PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego...

42
PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH I DORADCÓW EDUKACYJNO - ZAWODOWYCH TECHNIKUM REGSI - Regionalny System Informacji Edukacyjno-Zawodowej Południowo-Zachodniego Regionu Województwa Dolnośląskiego Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Transcript of PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego...

Page 1: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

ISBN 978–83–941485–3-9

PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH I DORADCÓW

EDUKACYJNO - ZAWODOWYCH

TECHNIKUM

REGSI - Regionalny System Informacji Edukacyjno-Zawodowej Południowo-Zachodniego Regionu Województwa Dolnośląskiego

Wnioskodawca:Powiat Lubańskiul. Mickiewicza 2

59-800 Lubań

Realizator:Powiatowe Centrum Edukacyjne

Aleja Kombatantów 259-800 Lubań

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Page 2: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

1

REGSI - Regionalny System Informacji

Edukacyjno-Zawodowej Południowo-Zachodniego

Regionu Województwa Dolnośląskiego

PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI

PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH I DORADCÓW

EDUKACYJNO - ZAWODOWYCH

TECHNIKUM

Page 3: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

2

Przewodnik powstał w wyniku realizacji projektu:Regionalny system informacji edukacyjno-zawodowej południowo-zachodniego regionu województwa dolnośląskiego (REGSI).

Opracowanie:Zespół Autorski w składzie:Alicja Kosowska, Jarosław Majski, Przemysław Nowicki,pod kierownictwem dr Bogny Bartosz

Korekta językowa: dr Robert Mertuszka

Realizator projektu:Powiat Lubański - Powiatowe Centrum Edukacyjne w LubaniuAl. Kombatantów 259-800 Lubańwww.pceluban.pl

ISBN 978–83–941485–3-9

Projekt i opracowanie graficzne, skład, łamanie, druk i oprawa:Grafpol Agnieszka Blicharz-Krupińskatel. 507 096 545; e-mail: [email protected]

Nakład: 200 sztuk

Egzemplarz bezpłatny

Copyright by: Powiat Lubański - Powiatowe Centrum Edukacyjne w Lubaniu

Page 4: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

3

DRODZY NAUCZYCIELE,

Niniejsza publikacja powstała w ramach projektu „Regionalny system informacji edu-kacyjno-zawodowej południowo-zachodniego regionu województwa dolnośląskiego (REGSI)”, realizowanego przez Powiat Lubański – Powiatowe Centrum Edukacyjne w Luba-niu, ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego pozyskanych w ramach Regionalne-go Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020 oraz budżetu Powia-tu Lubańskiego.

Adresatem naszego projekt są szkoły kształcenia zawodowego z 3 powiatów: lubańskie-go, bolesławieckiego i zgorzeleckiego, nauczyciele i uczniowie oraz ich rodzice. Celem tego ogromnego przedsięwzięcia jest zwiększenie szans na zatrudnienie uczniów, w szczególności poprzez poprawę efektywności kształcenia. Aby zrealizować ten ambitny cel zaplanowaliśmy wiele działań, w tym uruchomienie specjalistycznej e-platformy REGSI www.platformaregsi.pl, na której można znaleźć testy rozpoznawania predyspozycji zawodowych, materiały me-todyczne, cykl szkoleń e-learningowych, a także oferty edukacyjne szkół oraz wizytówki przedsiębiorców regionu z oferta staży/praktyk zawodowych. Z zasobów platformy może korzystać każdy – nauczyciel, uczeń, rodzic, przedsiębiorca. Kolejnym był cykl powiatowych debat o pracy, szkoleń dla nauczycieli w ramach regionalnej sieci współpracy i wymiany do-świadczeń, a także szkolenie coauchingowe. Formą skierowaną bezpośrednio do uczniów jest 2700 godzin dodatkowych konsultacji z zakresu poradnictwa edukacyjno-zawodowe-go prowadzonych w szkołach. No i oczywiście pomoce metodyczne dla nauczycieli przed-miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych i technikum.

Niezwykle cenne dla planowania kształcenia zawodowego w regionie SA wyniki ba-dania ankietowego wśród przedsiębiorców 3 powiatów w zakresie ich potrzeb zatrudnie-niowych. Zapraszamy do zapoznania się z raportem regionalnym Poszukiwani specjaliści w regionie – w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego na podsta-wie planów zatrudnieniowych pracodawców w powiatach: lubańskim, bolesławieckim i zgorzeleckim w okresie 3 lat (2017-2020), dostępnym na stronie projektu: www.regsi.pceluban.pl.

Ta bogata paleta różnorodnych działań przyczyni się do zwiększenia szans młodzieży – absolwentów szkół kształcenia zawodowego w regionie – na podejmowanie świadomych wyborów w planowaniu swojej kariery zawodowej. Pozwoli też nauczycielom na aktywne wspieranie swoich wychowanków dzięki dodatkowym narzędziom, jakie oferujemy w ra-mach projektu REGSI.

Nasze wieloaspektowe przedsięwzięcie było możliwe dzięki wsparciu i zaufaniu Zarzą-du Powiatu Lubańskiego, który zawsze wspiera inicjatywy Powiatowego Centrum Eduka-cyjnego adresowane do szkół i placówek oświatowych w powiecie lubańskim. Tym razem Powiat Lubański współfinansował także wsparcie dla szkół z sąsiednich dwóch powiatów, za co należą się szczególne podziękowania.

Serdecznie zapraszam Państwa do korzystania z platformy REGSI i materiałów meto-dycznych.

Anna Ł. Adamska Dyrektor

Powiatowego Centrum Edukacyjnego w Lubaniu

Page 5: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

4

OD AUTORÓW

Szanowni Państwo!

W sytuacji nieustannych zmian zachodzących na rynku pracy i coraz większych wy-magań stawianych pracownikom, konieczne jest wsparcie młodzieży ponadgimnazjalnej w wyborze ścieżki zawodowej. Odnalezienie się w nowej sytuacji, jaką jest poszukiwanie i utrzymanie pracy stanowi dla młodych ludzi ogromne wyzwanie. Nie można też zapomi-nać o konieczności ciągłego podnoszenia kwalifikacji i zdobywaniu nowych umiejętności już po ukończeniu szkoły zawodowej.

Dlatego w ramach projektu REGSI (Regionalny system informacji edukacyjno - zawodo-wej południowo - zachodniego regionu województwa dolnośląskiego)– przygotowaliśmy dla Państwa Przewodnik metodyczny.

Chcielibyśmy, aby zawarte w Przewodniku materiały, wykorzystywali nauczyciele i aby stały się one dla nich źródłem inspiracji oraz refleksji. W Przewodniku zamieściliśmy infor-macje, które dotyczą m.in. specyfiki rozwoju młodzieży ponadgimnazjalnej czy edukacji zawodowej – aktualnej oraz reformowanej w najbliższych latach. Chcemy ponadto zwrócić uwagę na możliwości jakie daje wykorzystanie IT oraz na kwestie związane z problemem chorób zawodowych czy też tutoring kariery.

Wszystkie opracowane materiały metodyczne zostały umieszczone na platformie REGSI i można z nich, podobnie jak i wszelkich umieszczonych na platformie treści, bezpłatnie korzystać: www.platformaregsi.pl zakładka Materiały metodyczne.

Mamy nadzieję, że Przewodnik będzie nie tylko ciekawą lekturą, ale przede wszystkim materiałem przydatnym w codziennej pracy.

Autorzy

Page 6: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

5

SPIS TREŚCI

1. Zacznijmy od Ucznia .............................................................................................................. 62. Edukacja zawodowa – kilka informacji ............................................................................ 93. REGSI – Regionalny System Informacji Edukacyjno-Zawodowej Południowo-

-Zachodniego Regionu woj. dolnośląskiego – idea projektu ................................184. Drogowskazy zawodowe ...................................................................................................205. Wykorzystanie narzędzi IT w projekcie REGSI .............................................................236. Nauka w technikum – przed i po reformie ..................................................................247. Rozwój zawodowy po skończeniu technikum ...........................................................298. Dalsza edukacja, ale… w jakim kierunku? ....................................................................339. Świadomy wybór zawodu – czyli o tym, które zawody narażają

na występowanie tzw. chorób zawodowych ...............................................................3310. Refleksje na zakończenie ....................................................................................................3511. Bibliografia ...............................................................................................................................36

Page 7: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

6

ZACZNIJMY OD UCZNIA!

Wkroczenie młodzieży w okres nauczania ponadgimnazjalnego jest jednym z kluczo-wych etapów rozwojowych w życiu człowieka. Nie tylko pod względem zmian w relacjach międzyludzkich (większe znaczenie mają relacje rówieśnicze niż rodzinne), ale również pod względem kształtowania się własnej tożsamości i utrwalania ról społecznych. Jednym zda-niem: stawania się samodzielnym człowiekiem, świadomie podejmującym decyzje. Bada-cze czas ten przedstawiają na wiele sposobów i przyjmują różne nazewnictwo, ale więk-szość przyjmuje, że jest to tzw. okres adolescencji.

Zgodnie z zaproponowanym przez P. Bloss (1973) podziale w okresie dojrzewania cha-rakterystycznym dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych możemy wyróżnić dwie zasadni-cze fazy:

Są to odpowiednio: PEŁNA ADOLESCENCJA i PÓŹNA ADOLESCENCJA.

Kluczowe znaczenie dla rozwoju w okresie adolescencji mają relacje z rodzicami i ró-wieśnikami. Wzajemne oddziaływanie tych dwóch środowisk wyznacza sposób przyszłego funkcjonowania adolescentów (Dąbek, 1993).

Z punktu widzenia młodego człowieka, który zaczyna więcej czasu spędzać z rówieśni-kami, zaczynają oni być dla niego odniesieniem w wielu kwestiach. Ponadto jest to wzmo-żony okres zainteresowania własną osobą, swoimi cechami osobowości i charakteru. Dlate-go też młodzi ludzie zaczynają swoje cechy i swoją osobę umiejscawiać na tle całej grupy i porównywać się z jej członkami. Dzieje się to zarówno na płaszczyźnie cech wewnętrz-nych, ale również w kontekście wyglądu zewnętrznego. Głównym źródłem porównań stają się zmiany fizjologiczne, z którymi młodzi ludzie radzą sobie lepiej lub gorzej. Samoocena jest wtedy narażona na znaczące skoki, co rzutuje nie tylko na samopoczucie młodych lu-dzi, ale także na ich zachowanie.

Okres nauki w szkole ponadgimnazjalnej jest czasem, kiedy obszar ten zaczyna się sta-bilizować. Większego znaczenia nabierają cechy wewnętrzne, które pozwalają wyróżnić jednostkę i które w większym stopniu zaczynają stanowić o jej indywidualności. Charak-terystyczne dla tego okresu jest przyjmowanie przez młodzież coraz to większej liczby ról społecznych, dzięki czemu stają się oni bardziej elastyczni, a tym samym potrafią dostoso-wać się do wykonywania wielu czynności i zadań, przy jednoczesnym zachowaniu w tych wszystkich rolach cech typowych dla siebie.

