PRZEWODNICZCY KOMISJI WERYFIKACYJNEJ

Antoni MACIEREWICZ

R A P O R T

o dziaaniach onierzy i pracownikw WSI

oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujcych

zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego

przed wejciem w ycie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r.

o Wojskowych Subach Informacyjnych

w zakresie okrelonym w art. 67. ust. 1 pkt 1 10 ustawy z dnia

9 czerwca 2006 r. Przepisy wprowadzajce ustaw o Subie

Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego

oraz ustaw o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu

Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego

oraz o innych dziaaniach wykraczajcych poza sprawy

obronnoci pastwa i bezpieczestwa Si Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej

Strona 1 z 374

Spis treci

Wstp

1. Potencja sub - mapa problemu

2. Finanse WSI

3. Penetracja rosyjska: zagroenia dla wewntrznego i zewntrznego bezpieczestwa

pastwa

4. Wykorzystywanie przez WSI aparatu Suby Bezpieczestwa

5. Inwigilacja przez WSI rodowisk politycznych

6. Wpyw WSI na ksztatowanie opinii publicznej

7. Nielegalny handel broni

8. Nieprawidowoci zwizane z oson przetargu na Koowy Transporter Opancerzony

9. Ingerencja WSI na rynku paliwowo-energetycznym

10. Dziaalno oficerw WSI w Wojskowej Akademii Technicznej

11. Inne nieprawidowoci w funkcjonowaniu WSI

12. Operacja ZEN

Zakoczenie

Aneksy

Wykaz waniejszych i czciej uywanych skrtw

* * *

Strona 2 z 374

Wstp

Podstawa prawna

Uchwalona 14 grudnia 2006 r. ustawa o zmianie ustawy Przepisy wprowadzajce

ustaw o Subie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego oraz

ustaw o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu

Wojskowego (Dz. U. z 2007 r., Nr 7, poz. 49) naoya na Prezydenta Rzeczypospolitej

Polskiej obowizek podania do publicznej wiadomoci sporzdzonego przez

Przewodniczcego Komisji Weryfikacyjnej Raportu o dziaalnoci onierzy i pracownikw

WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujcych zadania w zakresie wywiadu

i kontrwywiadu wojskowego wykraczajcych poza okrelony prawem obszar dziaa tych

sub.

Zakres informacji objtych Raportem

Zgodnie z art. 70a ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. Raport obejmuje informacje o

dziaalnoci onierzy i pracownikw wojskowych sub specjalnych (oraz osb

wspdziaajcych z nimi), dotyczce:

ujawniania lub wykorzystywania informacji stanowicych tajemnic pastwow lub

subow,

zaniecha powiadamiania organw cigania o czynach przestpczych,

utrudniania i udaremniania prowadzenia postpowa karnych,

stosowania przemocy i bezprawnych grb,

bezprawnego wpywania na podejmowanie rozstrzygni przez wadze publiczne,

prowadzenia tajnej wsppracy z przedsibiorcami oraz osobami dziaajcymi w sferze

mediw publicznych,

faszowania informacji w celu prowadzenia przeciwko okrelonym osobom postpowa

karnych lub ich poszerzania,

osigania ze wskazanych wyej dziaa korzyci majtkowych lub osobistych,

a take innych dziaa wykraczajcych poza sprawy obronnoci pastwa i bezpieczestwa

Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Raport, jak stanowi ustawa, obejmuje rwnie informacje o osobach

wspdziaajcych z onierzami i pracownikami wojskowych sub specjalnych, ktre

Strona 3 z 374

prowadziy wskazane wyej dziaania, a take o osobach, ktre nakaniay do nich lub

uatwiay ich popenienie.

Wol Parlamentu byo take ujawnienie w Raporcie informacji o osobach zajmujcych

kierownicze stanowiska pastwowe, ktre mimo posiadanej wiedzy o wykraczajcych poza

obowizujce prawo dziaaniach wojskowych sub specjalnych nie podjy czynnoci

zmierzajcych do ich zaprzestania.

Podstawy prawne dziaania WSI i ich poprzednikw po 1989 r.

Wojskowe Suby Informacyjne oraz ich poprzednicy prawni wojskowe jednostki

organizacyjne realizujce zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego

stanowiy integraln cz Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zadania Si Zbrojnych

okrelay obowizujce od dnia 31 grudnia 1989 r. przepisy konstytucyjne oraz ustawa z dnia

21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,

zgodnie z ktrymi Siy Zbrojne stoj na stray suwerennoci i niepodlegoci Narodu

Polskiego, jego bezpieczestwa i pokoju.

Jako cz Si Zbrojnych RP wojskowe suby specjalne mogy dziaa wycznie w

zakresie obronnoci i bezpieczestwa Pastwa. Nowela konstytucyjna z dnia 29 grudnia 1989

r. naoya na wszystkie organy pastwa nakaz dziaania wycznie na podstawie przepisw

prawa, a przestrzeganie praw Rzeczypospolitej Polskiej uczynia ich podstawowym

obowizkiem.

Ustawowe podstawy prawne dziaa wywiadu i kontrwywiadu wojskowego

wprowadzia ustawa z dnia 25 padziernika 1991 r. o zmianie ustawy o powszechnym

obowizku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektrych innych ustaw. Ustawa

ta cile okrelaa obowizki Wojskowych Sub Informacyjnych, wskazujc e obejmuj one

jedynie zadania zwizane z rozpoznawaniem i przeciwdziaaniem zagroeniom godzcym w

obronno Pastwa oraz naruszeniom tajemnicy pastwowej w zakresie obronnoci. Ustawa

ta po raz pierwszy uya w odniesieniu do wojskowych sub specjalnych nazwy: Wojskowe

Suby Informacyjne. Do 2003 r. brak byo kompleksowej regulacji dotyczcej WSI. Ustawa

z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Subach Informacyjnych uszczegowia zadania tych

sub, ograniczajc je wyranie do zwalczania zagroe godzcych w obronno i

bezpieczestwo Si Zbrojnych oraz zagroe godzcych w niepodlego pastwa, jego

terytorium i granice. Ustawa o WSI z dnia 9 lipca 2003 r. okrelaa dozwolone formy

dziaalnoci operacyjnej, wic je w kadym przypadku z realizacj ustawowych zada tych

sub.

Strona 4 z 374

Nie ulega wtpliwoci, e zgodnie z obowizujcym po 1989 r. prawem suby

wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, a nastpnie od grudnia 1991 r. Wojskowe Suby

Informacyjne mogy ingerowa - w prawem dozwolonych formach - w ycie spoeczne i

gospodarcze wycznie wwczas, gdy czyo si to bezporednio z obronnoci lub

bezpieczestwem Pastwa. W pozostaym zakresie ingerencja taka bya moliwa - gdy prawo

takie dziaania dopuszczao jedynie poprzez dziaania cywilnych sub specjalnych: Urzdu

Ochrony Pastwa, a nastpnie Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego,.

Kade dziaanie wojskowych sub specjalnych wykraczajce poza wskazane wyej

dziedziny, niezalenie od tego w jakim okresie miao miejsce, stanowio naruszenie

obowizujcego prawa oraz zamanie wicej onierzy Wojskowych Sub Informacyjnych

przysigi, ktra nakazywaa im strzec Konstytucji.

Przedmiot bada i podstawy prawne prac Komisji

Przedmiotem bada stanowicych podstaw niniejszego, sporzdzonego przez

Komisj Weryfikacyjn Raportu byy dziaania i czyny onierzy oraz innych osb w zakresie

wskazanym przez art. 70a ust. 1-3 Ustawy Przepisy wprowadzajce ustaw o Subie

Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego oraz ustaw o subie

funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego.

Zostay one ustalone przez Komisj Weryfikacyjn powoan przez Prezydenta RP oraz

Prezesa Rady Ministrw RP zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy i rozporzdzenia Prezesa RM z

dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie trybu dziaania Komisji Weryfikacyjnej powoanej w zwizku

z likwidacj Wojskowych Sub Informacyjnych (Dz. U. Nr 135, poz. 953). Komisja,

pracujc w oparciu o Ustaw oraz Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw gromadzia i

analizowaa materiay pochodzce z wysucha onierzy WSI oraz osb trzecich a take z akt

archiwalnych oraz akt spraw biecych znajdujcych si w dyspozycji WSI, SKW, SWW,

IPN, CAW.

Regulacje prawne dotyczce wysucha

Komisja Weryfikacyjna rozpocza prace 2 sierpnia 2006 r. Do 30 wrzenia 2006 r.

potrzeby Komisji zabezpieczane byy poprzez penomocnika ds. organizacji SKW, obecnie

realizowane s poprzez Szefa SKW. W zakresie dostpu do materiaw rdowych WSI

Komisja do 30 wrzenia korzystaa z dostpu zapewnianego dziki kompetencjom w zakresie

kierowania WSI powierzonym Wiceministrowi Obrony Narodowej. Od 30 wrzenia dostp

do materiaw archiwalnych realizowany jest poprzez Ministra Obrony Narodowej (w

Strona 5 z 374

zakresie dostpu do zbioru zastrzeonego Instytutu Pamici Narodowej i Centralnego

Archiwum Wojskowego), Szefa Suby Wywiadu Wojskowego (w zakresie dostpu do akt

Zarzdu II Sztabu Generalnego LWP oraz Zarzdu II WSI) oraz Szefa Suby Kontrwywiadu

Wojskowego (w zakresie dostpu do akt WSW oraz Zarzdu III WSI). Peen opis problemw

zwizanych z dziaalnoci Komisji znajdzie si w sprawozdaniu kocowym z prac Komisji

zgodnie z art. 70 ust. 1 i 2 Ustawy.

Uwarunkowania prawne i warto wysucha onierzy WSI

Poza materiaami pisanymi pochodzcymi z akt archiwalnych (akta operacyjne, teczki

personalne, Akta Postpowania Sprawdzajcego) Komisja korzystaa take z Akt

Postpowania Wyjaniajcego, powstaych na podstawie pisemnych i ustnych owiadcze

onierzy WSI oraz osb trzecich a take z materiaw powstaych na skutek ich wysucha

przez Komisj zgodnie z regulacjami art. 67, 68, 69, 76 ust. 2 i 6 oraz art. 79 Ustawy. W tym

miejscu naley podkreli, e o ile owiadczenia pisemne skadane byy zgodnie z art. 79 -

Kto () owiadczy nieprawd, podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8

- o tyle relacje skadane podczas wysucha nie byy objte takimi rygorami. Przeciwnie,

ustawodawca zwolni wysuchiwanego z odpowiedzialnoci, o ile przed Komisj przyzna si

do nieprawdy zawartej w owiadczeniu. Owiadczajcy nie mia te obowizku odpowiedzi

na pytania. Osoby trzecie (w tym np. b. onierze WSW i Zarzdu II Sztabu Generalnego a

generalnie wszyscy onierze, ktrzy nie starali si o zatrudnienie w nowych subach) nie

miay obowizku stawiennictwa przed komisj, za na zeznawanie w zakresie tajemnicy

pastwowej musiay uzyskiwa zgod Ministra Obrony Narodowej. Regulacje te ulegy

zmianie w ramach nowelizacji Ustawy z dnia 17 stycznia 2007 r., ktra wesza w ycie 1

lutego 2007 r.

Rola i znaczenie wysucha jest znaczce. W wielu wypadkach informacje uzyskane

t drog stanowiy pierwszy istotny sygna umoliwiajcy dalsze poszukiwania rdowe

zwizane z danym problemem. Tak byo m.in. w wypadku systemu szkole w ZSRR i w

innych krajach obozu socjalistycznego, a zwaszcza w sprawie GWIAZDA1 prowadzonej

przez WSI.

Podobnie wyglda sprawa dziaalnoci zorganizowanej grupy znanej pod nazw

rolowisko, czcej politykw SLD i wyszych wojskowych. Wprawdzie pierwsze

informacje na ten temat uzyskane przez komisj mwiy o zwaowisku, ale precyzyjnie

1 Pewnymi informacjami na ten temat dysponowali czonkowie Komisji ds. Sub Specjalnych Sejmu IV kadencji, ale bya to

wiedza szcztkowa, nie dajca moliwoci prowadzenia dalszych poszukiwa.

Strona 6 z 374

opisyway ten sam krg osb, mechanizm i przedmiot dziaania, ktry w odkrytych pniej

aktach WSI nazywany jest rolowiskiem. Sprawa ta zapewne dugo jeszcze nie zostaaby

wykryta, gdyby nie informacje uzyskane podczas wysuchania przed Komisj. Nie mona jej

byo odnale w archiwum ani w jednostce waciwej miejscowo dla sprawy, nie wykazano

jej te w ramach zestawienia spraw aferowych, do czego wiceminister obrony narodowej

zobowiza wczesnego szefa WSI gen. Jana ukowskiego. onierze zgaszajcy informacj

posiadali wiedz szcztkow, gdy obowizywa ich zakaz prowadzenia tej sprawy. Ale to ta

wanie wiedza pozwolia Komisji na odnalezienie akt prowadzonych przez jednostk

oddalon zreszt od miejsca wydarze o ponad 300 km.

Nie inaczej wyglday sprawy paliwowe powizane z afer Orlenu. Komisja

Weryfikacyjna uzyskaa od oficerw operacyjnych informacje, e terenowe oddziay WSI

zajmoway si t afer, ale zebrana przez nie wiedza bya blokowana na szczeblu centralnym.

