Przewodnik Chemikalia - chemicals.befgroup.netchemicals.befgroup.net/assets/ChemEnv_PL_final.pdf ·...

Przewodnik

Chemikalia w środowisku

Valters ToropovsAntonia ReihlenHeli NõmmsaluZita Dudutytė

Wzajemne zależności i

synergie

Przewodnik

Chemikalia w środowisku:Ramowa dyrektywa wodna, Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, IPPC/Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych, REACH, Dyrektywa w sprawie odpadów.

Wzajemne zależności i synergie

Valters ToropovsAntonia ReihlenHeli NõmmsaluZita Dudutytė

Publikacja wydana w ramach działań w Obszarze priorytetowym substancji niebezpiecznych Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego

Valters Toropovs/Antonia Reihlen/Heli Nõmmsalu/Zita Dudutytė: Przewodnik. Chemikalia w środowisku: Ramowa dyrektywa wodna, Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, IPPC/Dyrektywa w sprawie emisji przemysło-wych, REACH, Dyrektywa w sprawie odpadów. Wzajemne zależności i synergie

Niniejszy tekst odzwierciedla wyłącznie poglądy i opinie autorów.

Tłumaczenie: Konrad Kosecki

© Copyright 2013

Spis treści

Lista skrótów 4

Wstęp 5

1. Ramy prawne 6

1.1. Ramowa dyrektywa wodna (RDW) i normy jakości środowiska (EQS) w skrócie 7 1.1.1. Cele 7 1.1.2. Najważniejsze instrumenty prawne i zasady działania 8 1.1.3. Środki naprawcze 91.2. Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej w skrócie 10 1.2.1. Cele 10 1.2.2. Najważniejsze zasady i instrumenty prawne służące realizacji celów Dyrektywy 101.3. Regulacje dotyczące odpadów, w skrócie 12 1.3.1. Struktura prawna 12 1.3.2. Odpady niebezpieczne 12 1.3.3. Punkty wspólne regulacji odpadowych i REACH 121.4. Dyrektywa ippc / Dyrektywa o emisjach przemysłowych, w skrócie 13 1.4.1. Cele 13 1.4.2. Najważniejsze instrumenty prawne i zasady 131.5. REACH i Rozporządzenie o klasyfikacji, pakowaniu i oznakowaniu substancji i mieszanin – w skrócie 15 1.5.1. Informacje ogólne 15 1.5.2. Podstawowe narzędzia i instrumenty prawne 16

2. Współzależności i synergie pomiędzy reżimami prawnymi 19

2.1. Najważniejsze współzależności między Ramową Dyrektywą Wodną i Dyrektywą ws. emisji przemysłowych 212.2. Najważniejsze współzależności między Ramową dyrektywą Wodną a Rozporządzeniem REACH 212.3. Najważniejsze współzależności między Dyrektywą ramową ws. strategii morskiej, Ramową dyrektywą wodną i REACH 222.4. Najważniejsze współzależności między REACH i Dyrektywą ws. emisji przemysłowych (IED) 232.5. Współzależności między regulacjami dotyczącymi chemikaliów i regulacjami dotyczącymi odpadów 23 2.5.1. Substancje z odzysku 23 2.5.2. Informacja o odpadach w reżimie REACH 24 2.5.3. Bezpośrednie powiązania miedzy chemikaliami i odpadami 25 2.5.4. Współzależności z perspektywy instytucji 25

3. Najważniejsze zalecane działania 26

3.1. Jak zdobyć i wykorzystać informacje generowane przez reżim REACH? 263.2. Jak skonstruować „idealne zezwolenie wodne”? 273.3. Jak skonstruować „idealne pozwolenie REACH”? 283.4. Jak najlepiej wykorzystać dane z monitoringu? 283.5. Jakie praktyczne działania można podjąć? 28

4 Chemikalia w środowisku

Lista skrótówBAT Najlepsze dostępne techniki (Best Available Techniques)

BREF Dokument referencyjny BAT

CA Własciwe władze (Competent Authority)

CLP Rozporządzenie (…) w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mie-szanin (Classification Labelling and Packaging Regulation)

DNEL Poziom niepowodujący zmian (Derived no-effect level)

DPD Dyrektywa o preparatach niebezpiecznych (Dangerous Preparations Directive)

EPER Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszczeń (European Pollutant Emission Register)

E-PRTR Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (European Pollutant Release and Transfer Register)

ECHA Europejska Agencja Chemikaliów (European Chemicals Agency)

ELV Wartośc limitów emisji (Emission limit value)

ES Scenariusz narażenia (Exposure scenario)

EQS Norma jakości środowiska (Environmental quality standard)

GHS Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals)

HS Substancja niebezpieczna (Hazardous substance)

IED Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych (Industrial Emissions Directive)

IPPC Zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kotrola (Integrated Pollution Pre-vention and Control)

MS Państwo członkowskie (Member State)

MSFD Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, RDSM (Marine Strategy Framework Directive)

PNEC Przewidywalne stężenie niepowodujące zmian w środowisku (Predicted no-effect con-centration)

POM Program działań (Programme of Measures)

RBMP Plan zarządzania dorzeczem (River Basin Management Plan)

REACH Rozporządzenie (…) w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (Registration, Evaluation, Authorisation and Re-striction of Chemical substances)

RIPE Portal/system informatyczny RIPE (REACH Information Portal for Enforcement)

SDS Karta charakterystyki produktu (Safety data sheet)

SEA Analiza społecznoekonomiczna (Socio-economic analysis)

SVHC Substancje wzbudzające bardzo duże obawy (Substances of very high concern)

WFD Dyrektywa (…) ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa dyrektywa wodna, RDW (Water Framework Directive)

WWTP Oczyszczalnia ścieków (Waste water treatment plant)

Wstęp

Celem niniejszego opracowania jest ukazanie współ-zależności między niektórymi regulacjami prawa euro-pejskiego dotyczącymi kwestii zarządzania substancja-mi chemicznymi, w szczególności tymi, które stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego. Pod pojęciem „współzależności” należy rozumieć:

> bezpośrednie formalne wzajemne odniesienia w zapisach regulacji (np. wyłączenie spod obowiązku rejestracji substancji uregulowanych przez IPPC/IED albo odniesienie do listy substancji oczekują-cych na regulację w Dyrektywie w sprawie emisji przemysłowych)

> nieformalne i potencjalne współzależności poja-wiające się przy okazji stosowania pewnych regula-cji w kontekście innych zapisów.

przez firmy (np. wykorzystujące informacje REACH do aplikowania o pozwolenia lub stosujące metody z zakresu REACH, jak np. modelowanie stężeń w środowisku, do udokumentowania zgodności swo-ich działań z przepisami);

przez jednostki administracji (np. używające war-tości PNEC jako punktu odniesienia przy ustalaniu limitów emisji).

Ramowa Dyrektywa wodna 2000/60/WE, Dyrektywa IPPC 2008/1/WE (IED 2010/75/UE), Rozporządzenie REACH 2006/1907/UE a także dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej 2008/56/EC stanowią główne filary europejskiego prawa ochrony środowiska. Ich wdrożenia było i jest dużym wyzwaniem dla krajów członkowskich.

Instalacje przemysłowe, których dotyczy IPPC/IED mogą mieć wpływ na stan środowiska wodnego przez pośrednie lub bezpośrednie wprowadzanie zanieczyszczeń, pobór wody itp. Pozwolenia dla instalacji powinny zapewnić, aby emisje nie uniemożliwiały osiągania standardów ja-

kości środowiska zdefiniowanych w normach unijnych i krajowych. Celem REACH jest dostarczenie całościowej dokumentacji substancji chemicznych, łącznie z substan-cjami niebezpiecznymi dla środowiska wodnego, wspiera-jącej wdrażanie regulacji dotyczących jakości wód.

Celem poniższej broszury jest zbadanie i opisanie moż-liwości wdrażania regulacji jako jednolitego, zintegro-wanego systemu tak, aby do maksimum wykorzystać istniejące miedzy nimi współzależności. Szczególnie istotne jest tu zastosowanie IPPC/IED i REACH do wspar-cia wdrażania ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej. Broszura opisuje najważniejsze zależności miedzy systemami tworzonymi przez poszczególne regulacje i przedstawia wyzwania, stojące przed jednostkami administracyjnymi krajów bałtyckich i Polski a także proponuje sposoby na ich po-konanie.

W niniejszym opracowaniu znajdą Państwo:

> przystępne wprowadzenie do części systemu prawa ochrony środowiska UE,

> konkretne sugestie i pomysły dotyczące efektywne-go wdrażania regulacji i wykorzystywania ich wza-jemnych zależności,

> zagadnienia wyjściowe do dalszej dyskusji na temat rozwoju prawa ochrony środowiska na poziomie krajowym i unijnym.

Grupy docelowe niniejszego opracowania to krajowe właściwe władze i lokalne jednostki administracji od-powiedzialne za kontrole substancji chemicznych w kon-tekście wymienionych wyżej regulacji, a w szczególności urzędy zajmujące się udzielaniem pozwoleń i ustalaniem poziomów emisji, a także monitorowaniem faktycznych emisji zanieczyszczeń do środowiska.

1. Ramy prawne

Dlaczego niniejsza broszura skupia się na regulacjach dotyczących środowiska wodnego i innych regulacjach w takiej mierze, w jakiej dotyczą one wody jako elementu składowego środowiska? Z następujących przyczyn:

a) woda jest kluczowym składnikiem środowiska, po-nieważ stanowi medium odbioru ogromnej ilości zanieczyszczeń a jednocześnie stanowi środowisko życia wielu łańcuchów pokarmowych;

b) regulacje dotyczące powietrza koncentrują się wo-kół tradycyjnych zanieczyszczeń, natomiast ryzyko skażenia substancjami niebezpiecznymi jest zni-kome1 z uwagi na bardzo niskie stężenia i szybkie przechodzenie substancji do innych środowisk;

1 Trwałe zanieczyszczenia organiczne (Persistent or-ganic pollutants, POP) stanowią wyjątek, jako że są transportowane przez powietrze, ale ostatecznie odkładają się w różnych elementach środowiska.

c) odpowiednie regulacje dotyczące ochrony gleby, zawierające odniesienia do REACH i innych przepi-sów dotyczących emisji substancji z instalacji prze-mysłowych nie zostały jeszcze opracowane.

Istniejące prawodawstwo ma na celu uzyskanie dobrej jakości wód, jednak nie najczęściej zawiera konkretnie zdefiniowanych instrumentów dla wdrażania.

Dobry status wód powierzchniowych, w szczególności ich skład chemiczny, zależy od poziomu emisji substan-cji niebezpiecznych, który z kolei regulowany jest za-zwyczaj przez osobne akty prawne. Rysunek 1 obrazuje najważniejsze instrumenty prawne wynikające z oma-wianych regulacji i ich zakres oddziaływania.

Regulacje dotyczące POP są wymagające i szczegółowe, więc zagadnienie to nie będzie w ni-niejszym przewodniku poruszane.

Rys. 1. Potencjalne źródła emisji substancji niebezpiecznych do środowiska wodnego i instrumenty prawne pozwalające na ich kontrolę

Cel regulacji dotyczącychwody

Cel regulacji dotyczącychwody

Przemysłowe i specjalistyczne zastosowania (bezpośrednia emisja z produkcji i odpadów

Rolnictwo (emisje bezpośred-nie i spłukiwanie bezpośrednie i spłukiwanie

Przetwarzanie odpadów (Chemika-lia i produkty użytku domowego, pośrednie dostawy z przemysłu i zastosowań specjalistycznych)

Depozycja atmosferyczna (produkcja i wykorzystanie chemi-kaliów dla celów przemysłowych, specjalistycznych, rolnych i konsumpcyjnych)

Etap odpadów pośrednie i bezpo-średnie emisje z usunietych i składo-wanych chemikaliów i produktów

Ramy prawne i instrumenty kontroli emisji przemysłowych

SubstancjeREACH/CLP

Produkty(mieszaniny i towary)

REACH

OtpadyEmisje

IPPC/IED / WFD / MSFD

Plany zbiórki odpadów

Pozwolenia, BAT, ELV, Środki redukcji emisji (sub-stytucja, wychwytywanie, kontrola procesu produkcji

Monitorowanie norm jakości środwiska

Karty charaktery-styki produktów

Normy bezpie-czeństwa

Ograniczenia rynkowe

Zakazy stosowaniakonkretnych substancji

Ograniczenie market-ingu i stosowania

Karty charakterystyki iscenariusze narażenia

jako niebezpiecznych

Dobry status chemiczny =stężenie substancji nie-

bezpiecznych < EQS

Poniżej znajdą Państwo krótki opis ram prawnych, kreślo-nych przez najważniejsze regulacje. Zapoznanie się z nim

jest niezbędne dla pełniejszego zrozumienia wzajemnych zależności i synergii między poszczególnymi zapisami.