JAKIE CELE ROZWOJOWE STOJĄ PRZED MŁODZIEŻĄ PONADGIMNAZJALNĄ?W okresie dorastania przed młodymi ludźmi stoi wiele wyzwań rozwojowych. W opra-

cowaniu przyjęto następujące kategorie, do których można je pogrupować: Związane z budowaniem własnej tożsamości – pojawiają się pytania: „Kim jestem?”,

„Co mnie charakteryzuje?”, „Co mnie odróżnia od innych?”, „Co sprawia że jestem wyjątko-wy?”, „Dlaczego zachodzą takie zmiany fizjologiczne?”, „Jak sobie z nimi poradzę?”, „Kim je-stem w relacjach damsko-męskich?”.

Page 8: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

7

Związane z funkcjonowaniem w społeczeństwie –„Jaki jestem w porównaniu z inny-mi?”, „Jakie są moje role w społeczeństwie?”, „Kim będę jak dorosnę?”.

Związane z kształtowaniem się postaw – „Co jest dobre, a co złe?”, „Kto jest moim au-torytetem?”.

WAŻNE!

Cel rozwojowy dotyczący wyboru ścieżki zawodowej jest jednym z kluczowych, jaki stoi przed adolescentami (Kanfer, Wanberg, Kantrowitz, 2001). Nie jest on prosty, dlatego, że właśnie wtedy młodzi ludzie dopiero poszukują i weryfikują obraz samego siebie i swoich zainteresowań. Czynnikami pomocnymi w tej kwestii są wymieniane przez badaczy:

• opinie innych: rodzice, rówieśnicy, inne autorytety (np. Keating 1990) – w tej grupie umiejscowić można doradców zawodowych i nauczycieli, którzy odgrywają w tej kwestii kluczową rolę),

• pierwsze doświadczenia zawodowe np. podczas prac wakacyjnych (np. Lucas i Lam-mont 1998),

• osobiste zasoby, takie jak zdolność wyznaczania sobie odległych celów i dążenia do nich (np. Wright, Carr, 1995).

Okres nauki w szkole ponadgimnazjalnej jest czasem, kiedy coraz większe znaczenie dla młodych ludzi ma pojęcie autonomii. Zdobycie niezależności, czy to początkowo ze strony rodziców, a później i rówieśników, szczególnie uwidacznia się w kwestii wyborów zawodo-wych (Super, 1963).

ALE! Co ciekawe i warte uwagi – badania pokazują, że połowa dzieci rodziców posiada-

jących wykształcenie podstawowe również swoją edukację kończy na poziomie podsta-wowym. Z kolei większość dzieci, których rodzice skończyli studia, również zdobywają wykształcenie wyższe (IBE, 2014). Badania Brzezińskiej (2016) dotyczące wyborów zawodu potwierdziły, że uczniowie, których rodzice kształcili się w szkołach zawodowych częściej wybierają edukację na poziomie szkoły zawodowej i technikum.

Z celami rozwojowymi związane są bezpośrednio zadania rozwojowe, które stoją przed młodym człowiekiem:

• poszukiwanie własnej tożsamości,• budowanie własnego światopoglądu,• identyfikowanie własnych aspiracji, w tym zawodowych,• pokonywanie obaw związanych z przyszłością,• osiągnięcie względnej stabilizacji,• przejęcie odpowiedzialności za własne zachowanie i decyzje,• rozstrzyganie konfliktu: rodzina vs rówieśnicy i wspólnotowość vs niezależność.

Page 9: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

8

TRUDNOŚCI I PUŁAPKI WIEKU PONADGIMNAZJALNEGOZadania rozwojowe jakie stoją przed młodymi ludźmi są realizowane z mniejszym bądź

większym powodzeniem. Na ich realizacje wpływają czynniki ryzyka, które oddziaływają na proces dorastania młodych ludzi. Wśród nich wymienia się czynniki:

sytuacyjne rozwojowe

temperamentalnezwiązane

z osobowością

Przykładowo, to czy młody człowiek poradzi sobie z daną sytuacją zależy od tego, jakie wsparcie otrzymuje od swoich rodziców, czy rówieśników, albo od tego jak sam wewnętrz-nie radzi sobie ze swoimi problemami. Szczególnie ważne staje się więc systemowe spoj-rzenie na każdego ucznia i rozpatrywanie jego aktywności i zachowań z uwzględnieniem różnych czynników mogących na niego wpływać.

Poniżej zaprezentowano zagrożenia, jakie stoją przed młodymi ludźmi, na które w szcze-gólny sposób warto zwracać uwagę.

wagary

alkohol

zaburzenia odżywiania

uzależnienie od Internetu

nadużywanie środków

psychoaktywnych

przestępczość

samobójstwa ?

?

A Pani/Pana zdaniem, jakie jeszcze zagrożenia mogą towarzyszyć młodym ludziom w okresie ich dorastania? W tym polu można podzielić się swoimi refleksjami na ten temat...........................................................................................................................................................................

Page 10: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

9

W dobie ciągłych przemian społeczno-gospodarczych, takich zagrożeń, na które nara-żona jest młodzież jest coraz więcej. Ich pojawianie się i doświadczanie jest nieuniknione, a sposoby przezwyciężania nie należą do najłatwiejszych. Do kogo więc może zwrócić się uczeń kiedy ma problem?

nauczyciel

psycholog

pedagog

doradca zawodowy

rówieśnicy

Kiedy uczeń ma problem:• poświęć mu uwagę – zapytaj, czy wszystko w porządku,• poinformuj do kogo może się zgłosić – możesz zorganizować lekcję, na której opo-

wiesz, kto kim się zajmuje i w jakich godzinach przyjmuje (w czasie takiego spotkania pamiętaj, żeby powiedzieć, że wszystkie informacje, które uczeń przekazuje, czy to psychologowi, czy też pedagogowi są objęte tajemnicą i nikt się o nich nie dowie. Wzbudzenie zaufania jest ogromnie ważne w takiej relacji, dlatego też uczniowie mu-szą wiedzieć, że o ich problemach nikt nie będzie wiedział).

EDUKACJA ZAWODOWA – KILKA INFORMACJI

Kształcenie zawodowe w PolsceOczywistym jest, że wybór profilu kształcenia jest bardzo ważną decyzją życiową każ-

dego młodego człowieka, a głównym odbiorcą efektów wynikających z działania systemu edukacji jest rynek pracy. Kształcenie zawodowe powinno pozwolić na uzyskanie specy-ficznych w danej branży kwalifikacji, które są poszukiwane przez pracodawców. Naturalne jest, że to właśnie odpowiednie wykształcenie determinuje powodzenie absolwenta tech-nikum na rynku pracy. Dlatego tak ważne jest podnoszenie jakości tego wykształcenia oraz dopasowanie go do wymagań i zmian zachodzących na rynku pracy.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty daje możliwość zakładania szkół i realizacji kształcenia zawodowego, nie tylko jednostkom samorządu terytorialnego, ale także osobom prawnym i fizycznym. Ustawa reguluje także kwestie związane z zakłada-niem i prowadzeniem szkół zawodowych regionalnych i ponadregionalnych (Ustawa z 19 sierpnia 2011 r.). Jednak warto poznać pokrótce historię edukacji zawodowej w Polsce.

Page 11: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

10

KRÓTKA HISTORIA EDUKACJI ZAWODOWEJ – WARTO WIEDZIEĆDzisiejsza edukacja zawodowa w Polsce ma swoją historię. Warto ją poznać, by wiedzieć,

jakie miała i ma aktualnie znaczenie oraz jakie dziś daje możliwości młodym ludziom, którzy wybierają tą ścieżkę zawodową i edukacyjną.

Początki szkolnictwa zawodowego w Polsce sięgają XVII wieku. Jego rozwój nastąpił jednak dopiero w drugiej połowie XIX wieku wraz z zapotrzebowaniem na wysokospecja-lizowaną kadrę przemysłową, rolników i handlowców (Moraczewska, 2010). W Polsce po-wstawały wówczas szkoły zawodowe o profilach rolniczym, górniczym, weterynaryjnym i leśnym. Analizując proces rozwoju kształcenia zawodowego w Polsce po 1918 r. do chwili obecnej można wyróżnić następujące etapy:

Etap Drugiej Rzeczpospolitej – w tym czasie: • Uchwalono ustawę o ustroju szkolnictwa - 11 marca 1932 r.• Utworzono dużą liczbę liceów zawodowych i gimnazjów zawodowych, które podno-

siły rangę szkolnictwa zawodowego do miana ówczesnych liceów o profilu ogólno-kształcącym.

• Wyodrębniono trzy typy szkół zawodowych, w tym: dwu- i czteroletnie gimnazja za-wodowe dla absolwentów drugiego szczebla szkoły powszechnej, szkoły zawodowe przysposabiające do zawodu oraz licea zawodowe na podbudowie gimnazjum ogól-nokształcącego, umożliwiające rozpoczęcie studiów wyższych,

• Utworzono szkoły przyzakładowe, które zajmowały się kształceniem wykwalifikowa-nych robotników.

• Opracowano i zaakceptowano pięćdziesiąt podręczników do użytku szkolnego z za-kresu branż: handlowych, budowlanych, rolniczych i administracyjnych (Wroczyń-ski, 1996).

Etap PRL (1945 - 1989) – ten okres związany jest z wieloma zmianami:• Utworzono nową bazę administracji szkolnej w 1944 r. Określono wytyczne dotyczące

zadań szkół powszechnych oraz powołano CUSZ (Centralny Urząd Szkolenia Zawodo-wego) w 1949 r., którego zadanie polegało na zarządzaniu, organizowaniu i planowa-niu szkolnictwa zawodowego w Polsce.

• Wprowadzono Uchwałę Prezydium Rządu z dnia 23 czerwca 1951 r. wprowadzającą zmiany w systemie szkolnictwa, polegające na utworzeniu następujących szkół: trzy-letnia szkoła zawodowa, trzyletnie technikum, szkoły SPZ (szkoła przysposobienia zawodowego) oraz SPR (szkoła przysposobienia rolniczego), w których nauka trwała cztery i pięć lat.

• Powołano w latach 70. grupę ekspertów badających aktualną w ówczesnym czasie, kondycję szkolnictwa zawodowego. „Raport o stanie oświaty PRL” wskazał na istnie-jące problemy. Było to między innymi: oderwanie szkolnictwa zawodowego od rze-czywistych warunków pracy, przeładowane programy nauczania, baza dydaktyczna niedostosowana do realiów szkolnictwa, przestarzałe metody nauczania.

Page 12: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

11

Grupa ekspertów już wtedy podkreślała, że zakłady pracy mają ogromny wpływ na realizację praktycznej nauki zawodu, organizację praktyk zawodowych i staży. Na-uka w szkołach zawodowych odbywała się wówczas zmianowo.

