rosły na przestrzeni ostatnich kilu lat (powyżej wskaźnika wzrostu cen detalicznych CPI).

CRC zdefiniował rynek 3a jako rynek dostępu do pasywnej infrastruktury oraz VULA w sieciach mie-dzianych oraz światłowodowych (z zakresu rynku wyłączony został dostęp FttO – pętla światłowodowa w lokalizacjach komercyjnych). Na rynku tym Proximus będąc jedynym dostawcą usług hurtowych zo-stał wyznaczony SMP. W przypadku BSA rynek został podzielony na 3b-1 dla dostępu w sieciach mie-dzianych i światłowodowych z SMP Proximusa oraz 3b-2 dla sieci kablowych. Ten ostatni, geograficznie został ograniczony do zasięgu sieci poszczególnych operatorów i każdy z nich został SMP w swojej sie-ci. Ponadto operatorzy kablowi zostali wyznaczeni jako SMP na rynku nadawczym. KE zgłosiła uwagi do przeprowadzonej analizy rynku, wskazując między innymi, że CRC mogło zbyt pochopnie stwier-dzić substytucyjność technologii kablowych i miedziano-światłowodowych i powinno pogłębić analizę zwłaszcza w zakresie homogeniczności usług, powszechności elementów sieci, podobieństw w struktu-rach kosztów oraz poziomu innowacyjności. Niemniej, przyjęta przez CRC definicja rynku została zaak-ceptowana.

Holenderski regulator ACM notyfikował decyzje na rynku 3a/3b(2014) 31 lipca 2018 roku.32 Poprzedni prze-gląd rynku 3a w 2015 roku zakończył się określeniem pozycji dominującej KPN, holenderskiego operatora zasiedziałego, ale dopiero przy drugiej propozycji decyzji. W stosunku do notyfikowanego NL/2015/1727 przeglądu rynku 3a, w którym ACM włączył do analizy sieci kablowe, Komisja wyraziła poważne wątpliwości i pomimo opinii BEREC, który nie zgodził się z Komisją, ACM wycofał notyfikację. Komisja zaakceptowała natomiast bez uwag kolejny przegląd rynku 3a notyfikowany w tym samym roku NL/2015/1794, tym ra-zem wyłączający z analizy CATV: ACM nałożył na KPN obowiązek dostępu pętli i pod-pętli LLU, VULA, ODF-FttH. Rynek 3b był w Holandii zderegulowany od maja 2012 roku.

W obecnym przeglądzie rynku ACM stwierdził, że te same wiązane usługi detaliczne telefonii stacjonar-nej, telewizji i internetu mogą być oferowane w technologiach kablowych, miedzianych i światłowodowych. Oceniając indywidualną pozycję dominującą (udziały w rynku detalicznym, możliwość oferowania usług wiązanych fix-mobile, przewagi technologicznej oraz ekonomii skali), ACM stwierdził, że ani KPN ani Voda-foneZiggo nie mają indywidualnej pozycji dominującej. Biorąc jednak pod uwagę ryzyka rynkowe deregula-cji, ACM stwierdził, że występuje ryzyko kolektywnej pozycji dominującej.

W nowej definicji rynku hurtowego ACM zawarł następujące usługi: dostęp do miedzianych przełącznic oraz łączy światłowodowych dla budynków mieszkalnych (ODF – FttH), VULA i dostęp do sieci miedzianych, światłowodowych i kablowych (również na poziomie centralnym).

Należy jednak zwrócić uwagę, że analiza udziałów w rynku holenderskim (ilości dostępów) wskazuje, że poza KPN (udziały szacowane 40 – 45%) oraz VodafoneZiggo (40-45%) konkurencja ze strony innych podmiotów

32 Notyfikacje: NL/2018/2099 oraz NL/2018/2100

RAPORT


55

jest bardzo ograniczona. Konkurencja działająca na własnej sieci nie przekracza 5% udziałów, a działająca na sieci KPN 5-10%. Na rynku działa więc głównie dwóch operatorów.

Dodatkowo ACM twierdzi, że VodafoneZiggo nie będzie skłonny otworzyć dostępu do własnej sieci dobro-wolnie, opierając to twierdzenie na fakcie, że jeden z operatorów konkurencyjnych wystąpił z wnioskiem o dostęp do sieci i wniosek ten został odrzucony (maj 2017 roku). Biorąc pod uwagę bardzo zbliżone pozycje KPN i VodafoneZiggo i ryzyko zachowań antykonkurencyjnych, ACM skonkludował, że obowiązek dostępu do sieci przyniesie korzyści dla rynku oraz doprowadzi do lepszego wyboru oraz jakości usług zarówno na poziomie detalicznym jak i hurtowym.

Komisja Europejska33 zgodziła się z przyjętą definicją rynku pomimo, że Zalecenie 2014 rozróżnia wyraźnie rynki 3a i 3b, zwracając uwagę, że rynek holenderski jest specyficzny ze względu na praktycznie 100% pene-trację sieci miedzianych/światłowodowych i kablowych i nie zgłosiła zastrzeżeń do określenia kolektywnej pozycji SMP przez obydwu operatorów.

Komisja Europejska wyraziła też wątpliwość czy i w jaki sposób przyjęte środki zaradcze, zmuszające de facto obydwu operatorów do maksymalizacji zwrotów z inwestycji w przypadku klientów indywidualnych korzystających z usług z wysoką marżą, miałyby zwiększyć presję konkurencyjną i zwiększenie inwestycji. Ponadto KE zwróciła uwagę odnośnie do przyjętego przez ACM mechanizmu kontroli opłat hurtowych opartego o test ekonomicznej odtwarzalności. Zgodnie z art. 7 DR ACM powinien w najwyższym stopniu uwzględnić uwagi Komisji, innych regulatorów i BEREC, niemniej jednak nie ma przeszkód, aby wydał pro-ponowaną decyzję.

33 Uwagi KE z dnia 31.08.2018



56

4.5. ocena SkutkóW reGulacji

Analizując studium przypadków zarówno w Polsce jak i w krajach UE, trzeba zwrócić uwagę, że w przypadku podjęcia kolejnego cyklu regulacyjnego rzadko przeprowadzana jest gruntowna ocena skutków regulacji ex post, podsumowująca stopień osiągnięcia celów regulacyjnych założonych w poprzednich decyzjach regula-cyjnych.34 35

Z formalnego punktu widzenia, metodyka oceny skutków regulacji zgodna z zaleceniami OECD i UE, w pol-skich uwarunkowaniach jest stosowana w procesie legislacyjnym stanowienia aktów normatywnych a za-sady przygotowania oceny skutków regulacji (OSR) opisane są w Regulaminie pracy Rady Ministrów.36 OSR ma za zadanie wiązać zmiany otoczenia prawnego z osiąganiem celów gospodarczych, społecznych i eko-logicznych w ramach polityki rozwoju kraju. Opierając proces wypracowywania aktów prawnych na dowo-dach, OSR służy poprawie skuteczności i stabilności przyjmowanych rozwiązań.

Decyzje regulacyjne nie stanowią jednak aktów normatywnych i jako takie nie muszą być poparte usystema-tyzowaną oceną skutków regulacji. Nie oznacza to jednak, że regulatorzy nie powinni przeprowadzać anali-zy o analogicznym do OSR charakterze.

Analizy rynków właściwych są między innymi miejscem, w których powinna się znaleźć gruntowna ocena wpływu ex post stosowanych wcześniej rozwiązań regulacyjnych, podsumowanie w jaki sposób i w jakim zakresie przyczyniły się one do osiągnięcia założonych celów regulacji.

Podsumowanie i ocena osiągniętych celów regulacyjnych ma szczególne znaczenie w regulacjach ex ante. Pomimo, że regulator przygotowuje dokumenty stanowiące analizy wpływu dotychczasowych regulacji na rozwój rynku telekomunikacyjnego (czego przykładem są analizy Audytel, przywoływane we wcześniej przedstawionych studiach przypadków), nie są to praktyki systematyczne i uporządkowane, nie są też wią-zane bezpośrednio z planowanymi, kolejnymi cyklami regulacji. Niestety, w praktyce regulacyjnej, nawet analizy rynków właściwych stanowią jedynie odzwierciedlenie aktualnego stanu rynku, rzadko sięgając do rzetelnej oceny czy, w jaki sposób i w jakim stopniu do takiego stanu rynku przyczyniły się uprzednio podej-mowane decyzje regulacyjne. Brak takiej oceny podważa zaufanie do jakości procesu stanowienia regulacji i w efekcie powoduje wzrost ryzyka regulacyjnego, które to z kolei ma duży wpływ na podstawowe para-metry opłacalności funkcjonowania przedsiębiorstw, przekładając się między innymi bezpośrednio na koszt kapitału, a zatem opłacalność inwestycji.

Oceniając skutki regulacji trzeba podkreślić, że równie ważne jak dobór narzędzi regulacyjnych są szcze-góły ich implementacji. Wprowadzane w kluczowych dla rozwoju rynku momentach regulacje były bez-sprzecznie potrzebne, jednak sposób w jaki zostały wdrożone pod wieloma względami nie brał pod uwagę ich wpływu na skłonność rynku do inwestowania.

Otwarcie dostępu do sieci operatora zasiedziałego pozwoliło na rozwój konkurencyjności, a co za tym idzie, zwięk-szenia wyboru i dostępności cenowej usług dla konsumentów. Jednocześnie jednak zahamowało inwestycje.

W przypadku MTR’ów z kolei, pomimo bezsprzecznie pozytywnego wpływu na pobudzenie i utrwalenie kon-kurencyjności rynku, dyskusyjna jest skokowa obniżka stawek MTR w pierwszej fazie regulacji. Obniżenie w ten sposób wartości rynku mierzonej przychodami zwiększyło niepewność regulacyjną i poprzez to miało generalnie negatywny wpływ na skłonność do inwestowania.

34 „Poprawa jakości stanowienia prawa jako narzędzie ograniczania ryzyka regulacyjnego”, Urszula Malinowska, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 862 Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 75 (2015),

35 „Ocena skutków regulacji jako element procesu regulacyjnego”, Renata Śliwa, Renata Żaba-Nieroda, Rocznik Administracji Publicznej 2017(3)

36 Uchwała Nr 190 Rady Ministrów, Regulamin pracy Rady Ministrów, par. 28, (M.P. 2016 poz. 1006)

RAPORT


57

Wreszcie, regulacje, które w największym stopniu miały wpływ na pobudzenie inwestycji w sieci stacjonar-nej w wyniku podpisania Porozumienia w 2009 roku, ustawiły zbyt nisko wymagania techniczne w zobo-wiązaniach inwestycyjnych. Podczas gdy w Europie realizowane już były inicjatywy NGN/NGA a w 2010 roku określone zostały cele EAC, zobowiązania inwestycyjne Orange określone w Porozumieniu dotyczyły budowy i modernizacji sieci o niskich przepustowościach.



58

15

16

17

4.6. WnioSkiprzeGląd StrateGii i decyzji reGulacyjnych W punktach zWrotnych kSztałtujących rynek

Wymuszanie ostro regulowanych cen hurtowych wywołało zwiększoną konkurencję cenową ofert detalicznych opartych o usługi regulowane. Koncentracja strategii regulacyjnej na ob-niżeniu kosztów usług dla użytkowników, obniżeniu cen usług hurtowych oraz zwiększeniu konkurencji usługowej w sieci TP i pozostałych operatorów nie stymulowała jednak inwestycji.

Efekt przejścia na wyższe szczeble drabiny inwestycyjnej nie za-działał między innymi ze względu na dysproporcję cen pomiędzy WLR i BSA a LLU.

Ograniczona w czasie asymetria stawek pozwoliła na zwięk-szenie opłacalności działania wchodzącego na rynek operatora, ale jednocześnie związana była ze zobowiązaniami inwestycyj-nymi. dodatkowym elementem stymulującym inwestycje było wzmocnienie konkurencji pomiędzy operatorami zasiedziałymi.

Równie ważne jak dobór narzędzi regulacyjnych są szczegóły ich implementacji. Wprowadzane w kluczowych dla rozwoju ryn-ku momentach regulacje były bezsprzecznie potrzebne, jednak sposób w jaki zostały wdrożone pod wieloma względami nie brał pod uwagę ich wpływu na skłonność rynku do inwestowania.

Analizując próby i regulacje dostępu CATV trzeba wyraźnie pod-kreślić charakter rynków, na których CATV są objęte obowiązka-mi na rynkach 3a/3b. Wspólną ich cechą jest praktycznie równy podział rynku pomiędzy dominującym operatorem zasiedziałym i wiodącym operatorem CATV oraz ogólnokrajowy zasięg ich sie-ci. Obserwowany jest również utrzymujący się wysoki poziom cen detalicznych, wynikający z braku konkurencji wzajemnej i obrony przychodów. Są to rynki, gdzie penetracja dostępu do infrastruktury szerokopasmowej jest jedną z największych w Eu-ropie.

RAPORT


59

analiza potencjalnych SkutkóW reGulacji kSztałtujących rynek catV



60

5.1. reGulacja a poziom inWeStycji W infraStrukturę telekomunikacyjnąPodstawowym zadaniem podejmowanych przez regulatora interwencji jest wsparcie rozwoju konku-rencji na rynku, na którym ona nie występuje (por. rozdział 2.3). Przykładowo, regulacja stawek MTR była narzędziem, które pomogło nowo wchodzącemu operatorowi (P4), chcącemu budować własną sieć radio-wą.37 Wybudowanie własnej infrastruktury jest procesem długotrwałym i kosztownym. W teorii ekonomii stwierdza się, że wysoki koszt wstępnych inwestycji stanowi barierę do wejścia38 mogącą zniechęcić część podmiotów do wejścia na rynek.

Dane za lata 2011-2017 wskazują, że inwestycje w sieci NGA w Polsce w ostatnich dwóch latach zwolniły w porównaniu do średniej unijnej (por. Rysunek 4-1). Wyprzedziły nas w tej dziedzinie m.in. Włochy i Chor-wacja, przez co Polska spadła w rankingu na trzecie miejsce od końca w całej Unii Europejskiej. Powolny wzrost zasięgu NGA to prawdopodobnie wynik powolnego rozkręcania się inwestycji po regulacjach z prze-łomu pierwszej dekady 2000 r. Netia oraz Orange Polska ogłosiły programy inwestycyjne dopiero w latach 2015-2016 r., a więc z wieloletnim opóźnieniem w stosunku do reszty krajów UE. Wyniki tych inwestycji będą widoczne dopiero w danych za 2018 r.

Oczywistym celem każdego inwestora jest minimalizowanie ryzyka poprzez ograniczenie poziomu inwesty-cji do niezbędnego minimum, wymaganego dla osiągnięcia zakładanego celu (np. poziomu zysku). Przy dużej awersji do ryzyka inwestor zaakceptuje nawet mniejszy poziom zysku, byleby był on obarczony mniejszym ryzykiem (np. regulacyjnym). Stąd tak ważnym elementem polityki regulatora jest nakładanie obowiązków regulacyjnych w sposób wspierający inwestycje, a nie je ograniczający w przypadku przeregulowania rynku.

Dowodem na powyższą tezę mogą być wyniki analiz UKE z poziomu inwestycji różnych grup operatorów w latach 2006-2010.39 Operatorzy kablowi wykazywali największą skłonność do przeznaczania swoich przychodów na inwestycje – w całym badanym okresie ich wartość stanowiła aż 39,01% uzyskanych w tym okresie przychodów (zainwestowały 3,79 mld zł). W tym samym czasie operatorzy stacjonarni inwestowali 17,91% swoich przychodów, a komórkowi tylko 15,19%.