7Ramy prawne

1.1. Ramowa dyrektywa wodna (RDW) i normy jakości śro-dowiska (EQS) w skrócie

1.1.1. CeLe

Ramowa dyrektywa wodna – RDW (2000/60/WE) wpro-wadziła nowy, całościowy plan ochronny powierzch-niowych wód śródlądowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych oraz wód gruntowych (między innymi) za pomocą działań ograniczających zanieczyszczenie che-miczne substancjami priorytetowymi (niebezpiecznymi).

W Dyrektywie zdefiniowane są następujące długotermi-nowe cele, w odniesieniu do substancji priorytetowych:

> zapobieżenie degradacji wód podziemnych i po-wierzchniowych;

> uzyskanie, do roku 2015, dobrego statusu che-micznego wód podziemnych i powierzchniowych poprzez ich ochronę, odnawianie i przywracanie stanu pierwotnego;

> stopniowe ograniczenie zanieczyszczenia sub-stancjami priorytetowymi i wygaszenie ich emi-

sji, wprowadzania lub przenikania do środowiska w wyniku strat przemysłowych do roku 2020.

Uznaje się, że zbiornik wodny osiągnął dobry status chemiczny kiedy spełnia on wszystkie standardy odnoś-nie do substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń wymienionych w Dyrektywie 2008/105/WE.

Dyrektywa 2008/105/WE jest “dyrektywą-córką” ramo-wej dyrektywy wodnej. Definiuje ona europejską listę substancji priorytetowych, które mogą być niebezpieczne dla środowiska wodnego lub w tym środowisku się rozprze-strzeniać a także ustala normy standardów jakości środo-wiska (EQS). Standardy te definiują bezpieczne stężenia substancji w wodzie, osadach i organizmach żywych, któ-re nie powinny być przekraczane. W chwili obecnej 33 grupy substancji maja status „istotnych”, natomiast 13 grup zostało zdefiniowanych jako priorytetowe i nie-bezpieczne. Oznacza to, ze ich emisje, zrzuty do środo-wiska i uwolnienia za pośrednictwem strat przemysło-wych powinny być zlikwidowane do roku 2020. Tabela 1 przedstawia aktualną listę substancji niebezpiecznych, z zaznaczeniem substancji priorytetowych.

Table 1. Tabela 1. Lista substancji priorytetowych w ochronie wód (Dyrektywa 2008/105/WE)

Nr Nazwa substancji priorytetowej Substancja nie-bezpieczna?

Nr Nazwa substancji priorytetowej Czy jest to ub-stancja niebez-pieczna?

1 Alachlor 21 Rtęć i jej związki X2 Antracen X 22 Naftalen3 Atrazyna 23 Nikiel i jego związki4 Benzen 24 Nonylofenol (4-nonylfenol) X5 Bromowany difenyloeter X 25 Oktylofenol ((4-(1,1’,3,3’-te-

trametylobutylo)-fenol))

6 Kadm i jego związki X 26 Pentachloro-benzen X7 C10-13 chloroalkany X 27 Pentachlorofenol8 Chlorfenwinfos 28 Wielopierścieniowe węglowodory

aromatyczneX

9 Chloropiryfos (chloropiryfos etylowy)

Benzo(a)piren X

10 1,2-dichloroetan Benzo(b)fluoranten X11 Dichlorometan Benzo(g,h,i)perylen X12 Ftalan di(2-etyloheksylu) (DEHP) Benzo(k)fluoranten X13 Diuron Indeno(1,2,3-cd)piren X14 Endosulfan X 29 Symazyna15 Fluoranten 30 Związki tributylocyny X16 Heksachloro-benzen X (kation tributylocyny) X17 Heksachloro-butadien X 31 Trichlorobenzeny18 Heksachloro-cykloheksan X 32 Trichlorometan19 Izoproturon 33 Trifluralina20 Ołów i jego związki


Lista substancji priorytetowych, jako część RDW, podle-ga co cztery lata przeglądowi przez Komisję Europejską. Substancje na liście wybierane są spośród ponad 2000 związków i substancji chemicznych, na podstawie ich naukowo potwierdzonego wpływu na zdrowie, a także poziomu ryzyka, objętości produkcji, zastosowań i stę-żeń w wodach powierzchniowych.

1.1.2. NAJWAŻNIEJSZE INSTRuMEN-Ty PRAWNE I ZASADy DZIAŁANIA

Cele RDW realizowane są za pomocą następujących instru-mentów: planów gospodarowania wodami na obszarze do-rzeczy, środowiskowych norm jakości a także monitoringu statusu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych.

Dorzecza i plany gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy.

RDW bierze pod uwagę jakość wody na obszarze dorze-cza, wychodząc z założenia, że zanieczyszczenia nie przestrzegają granic administracyjnych. Całościowe podejście do obszaru dorzeczy pomaga też uniknąć zja-wiska „przerzucania” problemów miedzy jednostkami administracyjnymi.W konsekwencji, głównym instru-mentem administracyjnym przyjętym przez Dyrektywę jest plan gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy, który pańswta członkowskie muszą ustanowić dla każdego dorzecza położonego w całości w ich granicach. W przy-padku, gdy dorzecze obejmuje obszar kilku państw człon-

kowskich, Dyrektywa wymaga od nich podjęcia, jeżeli to możliwe, odpowiedniej współpracy, celem stworzenia jednolitego planu. Plany podlegają przeglądom w okre-sie sześciu lat. W grudniu 2009 roku opublikowane zostały pierwsze plany, obejmujące działania do roku 2015.

Plan defi niuje następujące kroki, niezbędne do osiągnięcia w założonym czasie celów ustalonych dla każdego dorzecza:

> Ocena statusu wybranej części wód powierzch-niowych. Jest to charakterystyka dorzecza, obej-mująca status chemiczny wód i inne elementy statusu przyrodniczego, a także analiza wpływów antropogenicznych takich jak emisje i zrzuty sub-stancji niebezpiecznych. Niezbędna jest też analiza ekonomiczna wykorzystania zasobów wodnych.

> Programy działania. W każdym planie należy zde-fi niować, jakie działania będą podjęte dla osiągnię-cia zakładanego dobrego stanu wód.

> Monitoring i okresowe przeglądy. Monitoring che-miczny zgodny z RDW obejmuje wszystkie wody po-wierzchniowe i ma na celu stwierdzić ich zgodność z obowiązującymi w całej UE normami jakości śro-dowiska. Dodatkowo, państwa członkowskie mają obowiązek zidentyfi kować i ustalić normy jakości dla substancji niebezpiecznych o znaczeniu krajo-wym i włączyć je do programów monitoringowych. Zadaniem odpowiednich władz jest monitorowanie statusu zbiorników wodnych i skutków, jakie przy-noszą wdrażane środki.

Rys. 2. Zasięg transgranicznych dorzeczy Niemna i Dźwiny. Dorzecza te rozciągają się na terytoria Rosji, Łotwy, Litwy, Białorusi i Polski, a wody z nich odprowadzane są do Morza Bałtyckiego. (Źródło: http://enrin.grida.no/databasin/index_maps.cfm).

9Ramy prawne

1.1.3. Środki naprawcze

Każde państwo członkowskie we własnym zakresie ustala, jakie środki będą zastosowane dla osiągnięcia dobrego sta-tusu wód. RDW zawiera otwarta listę przykładowych dzia-łań. Środki dzielą się na „podstawowe” i „uzupełniające”:

> Środki podstawowe to działania wymagane aktu-alnie obowiązującym prawem wspólnotowym, np. kontrola emisji, wartości graniczne dla emisji i obo-wiązek uzyskiwania pozwoleń zintegrowanych zgod-nie z Dyrektywą o emisjach przemysłowych (IPPC). Dla osiągnięcia celów RDW, można też wykorzystać prawodawstwo lokalne. Należy podkreślić, że kiedy standardy środowiskowe wymagają zastosowania ostrzejszych regulacji niż te przewidziane aktual-nym prawem wspólnotowym, RDW wymaga, aby ta-kie regulacje zostały wprowadzone w życie2.

2 Oznacza to, że państwa członkowskie mogą wprowadzić bardziej wymagające ograniczenia,

> Środki uzupełniające to działania przygotowane i wdrożone dodatkowo wobec środków podstawo-wych, w celu uzupełnienia ewentualnych luk i nie-dociągnięć w przewidzianych planach działań.

Środki obowiązkowe, stosowane wobec zbiorników wodnych niespełniających kryteriów jakości, obejmują:

> badanie przyczyn niezadowalającego stanu rzeczy (np. wykrycie źródeł zanieczyszczeń);

> przegląd wszystkich właściwych pozwoleń i zezwoleń;

> przegląd i odpowiednie dostosowanie narzędzi mo-nitoringowych;

> jeżeli to konieczne, wdrożenie dodatkowych środ-ków kontroli emisji zanieczyszczeń.

niż te przewidziane w Zał. XVII do REACH, a także ustanowić ostrzejsze wymagania dotyczące emis-ji w pozwoleniach na emisje do wody, niż jest to określone w dokumentach BREF.

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Estonia

Właściwe władze Rada ds. Środowiska: http://www.keskkonnaamet.ee/est

Lista substancji prioryte-towych

Rozporządzenie Ministra Środowiska nr 32 z dn. 21 lipca 2010 r. (Veekeskkon-nale ohtlike ainete ja ainerühmade nimistud 1 ja 2 ning prioriteetsete ainete, prioriteetsete ohtlike ainete ja nende ainete rühmade nimekirjad)

Standardy jakości środo-wiska

Rozporządzenie Ministra Środowiska nr 49 z dnia 9 września 2010 r., zmienione 4 sierpnia 2011 r.

Dorzecza w Estonii http://www.keskkonnaamet.ee/vesikonnad/

http://www.envir.ee/vmk

Program monitoringu http://eelis.ic.envir.ee:88/seireveeb/

Wyniki monitoringu

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Łotwa

Właściwe władze Rząd Łotwy, Centrum Geologiczno-Meteorologiczne http://www.lvgmc.lv


Rozporządzenie Rady Ministrów nr 34, z dnia 22 stycznia2002 r.

Standardy jakości środo-wiska (EQS) i ELV

Rozporządzenie Rady Ministrów nr 118, z dnia 12 marca2002 r.

Dorzecza w na Łotwie

http://www.meteo.lv/public/29935.htmlProgram monitoringu

Wyniki monitoringu


NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Litwa

Właściwe władze Litewska Agencja Ochrony Środowiska http://gamta.lt


Rozporządzenie dotyczące oczyszczania wód, przyjęte Decyzją D1-236 Ministra Środowiska Republiki Litwy z dnia 17 maja 2006 r.


Dorzecza w na Litwie

http://vanduo.gamta.ltProgram monitoringu

Wyniki montoringu

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Polska

Właściwe władze Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, www.kzgw.gov.pl


Decree of the Minister of Environment of 8th July 2004 on conditions for intro-ducing sewage to water environment and on substances especially dangerous to water environment,


Revision pending

Dorzecza w Polsce http://www.rdw.org.pl/river-basin-districts.html

Program monitoringu http://www.rdw.org.pl/river-basin-management-plans.html

http://www.rdw.org.pl/monitoring-en.html

Wyniki monitoringu http://www.gios.gov.pl/artykuly/podkategoria/184/State-Environmental-Mo-nitoring

1.2. Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej w skrócie Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej (The Marine Strategy Framework Directive, MSFD – Dyrektywa 2008/56/WE) nakreśla ramy dla działań Wspólnoty z zakresie polityki ochrony środowiska morskiego. RDSM uzupełnia Ramową dy-rektywę wodną, rozciągając zakres polityki ochrony środo-wiska UE poza wody przybrzeżne i na otwarte wody morskie.

1.2.1. CeLe

Nadrzędnym celem Dyrektywy jest osiągnięcie (lub utrzymanie) dobrego statusu środowiska wód morskich do roku 2020. Koncentruje się ona na zanieczyszczeniach wywierających szczególny wpływ lub bardzo ryzykowa-nych dla środowiska morskiego oraz dla zdrowia ludzi i innych organizmów żywych. RDSM przewiduje utworze-nie Europejskich Regionów Morskich w oparciu o kryteria

geograficzne i przyrodnicze. Umożliwią one podejmowa-nie spójnych działań na skale regionalną.

RDSM dotyczy wód morskich, z wodami przybrzeżnymi włącznie, ale tylko na tyle, na ile nie są one objęte od-powiednimi regulacjami przez RDW lub inne dokumenty prawa unijnego. Status chemiczny wód terytorialnych jest przy tym regulowany przez RDW.

1.2.2. NAJWAŻNIEJSZE ZASADy I INSTRuMENTy PRAWNE SŁuŻąCE REALIZACJI CELóW DyREkTyWy

Każde państwo członkowskie jest zobowiązane do opraco-wania strategii właściwej dla swojego regionu morskiego (lub regionów morskich), we współpracy z innymi krajami unijnymi lub spoza Unii, znajdującymi się w tym samym

11Ramy prawne

regionie. Strategia musi zawierać następujące elementy: szczegółową ocenę stanu środowiska, definicję dobrego statusu środowiska na poziomie regionalnym, jasne cele środowiskowe i programy monitoringu a także plan roz-sądnych ekonomicznie działań dla przywrócenia (lub ut-rzymania) dobrego statusu przyrodniczego. Działania te muszą przejść ocenę wpływu na środowisko a także analizę stosunku kosztów do efektów. W przypadku braku bezpo-średniego zagrożenia dla środowiska morskiego lub jeżeli koszty niezbędnych działań są ewidentnie zbyt wysokie, państwa członkowskie nie są zobowiązane do działania.