Centrala WSI wyhamowywaa dziaania szczebla operacyjnego a informacji na ten temat nie

przekazywaa systematycznie innym organom pastwa.

Podobnie byo z inwigilacj politykw i z afer fundacji Pro Civili, a w

konsekwencji z afer zwizan z dziaaniem grupy onierzy WSI i midzynarodowych

aferzystw wyudzajcych pienidze na szkod Wojskowej Akademii Technicznej.

Precyzyjne wskazanie miejsca poszukiwa akt i osb byyby niemoliwe bez informacji

uzyskanych od onierzy skadajcych owiadczenia przed Komisj.

Take w sprawie nielegalnego handlu broni, a zwaszcza zwizku z t dziaalnoci

niektrych oficerw WSI, informacje uzyskane podczas wysucha odegray znaczc rol.

Niewtpliwie jednak najwiksze znaczenie mia ten rodzaj rde dla odtworzenia stosunkw

panujcych wewntrz sub i dla ustalenia zwizkw personalnych oraz identyfikacji

przestpczoci pospolitej, czyli dla rozpoznania zjawisk w istotny sposb wpywajcych na

ksztat i jako dziaania WSI.

Uwarunkowania i warto rde pochodzcych z archiww WSI

Podstawowymi rdami, na podstawie ktrych Komisja prowadzi badania, s akta

Informacji Wojskowej, Wojskowej Suby Wewntrznej, Zarzdu II Sztabu Generalnego

LWP oraz Wojskowych Sub Informacyjnych - czyli kolejnych mutacji wojskowych struktur

organizacyjnych, w czasach komunistycznych oraz w latach 1991-2006 formalnie rzecz

biorc zajmujcych si ochron Si Zbrojnych i szeroko pojtym bezpieczestwem sfery

obronnej. Akta te byy wielokrotnie niszczone i przejmowane na wasno kolejnych ekip

kierujcych subami. Znana jest akcja niszczenia akt WSW, dokonywana w latach 1988-

Strona 7 z 374

1989 pod kierownictwem wczesnego szefa WSW gen. Edmunda Buy.2 Omawiajcy te

dziaania raport z 1991 r., autorstwa podkomisji sejmowej pod przewodnictwem posa

Janusza Okrzesika, wskazywa niektrych winnych i cz mechanizmw towarzyszcych

tym wydarzeniom.3 wczesne ograniczenia polityczne uniemoliwiay jednak pen analiz

zjawiska. Przede wszystkim dziaania podkomisji Okrzesika zostay ograniczone do spraw

zwizanych z dziaaniami WSW, wic nie dotyczyy Zarzdu II Sztabu Generalnego. W ten

sposb Raport Okrzesika sta si jednym z narzdzi uatwiajcych przejcia kierownictwa

tworzonych wwczas Wojskowych Sub Informacyjnych przez oficerw Zarzdu II SG.

Raport ten nigdy zreszt nie zosta opublikowany i nie jest dostpny w jawnych materiaach

sejmowych, a jedyny znany Komisji peny egzemplarz znajduje si w archiwum sejmowym.

Charakterystyczne, e Raport ten nie zawiera informacji kluczowej dla oceny stanu

archiwaliw a skdind potwierdzonej w licznych informacjach ustnych w tym

udokumentowanych w aktach sprawy GWIAZDA a mianowicie, i przed planowanym

zniszczeniem akt szef WSW gen. Bua nakaza ich sfilmowanie i przekaza je wojskowym

subom ZSRR, czyli GRU.

Niszczenie akt i system ich ukrywania po 1989 r.

Specyfika przemian dokonywanych w wojsku po roku 1989 polegajca na

utrzymaniu podstawowych struktur i dawnej kadry sub specjalnych oraz na

podporzdkowaniu ich kierownictwu oficerw wywodzcych si z Zarzdu II SG sprawiy,

e nie wycignito adnych wnioskw z obrazu sytuacji zarysowanego przez Raport

Okrzesika, a zwaszcza nie zapobieono moliwoci manipulowania aktami w przyszoci.

Jak wynika z danych przekazanych przez Komisj Likwidacyjn wiceministrowi

obrony narodowej i z owiadcze zoonych Komisji Weryfikacyjnej akta byych sub

wojskowych oraz akta na bieco wytwarzane przez poszczeglne jednostki WSI byy

systematycznie niszczone i ukrywane. wiadczy o tym take raport sejmowej Komisji ds.

Sub Specjalnych z wrzenia 2003 r., zawierajcy m.in. doniesienie do prokuratury o

przestpstwie faszowania teczki sprawy operacyjnej BELFER. Identyczne praktyki

stwierdzia Komisja Weryfikacyjna w toku analizy akt m.in. oddziau IV WSI, czyli

pniejszego Biura Bezpieczestwa Wewntrznego. Dotyczy to w szczeglnoci akt

rozpracowa politykw ugrupowa prawicowych oraz prowadzonych przez Zarzd II i

Zarzd III rozpracowa dotyczcych agentury rosyjskiej.

2 Teczka kp GWIAZDA k. 48.

3 Patrz Aneks nr 1.

Strona 8 z 374

Jak z kolei wynika ze sprawozdania Wojciecha Sawickiego z Komisji Likwidacyjnej,

poczwszy od 1992 r. w WSI rozpoczto tworzenie caego systemu majcego na celu ukrycie

istotnych danych przed ewentualnym wejciem w ycie ustawodawstwa lustracyjnego.

Czci tego systemu byo utworzenie dwch oddziaw paraarchiwalnych: oddziau 26 w

zarzdzie wywiadu i oddziau 35 w zarzdzie kontrwywiadu, nazwanych - dla ukrycia ich

rzeczywistych funkcji - nieetatowymi skadnicami akt nie archiwalnych. Oddziay te

gromadziy take wci aktualne, ale na bieco nie prowadzone sprawy operacyjne o

szczeglnym znaczeniu, dotyczce politykw, dziaaczy gospodarczych i przedstawicieli

mediw. Nieetatowe skadnice akt nie archiwalnych byy miejscem, do ktrego trafiay akta

przed ewentualnym przekazaniem ich do IPN. Zalet tej konstrukcji byo to, e w razie

pytania o archiwa lub akta archiwalne mona byo odpowiedzie, e nie dotyczy to

materiaw umieszczonych w skadnicach, gdy z punktu widzenia struktury organizacyjnej

skadnice nie byy to archiwa, a akta nie miay charakteru archiwalnego - to dawao pretekst

do nie ujawniania ich organom Rzecznika Interesu Publicznego czy te IPN. Rwnoczenie

tam wanie przechowywano podstawowe pomoce ewidencyjne, umoliwiajce

zorientowanie si w aktach przekazanych do archiwum IPN. 4

Take po wejciu w ycie ustawy o IPN realizowano plan niszczenia i ukrywania akt.

wiadczy o tym m.in. prba niszczenia, przez wykrelenie flamastrem, danych personalnych

w Ksice nr 12, zawierajcej rejestr agentury z Wybrzea Gdaskiego z lat 70. i 80. Dziki

pracy Komisji Weryfikacyjnej i Komisji Likwidacyjnej odkryto ponad 1000 akt ukrytych w

pomieszczeniach WSI, ktre ju przed wielu laty winny by przekazane do IPN.

Zidentyfikowano take fakty prowadzenia wsppracy nierejestrowanej, w tym

przechowywania teczek pracy i teczek personalnych agentw w sposb wskazujcy na zamiar

ich ukrycia (m.in. dotyczy to teczki personalnej M zwizanej ze spraw ZEN, a

przechowywanej bez wiedzy oficera prowadzcego w odrbnym pomieszczeniu).5

Wszystko to razem sprawia, i badane akta s dalece niekompletne (dotyczy to przede

wszystkim akt przechowywanych w centrali; zasoby znajdujce si w ekspozyturach i

inspektoratach, czyli w jednostkach terenowych, s w o wiele lepszym stanie).

Na koniec trzeba stwierdzi co nastpuje: Komisja rozpoczynaa swoj prac

koncentrujc si na identyfikowaniu nieprawidowoci wynikajcych z dziaa onierzy b.

WSI w zakresie wskazanym przez ustaw z 9 czerwca 2006 r. Przedstawiony poniej Raport

odwouje si do wci nie zakoczonych prac Komisji Weryfikacyjnej. Ustawa z dnia

4 Patrz Sprawozdanie Komisji Likwidacyjnej.

5 Spis agentury nierejestrowanej przesa szef WSI gen. Jan ukowski wiceministrowi Macierewiczowi, nr pisma PS/00-

30/06 z 29.08. 2006

Strona 9 z 374

14.12.06. o zmianie ustawy Przepisy wprowadzajce ustaw o Subie Kontrwywiadu

Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego ( Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 7, poz. 49 )

umoliwia przedstawienie kolejnych publikacji wraz z pojawianiem si nowych materiaw.

Komisja Weryfikacyjna skierowaa do Prokuratury doniesienia o popenieniu

przestpstwa w nastpujcych sprawach:

- w sprawie penetracji rosyjskiej Wojskowych Sub Informacyjnych i zaniechania podjcia

stosowanych dziaa zmierzajcych do neutralizacji zagroenia;

- w sprawie przekroczenia uprawnie oraz przejcia majtku pastwowego w celu

nielegalnego zdobycia rodkw na finansowanie sub specjalnych;

- w sprawie nielegalnego handlu broni, a take ukrywania dokumentw;

- w sprawie dziaania na szkod Skarbu Pastwa oraz bezpieczestwa pastwa poprzez

uprzywilejowanie firmy Siltec w przetargach organizowanych dla WP;

- w sprawie stworzenia rezydentury, ktrej funkcjonariusze podejmowali nielegalne

dziaania przy wspudziale byych, nie zweryfikowanych pracownikw Suby

Bezpieczestwa;

- w sprawie nieprawidowoci zwizanych z gospodarowaniem funduszem operacyjnym w

krakowskim oddziale WSI oraz przywaszczania lokali operacyjnych;

- w sprawie wprowadzenia w bd polskich organw pastwowych przez udzielanie

faszywych wiadomoci majcych istotne znaczenie dla Rzeczypospolitej Polskiej oraz

niedopenienia obowizkw;

- w sprawie nieprawidowoci zwizanych z przetargiem na Koowy Transporter

Opancerzony;

- w sprawie nielegalnej inwigilacji partii politycznych;

- w sprawie prowadzenia dziaalnoci szpiegowskiej przeciwko interesom obronnoci

Rzeczypospolitej Polskiej i jej Siom Zbrojnym;

- w sprawie ujawniania w zamian za korzyci majtkowe poufnych informacji przez

pracownikw polskich ministerstw oraz nie przekazania przez WSI informacji o

zagroeniu energetycznym pastwa waciwym organom;

- w sprawie ujawnienia tajemnicy pastwowej oraz stosowania bezprawnych grb;

Raport zawiera 24 aneksy dokumentalne, szerzej omawiajce referowane problemy.

Strona 10 z 374

1. Potencja sub - mapa problemu

W latach 80. dwie struktury skaday si na wojskowe suby specjalne PRL. Byy to

Zarzd II Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego (powstay ostatecznie w 1951 r.

wywiad zagraniczny) i Wojskowe Suby Wewntrzne (przeksztacone w 1955 r. z Informacji

Wojskowej, penice rol kontrwywiadu i andarmerii wojskowej, a w istocie wojskowej

policji politycznej). W 1990 r. z WSW wyczono andarmeri, a reszt wczono do Zarzdu

II SG. Tak powstay organizm nazwano jesieni 1991 r. Wojskowymi Subami

Informacyjnymi i jako osobny Inspektorat podporzdkowano Ministrowi Obrony Narodowej.

W 1994 r. WSI powrciy do podlegoci wobec Sztabu Generalnego, by ostatecznie znale

si w dyspozycji MON. W 2006 r. ustawa rozwizaa WSI i powoaa dwie osobne suby

(SKW i SWW), stanowice centralne organa administracji rzdowej.