37 „Analiza wpływu dotychczasowej regulacji telefonii ruchomej w Polsce (od 2006 r. do 22 września 2010 r.) w zakresie ustalania stawek MTR (...)”, Auytel, 2010 r.

38 Bain, Joe S., „Barriers to New Competition,” Cambridge, MA: Harvard University Press, 195639 „Analiza inwestycji operatorów telekomunikacyjnych w latach 2006 – 2010”, UKE, 2011 r.

Rysunek 5-1. Zasięg dostępu do internetu NGA w wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 2011-2017 Źródło: Opracowanie własne na bazie danych z Digital Scoreboard.

RAPORT


61

Skłonność do inwestycji korelowała z poziomem nałożonych obowiązków regulacyjnych: operatorzy komór-kowi w tym okresie byli regulowani w zakresie harmonogramu obniżek MTR, zaś największy operator sta-cjonarny – Orange – w zakresie dostępu do infrastruktury oraz Karty Równoważności.

W kolejnych latach poziom inwestycji utrzymywał się na zbliżonym poziomie. Ich skutkiem było zwiększenie zasięgu NGA w stosunku do liczby gospodarstw domowych z 36,8% w 2011 r. do 66,7% w 2017 r., a także LTE z 25,0% do 98,5%.

Utrzymanie inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową jest szczególne istotne dla budżetu państwa oraz generalnie dla rozwoju polskiej gospodarki. Analiza na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji wskazuje, że upo-wszechnianie się szerokopasmowego dostępu do internetu w Polsce spowoduje, że dochody budżetu państwa do 2023 roku wzrosną o 20 mld zł, a dodatkowo budżet państwa mógłby zaoszczędzić dzięki cyfryzacji rocznie prawie 3 mld zł.40 Dodatkowy wzrost PKB w Polsce wynikający z tego tytułu będzie na poziomie 0,8%.

40 Raport końcowy z badania dotyczącego wpływu rozwoju Internetu szerokopasmowego na społeczeństwo i gospodarkę w Polsce D. Batorski et all, 2015

Rysunek 5- 2. łączny udział inwestycji z lat 2006-2010 w przycho-dach w podziale na główne sektory rynku telekomunikacyjnego Źródło: „Analiza inwestycji operatorów telekomunikacyjnych w latach 2006 – 2010”,

UKE, 2011 r.

Rysunek 5-3. inwestycje całkowite operatorów telekomunikacyjnych oraz pokrycie zasięgiem NGA oraz LTE gospodarstw domowych w latach 2011-2017 Źródło: analiza własna na bazie danych Digital Scoreboard.

Wyniki analiz uke z poziomu in-westycji różnych grup operatorów w latach 2006-2010 potwierdza-ją, że operatorzy kablowi wyka-zywali największą skłonność do przeznaczania swoich przychodów na inwestycje – w całym badanym okresie ich wartość stanowiła aż 39,01% uzyskanych w tym okre-sie przychodów (zainwestowały 3,79 mld zł). W tym samym czasie operatorzy stacjonarni inwesto-wali 17,91% swoich przychodów, a komórkowi tylko 15,19%.



62

5.2. rola Sektora catV dla rozWoju rynku telekomunikacyjneGo oraz inWeStycjiW tabeli poniżej przedstawiono historyczny udział największych operatorów CATV (w tym Netii) w rozwoju rynku telekomunikacyjnego oraz poziomie inwestycji. Z ich analizy można wyciągnąć następujące wnioski:

• Zasięg sieci NGA w Polsce bardzo silnie koreluje z zasięgiem sieci największych operatorów CATV;

• Ten segment operatorów dużo silniej niż reszta rynku odpowiada za zwiększenie rzeczywistej penetracji NGA. W latach 2013-2017 udział łączy NGA w Polsce wzrósł z 20,2% do 52,1%, podczas gdy u wskazanych operatorów z 48% do 72%;

• Pomimo spadku całkowitych inwestycji na rynku telekomunikacyjnym w Polsce (z 6,1 mld zł w 2013 r. do 5,7 mld zł w 2017 r.), sektor CATV zwiększył swoje inwestycje w wartościach bezwzględnych, przez co ich udział wzrósł z 20,2% do 24,0%.

Tabela 5-1. Liczba HP, HC z uwzględnieniem dostępów NGA oraz inwestycje wiodących operatorów CATV (iNEA, Multimedia Polska, Netia, UPC, Toya i Vectra) na tle całego rynku w latach 2003-2017Źródło: opracowanie własne Audytel na podstawie danych przekazanych przez operatorów, danych Digital Scoreboard oraz analiz własnych.

Kategoria danych 2013 2014 2015 2016 2017

Liczba HP u wiodących operatorów CATV (mln) 15,06 15,32 15,79 16,13 16,48

Udział HP NGA u wiodących operatorów CATV 50,5% 54,5% 57,6% 61,0% 63,5%

Liczba HC u wiodących operatorów CATV (mln) 5,05 4,92 4,85 4,73 4,58

Udział HC NGA u wiodących operatorów CATV 50,9% 56,3% 62,2% 69,3% 73,7%

Inwestycje u wiodących operatorów CATV (mln zł) 1 298 1 420 1 502 1 276 1 439

Łączne inwestycje telekomunikacyjne w Polsce (mln zł) 6 101 5 793 5 818 5 549 5 705

Udział wiodących operatorów CATV w inwestycjach całkowitych w Polsce

21,3% 24,5% 25,8% 23,0% 25,2%

Łączny udział HC NGA w Polsce (wszyscy operatorzy) 20,2% 23,1% 37,8% 47,2% 57,0%

RAPORT


63

5.3. analiza zmian W bilanSie dobrobytu SpołeczneGo W naStępStWie WproWadzenia rozWażanych reGulacji Sektora kabloWeGoNiniejszy rozdział zawiera analizę możliwych skutków ekonomiczno-społecznych hipotetycznej regulacji po-legającej na nałożeniu na operatorów alternatywnych (głównie operatorów CATV, w tym Netii) obowiązku dostępu hurtowego do ich infrastruktury sieciowej i kanalizacji technicznej. Regulacje takie występują, jak wskazano w rozdz. 3.4.1, w przypadku niektórych krajów, w których u operatorów tych stwierdzono SMP. W związku z tym, że rozważana regulacja dotyczyłaby w największym stopniu rynku dostępu do internetu sze-rokopasmowego, w dalszej części raportu przeanalizowano konsekwencje wynikające ze zmian na tym rynku.

5.3.1. WPłyW iNTERNETU SZEROKOPASMOWEGO NA PKB i dOBROByT SPOłECZNy

Jak wynika z badań zarówno polskich41 jak i międzynarodowych42, dostępność internetu szerokopasmowe-go stymuluje rozwój gospodarki i wzrost dobrobytu społecznego. Wśród mierzalnych miar wzrostu dobro-bytu wymienia się przede wszystkim wzrost PKB, jednak analizuje się także jakościowy i ilościowy wpływ na poszczególnych interesariuszy rynku szerokopasmowego (konsumentów, przedsiębiorców, Skarbu Państwa i JST).

Przykładowo, w badaniach rynku amerykańskiego zmierzono, że w 2006 r. korzyści konsumentów w USA z tytułu korzystania z broadbandu wyniosły 7.5 mld USD43, co stanowiło 27% całkowitych korzyści ekono-micznych z dostarczenia tych usług.

Z badań międzynarodowych, realizowanych w latach 2000-2012 wynika, że wzrost penetracji internetu sze-rokopasmowego o 10% zwiększa PKB kraju o od 0,25% do 1,38%, w zależności od zakresu geograficznego i metodyki badania.44 Badacze analizując grupy krajów, które prezentują różne szczeble rozwoju w zakresie internetu szerokopasmowego, podkreślają, że kraje o wyższej penetracji internetu osiągają coraz większe korzyści dla swojego PKB.45 Wnioski te pokrywają się z innymi wynikami, cytowanymi w analizie zleconej prze Ministra Cyfryzacji w 2015 r.46, poświęconej badaniu pod tym samym kątem rynku polskiego. Raport z tego ostatniego badania zawiera oszacowanie makroekonomiczne wpływu penetracji internetu szerokopasmo-wego na PKB Polski: „Wyniki analiz pokazują, że dzięki internetowi szerokopasmowemu wzrost PKB był w Polsce wyższy o 0,5-0,6 pkt. proc. w latach 2003-2008 i o 0,7-0,9% w latach 2009-2014.”47

41 Raport końcowy z badania dotyczącego wpływu rozwoju Internetu szerokopasmowego na społeczeństwo i gospodarkę w Polsce D. Batorski et all, 2015

42 ITU (2012), Impact of Broadband on the Economy: Research to Date and Policy Issues, Broadband Reports, International Telecommuni-cation Union, Geneva

43 Greenstein and McDevitt (2009) The Broadband Bonus: Accounting for Broadband Internet’s Impact on US GDP (NBER Working Paper 14758)

44 ITU (2012), str. 545 Katz, R.L. (2009c) Estimating the Economic Impact of the Broadband Stimulus Plan (Columbia Institute for Tele_information Working

Paper)46 Batorski, D. et all (2015)47 tamże, str 2



64

Raport ten zawiera także wyniki modelowania ekonometrycznego wpływu usług internetowych na prze-pływy finansowe za pomocą analizy sektorowej w modelu BOUDICA, wykorzystującym szereg czynników ekonomicznych opisujących stan gospodarki, jej konkurencyjność i tempo wzrostu gospodarczego w połą-czeniu z parametrami penetracji usług szerokopasmowych. W efekcie uzyskano oszacowanie wysokości do-datkowych przychodów dla Skarbu Państwa wynikających ze wzrostu penetracji usług szerokopasmowych. Na Rysunku 4-5 poniżej pokazano, jak przychody te, wyrażone jako % PKB, korelują z penetracją usług sze-rokopasmowych wśród gospodarstw domowych.

Rysunek 5-4. dostęp do szerokopasmowego internetu (średnia dla lat 2009-2014) a PKB (% względem USA na koniec 2008 r.) Źródło: Raport końcowy z badania dotyczącego wpływu rozwoju Internetu szerokopasmowego na społeczeństwo i gospodarkę w Polsce D. Batorski et all, 2015.

Rysunek 5-5. Liczba usług stacjonarnego internetu szerokopasmowego w vs dodatkowe przychody Skarbu Państwa Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS (2018), Digital Agenda Scoreboard Key Indicators (2018), Batorski (2015),

Audytel (2018).

RAPORT


65

Patrząc na powyższy rysunek możemy wyróżnić dwa okresy rozwoju internetu szerokopasmowego w Polsce:

• Okres pomiędzy rokiem 2003 a 2009, gdy budowała się baza użytkowników internetu szerokopasmowe-go (definiowanego jako łącza stacjonarne o przepływności powyżej 2 Mb/s) a korzyści ekonomiczne z in-ternetu były jeszcze relatywnie małe;

• Okres 2010-2017, gdy liczba łącz stacjonarnych zaczęła się nasycać (wzrost penetracji następował tylko w segmencie mobilnym) natomiast nastąpił skok jakościowy: wzrost penetracji internetu szerokopasmo-wego NGA (o przepływności powyżej 30 Mb/s) z ok. 1% w 2010 r. do 24,6% w 2017. Wiązało się to z po-pularyzacją coraz to nowszych zastosowań internetu (VOD, IPTV, aplikacje biznesowe w modelu XaaS), co dało impuls rozwojowy gospodarce i zwiększyło wkład internetu do PKB.

Można przewidywać, że trend przechodzenia na łącza o coraz większej przepływności będzie kontynu-owany i że kolejny impuls wzrostowy będzie pochodził od spopularyzowania usług o przepływności po-wyżej 100 Mb/s (a docelowo powyżej 1 Gb/s), realizowanych w technologiach fTTH i dOCSiS 3.x).

5.3.2. METOdyKA ANALiZy

Dla potrzeb zbadania wpływu hipotetycznej regulacji zastosowano analizę scenariuszową, to jest znalezie-nie mierzalnych różnic pomiędzy dwoma scenariuszami: jednym, zakładającym, że rynek rozwinie się zgod-nie z dotychczasowymi prognozami (AS_IS) i drugim, uwzględniającym dodatkowo skutki regulacji (TO_BE). Obie prognozy wykonano w horyzoncie 5 lat tj. do roku 2023.

W obu scenariuszach obliczane są następujące parametry wynikowe:

• Korzyści konsumentów;

• Korzyści przedsiębiorców;

• Korzyści Skarbu Państwa;

• Korzyści JST.

Zestawienie różnic pomiędzy w/w parametrami w obu scenariuszach stanowi bilans dobrobytu rozważanej regulacji. Wartość bilansu dobrobytu stanowi ważną wskazówkę przy ocenie skutków regulacji.

5.3.3. SCENARiUSZ BAZOWy

Scenariusz bazowy (scenariusz braku dodatkowych regulacji w sektorze CATV) zbudowany jest na aktual-nych prognozach rynku internetu stacjonarnego, zakładających stagnację liczby łącz stacjonarnych i stop-niowy wzrost przepustowości tych łącz. Docelowy poziom penetracji (liczony na poziomie gospodarstw domowych) łącz o przepływności powyżej 100 Mb/s wyniesie w tym scenariuszu 24,2% a łącz powyżej 30 Mb/s – 41,7%.

Przewiduje się też, że rosnący udział internetu szerokopasmowego NGA w latach 2019-2023 (patrz rys. 4-5) będzie w coraz większym stopniu stymulował rozwój gospodarczy, co będzie dawać coraz większe przychody do Skarbu Państwa oraz dla jST. Wartość tego wpływu w roku 2023 w przypadku Skarbu Pań-stwa jest szacowana (za pracą Batorskiego i innych) na kwotę ok. 19,6 mld zł48, natomiast przychody jST na poziomie ok. 430 mln zł (oszacowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Cyfryzacji).

48 Tamże, str. 99



66

Dla oszacowania korzyści pozostałych interesariuszy rynku wykorzystano dane z w/w tabeli oraz stawki podatków na poziomie 2018r:

• W przypadku konsumentów: korzyści = PIT/0,18 (zakładamy, że dodatkowe przychody indywidualne zo-stały opodatkowane średnią efektywną stawką PIT na poziomie 18%, bez odliczeń);49

• W przypadku przedsiębiorców: korzyści = VAT/0,23 - CIT (kwota korzyści zostaje pomniejszona o kwotę podatku CIT, nie uwzględniamy zmian w kosztach i amortyzacji).

Jednocześnie przyjęto założenie upraszczające, że korzyści wszystkich interesariuszy pozostają w latach 2019-2023 w stałych proporcjach do siebie. W przypadku projekcji PKB przyjęto dane GUS odnośnie pro-gnozy na rok 2018 i prognozy NBP odnośnie stopy wzrostu do roku 2020 (przyjęto wartość średnią progno-zy, przedłużając ją liniowo na lata 2021-23).

5.3.4. SCENARiUSZ PO REGULACjACH

Scenariusz alternatywny (scenariusz po regulacjach) będzie modyfikacją scenariusza bazowego uwzględnia-jącą poniższą sekwencję następstw, wynikających z wdrożenia rozważanej regulacji:

• Bezpośrednim następstwem regulacji będzie zmiana strategii operatorów CATV poddanych tej nowej regulacji polegająca na ograniczeniu inwestycji w rozbudowę infrastruktury. działania takiego można się spodziewać, gdyż dotychczasowe plany inwestycyjne operatorów CATV były nastawione na pozy-skiwanie klientów detalicznych, natomiast rozważana regulacja oznacza, że w skrajnym przypadku ope-rator musi liczyć się z uzyskiwaniem z nowej infrastruktury jedynie przychodów hurtowych, o niższej marży. To spowoduje, że część potencjalnych inwestycji będzie nieopłacalna;

• Następstwami rynkowymi zmniejszenia inwestycji będzie ograniczenie podaży nowych łącz NGA (zwłaszcza w segmencie powyżej 100 Mb/s), osłabienie konkurencji infrastrukturalnej na rynku usług szerokopasmowych w Polsce (brak możliwości jakościowego zróżnicowania usługi w przypadku korzy-stania z tej samej infrastruktury) co przyniesie spowolnienie migracji do usług o dużych przepływno-ściach (powyżej 100 Mb/s) oraz zmniejszenie się liczby łącz stacjonarnych na rzecz internetu mobilnego;

• Następstwem ekonomicznym będzie z kolei obniżenie dobrobytu społecznego względem scenariusza bazowego oraz wolniejszy wzrost PKB.

Uwzględniając powyższe rozumowanie w scenariuszu po regulacjach (scenariusz alternatywny), zastosowa-no następujące parametry modyfikujące:

49 wg Ministerstwa Finansów średnia efektywna stopa PIT wyniosła w 2015r 8,51%

Tabela 5-2. dodatkowe wpływy budżetu centralnego dzięki internetowi szerokopasmowemu w roku 2023 w scenariuszu bazowymŹródło: Batorski et all (2015).

Rodzaj podatku dodatkowe wpływy w skali roku [mln zł]

PIT 5 366

CIT 2 158

VAT 8 625

Akcyza 3 157

Podatek od gier 183

Cła 137

Ogółem 19 626

RAPORT


67

• Niższy poziom inwestycji operatorów CATV – o ok. 30% względem scenariusza bazowego (ok 1,4 mld zł w okresie 2019-2023, rok 2018 bez zmian);

• Udział wydatków na łącza dostępowe w inwestycjach: 30%;

• Średni koszt jednego nowego łącza NGA (1 HP): 2 tys. zł netto;

• Współczynnik zapełniania nowej infrastruktury (HC/HP): 50% (średnia w okresie 5 lat);

• Współczynnik migracji do innych technologii dostępu do internetu (w tym do dostępu mobilnego): 51% bazy niezrealizowanych inwestycji.

Przy zastosowaniu powyższych parametrów modelujących rozwój rynku oszacowano, że w scenariuszu po regulacjach docelowy poziom penetracji internetu o przepływności powyżej 100 Mb/s w 2023 r. osiągnie niższą wartość (22,7%) niż w scenariuszu bazowym (24,2%), co oznacza różnice ok. 211 tys. abonentów NGA.

Skalując obliczoną powyżej zmianą penetracji cytowane wcześniej wyniki modelu BOUDICA50 można osza-cować, że w scenariuszu tym kwota dodatkowych korzyści dla Skarbu Państwa w roku 2023 zmniejszy się o równowartość 0,03% PKB, proporcjonalnie zmniejszą się też korzyści innych interesariuszy i samo PKB.

Jak można odczytać z wykresu 4-6 rozważana regulacja operatorów kablowych przyniesie zmniejszenie liczby usług stacjonarnego internetu szerokopasmowego w kategoriach powyżej 30 Mb/s i powyżej 100 Mb/s oraz proporcjonalne (do tej ostatniej kategorii) obniżenie całkowitego wkładu, jaki daje do PKB ko-rzystanie z internetu szerokopasmowego. Zmiany te będą narastały w czasie, poczynając od roku 2019.

5.3.5. OMÓWiENiE BiLANSU dOBROByTU ROZWAżANEj REGULACji

Podsumowanie danych liczbowych uzyskanych z modelu zawiera tabela poniżej. Widać z niej, że różnica w korzyściach w największym stopniu dotyczy przedsiębiorców, dla których korzyści z internetu szerokopa-smowego są największe, gdyż obejmują zarówno sferę przychodową (wzrost konkurencyjności, innowacyj-ność) jak i kosztową (wzrost efektywności).

50 Batorski et all (2015)

Rysunek 5-6. Liczba usług internetu szerokopasmowego vs dodatkowe przychody Skarbu Państwa w obu scenariuszach Źródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS(2018), Digital Agenda Scoreboard Key Indicators (2018), Batorski (2015)

i Audytel (2018).



68

A. Bilans dobrobytu w przypadku wdrożenia regulacji (wartości skumulowane za lata 2019-2023):

• Skarb Państwa – strata ok. 1,76 mld zł

• Konsumenci – strata ok. 2,71 mld zł

• jST – strata 41 mln zł

• Przedsiębiorcy – strata 3,22 mld zł

• łąCZNA STRATA: 7,73 mld zł

B. Strata w PKB: 4,069 mld zł

Warto w tym miejscu zauważyć, jak dużą efektywność ekonomiczno-społeczną mają inwestycje w in-frastrukturę szerokopasmową (tzw. Social ROI51 = iloraz kwot -7,7 mld straty w dobrobycie społecznym i -1,4 mld zł wstrzymanych inwestycji): uszczerbek w inwestycjach spowodowałby utratę korzyści spo-łecznych w okresie 5 lat na kwotę ponad 5,5-krotnie wyższą. Można to ująć także w ten sposób, że każda złotówka zainwestowana w infrastrukturę szerokopasmową, zwróci się (w sensie dobrobytu społeczno--ekonomicznego) w czasie krótszym niż rok.

51 Social ROI (SROI) - metoda pomiaru zwrotu na inwestycji uwzględniająca wszystkie korzyści, w tym także pozafinansowe, jakie uzyskują interesariusze danej inwestycji w określonym przedziale czasu.

Tabela 5-3. Porównanie korzyści z internetu szerokopasmowego w Polsce w latach 2018-2023 wg róż-nych grup interesariuszy w obu scenariuszach Źródło: obliczenia własne na podstawie GUS (2018), NBP (2018) i Batorski et all (2015).

Scen

ariu

sz Rok Skarb Państwa

jST Konsu-menci

Przedsię-biorcy

SUMA Korzyści

PKB Wzrost PKB

mln zł mln zł mln zł mln zł mln zł mln zł

Baz

ow

y

2018 10 109 259 15 355 18 203 43 925 1 982 080 4,60%

2019 12 344 304 18 751 22 229 53 629 2 057 399 3,80%

2020 14 480 345 21 995 26 075 62 894 2 129 408 3,50%

2021 16 474 380 25 023 29 665 71 542 2 196 484 3,15%

2022 18 296 411 27 791 32 947 79 444 2 258 755 2,84%

2023 19 626 431 29 811 35 342 85 210 2 316 387 2,55%

Po

reg

ula

cjac

h

2018 10 109 259 15 355 18 203 43 925 1 982 080 4,60%

2019 12 237 302 18 589 22 038 53 165 2 057 296 3,79%

2020 14 254 339 21 654 25 671 61 919 2 129 085 3,49%

2021 16 116 372 24 487 29 030 70 005 2 195 809 3,13%

2022 17 799 400 27 050 32 068 77 317 2 257 587 2,81%

2023 19 056 417 28 875 34 232 82 581 2 314 586 2,52%

Suma różnic

(okres 5 lat)

-1 758 - 41 - 2 715 - 3 219 - 7 733 - 4 069 - 0,10%

RAPORT


69

5.4. WnioSkianaliza potencjalnych SkutkóW reGulacji kSztałtujących rynek catV

Nadmierne i/lub nieadekwatne obowiązki regulacyjne prze-kładają się na ograniczenie inwestycji operatorów telekomuni-kacyjnych.

Utrzymanie obecnego trendu w zakresie inwestycji w sieci szero-kopasmowe przyniesie dodatkowe korzyści dla budżetu państwa. W roku 2023 będzie to 23 mld zł dodatkowych korzyści dla budżetu i wkład 0,8% do wzrostu PKB.

Sektor operatorów kablowych pełnił dotychczas istotną rolę dla rynku telekomunikacyjnego jako inwestujący w infrastruk-turę o lepszych niż średnia rynkowa parametrach dostępo-wych. Utrzymanie inwestycji tego sektora lub ich zwiększenie jest zatem szczególnie istotne dla budowy społeczeństwa gigabi-towego i osiągnięcia celów strategicznych Komisji Europejskiej: “wszystkie gospodarstwa domowe w Europie, zarówno na ob-szarach wiejskich, jak i miejskich, będą miały dostęp do internetu o prędkości dla łącza „w dół” wynoszącej co najmniej 100 Mb/s, z możliwością modernizacji do prędkości mierzonej w gigabi-tach”.52

Rynek dostępu do internetu i płatnej telewizji w Polsce stał się bardzo konkurencyjny i podlega szybkim zmianom. Wpływają na to zarówno trendy demograficzne, techniczne, ekonomiczne i regulacyjne. W szczególnie trudnej sytuacji są operatorzy usług stacjonarnych, którzy zmagają się z substytucją ze strony usług świadczonych przez operatorów komórkowych oraz OTT.

Operatorzy stają przed wyzwaniami związanymi ze zmianami w sposobie konsumpcji usług z całego wachlarza komunikacji elektronicznej oraz z naciskiem na obniżaniem cen. Wszystko to pod presją braku wzrostu liczby sprzedawanych usług, a często nawet jej spadku. Pewnym sposobem obrony przed spadkiem zy-sków i zdobyciem środków na inwestycje infrastrukturalne jest konsolidacja, która ze względu na politykę regulacyjną postępu-je dużo wolniej, niż oczekiwałby tego rynek.

52 Komunikat Komisji Europejskiej – „W kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego”

18

19

20



70

Rynek płatnej telewizji kształtowany jest przez oczekiwanie transmisji coraz wyższej rozdzielczości i jakości sygnału, co wy-maga inwestycji ze strony operatorów. Te są coraz trudniejsze z ich punktu widzenia (np. znalezienia finansowania), ze względu na coraz silniejszą konkurencję ze strony dostawców OTT, czer-piących korzyści z poprawiającego się stanu infrastruktury do-stępowej.

Rynek stacjonarnego dostępu do internetu jest pod ciągłą presją usług mobilnych oraz konwergencji (usługi mobilne oferowane jako quasi-stacjonarne). dużo gorsza infrastruktura dostępowa na obszarach słabo zurbanizowanych zwiększa tempo zastępo-wania usług stacjonarnych – mobilnymi. Presja konsumentów na niskie ceny usług powoduje, że często, pomimo prowadzo-nych inwestycji w infrastrukturę NGA (w tym dostępy fTTH), wybierane są tańsze usługi o niższych parametrach. Takie ryzyko rynkowe, zwiększone dodatkowo obawą przed nadmierną regu-lacją, może spowodować znaczne zmniejszenie inwestycji w in-frastrukturę dostępową.

Efektywność społeczno-ekonomiczna (ROI) inwestycji w sieci szerokopasmowe przekracza 550% w okresie 5 lat.

Rozważana regulacja sieci CATV jest niekorzystna, gdyż będzie zniechęcać operatorów do inwestowania. Przy szacowanej skali ograniczenia inwestycji o 30% szkody wszystkich interesariuszy: konsumentów, Skarbu Państwa, jST i przedsiębiorców w latach 2019-2023 wyniosą łącznie 7,73 mld zł.

W przypadku wprowadzenia regulacji nastąpi ubytek w przy-chodach Skarbu Państwa w wysokości 1,76 mld zł, a strata w PKB wyniesie 4,07 mld zł (liczone względem scenariusza bazo-wego, w tym samym okresie 2019-2023).

21

22

RAPORT


71

SłoWnik SkrótóW

Akronim Rozwinięcie Opis

2G Second Generation Tak zwany „drugi standard” łączności komórkowej, identyfikowany najczęściej z rodziną standardów GSM

3G Third Generation Tak zwany „trzeci standard” łączności komórkowej, identyfikowany najczęściej z rodziną standardów UMTS

4G Four Generation Tak zwany „trzeci standard” łączności komórkowej, identyfikowany najczęściej z rodziną standardów LTE

ACM Authority for Consumers & Markets

Regulator sektora komunikacji elektronicznej w Holandii

ARPU/ARPL Average Revenue Per User/Line

Średni dochód na użytkownika/linię

ASO Analog Switch-Off Wyłączenie analogowej telewizji naziemnej i zastąpienie jej cyfrową telewizją naziemną

backhaul Odcinek łącza telekomunikacyjnego między lokalizacją klienta oraz Pop operatora

BSA Bit Stream Access Dostęp do pętli lokalnej umożliwiający sprzedaż usług szerokopasmowych

CATV Cable TV Telewizja kablowa – sygnał telewizyjny dostarczany jest za pomocą dedykowanej infrastruktury kablowej (najczęściej HFC lub FTTH – hybrydowej sieci światłowodów i kabli koncentrycznych). Transmisja analogowa jest stopniowo wypierana przez nadawanie cyfrowe. Jako technologię dostępu najczęściej stosowany jest DOCSIS.

CRC Conference of Regulators of the electronic communications sector

Połączony regulator sektora komunikacji elektronicznej w Belgii

dK Dyrektywa Kosztowa Dyrektywa 2014/61/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 maja 2014 r. w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej, Dz. Urz. WE L Nr 155/1



72

dR Dyrektywa Ramowa Dyrektywa 2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 7 marca 2002 r. w Sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej, Dz. Urz. WE L Nr 108 ze zm.

dSLAM Digital Subscriber Line Access Multiplexer

Koncentrator cyfrowych linii abonenckich pracujących w technologii xDSL

dVB-C Digital Video Broadcast Cable

Standard telewizji cyfrowej przesyłany poprzez sieć kablową

dVB-S Digital Video Broadcast Satellite

Standard telewizji cyfrowej przesyłany drogą satelitarną. Sygnał telewizyjny emitowany jest drogą radiową z satelitarnego transpondera i odbierany za pomocą specjalnej anteny, połączonej z tunerem DVB-S;

dVB-T Digital Video Broadcast Terrestrial

Standard telewizji cyfrowej przesyłany poprzez nadajniki naziemne. Cyfrowy sygnał telewizyjny jest emitowany za pomocą systemu naziemnych nadajników radiowych. Sygnał odbierany jest za pomocą anten indywidualnych lub zbiorczych; odbiór sygnału DVB-T w odbiornikach starego typu jest możliwy przy użyciu oddzielnego tunera (przystawki), nowe odbiorniki mają wbudowany tuner DVB-T;

EPG Electronic Program Guide

Elektroniczny przewodnik po kanałach, wyświetlający się w telewizji cyfrowej na ekranie telewizora

fTA Free to Air Usługi telewizyjne dostępne bezpłatnie dla użytkowników; dostęp realizowany jest najczęściej drogą satelitarną

fTTB Fiber To The Building Światłowód doprowadzony do budynku

fTTC Fiber To The Curb Światłowód doprowadzony do krawężnika

fTTH Fiber To The Home Światłowód doprowadzony do mieszkania

fWA Fixed Wireless Access Bezprzewodowy dostęp do internetu w lokalizacji stałej, ew. dostęp nomadyczny

G-PON Gigabyte Passive Optical Network

Gigabitowa Pasywna Sieć Optyczna, standard budowy dostępowych sieci światłowodowych o przepustowościach gigabitowych, w architekturze punkt-wielopunkt

HbbTV Hybrid Broadcast Broadband TV

standard telewizji hybrydowej, pozwalający na dołączenie do kanału telewizyjnego interaktywnej aplikacji, która rozszerza funkcjonalność danego kanału

HC Homes Connected Liczba mieszkań/domów, w których operator świadczy swoje usługi za pomocą sieci dostępowej

Hd / HdTV High Definition TV Telewizja wysokiej rozdzielczości

HfC Hybrid Fibre-coaxial Sieć hybrydowa łącząca połączenia za pomocą światłowodów i kabli miedzianych

HP Homes Passed Liczba mieszkań/domów w zasięgu infrastruktury dostępowej danego operatora, w których świadczy lub może świadczyć swoje usługi

ioT Internet of Things Internet Rzeczy

iP Internet Protocol Protokół komunikacyjny warstwy sieciowej modelu OSI (warstwy internetu w modelu TCP/IP), tzw. protokół internetowy

RAPORT


73

iPTV Internet Protocol Television

Telewizja przesyłana z wykorzystaniem protokołu IP. Cyfrowy sygnał telewizyjny dostarczany jest poprzez szerokopasmowe sieci dostępowe operatorów telekomunikacyjnych, bazujące na protokole IP. Do odbioru sygnału potrzebny jest oddzielny odbiornik-dekoder IPTV (tzw. Set-Top-Box) lub dekoder wbudowany w telewizor klasy Smart TV

iSP Internet Service Provider

Dostawca usług dostępu do internetu

LAN Local Area Network Sieć lokalna

LLU Local Loop Unbundling

Uwalnianie pętli lokalnej

LTE Long Term Evolution Technologia pakietowego przysłania danych w sieciach komórkowych UMTS, definiowana jako przejściowa między standardem UMTS i 4G (tzw. 3.5G)

M2M Machine to Machine Termin odnosi się do wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi urządzeniami, przenośnymi lub stacjonarnymi (bez udziału człowieka)

Megaustawa Ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych z dnia 7 maja 2010 r., tj. Dz.U. z 2017, poz. 2062 ze zm.

MNO Mobile Network Operator

Operator sieci ruchomej/mobilnej (operator infrastrukturalny)

MTR Mobile Termination Rates

Stawki za terminowanie połączeń pomiędzy operatorami usług telefonicznych

Multiroom Korzystanie z usług telewizji cyfrowej jednocześnie z wielu odbiorników TV w jednej lokalizacji użytkownika

MVNO Mobile Virtual Network Operator

Operator wirtualny świadczący usługi telefonii komórkowej

NGA Next Generation Access

Łącza do internetu o przepustowości co najmniej 30 Mb/s

OTT Over the Top Usługi udostępniania treści multimedialnych w internecie przez dostawców nie związanych bezpośrednio z operatorami telekomunikacyjnymi (np. portale internetowe, studia filmowe)

PayTV Pay TV Usługi płatnej telewizji (realizowane drogą satelitarną, kablową, po łączach transmisji danych/dostępu do internetu lub cyfrową radiodyfuzję)

PEM Promieniowanie elektromagnetyczne

p.t. Ustawa Prawo telekomunikacyjne

Ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne, tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1907 ze zm.

RGU Revenue Generating Unit

Oznacza jednego użytkownika, który najczęściej korzysta z wielu usług

RSS Regionalne Sieci Szerokopasmowe

Projekty zrealizowane w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013 oraz Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007-2013. Głównym celem tych przedsięwzięć jest przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu oraz umożliwienie rozbudowy infrastruktury dostępowej (tzw. „ostatniej mili”) w oparciu o RSS



74

Smartfon, smartphone

Przenośne urządzenie telefoniczne zawierające dodatkowe funkcjonalności

SMP Significant Market Power

Operator o znaczącej pozycji rynkowej

SOR Super Oferta Ramowa Super Oferta Ramowa Orange Polska S.A.

Timeshift, time shifting

Jednoczesne nagrywanie i odtwarzanie z opóźnieniem oglądanego materiału

TVK Telewizja kablowa

UKE Urząd Komunikacji Elektronicznej

URTiP Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty

UMTS Universal Mobile Telecommunications System

Asynchroniczny standard transmisji danych stosowany w sieciach komórkowych o prędkości do 7,2Mb/s

Vod Video on Demand Usługa Wideo na życzenie

VoiP Voice over IP Protokół służący do realizacji połączeń głosowych poprzez sieć IP

WiMAX Worldwide Interoperability for Microwave Access

Standard bezprzewodowej sieci transmisji danych o maksymalnej przepustowości około 75Mb/s

WLAN Wireless Local Area Network

Bezprzewodowa sieć transmisji danych

xdSL x Digital Subscriber Line

Rodzina technologii dla cyfrowych łączy abonenckich dostępu do internetu, bazujących na parach miedzianych

RAPORT


75

SpiS rySunkóWRysunek 2-1. indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (dESi) za 2018 r. 15

Rysunek 2-2. Penetracja dostępu do internetu na obszarach słabo zurbanizowanych oraz średnia dla całego kraju (% gospodarstw domowych) w 2017 r.

15

Rysunek 2-3. Penetracja mobilnego dostępu do internetu (aktywni użytkownicy jako % całej populacji) w 2017 r.

16

Rysunek 2-4. Udział poszczególnych technologii dostępu do internetu w 2017 r. 16

Rysunek 2-5. Penetracja budynkowa zasięgami internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s (lewa mapka) oraz 100 Mb/s (prawa mapka)

24

Rysunek 2-6. Prognoza popytu gospodarstw domowych w Polsce na łącza o przepustowości co najmniej 30 Mb/s, co najmniej 100 Mb/s oraz co najmniej 1Gb/s (model logistyczny)

24

Rysunek 4-1. Sprzedaż oferty Netia S.A. na bazie usług regulowanych w latach 2008-2017 45

Rysunek 4-2. Podstawowe dane finansowe dla Netia S.A. za lata 2008-2017 46

Rysunek 5-1. Zasięg dostępu do internetu NGA w wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 2011-2017

57

Rysunek 5-2. łączny udział inwestycji z lat 2006-2010 w przychodach w podziale na główne sektory rynku telekomunikacyjnego

58

Rysunek 5-3. inwestycje całkowite operatorów telekomunikacyjnych oraz pokrycie zasięgiem NGA oraz LTE gospodarstw domowych w latach 2011-2017

58

Rysunek 5-4. dostęp do szerokopasmowego internetu (średnia dla lat 2009-2014) a PKB (% względem USA na koniec 2008 r.)

61

Rysunek 5-5. Liczba usług stacjonarnego internetu szerokopasmowego w vs dodatkowe przychody Skarbu Państwa

61

Rysunek 5-6. Liczba usług internetu szerokopasmowego vs dodatkowe przychody Skarbu Państwa w obu scenariuszach

64

SpiS tabelTabela 2-1. Podsumowanie efektów konkursów przeprowadzonych w ramach i osi

POPC – działanie 1.121

Tabela 4-1. Procent pokrycia powierzchni kraju infrastrukturą 3G oraz łączne zatrudnienie u MNO w Polsce w zależności od efektywnej wysokości MTR w latach 2006-2009

39

Tabela 5-1. Liczba HP, HC z uwzględnieniem dostępów NGA oraz inwestycje wiodących operatorów CATV (iNEA, Multimedia Polska, Netia, UPC, Toya i Vectra) na tle całego rynku w latach 2003-2017

59

Tabela 5-2. dodatkowe wpływy budżetu centralnego dzięki internetowi szerokopasmowemu w roku 2023

54

Tabela 5-3. Porównanie korzyści z internetu szerokopasmowego w Polsce w latach 2018-2023 wg różnych grup interesariuszy w obu scenariuszach

65



76

załącznik 1. Stan rynku płatnej teleWizji oraz SzerokopaSmoWeGo doStępu do internetu (2006-2017)

Z1.1. RyNEK DOSTęPU DO TElEWIZJI

Według danych KRRiT53 i GUS54 odbiornik TV ma obecnie 96,4% gospodarstw domowych (45% gospodarstw – dwa lub więcej odbiorniki). W analizie usług dostępu do telewizji wyodrębnione zostały następujące segmenty:

• Naziemny cyfrowy (DVB-T);

• Kablowy analogowy lub cyfrowy (CATV lub DVB-C);

• Satelitarny (DVB-S);

• IPTV – udostępnianie treści telewizyjnych poprzez szerokopasmowe łącza dostępowe;

• OTT – udostępnianie treści multimedialnych w internecie przez dostawców nie będących operatorami te-lekomunikacyjnymi: portale internetowe, koncerny medialne (ipla, player, YouView) oraz wyspecjalizowane firmy OTT (np. Netflix, Hulu).

Z1.1.1. dOSTęPNE USłUGi

Usługi telewizyjne mogą być świadczone jako płatne lub bezpłatne – por. Tabela Z1.

53 Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2017 roku, KRRIT, 201854 GUS, Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2017

Tabela Z1. Płatne i bezpłatne elementy tworzące rynek dostępu do sygnału telewizyjnegoŹródło: opracowanie własne Audytel.

Typ dostępu do usług TV Płatne usługi TV Bezpłatne usługi TV

Naziemny cyfrowy (DVB-T)

CATV analogowy*

CATV cyfrowy

Satelitarny (DVB-S)

IPTV

OTT

* do tego segmentu nie są wliczone usługi AZART (Antena Zbiorcza Radiowo-Telewizyjna), czyli dostępu do instalacji zbiorczej.

RAPORT


77

Segment bezpłatnych usług TV stał się w ostatnich latach konkurencyjny dla usług płatnych. Szczególnie do-tyczy to segmentów naziemnej telewizji cyfrowej oraz treści multimedialnych udostępnianych w internecie.

Telewizja satelitarnaSygnał TV satelitarnej dostarczany jest z wykorzystaniem satelitów telekomunikacyjnych umieszczonych na wysokości ponad 35 tys. km55. Sygnał wysyłany jest do transponderów satelity z ośrodka nadawczego i retrans-mitowany do odbiorców, którzy muszą być wyposażeni w kierunkowe anteny satelitarne oraz dekodery/tunery satelitarne dekodujące sygnał dostarczany w technologii DVB S56. Zaletą TV satelitarnej jest zasięg (wykorzy-stywana przez główne polskie platformy pozycja 13°E Hot Bird obejmuje całą Europę, Afrykę Północną i Bliski Wschód) oraz odbiór na obszarach, na których nie ma infrastruktury transmisyjnej. Z dużej wysokości orbity wynika czas propagacji sygnału od stacji nadawczej do tunera/odbiornika (ponad 200 ms) – o rząd wielkości większy, niż w innych technologiach, co utrudnia zestawianie usług TV z dostępem do internetu i telefonią.

Telewizja kablowaSygnał telewizji kablowej doprowadzany jest do abonenta poprzez hybrydową sieć HFC. Do węzła w budyn-ku lub grupy budynków abonentów prowadzi światłowód (sieć magistralna), a od węzła do abonentów sygnał koncentryczny (kabel telewizyjny). Dzięki zastosowaniu standardu DOCSIS/EuroDOCSIS obsługującego transmisję dwukierunkową przez sieć HFC można też dostarczać dostęp do internetu oraz usługi telefonii sta-cjonarnej. W sieciach CATV można dostarczać kilkaset kanałów TV oraz dostęp do internetu o przepływno-ściach rzędu 3 Gb/s (przy wyłączeniu kanałów analogowych i z zastosowaniem agregacji pasma). U abonenta instalowany jest modem kablowy, do którego podłączony jest odbiornik TV oraz router dostępowy do inter-netu. Dla uproszczenia instalacji przez użytkowników-niefachowców sieci CATV stosują dekodery integrujące w jednej obudowie modem kablowy i router z gniazdami ethernetowymi, zwykle z punktem dostępowym Wi-Fi oraz gniazdami do podłączenia telefonów analogowych.

Tunery/dekodery satelitarne oraz CATV mogą być wyposażone w dysk wewnętrzny lub zewnętrzny do nagry-wania wybranych programów (PVR – Personal Video Recorder). Jeśli w antenie satelitarnej zastosowano kon-werter wielokanałowy, można oglądać jeden kanał telewizyjny i jednocześnie nagrywać program z innego.

W TV satelitarnej oraz w sieciach CATV dostępna jest usługa multiroom umożliwiająca oglądanie różnych pro-gramów na kilku odbiornikach telewizyjnych podłączonych do dekoderów dodatkowych współpracujących z głównym.

Naziemna telewizja cyfrowaProgramy telewizji naziemnej emitowane są w układzie rozsiewczym, liniowym z punktu widzenia dostępu do programów. Po wyłączeniu w 2013 r. emisji analogowej TV i przejściu na nadawanie cyfrowe DVB-T na mul-tipleksach ogólnokrajowych oraz lokalnych dostępne jest 27 kanałów. Do odbioru sygnału naziemnej telewizji cyfrowej wymagana jest antena zewnętrzna57 oraz odbiornik telewizyjny odbierający DVB-T lub wyposażony w tuner DVB-T. Sygnał DVB-T emitowany jest na multipleksach ogólnokrajowych:• MUX 1 (pasmo UHF) – kanały komercyjne i TVP;• MUX 2 (UHF) – kanały komercyjne;• MUX 3 (UHF) – kanały TVP (TVP1 i TVP2 w rozdzielczości HD);• MUX 8 (VHF) – kanały TVP i komercyjne.

55 Dzięki umieszczeniu satelitów na orbitach geostacjonarnych ich sygnał można obierać anteną nieruchomą skierowaną na danego satelitę (a ściślej – grupę satelitów na stałej pozycji). Cyfrowy Polsat, NC+, Telewizja na kartę, Orange TV oraz polskojęzyczne kanały niekodo-wane FTA (free-to-air) korzystają z pozycji satelitarnej 13°E Hot Bird, TV Trwam – z 19,2°E Astra. Niewielka różnica kątowa między tymi pozycjami pozwala na odbiór sygnałów z obu pozycji przy użyciu jednej anteny z dwoma odpowiednio rozmieszczonymi konwerterami (tzw. zez)

56 Od 30 kwietnia 2012 w Europie dostępne są już tylko kanały cyfrowe wymagające dekodowania i dekompresji przed podaniem sygnału TV do odbiornika telewizyjnego.

57 W niektórych obszarach kraju sygnał z poszczególnych multipleksów odbierany jest z różnych nadajników i w różnej polaryzacji, co wymaga różnie ustawionych anten, ew. z różnym wzmocnieniem sygnału.



78

Sygnał MUX 1-3 dociera do ok. 99% populacji, MUX 8 do ponad 97%58. Działa też 7 multipleksów lokalnych z kanałami lokalnymi i niektórymi ogólnopolskimi oraz MUX 4 Cyfrowego Polsatu z 12 kanałami kodowanymi (płatnymi – jako Pakiet Extra w usłudze TV Mobilna). Zasięg MUX 4 jest ograniczony geograficznie.59

W DVB-T udostępniono m.in. EPG (elektroniczny przewodnik programowy) z tygodniowym programem z opisami audycji i możliwością przypomnienia o programie. Dekodery dodatkowo obsługujące DVB-T zaczęli wprowadzać także operatorzy platform płatnej TV oraz dostawcy tunerów TV w celu poszerzenia oferty o otwarte kanały DVB-T oraz rozbudowę usługi multiroom.

Niektóre dekodery Orange TV mogą pracować zarówno jako dekoder IPTV (współpracując z modemem Livebox) lub jako dekoder TV satelitarnej (wtedy muszą być podłączone do internetu dla przesyłania informacji autoryzacyjnych). Dwa modele umożliwiają także odbiór DVB-T.

IPTV oraz OTTW telewizji IPTV cyfrowy sygnał telewizyjny dostarczany jest przez sieci szerokopasmowego dostępu do in-ternetu (w dowolnej technologii o dostatecznie wysokiej przepływności i stabilności parametrów transmisji). Ten sam tryb dostępu wykorzystują usługodawcy OTT, dostarczający treści multimedialne w sposób linearny (poprzez retransmisję kanałów telewizyjnych, np. videostar.pl) lub nielinearny (jak w VoD).

Najczęściej IPTV i usługi OTT dostarczane są poprzez dostęp xDSL, FTTH lub FTTx/LAN. W miejscach, w któ-rych nie ma takich sieci zastępuje je dostęp radiowy w stałej lokalizacji60. Sygnał dostarczany jest do dekodera (STB ang. set-top-box). Najczęściej jest to urządzenie integrujące dekoder IPTV, router dostępowy oraz obsłu-gę telefonu stacjonarnego.

Z1.1.2. POdMiOTy dZiAłAjąCE W SEGMENCiE PłATNEj TV

Według analiz Audytela najsilniejszą pozycję w segmencie płatnej telewizji mieli na koniec 2017 r. operatorzy satelitarnych platform cyfrowych – obsługują oni łącznie 44% użytkowników (wliczając ich usługi OTT). Dla 32% abonentów usługi TV dostarczają operatorzy CATV, udział dostępów IPTV nieznacznie przekracza 6%. Segmenty CATV i IPTV są bardzo rozdrobnione – łącznie ok. 10% udziałów w całym rynku usług telewizyjnych mają mali usługodawcy kablowi (działa ich w Polsce ponad 50061) oraz ISP. Około 16% użytkowników korzysta z płatnych usług OTT.

Rynek telewizji satelitarnej jest praktycznie podzielony między dwie platformy: Cyfrowego Polsatu oraz nc+ należącą do ITI Neovision62. Obok nich działa platforma satelitarna Orange TV oraz platforma TV Trwam Fun-dacji Lux Veritatis (liczba jej abonentów szacowana jest na kilka tysięcy).

Trzech największych operatorów CATV (UPC, Vectra, Multimedia Polska) obsługuje ponad 60% wszystkich abonentów telewizji kablowej, zaś pierwsza dziesiątka ok. 90% abonentów. Natomiast pozostałe 10% dzielone jest przez kilkuset operatorów lokalnych. W zasadzie wszyscy operatorzy TV kablowej dostarczają programy w technologii cyfrowej, większe sieci udostępniają też usługi multiroom oraz VoD i PVR.

Dostęp do płatnej IPTV oferują wszyscy więksi dostawcy dostępu szerokopasmowego. Największą liczbę abo-nentów IPTV w końcu 2 kw. 2018 r. miały Orange63 (386 tys.) i Netia (196 tys.). Segment ten ma bardzo duży

58 Według deklaracji Emitela, głównego operatora multipleksów59 Sygnał można odbierać w 31 miastach, w zasięgu znajduje się ok. 5 mln gospodarstw domowych, czyli około 15 mln osób. CP nie publiku-

je danych dotyczących liczby abonentów MUX 460 Nazywany FMS (ang. Fixed Mobile Substitution) lub FWA (ang. Fixed Wireless Access).61 KRRiT, 2016, str. 3762 Jej akcjonariuszami są Grupa Canal+ (51%), TVN (32%) i Liberty Global (17%).63 Na rynku występuje pod tą samą nazwą Orange TV, co w egmencie satelitarnym i z wykorzystaniem tych samych dekoderów wielofunk-

cyjnych

RAPORT


79

potencjał wzrostu w miarę wzrostu udziału światłowodowego dostępu FTTx spodziewanego w najbliższych latach, zaś czynnikiem sprzyjającym będzie wzrost popytu na telewizję ultra wysokiej rozdzielczości64 (zob. p. Z2.1.). Na rynku IPTV działa też kilkunastu dużych hurtowych dostawców IPTV, którzy zbudowali wyspecja-lizowane platformy IPTV, m. in. SGT (której pakiet kontrolny kupiła niedawno Vectra), Evio, Korbank, Metro-port, Feromedia, operator CATV Toya.

Z1.1.3. CZyNNiKi WPłyWAjąCE NA ROZWÓj RyNKU W OSTATNiCH LATACH

Na kształt rynku dostępu do telewizji mają głównie następujące czynniki:• Czynniki ekonomiczne:

o rosnący poziom siły nabywczej użytkowników, a także „efekt szminki”65, wpływający na utrzymanie się po-ziomu oglądalności i popytu na usługi telewizyjne nawet w sytuacji spadku siły nabywczej,

o potencjał inwestycyjny największych operatorów stacjonarnych (Orange Polska, Netia),o spadek cen sprzętu operatorskiego oraz usług infrastrukturalnych (w tym dostępowych), usług transmisji

danych, data center i hostingu), co sprzyja oferowaniu coraz tańszych usług IPTV i OTT,o skrócenie się cyklu inwestycyjnego (nowe technologie wymuszają inwestycje w infrastrukturę i usługi), co

zwiększyło ryzyko funkcjonowania na rynku, szczególnie dla operatorów utrzymujących kosztowną infra-strukturę dostępową.

• Czynniki demograficzne i społeczne:o wzrost liczby gospodarstw domowych (o ok. 10 tys. rocznie – głównie jednoosobowych)66, co zwiększa po-

tencjał sprzedaży usług płatnej telewizji,o zmiany sposobu korzystania z mediów: multiscreening (korzystanie z ekranów kilku urządzeń jednocze-

śnie – odbiornik TV, laptop, tablet, smartfon67), odbiór nielinearny (z przesunięciem czasowym – tzw. time-shift, w trybie VoD), wraz z dostępnością VoD oraz OTT pojawił się tzw. binge-watching – oglądanie w jednej sesji kilku odcinków seriali TV nagranych czy udostępnianych przez dostawców OTT.

64 rozdzielczość w formacie 3840 × 2160 pikseli, określana także jako 4K.65 Definicja „efektu szminki“66 „Prognoza gospodarstw domowych według województw na lata 2008 – 2035”, GUS, sierpień 201067 Deklaruje to już deklaruje już ok. 76% internautów - „Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2017 roku”, KRRiT,

2018 (s. 12)

Rysunek Z1. Udziały operatorów w liczbie usług płatnej TV na koniec 2017 (razem z dostawcami OTT*, estymacja)Źródło: „Raport Telekomunikacyjny – edycja 2018”, Audytel, marzec 2018.

* Dane dostawców OTT uwzględniają użytkowników płatnych materiałów (VoD oraz subskrypcje) serwisów takich jak: Netfilx, Showmax, Vod.pl, IPLA oraz Player.pl.



80

• Czynniki technologiczne:o cyfryzacja telewizji – wysoka jakość obrazu, usługi dodatkowe,o wyposażenie odbiorników telewizyjnych w moduły umożliwiające podłączanie ich do internetu (Smart TV/

Connected TV) – treści dostępne w sieci (zarówno dostępne bezpłatnie, jak i płatne serwisy OTT) konkuru-ją z programami płatnej TV,

o jednym z najistotniejszych czynników wyboru oferty płatnej telewizji stała się liczba dostępnych kanałów HD; oczekiwany jest wpływ technologii HDR oraz rozdzielczości 4K (UltraHD).

• Czynniki związane ze strukturą i konkurencyjnością sektora (zob. rozdział Z1.1.4);• Czynniki regulacyjne;• „Zewnętrzne” czynniki inwestycyjne, np. zbudowanie do 2016 r. ok. 30 tys. km regionalnych sieci szeroko-

pasmowych (RSS) oraz budowa sieci „ostatniej mili NGA” w ramach pierwszej osi Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (zob. rozdział 1.3.3).

Pod wpływem tych czynników gracze rynkowi rozpoczęli lub nasilili:• ekspansję na nowe obszary usług (także dodanych), • konsolidację jako środek zwiększania efektywności,• skracanie czasu wdrażania nowych usług (od momentu pojawienia się ich u bezpośredniej i pośredniej kon-

kurencji) i szybkie reagowanie na zmiany cen u konkurencji,• ujednolicanie, upraszczanie i upodobnianie się ofert przy rosnącej liczbie oferowanych usług (za pomocą

różnych sposobów dostępu) – zarówno geograficzne, jak i w ramach wszystkich oferowanych technologii dostępowych.

Mniejsi ISP, dotychczas ograniczeni brakiem wystarczającej skali i środków na inwestycje, pojawiają się obec-nie na rynku IPTV (dostawca hurtowy usług IPTV Evio deklaruje, że współpracę z nim podjęło 260 ISP, których zasięg to ponad 800 tys. gospodarstw domowych68).

Wobec nasycenia się rynku operatorzy rozpoczęli odbieranie klientów sobie nawzajem. Rozwój sieci sprzeda-ży oraz sprzedaż usług w internecie wraz z substytucyjnością ofert (zob. rozdział Z2.1.3.) sprawiły, że klientom łatwiej jest znaleźć informację o ofertach konkurencji, porównać je, a następnie wybrać nowego dostawcę. Rosnąca presja ze strony dostawców OTT, naziemnej telewizji cyfrowej oraz platform satelitarnych spowo-dowała, że usługodawcy przewodowi (CATV, IPTV) udostępnili platformy dystrybucji treści przez internet dla różnych urządzeń końcowych (smartfony, tablety i komputery). Widoczne jest też postrzeganie rynku usług dostępu do telewizji jako rynku ogólnokrajowego, a nie lokalnego. Uwidacznia się to m.in. w uspójnianiu oferty oraz stosowaniu polityk cenowych na poziomie ogólnokrajowym i wzajemnej konkurencji pomiędzy dużymi firmami na tym rynku.

68 „260 ISP współpracuje z Evio”, Telko.in, 2016

RAPORT


81

Z1.1.4. POZiOM KONKURENCyjNOśCi RyNKU dOSTęPU dO TELEWiZji

Rynek dostępu do telewizji rozpatrywany w całości (wszystkie jego segmenty łącznie) jest rynkiem o wysokim stopniu konkurencyjności dzięki wysokiej substytucyjności poszczególnych sub segmentów – choć wewnątrz sub segmentów poziom konkurencyjności jest różny69:

• Od strony technicznej IPTV oraz naziemna telewizja cyfrowa (płatna i bezpłatna) są substytucją dla telewizji kablowej i satelitarnej;

• Od strony dostarczanych usług (treści) oferta OTT jest coraz wyraźniej substytucyjna wobec wszystkich usług płatnej TV.

Dostawcom usług infrastrukturalnych płatnej telewizji jest szczególnie trudno konkurować z dostawcami OTT. Ci drudzy mogą udostępniać treści bezpłatnie, czerpiąc przychody z reklam i nie ponosząc kosztów budowy i utrzymania infrastruktury telekomunikacyjnej (i/lub niezbędnych zasobów częstotliwościowych i usług trans-ponderów w przypadku telewizji satelitarnej)70. Bezpłatne udostępnianie treści obniża chęć płacenia za treści wśród konsumentów, generując bardzo silny bodziec do rezygnacji z usług płatnej TV.

69 Bardzo niski jest poziom konkurencyjności telewizji satelitarnej, który w praktyce jest oligopolem dwóch głównych graczy, najwyższy jest poziom konkurencyjności IPTV z uwagi na możliwość korzystania do odbioru dowolnego łącza szerokopasmowego o dostatecznie wysokich parametrach technicznych.

70 Np. działający w grupie Cyfrowego Polsatu serwis IPLA w 1. połowie 2018 r. 90% treści VOD udostępniał swoim użytkownikom bezpłatnie, przychody czerpiąc z reklam. W całości przychodów serwisu 80% generowana jest z reklam, a tylko 20% ze sprzedaży treści płatnych (źródło).

Rysunek Z2. Liczba usług płatnej telewizji w Polsce w podziale na technologie dostępowe, w latach 2006-2017 (w mln usług na koniec roku kalendarzowego)Źródło: „Raport Telekomunikacyjny – edycja 2018”, Audytel, marzec 2018.

Liczba usług w mln

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

TVK analogowa 4,22 4,07 3,81 3,36 2,94 2,47 2,02 1,65 1,42 1,06 0,77 0,58

TVK cyfrowa 0,09 0,27 0,60 1,08 1,47 1,85 2,24 3,11 3,48 3,74 3,93 4,06

IPTV 0,00 0,03 0,08 0,14 0,19 0,27 0,39 0,59 0,59 0,70 0,79 0,87

DVB-S 2,25 3,44 4,71 5,97 6,54 6,80 6,78 6,43 6,36 6,32 6,37 6,40

OTT 0,00 0,00 0,02 0,15 0,80 1,02 1,22 1,48 1,48 1,66 2,05 2,49

Płatne DVB-T 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,02 0,08 0,07 0,10 0,10 0,10

RAZEM 6,55 7,80 9,22 10,70 11,93 12,42 12,69 13,34 13,41 13,57 14,00 14,49



82

Wspomagany przez rozwój sieci FTTx segment IPTV będzie jednym z dwóch głównych czynników (obok LTE) stymulujących odchodzenie użytkowników od CATV. W takiej sytuacji Orange może stać się jednym z najsil-niejszych graczy na rynku dostępu do telewizji. Szansą operatorów kablowych może być konkurencja ofertą treści. Jednak wszyscy operatorzy coraz intensywniej pracują nad swoją ofertą programową. Robią to poprzez:

• Samodzielną produkcję materiałów TV (np. Orange Sport grupy Orange Polska oraz kanały Telewizji Polsat z grupy Cyfrowego Polsatu);

• Uruchamianie nowych usług (np. platforma IPLA Cyfrowego Polsatu, na której można oglądać np. transmisję z KSW oraz Polsat Boxing Night w modelu pay-per-view71 i rozgrywki najpopularniejszych sportów zespoło-wych – piłki nożnej, siatkówki i piłki ręcznej);

• Rozszerzanie ofert usług łączonych – operatorzy przywiązują do siebie klientów obniżaniem kosztów po-szczególnych usług (RGU) w przypadku kupowania ich w paczkach (zwłaszcza w umowach lojalnościowych), a także udostępnianiem pojedynczego punktu kontaktu dla wielu usług oraz jednej faktury.

Z1.2. RyNEK DOSTęPU DO INTERNETU

Z1.2.1. dOSTęPNE USłUGi

Ze względu na technologię rynek dostępu do internetu można podzielić na segmenty:

• xDSL – dostęp poprzez miedziane łącza telefonii stacjonarnej;

• CATV – dostęp poprzez sieci HFC telewizji kablowych;

• LAN/Ethernet – dostęp z wykorzystaniem skrętki miedzianej na ostatnim odcinku do abonenta (typowo w standardzie 100Base-TX)72;

• FTTH – dostęp światłowodem doprowadzonym do domu bądź mieszkania użytkownika;

• WLAN/WiMax/inny dostęp FWA – stacjonarny dostęp szerokopasmowy realizowany drogą radiową, przy wykorzystaniu routerów z wbudowanym lub oddzielnym modemem jako dostęp dla całej sieci domowej73;

• dostęp mobilny – z użyciem dedykowanych modemów (2G/3G/4G) z interfejsem USB/PCMCIA/PCI Express, wykorzystywany też jako dostęp nomadyczny.

Z1.2.2. STRUKTURA RyNKU (SEGMENTy/dOSTAWCy) – OMÓWiENiE

Rynek dostępu do internetu charakteryzuje bardzo duża liczba dostawców. Są wśród nich operatorzy teleko-munikacyjni korzystający z technologii przewodowych (xDSL, FTTx) i bezprzewodowych (internet 3G/4G/LTE, w tym także wspomniany dostęp FWA), niemal wszyscy operatorzy sieci CATV oraz wiele średnich i małych firm ISP działających na rynku ostatniej mili z wykorzystaniem technologii FTTx, LAN-Ethernet i WLAN. Na rynku WLAN/LAN-Ethernet dominują mali dostawcy (ISP). Według danych UKE ponad 85% ISP rynku miało poniżej 1 tys. klientów, których łącznie w 2017 r. było ok. 1,2 mln. Dla rynku dostępowego – a zwłaszcza rozwo-ju sieci FTTH – duże znaczenie miało wybudowanie w latach 2007-2016 ponad 30 tys. km światłowodowych sieci RSS współfinansowanych ze środków europejskich, pełniących rolę sieci szkieletowo-dystrybucyjnych i objętych regulacjami dotyczącymi oferty referencyjnej i stawek za usługi hurtowe.

71 Przykładowo: „KSW 35: Pudzianowski - Różalski w TV: Ile kosztuje PAY PER VIEW (...)”, SuperExpres, 201672 Na odcinku dystrybucyjnym do węzła przy budynku wykorzystywane jest dowolne szybkie łącze, zazwyczaj światłowodowe (FTTB/

FTTC).73 Z uwagi na wysoką przepływność rośnie popularność dostępu FWA z wykorzystaniem technologii LTE/LTE-Advanced (FWA LTE).

W ofertach operatorów nazywany jest ”LTE domowy”.

RAPORT


83

W wyniku narzucenia obowiązków regulacyjnych wobec Orange Polska jako operatora uznanego za posiada-jącego znaczącą pozycję rynkową, w segmencie dostępu do internetu w technologiach przewodowych nadal istotną rolę odgrywa tzw. dostęp regulowany – usługa hurtowa polegająca na udostępnieniu uwolnionej lub współdzielonej pętli lokalnej (LLU) lub punktu podłączenia do strumienia bitów (BSA). Jednak udział LLU/BSA stale spada w rezultacie rozbudowy własnych sieci dostępowych i przenoszenia do nich klientów przez opera-torów korzystających z hurtowych usług LLU/BSA. Liczba użytkowników końcowych innych operatorów ko-rzystających z sieci Orange spadła między końcem 2. kw. 2017 a końcem 2. kw. 2018 r. o 17 tys. w przypadku LLU (ze 100 tys. do 83 tys.) i o 27 tys. w BSA (ze 183 do 156 tys.). W zestawieniu z łączną liczbą dostępów stacjonarnych, szacowaną na ponad 7,1 mln łączny, dostęp regulowany stanowi obecnie 3,4% liczby łączy do-stępowych74.

Główni operatorzy sieci telefonii mobilnej dysponujący własną infrastrukturą radiową (MNO – ang. Mobile Net-work Operator) oferują hurtowe usługi dostępu do internetu kilkunastu operatorom sieci wirtualnych (MVNO – ang. Mobile Virtual Network Operator).

Dla rynku dostępowego duże znaczenie ma podpisana w lipcu 2018 r. umowa T Mobile z Orange na hurtowy dostęp do sieci FTTH Orange. Na razie umowa dotyczy budynków wielorodzinnych na obszarach 76 zderegu-lowanych gmin. Umowa ma objąć 1,7 mln gospodarstw domowych, które znajdą się w zasięgu FTTH Orange do końca 2018 r.

Z1.2.3. CZyNNiKi WPłyWAjąCE NA ROZWÓj RyNKU W OSTATNiCH LATACH

Na rynku dostępu do internetu można wyróżnić wpływ następujących czynników:• Czynniki regulacyjne, legislacyjne i administracyjne:

o regulacje dostępu do infrastruktury Orange – oferty ramowe LLU oraz BSA, a także ich kolejne modyfika-cje (rozszerzenie zakresu oferty BSA o poziom DSLAM i IP, oferta SOR75), dostęp do kanalizacji teletech-nicznej,

74 Dla porównania w szczytowym okresie (1. kw. 2012 r.) było 553 tys. dostępów regulowanych, co stanowiło niemal 8% dostępów szerokopasmo-wych.

75 Tekst ujednolicony z sierpnia 2015 r.

Rysunek Z3. Udziały operatorów w łącznej liczbie usług dostępu do internetu (dostęp stacjonarny i mo-bilny) na koniec 2017 (estymacja)Źródło: „Raport Telekomunikacyjny – edycja 2018”, Audytel, marzec 2018.



84

o oferta ramowa usług sieci RSS,o Megaustawa,o opłaty za zajęcie pasa drogowego, podatki lokalne76.

• Czynniki ekonomiczne:o zmiany modelu konsumpcji produktów i usług cyfrowych przez „cyfrowych tubylców”77 (zob. rozdział

Z1.1.3),o substytucja ze strony usług mobilnego dostępu do internetu, szczególnie w zakresie niższych przepusto-

wości,o oddziaływanie na rynek ISP sieci RSS oraz projektów budowy sieci dostępowych NGA (perspektywa 2014-

2020),o wymuszone przez postęp techniczny skracanie cyklów inwestycyjnych,o konsolidacja mniejszych podmiotów w grupy lub wykupywanie ich przez większych operatorów i ISP,o pojawianie się nowych usług, które mogą być świadczone przez internet,o spadek cen sprzętu (także urządzeń wykorzystywanych bezpośrednio przez użytkowników końcowych)

i usług (w tym, spadek cen usług dostępowych w przeliczeniu na Mb/s wynikający ze wzrostu przepływno-ści).

• Czynniki demograficzne i społeczne:o rosnąca liczba gospodarstw domowych przy jednoczesnym spadku liczby ludności i starzeniu się społe-

czeństwa,o rosnący udział „cyfrowych tubylców” nawykłych do korzystania z nowoczesnych technologii, rosnąca

świadomość korzyści z korzystania z usług informacyjnych,o rosnące przyzwyczajenie do mobilności użytkowników internetu; trend do bycia cały czas „on-line”,o rosnące oczekiwania konsumentów co do przepływności, na co dostawcy dostępu odpowiadają wzrostem

oferowanych przepływności.

• Czynniki technologiczne:o pojawianie się kolejnych technologii transmisyjnych zapewniających coraz wyższe prędkości dostępu do

sieci (VDSL2, DOCSIS 3.0/3.1, LTE, FTTx/G-PON, po roku 2020 także 5G),o pojawianie się urządzeń końcowych (np. Smart TV) pozwalających na korzystanie z usług konwergentnych

i udostępniających nowe funkcje i usługi (HbbTV),o zmniejszanie udziału xDSL w całkowitym rynku (udział tych dostępów będzie rósł wolniej niż cały rynek

lub nawet spadał),o zwiększanie liczby urządzeń IoT, rozwój transmisji M2M,o rozwój pojemności i przepustowości sieci mobilnych m.in. dzięki udostępnieniu nowych częstotliwości –

reakcją jest pojawienie się ofert nielimitowanego dostępu mobilnego.

• Czynniki inwestycyjne „zewnętrzne” – wspomniane sieci RSS oraz budowa sieci „ostatniej mili NGA” w ra-mach POPC.

76 Nowelizacja ustawy podatku rolnym (lipiec 2018 r.) ujednoliciła opodatkowanie gruntów, przez które przebiega infrastruktura liniowa służąca do przesyłania albo dystrybucji płynów, pary, gazów lub energii elektrycznej oraz infrastruktury telekomunikacyjnej: umiesz-czenie infrastruktury liniowej na gruntach osób trzecich, z których dostawcy energii i usług telekomunikacyjnych korzystają w sposób ograniczony nie może powodować wzrostu podatków gruntowych (w niektórych gminach stosowano najwyższe stawki podatku od nieruchomości za grunty, na których znalazła się taka infrastruktura, gdyż uznawano je za zajęte na prowadzenie działalności gospodar-czej).

77 ang. digital natives – osoby urodzone w erze cyfrowej, dla których nowe media i internet są naturalnym środowiskiem egzystowania (zob. artykuł)

RAPORT


85

Ważnym czynnikiem będzie kształtowanie się stawek za zajęcie pasa drogowego dróg samorządowych. Na niektórych obszarach opłaty te stanowią nawet 60% kosztów utrzymania sieci, co silnie hamuje rozwój rynku dostępowego78.

Z punktu widzenia trendów rynkowych widoczne jest zatrzymanie wzrostu liczby sprzedawanych usług stacjo-narnego dostępu do internetu, przy stałym wzroście dedykowanych dostępów mobilnych. Od 2016 r. dostę-pów mobilnych jest więcej niż stałych - jest to pośredni dowód na występowanie silnej substytucyjności między tymi dwoma rodzajami usług. Na substytucję szczególnie narażone są łącza, których parametry są gorsze niż usług bazujących na LTE. Są one zwykle dostępne na obszarach, w których nie są dostępne łącza NGA, a więc, wymagających pilnych inwestycji infrastrukturalnych.

Czynnikiem niezmiennie wpływającym na rynek dostępowy jest spadek cen jednostkowych, powodujący spadek średniego miesięcznego przychodu z abonenta (ARPU) z 28,2 zł w 2016 na 27,2 zł w 2017 r. Jak to już wspomniano wcześniej w raporcie, ceny usług dostępu do internetu są jednymi z najniższych w Europie w odniesieniu do siły nabywczej konsumentów.

78 Według analizy uchwał ponad 1700 JST przeprowadzonej przez Ministerstwo Cyfryzacji od czerwca 2016 r. do połowy lutego 2017 r. 32 samorządy znacząco podniosły roczne stawki opłat za zajęcie pasa drogowego. Opłaty za drogi samorządowe (nawet gruntowe) potrafią być dziesięciokrotnie wyższe, niż za drogi krajowe zarządzane przez GDDKiA (https://www.gov.pl/cyfryzacja/oplaty-za-zajecie-pasa-drogowego-w-inwestycjach-telekomunikacyjnych).

Rysunek Z4. Liczba usług szerokopasmowego dostępu do internetu w Polsce w podziale na technologie dostępowe, w latach 2006-2017 (w mln usług na koniec roku kalendarzowego)Źródło: raporty UKE n/t stanu rynku telekomunikacyjnego w Polsce za lata 2006-2017 oraz estymacje własne Audytel.

Liczba usług w mln

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Modem 2G/3G/4G 0,26 0,55 1,25 2,12 2,79 3,33 4,07 4,69 5,80 6,66 7,40 7,43

xDSL 1,90 2,43 2,75 2,83 2,82 2,84 2,85 3,06 2,91 2,71 2,49 2,32

FTTH 0,00 0,00 0,00 0,01 0,02 0,04 0,06 0,08 0,17 0,30 0,52 0,76

CATV 0,73 0,95 1,25 1,63 1,81 1,96 2,22 2,51 2,45 2,55 2,69 2,74

LAN-Ethernet 0,45 0,49 0,44 0,56 0,60 0,58 0,66 0,67 0,61 0,57 0,54 0,49

WLAN/FWA 0,26 0,45 0,59 0,66 0,76 1,04 0,88 0,71 0,81 0,82 0,75 0,69

Pozostałe* 0,24 0,25 0,26 0,23 0,22 0,21 0,21 0,18 0,17 0,17 0,09 0,09

RAZEM 3,83 5,12 6,55 8,04 9,02 10,00 10,95 11,90 12,92 13,78 14,48 14,52

* pozostałe typy usług: dostęp satelitarny, dostęp gwarantowany (FR/ATM/Eth), itp.



86

Z1.2.4. POZiOM KONKURENCyjNOśCi RyNKU

Rynek dostępu szerokopasmowego charakteryzuje wysoki stopień konkurencyjności, wynikający przede wszystkim z substytucyjności usług realizowanych w różnych technologiach – od dostępu oferowanego przez operatorów telefonii komórkowej (3G/4G/LTE) w wariantach mobilnych, nomadycznych i w stałej lo-kalizacji przez transmisję xDSL w sieciach telefonii stacjonarnej, dostęp w sieciach CATV po dostęp FTTH. Choć występują spore różnice w pokryciu różnych obszarów (miejskie, podmiejskie, wiejskie) i są jeszcze rejony o charakterze „białych plam” to będą one redukowane w miarę realizacji PO PC.

Dostęp mobilny ma charakter substytucyjno-komplementarny: część użytkowników wykorzystuje go jako podstawowe łącze dostępowe (zwłaszcza poza dużymi miastami), a część – jako dostęp dodatkowy, np. poza domem. Grupy te nakładają się na siebie. Konkurencyjność wzmacniana jest przez fakt, że w przeciwień-stwie do stacjonarnego dostęp mobilny charakteryzuje się dużo mniejszymi barierami wejścia i rozwoju, co wykorzystują operatorzy wirtualnych sieci MVNO.

Szybki wzrost liczby użytkowników internetu mobilnego, osiągnięcie pokrycia 4G sięgającego 99% populacji79 oraz zwiększenie średnich przepływności w wielu miejscach przekraczających osiągane na łączach xDSL ozna-cza silny wzrost konkurencyjności dla stacjonarnych usług dostępowych, także w miastach. Z punktu widzenia ewentualnych decyzji regulacyjnych jest zatem coraz więcej przesłanek, żeby rynek dostępu stacjonarnego i mobilnego/nomadycznego traktować łącznie.

Z1.2.5. WPłyW REGULACji

Polityka regulacyjna dotycząca dostępu i połączenia sieci miała wpływ na kształtowanie się rynku usług szerokopasmowych, w tym także na bazie łączy operatorów kablowych. Kształtowanie się regulacji w tym zakresie zostało omówione w rozdziale 3.2 powyżej.

Rynek szczególnie dobrze odbiera współpracę pomiędzy operatorami alternatywnymi (w tym CATV) oraz operatorem SMP, zarówno w oparciu o SOR jak i w węższym zakresie – na bazie ROI, która to oferta w dal-szym ciągu funkcjonuje jako jedna z najbardziej powszechnych form współpracy międzyoperatorskiej w za-kresie dzierżawy kanalizacji kablowej.

W październiku 2014 r. uwolniony został rynek dostępu szerokopasmowego w 76 gminach (rynek 3b), głównie w większych miastach. W uzasadnieniu podkreślono, że konkurencja infrastrukturalna, pomimo że zachodząca pomiędzy sieciami w różnych technologiach (xDSL, CATV, FTTx i Ethernet) z punktu widzenia konsumentów zwiększyła wybór pomiędzy substytucyjnymi usługami, oferowanymi przez co najmniej 3 do-stawców.

W marcu 2018 r. Prezes UKE rozpoczął konsultacje w sprawie projektów decyzji określających warunki do-stępu do kanalizacji kablowej oraz telekomunikacyjnej budynków. Decyzje mają dotyczyć obu największych operatorów telekomunikacyjnych (Orange i Netia) oraz 5 operatorów sieci CATV (UPC Polska, Multimedia Polska, Vectra, Inea i Toya). Decyzje zostały ogłoszone we wrześniu 2018 r.

Duży wpływ na rynek mają zachodzące w ostatnich dwóch latach zmiany wynikające z implementacji dyrek-tywy kosztowej, a w konsekwencji nowego podejścia do zasad dostępu do infrastruktury pasywnej i infra-struktury wewnątrzbudynkowej. Każdy dostawca publicznych sieci łączności ma prawo dostępu do wszel-kiej istniejącej wewnątrzbudynkowej infrastruktury technicznej do celów wdrożenia szybkiej sieci łączności elektronicznej (dostęp do nieruchomości), jeżeli powielanie jest technicznie niemożliwe lub ekonomicznie nieopłacalne.

79 Według deklaracji operatorów

RAPORT


87

załącznik 2. trendy rozWojoWe rynku doStępu do teleWizji i doStępu do internetu

Z2.1. RyNEK DOSTęPU DO TElEWIZJI

W telewizji widoczne są trendy:

• podwyższania rozdzielczości (UltraHD: 4K i 8K), przestrzeni koloru (10 bitowa) oraz klatkażu (powyżej100 fps) obrazu, czemu sprzyja podwyższanie przepływności do gigabitowych (FTTH oraz DOCSIS 3.1 w CATV),

• transmisji wielokanałowej (np. w transmisjach sportowych) umożliwiającej użytkownikowi wybór obrazu z konkretnej kamery.

Sygnał 8K z klatkażem 100 fps i 10-bitową głębią koloru można transmitować na dostępnych platformach satelitarnych. Testy takie przeprowadził m.in. operator SES w maju 2018 r. podczas SES Industry Days w Luksemburgu80. Jednak podwyższanie rozdzielczości do 4K/8K oznacza dla operatorów SAT TV dylemat biznesowy, dotyczący liczby sprzedawanych kanałów transmisyjnych przy danej pojemności transponde-rów. Dlatego telewizja wysokich parametrów obrazu podnosi konkurencyjność IPTV i CATV w stosunku do TV satelitarnej.

W naziemnej telewizji cyfrowej widoczna jest tendencja do przechodzenia na standard DVB-T2, o niemal 50% wyższej wydajności widmowej. DVB-T2 umożliwia telewizji naziemnej podwyższanie rozdzielczości co najmniej do standardu HD z wykorzystaniem kompresji HEVC.

Z2.1.1. WPłyW CyfRyZACji TELEWiZji NAZiEMNEj W POLSCE NA SEGMENT PłATNEj TELEWiZji

Wyłączenie w 2013 r. nadawania analogowego i udostępnienie w niekodowanym dostępie 27 kanałów te-lewizyjnych wywarło wpływ na rynek płatnej telewizji z uwagi na substytucyjność usług telewizji naziemnej w stosunku do oferowanych przez platformy satelitarne, sieci TV kablowej oraz IPTV.

Przejście na nadawanie DVB-T wraz z praktycznym rozpadem systemu powszechnego abonamentu RTV81 spowodowało migrację grupy odbiorców CATV i DVB-S (głównie najtańszych pakietów) na usługi „bezpłatne”.

80 Wykorzystano transponder 36 MHz na satelicie Astra3B do przekazywania materiału wideo rozdzielczości 7680×4320 pikseli z Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego oraz animację 8K CGI wyprodukowaną przez Unigine.

81 Z danych GUS wynika, iż telewizor w domu ma ok. 96,8% spośród z 13,6 mln gospodarstw domowych, ale pod koniec kwietnia 2017 r. zarejestrowanych było tylko 6,9 mln abonentów, z czego 3,5 mln było zwolnionych z opłat, a z pozostałych 3,4 mln jedynie 1,4 mln ter-minowo opłacało abonament. Jednak mimo zapowiedzi nowej regulacji abonamentu RTV ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Rady Mediów Narodowych nie zdecydowano się na zmianę dotychczasowego systemu i KRRiT podała stawki na 2019 r. w niezmienionej procedurze opłaty abonamentu.



88

Tendencji tej sprzyjało głównie stopniowe powiększanie zasięgu82 oraz wzbogacanie oferty programowej na-ziemnej telewizji cyfrowej (m.in. TVP Sport przed piłkarskimi MŚ 2018 w Rosji). Na razie niewielki jest udział i wpływ telewizji hybrydowej HbbTV. Wpływ planowanego po roku 2022 przejścia na DVB-T2 będzie zależał od stopnia upowszechnienia się wtedy IPTV, a także udziału kanałów w rozdzielczości UltraHD w sieciach CATV.

W aktualnej strategii regulacyjnej83 KRRiT przewiduje przejście w Polsce na DVB T2 z wyłączeniem DVB-T ok. roku 2022, zaś w celu zachęcenia nadawców i rozpropagowania nowszego standardu zamierza prze-znaczyć dla kanałów HD w standardzie DVB-T2 planowany multipleks MUX5. Ewentualnemu wyłączeniu DVB-T powinien zdaniem KRRiT towarzyszyć pełen refarming kanałów w celu wykorzystania pasma 700 MHz, zaś wobec konkurencji OTT dostęp do programów w telewizji naziemnej powinien pozostać otwar-ty. Dlatego KRRiT nie zamierza uruchamiać multipleksów DVB-T2 z usługami płatnymi dla odbiorców końcowych.

Z2.1.2. NOWE USłUGi, TECHNOLOGiE, MOdELE BiZNESOWE

Na rynku pojawiają się kolejno nowe technologie i usługi:

• przepływności 1 Gb/s (Orange, Netia, UPC, INEA oraz niektórzy inni operatorzy sieci TV kablowych84),

• dostęp FWA w technologii LTE (Orange i Netia instalują obecnie „LTE domowy” klientom85, do których spodziewają się w najbliższych latach dotrzeć z FTTH, w czym Netii pomaga wejście do grupy Cyfrowego Polsatu, która dysponuje niemal 10 tys. stacji bazowych LTE/LTE Advanced),

• usługi telewizji hybrydowej (HbbTV) wysyłane do odbiornika poprzez sygnał naziemny z MUX 8, dodatko-we treści multimedialne dosyłane są przez internet,

• usługi Regionalnego Systemu Ostrzegania – generowane przez wojewódzkie centra zarządzania kryzyso-wego komunikaty o zagrożeniach i klęskach żywiołowych pojawiają się na ekranach telewizorów w regio-nalnych kanałach TVP3. Usługi dostępne są dla posiadaczy odbiorników DVB-T oraz HbbTV.

Duży potencjał rozwoju ma rynek IoT oraz obszarów powiązanych (budynki i miasta inteligentne). Według prognoz IDC już w 2018 r. wydatki na IoT w Polsce mają osiągnąć równowartość 2,2 mld dolarów. W latach 2017-2022 w Europie Środkowej i Wschodniej mają one osiągać średnioroczne tempo wzrostu ponad 18%. Jednak zdecydowaną większość tych wydatków (59%) pochłonie oprogramowanie i usługi IoT, udział usług łączności ma wynieść tylko 7%. Najszybciej (CAGR 31%) mają w latach 2017-2020 rosnąć wydatki na budyn-ki i miasta inteligentne86.

OTT Dostawcy OTT (m.in. Amazon, Netflix, Showmax, YouTube, Vimeo) stanowią coraz silniejszą konkurencję dla usług płatnej telewizji. Sprzyja im przyrost liczby oraz parametrów dostępu w sieciach stacjonarnych i komórkowych, a także podnoszenie jakości obrazu wideo (HDR z rozszerzoną skalą barw WCG).

Popularności usług OTT sprzyja nieliniowy sposób konsumpcji treści przez użytkowników, zwłaszcza młod-szych. Operatorzy infrastrukturalni zarzucają dostawcom OTT brak chęci do dzielenia się z nimi przycho-dami (mówiąc wręcz o pasożytowaniu na ich sieciach), jednak wszyscy włączyli do swoich ofert transmisję treści OTT oraz VoD na komputerach oraz urządzeniach mobilnych. Treści medialne dostarczają też krajowi nadawcy TV (Tab. 2).

82 Deklarowane przez Emitel pokrycie techniczne powierzchni kraju emisją multipleksów ogólnopolskich przekracza 98%, choć na niektó-rych obszarach trzeba stosować anteny kierunkowe o dużym uzysku.

83 Strategia regulacyjna na lata 2017-2022, KRRiT, 2018.84 Operatorzy CATV oferują przepływność 1 Gb/s w technologii FTTH, a nie przez agregację kanałów w HFC85 Wg danych Orange liczba stacjonarnych dostępów LTEforFix Orange w końcu 2. kw. 2018 r. wynosiła 502 tys.86 „Worldwide Semiannual Internet of Things Spending Guide”, IDC, 2018

RAPORT


89

Tabela powyżej wskazuje, że w sierpniu 2018 r. z platform OTT skorzystało 21,14 mln użytkowników, gene-rując 157,2 mln odsłon, z których każda trwała średnio 1 godzinę i 7 minut.

Rozwija się rynek usług OTT dostępnych przy użyciu tunerów/dekoderów TV lub funkcji Smart w telewi-zorach. Dostępne są w ten sposób m.in. transmisje sportowe w systemie pay per view, filmy i seriale oraz programy tematyczne HBO GO, a także dostęp do sieci społecznościowych.

Według badań przytoczonych w „Informacji” KRRiT, z serwisów wideo (OTT) przynajmniej raz w miesiącu korzysta 26 mln polskich internautów (rok wcześniej 22 mln), z czego 24,2 mln korzysta z komputera (rok wcześniej 19,9 mln), a 21,5 mln z urządzeń mobilnych (rok wcześniej 9,9 mln).

Z2.1.3. iNTEGRACjA dOSTAWCÓW

Grupa Cyfrowego PolsatuPo przejęciu Polkomtela oraz 66% akcji Netii grupa Cyfrowego Polsatu jest operatorem silnie zintegrowa-nym pionowo, osiągającym przychód z całego spektrum usług związanych z produkcją i dostarczaniem treści do użytkowników końcowych.

Działania konsolidacyjne z ostatnich lat, a także możliwość pakietyzowania i sprzedaży usług Polkomtela i Netii uczyniły z Cyfrowego Polsatu gracza wielkości i możliwościami rozwoju dorównującego Orange Polska.

Orange Polska (OPl)Od 2012 r. OPL oferuje usługi detaliczne pod jedną marką Orange. Choć nie można wykluczyć działań akwi-zycyjnych OPL, to jednak w głównych segmentach rynku komunikacji elektronicznej jest ona ograniczona z uwagi na zajmowanie przez OPL w tych segmentach znaczącej pozycji rynkowej, co może skutkować blo-kadą ewentualnej akwizycji przez regulatorów (zwłaszcza UOKiK). Polityka regulacyjna sprzyja natomiast współdzieleniu infrastruktury i zasobów (m.in. częstotliwości) z konkurentami, czego przykładem jest spół-ka NetWorks!, operator wspólnej infrastruktury radiowej z T-Mobile, realizujący tzw. RAN Sharing. RAN Sharing niewykluczony jest także w przypadku P4, na razie wykorzystującego sieci innych MNO w trybie roamingu krajowego.

Tabela Z2. Użytkownicy i czas korzystania z polskich serwisów Vod (sierpień 2018)Źródło: Wirtualnemedia.pl

Serwis Realni użytkownicy (mln)

Odsłony (mln)

średni czas korzystania na odsłonę (godz.:min.)

Vod.pl 3,79 14,4 0:30

Cda.pl - premium 2,91 23,0 0:16

Wp.pl - wideo 2,39 7.4 0:11

Player.pl 2,13 17,3 2:56

Netfilix.com 1,95 25,8 0:10

Showmax.com 1,95 17,5 0:07

Tvp.pl - vod 1,79 21,4 3:24

Wp.pl - pilot 1,66 5,1 1:31

Ipla.tv 1,14 9,6 2:11

Hbogo.pl 1,08 8,7 0:08

Ncplusgo.pl 0,35 7,0 0:24



90

Z2.1.4. SiECi CATV ORAZ iSP

Bardzo duże rozproszenie dolnego segmentu rynku CATV i ISP (kilkuset operatorów), chęć pozyskania efek-tów ekonomii skali, ograniczenia zasobów osobowych i finansowych najmniejszych operatorów CATV i ISP sprzyjają zachodzącym nieprzerwanie choć dość wolno procesom konsolidacji.

Z2.1.5 SUBSTyTUCyjNOść OfERTy

Dzięki rozwojowi technik transmisyjnych maleje rola infrastruktury technicznej jako elementów konkuren-cyjności na rynku płatnej TV, zaś poziom substytucyjności jest wysoki. Programy TV i inne treści multime-dialne mogą być dostarczane użytkownikom przez wszystkie technologie transmisyjne wykorzystywane do rozsyłania sygnału telewizyjnego (DVB-T, platformy satelitarne, telewizja kablowa, IPTV). We wspomnianej w rozdz. Z1.2.5 decyzji Prezesa UKE podkreślono, że usługi świadczone przez operatorów TV kablowej, tra-dycyjnych operatorów telekomunikacyjnych (xDSL i FTTH) oraz ISP (FTTx i Ethernet) są wzajemnie substy-tucyjne. Pod wpływem wspomnianych zmian w sposobie konsumpcji mediów – przede wszystkim rezygnacji z odbioru linearnego przez młodszych odbiorców – na rynku płatnej telewizji pojawia się nowy rodzaj sub-stytucyjności, polegający zastępowaniu linearnej konsumpcji treści przez usługi OTT i VoD.

Upowszechnienie i niski poziom cen dostępu mobilnego przyczyniają się też do dużej popularności usług streamingu i korzystania z treści dostarczanych przez dostawców OTT. P4 w sieci Play w sierpniu 2016 r. uruchomił mobilny dostęp do TV pod nazwą Play Now, uzupełniając kanały tematyczne (głównie rozrywko-we) dostępem do 2 filmów miesięcznie w trybie VOD. W tym samym roku T-Mobile udostępnił serwis Net-flix, zaś pod koniec 2016 r. ruszyła usługa Orange TV Go udostępniająca 89 kanałów telewizji tradycyjnej (w zależności od pakietu usług) oraz dostęp do kilkuset filmów w katalogu VOD.

Z2.2. RyNEK DOSTęPU DO INTERNETU

Według raportu UKE „Analiza cen usług stacjonarnego dostępu do internetu w Polsce” z kwietnia 2018 r.87 w końcu 2017 r. już ponad 21% użytkowników korzystało z przepływności ponad 100 Mb/s, kategoria prze-pływności 30-100 Mb/s po raz pierwszy miała najwyższy udział (30%), zaś łączny udział łączy o przepływności powyżej 30 Mb/s wynosił już ok. 51%. Od 2016 r. ceny usług dostępowych spadły w dwóch najwyższych prze-działach: od 30 Mb/s do 100 Mb/s oraz powyżej 100 Mb/s (odpowiednio o 6% i 8%). Po pojawieniu się w ub. roku w ofertach operatorów prędkości 1 Gb/s w miarę realizacji inwestycji w dostępowe sieci światłowodowe w najbliższych latach można oczekiwać istotnego wzrostu udziału prędkości gigabitowych w ofertach dla kon-sumentów i firm.

Wobec stagnacji a nawet spadku liczby stacjonarnych dostępów szerokopasmowych dostawy usług stacjonar-nych koncentrują się na zwiększaniu liczby RGU przypadających na klienta, w tym przede wszystkim na dostar-czaniu usług telewizyjnych, w których udaje się utrzymać wyższą marżę i ARPU niż w usługach dostępowych. Np. wśród ok. 2,5 mln klientów detalicznych stacjonarnego dostępu szerokopasmowego Orange ponad 1,1 mln to użytkownicy usług konwergentnych, z czego ponad 640 tys. korzysta w ten sposób z usług płatnej TV (386 tys. przez IPTV). W sieciach własnych Netii z pakietów z usługami TV korzysta 53% klientów usług szerokopa-smowych.

87 „Analiza cen usług stacjonarnego dostępu do Internetu w Polsce”, UKE, kwiecień 2018, str. 5

RAPORT


91

Z2.2.1. BUdOWA SiECi dOSTęPOWyCH NGA (W TyM STyMULACjA iNWESTyCji fUNdUSZAMi UE VS iNWESTyCjE KOMERCyjNE)

Kwestią wymagającą starannej uwagi regulatora – tak samo jak w poprzedniej perspektywie finansowej – jest zachowywanie konkurencyjności rynku dostępu szerokopasmowego. Sprzyjać temu będzie przestrzeganie zasady, że dofinansowywane są tylko i wyłącznie projekty instalacji szybkich sieci dostępowych tylko na tere-nach, gdzie inwestycje komercyjne w takie sieci nie są opłacalne.

W Programie Operacyjnym Polska Cyfrowa w perspektywie finansowej 2014-2020 dofinansowanie z fundu-szy unijnych projektów w ramach Działania 1.1. wyniesie 1,022 mld EUR. Wynikiem rozstrzygniętych do lipca 2018 r. trzech naborów ma być objęcie zasięgiem sieci o przepływności co najmniej 100 Mb/s obszarów, na których jest ponad 1,77 mln gospodarstw domowych i ponad 13,2 tys. placówek oświatowych.

Z2.2.2. TECHNOLOGiE dOSTęPOWE – ZMiANy

W sieciach FTTH już obecnie wyraźna jest wspomniana tendencja do podwyższania przepływności do gigabi-towych.

Dostawcy dostępu szerokopasmowego będą budować sieci FTTx coraz szerzej wykorzystując m.in. mikroka-nalizację kablową i inne rozwiązania pozwalające uniknąć budowy kosztownej kanalizacji kablowej. Dzięki temu coraz szerzej można będzie stosować dostęp FTTx m.in. na terenach wiejskich i podmiejskich, uważanych za nieopłacalne przy wykorzystywaniu tradycyjnej ciężkiej kanalizacji kablowej.

Z uwagi na duże inwestycje poczynione przez operatorów CATV w technologię DOCSIS 3.0 w architekturze HFC oraz możliwości rozwoju tej technologii (m.in. DOCSIS 3.1) nie wydaje się, by operatorzy ci planowali w najbliższych latach przejście na technologię światłowodową (FTTH) na ostatnim odcinku w budynku do po-mieszczeń abonenta.

Z2.2.3. iNTERNET MOBiLNy

Od 2016 r. LTE oferują wszyscy operatorzy mobilni dysponujący własną infrastrukturą radiową. Na koniec 2016 roku w zasięgu LTE było ok. 99% populacji i 90% powierzchni Polski. Według danych Komisji Europejskiej za rok 2017 opublikowanych w raporcie DESI 201888 w odróżnieniu od stacjonarnego dostępu szerokopa-smowego, w którym to obszarze Polska w poszczególnych technologiach lokuje się poniżej średniej UE (nawet w ostatniej piątce), w udziale mobilnego dostępu do internetu jest na drugim miejscu za Finlandią i w czo-łówce w dostępach dostarczanych przez operatorów komórkowych i wykorzystywanych jako podstawowa metoda dostępu gospodarstw domowych (ok. 16% gospodarstw – 4. miejsce w UE za Finlandią, Włochami i Austrią). Sprzyja temu niski poziom cen dostępu z wykorzystaniem modemów 3/4G – według wyników badania firmy Empirica z lutego 2017 r. pakiet 5 GB danych w planie taryfowym dla tabletów i modemów kosztował w Polsce w przeliczeniu wskaźnikiem siły nabywczej ok. 8 EUR, co było drugim najniższym kosz-tem w UE po Włoszech.

Przy zapowiadanych parametrach transmisyjnych (gigabitowe prędkości, obsługa tysięcy terminali przez jedną stację bazową) ogromne zmiany mogą wprowadzić sieci 5G. Ich budowa i uruchomienie będą jednak wymagały nie tylko wielomiliardowych inwestycji, ale także nowych działań legislacyjnych, przede wszystkim dotyczą-cych dopuszczalnych poziomów pola elektromagnetycznego (PEM), zasad gospodarki częstotliwościowej oraz ułatwień budowy infrastruktury. W konsultacjach w lipcu-sierpniu 2018 r., Prezes UKE przedstawił plany uwol-nienia do połowy 2020 r. dla 5G telewizyjnego pasma 700 MHz, refarming pasm 3400-3600 MHz (do 2025 r.)

88 „Digital Economy and Society Index 2018 Report”, Komisja Europejska, 2018



92

i 3600-3800 MHz (do 2023 r.) oraz uporządkowanie i wydzielenie dla 5G pasma 26 GHz. Jednym z pytań posta-wionych w konsultacjach jest preferowany model sieci 5G: • jednej sieci krajowej dla wszystkich operatorów, • wielu sieci, • rozbudowy istniejącej infrastruktury do obsługi 5G.

Sposób rozstrzygnięcia tej kwestii może przynieść zasadnicze zmiany w modelach biznesowych aktorów rynku dostępowego i telewizyjnego – zarówno operatorów infrastrukturalnych, jak i dostawców treści.

Z2.2.4. KONWERGENCjA

Konwergencja wykorzystywana jest przez:

• dostawców dostępu szerokopasmowego (telefonia VoIP oraz IPTV na łączach xDSL i FTTH, telefonia VoIP na stopniowo wygaszanych łączach WiMAX, komunikacja zintegrowana UC dla firm),

• operatorów sieci CATV, dostarczających obok sygnału telewizyjnego usługi dostępu szerokopasmowego oraz telefonii stacjonarnej.

Przykładem wykorzystania procesów konwergencji technicznej jest pakiet Domowy Internet LTE Cyfrowe-go Polsatu, na który składa się zewnętrzna antena z modemem LTE oraz router współpracujący z anteną LTE i z anteną TV satelitarnej. Zestaw ten dostarcza sygnał TV oraz umożliwia dostęp do internetu jednym kablem z obu anten, rozgałęzionym do odbiornika TV i do routera. Wśród ofert dostępu w stałej lokalizacji LTE T-Mobi-le jest „konwergencja usługowa” – dostęp szerokopasmowy w powiązaniu z konsolą do gier.

Według danych z „Raportu o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w 2017 r.” w 2017 r. najpopularniej-szym pakietem konwergentnym pozostała usługa telefonii komórkowej w zestawieniu z mobilnym dostępem do internetu, z której korzystało 60,1% spośród 10,15 mln użytkowników usług konwergentnych. Na drugim miejscu (11,1%) był stacjonarny dostęp szerokopasmowy z pakietem telewizyjnym, na trzecim (7,2%) – triple-play dostępu szerokopasmowego, telewizji oraz usług głosowych (telefon stacjonarny)89. Ok. 4% użytkow-ników usług konwergentnych korzystało z 4 i więcej usług. UPC Polska z 9-procentowym udziałem w rynku usług konwergentnych znalazła się na trzecim miejscu pod względem liczby użytkowników takich usług – za P4/Play (52%) oraz Orange (12%).

89 Oddzielnie klasyfikowany był pakiet internet stacjonarny + telewizja + telefonia VoIP (3,6%)

RAPORT


93

metodyka analizy oraz źródła danych

Analiza ilościowa została przeprowadzona na podstawie następujących źródeł danych:

• Publicznie dostępnych źródeł informacji, w tym danych udostępnianych przez UKE oraz Komisję Euro-pejską,

• Danych udostępnionych przez wiodących operatorów kablowych w Polsce, tj.: Inea, Multimedia Polska, Netia, Toya, UPC Polska oraz Vectra,

• Wyników badań własnych Audytela, w tym pochodzących z wieloletniego monitoringu rynku telekomu-nikacyjnego w Polsce.

W ramach analizy zostały także wykorzystane najważniejsze koncepcje teoretyczne i modele ekonome-tryczne rynków sieciowych oraz najważniejsze akty prawne odnoszące się do omawianych zjawisk rynko-wych oraz regulacji.



94

o autorach

Grzegorz BernatekOd roku 2004 kieruje projektamibadawczymi, dotyczącymi m.in.polskiego i europejskiego rynku telekomunikacyjnego, tworzenia modeli rynkowych i systemowych oraz prowadzi doradztwo i szkolenia dla klientów Audytela. Współautor badań i raportów dotyczących m.in. zagadnień bezpieczeństwa teleinformatyczne-go, outsourcingu oraz wykorzystania przetwarzania w chmurze w dużych polskich firmach.

Emil KonarzewskiMa ponad 25 lat doświadczenia w zakresie budowy strategii ICT, wyceny przedsiębiorstw, projektów M&A na rynku ICT, konkurencyjności rynków, budowy modeli kosztowych, polityki regulacyjnej oraz najlepszych praktyk w zarządzaniu infrastruk-turą teleinformatyczną. Jest współzałożycielem i partnerem w firmie analityczno-dorad-czej Audytel. Prowadził wiele projektów doradczych na zlecenie czołowych firm działających w Polsce, operatorów telekomunikacyjnych, instytucji rządowych i regulatora rynku telekomunikacyjnego.

Lidia KozłowskaOd 2016 współpracuje między innymi jako ekspert z Flint Global, brytyjską firmą doradczą, realizując projekty dotyczące analizy regulacji i legislacji w obszarze konkurencji i pomocy publicznej. Jest również ekspertem Europejskiego Banku Odbudowy i Roz-woju (EBRD Advice for Small Business) w ramach programów wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw w regionie.W latach 2012-2016 była Zastępcą Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej i stałym reprezentantem UKE na forum regulato-rów europejskich BEREC, pełniąc funkcję Wiceprzewodniczącej BEREC w 2015 roku. Brała udział w krajowych procesach legisla-cyjnych wdrażających zalecenia i dyrektywy UE.

RAPORT


95

Tomasz KulisiewiczAnalityk rynku komunikacji elektronicznej, wykładowca, współ-pracownik firmy analitycznej Audytel oraz uczelnianych zespo-łów badawczych. Zajmuje się oddziaływaniami gospodarczymi i społecznymi ICT. Wiceprzewodniczący Zarządu Oddziału Mazowieckiego Polskiego Towarzystwa Informatycznego, sekre-tarz Sektorowej Rady ds. Kompetencji - Informatyka przy PTI, członek Rady Sądu Polubownego ds. Domen Internetowych przy PIIT. Współzałożyciel i ekspert Ośrodka Studiów nad Cyfrowym Państwem.

ireneusz Piecuch jest radcą prawnym i partnerem w CMS, liderem praktyki TMT kancelarii w regionie CEE oraz współliderem globalnej praktyki Telekomunikacyjnej. Działa na rynku TMT aktywnie od ponad 27 lat. Przed CMS był między innymi wiceprezesem Poczty Polskiej, członkiem zarządu w Grupie Telekomunikacja Polska, członkiem zarządu IBM Polska. Zasiadał też w wielu RN m.in. Wirtualnej Polski, KGHM, PLK.

Maciej Rogalskijest od wielu lat związany z rynkiem telekomunikacyjnym. Obecnie prowadzi kancelarię prawną Dworzyński Rogalski Kancelaria Radców Prawnych oraz jest wykładowcą na Uczelni Łazarskiego w Warszawie. W latach 2011-2015 był Członkiem Zarządu Dyrektorem ds. Prawnych, Ochrony Danych i Zarzą-dzania Zgodnością w T-Mobile Polska S.A. W latach 2007-2011 był dyrektorem Pionu Współpracy Regulacyjnej Grupy TP S.A. – Orange, a wcześniej, w latach 2000-2005 pełnił funkcję zastępcy Dyrektora Generalnego w PTC. Uzyskał doktorat i habilitację na Wydziale Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Ukończył aplikację sę-dziowską i zdał egzamin radcowski. Był stypendystą Kongresu USA na Georgetown University w Waszyngtonie. Jest wybitnym ekspertem i autorem blisko 200 publikacji z zakresu prawa tele-komunikacyjnego, cywilnego i karnego.

o autorach



96

CMS_LawTax_RGB_from101.eps

CMSCMS jest międzynarodową kancelarią prawniczą świadczącą kompleksowe doradztwo prawne i podatkowe na rzecz przedsiębiorstw, instytucji finansowych oraz organów administracji. Jedna z największych i najbardziej doświadczonych międzynarodowych kancelarii w Polsce, która obecna jest na polskim rynku od ponad 20 lat. W biurze CMS w Warszawie pracuje 160 praw-ników, którzy doradzają klientom działającym we wszystkich kluczowych sektorach gospodarki.

CMS na świecie zatrudnia ponad 7.500 pra-cowników w 67 miastach w 41 krajach. Jedni z największych dostawców usług prawniczych w Europie centralnej, wschodniej i południowej, z biurami w: Albanii, Bośni i Hercegowinie, Bułga-rii, Chorwacji, Czechach, na Węgrzech, w Polsce, Rosji, Rumunii, Serbii, na Słowacji, w Słowenii i na Ukrainie. Prowadzą działalność doradczą także poza Europą, m.in. w Algierii, Brazylii, Chinach, Maroku, Meksyku i Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

AudytelAudytel działa na rynku już od roku 2002 wspierając klientów biznesowych w kwestiach efektywnego wykorzystania szeroko pojętej infrastruktury biznesowej: od logistyki i dostar-czenia energii aż po wykorzystanie technologii teleinformatycznych. Doradza także regulato-rowi rynku telekomunikacyjnego (UKE), izbom handlowym i administracji publicznej (PIIT, KIGEiT, Ministerstwo Cyfryzacji) oraz dostaw-com rozwiązań ICT w kwestiach związanych z rozwojem rynku, konkurencyjnością i budową nowych usług.

Wybierając ofertę firmy Audytel otrzymamy gwarancję profesjonalizmu i najwyższej jako-ści usługi oraz bezstronności w doradztwie. Doświadczenie w dziedzinie rynku ICT obejmuje zarówno projekty realizowane na rzecz dostawców rozwiązań (vendorów, operatorów, dostawców usług), odbiorców końcowych – kor-poracyjnych użytkowników technologii ICT, jak i inwestorów (doradztwo techniczno-biznesowe w projektach M&A).

PRZYSZŁOŚĆ INWESTYCJI W SIECI GIGABITOWEpike.org.pl/pdf/Przyszlosc_inwestycji_RAPORT.pdf ·...

Documents

Transcript of PRZYSZŁOŚĆ INWESTYCJI W SIECI GIGABITOWEpike.org.pl/pdf/Przyszlosc_inwestycji_RAPORT.pdf ·...