Definicja dobrego statusu środowiskowego powinna być oparta o uzgodnione centralnie kryteria i stan-dardy metodologiczne. Decyzja komisji w sprawie kryteriów i standardów metodologicznych oceniania statusu środowiska opiera się na szeregu kryteriów i odpowiednich wskaźników, odnoszących się do 11 cech charakteryzujących dobry stan środowiska zgod-nie z Załącznikiem I do Dyrektywy.

Dwie z jedenastu cech opisowych odnoszą się zanie-czyszczeń, tj. substancji niebezpiecznych, które zagra-żają środowisku morskiemu:

> cecha 8: stężenie zanieczyszczeń pozostaje poniżej poziomu skażenia środowiska;

> cecha 9: zanieczyszczenia w organizmach ryb i in-nych jadalnych dla człowieka stworzeń morskich nie przekraczają poziomu określonego przez prawo Wspólnoty lub inne odpowiednie przepisy.

Cecha 8 odnosi się do substancji lub ich grup, które prze-kraczają stężenia określone w EQS dla wód przybrzeżnych i terytorialnych przylegających do regionu lub podregionu morskiego i są określone jako priorytetowe w Załączniku X do RDW. Ma też zastosowanie wobec substancji zanie-czyszczających odprowadzanych do regionu lub podregio-nu, których łączne stężenie może stanowić zagrożenie dla środowiska morskiego. Oznacza to, że należy brać pod uwagę EQS określone w Ramowej dyrektywie wodnej.

NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE – ESTONIA

Właściwe władze Ministerstwo Środowiska: http://www.envir.ee/1107554

Akt prawny Prawo wodne (tekst ujednolicony z grudnia 2011 r.)

NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE – ŁOTWA

Właściwe władze Ministerstwo Ochrony Środowiska i Rozwoju Regionalnego http://www.varam.gov.lvŁotewski Instytut Hydroekologii www.lhei.lv

Akt prawny Ustawa o ochronie i zarządzaniu zasobami wodnymi (2010 r.)

NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE – LITWA

Właściwe władze Agencja Ochrony Środowiska: http://gamta.lt

Akt prawny Rozporządzenie ustalające procedurę oceny stanu środowiska naturlanego, jego cech, celów działań ochronnych, programu nonitoringu i narzędzi dla Morza Bał-tyckiego, przyjęte decyzją Ministra Środowiska Republiki Litwy, nr D1-500 z dnia 14 czerwca 2010 r. (Dziennik Urzędowy, 2010, nr 72-3680; 2012, nr 124-6250)

NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE – POLSkA

Właściwe władze Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska, www.gios.gov.pl

Akt prawny Rozszerzona Ustawa – Prawo wodne, w planach


1.3. Regulacje dotyczące odpadów, w skrócie

1.3.1. Struktura prawna

Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów (2008/98/WE) nakreśla ogólne ramy prawne dotyczące usuwania i za-rządzania odpadami. Uzupełnia ją Rozporządzenie KE 1013/2006, definiujące ramy prawne dotyczące przewo-zu odpadów. Decyzja KE 2000/53/WE zawiera listę ro-dzajów odpadów, podzielonych wg. źródła pochodzenia i rodzaju substancji (szlam, pył itp.). Wiele rodzajów odpadów ma bezpośrednie odpowiedniki („lustrzane wpisy”) na liście odpadów niebezpiecznych, oznaczone gwiazdką (*). W takich przypadkach producent odpadów musi zadecydować, czy odpady mają być zaklasyfikowa-ne jako niebezpieczne i odpowiednio oznaczone.

Do zbioru praw dotyczących odpadów należą osobne dyrek-tywy dotyczące składowisk i spalarni śmieci a także szczegó-łowe akty regulujące kwestie raportowania przez państwa członkowskie działań w zakresie zarządzania odpadami.

Istnieją też akty prawne odnoszące się do konkretnych typów produktów, np. zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, (WEEE), baterii, samochodów lub zuży-tych opakowań. Wyznaczają one cele w zakresie zbioru i odzysku tych odpadów. Mogą one być powiązane z regula-cjami branżowymi lub zawierać zastrzeżenia, zakazujące lub ograniczające wykorzystanie w produkcji określonych substancji, które mogą nieodwracalnie zanieczyścić wy-korzystywane materiały i utrudnić lub uniemożliwić pro-ces odzysku surowców (np. Dyrektywa o ograniczeniu zu-życia substancji niebezpiecznych (RoHS) lub Dyrektywa w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji).

Dla niektórych rodzajów odpadów (m.in. plastik, szkło, metal) Ramowa dyrektywa odpadowa przewiduje sfor-mułowanie tzw. kryteriów „end of waste”, pozwalają-cych na ustalenie, kiedy surowce odzyskiwane przestają być odpadami. Umożliwia to uniknięcie niejasnych sy-tuacji, kiedy nie wiadomo, jakie regulacje zastosować wobec pewnych grup materiałów.

1.3.2. odpady niebezpieczne

Odpady, które spełniają minimum jedno z kryteriów za-grożenia zdefiniowanych w Ramowej dyrektywie odpa-dowej, muszą być zaklasyfikowane jako niebezpieczne, a ich kod oznaczony gwiazdką. Większość kryteriów jest zgodna z kategoriami i wartościami progowymi podany-mi w Dyrektywie 67/548/EWG i 99/45/WE.3

3 „1. Przyznanie substancji następujących własności niebezpiecznych: “toksyczna” (i “bardzo toksycz-na”), “szkodliwa”, „żrąca”, „drażniąca”, „rakot-

> Metody testowe wykorzystywane w regulacjach dotyczących chemikaliów mogą być również stoso-wane, z odpowiednimi modyfikacjami, w przypadku odpadów. Nie ma jednak w tym przypadku jasno sformułowanego obowiązku sprawdzania, czy odpa-dy stanowią zagrożenie.

> Do oceny ryzyka, jakie odpady przedstawiają dla środowiska lub zdrowia i życia ludzkiego można zastosować standardowe metody testowe. W wielu przypadkach okazuje się to trudne, gdyż najczęś-ciej dokładny skład chemiczny odpadów nie jest znany. Co więcej, klasyfikacja odpadów nie jest ujednolicona z regulacjami dotyczącymi chemika-liów i stosuje się w nich odmienne zasady, kryteria i wartości progowe. Prowadzone są dyskusje nad harmonizacją tych zapisów.

1.3.3. PuNkTy WSPóLNE REguLA-CJI ODPADOWyCh I REACh

REACH odwołuje się do definicji odpadów ustalonej w ramo-wej dyrektywie ws. odpadów. Poza tym odpady nie wchodzą w zakres zainteresowania REACH. W związku z tym, „jaki-kolwiek obiekt lub substancja, które posiadacz wyrzuca, lub zamierza albo jest zobligowany wyrzucić”4 stanowi odpad i nie podlega jako taki postanowieniom REACH.

Z powyższej definicji wynika, że o zaliczeniu substancji, mieszaniny lub obiektu do odpadów decyduje intencja jej posiadacza. W związku z tym substancje i obiekty nie mają obiektywnie przypisanego statusu, ale za każdym razem należy brać pod uwagę ich przeznaczenie, tzn. czy maja być one wykorzystane czy też wyrzucone, i kla-syfikować je odpowiednio.

W przypadku stosowania kryteriów „end of waste”, oświadczenie stron wykorzystujących odpady decyduje o zmianie ich statusu z „odpadu” na „produkt”.

wórcza”, „toksyczna dla zdrowia reprodukcyjnego”, „mutagenna” i „ekotoksyczna” dokonuje się w opar-ciu o kryteria określone w Zał. VI do Dyrektywy Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 w sprawie kla-syfikacji niebezpiecznych substancji chemicznych.

2. Wartości limitów określone w Zał. II i III do Dyrekty-wy 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do klasyfi-kacji, pakowania i etykietowania preparatów nie-bezpiecznych będą stosowane odpowiednio.

4 Ramowa dyrektywa odpadowa, art. 3 ust. 1 – defi-nicja „odpadu”.

13Ramy prawne

1.4. Dyrektywa ippc / Dyrektywa o emisjach przemysło-wych, w skrócie

1.4.1. CeLe

Dyrektywa dotycząca zintegrowanego zapobiegania za-nieczyszczeniom i ich kontroli – IPPC (2008/1/WE) na-kłada na państwa członkowskie obowiązek regulowania emisji do powietrza, gleby i wody z niektórych insta-lacji rolniczych i przemysłowych, poprzez obowiązek uzyskiwania lokalnych pozwoleń na działanie. Celem Dyrektywy IPPC jest zapobieganie, redukcja i elimina-cja zanieczyszczeń w miejscu ich powstawania.

Dyrektywa IPPC odnosi się do dużych instalacji przemy-słowych z sześciu kategorii: energetyka, produkcja i ob-róbka metali, minerałów, środków chemicznych a także gospodarka odpadami i „inne”. Do tej ostatniej kategorii zalicza się produkcje miazgi drzewnej i papieru, obróbkę tekstyliów, farbiarstwo, produkcje żywności a także insta-lacje do intensywnego chowu drobiu i trzody chlewnej. Całkowita liczba takich instalacji w UE wynosi ok. 52 000.

Dyrektywa IPPC została poddana rewizji, podczas której włączono do niej treść kilku innych dyrektyw, tworząc w ten sposób Dyrektywę w sprawie emisji przemysłowych. Objęła ona swoimi zapisami również mniejsze instalacje5.

IED łączy i zastępuje zapisy następujących siedmiu dyrektyw:

1) Dyrektywa w sprawie ograniczenia emisji niektó-rych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiek-tów energetycznego spalania (LCPD);

2) Dyrektywa dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC);

3) Dyrektywa w sprawie spalania odpadów (WID);

4) Dyrektywa w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach (SED); i

5) trzy dyrektywy w sprawie dwutlenku tytanu: (i) jego usuwania (78/176/EWG), (ii) monitoringu i nadzoru (82/883/EWG) oraz (iii) programów reduk-cji zanieczyszczenia (92/112/EWG).

W porównaniu z poprzedzającymi ja dyrektywami, Dy-rektywa IED wprowadza bardziej wymagające wartości

5 W listopadzie 2005 r. Komisja Europejska rozpoczęła przegląd prawa euroepjskiego dotyczącego emisji przemysłowych, a w dniu 17 grudnia 2010 r. nowa Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych – IED (2010/75/UE) została ogłoszona i weszła w życie z dniem 6 stycznia 2011 r.

limitów emisji (ELV). Instalacje przemysłowe otrzymały czas do 2016 r. aby dostosować się do nowych wymagań.

Dyrektywa kładzie też zwiększony nacisk na stosowa-nie najlepszych dostępnych technologii (BAT), w spo-sób bardziej jednolity, np. opierając warunki wydania pozwolenia o te same dla całej UE rekomendacje, op-arte o BAT. Ponadto IED przewiduje szereg nowych me-chanizmów monitorowania i wymuszania stosowania dla państw członkowskich, obejmujących monitorowanie emisji, raportowanie i inspekcje.

1.4.2. NAJWAŻNIEJSZE INSTRu-MENTy PRAWNE I ZASADy

Dyrektywa IED przewiduje osiągnięcie wysokiego pozio-mu ochrony przyrody dzięki zastosowaniu podejścia łą-czącego następujące rozwiązania:

> Pozwolenia. Każda instalacja objęta postanowie-niami Dyrektywy musi uzyskać pozwolenie (zgodę na prowadzenie działalności) spełniające odpo-wiednie warunki. Pozwolenie musi zawierać:

Najlepsze dostępne technologie (BAT). Są to naj-lepsze aktualnie dostępne rozwiązania technolo-giczne, w odniesieniu do których oceniana jest dana instalacja. Stanowią one podstawę do udzielenia zezwolenia, wraz z oceną lokalnych uwarunkowań, opłacalności ekonomicznej i technologicznej oraz stanu środowiska. Dokumenty referencyjne dla BAT, tzw. BREF, dla każdej z branż objętych Dyrektywą, są dostępne na stronie www http://eippcb.jrc.es/reference/. Standardy emisyjne (ELV) określone w pozwoleniu muszą być co najmniej zgodne z norma-mi określonymi w innych przepisach prawa unijnego. Mogą jednak być bardziej wymagają-ce, jeżeli pozwala na to ocena BAT. Należy też brać pod uwagę lokalny stan środowiska. Jeżeli okaże się, że standardy jakości środowiska nie są wypełniane, należy narzucić bardziej wymagają-ce standardy emisyjne lub przewidzieć inne środki.