Od 1989 r. do reformy edukacji – następują kolejne zmiany:• Powołano zespół do spraw rozwoju kształcenia zawodowego 8 września 1990 r.• Uchwalono 7 września 1991 r. Ustawę o systemie oświaty, która obowiązuje do dzisiaj

wraz ze zmianami. Ustawa w pierwotnym ujęciu zawierała nowe pojęcie: „minimum programowego specjalistycznych przedmiotów zawodowych”, które następnie zo-stało przekształcone w „podstawę programową kształcenia w poszczególnych zawo-dach” (Ustawa z 21 lipca 1995 r.).

• W 1998 r. przeprowadzono reformę oświaty, mającą na celu poprawę jakości eduka-cji, upowszechnianie wykształcenia średniego i wyższego oraz wyrównywanie szans. W jej wyniku zmieniono system szkolny i wprowadzono nowy typ szkoły – trzyletnie gimnazjum. Kształcenie zawodowe nie przeszło jednak wszystkich etapów reformy, jakie planowano. Pozostał dwutorowy system kształcenia na poziomie ponadgimna-zjalnym. Wprowadzono czteroletnie technika, dwu- i trzyletnie licea, technika uzupeł-niające oraz zasadnicze szkoły zawodowe (MEN, 1998).

• Z dniem 1 września 2012 r. rozpoczęto wygaszanie liceów profilowanych (Ustawa z 19 sierpnia 2011 r.).

Zmiany w systemie edukacji dotyczyły i nadal dotyczą szkolnictwa zawodowego na po-ziomie technikum. Tym samym wymuszają konieczność modyfikacji dotychczasowych planów pracy, metod i form kształcenia – czego doświadczają uczniowie i nauczyciele.

Szereg zmian spowodował stopniowe obniżenie rangi kształcenia zawodowego w Polsce, czego efektem jest spadek popularności wyborów przez potencjalnych

uczniów szkół o profilach zawodowych i technicznych na korzyść szkół ogólnokształcą-cych. W rezultacie często rodzice oraz kandydaci wybierali szkoły średnie umożliwiają-

ce kontynuowanie nauki na dostępnych studiach humanistycznych.

Można oczekiwać zmiany postaw, a co za tym idzie zwiększenia popularności edukacji zawodowej. Rośnie zapotrzebowanie na fachowców posiadających konkretne miejętności.

Dlatego tak ważne jest wzmocnienie edukacji zawodowej!

Page 13: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

12

Charakterystyka obecnego systemu kształcenia zawodowegoKształcenie zawodowe dzisiaj jest określone jako proces, który ukierunkowany został na

przekazanie uczniom pewnego zasobu wiedzy wraz z umiejętnościami praktycznymi z za-kresu przemysłu, szeroko rozumianych usług oraz rolnictwa i hodowli. Proces kształcenia zawodowego obowiązujący od 1 września 2012 r. do 31 sierpnia 2017 r. zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. (przedstawiony na wykresie), pozwala na dokładną analizę syste-mu, w ramach którego uczniowie zdobywają zawód. Warto kolejny raz podkreślić, że dzisiaj fachowcy z określonymi fachowymi umiejętnościami są niezwykle cenieni na rynku pracy.

System szkolny System pozaszkolny

szkoły Zasadnicze

zawodowe

Liceaprofi lowane

TechnikaSzkoły specjalneprzysposabiające

do pracyCKP,CKU, OHP

Ośrodki dokształcania a inelanoksod i

zawodowegoPracodawcy

Technikauzupełniające

Szkoły policealne

Egzamin:- potwierdzający kwalifi kacje zawodowe- czeladniczy lub mistrzowski (izby rzemieślnicze)- kwalifi kacyjny (kuratoria oświaty)

Egzamin:- czeladniczy lub mistrzowski (izby rzemieślnicze)- kwalifi kacyjny (kuratoria oświaty)- sprawdzający (izby rzemieślnicze, pracodawcy)

Schemat procesu kształcenia zawodowego w Polsce obowiązujący do 31 sierpnia 2017 r. z uwzględnieniem systemu szkolnego i pozaszkolnego1

Kształcenie zawodowe obowiązujące do sierpnia 2017 r. odbywa się w następujących typach szkół:

• Zasadnicze szkoły zawodowe, w których nauka trwa trzy lata. Zakończenie nauki w za-sadniczej szkole zawodowej daje możliwość uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz umożliwia kontynuacje nauki w drugiej klasie liceum ogólnokształcącego dla dorosłych.

• Technikum, w którym nauka trwa cztery lata. Zakończenie nauki w technikum daje możliwość uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz umoż-liwia uzyskanie świadectwa dojrzałości. Uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwali-fikacje w zawodzie oraz świadectwa dojrzałości możliwe jest po uzyskaniu pozytyw-nego wyniku z zewnętrznych egzaminów zawodowych i maturalnych.

1 Źródło: Chłoń- Domińczak, A., (2012). Kontynuacja przemian. Raport o stanie edukacji 2011. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych, s. 176

Page 14: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

13

• Szkoła policealna. Do kontynuowania nauki w szkole policealnej uprawnione są oso-by posiadające wykształcenie średnie. Proces kształcenia trwa nie dłużej niż 2,5 roku. Ukończenie szkoły policealnej daje możliwość uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w danym zawodzie po zdaniu egzaminów zewnętrznych.

• Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy uczniów z upośledzeniem umysłowym. Nauka w szkole trwa trzy lata. Ukończenie szkoły umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy (Dziewulak, 2010).

Jak wynika z poniższego schematu, wybór ścieżki zawodowej możliwy jest dopiero po zakończeniu nauki w gimnazjum.

Liceum ogólno-

kształcące (3 lata)

Egzamindojrzałości (matura)

Szkoła podstawowa

(6 lat)Gimnazjum

(3 lata) Technikum

(4 lata)

Szkołapolicealna

(od 1 do 2,5 roku)

Egzaminpotwierdzający

kwalifi kacjezawodoweZasadnicza

szkołazawodowa

(3 lata)

Kwalifi kacyjne kursy

zawodowe

Egzamineksternistyczny

Osobypełnoletnie

(nie uczniowie)

Gimnazjumdla

dorosłych

Liceumogólnokształcące

dla dorosłych

Ogólny schemat dotychczasowego kształcenia w Polsce z uwzględnieniem czasu nauki2

W aktualnym systemie szkolnictwa wszystkie typy szkół zawodowych mogą funkcjo-nować w dwóch formach: szkoła zawodowa dla młodzieży oraz szkoła zawodowa dla osób dorosłych. Zmiany w systemie oświaty wprowadzone w 2012 roku opisują wygaszenie za-sadniczych szkół zawodowych oraz techników dla osób dorosłych. Ustawa zakłada, że oso-by powyżej 18 roku życia, chcące podnieść swoje kwalifikacje zawodowe, mogły to uczynić wyłącznie w formie kursów (Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r.).

Ministerstwo Edukacji Narodowej we wrześniu 2012 r. wprowadziło klasyfikację nazw zawodów wraz z wyodrębnieniem kwalifikacji zawierających określony zasób specjalistycz-nej wiedzy teoretycznej i praktycznej dla każdej specjalności. Zmiana ta objęła 200 zawo-dów, w ramach których utworzono/ wyodrębniono 215 kwalifikacji (Ustawa z 19 sierpnia 2011 r.).

2 Źródło: Druczak, K., (2013). Jak pomóc rozwijać skrzydła? Broszura dla rodziców uczniów gimnazjum. Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej.

Page 15: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

14

Podstawy programowe dla poszczególnych zawodów są określane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Podstawy programowe dotyczą zarówno kształcenia w ujęciu ogól-nozawodoznawczym, jak i szczegółowym. Szczegóły podstaw programowych zawierają oprócz samych treści nauczania i ich celowości także wykaz umiejętności uczniów, zadania wychowawcze z uwzględnieniem profilu kształcenia ogólnozawodowego, jak i poszczegól-nych etapów kształcenia. (Rozporządzenie Ministra Edukacji z 7 lutego 2012 r.).

POZASZKOLNE FORMY KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGOOprócz szkolnych form nauki zawodu istnieją też formy pozaszkolne. Młodzi ludzie

mogą zdobywać zawód i podnosić swoje kwalifikacje w różnych sposób. Do najpopular-niejszych form i miejsc pozaszkolnego zdobywania szlifów zawodowych należą:

• Praktyki zawodowe – uczniowie uczestniczący w praktykach zawodowych mogą zdo-bywać wiedzę praktyczną już po ukończeniu 16 roku życia. (Rozporządzenie Rady Mi-nistrów z 28 maja 1996 r.). Nauka u pracodawcy może odbywać się w dwóch formach: przyuczenie do wykonywania czynności zawodowych w konkretnym fachu lub for-mie praktycznej nauki zawodu.

• OHP – Ochotnicze Hufce Pracy – jednostki te wspomagają system oświaty aktywi-zując społecznie, ekonomicznie i zawodowo młodzież powyżej 15 roku życia, co ma przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu oraz marginalizacji osób z trudnościami. OHP wspierają młodzież przygotowując do wykonywania typowych zadań związa-nych z danym zawodem, a także przyczyniają się do wzrostu zatrudnienia przeciw-działając bezrobociu.

• Ośrodki Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego (ODDZ), Centra Kształcenia Prak-tycznego (CKP), Centra Kształcenia Ustawicznego (CKU) –jednostki te umożliwiają uzupełnienie wiedzy ogólnozawodowej oraz kwalifikacji zawodowych poprzez pro-wadzenie kształcenia ustawicznego (Ustawa z 19 sierpnia 2011 r.).

Wszystkie formy kształcenia zawodowego, obejmujące kształcenie pozaszkolne jak i szkolne, prowadzą do weryfikacji nabytej przez uczniów wiedzy praktycznej. Jednak samo ukończenie szkoły o profilu zawodowym nie potwierdza kwalifikacji w wyuczonym zawodzie. Takim potwierdzeniem uzyskania kwalifikacji zawodowych jest zdanie odpo-wiednich egzaminów zawodowych.

TECHNIKUM A RYNEK PRACYO powodzeniu absolwenta technikum na rynku pracy decyduje jego wykształcenie,

zdobyte umiejętności oraz wiele innych kompetencji, w tym również tzw. „miękkich” – jak na przykład radzenie sobie ze stresem czy świadomość swoich mocnych stron. System edu-kacji, w tym także system kształcenia zawodowego, powinien umożliwiać jak najpełniejsze rozwijanie posiadanych zdolności i zainteresowań oraz kształtować te kompetencje, które mogą zdecydować o przyjęciu do pracy (odpowiednia autoprezentacja podczas rozmowy rekrutacyjnej czy właściwie napisane CV).

Page 16: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

15

Na schemacie „Kształcenie zawodowe a rynek pracy” zauważyć można, że pozycja absol-wenta technikum na rynku pracy może oscylować miedzy pracą a jej brakiem.