Zmiany organizacyjne dokonane na przeomie lat 80. i 90. nie miay zasadniczego

znaczenia. Suby przez cay czas peniy rol aparatu politycznego. Prace Komisji

Weryfikacyjnej pozwoliy ujawni obraz rzeczywistej struktury sub wojskowych: spord

blisko 10 tysicy dziaajcych w 1990 r. w kraju i za granic wsppracownikw tych sub a

2,5 tysica to ludzie ulokowani w centralnych instytucjach administracyjnych i

gospodarczych kraju. Ju samo tylko wyliczenie tych instytucji oraz liczby dziaajcych w

nich agentw okrela rzeczywist skal problemu, z jakim Polska musiaa upora si,

odzyskujc niepodlego po 1989 roku. Zagadnienie to obrazuje ponisze zestawienie,

obejmujce 2457 wsppracownikw uplasowanych w instytucjach cywilnych PRL 6

Urzdy centralne:

Urzd Rady Ministrw - 6

Kancelaria Sejmu - 1

Ministerstwo Spraw Zagranicznych - 108

Pastwowy Instytut Spraw Midzynarodowych - 7

Ministerstwo Handlu Zagranicznego - 32

Ministerstwo Handlu Wewntrznego - 1

Ministerstwo Pracy - 1

inne ministerstwa - 13

6 Analizy dokonano na podstawie materiau bdcego w dyspozycji SKW. Pismo numer SKW/00-68/06

Strona 11 z 374

Urzd ds. Wyzna - 1

Inne jednostki administracji pastwowej:

Gwny Urzd Statystyczny - 3

Okrgowy Urzd Grniczy - 1

Pastwowy Komitet Normalizacyjny - 2

Zarzd Ruchu Lotniczego - 3

Urzd Gospodarki Morskiej - 3

Urzd Telekomunikacji - 2

Urzd Celny - 1

Zakad Ubezpiecze Spoecznych - 1

Sdy i prokuratury - 4

Samorzd terytorialny (rady narodowe, rady gmin, urzdy wojewdzkie) - 14

Organizacje polityczne i spoeczne (instancje centralne):

Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - 2

Oglnopolskie Porozumienie Zwizkw Zawodowych - 1

Towarzystwo Przyjani Polsko-Radzieckiej - 2

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe - 1

Zwizek Modziey Socjalistycznej - 1

Zwizek Modziey Wiejskiej - 1

Zwizek Socjalistycznej Modziey Polskiej - 1

Zrzeszenie Studentw Polskich - 4

Centralny Komitet Stronnictwa Demokratycznego - 1

Centralna Rada Zwizkw Zawodowych - 1

Oglnopolskie Hufce Pracy - 5

Towarzystwo Polonia - 3

Zwizek Kek Rolniczych - 1

Uczelnie i placwki akademickie:

Akademia Grniczo-Hutnicza - 7

akademie rolnicze - 17

akademie medyczne - 10

Politechnika Gdaska - 8

Politechnika Krakowska - 4

Politechnika Szczeciska - 18

Politechnika lska - 5

Strona 12 z 374

Politechnika Warszawska - 22

Politechnika Wrocawska - 20

inne uczelnie techniczne - 9

Szkoa Gwna Planowania i Statystyki - 10

Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu - 7

Uniwersytet Jagielloski - 6

Uniwersytet dzki - 4

Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie - 3

Uniwersytet Wrocawski - 6

Uniwersytet Warszawski - 20

Akademia Wychowania Fizycznego - 3

wysze szkoy pedagogiczne - 3

wysze szkoy zawodowe - 7

inne szkoy wysze - 18

Studenci

zarejestrowano 342 studentw; najwicej (106) w latach 1987-1990

Polska Akademia Nauk 38

Instytuty naukowe - 41

Szkoy:

licea, technika i szkoy zawodowe - 21

szkoy podstawowe - 4

Redakcje telewizyjne, radiowe i prasowe - 67, w tym:

radio i telewizja - 28

Polska Agencja Prasowa - 10

Rzeczpospolita - 3

Trybuna Ludu - 4

Sztandar Modych - 3

ITD - 2

oraz Chopska Droga, Przegld Techniczny, Sportowiec, Gos Szczeciski,

Wieczr, Tygodnik Polski, Radar i inne redakcje

RSW Prasa, Ksika, Ruch - 7

Instytucje artystyczne i kulturalno-owiatowe, wydawnictwa i drukarnie - 21

Szpitale i zakady opieki zdrowotnej - 34

Banki:

Strona 13 z 374

Bank Handlowy - 5

Pekao SA - 4

Narodowy Bank Polski - 3

inne - 2

Firmy ubezpieczeniowe 3

Centrale Handlu Zagranicznego:

Agros - 9

Animex - 9

Baltona - 12

Budimex - 6

Chemitex - 3

Ciech - 22

Coopexim - 6

DAL - 12

Dromex - 2

Elektrim - 24

Hortex - 11

Impexmetal - 35

Kolmex - 3

Megadex - 3

Metalexport - 33

Metronex - 14

Minex - 15

Paged - 6

Pewex - 1

Polcoop - 7

Polimex (Polimex Cekop) - 25

Polservice - 19

Rolimpex - 5

Skrimpex - 12

Stalexport - 8

Textilimpex - 7

Universal - 19

Varimex - 33

Strona 14 z 374

inne - 23

a take:

Polska Izba Handlu Zagranicznego - 2

firmy polonijne - 25

Midzynarodowe Targi Poznaskie - 2

Przedsibiorstwa handlowe:

Agromet - 17

Centrozap - 19

Centromor - 15

inne - 7

Przedsibiorstwa brany zbrojeniowej:

Bumar - 12

Cenzin - 1

CZIn - 3

Inter Vis - 1

Steo - 1

Vis - 1

Przedsibiorstwa sektora paliwowo-energetycznego:

CPN - 3

Gdaskie Zakady Rafineryjne - 1

Naftobudowa - 1

inne zakady brany energetycznej - 32

Huty i kopalnie, sektor grniczy:

kopalnie - 11

huty - 9

przedsibiorstwo handlowe Wglokoks - 14

inne przedsibiorstwa grnicze - 3

Zjednoczenia przemysowe - 7

Przedsibiorstwa transportowe i spedycyjne:

LOT - 143

PKP - 5

PKS - 15

Hartwig - 15

Polskie Linie Oceaniczne - 36

Strona 15 z 374

Polska egluga Batycka - 32

Polska egluga Morska - 26

Przedsibiorstwa zwizane z gospodark morsk:

Dalmor - 9

Nawimor - 3

Polcargo - 10

Polfracht - 8

inne firmy eglugowe - 6

stocznie - 41

inne przedsibiorstwa z tego sektora gospodarki - 14

zarzdy portw - 10

Zakady brany elektronicznej - 32

Nadawcze Stacje Radiowo-Telewizyjne - 3

orodki ZETO - 5

Zakady brany farmaceutycznej (produkcyjne i handlowe) - 4

Zakady brany lotniczej - 8

Przedsibiorstwa produkcyjne i handlowe brany motoryzacyjnej - 15

Zakady produkcyjne rnych bran - 189

Przedsibiorstwa budowlane - 60

Przedsibiorstwa komunalne - 23

Orodki badawczo-rozwojowe zwizane z rnymi gaziami przemysu, biura

projektowe i konstrukcyjne - 49

Biura turystyczne i biura podry:

Orbis - 22

Almatur - 3

Gromada - 3

Juwentur - 5

inne - 4

hotele - 2

Spdzielczo i spdzielczo mieszkaniowa oraz administracje mieszkaniowe - 38

Pojedynczy wsppracownicy uplasowani byli ponadto m.in. w:

areszt ledczy - 1

biuro zatrudnienia - 1

Drukarnia Skarbowa - 1

Strona 16 z 374

firmy takswkarskie - 5

Instytut Meteorologii - 1

kluby sportowe - 3

Ludowy Zesp Jedziecki - 1

Mennica Pastwowa - 1

obserwatorium astronomiczne - 1

orodki szkoleniowe - 3

Pastwowa Inspekcja Radiowa - 1

Pastwowe Gospodarstwo Rolne - 1

Pastwowy Zakad Wychowawczy - 1

Prywatna Szkoa Jzykw Obcych - 1

Rada Gospodarki Materiaowej - 1

Rejonowy Dozr Techniczny - 1

restauracje - 3

Stacja Kwarantanny i Ochrony Rolin - 1

stra poarna - 1

Wojskowy Dom Wypoczynkowy - 1

Wrocawski Klub cznoci - 1

Zwizek owiecki - 1

Geneza WSI

W 1980 r. wadze komunistyczne wiadome gbokoci kryzysu spoecznogospodarczo-

politycznego przewidyway zasadnicze pogorszenie si sytuacji pastw

komunistycznych i ograniczenie moliwoci oddziaywania na zewntrz. Spodziewano si

zaostrzenia sytuacji militarno-politycznej, a nawet uwaano za realny wybuch wojny. W

zwizku z tym postawiono przed oddziaami operacyjnymi wywiadu wojskowego zadanie

sformuowania koncepcji utrzymania bezpiecznej cznoci midzy central a agentur

dziaajc w krajach zachodnich7. Wybrano plan, ktry przewidywa stworzenie na terenie

pasa krajw neutralnych - cigncego si od Skandynawii po poudniowe wybrzea Morza

rdziemnego - sieci spek. Bazowa miano na istniejcych spkach polonijnych, ale

7 Jeszcze w 1977 r. bdcy wwczas szefem wywiadu wojskowego Czesaw Kiszczak wyda instrukcj operacyjn, ktra

przewidywaa skoncentrowanie pracy wok dwu pionw: Agenturalnego Wywiadu Strategicznego i Agenturalnego

Wywiadu Operacyjnego, przy czym ten drugi by wyranie faworyzowany. Zgodnie z t instrukcj i dotychczasow praktyk

czno agenturalna z central realizowana bya przede wszystkim poprzez oficerw pod przykryciem umiejscowionych w

placwkach dyplomatycznych i innych dziaajcych za granic oficjalnych instytucjach PRL. Ta sytuacja ulega zasadniczej

zmianie wraz z powstaniem NSZZ Solidarno, a nastpnie po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego. Patrz Instrukcja

Operacyjna z grudnia 1976 r. - Aneks nr 2

Strona 17 z 374

planowano te utworzy nowe i pozyska ju istniejce spki zagraniczne. Przedsibiorstwa

te, dziaajc jako legalne firmy gospodarcze, miay by tajnymi ekspozyturami

komunistycznego wywiadu wojskowego i koncentrowayby si na tworzeniu sieci

przekazywania informacji od agentury umieszczonej w krajach zachodnich do sowieckiej

centrali. Przewidywano, e uruchomienie takiej sieci potrwa do 10 lat. Zakadano, e

przedsiwzicie bdzie wymagao duych nakadw finansowych, bo firmy bd musiay

utrzyma si na zachodnich rynkach. Przewidywano take wykorzystywanie jako czci

skadowych systemu cznikowego firm przesyajcych do kraju paczki oraz rozpracowywano

pod tym samym ktem midzynarodow czno systemu TIR.8

Komisja w toku pracy zidentyfikowaa przynajmniej cztery rda finansowania sieci

firm tworzonych przez wywiad PRL - zapocztkowane ju w latach 80. a kontynuowane

pniej:

8 Z zachowanej w IPN teczki 43 Zarzdu II Sztabu Generalnego WP (Pion Operacyjny, Oddzia Studiw Specjalnych, nr

7466/95/12; nr IPN 001103/177) zatytuowanej Analiza Metod i Form Pracy Operacyjnej Zarzdu II i Wywiadw

Sojuszniczych patrz te Aneks 3.

Strona 18 z 374

1. Byy to dochody z przemycanych z Zachodu czci komputerowych, chronionych w latach

80. przez COCOM zakazem eksportu do krajw komunistycznych, a niezbdnych obozowi

sowieckiemu w wycigu zbroje. Komisja udokumentowaa przynajmniej dwa przypadki

zaangaowania wywiadu wojskowego PRL w operacje tego rodzaju. Pierwszy dotyczy

zorganizowanej w latach 1983-85 przez Grzegorza emka i Piotra Kuczyskiego sieci

porednikw, ktra wedug wczesnych organw cigania miaa si skada z okoo stu

osb odbierajcych nadchodzce z zachodu paczki z czciami komputerowymi. Paczki te

byy z wielkim zyskiem odsprzedawane zorganizowanej przez emka i prowadzonego

przeze agenta penetrujcego NSZZ S firmie IMPOL. Z kolei IMPOL sprzedawa towar

firmom wojskowym i nalecym do MSW. Operacja bya moliwa dziki wspdziaaniu

wywiadu wojskowego PRL ze zwizanymi z nim firmami na zachodzie. emek wytypowa

do tych dziaa obok szwajcarskiej firmy Akerman Electronics firm BATAX Wiktora

Kubiaka; wsppracowa te z firmami wskazanymi mu przez wspzaoyciela IMPOL,

Piotra Kuczyskiego: Capitami z Belgii i ICL z Wielkiej Brytanii oraz z firm Jerzego

Pilcha-Kowalczyka z USA.9 Olbrzymie zyski z nielegalnego handlu czciami

komputerowymi zdobyway te IV i VIII departament Centralnego Zarzdu Inynierii,

kierowany w kocu lat 80. przez Jerzego Dembowskiego dziaajcego jako OPP

WIRAKOCZA. Sprzedawane do ZSRR i do KRLD czci komputerowe przynosiy - jak

stwierdzono w jednym z raportw - zyski rzdu 500-600 tys. USD za jednorazow parti

dostaw.10

2. Wywiad wojskowy zaangaowany by w nielegalne operacje finansowe polegajce m.in.

na:

a. zagranicznych operacjach bankowych typu PORTOFOLIO i AKREDYTYWA,

przynoszcych zyski rzdu 40% rocznie. rdem finansowania byy m.in. fundusze

Central Handlu Zagranicznego; przebieg niektrych z tych operacji znamy dziki

agenturalnym materiaom dotyczcym Grzegorza emka.11 Jedn z nich (do dzi nie w

peni wyjanion) bya operacja udzielenia BATAX-owi Wiktora Kubiaka kredytu w

wysokoci 32 mln USD przez emka dziaajcego w imieniu BHI (fili Banku

Handlowego) w Luksemburgu, gdzie peni rol dyrektora Komitetu Kredytowego;

emek twierdzi zreszt, e poyczka ta nigdy nie zostaa zrealizowana, a jedynie wydano

9Teczka Pracy DIK II, IPNz 001257/505 k. m.in. 44,49; p. te Teczka Personalna DIK t. I IPN 00704/11 k. 114-128.