Monitoring. Państwa członkowskie muszą nie tylko dopilnować, aby warunki określone w pozwoleniach były wypełniane, ale też dopilnować, aby instalacje przesyłały do właściwych władz regularne raporty z wynikami monitoringu emisji. Wymagania te powinny być określone w pozwoleniu. Zazwyczaj raportować należy stężenie wybranych zanieczyszczeń a także nie które inne wskaźniki funkcjonowania instalacji, np. normy bezpieczeństwa, produkcje odpadów i in. W


niektórych przypadkach monitorować należy też śro-dowisko w otoczeniu instalacji. Dyrektywa IED nakła-da też obowiązek okresowego monitoringu substancji niebezpiecznych występujących na terenie instalacji w odniesieniu do skażenia gleby i wód gruntowych. Właś-ciciele instalacji mają też obowiązek zapewnić właś-ciwym inspekcjom państwowym dostęp do instalacji i niezbędna pomoc w prowadzeniu monitoringu.

> Raportowanie emisji. Dane dotyczące emisji z instala-cji podlegających dyrektywie IED muszą być corocznie dostarczane do Europejskiego Rejestru Emisji i Trans-ferów Zanieczyszczeń (http://prtr.ec.europa.eu/). Rejestr ten zapewnia ujednolicony dostęp do danych z wszystkich instalacji przemysłowych i zastępuje do-tychczasowy Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszczeń

> Przegląd pozwoleń. Pozwolenia muszą być okreso-wo przeglądane. Dyrektywa nie podaje konkretnej częstotliwości, ale precyzuje w jakich okolicznoś-ciach należy przeglądać i, ewentualnie, uaktual-niać wydane pozwolenia. Do takich okoliczności należą: pojawienie się nowych interpretacji BAT,

nowych norm emisji na skalę całej UE lub potrze-ba zaostrzenia wymagań bezpieczeństwa. Przegląd może być też wymuszony pojawieniem się nowych wymagań w innych przepisach prawa unijnego.

> Inspekcje i wdrażanie. Dyrektywa IED przewiduje, że państwa członkowskie opracują plany inspekcji, zawierające informacje o wszystkich istotnych insta-lacjach i ocenę ważnych kwestii środowiskowych. W oparciu o plany należy opracować program inspekcji, obejmujący w sposób systemowy wszystkie zagroże-nia dla środowiska. Konieczność inspekcji może wy-nikać z poziomu i rodzaju emisji, wrażliwości lokal-nego środowiska i prawdopodobieństwa wypadków Inspekcje cykliczne powinny obejmować pełen zakres oddziaływań na środowisko, muszą też być wystar-czająco staranne aby określić, czy warunki pozwole-nia są wypełniane i czy są odpowiednie do sytuacji. W tym celu, inspektorzy muszą nie tylko brać pod uwagę cele poszczególnych warunków określonych w pozwoleniu ale też kontrolować, czy realizacja po-zwolenia prowadzi do wypełnienia tych celów.

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Estonia

Właściwe władze Rada Ochrony Środowiska Estonii: http://www.keskkonnaamet.ee/est

Akt prawny Ustawa o zintegrowanej kontroli i zapobieganiu zanieczyszczeniom (ujednolicony tekst z grudnia 2006 r.)

BREF Streszczenia w języku estońskim: http://www.ippc.envir.ee/english/bat.htm

Przykładowy wniosek: aplika-cja i pozwolenie http://www.ippc.envir.ee/english/guidelines.htm

Wydane pozwolenia System informacji o udzielonych pozwoleniach: http://klis.envir.ee/klis

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Litwa

Właściwe władze Litewska Agencja Ochrony Środowiska http://vvd.gov.lv

Akt prawny Przepisy w sprawie wydawania, aktualizacji i unieważniania pozwoleń w zakresie zinte-growanej kontroli i zapobiegania zanieczyszczeniom, przyjęte Rozporządzeniem D1-330 Ministra Środowiska Republiki Litwy z dnia 29 czerwca 2005 r. (Dziennik Oficjalny, 2005 r., nr 103-3829; 2006 r., nr 120-4571)

BREF Streszczenia w języku litewskim: http://gamta.lt/cms/index?rubricId=70160852-bcfc-4e18-881e-01868bf61adb

Przykładowy wniosek: aplika-cja i pozwolenie http://gamta.lt/cms/index?rubricId=266d9067-c315-4045-a548-0150f9e9196a

Wydane pozwolenia Wydane pozwolenia są przechowywane w Regionalnych Departamantach Ochrony Środowi-ska, gdzie można się z nimi zapoznać.

15Ramy prawne

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Łotwa

Właściwe władze Krajowa Służba Ochrony Środowiska Łotwy http://vvd.gov.lv

Akt prawny Ustawa o zanieczyszczeniach (15 marca2001 r.) wraz z poprawkami z dnia 25 październi-ka2007 r. Rozporządzenie Rady Ministrów nr 1082 z dnia 30 listopada 2010 r. „Procedury ustalania czynności zanieczyszczających kategorii A, B i C i wydawania pozwoleń na czynności zanieczyszczające kategorii A i B”

BREF Streszczenia w języku łotewskim: http://www.vpvb.gov.lv/lv/piesarnojums/lptp-vadli-nijas

Przykładowy wniosek: aplika-cja i pozwolenie

http://www.varam.gov.lv/in_site/tools/download.php?file=files/text/Likumd/piesarno-jums//1082_2010.pdf

Wydane pozwolenia http://www.vpvb.gov.lv/lv/piesarnojums/a-b-atlaujas

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE – Polska

Właściwe władze Ministerstwo Środowiska, http://ippc.mos.gov.pl/ippc/?id=90

Akt prawny http://ippc.mos.gov.pl/ippc/?id=98

BREF http://ippc.mos.gov.pl/ippc/?id=192

Przykładowy wniosek: aplika-cja i pozwolenie http://ippc.mos.gov.pl/ippc/?id=156

Wydane pozwolenia Wydane pozwolenia są przechowywane przez odpowiednie instytucje, w których można się z nimi zapoznać.

1.5. REACH i Rozporządzenie o klasyfikacji, pakowaniu i oznakowaniu substancji i mieszanin – w skrócie

1.5.1. INFORMACJE OgóLNE

REACH to akronim angielskiej nazwy Registration, Evalua-tion, Authorization and Restriction of Chemicals („Rozpo-rządzenie w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwo-leń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów”). Rozporządzenie REACH nr 1907/2006 weszło w życie 1 czerwca, 2007 r. i doprowadziło do zasadniczej zmiany w europejskim prawodawstwie dotyczącym chemikaliów. REACH wprowadza następujące podstawowe zasady w wytwarzaniu, imporcie i zastosowaniu chemikaliów:

> Nie ma danych, nie ma sprzedaży; żeby wprowadzić na rynek jakąkolwiek substancje w ilości większej niż jedna tona na rok, należy zarejestrować ją w Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów, podając no najmniej jej zastosowanie i ryzyka z nią związane.

> Obowiązek udowodnienia, że substancja nie jest niebezpieczna spoczywa na przedsiębiorcy.

> Równe traktowanie substancji – wszystkie substan-cje, niezależnie od tego jak długo są w użyciu, pod-legają takim samym wymaganiom.

> Wytwórcy i importerzy substancji muszą określić warunki jej bezpiecznego stosowania, ale odbiorcy, stosujący ją w mieszaninach i produktach są odpo-wiedzialni za wypełnienie tych warunków6.

Rozporządzenie CLP weszło w życie 20 stycznia 2009 r. Do-stosowuje ono istniejące dotychczas przepisy unijne w spra-wie klasyfikacji, pakowania i oznakowania chemikaliów do systemu GHS wprowadzonego przez ONZ (Globalnie Zharmo-nizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów).

Głównym celem REACH jest uproszczenie międzynarodowego obrotu chemikaliami przy jednoczesnym zachowaniu obowiązu-jącego poziomu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego. Dzięki klasyfikacji i oznakowaniu można zidentyfikować niebezpieczne

6 Jeżeli sytuacja taka nie zachodzi lub jest to nieosiągalne, uzytkownicy substancji mają szereg możliwości działania: zażądać od dostarczającego zmiany wa-runków, okeślić warunki samemu lub zmienić dostawcę.


właściwości chemikaliów i przekazać tę wiedzę użytkownikom końcowym, poprzez system ujednoliconych znaków i opisów7.

Rozporządzenie wyznaczyła końcowa datę sporządzenia systemu klasyfikacji chemikaliów na 1 grudnia 2010 r. Dla mieszanin termin ten przypada 1 czerwca 2015 r. Po upły-nięciu okresu przejściowego Rozporządzenie CLP całkowi-cie zastąpi dotychczas obowiązujące dyrektywy o klasyfi-kowaniu, oznakowaniu i pakowaniu substancji (67/548/EWG) oraz o przygotowaniach substancji (1999/45/WE).

Przypisanie substancji lub mieszaniny do określonej ka-tegorii może pociągnąć za sobą obowiązki wynikające z innych regulacji, w tym REACH i IED.

1.5.2. PODSTAWOWE NARZęDZIA I INSTRuMENTy PRAWNE

Rozporządzenie REACH przewiduje zastosowanie nastę-pujących kluczowych rozwiązań:

Rejestracja

Wytwórcy i importerzy substancji lub mieszanin, produko-wanych lub sprowadzanych w ilości większej niż jedna tona na rok są zobowiązani udostępnić Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów (ECHA) zestaw danych dotyczących zastosowa-nia substancji, niebezpieczeństw z nią związanych a także zagrożenia w przypadku ekspozycji w środowisku. Informacje te są wykorzystywane do określenia metody bezpiecz-nego zastosowania danej substancji w jej cyklu życia. Sformułowane w ten sposób bezpieczne warunki stosowa-nia substancji lub mieszaniny są podawane do wiadomości wszystkim jej użytkownikom i muszą być wypełnione rów-nież przez użytkowników pośrednich i końcowych.

W ciągu jedenastu lat Rozporządzenie REACH przewidu-je konieczność zarejestrowania około trzydziestu tysięcy substancji chemicznych na terenie całej UE.

Termin rejestracji substancji (ilość na wytwórcę/importera)

w wartościach równych lub większych niż 1000 ton/rok

30/11/2010substancje rakotwórcze, mutagenne i nie-bezpieczne dla zdrowia reprodukcyjnego (kategoria CMR 1 i 2) powyżej 1 tony/rok

substancje wysoce toksyczne dla organizmów wodnych (R50/53) powyżej 100 ton/rok

Termin rejestracji substancji w iloś-ciach 100 do 1000 ton/rok

31/05/2013

Termin rejestracji substancji w ilościach 1 do 100 ton/rok

31/05/2018

7 Informacje te powinny być zamieszczone w kartach charakterystyki produktów, jeżeli substancja lub mieszanina podlega klasyfikacji. Odpowiednie wy-magania można znaleźć w Rozporządzeniu REACH.

Obowiązek rejestracji dotyczy substancji odrębnych jak i w mieszaninach. Specjalna procedura rejestracyjna stosuje się do substancji wchodzących w skład produk-tów (np. samochody, tekstylia, podzespoły itp.). Nie-dopełnienie obowiązku oznacza, że substancja nie może być wytwarzana ani importowana (z wyjątkiem substancji objętych wyłączeniem lub sprowadzanych albo produkowanych w ilości mniejszej niż jedna tona na rok).

Pakiet rejestracyjny zawiera szereg danych o zgłaszanej substancji, w tym:

> identyfikacja substancji i instrukcja prowadzenia analiz,

> właściwości i klasyfikacja substancji oraz wska-zówki co do jej bezpiecznego wykorzystania,

> zastosowania dla substancji odrębnej, w mieszani-nach i w produktach.

> Dla substancji w ilościach 10 ton na rok lub większych należy przedstawić raport ry-zyka chemicznego. Zawiera on ocenę nie-bezpiecznych właściwości substancji oraz stwierdzenie, czy substancja jest trwała, bio-akumulatywna i toksyczna (PBT) lub też wysoce trwała i wysoce bioakumulatywna (vPvB). Jeżeli substancja zostanie zaliczona do którejś z dwóch powyższych kategorii, należy załączyć oce-nę ryzyka związanego z wykorzystaniem substancji w całym łańcuchu dostaw.

Agencja ECHA sprawdza czy rejestracja jest kompletna. Co najmniej 5% pakietów rejestracyjnych musi zostać sprawdzonych pod kątem jakości i wiarygodności przed-stawionych danych.

Informacje o zarejestrowanych substancjach i ich właściwościach fizykochemicznych, toksycznych i ekotoksycznych można znaleźć w bazie danych agen-cji EChA, pod adresem: http://echa.europa.eu/infor-mation-on-chemicals/registered-substances. Bazę moż-na przeszukiwać według nazw chemicznych oraz tonażu produkcji lub importu.

> Informacje w łańcuchu dostaw – Karta charaktery-styki substancji

Rozporządzenie REACH wymaga, aby podmioty rejestru-jące substancje zapewniły swoim klientom informacje niezbędne do bezpiecznego wykorzystania chemikaliów. W tym celu stosuje się kartę charakterystyki substan-cji (ang. Safety Data Sheet). Wszystkie klasyfikowane substancje i mieszaniny muszą posiadać taką kartę. Istniejące karty mogą podlegać aktualizacji wraz z poja-wianiem się nowych danych badawczych i lepszej oceny ryzyka.

17Ramy prawne

Do Karty charakterystyki substancji powinny być załączo-ne scenariusze narażenia, przygotowane razem z oceną ryzyka chemicznego. Scenariusze zawierają konkretne przykłady bezpiecznego wykorzystania substancji, które pozwalają uniknąć zagrożenia skażeniem środowiska lub szkodą dla zdrowia i życia ludzi. W ten sposób scenariu-sze staja się narzędziem zarządzania ryzykiem, tworząc element wspólny między REACH i IED.

Ocena

Rozporządzenie REACH przewiduje trzy następujące, osobne procesy oceny: ocenę zgodności z przepisami, analizę propozycji przeprowadzenia badań, ocena sub-stancji.

> ocena zgodności z przepisami polega na sprawdze-niu, czy przedłożona dokumentacja wypełnia wymo-gi formalne i materialne stawiane przez REACH.

> analiza propozycji przeprowadzenia badań jest wykonywana, jeżeli zgłaszający zaproponował przeprowadzenie testów na zwierzętach kręgowych (dla substancji rejestrowanych w ilościach więk-szych niż 100 ton na rok), celem uzupełnienia bra-kujących informacji8.

> ocena substancji przeprowadzana jest przez pań-stwa członkowskie i ma za zadanie wyjaśnić, czy substancja stanowi zagrożenie dla środowiska lub zdrowia ludzkiego na skale Wspólnoty. Każde państwoopracowuje kryteria ryzyka, na podsta-wie których wybierane są substancje do oceny. W roku 2012 przyjęty został pierwszy tzw. Kroczący Wspólnotowy Plan Działania (CoRAP), w którym za-mieszczono listę substancji, które będą ocenione w latach 2012-2014.

Procedura zezwoleń

Celem procedury zezwoleń jest zapewnienie, że sub-stancje wzbudzające szczególnie duże obawy (SVhC) będą zastępowane przez odpowiednie substytuty lub też, że zagrożenie nimi powodowane będzie minima-lizowane dzięki zastosowaniu technologii zmniejsza-jących emisje i narażenie na ekspozycję.

Substancje podlegające procedurze uzyskania zezwole-nia nie mogą być wykorzystywane, chyba że wniosko-dawca takie pozwolenie otrzyma.

Procedurze zezwoleń podlegają tylko substancje wzbu-dzające szczególnie duże obawy. Należą do nich substan-cje spełniające następujące warunki:

8 Celem tego działania jest uniknięcie zbędnych testów na zwierzętach, dlatego też ECHA przed podjęciem ostatecznej decyzji zaprasza strony trzecie do przedkładania danych naukowych i wy-ników odpowiednich badań dotyczących danej sub-stancji i związanych z nią zagrożeń.

> należą do kat. 1 lub 2 CMR;

> są trwałe, bioakumulatywne i toksyczne (PBT) lub wysoce trwałe i wysoce bioakumulatywne (vPvB)9

> Wzbudzają porównywalne obawy, w oparciu o po-twierdzone naukowo ryzyko poważnych, negatyw-nych efektów, np. zaburzeń równowagi hormonal-nej lub, nie spełniając kryteriów Załącznika XIII, wywierają poważny i nieodwracalny wpływ na śro-dowisko lub zdrowie ludzkie.

Procedura zezwoleń składa się z trzech kroków: 1) iden-tyfikacja substancji jako wzbudzającej szczególnie duże obawy i umieszczenie jej na liście kandydackiej, 2) włą-czenie substancji do Załącznika XIV i 3) wniesienie przez przemysł wniosku o wydanie pozwolenia na dalsze stoso-wanie substancji do Komisji Europejskiej.

Substancje kandydackie są identyfikowane poprzez pro-cedurę formalna obejmującą państwa członkowskie, agencję ECHA i jej komitety (jeżeli nie uda się wypra-cować porozumienia). Prowadzone są też konsultacje z interesariuszami. Zwieńczeniem procesu jest wpisanie substancji na listę kandydacką.

Aby substancja kandydacka została wpisana na listę sub-stancji wymagających zezwolenia (Załącznik XIV), nie-zbędne jest rozporządzenie Komisji Europejskiej. Jest ono opracowywane w oparciu o zalecenia ECHA, wraz z komentarzami zainteresowanych grup i komitetów ECHA.

Dla każdej substancji z Załącznika XIV istnieje tzw. data ostateczna, po upłynięciu której substancja ta musi być wycofana z użycia, chyba, że został dla niej przewidzia-ny specjalny wyjątek lub zezwolono na jej zastosowanie w szczególnych okolicznościach.

Aktualna lista kandydacka zawiera 84 substancje lub grupy substancji (ostatnia aktualizacja – 16 listopada 2012 r.): http://echa.europa.eu/web/guest/candidate--list-table. Szereg substancji z listy wykazuje właś-ciwości PBT lub vPvB, a wiele innych jest szkodliwych dla zdrowia reprodukcyjnego, np. tlenek tributylocy-ny (TBTO), ftalan di(2-etyloheksylowy (DEHP), Alkany, C10-13, chloro (krótkołańcuchowe parafiny chlorowane), 5-tert-butylo-1,2,3-trimetylo-4,6-dinitrobenzen, które wymagają też szczególnej uwagi w związku z przepisami o ochronie wód.

Samo włączenie substancji wzbudzających szczególnie duże obawy na listę kandydacką pociąga za sobą po-wstanie zobowiązań po stronie przemysłu, jeżeli sub-stancje te występują w produktach w stężeniu większym niż 0,1%. Dostawcy takich produktów muszą zaopatrzyć

9 Substancje toksyczne, bioakumulatywne i trwałe oraz substancje wysoce trwałe i wysoce bioakumu-latywne, zgodnie z kryteriami z Załącznika XIII do Rozporządzenia REACH.


odbiorców w informacje o bezpiecznym wykorzystaniu produktów. Również konsumenci końcowi mogą doma-gać się dostarczenia takiej informacji w terminie 45 dni. Producenci i importerzy muszą zawiadomić ECHA jeżeli ich towary zawierają substancje z listy kandydackiej w stężeniach większych niż 0,1% lub jeżeli całkowita ilość substancji w towarach przekracza jedną tonę na rok.

Ograniczenia produkcji

Substancje, których stosowanie pociąga za sobą potwier-dzone zagrożenia dla zdrowia ludzkiego lub środowiska na szeroką skalę mogą być poddane ograniczeniom. Ograniczenia te obejmują konkretne zastosowania lub produkty, w których znajdują się dane substancje. Mogą polegać na całkowitym zakazie lub nałożeniu szczegól-nych warunków na zastosowanie substancji. Substancje podlegające ograniczeniu i warunki ich stosowania znaj-dują się w Załączniku XVII do Rozporządzenia REACH.

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE

Właściwe władze Europejska Agencja Chemikaliów EChA, http://echa.europa.eu/ Estonia: Rada Ochrony Zdrowia, http://www.terviseamet.ee/Łotwa: Łoteskie Centrum Przyrodnicze, Geologiczne i Meteorologiczne http://www.lvgmc.lvLitwa: Agencja Ochrony Środowiska, http://gamta.ltPolska: Biuro ds. Substancji Chemicznych, www.chemikalia.gov.pl, www.reach.gov.pl

Substancje zarejestrowane http://apps.echa.europa.eu/registered/registered-sub.aspx

Informacje o właściwościach chemicznych zarejestrowanych substancji

http://echa.europa.eu/information-on-chemicals/registered-substances

Lista kandydacka http://echa.europa.eu/chem_data/authorisation_process/candidate_list_table_en.asp

Lista substancji objetych zezwoleniami

http://echa.europa.eu/reach/authorisation_under_reach/authorisation_list_en.asp

Aktualne ograniczenia http://echa.europa.eu/reach/restriction/existing_restriction_en.asp

2. Współzależności i synergie pomiędzy reżimami prawnymi

Każda substancja przechodzi przez skomplikowany cykl życia, w czasie którego może trafić do wielu użytkowni-ków i znaleźć wielorakie zastosowania. Na końcu cyklu życia może ulec zniszczeniu lub trafić do permanentnego składowania, np. na wysypisko odpadów.

Dla uproszczenia można przyjąć następujący model cyklu życia substancji: Początkiem jest produkcja sub-stancji (etap produkcji). Następnie substancja zostaje częścią mieszaniny (etap tworzenia). Mieszaniny są tra-fiają do zastosowań specjalistycznych lub do konsumen-tów końcowych i są wykorzystywane, np. szampony lub środki czystości (etap użycia). Mogą też być wykorzysta-

ne do wyrobu produktów, np. jako powłoka na szybach (etap wykorzystania końcowego). Produkty zawierające substancje mogą być potem wykorzystane przez konsu-mentów lub do zastosowań specjalistycznych (etap wy-korzystania) dopóki nie osiągną końca cyklu życia (etap odpadów).

W każdym z wymienionych etapów może następować emisja substancji wchodzących w kontakt z ludźmi lub środowiskiem naturalnym.

Omówione powyżej akty prawne mają na celu uregulo-wanie stosowania i emisji substancji w całym cyklu ży-cia, tak jak to ilustruje poniższy schemat:

Rys. 3. Schemat współzależności między aktami prawnymi

REACH

RDW IPPC/IED

Informacje o zagrożeniach, wykorzystaniu i narażeniach Weź pod uwagę RBMP, identifikacja (P.)HS i środków krajowych

EQS /dane monitoringu (P)HS z RDW jako priorytet w zarządzaniu ryzykiem

(P)HSprzy identyfikacji substancji kontrolowanych w pozwoleniach

EPER jako pomoc przy identyfikacji (P.)HS Pozwolenia Środki redukcji emisji

EPERZnaczenie emisji w priorytetyzacji i ewaluacji substancji

BATOpracie o BAT w wdrażaniu ES PNEC

Wyznaczanie ELV według PNEC

Scenariuszenarażenia


Najważniejsze elementy każdego wymienionego powyżej aktu prawnego zestawia tabela:

REACh IPPC i IED RDW / Ramowa strategia morska i EQS

Regulacje dot. odpadów*

Cel

> Wysoki poziom ochro-ny środowiska i zdro-wia ludzkiego, przy jednoczesnym wzmoc-nieniu konkurencyj-ności i innowacyjności przemysłu UE

> Stworzenie sys-temu informacji o niebezpieczeństwach, ryzyku i narażeniu, dla zapewnienia bez-piecznych warunków produkcji i stosowania chemikaliów w UE

> Wysoki poziom ochrony środowiska jako całości

> Zintegrowane zapo-bieganie i kontrola zanieczyszczeń

> Środki zapobiegania i redukcji emisji do po-wietrza, wody i gleby, włączając środki dot. odpadów

> Utrzymanie i poprawa jakości środowiska wodnego (wody śród-lądowe, przejściowe, przybrzeżne i grun-towe)

> Redukcja lub likwida-cja emisji, zrzutów i strat do środowiska substancji prioryte-towych

> Zapewnienie możliwie najefektywniejszego sposobu zarządzania odpadami

> Zapobieganie ryzyku związanemu z obrób-ką odpadów

Zakr

es

> Wytwarzanie, wpro-wadzanie na rynek i wykorzystanie substancji w postaci własnej, w mieszani-nach i w produktach

> Instalacje przemysłowe o wysokim potencjale zanieczyszczeń, w konkretnych sek-torach, wymienione w Załącznikach

> Zbiorniki wodne > Odpady, zdefiniowane zgodnie z regulacjami ramowymi

Pode

jści

e

> Nacisk na substancje > Przemysł zapew-nia informacje o zagrożeniach, narażeniu i kontroli ry-zyk podczas rejestracji

> Dla substancji o wywołujących największe obawy istnieją specjalne procedury

> Regulacje z punktu widzenia zarządzania substancjami

> Nacisk na technologie zapobiegające lub kontrolujące emisje (BAT)

> Przemysł wnioskuje o pozwolenie dla konkretnej lokalizacji

> Regulacje z punktu widzenia zarządzania instalacjami

> Nacisk na substancje priorytetowe

> Ustala standardy jakości środowiska dla substancji priory-tetowych i wymaga ustalenia krajowych EQS dla pozostałych substancji

> Regulacje z punktu widzenia ochrony środowiska

> Nacisk na odpady > Definiuje rodzaje od-padów i technologie ich przetwarzania, wymaga utworzenia systemów zarządza-nia, komunikacji i dokumentacji

> Regulacje z punktu widzenia ochrony przyrody i oszczęd-nego gospodarowania zasobami

Elem

enty

śr

odow

iska

> Woda, powietrze, gleby, osady, organiz-my żywe, pracownicy, konsumenci

> Woda, powietrze, gleby

> Woda, osady, organizmy żywe

> Woda, powietrze, gleby

Stro

ny o

bcią

żone

zo

bow

iąza

niam

i

> Producenci, importe-rzy i kolejni użytkow-nicy substancji

> Producenci i importe-rzy produktów zawie-rających substancje

> Producenci substancji > Użytkownicy substancji we własnej postaci i w mieszaninach, wytwarzający miesza-niny i inne towary

> Operatorzy instalacji przetwarzania odpadów i produkcji energii

> Właściwe władze państw członkow-skich (punktowe i rozproszone źródła substancji prioryteto-wych są adresowane pośrednio)

> Operatorzy instalacji przetwarzania odpa-dów

> Instalacje przemy-słowe wytwarzające odpady

Pozi

om h

arm

oniz

acji

> Rejestracja, ograni-czenia i zezwolenia obowiązujące w całej UE

> Właścwe władze mogą, w usprawiedli-wionych przypadkach, odejść od stosowania BAT

> W przypadku substan-cji priorytetowych te same EQS w całej UE, w innych przypad-kach możliwe różnice między krajami lub dorzeczami;

> Państwa członkowskie mogą ustanowić na poziomie krajowym lub dorzecza bardziej wymagające EQS

> Dyrektywy wdrażanie niezależnie w każdym kraju

* Regulacje dotyczące odpadów zostały umieszczone w tabeli z uwagi na fakt, że mają szereg wspólnych punk-tów z pozostałymi regulacjami, jak wyjaśniono w dalszej części tekstu

21Współzależności i synergie pomiędzy reżimami prawnymi

Poniższa tabela pokazuje zróżnicowane instrumenty wymienionych aktów prawnych na przykładzie kontroli

i wycofywania z użycia ftalanu di(2-etyloheksylowego (DEHP) (CAS Nr: 117-81-7).

ftalan di(2-etyloheksylowy (DEHP) (CAS No: 117-81-7)

REACh i CLP IPPC i IED WFD i EQS Odpady

Informacje o chemikaliach, ograniczenia użycia

Wykorzystanie chemikaliów i emisja do środowiska wodnego uregulowanie w pozwoleniu

Dobry status chemiczny (ro-zumiany jako stężenie chemi-kaliów priorytetowych poniżej EQS) osiągnięty do grudnia 2015

Zapewnienie bezpiecznego przetworzenia i składowania odpadów

Rejestracja: konieczna do jakiegokolwiek wykorzystania substancji.klasyfikacja: Repr. kat. 2; R60-61 (Może zmniejszyć płodność; może spowodować uszkodzenia płodu).Zezwolenie: zakaz użycia po 21 lutego 2015 r. (z uwagi na toksyczność reprodukcyjną).Ograniczenia: zakaz użycia w postaci własnej lub w mieszanin-ach w stężeniach większych niż 0,1% wagowego w masach plas-tycznych używanych do produkcji zabawek i artykułów dziecięcych.

Istnieje obowiązek monitor-owania i raportowania, gdyż DEHP jest wymieniony w Załączniku X do RDW.

emisje muszą być zredukow-ane do roku 2020.AA-EQS w wodach - 1,3 μg/lMonitoring w wodach powier-zchniowych: raz w miesiącu.

Bez konkretnych postanowień

Między wymienionymi systemami prawnymi występują też inne współzależności, opisane poniżej.

2.1. Najważniejsze współzależności między Ramową Dy-rektywą Wodną i Dyrektywą ws. emisji przemysłowych

Wspomniane dyrektywy uzupełniają się nawzajem. W szczególno-ści procedura zezwoleń i jej właściwe wdrażanie staja się coraz istotniejsze dla osiągnięcia celów RDW w zakresie jakości wód.

Cele i procesy RDW mogą wpływać na warunki działalności i monitoringu ustanawiane w zezwoleniach i być wykorzystywane przy przeglądach i wdrażaniu zezwoleń. Decyzje podejmowane przez wdrażanie IED są zasadnicze w wielu aspektach wdrażania RDW, takich jak programy działań, monitoring, inwentaryzacje i in. Poniżej opisane są najważniejsze współzależności.

Związki formalne:

> Substancje z Załącznika X do RDW podlegają obowiąz-kowi raportowania wg IED à RDW wywołuje pojawie-nie się powinności wg IED w zakresie monitoringu.

> IED – pozwolenia muszą odzwierciedlać EQS przy ustalaniu ELV à instytucje muszą wziąć pod uwagę EQS i lokalne warunki środowiskowe przy ustalaniu limitów emisji dla danej instalacji.

Możliwości synergii:

> Zezwolenie w ramach reżimu IED powinny być oparte nie tylko o Załącznik X, ale też o priorytety krajowe

> Jeżeli osiągnięcie norm jakości środowiska przyjętych w ramach RDW napotyka na problemy, należy zastoso-wać pozwolenia jako narzędzie redukcji emisji (dzięki zaostrzonym wymaganiom wobec instalacji). Oznacza to, że specyficzne warunki krajowe nie są pomijane a inspektorzy mają mocniejsze argumenty przy wydawa-niu zezwoleń. Może to oznacza możliwość zaostrzenia limitów emisji celem osiągnięcia przyjętych EQS.

2.2. Najważniejsze współzależności między Ramową dy-rektywą Wodną a Rozporządzeniem REACH

REACH stwarza dodatkowe możliwości wdrażania posta-nowień RDW. Środki zarządzania ryzykiem rekomendo-wane przez REACH mogą stanowić wsparcie dla instytu-cji objętych obowiązkami wynikającymi z RDW, chociaż nie ma możliwości bezpośredniego przełożenia informa-cji. Instytucje zarządzające dorzeczami mogą korzystać

z informacji zwartych w scenariuszach narażeń, dostar-czanych wraz z daną substancją, celem identyfikacji sposobów na redukcję emisji do środowiska wodnego.

Poniżej opisane są w sposób szczegółowy formalne i nieformal-ne współzależności między Rozporządzeniem REACH i RDW.


Związki formalne:

> REACH zawiera bezpośrednie odwołanie do RDW, ponieważ odnosi się w sposób równoprawny do regulacji środowiskowych, łącznie z Dyrektywą 2000/60/WE. Oznacza to, że w konkretnych pozwo-leniach na zrzut wody (jeżeli takowe obowiązują w myśl krajowej transpozycji RDW) mogą być zawarte warunki ostrzejsze, niż przewiduje REACH.

> Przy identyfikacji substancji priorytetowych w rozu-mieniu RDW, Komisja Europejska zobowiązana jest zapoznać się z wybranymi substancjami wzbudzają-cymi obawy w ramach innych aktów prawa europej-skiego. Lista substancji SVHC zidentyfikowanych w ramach REACH ma tu bezpośrednie zastosowanie i powinna być brana pod uwagę przy wybieraniu sub-stancji priorytetowych w ramach reżimu RDW.

> Jeżeli standardy jakości środowiska (EQS) dla danej sub-stancji ustalone w myśl RDW nie są wypełniane, a przy tym substancja ta podlega rejestracji w ramach Rozpo-rządzenia REACH, można wykorzystać przepisy REACH do przeglądu i ponownego udzielenia zezwolenia.10 Prze-gląd może doprowadzić do zaostrzenia warunków po-zwolenia lub do całkowitego zakazu użycia substancji, jeżeli będzie to konieczne dla osiągnięcia EQS.

> Podmiot składający wniosek o autoryzację substan-cji w ramach REACH może wykazać, że zrzuty tej substancji zostały już poddane kontroli wymaganej przez RDW. Pozwala to uniknąć podwójnego uregu-lowania tych samych kwestii.

Powiązania nieformalne i możliwości synergii:

> Wiele substancji w ramach RDW i dyrektywy EQS podlega również procedurze zezwoleń i ograniczeniom w ramach

10 Do chwili obecnej nie wydano żadnych zezwoleń. W związku z tym nie jest jasne, czy można zawrzeć warunki odnoszące się tylko do konkretnej lokali-zacji geograficznej lub zrzutów do wybranych dor-zeczy.

reżimu Rozporządzenia REACH. Również kryteria sub-stancji niebezpiecznych stosowane w RDW są zbliżone do kryteriów identyfikacji substancji wzbudzających duże obawy w ramach Rozporządzenia REACH. Pozwala to stosować środki prawne przewidziane w Rozporządzeniu REACH do osiągania celów założonych w ramach RDW.

> REACH traktuje ryzyko zaburzeń hormonalnych na równi z niebezpieczeństwem wywoływanym przez substancje PBT i vPvBs. Niektóre substancje zaburzające równowagę hormonalną i mające przy tym inne niebezpieczne właś-ciwości, mają również status substancji priorytetowych w ramach RDW. Potencjalne możliwości zaburzenia równo-wagi hormonalnej są jednym z kryteriów ustalania EQS.

> RDW zobowiązuje państwa członkowskie do monitorowa-nia wód powierzchniowych i podziemnych a także źródeł punktowych. Informacje z monitoringu można być użyte przy sporządzaniu ocen ryzyka na potrzeby REACH, np. przy ocenie substancji. Zidentyfikowane w ten sposób szczególnie istotne kwestie mogą przyczynić się do przy-jęcia pogłębionych środków zarządzania ryzykiem, np. ograniczeń lub zezwoleń.

> Dane wykorzystywane do ustalania przewidywanych stę-żeń niepowodujących zmian w środowisku11 (PNEC) w ramach REACH stanowią dobry punkt wyjścia do formuło-wania nowych definicji EQS lub aktualizacji istniejących. Trzeba jednak pamiętać, że EQS ustalane są w oparciu o dużo szersze zbiory danych, obejmujące też efekty krót-ko- i długoterminowe, kładą też szczególny nacisk na za-grożenia wynikające z długotrwałej i ciągłej ekspozycji.

> Jeżeli procedura zezwoleń REACH dotyczy substancji zali-czanej do priorytetowych w ramach RDW, to zezwolenie nie może być udzielone, jeżeli prowadziłoby to do naruszenia prawa ochrony wód, szczególne, jeżeli RDW przewiduje likwi-dację zrzutów, emisji i strat danej substancji do środowiska.

11 PNEC to wartości progowe stężenia substancji w wodzie, osadach, organizmach żywych i powietrzu, poniżej których nie przewiduje się wystąpienia ne-gatywnych skutków.

2.3. Najważniejsze współzależności między Dyrektywą ramo-wą ws. strategii morskiej, Ramową dyrektywą wodną i REACHMiędzy RDW i RDSM istnieje szereg powiązań, ale rów-nież szereg rozbieżności. Poniżej wymienione są niektó-re z tych punktów wspólnych i różnic.

Obie dyrektywy biorą pod uwagę stężenie i skutki obecności substancji niebezpiecznych W ramach RDW status chemiczny ma dwie kategorie: „dobrą” i „poniżej dobrej”, natomiast status ekologiczny pięć: „bardzo dobry”, „dobry”, „umiarko-wany”, „słaby” i „zły”. RDSM kategoryzuje status środowiska jako „dobry” lub „poniżej dobrego”, w oparciu o zestaw 11

kryteriów. RDW zakłada osiągnięcie dobrego statusu chemicz-nego do roku 2015, podczas gdy RDSM przewiduje, że dobry status ekologiczny będzie uzyskany do roku 2020.

Powiązania i możliwości synergii

> Istnieje szereg punktów wspólnych miedzy obiema dy-rektywami w zakresie definicji zanieczyszczeń, substan-cji niebezpiecznych i substancji priorytetowych. Naj-ważniejszy jest zapis w kryteriach 8 i 9 RDSM, odnoszący


się do „zanieczyszczeń”. Owe zanieczyszczenia nie są zdefiniowane w RDSM, natomiast Decyzja KE 2010/477/UE “Kryteria i standardy metodologiczne dotyczące do-brego statusu ekologicznego wód morskich” precyzuje to pojęcie, odwołując się do definicji zawartej w RDW. W tekście Decyzji zawarte są też odwołania do substan-cji priorytetowych z Załącznika X do RDW oraz substan-cji, dla których RDW ustala normy jakości środowiska.

> Dane zebrane w ramach procedury oceny ryzyka, reje-stracji, dossier Załącznika XV i oceny substancji REACH mogą być wykorzystane w ramach definiowania dobrego statusu ekologicznego wód morskich, szczególnie w zakre-sie kryteriów dotyczących zanieczyszczeń. Każde państwo członkowskie samodzielnie definiuje dobry stan ekologicz-ny, biorąc pod uwagę wyniki oceny wykonanej w ramach innych regulacji unijnych. Oznacza to konieczność wzięcia pod uwagę np. norm jakości środowiska z zakresu RDW lub

wartości PNEC ustalonych w ramach REACH. Nie można uznać statusu wód morskich za „dobry” jeżeli nie osiągnie on dobrego statusu chemicznego w rozumieniu RDW.

> Kolejna możliwość synergii miedzy REACH i RDSM wynika z faktu, ze przy definiowaniu zanieczyszczeń istotnych z punktu widzenia Cechy 8 (Stężenie zanie-czyszczeń nie przekracza poziomu wywołującego ne-gatywne skutki) należy brać pod uwagę inne stosowne akty prawa UE. Informacje zebrane w czasie proce-dury rejestracji w ramach REACH mogą być pomocne przy definiowaniu wspomnianych zanieczyszczeń.