POZYCJA NA RYNKU PRACY

KSZTAŁCENIE ZAWODOWE

Aktywność zawodowa

BezrobocieZatrudnienie Biernośćzawodowa

TechnikumSzkoła zawodowa

Studia techniczne

Kształcenie zawodowe a rynek pracy

Główną przyczyną braku aktywności zawodowej absolwentów wchodzących na ścież-kę kariery zawodowej, jest kształcenie nieadekwatne do aktualnych potrzeb rynku pracy. Trudność ta dotyczy każdego szczebla edukacji zawodowej, począwszy od ponadgimna-zjalnego do wyższego. „Oderwanie” systemu edukacyjnego od potrzeb i wymagań rynku pracy stanowi poważny problem. Dlatego tak istotna jest pomoc uczniom w odnalezieniu się w meandrach i zawiłościach rynku pracy. Pomoc w uświadomieniu mu jego mocnych stron, a także perspektywy dalszego kształcenia, już po ukończeniu technikum.

WYKSZTAŁCENIE A BEZROBOCIEMłodzi ludzie kończąc szkołę muszą stawić czoła trudnościom związanym ze znalezie-

niem stabilnego zatrudnienia, które zagwarantuje zaspokojenie podstawowych potrzeb. Zjawisko bezrobocia wśród osób młodych, wkraczających na rynek pracy, stale monito-rowane jest przez International Labour Organization (ILO): Międzynarodową Organizację Pracy (www.ilo.org.). Coroczne raporty Global EmploymentTrends for Youth dostarczają nie-

Page 17: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

16

zbędnych informacji na temat wpływu światowych kryzysów, w tym gospodarczego i fi-nansowego, na sytuację panującą na rynku pracy. Dla wielu młodych ludzi jest to cenne źródło informacji na temat aktualnych i przyszłych perspektyw zawodowych w Europie. W Polsce natomiast warto zajrzeć na strony GUS. I tak – analizując raport Głównego Urzędu Statystycznego dotyczący bezrobocia na przełomie lat 2015/ 2016, można zauważyć, że najniższe bezrobocie dotyczyło grupy osób z wyższym wykształceniem. Najwyższy odsetek bezrobotnych dotyczył osób o najniższym poziomie wykształcenia oraz osób z wykształce-niem zawodowym. Zauważalny jest wzrost bezrobocia wśród absolwentów zasadniczych szkół zawodowych oraz szkół policealnych i średnich zawodowych. Wynosi odpowiednio: dla osób posiadających wykształcenie średnie zawodowe 3,4% i 8,2%, średnie zawodowe i średnie ogólnokształcące 1,6% i 1,8% (GUS, 2016).

Im niższe wykształcenie tym mniejsza szansa na dopasowanie profilu absolwenta do sytuacji panującej na rynku pracy, co może doprowadzić do bierności zawodowej

a w efekcie do bezrobocia.

Wykształcenie absolwenta technikum daje większe szanse na znalezienie pracy ale jej nie gwarantuje

Dlatego bardzo ważne jest podejmowanie działań mających na celu wsparcie uczniów w znalezieniu odpowiedniej dla nich pracy i określaniu dalszych ścieżek kariery.

OD CZEGO ZALEŻY POWODZENIE ABSOLWENTA TECHNIKUM NA RYNKU PRACY?

Bardzo ważne jest, aby młody człowiek stojący przed wyborem dalszych planów edu-kacyjnych, w trakcie edukacji w technikum i po ukończeniu szkoły, mógł skorzystać z pro-fesjonalnej i fachowej pomocy osób, które zajmują się analizą rynku pracy i doradztwem zawodowym. Jednak młodzi ludzie, na etapie wyboru szkoły ponadgimnazjalnej lub po jej ukończeniu, rzadko korzystają z poradnictwa zawodowego. Często młody człowiek nie bierze pod uwagę porad specjalistów. Dlaczego? Dlatego, że ma wątpliwości, czy opinia fa-chowca nie będzie rozbieżna z jego planami zawodowymi albo nie wierzy w to, iż doradca albo nauczyciel może dobrze pomóc w wyborze dalszej ścieżki edukacyjnej. Niestety, może to skutkować porażką na rynku pracy.

Page 18: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

17

Uczniowie dokonując wyboru profilu kształcenia, powinni dokonywać takich, które umożliwią im znalezienie stabilnego i płatnego zatrudnienia.

Ważny jest wybór zawodu, na który będzie zapotrzebowanie na rynku pracy. Moda na kierunek czy opinie osób z najbliższego otoczenia często mogą powodować złą

ocenę sytuacji, która niestety będzie miała negatywne skutki w przyszłości. Dzisiaj bez odpowiedniego solidnego wykształcenia – szczególnie praktycznego – bardzo trudno

będzie znaleźć pracę.

Ważne jest, aby wybrany profil kształcenia był dopasowany do indywidualnych możliwości ucznia.

Istotna rola w procesie wyboru ścieżki kształcenia przypada doradcom zawodowym, nauczycielom, psychologom i pedagogom!

PORADNICTWO ZAWODOWE W EDUKACJI ZAWODOWEJWarto zastanowić się, co spowodowałoby sprawniejsze poruszanie się na rynku pracy

absolwenta szkoły technicznej. Należy podkreślić znaczenie poradnictwa zawodowego na jak najwcześniejszych etapach kształcenia, nawet w szkole podstawowej.

W sytuacji nieustannych zmian zachodzących na rynku pracy, potrzeb pracodawców, wymagań stawianych pracownikom rola nauczycieli doradców zawodowych , ale też rodzi-ców jest nie do przecenienia. Oznacza to konieczność stworzenia takiego systemu szeroko rozumianego doradztwa zawodowego, który zapewni uczniom nie tylko poznanie możli-wości zdobycia zawodów zgodnych z posiadanymi predyspozycjami, zainteresowaniami, ale jednocześnie odpowiadającymi aktualnej i antycypowanej sytuacji na rynku pracy.

Konieczne jest zatem rozwijanie u uczniów świadomości własnych uzdolnień, posiada-nych umiejętności, możliwości zdobywania nowych kwalifikacji i uzupełniania już posiada-nych, a wreszcie poznanie rynku pracy. Co więcej, w tym procesie niezbędne jest wykorzy-stanie narzędzi bliskich i atrakcyjnych dla uczniów np. narzędzi IT.

Page 19: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

18

REGSI – REGIONALNY SYSTEM INFORMACJI EDUKACYJNO-ZAWODOWEJ POŁUDNIOWO-ZACHODNIEGO REGIONU WOJ. DOLNOŚLĄSKIEGO – IDEA PROJEKTU

Projekt REGSI – Regionalny System Informacji Edukacyjno-Zawodowej Południowo-Za-chodniego Regionu Województwa Dolnośląskiego zakłada wyposażenie w nowoczesne narzędzia i metody pracy 10 szkół, min. 40 nauczycieli i 500 uczniów z 10 szkół regionu (powiatów: lubańskiego, bolesławieckiego zgorzeleckiego). Celem projektu REGSI jest „poprawa efektywności kształcenia zawodowego w szkołach ponadgimnazjalnych w po-wiatach: lubańskim, bolesławieckim, zgorzeleckim poprzez stworzenie i funkcjonowanie e-platformy REGSI, wzrost kompetencji nauczycieli przedmiotów zawodowych i doradców edukacyjno-zawodowych do 30 XI 2018 r.” (http://regsi.pceluban.pl/).

Sądzimy jednak, że projekt może być przydatny w innych szkołach zawodowych i tech-nikach. Chcemy przedstawić Państwu projekt unikalny, nowoczesny, odpowiadający po-trzebom zarówno nauczycieli jak i uczniów, którzy dostrzegają szanse i perspektywy w zdo-bywaniu edukacji zawodowej.

Co bardzo ważne – Regionalny System Informacji Edukacyjno-Zawodowej Południowo--Zachodniego Regionu Województwa Dolnośląskiego (REGSI), którego inicjatorem i liderem działań jest Powiatowe Centrum Edukacyjne w Lubaniu, ma na celu stworzenie regionalnej sieci wsparcia i wymiany doświadczeń nauczycieli przedmiotów zawodowych i doradców edukacyjno-zawodowych. Tym samym celem podejmowanych działań jest zakrojone na szeroką skalę wszechstronne wsparcie wszystkich, którzy chcą pomóc uczniom, w jak naj-lepszym odnalezieniu się na rynku pracy i podjęciu dalszych kroków edukacyjnych.

Projekt jest realizowany w terminie od 03.10.2016 r. do 30.11.2018 r. Pomysłodawcy i au-torzy wszystkich działań mają jednak nadzieję, że opracowane materiały, a zwłaszcza zdo-byta wiedza i umiejętności, staną się inspiracją do tworzenia własnych programów wspar-cia dla nauczycieli szkół zawodowych, nie tylko w czasie trwania projektu.

REALIZACJA PROJEKTU REGSI OPARTA JEST NA 3 FILARACH:Pierwszy filar projektu Regionalna e-platforma doradztwa edukacyjno-zawodowego (REGSI), dedykowana

3 grupom odbiorców: 1/uczniom, 2/nauczycielom przedmiotów zawodowych i doradcom edukacyjno-zawodowym, 3/szkołom.

Na platformie dostępne są materiały metodyczne, szkolenia ICT on-line dla uczniów i nauczycieli, interaktywne testy rozpoznawania predyspozycji i zainteresowań dla uczniów, w tym osób niepełnosprawnych i ze SPE. Na Platformie znajduje się e-baza poszukiwanych specjalności/zawodów w regionie z ofertą – informacjami od pracodawców dotyczącymi organizacji staży, praktyk zawodowych, tzw. wyszukiwarka ofert staży/praktyk, porów-nywarka zawodów, e-baza informacji nt. planów rozwojowych przedsiębiorców regionu, w tym prognozy zatrudnieniowe dla powiatów, e-baza instytucji rynku pracy.

Page 20: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

19

Źródłem informacji będą m.in. badania ankietowe wśród przedsiębiorców, powiatowe debaty o pracy z udziałem m.in. pracodawców, instytucji rynku pracy, szkół w każdym po-wiecie; zasoby „Barometru zawodów”.

Drugi filar projektuW ramach wsparcia rozwoju zawodowego nauczycieli przedmiotów zawodowych

i doradców edukacyjno-zawodowych powstanie regionalna sieć wsparcia i wymiany do-świadczeń nauczycieli przedmiotów zawodowych i doradców zawodowych, z cyklem pro-fesjonalnych szkoleń, w tym szkolenie coachingowe podnoszące kwalifikacje w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego. Jako działanie uzupełniające zaplanowano utworze-nie regionalnej biblioteczki doradcy edukacyjno-zawodowego.

Trzeci filar projektuDziałania edukacyjno-zawodowe w formie dodatkowych konsultacji dla uczniów i ro-

dziców, działania promujące doradztwo w lokalnym środowisku, organizowane w każdej szkole. W związku z tym szkoły zostaną wyposażone w sprzęt multimedialny na potrzeby doradztwa edukacyjno-zawodowego.