10 Patrz Aneksy nr 4, nr 5, nr 6.

11 Teczka Pracy AKREDYTYWA IPN Z/001257/1150 oraz teczka pracy PORTOFOLIO, IPN 00704/16

Strona 19 z 374

rodzaj promesy poyczki.12 BATAX, jak si wydaje peni wan rol w strategii wywiadu

wojskowego PRL;13

b. wykup polskiego dugu poprzez Fundusz Obsugi Zaduenia Zagranicznego, kierowany

przez wsppracownika wywiadu tw. DIK (Grzegorz emek). W dziaania te emek

zaangaowa m.in. ABI.14; emek zosta dyrektorem generalnym FOZZ po konsultacjach

przeprowadzonych przez wywiad wojskowy i wywiad cywilny. W raporcie napisanym po

tych konsultacjach stwierdzi m.in., e zyski jakie mona dodatkowo `wycisn` z tej

operacji sigaj rocznie sumy 500 mln dolarw.15.

c. Przejmowanie spadkw byych obywateli polskich zmarych za granic.

Udokumentowane zyski osignite z tych operacji przekroczyy milion dolarw16;

d. Handel broni z terrorystami arabskimi. W planach i zamierzeniach na rok 1990 Oddziau

Y (o ktrego genezie i dziaaniu wicej niej) napisano, i handel broni powinien

stanowi wane rdo pozabudetowego finansowania sub. Janusz Onyszkiewicz

jako Minister Obrony Narodowej wyda dyrektyw aprobujc pozabudetowe

finansowanie wojska17. Bolesaw Izydorczyk wyda zgod na operacj sprzeday broni do

Sudanu i na otw, co miao przynie subom zysk 200-400 tys. USD.18

3. Wywiad zakada na terenie Polski poprzez tajnych wsppracownikw dziaajcych w

firmach krajowych wsplne przedsiwzicia (joint venture), majce przynie szczeglnie

12 Patrz wyjanienia emka dotyczce stosunkw z firm BATAX, teczka pracy DIK t. 2, IPN BU Z/001257/505, k. 50

oraz 131-142

13 Patrz Aneks nr 7, Aneks do protokou kontroli przeprowadzonej w Banku Handlowym International w Luxemburgu z dn.

24 lipca 1992 r. k. 5

14 Patrz Aneks nr 7, zeznania emka dotyczce ABI w odkupywaniu dugu.

15 Patrz Aneks nr 8, Notatka subowa, Dotyczy: zmiany miejsca zatrudnienia, Teczka pracy DIK t. 3 IPN 00704/16.

16 Plany nielegalnego przejcia spadkw za granic pojawiaj si po raz pierwszy w Sprawozdaniu z prac oddziau Y za rok

1985:

2. Analiza realizacji zada operacyjnych. () podjto prb przejmowania spadkw zagranicznych. Po rozpracowaniu 14

spraw do dalszego prowadzenia zakwalifikowano:

2 spadki z terenu Francji (AW-1 i AW-2) na sum dwch milionw frankw francuskich;

1 spadek kanadyjski (AW-3) na sum ponad 1 mln dolarw. ()

Od tego roku sprawa przejmowania spadkw znajduje si w staym zainteresowaniu oddziau Y. p. Teczka spraw Oddziau Y

IPN 00704/61 k. m.in. 62, 219.

Sprawa ta staa si take tematem notatki instruktaowej zawierajcej streszczenie zalece oficerw wywiadu

przebywajcych za granic, gdzie w konkluzji stwierdza si m.in., e:

ad. 2 Specyfika pracy w konsulatach jest wyrana. Przede wszystkim przejawia si w olbrzymiej iloci kontaktw

osobistych spord ktrych zawsze mona wybra kontakty cenne dla wywiadu wojskowego. Praca w konsulacie daje

rwnie dostp do dokumentw stanu cywilnego kraju pobytu, dokumentw identyfikacyjnych (np. paszporty), czy spraw

spadkowych, z ktrych mona czerpa due kwoty w dewizach na potrzeby wywiadu wojskowego. Nie wykorzystuje si

jednak szans na pozyskanie powanych kwot dewizowych jakie daj spadki z USA. Chodzi tutaj o spadki, co do ktrych nie

byo moliwoci ustalenia spadkobiercw w kraju. Procedura przekazywania spadkw jest dosy rutynowa i w przypadku

kooperacji dwch osb - jednej w konsulacie, drugiej w Wydziale Spadkw MSZ oraz przygotowaniu odpowiednich

dokumentw stanu cywilnego (metryki) przez central wywiadu wojskowego stosunkowo szybko mona sprowadzi do

kraju lub przekaza je osobie w USA kwoty sigajce tysicy dolarw. Teczka 43. Op. cit. k. 177.

17 Dyrektywa Ministra Obrony Narodowej J. Onyszkiewicza z dnia 3 grudnia 1992 r.

18 Patrz rozdzia Nielegalny handel broni.

Strona 20 z 374

wielkie zyski. Do takich naleaa m.in. inwestycja polegajca na zaoeniu przez LOT oraz

powoan w Chicago firm ABI kasyna gier hazardowych w Hotelu Marriot w Warszawie.

Porednikiem w tej operacji na konto ktrego ABI przekazao milion dolarw bya spka

BATAX Wiktora Kubiaka.19

4. Wywiad podejmowa te wysiki powoania firmy telewizyjnej. Pierwotnie zamierzonym

celem tych dziaa miao by uatwienie plasowania agentury na zachodzie. Tak tumaczy

swoje dziaanie Grzegorz emek, ktry na zlecenie wywiadu mia podj w tej sprawie

rozmowy z firm ITI i reprezentujcymi j Janem Wejchertem i Mariuszem Walterem. Wan

rol odegra w tych dziaaniach pracujcy w Filmie Polskim agent wywiadu, ale relacje byy

bardziej skomplikowane, bo istotn rol w operacjach FOZZ odgrywa te Weinfeld,

mieszkajcy w Kalifornii obywatel niemiecki pochodzenia polskiego, ktry m.in. posiada

przedsibiorstwo medialne. Weinfeld i emek zaangaowali si w przejcie holenderskiej

firmy medialnej SEPP i w tym celu emek w imieniu FOZZ przekaza penomocnictwa

nalecej do Andrzeja Kuny firmie Biccarco, ktra wykupia akcje SEPP.20

W latach 90. budowane wok dawnego wywiadu (Zarzdu II SG) suby wojskowe

skoncentroway swj wysiek na tworzeniu aparatu krajowego i firm dziaajcych pod

przykryciem. Konsekwencj tej praktyki byo uzyskanie wpywu przez suby na ycie

gospodarcze i spoeczne. Suy kady te nacisk na zdobywanie pozabudetowych rodkw

finansowych.21

Poczwszy od 1983 r. wywiad przechodzi zasadnicze przeksztacenia, w wyniku

ktrych centraln rol zaczyna w nim odgrywa nowoutworzony 1 listopada 1983 r. Oddzia

Y. To temu wanie oddziaowi, ktrego wikszo onierzy przesza przeszkolenie w ZSRR,

powierza si realizacj zadania reorientacji wywiadu i stworzenia sieci przedsibiorstw

majcych stanowi tajne ekspozytury komunistycznych sub22.

19 Patrz Aneks nr 7.

20 P. m.in. Teczka pracy DIK nr 3, k. 94-96, IPN 00704/16 oraz informacje przekazane Komisji Weryfikacyjnej, APW

Waldemara aka.

21 Peny zakres tych operacji nie jest znany. Opis operacji zamieszczony w rozdziale 4 Raportu oparto na aktach Wydziau

Finansw WSI (Biecy depozyt walutowy Oddziau Y cz. II; wg protokou 00344/POY/88) zawierajcych dowody

nielegalnych operacji finansowych idcych w setki tysicy dolarw w latach 1989-1993. Oddzia Y zosta formalnie

rozwizany w 1991 r., ale jego faktyczn kontynuacj by Oddzia 2 (pniej: 22) Zarzdu II WSI. Patrz aneks nr 23.

22

Cz dokumentacji w tej sprawie przedstawiono w Aneksie nr 3.

Strona 21 z 374

2. Finanse WSI

Od listopada 1985 r. do kasy Oddziau Finansw Zarzdu II wpyway kwoty

pienine na tzw. depozyt operacyjny Oddziau Y, ktrego przeznaczeniem miao by

finansowanie dziaalnoci operacyjnej w okresie zagroenia i wojny. W 1985 r. - jak wynika z

ksigi Oddziau Y - cznie uzyskano ok. 9 tys. dol. USA, z czego ponad 6 tys. wpacono do

kasy Zarzdu.23 Pienidze te pochodziy z wpyww pozabudetowych wynikajcych z

dziaalnoci operacyjnej Oddziau Y. Dochody byy uzyskiwane z dodatkowych prowizji,

darowizn i dodatkowych zarobkw uzyskiwanych przez oficerw pod przykryciem i

wsppracownikw dziaajcych w firmach zagranicznych oraz z wpyww z operacji

bankowych i nielegalnego przejcia spadkw zagranicznych. Pozyskiwanie takich rodkw

finansowych moliwe byo dziki decyzji Szefa Sztabu Generalnego nr POR/01643/74.

rodki z depozytu operacyjnego Oddziau Y nigdy nie byy wpacane na konta

bankowe i stanowiy rdo finansowania operacji, wobec ktrych niepodane byo ich cise

dokumentowanie.

W aktach dotyczcych biecego depozytu walutowego Oddziau Y Zarzdu II mona

odnale szereg operacji finansowych, ktrych przeznaczenia Komisja Weryfikacyjna do dnia

dzisiejszego nie jest w stanie dokadnie okreli. Niemniej odnaleziono dokumenty ukazujce,

gdzie lokowano poszczeglne kwoty pienine.

W 1988 r. Oddzia Y udzieli swojemu wsppracownikowi ps. MERC (Jan

Zauska) na okres jednego roku oprocentowanej na 20% rocznie poyczki w wysokoci 50

tys. dolarw. Zauska zosta pozyskany w 1986 r. i by wykorzystywany do kupowania

urzdze embargowanych (co zwykle oznaczao czci elektroniczne oboone zakazem

eksportu do krajw komunistycznych, ktrym USA i inne pastwa zachodnie chciay w ten

sposb utrudni udzia w wycigu zbroje). Na pocztku lat 90. Zauska by wacicielem

dwch zarejestrowanych w Polsce firm (Carpatia i Agaricus) oraz austriackiej firmy

Riedrich. Udzielajc poyczki Oddzia Y zobowiza Zausk do zatrudniania

wskazywanych mu osb oraz do odprowadzania 5% zyskw z firm krajowych i 3% z firmy

austriackiej. Mona sdzi, e prawdziwym celem poyczki byy nielegalne operacje

finansowe, cho w dokumentacji cel tej poyczki ujto inaczej: Celem poyczki byo cise

zwizanie MERCA z Central oraz zapewnienie warunkw plasowania w jego firmie

naszych ludzi. Poyczk wraz z odsetkami MERC zwrci do Centrali w styczniu 1991 r.

23 Teczka spraw Oddziau Y IPN 00704/61 k. 69

Strona 22 z 374

Zgodnie z decyzj Szefa Wywiadu w styczniu 1991 r. wszystkie zobowizania finansowe

wsppracownika wzgldem Centrali zostay anulowane.24

9 padziernika 1990 r. z kasy Oddziau Y na podstawie pisma pk. Zdzisawa

yowskiego przekazano pk. Konstantemu Malejczykowi 7 tys. dolarw USA. Brak

dowodw zwrotu tej sumy lub wyjanienia celu jej wydatkowania.

Innym przykadem wykorzystywania rodkw finansowych przez Oddzia Y byo

udzielenie w nieokrelonych celach inwestycyjnych poyczki w wysokoci 15 tys. dolarw

konsultantowi ps. YUGO.

Dostpna dokumentacja w wielu przypadkach nie pozwala na stwierdzenie, w jakim

celu i na jakie operacje finansowe oficerowie WSI pobierali rodki z biecego depozytu

walutowego Oddziau Y - czego przykadem jest notatka z 25 stycznia 1991 r., w ktrej

potwierdza si odbir od pk. yowskiego sumy 30 tys. dolarw, stanowicej zwrot wydatku

na inwestycje realizowane zgodnie z decyzj zawart w pimie Oddziau Y nr 0213/PO-Y/90.

Ponadto dokument zawiera odrczny dopisek mwicy, e nie osignito korzyci

przewidzianych w w/w notatce25.

Z depozytu Oddziau Y korzysta take Zarzd III. Midzy innymi pk Eugeniusz

Lendzion uzyska 14 kwietnia 1992 r. za zgod B. Izydorczyka zaliczk w wysokoci 100

tys.dolarw. Kwota ta miaa by zabezpieczeniem celw ujtych w planie z dn. 13.04.92 r.

realizowanym w SKW krypt. Kontrakt nr 0110/92.26

W dokumentacji finansowej mona te znale akceptacj na wypat z depozytu

Oddziau Y 100 tys. dolarw dla Marka Mackiewicza. Zgod tak B. Izydorczyk wyrazi 3

czerwca 1992 r.27

rodki finansowe tego depozytu Oddziau Y byy take powikszane o rodki z

przedsiwzi operacyjnych realizowanych w kraju (odnotowane s wpaty w wysokoci

1000 dolarw, 500 dolarw itp.) oraz za granic przez np. Oddzia 3 Zarzdu III WSI

(odnotowano wpyw sumy pieninej w wysokoci 1500 DM).

Powysze operacje finansowe, cho odnotowane w Biecym depozycie walutowym

Oddziau Y, nigdzie indziej nie zostay odnotowane. W szczeglnoci nie ma o nich

wzmianki w prowadzonych przez szefa Wydziau Finansw teczkach dotyczcych kont

bankowych WSI28. Komisja Weryfikacyjna nie ustalia, jaki by dalszy los tych rodkw.

Ostatni wpis dotyczy operacji przeprowadzonej przez pk. Malejczyka i pk. Dukaczewskiego,

24 Zeszyt kandydata Z.J. oraz Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y.

25 Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y

26 Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y

27 Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y

28 Teczka Konto Wokowicz oraz Teczka Konto 2554.

Strona 23 z 374

ktrzy 5 lutego 1993 r. przekazali do depozytu oddziau finansw 552.160 frankw

francuskich i 43.700 z. Pewnym ladem jest te zapis z 1991 r., ktry nakazuje wstrzymanie

uzyskiwania dodatkowych pozabudetowych rodkw finansowych w ramach dziaalnoci

operacyjnej wywiadu wojskowego do czasu prawnego usankcjonowania dziaalnoci

wywiadu wojskowego. Rwnoczenie podjto decyzje o utworzeniu konta bankowego w

trzech niezalenych bankach szwajcarskich, gdzie zdeponowano po 500 tys. dolarw w

kadym.

Ta suma - 1,5 miliona dolarw wyprowadzonych z Polski przez wywiad - stanowia

minimalny zasb, z ktrym struktura ta rozpocza dziaalno w III RP. Suma ta nigdy nie

zostaa rozliczona. Nie wiemy, jak j wydatkowano ani jakie przyniosa zyski, nigdy bowiem

nie dokonano jej zbilansowania.

W wietle przytoczonych faktw postpowanie nastpujcych osb wypenia

dyspozycj w art. 70a ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. Przepisy

wprowadzajce ustaw o Subie Kontrwywiadu Wojskowego i Subie Wywiadu

Wojskowego oraz ustaw o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz

Suby Wywiadu Wojskowego: gen. bryg. Marek Dukaczewski, gen. dyw. Bolesaw

Izydorczyk, pk. Zdzisaw yowski, pk Konstanty Malejczyk, pk Eugeniusz Lendzion.

Dziaanie Jana Zauski wypenia dyspozycj art. 70a ust. 2 pkt. 1 powoanej wyej

ustawy.

W opisanym okresie Szefem WSI by kadm. Czesaw Wawrzyniak.

Strona 24 z 374

3. Penetracja rosyjska: zagroenia dla wewntrznego

i zewntrznego bezpieczestwa pastwa

Sowieckie suby specjalne (KGB i GRU) utworzyy i cile kontroloway wojskowe

suby specjalne PRL. Tak byo w latach 40. i nie ulego to zasadniczej zmianie do 1989 r.

W Zarzdzie II Sztabu Generalnego oraz w Wojskowej Subie Wewntrznej suby

sowieckie miay swoje stae przedstawicielstwa, w ktrych umieszczani byli rezydenci GRU i

KGB. Take na poziomie struktur terenowych WSW nawizane byy stae kontakty z

oficerami GRU, ktrzy ochraniali poszczeglne jednostki wojsk radzieckich. Mieli oni

swobodny dostp do kadry kontrwywiadu i wywiadu wojskowego PRL oraz do ich bazy

operacyjnej, w tym do dokumentw operacyjnych, lokali konspiracyjnych, osobowych rde

informacji oraz do informacji o pozostaych wsppracownikach.

Kadra WSI

WSI powstay w padzierniku 1991 r. z poczenia WSW i Zarzdu II SG. Mimo

nowej nazwy i zmienionego kierownictwa WSI utrzymay zasadnicz cech sub specjalnych

krajw podlegych ZSRR: ich kadra skadaa si z wybranych i zaufanych ludzi, ktrzy

przeszli specjalne szkolenia gwarantujce lojalno, przy czym w czasach komunistycznych

suby sowieckie miay decydujcy wpyw na polityk kadrow w Zarzdzie II SG, w WSW i

w caym LWP. Tylko wytypowane przez nie osoby byy przewidziane do sprawowania

dowdczych funkcji w wojskowych subach specjalnych PRL oraz do suby w dyplomacji

wojskowej, szczeglnie w pastwach NATO. Bya to tzw. kadra perspektywiczna, czyli

oficerowie, ktrzy w przyszoci mieli obj stanowiska dowdcze. Zakwalifikowane do tego

grona osoby kierowano na szkolenie przez GRU lub KGB w Zwizku Sowieckim lub innych

krajach bloku komunistycznego.

Analiza owiadcze zoonych przed Komisj Weryfikacyjn oraz wybranych spraw

operacyjnych wskazaa na istotne znaczenie w subie osb, ktre przeszy szkolenie w ZSRR

lub w szkoach wojskowych innych krajw obozu. Z zebranych danych wynika, e od

pocztku lat 70. rozpoczto cykliczne szkolenia polskich oficerw w szkoach KGB i GRU.

Byy to studia magisterskie (dzienne lub wieczorowe), studia podyplomowe (szeciu- lub

dziewiciomiesiczne) lub trzymiesiczne kursy, ktre organizowano w zamknitych

budynkach specjalnych.29 Wci nie dysponujemy penymi danymi o liczbie absolwentw i

rodzaju szk, ktre koczyli.

29 Wicej na temat kursw w Aneksach nr 10, nr 11, nr 12, nr 13.

Strona 25 z 374

Przykadowo w jednym tylko roku szkolnym 1973/74 w 21 wyszych uczelniach

ZSRR przebywao na przeszkoleniach 127 polskich suchaczy ze sub specjalnych. O

dynamice zmian wiadczy fakt, e - jak czytamy w sprawozdaniu zastpcy attache

wojskowego przy Ambasadzie PRL w Moskwie - ilo suchaczy przeszkolonych w jednym

roku wzrosa na przestrzeni ostatnich 3 lat prawie trzykrotnie.30 Wedug innych, zebranych

dotychczas przez Komisj materiaw, od pocztku lat 70. do roku 1989 w szkoach w ZSRR

przebywao przynajmniej 800 oficerw z Polski.

Skierowanie na szkolenie w ZSRR byo traktowane jako wyrnienie za postaw

ideow, efekty pracy i lojalno. Kandydaci do szkole mieli spenia kryteria31:

nienagannej postawy ideologicznej;

potwierdzonej i stale weryfikowanej lojalnoci wobec systemu;

predyspozycji do realizacji zada operacyjnych;

bezwzgldnego realizowania polece przeoonych.

Ukoczenie szkolenia w ZSRR byo warunkiem objcia kierowniczego stanowiska w

subach specjalnych PRL. Taka polityka kadrowa zapewniaa oczekiwany przez Rosjan

stopie kontroli i integracji wojskowych sub specjalnych PRL ze subami sowieckimi.32

Na podstawie relacji uczestnikw kursw wiadomo, e w ich trakcie dochodzio do

ujawnienia procedur i szczegw dziaa operacyjnych sub PRL. Oficerowie byli pod

nieprzerwan obserwacj sowieckich sub specjalnych. Jak wynika z tych relacji, w

internatach oraz w salach wykadowych zaoone byy podsuchy, a kade wyjcie poza teren

tych obiektw zawsze odbywao si w towarzystwie tzw. ogona. Jest te prawdopodobne,

e KGB werbowao polskich onierzy. Na zajciach szczegowo wypytywano o metody

operacyjne stosowane w Polsce, za wykadowcy przekazywali jedynie ksikow i

zdezaktualizowan wiedz. Organizowanie przez GRU i KGB kursw dla onierzy krajw

bloku wschodniego ukierunkowane byo na zdobycie wiedzy na temat uczestnikw kursw,

ich naogw i przyzwyczaje, stworzenia ich profili psychologicznych i na poszerzenie

wiedzy o skadzie kadrowym sub. 33

Kadra perspektywiczna bya kierowana z Polski take do sowieckich wyszych

szk wojskowych i cywilnych oraz do akademii dyplomatycznych znajdujcych si pod

30 Teczka Dokumenty oficerw attachatw wojskowych.

31 Notatka subowa dot. absolwentw kursw KGB i GRU - oficerw Inspektoratu WSI, teczka kp GWIAZDA k. 55.

32 Zagroenia wynikajce z powiza sub PRL-ZSRR, op. cit. k. 48-52.

33 Jak wynika z relacji pk W. K., uczestnika kursu KGB w 1988 r., pobyt na kursie w Moskwie by peen oznak

wiadczcych o inwigilacji polskiej grupy tj.: staa wiadomo podsuchu w salach mieszkalnych, stae monitorowanie

przebiegu zaj w salach lekcyjnych, doskonaa znajomo sytuacji polskiej grupie, pytania dyurnych tumaczy o niektre

typowo polskie znaczenia wyrazw, ktre po wyjanieniu jak ustalilimy paday w konkretnym dniu w konkretnym pokoju,

patrz Aneks nr 10.

Strona 26 z 374

cis kontrol sowieckich sub specjalnych. Szkolenia w ZSRR przeszli m.in. szefowie WSI

(kontradmira Kazimierz Gowacki i gen. Marek Dukaczewski) oraz kolejni szefowie

wywiadu, w tym pk Waldemar ak i ostatni z nich, pk Krzysztof Surdyk. Szkolenie w

ZSRR przeszli take szefowie Oddziau Bezpieczestwa WSI: pk Marek Witkowski (kurs

GRU) i pk Andrzej Zitkiewicz (kurs KGB). Szkoleni byli take oficerowie pod przykryciem

z Oddziau Y (pniejszy Oddzia 22 Zarzdu II).34 Na szkolenia kierowane byy osoby w

rednim wieku, ze znajomoci jzykw obcych i dobrymi wynikami w pracy operacyjnej.

Ostatnie szkolenia prowadzone byy przez KGB i GRU jeszcze na przeomie lat 80. i 90., gdy

rozpad bloku komunistycznego by ju nieuchronny. Wedug danych posiadanych przez

Komisj Weryfikacyjn na sowieckie kursy wysano oficerw, co do ktrych planowano, i

po zmianach politycznych obejm w nowych subach specjalnych stanowiska kierownicze

(oraz agentur wpywu). Dla niektrych uczestnikw byo to ju drugie takie szkolenie35.

Przypadki szkolenia oficerw WSI w Rosji odnotowano jeszcze w 1992 i 1993 r. 36

Fakt, e do 2006 roku w strukturach WSI suyo kilkudziesiciu absolwentw

sowieckich szkole i kursw wiadczy jednak o tym, e do tego czasu zasadniczych zmian w

wojskowych subach specjalnych RP nie przeprowadzono. Sytuacj t obrazuje zestawienie

funkcji, jakie w poszczeglnych komrkach organizacyjnych WSI penili niektrzy z

oficerw szkolonych w ZSRR37:

Szefowie WSI

34 Komisja Weryfikacyjna uzyskaa informacj, e jeszcze w maju 1992 r. przebywa pod Moskw na miesicznym szkoleniu

specjalistycznym w zakresie obsugi systemw namierzania pk. P. Z notatki tego oficera wynika, e na kursie tym byo

prcz niego czterech oficerw z Polski, ktrzy tworzyli odrbn grup szkoleniow.

35 Teczka SO GWIAZDA tom II, k. 24.

36 Jest to o tyle istotne, e jeszcze par lat temu byy Minister Obrony Narodowej Janusz Onyszkiewicz kategorycznie

twierdzi, i wojskowy wywiad PRL zachowa du niezaleno od Z SRR. Byy szef MON zdecydowanie wyklucza, by

wschodnie suby mogy przewerbowa agentw wojskowych sub PRL. Podlego [od GRU] bya wic oczywista, ale

zyskiem tej sytuacji byo to, e gdy zmieni si ustrj i wojsko mogo by ju armi suwerennego pastwa (a tego chciao

wielu oficerw), to nie mieli tu adnej formalnej, rozbudowanej struktury. W dodatku polski wywiad czasw PRL (tak jak

kady wywiad na wiecie), zachowywa spor suwerenno. J. Onyszkiewicz, Ze szczytw do NATO. Z Januszem

Onyszkiewiczem rozmawiaj Witold Bere i Krzysztof Burnetko, Warszawa 1999, s. 97. Przeprowadzone na pocztku lat

90. zmiany w wojskowych subach specjalnych J. Onyszkiewicz oceni pozytywnie: Od razu podzielilimy si z

Komorowskim prac w tym sensie, e on raczej zajmowa si WSW i kontrwywiadem, zwizanymi z wntrzem wojska.

Mnie przypad wywiad, jako zwizany bardziej z polityk zagraniczn. J. Onyszkiewicz, Ze szczytw do NATO, s. 99.

Jeli chodzi o tak zwan agentur, to suby postradzieckie nie miay do nich adnego dostpu J. Onyszkiewicz, Ze

szczytw do NATO, s. 100.

Bronisaw Komorowski twierdzi, e wsppraca wojskowych sub PRL i ZSRR nie bya oparta o zwizki agenturalne. B.

Komorowski w wywiadzie powiedzia:Midzy subami specjalnymi Wojska Polskiego i armii radzieckiej istniaa cisa

wsppraca. Bya to jednak raczej wsppraca instytucji a nie kontakty agenturalne oparte na zasadzie indywidualnego

werbunku. Po co radzieckie suby specjalne miayby lokowa agentw w instytucji w peni sobie podporzdkowanej? To

jest wtpliwe Uwaam, e odwoanie radzieckich oficerw cznikowych rezydentw, powinno przerwa wspprac. A

oni odwoani zostali ju dawno. Nie ma niechci, rozmowa z Bronisawem Komorowskim, Gazeta Wyborcza z 15 lipca

1992 r.

37 Sporzdzona przez Komisj Weryfikacyjn lista uczestnikw omawianych kursw i studiw stanowi Aneks nr 12 do

Raportu. Dokument ten - z uwagi m.in. na niszczenie materiaw rdowych przez oficerw WSI - nie zawiera kompletnej

listy nazwisk.

Strona 27 z 374

1. gen. bryg. Dukaczewski Marek (2001-2006)

2. kadm. Gowacki Kazimierz (1996-1997)

3. gen. dyw. Izydorczyk Bolesaw (1992-1994)

Zastpcy Szefa WSI

1. pk Januchta Roman (1996-1998)

2. pk Janus Stefan (1996-1997)

3. pk Puchta Janusz (1991-1992)

Agenturalny Wywiad Operacyjny

1. pk Czyyk Julian (1975-1988)

2. ppk Gowicki Marek (1975)

3. pk Kruel Andrzej (1979-1983)

4. pk Ludwichowski Stanisaw (1975-1977;1980-1982;1990)

5. pk Mka Dobrosaw (1976; 1977-1980; 1984-1987)

6. pk Pieniak Janusz (1975; 1976-1981; 1984-1986)

7. kmdr por. Russjan Jerzy (1987-1990)

8. ppk Smaza Stefan (1975; 1976-1985; 1986-1990)

9. pk Staluszka Wadysaw (1983-1989)

10. pk Worobit Zbigniew (1977-1979)

11. pk Wysocki Marek (1976-1980; 1981-1983)

Oddzia Y (Oddzia 22)

1. pk Bekier Maciej (b.d.)

2. pk Biernat Zygmunt (1983-1984)

3. ppk Bobek Janusz (b.d.)

4. mjr Bolewski Ryszard (b.d.)

5. ppk Cibulla Jan (b.d.)

6. pk Dunal Henryk (1983-1986)

7. kontradm. Gowacki Kazimierz (1983-1986)

8. ppk Gowicki Marek (1985-1986)

9. pk Lipert Cezary (1983-1989)

10. kmdr Lewicki Ryszard (1990)

11. pk Michalski Grzegorz (1987-1989 szef Oddziau Y)

Strona 28 z 374

12. kpt Romaski Kazimierz (b.d.)

13. ppk Siwanowicz Ryszard (b.d.)

14. pk Sosnowski Ryszard (1983-1987)

15. pk Surdyk Krzysztof (b.d.)

16. ppk Szuba Tadeusz (1983-1984)

17. pk Witkowski Marek (1985-1988)

18. pk Worobit Zbigniew (1987)

19. pk yowski Zdzisaw (1984-1991)

Biuro/Zarzd Studiw i Analiz

1. ppk Adamczyk Krzysztof specjalista (1995-1999; ZSiA 1999-2004)

2. pk Arczyski Janusz - starszy specjalista (1991-1994)

3. pk Bartkowiak Henryk - szef oddziau (1993-1996)

4. pk Bekier Maciej - szef oddziau (1998-1999, ZSiA 1999-2001)

5. pk Biernat Zygmunt - zastpca szefa biura studiw i analiz (1997-1999)

6. pk Baszczak Marian - szef oddziau (1996-1997)

7. pk Budzik Zdzisaw - szef oddziau (1998-1999, ZSiA 1999-2005)

8. mjr Doroz Marek specjalista (ZSiA 2002-2004)

9. kmdr Dziubiski Ryszard - gwny specjalista (1996-1997)

10. mjr Ferenz Arkadiusz - starszy projektant (1996-1999)

11. pk Gajewski Bonifacy - szef biura studiw i analiz (1995-1997)

12. pk Kendziorek Zdzisaw - szef oddziau (1991-1992)

13. ppk Koczewski Marek - starszy specjalista (1995-1999)

14. pk Kola Piotr - szef oddziau (1991-1994)

15. mjr Lis Jerzy oficer (1993-1995)

16. pk Lisiak Marek - szef oddziau (2002-2003)

17. pk Mazurkiewicz Artur - zastpca szefa zarzdu (ZSiA 1999-2001)

18. pk Nowak Marek - starszy specjalista (1993-1996; ZSiA 2000-2003)

19. ppk Obolewicz Zbigniew - starszy specjalista (1996-1999, ZSiA 1999)

20. ppk Piars Stanisaw specjalista (1996-1998; ZSiA 2001-2003)

21. kmdr Ppor. Rygiel Jacek - starszy oficer (1997)

22. pk Sabak Zbigniew - gwny specjalista (ZSiA 2004-2005)

23. ppk Stocki Jerzy - starszy oficer (1991-1994)

24. pk Szubert Jerzy szef oddziau (2000-2002)

Strona 29 z 374

25. pk Tratkiewicz Andrzej - zastpca szefa oddziau (ZSiA 2004-2005)

26. pk Twardowski Wiesaw - z-ca szefa oddziau (1993-1999)

27. pk Wolak Jan - starszy specjalista (ZSiA 2001-2002)

28. pk Woniak Maciej - szef oddziau (1996-1999)

29. pk Wysocki Marek - zastpca szefa oddziau (1996-1999)

30. pk Zawiliski Kazimierz - gwny specjalista (1995-1996)

Zarzd II

1. pk Bazylak Stanisaw - szef oddziau (1999-2003)

2. pk Boryszczyk Romuald- szef oddziau (1996-1998)

3. pk Broda Krzysztof - starszy specjalista (1997-1999)

4. pk Bury Wadysaw - starszy oficer (1996-2000)

5. pk Czyyk Julian - szef ekspozytury (1998-2003)

6. gen. bryg. Dukaczewski Marek - gwny specjalista (1992-1997)

7. pk Gajewski Bonifacy szef zarzdu (1997)

8. pk Gapys Wadysaw - zastpca szefa zarzdu (2004-2005)

9. ppk Gowicki Marek starszy oficer (1991-1999)

10. ppk Goszczycki Tomasz - szef ekspozytury (1998-2000)

11. ppk Gryss Wojciech - szef ekspozytury (1994-1998)

12. gen. bryg. Izydorczyk Bolesaw - szef zarzdu wywiadu (1991-1992)

13. ppk Jesionowski Janusz - zastpca szefa oddziau - szef wydziau (1998-1999)

14. pk Jurgielewicz Stanisaw - starszy oficer (1991-1995)

15. kmdr Karczewski Czesaw - gwny specjalista (1997-1998)

16. pk Kastelik Marian - zastpca szefa ekspozytury (1996-1999)

17. ppk Kozowski Andrzej - starszy specjalista (1991-1992; 1997)

18. pk Krajewski Zbigniew - szef ekspozytury (1998-1999)

19. pk Leniowski Tadeusz - szef ekspozytury (1993-1997)

20. pk Lipert Cezary - szef zarzdu (1996-1997)

21. pk Lisiak Marek szef oddziau (2003)

22. pk Ludwichowski Stanisaw - szef ekspozytury (1996-1999)

23. pk czyski Wit - szef oddziau (1992-1995)

24. pk uczkiewicz Robert - szef ekspozytury (1995-1999)

25. pk Marzda Wodzimierz - zastpca szefa oddziau (1996-1999)

26. mjr Moskaa Jerzy - starszy oficer (1997)

Strona 30 z 374

27. pk Paciorek Wojciech - zastpca szefa oddziau (1995-1999)

28. pk Paraszczuk Jzef - starszy oficer (1991-1996)

29. pk Pater Jerzy - szef ekspozytury (1996-1999)

30. pk Pieniak Janusz - gwny specjalista (2001-2004)

31. ppk Przelaskowski Witold - szef ekspozytury (2003-2004)

32. pk Puchaa Zygmunt szef zarzdu (2001)

33. pk Rosowski Jan - szef wydziau (1993-1999)

34. ppk Rudziski Zbigniew zastpca szefa oddziau (1999-2001)

35. kmdr por. Russjan Jerzy - szef ekspozytury (1996-1999)

36. kmdr ppor. Rygiel Jacek - zastpca szefa ekspozytury (1997-1999)

37. pk Sosnowski Ryszard - szef oddziau (1992-1995)

38. pk Staluszka Wadysaw - szef ekspozytury (1993-1996)

39. ppk Staniszewski Andrzej zastpca szefa ekspozytury (1996-1999)

40. ppk Stocki Jerzy - starszy oficer (1994-1995)

41. pk Surdyk Krzysztof - szef zarzdu (2003-2006)

42. ppk Szlakowski Wojciech - starszy oficer oddziau (1992)

43. pk Szoucha Micha - zastpca szefa zarzdu (1998-2000)

44. pk Szubert Jerzy - starszy oficer (1996-1998)

45. pk Ubych Tadeusz szef oddziau (1998-1999)

46. pk Witaszczyk Kazimierz - szef ekspozytury (1997-2002)

47. pk Worobit Zbigniew - szef oddziau (1991-1995)

48. pk Woniak Ryszard - szef ekspozytury (1996-1997)

49. ppk Wysokowicz Marek - szef ekspozytury (1992-1997; 1998-2001)

50. pk Zadora Jerzy - szef oddziau (1998-1999)

51. pk yowski Zdzisaw - gwny specjalista (1991-1992)

Zarzd III

1. pk Biaek Adam - starszy oficer (1996-1999)

2. pk Bocianowski Ryszard - szef oddziau (1992-1995)

3. pk Boczek Waldemar - szef oddziau (2002)?

4. pk Bortnowski Andrzej - starszy oficer (1991-1993)

5. pk Broda Krzysztof - zastpca szefa biura (1999-2002)

6. pk Czapliski Marek - szef oddziau (1996-1999)

7. pk Kalina Lech - z-ca szefa zarzdu (1993-1995)

Strona 31 z 374

8. pk Koczkowski Mieczysaw - starszy specjalista (1998-2000)

9. ppk Kowalski Wiesaw - starszy specjalista (1998-2001)

10. ppk Kuczyski Zygmunt - zastpca szefa oddziau (1999-2000)

11. pk Kulita Mieczysaw - gwny specjalista (1995-1996)

12. pk Lendzion Eugeniusz - zastpca szefa biura (2002-2003)

13. pk Lipert Cezary - szef oddziau (1993-1994)

14. pk Lisak Krzysztof - zastpca szefa oddziau (1999-2001)

15. ppk Listowski Jerzy - starszy oficer (1998-1999)

16. pk Mikoajczyk Czesaw - szef oddziau (2001-2004)

17. ppk Nabony Stanisaw - starszy specjalista (1996-1999)

18. pk Nowakowski Marek - szef oddziau (1991-1998)

19. ppk Packo Wiesaw - zastpca szefa oddziau (1992-1997)

20. pk Paraszczuk Jzef - starszy specjalista (1996-1998)

21. ppk Piars Stanisaw - starszy specjalista (2004)

22. pk Przepirka Marian - starszy specjalista (1997)

23. ppk Radzewicz Edmund - starszy specjalista (1997-1998)

24. pk Rzepecki Jerzy - szef zarzdu (1997-1999)

25. pk Sadowski Romuald - starszy specjalista (1996-1998)

26. ppk Szaaciski Zbigniew - zastpca szefa oddziau (2005)

27. ppk Szlakowski Wojciech - starszy specjalista (2000-2003)

28. pk Wilu Jerzy - starszy specjalista (1994-1995; szef oddz. 1995-1999)

29. pk Witkowski Marek - starszy specjalista (1991-1993)

30. pk Wooszyk Maciej - starszy specjalista (1993-1996)

31. pk Zitkiewicz Andrzej - starszy specjalista (b.d.)