> RDSM może służyć za źródło informacji zwrotnej dotyczą-cej monitorowanych substancji w środowisku wodnym, podobnie jak RDW. Dane te mogą potem być wykorzysta-ne przez przemysł w procesie rejestracji substancji jak i przez instytucje prowadzące procedurę zezwoleń i ogra-niczeń stosowania substancji w ramach REACH.

2.4. Najważniejsze współzależności między REACH i Dy-rektywą ws. emisji przemysłowych (IED)

Operatorzy instalacji przemysłowych objętych przepisami IED muszą mieć na uwadze skutki dla środowiska i bez-pieczeństwa, płynące z funkcjonowania ich instalacji, a także wypełniać warunki pozwoleń i przestrzegać limitów emisji. Niektórzy z wytwórców lub kolejnych użytkowni-ków substancji mogą być objęci regulacjami REACH.

Związki formalne:

> Ryzyko związane z substancjami w ramach IED nie musi być brane pod uwagę przy składaniu wniosku o zezwolenie, jednak należy w takiej sytuacji przedstawić dogłębne uzasadnienie.

Nieformalne współzależności z perspektywy instytucji:

> Wartości PNEC mogą być zastosowane do oceny kry-tycznego poziomu emisji i do ustalenia limitów emisji;

> Scenariusze narażenia mogą być wykorzystane jako podstawa do ustalania ELV.

> Scenariusze narażenia mogą być wykorzystane jako pod-stawa do sformułowania środków zarządzania ryzykiem.

> Informacje REACH mogą być wykorzystane przy pracy nad dokumentami BREF i do dalszego rozwoju BAT z punktu widzenia zarządzania substancjami i ryzykiem.

> Dokumenty BREF mogą być wykorzystane przy oce-nie substancji i sprawdzaniu dossier rejestracyj-nych i wniosków o zezwolenie.

Ponadto, przemysł może wykorzystać dokumenty BREF przy tworzeniu scenariuszy ekspozycji na potrzeby rejestracji lub przy formułowaniu warunków użycia substancji i środków zarządzania ryzykiem w poszczególnych sektorach. Niestety, z uwagi na brak informacji o poszczególnych substancjach w większości dokumentów BREF, oszacowanie emisji i ocena skuteczność zarządzania ryzykiem pozostaje utrudniona.

2.5. Współzależności między regulacjami dotyczącymi chemikaliów i regulacjami dotyczącymi odpadów

2.5.1. SuBSTANCJE Z ODZySku

Przetwarzanie odpadów może prowadzić do odzysku substancji w postaci własnej, w mieszaninach lub w pro-duktach. W takich sytuacjach, instalacje przetwarzania odpadów traktowane są jako instalacje przemysłowe w rozumieniu REACH, ponieważ następuje w nich pozyski-

wanie substancji z surowców (w tym przypadku – odpa-dów). Co za tym idzie, substancje odzyskane w postaci własnej lub w mieszaninach muszą być zarejestrowane zgodnie z wymogami REACH, jeżeli są pozyskiwane w ilo-ści większej niż jedna tona na rok.12

12 Substancje odzyskiwane podlegają takim samym


Operator instalacji przetwarzania odpadów może ubie-gać się o wyłączenie spod tego obowiązku, jeżeli wy-każe, że dana substancja została już zarejestrowana (REACH art. 2.7 lit. d). Musi w tym celu wykazać, że

terminom jak substancje pozyskiwane z innych su-rowców niż odpady. Jeżeli nie zostały one uprzednio zarejestrowane, nie mogą korzystać z wydłużonego terminu rejestracji.

odzyskiwana substancja jest identyczna z substancją za-rejestrowaną. Co więcej, musi dysponować niezbędnymi informacjami, np. kartą charakterystyki substancji, dla danej substancji pochodzącej z odzysku.

Substancja z odzysku nie przestaje być traktowana jako odpad jeżeli była zarejestrowana zgodnie z REACH. Oce-na dalszego statusu takiej substancji zależy od regulacji dotyczących odpadów.

Rys. 4. Przetwarzanie odpadów jako produkcja substancji

ODPADY Przetwarzanie otpadów

Rejestracja substancji

Rejestracja substanji w mieszaninie

Wyjątek jeżeli:> Substancja identyczna jest zarejestrowana> Dostępne są dane dot. bezpieczeństwa

DEFINICJAWytwarzanie to wydobycie lub wyprodukowanie substancji w jej naturalnym stanie.

Odskiwanie z odpadów jestteż również wytwarzaniem

Jeżeli substancje odzyskiwane są z odpadów w postaci pro-duktów, nie ma obowiązku rejestracji. Wynika to ze statu-su produktów w reżimie REACH. Jeżeli jednak odzyskane produkty zawierają substancję budzącą duże obawy (SVHC) i umieszczoną na liście kandydackiej, należy przedstawic in-formacje dot. tej substancji zgodnie z art. 33 Rozporządzenia REACH, jeżeli stężenie substancji przekracza 0,1%. W wersji minimum, odbiorca produktów musi znać nazwę substancji.

2.5.2. INFORMACJA O ODPADACh W REŻIMIE REACh

Odpady nie są objęte oddziaływaniem REACH, jednak etap odpadów musi być uwzględniony w ocenie bezpie-czeństwa chemicznego rejestrowanych substancji, może też podlega ocenie w ramach oceny substancji i propo-nowanych przez instytucje ograniczeń, a także w kon-tekście procedury zezwoleń.

Rys. 5. Transfer informacji o substancjach niebezpiecznych w odpadach w prawodawstwie chemikalio-wym i odpadowym

Produkcja

Łączenie i mieszanie

Produkcja towarów

Etap użycia/życie użytkowe

Etap odpadów

karta char.

kartachar.

Art. 33

Kod odpadu i...

Kod odpadu i...

Kod odpadu i...


Ocena bezpieczeństwa chemicznego substancji rejestrowa-nych w ilościach powyżej 10 ton na rok i klasyfikowanych jako PBT lub vPvBs musi zawierać rodzaj i ilość odpadów generowanych przez wszystkich użytkowników łańcucha do-staw substancji (odpady z etapu wytwarzania, kształtowania i wyrobu produktów, jeżeli się stosuje) a także przez procesy recyklingu, odzysku lub likwidacji produktów końcowych.

Podmiot rejestrujący ma obowiązek zebrać te informacje i przekazać je klientom w postaci karty charakterystyki produktu. Powinna ona zwierać co najmniej kody odpadów generowanych w łańcuchu dostaw i określenie, jakie ro-dzaje przetwarzania są niewskazane z uwagi na szczególne zagrożenia, które tworzą (np. tzw. halony mogą prowadzić do tworzenia się dioksyn). Również podmioty wytwarzają-ce mieszaniny muszą przekazywać analogiczne informacje, jeżeli mieszaniny te są uznane za niebezpieczne. W przy-padku substancji będących składnikami produktów, REACH nakłada obowiązek informowania tylko wtedy, kiedy sub-stancje należą do budzących bardzo duże obawy. Jako że większość produktów jest usuwanych za pośrednictwem systemów zbiórki odpadów, nie ma bezpośredniego trans-feru informacji od ostatnich użytkowników produktów do operatorów instalacji przetwarzania odpadów. Nie mogą więc oni korzystać z informacji zebranej w ramach REACH.

Powyższa sytuacja jest niezadowalająca. Z jednej strony podmioty rejestrujące mają obowiązek dokonać oceny ry-zyka związanego z odpadami i przekazać te informacje da-lej, z drugiej strony jednak nie ma możliwości, aby infor-macje te trafiły do podmiotów zajmujących się faktycznie obróbką odpadów na końcowym etapie cyklu życia produk-tów. Regulacje dotyczące chemikaliów wymagają podawa-nia informacji tylko dla odpadów produkcyjnych. Brakuje tu istotnego ogniwa pośredniego, które mogłoby poprawić zarządzanie substancjami niebezpiecznymi w instalacjach przetwórstwa odpadów, zapewniając informacje o:

> bezpiecznym obchodzeniu się z odpadami,

> likwidacji substancji niebezpiecznych i zapobiega-niu ich przedostawaniu do środowiska,

> oddzielaniu substancji niebezpiecznych od odpadów na-dających się do odzysku lub powtórnego wykorzystania.

2.5.3. BEZPOŚREDNIE POWIąZANIA MIEDZy ChEMIkALIAMI I ODPADAMI

Oczywisty związek między zarządzaniem substancjami nie-bezpiecznymi a przetwarzaniem odpadów wynika z faktu, że ilość i rodzaj substancji niebezpiecznych zawartych w mieszaninach i produktach ma bezpośrednie przełożenie na ilość odpadów i ich potencjalną szkodliwość. Usuwanie odpadów to istotny problem ekonomiczny i ekologiczny dla przemysłu, warto więc zwrócić uwagę na powyższą współ-

zależność, ponieważ może ona stanowić argument na rzecz substytucji i efektywnej produkcji zgodnej z regulacjami.

2.5.4. WSPóŁZALEŻNOŚCI Z PER-SPEkTyWy INSTyTuCJI

Instytucje wdrażające i wypełniające Rozporządzenie REACH a także instytucje wdrażające prawodawstwo dotyczące odpadów mają szereg możliwości współpracy, w ramach których mogą korzystać nawzajem z posiada-nych informacji, procedur i kompetencji:

> Instytucje właściwe ws. odpadów mogą wykorzy-stać informacje z kart charakterystyki produktu do sprawdzenia czy zakłady produkcyjne we właściwy sposób pozbywają się odpadów.

> Obie grupy instytucji mogą konsultować i uzgadniać między sobą opinię na temat statusu danych substancji, mieszanin i produktów i tego, czy podlegają one reżi-mowi REACH czy też regulacjom dotyczącym odpadów.

> Instytucje zajmujące się odpadami mogą podjąć współpracę z instytucjami chemikaliowymi celem ustalenia, czy wyłączenie z postępowania REACH było udzielone słusznie. Instytucje zajmujące się chemi-kaliami mogą zasięgnąć informacji od instytucji właś-ciwych ws. odpadów na temat składu i pochodzenia substancji w materiałach poddawanych procesowi re-cyklingu i na tej podstawie decydować, czy niezbędny jest transfer informacji w zakresie niebezpieczeństw.

> Informacje z bazy danych substancji zarejestro-wanych mogą posłużyć instytucjom właściwym w sprawach odpadów do ustalenia, czy kody odpadów zostały przydzielone w sposób właściwy.

Źródła informacji

> Prawo unijne dotyczące odpadów http://ec.europa.eu/environment/waste/legislation/index.htm

> Zalecenia REACH dotyczące odpadów i substancji z odzysku http://echa.europa.eu/documents/10162/13632/waste_recovered_en.pdf

> Zalecenia REACH dotyczące oceny bezpieczeństwa chemicznego na etapie odpadów http://echa.europa.eu/documents/10162/13632/r18_v2_final_en.pdf

> Kryteria ustalania, kiedy substancje przestają być odpadami („end-of-waste”) http://ec.europa.eu/envi-ronment/waste/framework/end_of_waste.htm

3. Najważniejsze zalecane działania

Jak wynika z powyższych rozdziałów, wszystkie cztery obszary prawa – IED, RDW/RDSM, regulacje dot. odpadów i Rozporzą-dzenie REACH są niezwykle skomplikowane i maja tyleż obsza-rów wspólnych co rozbieżności. Ich wdrożenie i przestrzeganie zależy od wielu instytucji na wszystkich poziomach zarządzania (unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym), z których każda ma odmienne obowiązki. Skuteczne wdrożenie wymienionych regulacji jest poważnym wyzwaniem i wymaga dobrego zro-zumienia i głębokiej współpracy a także wymiany informacji

między właściwymi instytucjami a także innymi zainteresowa-nymi stronami. Osiągnięcie dobrego poziomu ochrony środowi-ska jest niemożliwe bez aktywnego zaangażowania przemysłu, oczyszczalni ścieków a także instytucji odpowiedzialnych za zezwolenia, kontrolę wdrażania i monitoringu.

Niniejszy rozdział zawiera propozycje najbardziej skutecz-nych sposobów wdrażania wspomnianych regulacji, najważ-niejszych informacji i potencjalnych działań pilotażowych.

3.1. Jak zdobyć i wykorzystać informacje generowane przez reżim REACH? Informacje pozyskiwane podczas rejestracji substancji w systemie REACH są zbierane przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA). Część informacji dostępna jest tyl-

ko dla właściwych instytucji państw członkowskich, nato-miast większość jest dostępna publicznie. Poniższa tabela przedstawia, jakiego typu informacje można uzyskać.