KORZYŚCI DLA SZKOŁY, UCZNIÓW I NAUCZYCIELI UCZESTNICZĄCYCH W PROJEKCIE REGSI

KORZYŚCI DLA SZKOŁY I NAUCZYCIELI:1. Wyposażenie warsztatu pracy doradcy edukacyjno-zawodowego w zestaw multi-

medialny (tablica interaktywna, rzutnik, laptop z oprogramowaniem, wizualizer).2. Wyposażenie nauczycieli przedmiotów zawodowych i doradców w zestaw materia-

łów metodycznych – scenariusze zajęć z wykorzystaniem multimediów wraz z prze-wodnikami.

3. Bezpłatne konsultacje edukacyjno-zawodowe w szkole dla uczniów i rodziców – średnio 15 godz./m-c (od 12 do18 godz.) przez 18 miesięcy.

4. Bezpłatne uzyskanie kwalifikacji coacha w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodo-wego przez 1-3 nauczycieli ze szkoły (8 spotkań w systemie weekendowym, w wy-miarze 160 godz.).

5. Zapewnienie wsparcia metodycznego poprzez uczestnictwo nauczycieli przedmio-tów zawodowych i doradców w regionalnej sieci wsparcia i wymiany doświadczeń z udziałem ekspertów zewnętrznych (7 dwudniowych spotkań w okresie 2 lat).

6. Korzystanie z zasobów regionalnej biblioteczki doradcy edukacyjno-zawodowego.7. Korzystanie ze szkoleń ICT w wersji on-line przez uczniów i nauczycieli. 8. Korzystanie z zasobów regionalnej e-platformy doradztwa edukacyjno-zawodowe-

go (REGSI).9. Zapewnienie młodzieży aktualnych informacji nt. potrzeb rynku pracy w regionie.10. Udział przedstawicieli szkoły w powiatowych debatach o pracy.

Page 21: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

20

11. Zatrudnienie i przygotowanie nauczyciela ze szkoły jako Szkolnego Koordynatora Doradztwa Edukacyjno-Zawodowego (DEZ) na czas trwania projektu.

KORZYŚCI DLA UCZNIA:

1. Poznanie własnych predyspozycji zawodowych i zainteresowań.2. Nabycie umiejętności określenia własnych predyspozycji zawodowych i określe-

nia własnej ścieżki kariery zawodowej.3. Bezpłatne konsultacje edukacyjno-zawodowe.4. Aktualne informacje na temat potrzeb rynku pracy w regionie na e-platformie. 5. Informacje na temat możliwości odbycia praktyk i staży u pracodawców.6. Informacje o ofertach szkoleniowych instytucji i firm działających w regionie doty-

czących możliwości uzyskania dodatkowych kwalifikacji.

DROGOWSKAZY ZAWODOWE

3 DROGOWSKAZY ZAWODOWEProjekt REGSI wpisuje się w nurt praktycznych działań dedykowanych zarówno uczniom

techników, jak też innych szkół, w tym zawodowych oraz nauczycielom i pracodawcom. Korzystać z niego mogą zatem wszyscy, którzy widzą w kształceniu zawodowym przyszłość i chcą promować szkolnictwo zawodowe, którego ranga, jak wskazują specjaliści, będzie ciągle wzrastać.

Dlatego w ramach projektu przygotowano zestaw narzędzi, które umożliwią uczniom techników rozpoznanie najlepszej, indywidualnej drogi zawodowej. Indywidualizacja i per-sonalizacja procesu doradczego jest, w naszym przekonaniu, kluczem do podjęcia najlep-szych decyzji zawodowych. Takie propozycje narzędzi przedstawiamy i zapraszamy do korzystania z nich. To sprawia, że proponowane działania stawiają nauczyciela nie w roli doradcy, ale jobcoacha – osoby, która wspiera uczniów w rozwoju zawodowym.

W przygotowanym zestawie różnych materiałów i pomocy na szczególną uwagę zasłu-guje opracowanie pt. SCENARIUSZE ZAJĘĆ – TECHNIKUM. Zawarto w nim zestaw 30 scena-riuszy lekcji/spotkań, ujętych w ramach 3 bloków – 3 Drogowskazów. Przedstawiono tam od „A” do „Z”: przebieg zajęć, wskazówki do dyskusji z uczniami oraz załączniki, które wy-starczy wydrukować. Mamy nadzieję, że przedstawione scenariusze staną się także punk-tem wyjścia do dyskusji z uczniami oraz podstawą planowania kolejnych zajęć, podczas których najważniejszym tematem będzie droga zawodowa najlepsza dla ucznia, najlepiej dopasowana do jego możliwości i planów na przyszłość, wpisująca się w potrzeby aktual-nego i przyszłego rynku pracy.

Page 22: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

21

Proponowany zestaw – 3 DROGOWSKAZÓW obejmuje 3 bloki: POZNAJ SIEBIE, POZNAJ RYNEK PRACY, POZNAJ ŚCIEŻKI KARIERY.

1. POZNAJ SIEBIE 2. POZNAJ RYNEK PRACY 3. POZNAJ ŚCIEŻKI KARIERY

W ramach każdego z Drogowskazów znajdziecie Państwo, jak wskazano, precyzyjny opis scenariuszy ciekawych zajęć wraz z załącznikami. Można z nich korzystać na wiele sposobów. Proponujemy znalezienie dla swoich uczniów najlepszego wariantu, spośród podanych poniżej.

POZNAJSIEBIE

POZNAJ RYNEK PRACY

POZNAJ ŚCIEŻKI

KARIERY

PROPOZY-CJA DODAT-

KOWA

Pomysł 4 - Można także skorzystać ze scenariuszy zajęć zawartych w Przewodniku metodycznym dla Szkół Zawodowych. Zawarte tam scenariusze zajęć poszerzają o kolejnych 30 scenariuszy możliwości prowadzenia zajęć dotyczących każdego Drowskazu. Tym samym dla Drogowskazu najbardziej interesującego dla uczniów otrzymacie Państwo dodoatkowe scenariusze.

Pomysł 3 - Uczniowie mogą rozlosować spośród tematów zajęć albo wybrać kolejność zajęć z poszczególnych Drogowskazów - POZNAJ SIEBIE, POZNAJ RYNEK PRACY, POZNAJ ŚCIEŻKI KARIERY, które według nich są najciekawsze ,czy też najbardziej dla nich przydatne. Uwaga! Wtedy dodatkowo zdiagnozujuemy potrzeby uczniów!

Pomysł 2 - Scenariusze zajęć z Drogowskazów (POZNAJ SIEBIE, POZNAJ RYNEK PRACY, PO-ZNAJ ŚCIEŻKI KARIERY) mogą być realizowane naprzemiennie lub z uwzględniem preferencji uczniów, którzy sami wskazują, co jest dla nich najbardziej interesujące w ramach każdego z Drogowskazów.

Pomysł 1 - Kazdy Drogowskaz - POZNAJ SIEBIE, POZNAJ RYNEK PRACY, POZNAJ ŚCIEŻKI KA-RIERY i zawarte w nich cenariusze mogą być realIzowane kolejno w poszczególnych blokach. Oznacza to, że po zakończeniu zajęć zrealizowanych w ramach każdego Drogowskazu ucznio-wie przechodzą do następnego.

Metaforycznie można stwierdzić, że 3 Drogowskazy to 3 „koła zębate” połączone ze sobą.

Poznaj ścieżki kariery

Poznaj siebie

Poznaj rynek pracy

Page 23: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

22

3 DROGOWSKAZY ZAWODOWE - SPIS TREŚCI3

Drogowskaz 1 – POZNAJ SIEBIE• Mam prawo do bycia sobą – zachowania asertywne• Komunikacja interpersonalna• Być kreatywnym to mieć mniej problemów• Rozpoznawanie własnych potrzeb oraz wzmacnianie motywacji do działania• Człowiek i jego osobowość, a przedsiębiorczość• Stres w pracy. Co go wywołuje i jak sobie z nim radzić?• Temperament i cechy osobowości• Jak skutecznie zarządzać sobą w czasie?

Drogowskaz 2 – POZNAJ RYNEK PRACY• Podstawowe informacje dotyczące mobbingu w pracy• Porównywanie ofert pracy• Praca za granicą – poszukiwanie informacji• Prawo pracy – podstawowe informacje• Prawo pracy – umowa o pracę, a umowa zlecenie• Rozmowa kwalifikacyjna – symulacja• Dokumenty rekrutacyjne – tworzenie życiorysu• Zakładam firmę cz. 1• Zakładam firmę cz. 2• Dokumenty rekrutacyjne – tworzenie listu motywacyjnego

Drogowskaz 3 – POZNAJ ŚCIEŻKI KARIERY• Budowanie ścieżki kariery poprzez poznawanie i rozwijanie kompetencji

indywidualnych• Udzielanie skutecznych informacji zwrotnych: po co, kiedy, komu i jak?• Job shadowing – czyli uczenie się poprzez obserwację• Rozwijanie umiejętności przywódczych• Współpraca z grupą, efektywne funkcjonowanie w zespole• Wyznaczanie celów podczas planowania rozwoju zawodowego• Mój zawód i moja przyszłość• Czym zajmuje się doradca zawodowy?• Plan kariery zawodowej• Wiedza z Internetu – poszukiwanie informacji o zawodach • Zawodowy Poker Kryterialny

3 Scenariusze zajęć znajdują się w opracowaniu pt. SCENARIUSZE ZAJĘĆ. SZKOŁA TECHNIKUM

Page 24: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

23

WYKORZYSTANIE NARZĘDZI IT W PROJEKCIE REGSI

Aby podnieść atrakcyjność projektu i wyposażyć uczestników w najnowocześniejsze, atrakcyjne dla młodzieży narzędzia edukacyjne proponujemy wykorzystanie nowych tech-nologii IT. Wskazujemy w jaki sposób korzystać z narzędzi, które nie tylko ułatwiają pracę w ramach Projektu REGSI, ale przede wszystkim czynią projekt interesującym i nowoczesnym.

W ostatnich latach dał się zauważyć znaczący postęp w zakresie Technologii Informa-cyjnej i Komunikacyjnej. Błyskawicznie rozwija się rynek urządzeń mobilnych: smartfonów, tabletów i komputerów przenośnych. Coraz więcej urządzeń wyposażonych jest w dostęp do Internetu – telewizory, sprzęt AGD, itp.

Również szkoły się zmieniają. Praktycznie każda placówka ma dostęp do Internetu, w wielu jest dobrze rozwinięta sieć Wi-Fi. Pojawiły się wizualizery, tablice interaktywne, platformy e-learningowe, projektory multimedialne oraz duże monitory dotykowe. Nie przekłada się to jeszcze na znaczącą zmianę w jakości edukacji, bo choć uczniowie są już „pokoleniem cyfrowym”, to nauczyciele, w większości, pozostają „pokoleniem analogo-wym”. Zatem, podobnie jak w przypadku konwersji danych analogowych na formę cyfrową, nauczyciele powinni „przestawić się” na inny sposób przekazywania wiedzy i pozyskiwania interesujących wiadomości. Dotyczy to wszystkich typów szkół.