32. pk yrek Emil - starszy oficer oddziau (1981-1990)

Centrum Szkolenia Wojskowych Sub Informacyjnych

1. pk Dbro Lucjan - zastpca komendanta centrum, szef oddziau (2001-2002)

2. kmdr Karczewski Czesaw - kierownik cyklu (1998-2002)

3. pk Kobacki Jerzy - kierownik cyklu (1996-1998)

4. ppk Kozowski Andrzej - starszy wykadowca (1997-1998)

5. kmdr Lewicki Ryszard z-ca komendanta centrum, komendant centrum (1992-1996)

6. ppk Krajewski Tadeusz wykadowca (1990-1996)

7. pk Pierzak Zbigniew - zastpca komendanta (2000-2005)

Strona 32 z 374

8. pk Przepirka Marian - kierownik cyklu (1997-1998)

9. ppk Szlakowski Wojciech wykadowca lektoratu j.obcych (1991-1992)

10. pk Targiski Edward - starszy wykadowca (1995-1998)

Zakad Zabezpieczenia Technicznego

1. pk Andrzejewski Micha - zastpca szefa oddziau (1995-1998)

2. pk Kouchowski Andrzej - szef oddziau (1990-1997)

3. ppk Kujawa Bogdan - starszy oficer organizacyjno-kadrowy (1992)

4. pk Lorek Kazimierz - szef oddziau (1995-1995)

5. pk Pieniak Janusz - kierownik zakadu (1992-1995)

6. ppk Rak Piotr - szef oddziau (1994-2000)

7. pk Winnicki Ryszard - z-ca kierownika zakadu (1992-1996)

8. pk yrek Emil - szef oddziau (1996-1999)

Centrum Bezpieczestwa Teleinformatycznego

1. pk Kasperek Jan dyrektor (1999)

2. pk Mka Dobrosaw - szef centrum (2001-2003)

3. pk Polkowski Krzysztof - szef centrum (2004-2006)

4. pk Rembacz Bogdan - szef wydziau (2000-2001)

Oddzia Kontrwywiadu Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej

1. pk Bocianowski Ryszard - szef oddziau (1990-1997)

2. pk Bugajny Jacek - zastpca szefa wydziau (1992-1997)

3. ppk Choptowy Kazimierz - zastpca szefa wydziau (1994-1997)

4. ppk Dudys Henryk specjalista (2001-2004)

5. ppk Karski Tadeusz - szef wydziau (1992-1997)

6. ppk Walczak Lech - szef wydziau (1992-1996)

Oddzia Kontrwywiadu Pomorskiego Okrgu Wojskowego

1. pk Biaek Adam - szef wydziau (1990-1996)

2. ppk Cichocki Marek - zastpca szefa oddziau (1993-1996)

3. ppk Domagalski Andrzej - starszy oficer (1990-1997)

4. ppk Kiepas Bogdan - starszy oficer (1990)

5. pk Kowalik Ryszard - szef wydziau (1993-2001)

Strona 33 z 374

6. ppk Kowalski Wiesaw - szef wydziau (1990-1995)

7. ppk Kuwik Stanisaw - szef wydziau (1995-1996)

8. pk Musiaek Tadeusz - szef oddziau (1995-1997)

9. pk Pasternak Zenon - szef wydziau (1992-2001)

Oddzia Kontrwywiadu Marynarki Wojennej

1. pk Bauch Adam - szef oddziau (1990-1997)

2. ppk Domagalski Andrzej - szef wydziau (1997)

3. ppk Haryszyn Jan - szef wydziau (1998-2001)

4. pk Jarosawski Andrzej - szef oddziau (1990-1997)

5. ppk Nawieniak Jacek - starszy oficer (1990)

6. ppk Snarski Krzysztof - szef wydziau (1996-1998)

Oddzia Kontrwywiadu lskiego Okrgu Wojskowego

1. ppk Basiski Pawe - zastpca szefa wydziau (1992-1996)

2. ppk Bisaga Jan - zastpca szefa wydziau (1993-1996)

3. pk Cielak Ireneusz - szef wydziau (1990)

4. ppk Jankowski Wiesaw - szef wydziau (1990-1996)

5. pk Popawski Jerzy - szef wydziau (1990-1993)

6. ppk Szajerka Wiesaw - szef wydziau (1990-1997)

7. ppk wider Jzef - starszy oficer (1990-1997)

8. pk Wojtczak Tadeusz - szef wydziau (1990-1998)

Oddzia Kontrwywiadu Warszawskiego Okrgu Wojskowego

1. pk Dbro Lucjan - szef wydziau (1992-1997)

2. pk Gwizdaa Wadysaw - szef wydziau (1990-1993)

3. pk Jankowski Jerzy - szef wydziau (1990-1996)

4. pk Pierzak Zbigniew- zastpca szefa oddziau (1995-2000)

5. pk liwiski Tadeusz - szef wydziau (1992-1996)

6. ppk Zawadzki Krzysztof - zastpca szefa wydziau (1996-1997)

7. pk Zieliski Wadysaw - szef wydziau (1990)

Oddzia Kontrwywiadu Instytucji Centralnych MON

1. pk Dolata Wadysaw - szef oddziau (1990)

Strona 34 z 374

2. pk Szostek Jzef starszy specjalista (1990-1992)

Biuro Attachatw Wojskowych

1. pk Biegaski Stanisaw - szef biura (1996)

2. pk Demski Zbigniew - szef oddziau (1998-2000)

3. ppk Goszczycki Tomasz - zastpca szefa oddziau (2001-2004)

4. pk Klimek Tomasz - zastpca szefa biura (1996-1999, 2002-2005)

5. pk Kolasa Kazimierz - szef biura (1997-1999)

6. pk Pelczar Wadysaw - szef oddziau (1991-1992)

7. ppk Szlakowski Wojciech starszy oficer (1996-1997)

8. pk Woniak Ryszard - szef oddziau (2003-2004)

Ataszaty wojskowe

1. pk Henryk Bartkowiak - 1994 attache w Jugosawii; 1992 attache w Syrii

2. pk Bekier Maciej - 1997 attache w Austrii; 2003 attache w Niemczech; 2006

przeniesienie BAW

3. pk Biegaski Stanisaw - 1977-1980 z-ca attache w USA; 1987-1990 attache w Berlinie

Zach.

4. kpt Bobek Janusz - 1988-1992 attache w Szwecji; 1993-1997 attache w Rosji

5. pk Bortnowski Andrzej - 1993-1996 attache na Biaorusi

6. pk Boryszczyk Romuald - 1992-1995 attache w Egipcie; 1999 attache w Chorwacji

7. pk Bury Wadysaw - od 2002 attache w Jugosawii

8. ppk Cibulla Jan 1989-1992 attache we Francji 1995 attache w Belgii

9. pk Cukierski Kazimierz - 1974-1978 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 1990-1993 attache w

Wlk. Brytanii

10. pk Czerwonka Wadysaw - 1975-1978 z-ca attache w Belgii

11. pk Czyyk Julian - 1993-1997 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 2003-2006 attache w

Malezji; 2006 przeniesiony do BAW

12. pk Demski Zbigniew - 1993-1996 z-ca attache w Izraelu; 2000-2003 attache w Grecji

13. pk Edward Duda - 1982-1986 z-ca attache w Libanie

14. gen. bryg. Dukaczewski Marek - 1990-1992 attache w Norwegii

15. kmdr Dziubiski Ryszard - 1984-1988 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 1992-1995 attache w

Danii; 1997-1999 attache w Szwecji

16. pk Cempa Eugeniusz - 1999-2002 attache we Francji

Strona 35 z 374

17. pk Ferenz Bogdan - 1978-1982 attache w Szwecji; 1990-1992 attache w Niemczech

18. mjr Ferenz Arkadiusz - 1990-1991 z-ca attache w Norwegii

19. pk Gajewski Bonifacy - 1974-1978 rzeczoznawca attachatu w Berlinie Zach.; 1983-1986

attache w Szwajcarii; 1991-1994 attache w Rumunii

20. pk Gapys Wadysaw - 1979-1981 rzeczoznawca attachatu w Danii; 1989-1992 attache w

Danii

21. kontradm. Gowacki Kazimierz - 1979-1983 z-ca attache w Kanadzie; 1986-1990 attache

w Wlk. Brytanii

22. kmdr Greczny Ireneusz - 1996-1999 attache w Wlk. Brytanii; 2002-2004 attache we

Francji; 2006 przeniesiony do BAW

23. pk Grodzki Pawe - 1991-1994 attache w Japonii

24. pk Gryz Jerzy - 1979 rzeczoznawca attachatu w Norwegii; 1982-1986 rzeczoznawca

attachatu w Szwecji; 1993-1996 attache we Franci;

25. gen. bryg. Izydorczyk Bolesaw - 1982-1984 z-ca attache w USA; 1994-1995 attache w

USA; 1995-1997 attache w Kanadzie

26. pk Januchta Roman - 2004-2006 attache w Kazachstanie

27. pk Janus Andrzej - 1991-1992 oraz 1994-1997 attache w Bugarii

28. pk Janus Stefan - 1981-1984 z-ca attache w Austrii; 1992-1995 attache w Niemczech;

1999 attache w Szwajcarii

29. kmdr. Karczewski Czesaw - 1983-1985 oficer attachatu w NRD; 1985-1986 z-ca attache

w Berlinie Zach.; 1992-1996 attache na Ukrainie; 2004-2006 attache na Litwie

30. pk Kdziorek Zdzisaw - 1986-1989 attache w Szwajcarii

31. pk Klimek Tomasz - 1989-1992 attache w Wlk. Brytanii; 1999-2002 attache w Japonii

32. pk Klisowski Zbigniew - 1978-1983 rzeczoznawca attachatu; 1998-2002 attache w

Estonii

33. pk Kobacki Jerzy - 1986-1988 z-ca attache we Woszech; 1998-2001 attache we

Woszech

34. pk Kolasa Kazimierz - 1979-1981 attache w Turcji; 1986-1989 attache w Turcji; 1999-

2000 attache na Sowacji

35. pk Kola Piotr - 1978-1980 rzeczoznawca attachatu we Francji; 1994-1996 z-ca attache w

Rosji

36. ppk Kozowski Andrzej - 1993-1996 z-ca attache w Bugarii

37. pk Kruel Andrzej - 1976-1979 attache w Finlandii; 1993-1997 attache w Czechach

38. pk Lendzion Eugeniusz - 1997-2000 z-ca attache w Rosji; 2003-2004 attache na otwie

Strona 36 z 374

39. pk Lesiski Jan - 1974-1977 rzeczoznawca w attachacie w Wlk. Brytanii; 1994-1996

attache w Japonii

40. pk Leniowski Tadeusz - 1990-1993 attache w Austrii; 1997-2000 attache w Rumunii

41. gen. bryg. Lewandowski Andrzej - od 2004 attache w Rosji

42. kmdr Lewicki Ryszard - 1973-1976 rzeczoznawca attachatu w Danii; 1982-1984 attache

w Szwecji

43. pk Lipert Cezary - 1978-1981 rzeczoznawca w Berlinie Zach.; 1989-1992 attache w

Szwajcarii; 1997-2001 attache w Austrii; od 2004 attache obrony w Czechach

44. mjr Lis Jerzy - 1995-1998 z-ca attache na Wgrzech

45. pk Lisak Marek - 1997-2000 attache na Wgrzech; 2003-2004 attache w Wlk. Brytanii

46. pk czyski Wit - 1972-1975 rzeczoznawca w attachacie na Kubie; 1983-1987 attache

we Woszech; 1995-1999 attache w Chorwacji

47. pk Marzda Wodzimierz - 1999-2003 attache na Litwie

48. pk Matuszak Tadeusz - 1986-1988 z-ca attache w Austrii; 1994-1997 attache w Rumunii

49. pk Mazurkiewicz Artur - 1986-1989 attache w Danii; 1994-1997 attache w Szwecji 2002-

2004 attache w Danii

50. pk Mka Dobrosaw - 1980-1983 rzeczoznawca attachatu we Francji; 1990-1993 attache

w Szwecji; od 2003 attache w Kanadzie (w 2004, 3 miesice w dyspozycji MON);

51. pk Michalski Grzegorz - 1990-1995 attache w Turcji

52. gen. bryg. Mika Henryk - 1997-1999 attache w Chinach

53. gen. bryg. Mikrut Czesaw - 1997-1999 attache w Indiach

54. pk Nowak Marek - 1990 z-ca attache w NRD; 1996-2000 attache w Niemczech; 2003-

2004 attache w Holandii

55. ppk Obolewicz Zbigniew - 1993-1996 z-ca attache w Czechach

56. gen. bryg. Olesiak Marian - 1997-2000 attache w Rosji

57. pk Pelczar Wadysaw - 1983-1987 attache w Finlandii; 1993-1997 attache na Wgrzech

58. ppk Piars Stanisaw - 1998-2001 attache na Wgrzech; 2003-2004 z-ca attache na

Wgrzech; od 2004 attache na Wgrzech

59. pk Pieniak Janusz - 1981-1984 z-ca attache w Belgii

60. pk Polkowski Krzysztof - 1996-1999 z-ca attache w USA; 1999-2003 szef oddziau IHQ

CENTRE NIEMCY - Dowdztwo Sztabu NATO

61. pk Puchta Janusz - 1973-1976 z-ca attache w Chinach; 1979-1982 attache w Egipcie;

1987-1990 attache w Chinach

62. pk Romaski Kazimierz - 1989-1984 attache w Egipcie; 1995-1996 attache na otwie

Strona 37 z 374

63. pk Rudnicki Edward - 1972-1974 rzeczoznawca attachatu w Norwegii; 1994-1996

attache w Jugosawii

64. kmdr. por Russjan Jerzy - 1990-1993 ekspert w attachacie w Niemczech

65. gen. Sadzonek Wadysaw - 1999-2000 attache w Kanadzie

66. gen. dyw. Sowiski Jerzy - 1995-1999 attache w Egipcie

67. ppk Smaza Stefan - 1996-1999 z-ca attache w Czechach

68. pk Sobkowski Jan - 1979-1982 attache w Austrii

69. ppk Solak Janusz - 1999-2002 z-ca attache w Rumunii

70. pk Sosnowski Ryszard - 1977-1979 rzeczoznawca attachatu we Francji; 1987-1991

attache w Syrii; 1995-1998 attache w Izraelu

71. pk Staluszka Wadysaw - 1979-1982 rzeczoznawca w attachacie w USA; 1989-1992

attache w Finlandii; 1997-1999 attache w Japonii

72. ppk Stocki Jerzy - 1995 z-ca attache w Rumunii

73. pk Surdyk Krzysztof - 1999-2002 attache w Finlandii

74. ppk Szlakowski Wojciech - 1997-2000 z-ca attache obrony w Wlk. Brytanii; 2002-2003

attache w Kuwejcie; 2003-2006 MONS Belgia - NATO

75. pk Szoucha Micha - 1990-1993 attache w Niemczech; 2000-2003 attache w Austrii;

kandydat na attache w Niemczech

76. pk Szubert Jerzy - 1990-1993 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 2003-2006 attache w Grecji

77. ppk Szulik Wadysaw - 1982-1983 st. oficer w Syrii; 1987-1989 attache w Holandii

78. kmdr. por. Tomaszewicz Ryszard - 1973-1977 rzeczoznawca attachatu w Wlk. Brytanii;

1982-1985 attache w Egipcie; 1992-1995 attache w Izraelu

79. gen. bryg. Tyszkiewicz Andrzej - 1995-1998 attache w Turcji

80. pk Ubych Tadeusz - 1992-1995 z-ca attache na Wgrzech; 2000-2004 attache na

Wgrzech

81. pk Witaszczyk Kazimierz - 1993-1996 z-ca attache w Austrii; 2002-2003 w sztabie

wojskowym w Brukseli; 2003-2004 attache na Biaorusi

82. pk Wolak Jan - od 2004 attache w Kuwejcie

83. pk Wooszyk Jerzy - 1996-2000 attache na Biaorusi

84. pk Worobit Zbigniew - 1982-1985 attache w Austrii

85. pk Woniak Maciej - 1990-1994 z-ca attache w Rosji; 2000-2003 attache na Biaorusi

86. pk Woniak Ryszard - 1997-2000 z-ca attache w USA; 2004 attache w Iranie; od 2004

attache w Iraku

87. ppk Zabocki Marek - 1990-1993 attache w Australii

Strona 38 z 374

88. pk Zadora Jerzy - 1988-1990 z-ca attache w Austrii; 1999-2004 attache w Szwajcarii

89. pk Zawiliski Kazimierz - 1984-1987 attache w Norwegii; 1996-1998 attache w

Jugosawii

90. pk yowski Zdzisaw - 1969-1972 rzeczoznawca attachatu we Woszech; 1979-1984 zca

attache we Woszech

Powysze zestawienie potwierdza tez, e WSI stworzono na bazie kadry wyonionej z

grona oficerw ksztaconych w ZSRR. Zajmowali oni w WSI kluczowe stanowiska, dziki

czemu decydowali o kierunkach ich dziaania.

Penetracja rosyjska: zagroenia dla Wojska Polskiego

W ostatnich latach stacjonowania w Polsce jednostek Armii Radzieckiej, GRU i KGB

intensywnie pozyskiway agentur i operacyjnie zbieray informacje o obywatelach RP38. W

kadym z radzieckich obiektw wojskowych znajdoway si etatowe placwki sub

specjalnych (Oddziay, Wydziay lub Sekcje KGB i GRU), ktre prowadziy prac operacyjn

w rodowisku oficerw WP i wrd cywilnych obywateli polskich zamieszkaych w

otoczeniu obiektw zajmowanych przez Armi Radzieck lub jednostki WP. Gwnym celem

tej dziaalnoci miao by stworzenie bazy informacyjnej, czyli tzw. agentury zamroonej,

ktra mogaby zosta uruchomiona przez sowieckie lub postsowieckie suby w przyszoci,

gdy na terytorium RP nie bd ju stacjonoway jednostki Armii Radzieckiej. Realizujc te

zaoenia, w latach 1994-1996 GRU i KGB podjy dziaania zmierzajce do ponownego

podjcia na kontakt osb wczeniej zwerbowanych bd do zwerbowania spord obywateli

RP nowej agentury.39

Naley wyrni dwa kanay informacyjne, na ktrych rosyjskie suby specjalne

opieray aktywno na terenie Polski.40

38 Wedug WSI ostatni szef WSW gen. Edmund Bua poleci sfotografowa kartotek operacyjn na zlecenie KGB Teczka

kp GWIAZDA k. 48. Wskazywano rwnie na moliwo dekonspiracji lokali operacyjnych i moliwoci przejcia lub

szantau ze strony sub specjalnych ZSRR wsppracownikw b. WSW. Informacja ta znalaza si take w Raporcie

Podkomisji Nadzwyczajnej do zbadania dziaalnoci byej WSW patrz Aneks nr 1. Czonkowie ww. Komisji w trakcie

swoich prac uzyskali informacje, e gen. Bua skupi w swoich rkach wszelkie decyzje personalne, co zaowocowao

dobieraniem ludzi na stanowiska wedug kryterium posuszestwa, nie za wedug kryteriw merytorycznych. Co wicej,

ludzie uzaleniani byli przez niego materialnie, gdy decydowa on o nagrodach pieninych, asygnatach na samochody czy

te przydziaach na mieszkania. Wanym mechanizmem uzaleniania byy decyzje o wyjazdach zagranicznych, zarwno

krtkoterminowych, subowych, bd wypoczynkowych, jak i dugoterminowych na placwki dyplomatyczne bd na misje

wojskowe (np. Korea, Syria itp.).

39 Teczka BK k. 27.

40 Teczka B k. 39, 59-64.

Strona 39 z 374

Pierwszy z nich opiera si na oficerach WP - absolwentach wyszych szk

wojskowych oraz kursw specjalistycznych w ZSRR, a drugi na kontaktach wznowionych w

latach 9041.

Drugim kanaem informacyjnym byy kontakty z obywatelami polskimi, jakie

oficerowie postsowieckich sub nawizali w drugiej poowie lat 90. Kontakty nawizywano

w rodowiskach wojskowych i cywilnych, nie byy to jednak - jak wspomniano - kontakty

cakowicie nowe. Ich genezy naley szuka w okresie, gdy na terytorium RP stacjonoway

jednostki Armii Radzieckiej. Oficerowie z funkcjonujcych w ramach tych jednostek

komrek KGB i GRU odmraali pozyskan przed laty, bd lokowali now agentur oraz

intensywnie zbierali wszelkiego rodzaju informacje o obywatelach RP. Dziaania te bardzo

czste byy prowadzone pod przykryciem dziaalnoci handlowej lub gospodarczej, a

szczegln rol odgryway w niej spki z udziaem kapitau rosyjskiego. Cz tych spek

ukierunkowana zostaa na wspprac w rnej formie z jednostkami i instytucjami

wojskowymi oraz firmami obsugujcymi WP.42 Poza dziaalnoci typownicz i

werbunkow, prowadzon w rodowisku wojskowym i cywilnym, rosyjskie suby

prowadziy gbokie rozpoznanie procesu integracji WP ze strukturami NATO oraz

rozpoznanie kierunkw aktywnoci WSI, w szczeglnoci ich dziaalnoci na tzw. kierunku

wschodnim. Istotnym elementem rozpoznania dziaalnoci WSI byo typowanie przez

rosyjskie suby byych obywateli ZSRR, ktrzy zamierzali przyby do Polski w celach

handlowych. Zakadano, e osoby wytypowane przez rosyjskie suby mog wej w obszar

zainteresowania WSI w zwizku z ich dziaalnoci na tzw. kierunku wschodnim i dziki

temu strona rosyjska zyska moliwo dezinformowania WSI.

Z zabranych materiaw wynika, e w aktywnym zainteresowaniu sub specjalnych

Federacji Rosyjskiej znalazy si43:

kadra WP utrzymujca w przeszoci kontakty subowe lub towarzyskie z onierzami AR,

w tym absolwenci kursw na terenie ZSRR oraz absolwenci Centralnego Orodka Szkolenia

Wojsk cznoci w Legnicy z lat 1990-1991;

onierze zawodowi i ich rodziny z tzw. maestw mieszanych;

onierze i pracownicy wojska, utrzymujcy subowe kontakty z obywatelami pastw

postsowieckich nalecych do WNP, w tym uczestniczcy w oficjalnych kontaktach na

terenie Polski lub pastw trzecich, np. podczas misji pokojowych ONZ, inspekcji CFE itd.;

41 J.w.

42 Notatka dot. oceny i prognoz zagroe ze strony wschodnich sub specjalnych. Teczka BK k. 26-32.

43 Informacje dot. ochrony jednostek i instytucji wojskowych OW przed dziaalnoci wywiadowcz rosyjskich i

biaoruskich sub specjalnych, k. 59-70.

Strona 40 z 374

onierze i pracownicy wojska posiadajcy powizania rodzinne lub utrzymujcy prywatne

kontakty z obywatelami ze wschodu oraz wyjedajcy w celach turystycznych lub

handlowych na Wschd;

osoby przewidziane do suby lub penice sub w strukturach NATO;

osoby kierowane na zagraniczne studia, kursy, sympozja czy konferencje w krajach NATO

i UE;

kierownicza kadra ochranianych jednostek i instytucji wojskowych;

pracownicy zakadw przemysu obronnego, w tym przedsibiorstw wsppracujcych lub

kooperujcych z rnymi podmiotami NATO.

Efektem rozbudowy bazy informacyjnej na terenie Polski byo podejmowanie przez

rosyjskie suby dziaa w celu identyfikacji i neutralizacji prowadzonych przez polskie

suby dziaa ofensywnych na tzw. kierunku wschodnim.

Zaniechania kontrwywiadowcze: spki rosyjsko-polskie

Wiarygodne informacje o wzmoonej aktywnoci sowieckich sub specjalnych

uzyskano m.in. w trakcie prowadzenia SOW BZ, ktr w latach 1993-1995 prowadzi

oddzia KW OW. Potwierdzay one, e w ostatnim okresie pobytu jednostek AR w Polsce,

to jest w latach 1993-1994, aktywno ta ulega nasileniu. Zintensyfikowaniu dziaa sub

sowieckich sprzyjay czste kontakty przedstawicieli AR z przedstawicielami polskiej

administracji pastwowej, zwizane z koniecznoci przekazywania stronie polskiej mienia i

nieruchomoci.

Tak byo np. w woj. gorzowskim, na terenie ktrego stacjonoway Brygada cznoci

AR w Kszycach oraz jednostka rozpoznania radioelektronicznego AR w Bukowcu. W

ramach tych jednostek dziaay komrki KGB, ktrych pracownicy - majc moliwo

oficjalnych kontaktw urzdowych z przedstawicielami strony polskiej - bardzo intensywnie

zbierali informacje o kadrze oficerskiej 17 PZ z Midzyrzecza, o Wojewdzkim Inspektoracie

Obrony Cywilnej w Gorzowie Wielkopolskim i innych jednostkach WP, ktre stacjonoway

w tamtym rejonie. Prowadzone wwczas przez oficerw KGB rozpoznanie nie ograniczao

si do rodowiska wojskowego, ale dotyczyo rwnie administracji samorzdowej, urzdw

celnych i firm prywatnych. Rwnolegle do tego typu dziaa na terenie zachodniej Polski

tworzone byy z inicjatywy oficerw AR spki prowadzce dziaalno gospodarcz, np. TE

sp. z o.o., ktra czasowo przeja w dzieraw niektre z obiektw przekazanych Polsce

przez stron rosyjsk.44 Spka T-E zostaa zarejestrowana we Wrocawiu i miaa file w

44 Wniosek na przeprowadzenie U wraz z odpowiedzi, teczka BZ k. 21-23.

Strona 41 z 374

innych krajach, m.in. na otwie. Poza administrowaniem obiektami nalecymi dawniej do

AR, spka zajmowaa si rwnie eksportem ropy naftowej.

Po wycofaniu jednostek AR z terenu woj. gorzowskiego zaobserwowano po roku 1994

wzmoone kontakty oficerw AR z obywatelami RP, ktre zazwyczaj miay charakter

pozornie handlowy bd turystyczny.45 Zintensyfikowanie kontaktw kadry WP z oficerami

AR po roku 1994 potwierdzone zostao rwnie w ramach prowadzonej w latach 1997-2001

przez Oddzia KW OW i KW POW SP krypt. B. Uzyskane w ramach sprawy informacje

wskazyway m.in. na to e oficerowie OW (m.in. pk A.K. szef Wojsk cznoci i

Informacji OW, ppk A.J. dowdca 10 Puku Dowodzenia OW, pk J.B. szef Oddziau

Mobilizacyjnego sztabu OW) utrzymywali kontakty z oficerami AR, ktrzy wczeniej

przebywali w Polsce. Tego rodzaju spotkania z oficerami AR organizowane byy przez pk

A.K. w jego willi w Walimiu. Kontakty pk A.K. i ppk A.J. z oficerami sowieckimi wynikay

rwnie z faktu, e obaj studiowali na uczelniach wojskowych w ZSRR i z tego tytuu byli

znani wielu oficerom AR, ktrzy w poowie lat 90. postanowili odnowi t znajomo.

Kontakty z oficerami AR utrzymywali rwnie ppk J.D. i pk S.P. ze OW. Wedug

uzyskanych w sprawie informacji utrzymywali oni zaye kontakty z b. dowdc jednostki

AR stacjonujcej we Wrocawiu i b. pracownikiem Misji Wojskowej przy Pnocnej Grupie

Wojsk Radzieckich w Polsce. Utrzymywali te bliskie zwizki z dziaajc we Wrocawiu

spk A, zaoon w poowie lat 90. przez obywateli FR, ktra bya wacicielem

restauracji AR, gdzie organizowano spotkania z wysz kadra oficersk wrocawskiego

garnizonu WP. W organizowanych przez Rosjan spotkaniach w restauracji AR brali udzia

przedstawiciele klubu sportowego S, kadra dowdcza garnizonu wrocawskiego oraz szereg

innych osb ze rodowiska wojskowego i wiata polityki. Spotkania w tej restauracji

odbyway si w zaufanym gronie, z udziaem kobiet z agencji towarzyskich i na koszt

wacicieli lokalu. Wedug prowadzcych spraw w trakcie tych spotka zbierane byy tzw.

materiay nacisku wobec ich uczestnikw46.

Prowadzcy spraw krypt. BK zwrcili uwag, e wiele tego rodzaju kontaktw

zostao nawizanych przez byych oficerw A