Rodzaj informacji Dostęp Adres www Zawarte informacje

Substancje za-rejestrowane

publiczny http://apps.echa.europa.eu/registered/registered-sub.aspx http://www.echemportal.org/

nr EC/CAS, nazwa substancji, rodzaj rejestracji, dostępność dos-sier

Właściwości chemiczne zarejestrowanych substancji

publiczny http://echa.europa.eu/chem_data/authorisation_process/candidate_list_ta-ble_en.asp

Klasyfikacja i oznakowanie substancji, właściwości (właściwości fizykochemiczne, ekotoksyczność, zachowanie w środowisku, toksyczność), wyniki dostępnych analiz toksykologicznych i ekotoksykologicznych, wartości poziomów niepowodujących zmian (DNEL), przewidywalne stężenia niepowodujące zmian w środowisku (PNEC), wytyczne bezpiecznego stosowania, metody analiz jeżeli wyma-ga ich Zał. IX lub X do REACH, umożliwiające wykrycie substancji niebez-piecznej w środowisku lub w bezpośrednim kontakcie z ludźmi

Baza danych dot. klasyfikacji i oznakowania

publiczny http://echa.europa.eu/clp/c_l_inventory_en.asp

Podstawowe dane o klasyfikacji i oznakowaniu zgłoszonych i za-rejestrowanych substancji otrzymane od producentów i importerów. Obejmie też listę ujednoliconych systemów klasyfikacji (Tabela 3.1 Zał. VI do Dyrektywy CLP)

Lista kandydacka publiczny http://echa.europa.eu/chem_data/authorisation_process/candidate_list_ta-ble_en.asp

Nr EC/CAS, nazwa substancji, powody włączenia, dokumentacja dodatkowa

Lista substancji objętych procedurą zezwoleń

publiczny http://echa.europa.eu/reach/authorisation_un-der_reach/authorisation_list_en.asp

Nr EC/CAS, nazwa substancji, ostateczny termin wniosku o zezwo-lenie, data wycofania z użycia

Obowiązujące ograniczenia

publiczny http://echa.europa.eu/reach/restriction/exist-ing_restriction_en.asp

Nr EC/CAS, nazwa substancji, warunki ograniczenia

27Najważniejsze zalecane działania

Rodzaj informacji Dostęp Adres www Zawarte informacje

Kluczowe informacje dla wykonywania regulacji

Właściwe instytucje

RIPE – Portal Informa-cyjny REACH dla instytucji wdrażających. Właściwe władze państw członkowskich dysponują odpowiednimi danymi i mogą ich udzielić na żądanie.

Informacje o przedsiębiorstwie (adres, dane kontaktowe, adresy www), ogólne informacje dot. wniosku (tonaż, data, nr referen-cyjny itd.), informacja identyfikująca substancję (bez podawania składu), zastosowania i przeciwwskazania dla zastosowań, pełne dane klasyfikacyjne (CLP i DPD), pełne dane dot. oznakowania, instrukcje bezpieczeństwa (pierwsza pomoc, postępowanie w wy-padku pożaru, nieplanowane uwolnienie, obchodzenie się, kontrola ekspozycji, stabilność i reaktywność), warunki usuwania substancji, cechy fizyczne i chemiczne (najważniejsze wskaźniki), cechy tok-sykologiczne (najważniejsze wskaźniki), cechy ekotoksykologiczne (najważniejsze wskaźniki), informacja o narażeniu (sposoby)

Przykłady wykorzystania informacji REACH (w części do-stępnych tylko przez uwierzytelniony dostęp do bazy da-nych ECHA dla państw członkowskich):

> identyfikacja producentów lub importerów danej sub-stancji, której wpływ na środowisko wywołuje obawy, szczególnie w świetle prowadzonego monitoringu;

> zdobycie szczegółowych informacji o danej sub-stancji (np. wartości PNEC);

> sprawdzenie czy producenci wypełniają zobowiąza-nia REACH i CLP;

> sprawdzenie, czy dane zgłoszone przez producenta odpowia-dają faktycznemu stanowi rzeczy w zakładzie lub instalacji;

> sprawdzenie, czy Karty charakterystyki produktu są zgodne ze zgłoszonym podczas rejestracji dossier;

> weryfikacja sposobów wykorzystania substancji (faktycz-ne wykorzystanie musi być zgodne z tym deklarowanym podczas rejestracji i określonym w karcie charakterystyki);

> sprawdzenie, czy dana substancja posiada odpo-wiednie zezwolenie (jeżeli decyzja jeszcze nie zapadła, podmiot zgłaszający będzie dysponował numerem zezwolenia; w przeciwnym razie będzie on dostępny w Karcie charakterystyki produktu).

3.2. Jak skonstruować „idealne zezwolenie wodne”? Większość pozwoleń wydawanych obecnie skupia się na jak najlep-szym wypełnieniu postanowień Dyrektywy IED. Jest jednak bardzo istotne, by zapewnić pełną zgodność pozwolenia ze wszystkimi wymaganiami prawnymi, aby uniknąć sytuacji, w której instalacja uzyskuje pozwolenie na działalność, mimo iż nie wypełnia przepi-sów jednej z regulacji. Zgodność ze wszystkimi właściwymi prze-pisami powinna być warunkiem wstępnym każdego pozwolenia.

Aby skonstruować „idealne zezwolenie wodne”, tj. takie, które wy-pełnia wszystkie wymogi RDW i RDSM, należy upewnić się, czy insta-lacja może mieć wpływ na wody powierzchniowe lub gruntowe. Ta-kie zezwolenie musi spełniać co najmniej dwa następujące warunki:

a) nie ma znacznego odziaływania na status wód po-wierzchniowych i gruntowych,

b) emisje do wód powierzchniowych i gruntowych są pod ścisłą kontrolą, a poziom stężenia zanieczysz-czeń nie przekracza norm jakości środowiska okre-ślonych przez RDW i RDSM.

Oczywiście inne warunki określone w pozwoleniu, np. obowią-zek monitoringu czy środki określone w planie gospodarowa-nia dorzeczami, muszą pozostawać w zgodzie z powyższymi.

Jak z tego wynika, specjaliści formułujący zezwolenie muszą wykonać następujące kroki:

1) zdobyć informacje o właściwościach chemicznych konkretnych substancji zanieczyszczających, uwal-nianych z danej instalacji, które mogą mieć zna-

czenie dla danego zbiornika wodnego, np. wartości PNEC, dostępne scenariusze narażenia itp.;

2) zdobyć informacje o poszczególnych normach jako-ści środowiska w danym zbiorniku wodnym (dotyczą-cych wody, osadów lub organizmów żywych), np. czy stwierdzone są naruszenia tych norm, sprawdzić czy emisje z danej instalacji mogą potencjalnie naru-szyć dobry status zbiornika wodnego (wartości PNEC mogą być wykorzystane do oceny poziomu emisji);

3) zadecydować jakie działania powinno zawierać pozwolenie (scenariusze narażenia mogą być wyko-rzystane do ustalenia sposobu redukcji emisji; je-żeli zastosowanie BAT nie jest wystarczające, moż-na zażądać technologii bardziej wymagających).

Pozwolenie dla instalacji emitującej substancję, dla której RDW określa normę jakości środowiskowej, musi zapewnić takie limity emisji, które nie dopuszczą, by stężenie sub-stancji w wodach przekroczyło EQS. Należy w takiej sytu-acji przeprowadzić procedurę oceny ryzyka, która pozwoli na ustalenie odpowiednich limitów emisji (ELV).

Instytucje odpowiedzialne za nadzór i inspekcję powinny upewnić się, że przestrzegane są nie tylko konkretne warunki pozwolenia, ale też zbadać, czy osiągnięte są rezultaty prze-widywane z punktu widzenia EQS. Wyniki inspekcji muszą być przekazane właściwym instytucjom odpowiedzialnym za wydawanie i aktualizację pozwoleń i za zarządzanie wodami.


3.3. Jak skonstruować „idealne pozwolenie REACH”? Aby wydawane pozwolenie było zgodne z reżimem RE-ACH, należy upewnić się, że operator instalacji spełnia następujące podstawowe warunki:

4) w instalacji wykorzystywane są wyłącznie substancje za-rejestrowane lub wstępnie zarejestrowane, albo takie, które otrzymały wyłączenie z obowiązku rejestracji.

5) Instalacja działa zgodnie z ograniczeniami wyko-rzystania substancji. Pozwolenie przed wydaniem

powinno być skonsultowane z właściwymi władza-mi, albo też należy zażądać od instalacji przedsta-wienia dokumentacji zgodności z REACH;

6) ECHA powinna informować instytucje wydające pozwolenia o każdym przypadku zgłoszenia wyko-rzystania substancji objętej pozwoleniami przez każdego kolejnego użytkownika. Takie wypadki po-winny być sprawdzone w pierwszej kolejności.

3.4. Jak najlepiej wykorzystać dane z monitoringu? Zarówno IED jak i RDW/RDSM wymagają monitoringu procesów, emisji, jakości wód, organizmów żywych i in. W części przypadków wymagania monitoringu są bardzo precyzyjne – właściciele instalacji IED muszą monitoro-wać substancje, na użycie których maja pozwolenie; z kolei w reżimie RDW monitoring obejmuje substancje priorytetowe a także ogólny san zbiorników wodnych.

Nie każdy reżim monitoringu cechuje się rodzajem i częstotli-wością do zastosowania w innych procesach. Dlatego też próby ujednolicenia wyników monitoringu między różnymi systemami muszą być podejmowane z ostrożnością. Zadaniem właściwych instytucji jest zapewnić, aby dane z monitoringu były dostępne dla wielu systemów zarządzania i ochrony środowiska w postaci umożliwiającej najlepsze ich wykorzystanie.

Instytucje odpowiedzialne za wydawanie pozwoleń i za zarządzanie wodami powinny wymieniać między sobą in-formacje o monitoringu i jego rezultatach:

1) monitoring instalacji IED jest źródłem istotnych informacji o oddziaływaniach na zbiorniki wodne, z którym powinni zapoznawać się specjaliści zajmujący się ochroną wód;

2) jeżeli działalność instalacji IED wywołuje zaniepokoje-nie, eksperci odpowiedzialni za kwestie wodne powinni przeanalizować, wraz z instytucją wydającą pozwole-nia, możliwość przeprowadzenie przez operatora insta-lacji monitoringu lokalnych oddziaływań na środowisko;

3) w przypadku obaw o naruszenie norm środowisko-wych (EQS), operatorzy instalacji i instytucje wyda-jące pozwolenia powinni ocenić, jakie informacje monitoringowe, wyniki analiz itp. są dostępne na potrzeby zbadania działalności instalacji i jakie do-datkowe badania należy przeprowadzić;

4) osoby zarządzające zbiornikami wodnymi przy spraw-dzaniu wyników monitoringu powinny informować insty-tucje odpowiedzialne za wypełnianie postanowień IED o nieprzewidzianych konsekwencjach emisji z instalacji IED, które mogą wynikać ze świadomego nieprzestrze-gania, które wymaga inspekcji, lub z nieprzewidzianych właściwości substancji, co może wymagać przeglądu po-zwolenia i warunków funkcjonowania instalacji.

3.5. Jakie praktyczne działania można podjąć? > Utworzenie krajowej grupy roboczej, łączącej instytu-

cje odpowiedzialne za przestrzeganie Rozporządzenia REACH, wydawanie pozwoleń oraz regulacje dotyczące wody i odpadów, która zajmie się omówieniem współza-leżności między tymi reżimami prawnymi. Bardzo czę-sto za wdrażanie wymienionych regulacji odpowiadają osobne instytucje lub wydziały, które mogłyby skutecz-niej wykorzystywać możliwości współpracy, gdyby dys-ponowały dobrymi kanałami wymiany informacji.

> Ustanowienie stałego kanału wymiany doświad-czeń, w ramach istniejącej grupy roboczej lub za pośrednictwem nowej, utworzonej do tego celu.

> Dyskusja nad najbardziej problematycznymi substan-cjami. Istotnym działaniem będzie identyfikacja sub-

stancji priorytetowych w skali kraju, spośród wszyst-kich, które można znaleźć w różnych regulacjach. Podstawą do decyzji mogą tu być dane z monitoringu, badania naukowe, wyniki projektów badawczych, krajowe plany wdrażania i inne wiarygodnie źródła.

> Organizacja sesji szkoleniowych dla inspektorów. Bardziej doświadczeni inspektorzy i pracownicy od-powiednich instytucji, biorący udział w pracach kra-jowych grup roboczych są zorientowani w bieżących działaniach wdrożeniowych i legislacyjnych, maja też większe doświadczenie praktyczne. Mogą oni z dużą korzyścią przekazać tę wiedzę innym, bez potrzeby angażowania kosztownych ekspertów zewnętrznych.

Estonia Baltic Environmental Forum Estoniawww.bef.ee

Latvia Baltic Environmental Forum Latviawww.bef.lv

Lithuania Baltic Environmental Forum Lithuaniawww.bef.lt

Poland Regional Environmental Center for Central and Eastern EuropeCountry office Polandwww.rec.org

Przewodnik Chemikalia - chemicals.befgroup.netchemicals.befgroup.net/assets/ChemEnv_PL_final.pdf ·...

Documents

Transcript of Przewodnik Chemikalia - chemicals.befgroup.netchemicals.befgroup.net/assets/ChemEnv_PL_final.pdf ·...