Praktycznie każdy uczeń posiada dzisiaj smartfon i umie się nim posługiwać. Może to robić wszędzie poza szkołą. W większości szkół wykorzystywanie smartfonów w trakcie zajęć lek-cyjnych jest zabronione. Nauczyciele narzekają, że nie mogą prowadzić zajęć w pracowni, bo ta jest stale zajęta. Dzisiejszy smartfon w zupełności wystarczy do przeglądania sieci, stworze-nia notatki nielinearnej (mapy myśli), stworzenia prezentacji, dokumentu, filmu itp. Pracow-nia komputerowa nie jest zatem potrzebna, aby przeprowadzić zajęcia z wykorzystaniem TIK. Do tego jest jednak potrzebna świadomość, co można za pomocą tej technologii osiągnąć.

Aby wspomagać nauczyciela w jego pracy, powstają atrakcyjne serwisy internetowe, zawierające gotowe materiały lub takie, za pomocą których można wykonać interaktywne ćwiczenia. Niektóre są ogólne, można z nich korzystać na każdym poziomie edukacyjnym (Kahoot, LearningApps, Scholarów, Quizizz), inne wysoce specjalizowane, przeznaczone dla określonej grupy odbiorców - np. platforma REGSI przeznaczona dla szkół z okolic Luba-nia, Bolesławca i Bogatyni. Dzięki tej platformie, przeznaczonej dla uczniów, nauczycieli i pracodawców, jej użytkownicy mogą udostępniać informacje (kierunki szkolenia, miejsca praktyk, miejsca pracy) oraz określać swoje predyspozycje zawodowe za pomocą zdalnych testów. Możliwe jest również doskonalenie za pomocą zainstalowanych kursów e-learnin-gowych. Kursy te warto polecić szczególnie nauczycielom zawodu, brak jest bowiem dla tych nauczycieli oferty szkoleniowej placówek doskonalenia.

Każda z tych platform jest narzędziem, które nauczyciel może wykorzystać w swojej pracy. Może on choćby samodzielnie przygotować ćwiczenia interaktywne. Lepszym jed-nak rozwiązaniem jest zlecenie tego uczniom, np. w postaci zadania domowego. Pozwoli to uczniom rozwijać kreatywność, utrwalać zdobytą wiedzę oraz na wzmacniać poczucie własnej wartości.

Page 25: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

24

Rolą nauczyciela jest sprawdzenie tych ćwiczeń i wykorzystanie ich następnie we wła-snej pracy. Nie mogą to być jednak ćwiczenia, których jedynym zadaniem jest uatrakcyj-nienie zajęć. Muszą one być spójne z podstawą programową i realizować określone cele. Przygotowane aplikacje w serwisie LearningApps.org znakomicie działają na każdej tablicy interaktywnej oraz dadzą się osadzić na dowolnej stronie internetowej. Testy przygotowane w serwisie Kahoot zawierają elementy grywalizacji, uczniowie bardzo chętnie je rozwiązu-ją i często o nie upominają. Kahoot umożliwia przeprowadzanie testów dla pojedynczych uczniów lub całych grup. Opcja grupowa sprawdza się przy słabym łączu internetowym lub małej ilości smartfonów w klasie.

Testy wykonane w serwisie Quizizz.com również zawierają elementy grywalizacji. Testy te można zadać jako zadanie domowe i nie muszą być one rozwiązywane w trybie synchro-nicznym. Pomimo tego cały czas prowadzony jest ranking i uczestnik rywalizuje z innymi.

W serwisie Scholarów znajduje się bardzo dużo zasobów, które można wykorzystać w procesie edukacyjnym. Można również przygotować interaktywną prezentację z pytania-mi kontrolnymi. Podobną prezentację można wykonać w serwisie Nearpod.com. Uczniowie w trakcie prezentacji udzielają odpowiedzi na zadane pytania, rozwiązują testy, uzupełniają rysunki.

UWAGA!

Do korzystania z tych serwisów wystarczy smartfon. Zadaniem szkoły jest tylko umożliwienie zainteresowanym dostępu do Internetu. Natomiast zadaniem nauczyciela jest zapoznanie się z możliwościami, jakie dają wymienione serwisy. Szkolenia e-lear-ningowe z zakresu wykorzystania tych serwisów znajdują się na omawianej wcześniej platformie REGSI. Warto je wykorzystać w swojej pracy.

NAUKA W TECHNIKUM - PRZED I PO REFORMIE

EDUKACJA ZAWODOWA TERAZ I ZA CHWILĘSystem edukacji w Polsce dzielimy na kształcenie obowiązkowe i nieobowiązkowe.

W ramach obowiązkowego uczniowie podejmują naukęw przedszkolu i szkole podstawo-wej, zaś w przypadku nieobowiązkowego w liceum ogólnokształcącym, technikum, zasad-niczej szkole zawodowej, a następnie na studiach wyższych.

Page 26: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

25

• Liceum Ogólnokształcące - 3 lata• Technikum - 4 lata• Zasadnicza szkoła zawodowa - 3 lata

JAK BĘDZIE? OD KIEDY?Rok 2017 będzie przełomowym dla polskiej edukacji – nie tylko jeśli chodzi o likwidację

gimnazjów i powrotu do systemu opierającego się na ośmioklasowej szkole podstawowej. Reforma obejmie również technika. Zmiana dotyczy głównie czasu trwania nauki w techni-kum – zostanie on wydłużony z 4 do 5 lat. Po skończeniu technikum jego uczniowie, będą mogli podobnie jak ci kształcący się w liceum, podejść do matury. A tym samym kontynu-ować naukę na studiach wyższych.

WAŻNE TERMINY!1 września 2019 – przekształcenie 4-letniego technikum w 5-letnie.Od roku szkolnego 2019/2020 będzie prowadzona rekrutacja do technikum już w try-

bie 5-letnim – wtedy po raz pierwszy absolwentami będą uczniowie 8-letniej szkoły pod-stawowej.

Rok szkolny 2020/2021 będzie przełomowy dla technikum prowadzonego na starych zasadach – nie będzie już bowiem prowadzona rekrutacja do klas pierwszych 4-letniego technikum.

CO TE ZMIANY OZNACZAJĄ DLA UCZNIÓW?W sytuacji, gdy uczeń pierwszej klasy technikum 4-letniego nie zda pomyślnie klasy

pierwszej, nie będzie mógł powtarzać jej w czteroletniej szkole, ale będzie mógł rozpocząć pierwszą klasę już w trybie 5-letnim. W identycznej sytuacji będą uczniowie klas II-IV, którzy będą mogli powtarzać klasy, ale już w szkole o zmienionych zasadach.

Zmiany w technikum nie dotyczą jedynie czasu jego trwania, ale również podstawy pro-gramowej.

W technikum realizowany będzie w większym wymiarze materiał z historii (z 2 godzin zwiększenie do 8), a także geografii, chemii i fizyki ( z 1 godziny na 4).

Zniesiony zostanie obowiązek nauki dodatkowego przedmiotu (przyrody lub historii i społeczeństwa) w wymiarze 4 godzin tygodniowo.

Dodatkowo, decyzją Dyrektora szkoły (w tym przypadku technikum), realizowany będzie obowiązkowo w pierwszej klasie jeden z przedmiotów (filozofia, plastyka bądź muzyka).

Nowa podstawa programowa obejmie poza technikum: szkołę branżową I stopnia, szkołę branżową II stopnia i szkołę policealną.

ZMIANY W PRAWIE OŚWIATOWYM WPROWADZANE OD 2017 ROKUWedług informacji zawartych na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej, jako przyczy-

nę zmian nadchodzących w szkolnictwie zawodowym od września 2017 r., można wskazać

Jak jest teraz?

Page 27: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

26

m.in. negatywne oceny kształcenia w liceach ogólnokształcących. Według MEN jest to po-wód do wydłużenia nauki w liceum do lat 4, a to wiąże się z wygaszaniem gimnazjum.

Na konieczność wprowadzenia zmian wskazuje także niepokojąca diagnoza kształcenia w szkołach zawodowych. Według MEN dotychczasowe szkoły zawodowe, w szczególności zasadnicze, są nieatrakcyjne dla osób młodych i to właśnie z grupy absolwentów zasadni-czych szkół zawodowych wywodzi się zdecydowana liczba osób bezrobotnych. Stopa bez-robocia dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych wynosi 40 %, natomiast stopa bezrobocia wśród absolwentów szkół policealnych oraz techników jest nie wyższa niż 30% (MEN, 2016).

Zmiany wprowadzane w 2017 r. sięgają wielu obszarów polskiej edukacji. Jak wskazuje MEN, zmiany te dotyczą zarówno organizacji funkcjonowania placówek oświatowych jak i samego systemu szkolnictwa. Na schemacie poniżej przedstawiono obecny system oraz planowane zmiany.

Obecny system

Planowane zmiany

lata nauki6

szkoła podstawowa gimnazjum3

szkoła podstawowa

liceum ogólnokształcące

3

liceum ogólnokształcące

technikum4

szkoła zawodowa2-3

technikum

szkoła branżowa

I stopnia II stopnia3 2+

8

4

5

Schemat struktury szkolnictwa: dotychczasowego i z proponowanymi przez MEN zmianami4.

Jak wynika ze schematu obecny system szkolnictwa w Polsce ulegnie modyfikacjom i będzie wyglądał następująco:

• Szkoła podstawowa - 8 lat,• Liceum ogólnokształcące - 4 lata,• Technikum - 5 lat,• Branżowa szkoła I stopnia - 3 lata,• Branżowa szkoła II Stopnia - 2 lata,

4 MEN, (2016). Dobra Szkoła Reforma edukacji. Najważniejsze zmiany. Pytania i odpowiedz; .men.gov.pl/wp-content/uploads/2016/11/broszura-dobra-szkola-plik-internetowy.pdf

Page 28: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

27

• Szkoła specjalna przysposabiająca do pracy -3 lata,• Szkoła policealna (MEN, 2016).Przekształcanie struktury szkolnictwa wymaga czasu. Proces przejściowy, trwający kilka

lat, pozwoli dostosować obecnie funkcjonujący system do proponowanych zmian, w tym m.in. wygaszenia gimnazjów. Rozpocznie się ono wraz z dniem 1 września 2017 r. Proces wygaszania będzie przebiegał współbieżnie:

• Wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2017/2018 nie będzie prowadzony nabór do szkół gimnazjalnych. Ostatni rocznik gimnazjalistów opuści mury szkoły w czerwcu roku szkolnego 2018/2019 – tym samym gimnazja przestaną istnieć.

• Wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2017/2018 uczniowie, którzy ukończyli w roku poprzedzającym szóstą klasę szkoły podstawowej, będą kontynuować naukę w klasie siódmej (MEN, 2016).

Obowiązującym przepisem definiującym proces przekształcania szkolnictwa, jak i okre-ślający jego przebieg jest Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. (MEN, 2016).

SZKOŁA BRANŻOWA I ORAZ II STOPNIA I TECHNIKUMBardzo ważną informacją dla szkolnictwa zawodowego jest planowane, z dniem

1 września 2017 r., uruchomienie branżowej szkoły I stopnia, która ma zastąpić zasad-niczą szkołę zawodową. MEN planuje, że zmiany dotyczące techników rozpoczną się 1 września 2019 r. i zakończą w roku szkolnym 2023/2024. Uczniowie, którzy w roku szkol-nym (2019/2020) ukończą klasę pierwszą gimnazjum, wraz z zakończeniem nauki będą mogli kształcić się w dotychczas obowiązujących profilach kształcenia: technikum - 4 lata i liceum -3 lata. Absolwenci ośmioletniej szkoły podstawowej będą kontynuować naukę w nowej formie: technikum - 5 lat, liceum - 4 lata (MEN, 2016).

EGZAMINY ZAWODOWEW obecnej formie uczniowie zasadniczych szkół zawodowych oraz techników przystę-

pują do 3 egzaminów (w zależności od liczby kwalifikacji, które zostały wyodrębnione w da-nym zawodzie). Po zmianach, jak proponuje MEN, uczniowie szkoły branżowej I stopnia będą zdawać jeden egzamin potwierdzający zdobytą wiedzę i umiejętności. Egzamin ten określono jak egzamin potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie.

• Absolwenci branżowej szkoły I stopnia z pozytywnym wynikiem egzaminu potwier-dzającego kwalifikację w zawodzie będą mogli uzyskać wykształcenie zasadnicze zawodowe oraz dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe (MEN, 2016).

• Przekształcenie obecnej zasadniczej szkoły zawodowej w szkolę branżową, oparte jest na przekonaniu, że wiedza teoretyczna i praktyczna zdobyta podczas kształcenia w technikum czy też szkole branżowej powinna dać możliwość rozwoju zawodowe-go oraz uzyskania wykształcenia średniego i wyższego, podobnie jak kształcenie na poziomie ogólnokształcącym.

Page 29: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

28

MEN przedstawiło następujący schemat egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie:

• Uczniowie rozpoczynający naukę w technikum w roku szkolnym 2017/2018, będą przystępować do egzaminów zawodowych zgodnie z obowiązującymi dotychczas zasadami. Istotnym jest, że uczniowie, które nie ukończą roku szkolnego z pozytyw-nym wynikiem i nie otrzymają promocji do następnej klasy przewidzianej programem nauczania będą musieli przystępować do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie na zmodyfikowanych, nowych zasadach.

• Uczniowie kształcący się obecnie w zasadniczych szkołach zawodowych - 3 letnich oraz ich absolwenci, będą przystępować do egzaminów zawodowych zgodnie z obo-wiązującymi dotychczas zasadami.

• Pomimo starego trybu kształcenia – nowe zasady będą obowiązywać uczniów, którzy w latach 2017/2018; 2019/2020 rozpoczną naukę w czteroletnim technikum (MEN, 2016).

Proponowane przez MEN zmiany w szkolnictwie zawodowym będą opierały się na wprowadzeniu pracodawcy w proces kształcenia zawodowego. Jest to niezmiernie waż-ne, ponieważ po włączeniu pracodawców w proces tworzenia programów nauczania, programy te będą odpowiadały potrzebom lokalnego i regionalnego rynku pracy!

Poza formalnymi możliwościami kształcenia uczniowie szkół zawodowych mają rów-nież możliwość zdobywania nowych umiejętności na gruncie nieformalnym. Wyniki badań wskazują jednak, że osoby z wykształceniem zawodowym rzadko uczestniczą w dodatko-wych zajęciach edukacyjnych (Bukowski, Lewandowski, Magda, Zawistowski, Baranowska, Bober i Szydłowski, 2006).

CZAS TO ZMIENIĆ!Nauka nie musi kojarzyć się jedynie ze szkołą i siedzeniem w ławkach! Zmiana sposobu

myślenia uczniów o nauce może wpłynąć na ich stosunek do nauki i zwiększyć zaintereso-wanie pogłębianiem wiedzy – nie tylko w czasie trwania szkoły, ale również po jej zakoń-czeniu!

CZYM JEST EDUKACJA POZAFORMALNA?To wszystkie te aktywności, które adresowane są do uczniów i które odbywają się poza

obowiązkowym systemem edukacji.

Są nimi między innymi:

Page 30: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

29

Festyny naukowe

Obozy naukowe

Centra edukacji

Kursy internetowe

ROZWÓJ ZAWODOWY PO SKOŃCZENIU TECHNIKUM

Czy uczniowie chętnie uczestniczą w tego typu zajęciach? Czy w ogóle wiedzą, czym jest edukacja pozaformalna?

W 2012 roku przeprowadzono wśród młodzieży badanie dotyczące edukacji. Objęto nim młodych ludzi z czterech krajów: Włochy, Polska, Rumunia, Turcja.

Jakie formy edukacji pozaformalnej są znane młodzieży?

uczenie się języków obcych

kursy ICT kursy online

mass media porady innychprogramy

edukacyjne

korzystanie z bibliotek

wycieczki do teatru

imprezy organizowane

przez organizacje młodzieżowe

języki obce ICT psychologia rozwój osobisty

prowadzenie własnej �rmy

radzenie sobie ze stresem historia turystyka

gotowanie sporty alternatywne autoprezentacja

Page 31: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

30

A w jakich najbardziej chcą się rozwijać?

uczenie się języków obcych

kursy ICT kursy online

mass media porady innychprogramy

edukacyjne

korzystanie z bibliotek

wycieczki do teatru

imprezy organizowane

przez organizacje młodzieżowe

języki obce ICT psychologia rozwój osobisty

prowadzenie własnej �rmy

radzenie sobie ze stresem historia turystyka

gotowanie sporty alternatywne autoprezentacja

A Pani/Pana uczniowie: czy wiedzą jakie mają możliwości rozwoju pozaformalnego?

KROK 1 – ANKIETA!Poniżej zaprezentowano krótką ankietę, którą można przeprowadzić wśród uczniów,

a następnie porozmawiać wspólnie o jej wynikach. 1. Podaj definicję edukacji formalnej i edukacji pozaformalnej.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Podaj trzy przykłady aktywności wchodzących w skład edukacji pozaformalnej.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………3. Kiedy ostatnio korzystałeś z aktywności w ramach edukacji pozaformalnej? Podaj kon-

kretny przykład.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Czy samodzielnie poszukujesz informacji na temat możliwości dodatkowej edukacji?o Tako Nie

5. Jeśli na poprzednie pytanie odpowiedziałeś/aś twierdząco podaj źródła, z których czer-piesz te informacje.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Page 32: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

31

Świadomość obszarów, w których chcą kształcić się młodzi ludzie jest ogromnie ważna. Ale równie ważne jest to, jakich kompetencji, umiejętności i cech wymagają współcześni pracodawcy. Wiedza ta pozwala nauczycielom wspomóc uczniów w ich wyborach.

W przywoływanym badaniu dotyczącym edukacji formalnej i pozaformalnej zapyta-no pracodawców zatrudniających studentów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocła-wiu, czego wymagają od młodych pracowników. Poniżej przedstawiono ich odpowiedzi uwzględniające najbardziej pożądane cechy i kompetencje.

CECHY:

Zaangażowanie w wykonywanie zadań

Odpowiedzialność

Komunikatywność

Umiejętność pracy w zespole

Samodzielność

Lojalność

Dokładność

Pracowitość

Zapał/energia

Kreatywność

Gotowość do zmian

Page 33: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

32

UMIEJĘTNOŚCI MIĘKKIE:

Zaangażowanie i inicjatywa

Umiejętność rozwiązywania problemów

Zarządzanie czasem

Kreatywność

Komunikacja/ umiejętności interpersonalne

Logiczne myślenie

Praca w zespole

UMIEJĘTNOŚCI TWARDE:

JAK KSZTAŁCIC SIĘ DALEJ ?

Wiedza branżowa

Zbieranie i analiza informacji

Znajomość oprogramowania komputerowego

Języki obce

Obsługa sprzętu komputerowego

Page 34: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

33

DALSZA EDUKACJA, ALE … W JAKIM KIERUNKU?

Wybór zawodu i określonej drogi rozwoju jest trudny zarówno z punktu widzenia ucznia, który stoi przed nie lada wyzwaniem, jak również nauczyciela, który jest świadkiem i często towarzyszem tych dylematów.

Zmiany, które nastąpiły w ostatnim czasie, m.in. informatyzacja społeczeństwa, stały się źródłem modyfikacji podejścia do zarządzania i kierowania ludźmi w organizacjach. Bardzo duży nacisk zaczęto kłaść nie tylko na kompetencje i kwalifikacje pracowników, ale również na to, aby pracownik był dopasowany do organizacji pod względem osobowościowym. Dlatego też przy wyborze zawodu nie są ważne jedynie zadania i obowiązki jakie za nim stoją, ale również to, jakie cechy charakteru i posiadane tzw. kompetencje miękkie mogą zwiększyć szansę na sukces w danym zawodzie.

Dodatkowo, poza wiedzą branżową, istotne dla pracodawcy są takie cechy jak umiejęt-ność pracy w zespole, kreatywność, czy po prostu zaangażowanie. Świadomość posiadania danych cech jest niezwykle ważna dla młodego człowieka, który poza wyborem fachu musi zmierzyć się również z wyborem środowiska pracy, tak aby było do niego jak najbardziej dopasowane.

Moment, w którym młodzież dokonuje wyborów dotyczących swojej przyszłości, nie jest czasem prostym. Tempo zmian, jakie następują w gospodarce, nie ułatwia podjęcia ta-kich decyzji. Młodzi ludzie muszą nauczyć się reagować na zmiany, które w pewnym stop-niu determinują ich przyszłość zawodową. Skuteczne planowanie drogi zawodowej wyma-ga m.in:

• znajomości własnego potencjału,• umiejętności poszukiwania informacji,• umiejętności podejmowania decyzji.Uczniowie mogą oczekiwać od swoich nauczycieli wsparcia w tej kwestii.

ŚWIADOMY WYBÓR ZAWODU – CZYLI O TYM, KTÓRE ZAWODY NARAŻAJĄ NA WYSTĘPOWANIE TZW. CHORÓB ZAWODOWYCH

Przed tak ważną decyzją, jaką jest wybór ścieżki rozwoju, uczeń powinien zapoznać się nie tylko z tym, co będzie należało do jego obowiązków w ramach danego zawodu, ale również z tym, czym praca w danym zawodzie się wiąże.

Część zawodów należy do grupy ryzyka, w których pracownicy narażeni są na wystąpie-nie choroby zawodowej.

Page 35: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

34

Czym jest choroba zawodowa?

To taka choroba, która została spowodowana przez szkodliwe czyn-

niki w pracy…

Zalicza się do nich np. hałas, drgania, promie-

niowanie…

Na przykład jakie?

W tabeli zamieszczone zostały przykłady chorób zawodowych wraz z zawodami, w któ-rych dana jednostka chorobowa może wystąpić5.

Choroba Zawody narażone

Pylica Górnicy, spawacze, pracownicy pracują-cy na produkcji porcelany, pracownicy remontowi.

Astma oskrzelowa Laboranci, rzeźnicy, pszczelarze, pracowni-cy leśni, farbiarze.

Zespół wibracyjny Pracownicy obsługujący środki transpor-tu drogowego, wodnego, kolejowego, maszyny rolnicze, budowlane, ale również narzędzia wibrujące: szlifierki, kosiarki, ubijaki, wiertarki.

Przewlekłe choroby narządu głosu Nauczyciele, telefonistki, śpiewaczki.

Gorączka metaliczna Spawacze, odlewnicy.

Byssinoza Pracownicy przemysłu włókienniczego.

Alergiczny nieżyt nosa Piekarze, młynarze, pracownicy rolni, pracownicy przemysłu tytoniowego, kosmetyków, wytwórni perfum, przemysłu chemicznego, służby zdrowia.

5 Pełen wykaz chorób zawodowych można znaleźć na stronie: http://www.krus.gov.pl/fileadmin/moje_dokumenty/dokumenty/prewencja/wykaz_chorob_popr_2009.pdf

Page 36: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

35

Choroby wywołane działaniem promienio-wania jonizującego

Lekarze, radiolodzy, personel pracowni tomografii komputerowej, górnicy kopalń narażeni na rodon, lekarze aplikujący rad, pracownicy pracowni izotopowych, ośrod-ków nukleralnych.

Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego

Nurkowie, pracownicy głębokich sztolni i kopalń.

W JAKI SPOSÓB – PRAKTYCZNIE – ZAPOZNAĆ UCZNIÓW Z CHOROBAMI ZAWODOWYMI?

Przykładowe pomysły:1. Zorganizuj lekcję na temat chorób zawodowych – poinformuj czym one są, porozma-

wiaj o najbardziej narażonych zawodach (Tabela powyżej).2. Przygotuj zestawienie, w którym wypunktujesz książki, materiały, strony internetowe

dotyczące poszczególnych zawodów i czynników szkodliwych w pracy.3. Zorganizuj spotkanie z przedstawicielem zawodów – zaproś pracowników, żeby mo-

gli opowiedzieć, czym się zajmują i z jakimi problemami spotykają się w pracy – spo-tkanie może być czynnikiem determinującym wybór określonej ścieżki rozwoju.

4. Zaproś na spotkanie specjalistę BHP – aby uczniowie dowiedzieli się kim taka osoba jest, czym zajmuje się w firmach, zwłaszcza w tych zawodach, które są najbardziej narażone na niebezpieczeństwo.

5. Zorganizuj lekcję, podczas której opowiesz co dzieje się w sytuacjach kiedy zacho-rujesz ze względu na szkodliwe czynniki w pracy – jakie są prawa i obowiązki praco-dawcy w tej kwestii.

REFLEKSJE NA ZAKOŃCZENIE

Mamy wielką nadzieję, że Przewodnik metodyczny pomoże Państwu w pracy z młodzie-żą. Nauczyciele, doradcy, pedagodzy znajdą w nim, jak sądzimy, przydatne informacje, po-mysły na zajęcia z uczniami, a także inspiracje do refleksji na temat swojej roli w procesie wspierania uczniów poszukujących najlepszej dla siebie drogi zawodowej.

Dzisiaj, zdecydowanie w większym stopniu niż kiedykolwiek wcześniej, konieczna jest proaktywna postawa w znalezieniu najlepszego miejsca na rynku pracy. Żeby je znaleźć, jak staraliśmy się to pokazać, należy przede wszystkim rozpoznać swoje mocne strony, poznać specyfikę współczesnego zatrudnienia, przy jednoczesnym uwzględnieniu i prognozowa-niu zachodzących zmian. Nieodzowne jest, aby korzystając z nowoczesnych technologii i narzędzi atrakcyjnych dla młodych ludzi wspólnie z nimi rozmawiać o tym, co dzisiaj jest istotne, aby jak najlepiej wykorzystać swój potencjał oraz możliwości jakie daje współcze-sny świat.

Page 37: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

36

Chcielibyśmy, aby szeroko zakrojony Projekt REGSI – dedykowany uczniom, doradcom, nauczycielom, pracodawcom – spełnił swoje zadanie i był przydatny w codziennej pracy. A jednocześnie, aby realizując projekt REGSI dowartościować oraz wzmocnić edukację na poziomie szkół technicznych. Zarówno rynek pracy jak i uczniowie oraz nauczyciele na to zasługują.

BIBLIOGRAFIA

Chłoń-Domińczak, A., (2012). Kontynuacja przemian Raport o stanie edukacji 2011. Warsza-wa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Druczak, K., (2013). Jak pomóc rozwijać skrzydła? Broszura dla rodziców uczniów gimnazjum. Warszawa: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej.

Kupisiewicz, C., Kupisiewicz, M., (2009). Słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN.

Miąso, J., (1988). Szkoły zawodowe w Polsce w latach 1918–1939. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy Ossolińskich.

Ministerstwo Edukacji Narodowej, (1998). Reforma systemu edukacji – projekt. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Wroczyński, R., (1996). Dzieje oświaty polskiej. T. 1, Do roku 1795 / Ryszard Wroczyński; [Wyżsa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku]. Warszawa: Żak.

Zaczyński, W., (1995). Praca badawcza nauczyciela. Warszawa: WSiP.

Akty prawneUstawa z 21 lipca 1995 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw,

Dz. U. 1995, nr 101, poz. 504, art. 22 ust. 2 pkt 2.Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Dz. U. z 2016 r. poz. 1943, 1954, 1985 i 2169

oraz z 2017 r. poz. 60.Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz.U. z 2015 r., poz.163.Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych

ustaw, Dz.U. 2011 nr 205 poz. 1206.Ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, Dz. U. z 2017 r. poz. 59.Ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe,

Dz. U. z 2017 r. poz. 60.Rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego

młodocianych i ich wynagradzania, Dz. U. Nr 60, poz. 278, z późn. zm.Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy pro-

gramowej kształcenia w zawodach, Dz.U. 2012 poz. 184.

Page 38: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

37

NetografiaAIG i Gazeta Wyborcza, (2002). Praca dla młodych. Pobrano z: gazetapraca.pl/gazetapra-

ca/1,73343,783118.htm (12.12.2016).Boni, M. (red.). (2011). Młodzi 2011. Pobrano z: www.nck.pl/media/study/mlodzi_2011.pdf

(12.12.2016).Bukowski, M. (red.). Zatrudnienie w Polsce 2007 Bezpieczeństwo na elastycznym rynku pra-

cy. Pobrano z: www.mpips.gov.pl/gfx/mpips/userfiles/File/Analizy/ZwP_2007.pdf (12.12.2016).

Dziewulak, D., (2013). Kształcenie zawodowe w Polsce i w wybranych państwach Unii Europej-skiej. Pobrano z: http://orka.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/9BAF4B83D07F5123C1257B-5F002E884F/$file/Analiza_BAS_2013_95.pdf (31.12.2016)

Fundacja Republikańska, (2012). Raport. Szkolnictwo zawodowe i techniczne w Polsce. Po-brano z: fundacjarepublikanska.org/2012/01/raport-szkolnictwo-zawodowe-i-tech-niczne-w-polsce/ (21.02.2017).

GUS, (2015). Aktywność ekonomiczna ludności Polski w I kwartale 2015. Pobrano z: www.stat.gov.pl (12.12.2016).

GUS, (2016). Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2015 roku. Pobrano z: www.stat.gov.pl (12.12.2016).

Kowalczyk, T., (2011). Dlaczego absolwenci nie mogą znaleźć pracy?. Pobrano z: finanse.wp.pl/dlaczego-absolwenci-nie-moga-znalezc-pracy-6114638707685505a (1.05.2017)

Lewandowski, P., Magda I., (2014). Zatrudnienie w Polsce 2013 PRACA W DOBIE PRZEMIAN STRUKTURALNYCH. Pobrano z: wise-europa.eu/wp-content/uploads/2016/03/Zatrud-nienie-w-Polsce-2013.pdf (12.12.2016).

MEN, (2016). Dobra Szkoła Reforma edukacji Najważniejsze zmiany Pytania i odpowiedzi. Po-brano z: reformaedukacji.men.gov.pl/wp-content/uploads/2016/11/broszura-dobra--szkola-plik-internetowy.pdf (22.04.2017).

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, (2007). Badanie aktywności zawodowej absolwentów w kontekście realizacji Programu „Pierwsza Praca’’. Pobrano z: www.mpips.gov.pl/praca/programy/projekt-badanie-aktywnosci-zawodowej-absolwentow-w--kontekscie-realizacji-programu-8222pierwsza-praca8221 (12.12.2016).

Moraczewska, B., (2010). Szkolnictwo polskie w latach 1945–1975 z uwzględnieniem miasta Włocławka. Pobrano z: http://www.kpbc.ukw.edu.pl/Content/52703/szkolnictwo.pdf (12.12.2016).

Niedbał, J., (2014). 702 zawody z ryzykiem, że zastąpią nas roboty. Pobrano z: http://www.bankier.pl/wiadomosc/702-zawody-z-ryzykiem-ze-zastapia-nas-roboty-7216885.html (12.12.2016).

Sedlak & Sedlak, (2014). Raport płacowy Sedlak & Sedlak 2014. Pobrano z: http://wynagro-dzenia.pl/artykul/wynagrodzenia-polakow-w-2014-roku-podsumowanie-ogolnopol-skiego-badania-wynagrodzen-obw (12.12.2016).

Page 39: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

38

Sedlak & Sedlak, (2015). Raport płacowy Sedlak & Sedlak 2015. Pobrano z: http://wynagrodze-nia.pl/artykul/podsumowanie-ogolnopolskiego-badania-wynagrodzen-w-2015-roku (12.12.2016).

Page 40: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

39

NOTATKI

Page 41: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

40

NOTATKI

Page 42: PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI … · miotów zawodowych i poradnictwa edukacyjno-zawodowego – przewodniki i scenariusze zajęć z uczniami zasadniczych szkół zawodowych

ISBN 978–83–941485–3-9

PRZEWODNIK METODYCZNY DLA NAUCZYCIELI PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH I DORADCÓW

EDUKACYJNO - ZAWODOWYCH

TECHNIKUM

REGSI - Regionalny System Informacji Edukacyjno-Zawodowej Południowo-Zachodniego Regionu Województwa Dolnośląskiego

Wnioskodawca:Powiat Lubańskiul. Mickiewicza 2

59-800 Lubań

Realizator:Powiatowe Centrum Edukacyjne

Aleja Kombatantów 259-800 Lubań

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego