Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Andrzej Pyszczek Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska 827[01].O1.01 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr inż. Andrzej Kulka mgr inż. Małgorzata Pucek Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Renata Kacperska Konsultacja: mgr Radosław Kacperczyk Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 827[01].O1.01 „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa, higieny i prawa pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu operator maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Prawo pracy, przepisy prawne w zakresie BHP. Nadzór i kontrola warunków pracy 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 11 4.1.3. Ćwiczenia 11 4.1.4. Sprawdzian postępów 12

4.2. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 15 4.2.3. Ćwiczenia 15 4.2.4. Sprawdzian postępów 16

4.3. Środki ochrony indywidualnej. Instrukcje obsługi maszyn i instrukcje bezpiecznej pracy 17 4.3.1. Materiał nauczania 17 4.3.2. Pytania sprawdzające 23 4.3.3. Ćwiczenia 24 4.4.4. Sprawdzian postępów 25

4.4. Choroby zawodowe. Zasady ochrony środowiska 26 4.4.1. Materiał nauczania 26 4.4.2. Pytania sprawdzające 29 4.4.3. Ćwiczenia 29 4.4.4. Sprawdzian postępów 30

4.5. Zagrożenia pożarowe oraz zasady ochrony przeciwpożarowej 31 4.5.1. Materiał nauczania 31 4.5.2. Pytania sprawdzające 35 4.5.3. Ćwiczenia 35 4.5.4. Sprawdzian postępów 36

4.6. Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadków przy pracy. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii lub zagrożenia pożarem 37 4.6.1. Materiał nauczania 37 4.6.2. Pytania sprawdzające 45 4.6.3. Ćwiczenia 45 4.6.4. Sprawdzian postępów 46

5. Sprawdzian osiągnięć 47 6. Literatura 52


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przepisach oraz zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy, czynnikach środowiska pracy, mogących powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia oraz postępowaniu w sytuacjach awaryjnych, a także udzielaniu pomocy osobie, która uległa wypadkowi.

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej, − zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań, zaliczenie testu potwierdzi

opanowanie materiału całej jednostki modułowej, – literaturę uzupełniającą.


Schemat układu jednostek modułowych

827[01].O1 Techniczne podstawy zawodu

827[01].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i ochrony środowiska

827[01].O1.03 Stosowanie materiałów konstrukcyjnych

w przemyśle spożywczym

827[01].O1.06 Stosowanie podstawowych technik wytwarzanie

części maszyn

827[01].O1.02 Posługiwanie się dokumentacją techniczną

827[01].O1.05 Analizowanie układów elektrycznych

i sterowania w maszynach i urządzeniach

827[01].O1.04 Rozpoznawanie elementów maszyn, urządzeń

i mechanizmów


2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− przestrzegać ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, − wyjaśniać rolę higieny w życiu codziennym i w pracy, − rozróżniać czynniki szkodliwe dla zdrowia i życia człowieka, − stosować zasady zachowania się w różnych sytuacjach zagrożenia, − stosować zasady udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, − wskazywać odpowiednie instytucje w zależności od zaistniałego zagrożenia, − korzystać z różnych źródeł informacji, − korzystać z komputera i jego oprogramowania.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − przeanalizować podstawowe akty prawne prawa pracy w zakresie praw i obowiązków

pracownika, − przeanalizować podstawowe akty prawne w zakresie praw i obowiązków pracodawcy, − przeanalizować podstawowe akty prawne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, − przeanalizować podstawowe akty prawne w zakresie ochrony przeciwpożarowej, − przeanalizować podstawowe akty prawne w zakresie ochrony środowiska, − wskazać instytucje nadzoru i kontroli warunków pracy, − zidentyfikować zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka występujące w procesie pracy, − ustalić sposoby zapobiegania i likwidacji zagrożeń występujących w procesie pracy, − zidentyfikować zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka występujące ze strony

środowiska pracy, − określić zasady przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz

odzieży roboczej, − określić zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń

stosowanych w przetwórstwie spożywczym, − przeanalizować przyczyny wypadków przy pracy, − przeanalizować przyczyny chorób zawodowych oraz związaną z nimi profilaktykę, − ustalić sposób postępowania, zgodnie z instrukcją ochrony przeciwpożarowej,

w przypadku zagrożenia pożarem, − zastosować sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony przeciwpożarowej, – udzielić pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia lub życia.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Prawo pracy, przepisy prawne w zakresie BHP. Nadzór

i kontrola warunków pracy

4.1.1. Materiał nauczania Prawna ochrona pracy

Powszechnie obowiązujące źródła prawa pracy, można uszeregować w hierarchicznym systemie, w którym najważniejszą pozycję zajmuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483), która jest ustawą zasadniczą i gwarantuje m. in. nadzór państwa nad warunkami wykonywania pracy. Kolejnymi są: kodeks pracy i inne ustawy , ratyfikowane umowy międzynarodowe, akty wykonawcze (np. rozporządzenia), ponadzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy oraz regulaminy pracy. Wiele rozwiązań dotyczących prawa pracy ma swoje źródło w Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy lub w Dyrektywach Unii Europejskiej. Proces dostosowywania naszego prawa do wymogów dyrektyw unijnych trwa od kilku lat. Dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa pracy stanowią obowiązujące prawo w Unii Europejskiej.

Podstawowym polskim aktem prawnym w dziedzinie prawa pracy, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1974 r. Nr 24, poz.141 z późn. zm.).

Jako uzupełnienie kodeksu pracy należy traktować rozporządzenia i zarządzenia Rady Ministrów oraz naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, m.in. rozporządzenia i zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz rozporządzenia i zarządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Rozporządzenia i zarządzenia stanowią przepisy wykonawcze do kodeksu pracy, zawierają normy szczegółowo regulujące pewne zagadnienia, np. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (DZ. U. z 2004 r. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).

Układy zbiorowe pracy są porozumieniem między pracodawcą, a związkami zawodowymi i dotyczą wszystkich pracowników zatrudnionych przez pracodawcę.

Kodeks pracy wymaga od pracodawców stworzenia regulaminów pracy określających godziny pracy, przerwy w pracy, wymogi bezpieczeństwa. Regulaminu pracy nie wprowadza się, jeżeli w zakładzie pracy obowiązują postanowienia układu zbiorowego pracy lub, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników. Obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy

Kodeks pracy określa obowiązki i uprawnienia stron uczestniczących w procesie pracy. Obowiązki pracodawcy:

Ustawowym obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy chroniących ich życie i zdrowie. Zakład pracy, odpowiednio wykorzystując najnowsze zdobycze nauki i techniki, powinien właściwie organizować pracę, usuwać ewentualne uchybienia, stosować się do nakazów organów nadzoru nad warunkami pracy, wykonywać polecenia społecznego inspektora pracy.

Na pracodawcy spoczywa również obowiązek: − informowania pracowników o ryzyku zawodowym, związanym z wykonywaniem

określonej pracy, − stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym oraz innym chorobom,

które związane są z wykonywaną pracą,


− zapoznawanie pracowników z przepisami i zasadami bhp związanymi z wykonywaną przez nich pracą,

− zaopatrywania pracowników nieodpłatnie w środki ochrony zbiorowej i indywidualnej. Obowiązki osoby kierującej

Osoby kierujące w jednostce gospodarczej zespołem pracowników, tzn. kierownicy wydziałów, oddziałów, mistrzowie, brygadziści i inni obowiązani są: − organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny

pracy, − dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem, − organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy,

− dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

− egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

− zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Obowiązki pracownika:

− poznawanie przepisów i zasad bhp oraz uczestniczenie w szkoleniach, − wykonywanie pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, − dbanie o właściwy stan maszyn i urządzeń oraz utrzymywanie porządku w miejscu pracy, − stosowanie środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, a także odzieży i obuwia

roboczego zgodnie z przeznaczeniem, − poddawanie się wstępnym, okresowym oraz kontrolnym badaniom lekarskim

i wykonywanie zaleceń lekarskich, − niezwłoczne powiadamianie przełożonych oraz ostrzeganie współpracowników i innych

osób o zaistniałej sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia, − współdziałanie z pracodawcą i bezpośrednimi przełożonymi w wypełnianiu obowiązków

dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Znajomość zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy, jest jednym z elementów

kwalifikacji zawodowych, nie wolno bowiem, dopuścić pracownika do wykonywania pracy, jeżeli nie zna on przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przed dopuszczeniem do pracy należy więc przeszkolić pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest to szkolenie wstępne, obejmujące, oprócz wykładu zapoznającego z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, również instruktaż wstępny na stanowisku pracy. Ponadto zakład pracy obowiązany jest prowadzić okresowe szkolenia z zakresu bhp, którego celem jest ugruntowanie, rozszerzenie i aktualizacja znajomości tych przepisów i zasad.

Podstawowe prawa pracownika: 1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy

i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w pkt1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.


3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w pkt1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

5. Przepisy pkt 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

6. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określa, w drodze rozporządzenia, rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.

Ochrona pracy kobiet i młodocianych Grupami pracowniczymi, chronionymi w sposób szczególny są kobiety i młodociani.

Pracodawca zatrudniający kobiety i pracowników młodocianych powinien sporządzić zakładowy wykaz prac wzbronionych kobietom i młodocianym. Kodeks pracy zakazuje zatrudniania kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia. Rodzaje tych prac określa rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.).

Młodocianym w rozumieniu kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: – ukończyli co najmniej gimnazjum, – przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich – zdrowiu.

Minister pracy i polityki socjalnej w porozumieniu z ministrem edukacji narodowej może w drodze rozporządzenia określić przypadki, w których wyjątkowo jest dopuszczalne: − zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, − zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia

przygotowania zawodowego, − zatrudnianie osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, − zatrudnianie osób nie mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum

Biorąc powyższe pod uwagę: – młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych, ani w porze nocnej, – przerwa w pracy młodocianego powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin

(łącznie z porą nocną), – czas pracy osoby w wieku do 16 lat nie może przekroczyć 6 godzin na dobę, – czas pracy osoby w wieku powyżej 16 lat nie może przekroczyć 8 godzin na dobę.

Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, które są zawarte

w rozporządzenie Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. nr 200, poz. 2047 z późn. zm.). Dyrektywy unijne 92/85/EWG i 94/33/EWG dotyczą ochrony pracy kobiet i młodocianych. Szczególnie dotyczy to gospodarstw rolnych, w których dzieci nie powinny wykonywać prac związanych z: − opakowaniami po środkach trujących, − odchodami zwierzęcymi, − pozostałościami po uboju zwierząt,


− maszynami i urządzeniami rolniczymi. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy

W celu zapewnienia zatrudnionym należytych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy powołane zostały określone organy nadzoru. Najważniejszym ich zadaniem jest działalność kontrolna dotycząca przestrzegania zasad bhp, działalność profilaktyczna, wyrażająca się na przykład wydawaniem nakazów dla zapewnienia właściwych warunków bhp w przyszłości

i usunięcia stwierdzonych zagrożeń oraz działalność polegająca na stosowaniu środków represyjnych w razie stwierdzenia uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów.

Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi Rzeczpospolitej Polskiej organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakres jej działania i uprawnień określa Ustawa z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362).

Do zadań ustawowych Państwowej Inspekcji Pracy należy między innymi: – nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w szczególności

przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet, młodocianych i osób niepełnosprawnych,

– kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i urządzeń technicznych oraz technologii,

– uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy lub ich części,

– nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń i narzędzi pracy,

– analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności i przyczyn wypadków ciężkich, zbiorowych i śmiertelnych,

– ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika i udział w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego,

– wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy,

– udzielanie porad technicznych i prawnych, – opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie prac legislacyjnych w zakresie

prawa pracy, – inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym

Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy. Instytucja ta została powołana w celu ochrony zdrowia przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych. Oprócz wymienionych instytucji ważną rolę odgrywają organy technicznego nadzoru i kontroli, takie jak np. Urząd Dozoru Technicznego czy Wyższy Urząd Górniczy, których zakres kontroli ma znaczący wpływ na stan bezpieczeństwa w zakładach pracy.


4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co jest podstawowym źródłem prawa pracy w Polsce? 2. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 3. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy? 4. Kogo można nazwać pracownikiem młodocianym? 5. Jakie są główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych? 6. Jakie są najważniejsze zadania Państwowej Inspekcji Pracy? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wyszukaj w odpowiednich aktach prawnych, obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Zredaguj na tej podstawie kodeks postępowania pracownika w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 2) wyszukać w Internecie odpowiedni akt prawny, 3) wyszukać w ustawie i rozporządzeniach obowiązków pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) sporządzić wykaz obowiązków, jakie nakładają przepisy prawa na pracownika, 5) zredagować kodeks postępowania pracownika, 6) wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:: − komputer z dostępem do Internetu, − Kodeks Pracy, − przybory do pisania, − wybrana literatura z rozdziału 6 Poradnika. Ćwiczenie 2

Na podstawie odpowiednich aktów prawnych sporządź wykaz prac niedozwolonych do wykonywania przez młodocianych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać materiał nauczania, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) wyszukać np. w Internecie odpowiedni akt prawny, 4) wyszukać w rozporządzeniu rodzaj prac zabronionych dla młodocianych, 5) sporządzić wykaz prac, 6) wyciągnąć i zapisać wnioski.


Wyposażenie stanowiska pracy:: − komputer z dostępem do Internetu, − kodeks pracy, − przybory do pisania, − wybrana literatura z rozdziału 6 Poradnika, − notatnik. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) korzystać ze źródeł prawa pracy obowiązujących w Polsce? 2) wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? 3) określić podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp? 4) określić główne ograniczenia przy zatrudnianiu młodocianych? 5) określić instytucje nadzoru państwowego nad warunkami pracy

w Polsce? 6) określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Pracy? 7) określić podstawowe zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej?


4.2. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Ergonomia jest nauką zajmującą się zasadami i metodami dostosowania warunków pracy

człowieka do jego właściwości fizycznych i psychicznych. Często określa się cel ergonomii jako zapewnienie człowiekowi dobrego życia,

zadowolenia, poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, jakie może on doznawać z chwilą stworzenia mu optymalnych warunków do pracy i wypoczynku. Pracodawcy powinni kierować się osiągnięciami ergonomii, aby zapewnić optymalne warunki wykonywania pracy. Należy uwzględnić następujące wskazania ergonomii: − projektowanie przestrzeni pracy i środków pracy powinno uwzględniać uwarunkowania

wynikające z wymiarów ciała ludzkiego w powiązaniu z procesem pracy, przestrzeń pracy powinna być dostosowana do pracownika,

− praca powinna być tak zaprojektowana, aby można było uniknąć niepotrzebnego lub nadmiernego obciążenia mięśni, stawów, wiązadeł oraz układów oddechowego i krążenia,

− postawa ciała nie powinna powodować zmęczenia pracą na skutek długotrwałego napięcia mięśni,

− wymagana siła mięśni powinna odpowiadać fizycznym możliwościom pracownika, − należy ustalić równowagę między ruchami ciała, korzystniejszy jest bowiem ruch niż

długotrwały bezruch, − elementy sygnalizacyjne i urządzenia informacyjne powinny być zaprojektowane

i usytuowane w sposób zgodny z możliwościami percepcyjnymi oraz ruchowymi pracownika,

− środowisko pracy winno być zaprojektowane i utrzymywane w taki sposób, aby warunki fizyczne, chemiczne i biologiczne nie miały szkodliwego wpływu na ludzi, ale służyły zachowaniu ich zdrowia oraz utrzymywaniu zdolności i gotowości do pracy,

− proces pracy powinien być tak zaprojektowany, aby chronił zdrowie i zapewniał bezpieczeństwo pracowników, przyczyniał się do ich dobrego samopoczucia i ułatwiał realizację celu pracy. Ergonomia w swoim podstawowym ujęciu zajmuje się optymalizacją pracy, rozumianej

jako układ lub system współdziałania człowieka ze środkami pracy w określonym środowisku materialnym i społecznym, zmierzający do wytworzenia tak zwanego produktu. Ergonomia określana jest też bardzo często jako: interdyscyplinarna nauka, zajmująca się przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska i warunków pracy do anatomicznych i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym. Zadaniem ergonomii jest optymalne kształtowanie systemu pracy, zarówno poszczególnych jego elementów jak i relacji między nimi. Oznacza ono zapewnienie wydajności pracy wykonywanej w warunkach nie tylko pełnego bezpieczeństwa, ale pozwalających na wszechstronny rozwój pracownika – intelektualny, psychiczny i społeczny. Te optymalne warunki pracy stwarzają możliwości i motywację u pracownika do zwiększania wydajności. Podstawowym warunkiem przy projektowaniu pracy jest jej bezpieczeństwo. Kształtowanie takich warunków pracy wymaga wiedzy o niezawodności działania nie tylko układów technicznych, ale i człowieka – jego możliwości fizycznych i psychicznych, a także wiedzy o różnicach między możliwościami poszczególnych osób. Bowiem nie każda osoba może pracować na dowolnym stanowisku pracy. Istnieją przecież takie stanowiska, na których


potrzebna jest na przykład ponadprzeciętna siła fizyczna, albo zdolność do logicznego rozumowania. Trzeba pamiętać także o tym, że optymalizacja warunków pracy to nie tylko dobre projektowanie, ale także nieustanne korygowanie i uwzględnianie zmian zachodzących w organizacji, czy wyposażeniu stanowiska. Powinien być to proces ustawicznej analizy i oceny warunków pracy, dokonywanej w oparciu o kryteria systemowe. Tylko wówczas, kiedy ten proces ma charakter ciągły, będzie można stworzyć ergonomiczne miejsce pracy. Wszystkie trzy elementy występujące w układzie człowiek – środki pracy – środowisko są ważne dla prawidłowego kształtowania warunków pracy, ze względu na wzajemne oddziaływanie. Kluczowym zagadnieniem jest jednak wiedza o człowieku. Podstawą tworzenia zasad kształtowania optymalnych warunków pracy jest znajomość możliwości psychofizycznych człowieka. Ważna jest zwłaszcza znajomość ograniczeń tych możliwości. Gdy praca przekracza możliwości adaptacji, pojawia się zmęczenie umysłowe i fizyczne, rozwijają się dolegliwości i choroby zawodowe. Traci na tym wydajność pracy. I kiedy nie jest to zjawisko dotyczące jednej osoby, oznacza to, że dane miejsce pracy zostało źle zaprojektowane i wymaga natychmiastowej reorganizacji. Konieczna jest znajomość cech człowieka istotnych dla wykonywania pracy wydolności fizycznej, umysłowej, cech psychicznych oraz obciążenia fizycznego (dynamicznego i statycznego) i psychicznego wynikającego z danej pracy. Zakres prac w działaniach ergonomicznych na tych wszystkich polach aktywności człowieka obejmuje zawsze relacje między aktywnością człowieka, środkami służącymi do uprawiania tej aktywności a środowiskiem. Rolą ergonomii jako nauki jest tworzenie wiedzy kompleksowej oraz opracowywanie metod i narzędzi integrujących te dziedziny.

W zakresIE działań stosowanych, wyróżnia się dwa kierunki ergonomii: − ergonomię koncepcyjną, projektową, − ergonomię korekcyjną.

Ergonomia koncepcyjna zajmuje się optymalizacją układu człowiek–technika–środowisko na etapie projektowania. Projekty te dotyczą przede wszystkim środków i środowiska pracy, natomiast możliwości psychofizyczne człowieka są tu punktem odniesienia. Bazą do ergonomicznego projektowania są wyniki badań podstawowych i stosowanych oraz metody: diagnoza i modelowanie. Ergonomia korekcyjna jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje się analizą istniejących warunków na stanowiskach pracy, oceną pod katem zgodności tych warunków z wymaganiami, jakie dyktują psychofizyczne, antropologiczne, biomechaniczne cechy człowieka oraz wymaganiami społecznymi i organizacyjnymi cechami pracy, następnie

opracowaniem projektu optymalizacji. W analizie i ocenie konieczne jest systemowe ujęcie wielu elementów systemu pracy na stanowisku takich jak: – sposób i efektywność systemu komunikacji między pracownikami, (przekaz informacji

wzrokowej i słuchowej), – podział zadań między pracownika a maszynę (komputer), (analiza wysiłku i pozycji przy

pracy), – ocena dostosowania narzędzi i parametrów środowiska pracy do zadania (oświetlenia,

hałasu, mikroklimatu), − ocena organizacji, podziału zadań i odpowiedzialności według kompetencji

pracowników.

Wynikiem analizy i oceny ergonomicznej stanowiska pracy powinno być opracowanie planu korekty warunków pracy w zakresie, jaki jest możliwy w danej sytuacji. Tym zagadnieniem zajmuje się ergonomia korekcyjna. Obydwa kierunki prac ergonomicznych są ze sobą ściśle powiązane. Ergonomia koncepcyjna opiera się o bazy danych dotyczące psychofizjologicznych możliwości człowieka i dane techniczne do projektowania, ale również


o wyniki badań prowadzonych w zakresie ergonomii korekcyjnej. Natomiast weryfikacja przyjętych podczas projektowania rozwiązań układu człowiek – technika – środowisko, następuje przez jego analizę w warunkach produkcyjnych. Oczywiście, najbardziej racjonalne jest podejmowanie odpowiednich działań w zakresie ergonomii koncepcyjnej, łatwiej i ekonomiczniej jest, bowiem wprowadzać wymogi ergonomiczne dla nowej koncepcji projektu niż później go korygować.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym zajmuje się ergonomia? 2. Jakie są wskazania ergonomii? 3. Jakie są kierunki ergonomii? 4. Co to jest optymalizacja warunków pracy? 5. Jakie jest kluczowe zagadnienie ergonomii? 4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj wskazane przez nauczyciela stanowisko pracy pod względem ergonomicznym.



1) przeanalizować zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy, 2) określić czynniki szkodliwe i niebezpieczne, które występują na wybranym stanowisku

pracy, 3) dokonać klasyfikacji wyodrębnionych czynników, 4) sporządzić w formie tabeli wykaz czynników szkodliwych, uciążliwych

i niebezpiecznych pod względem ergonomicznym na stanowisku pracy. Wyposażenie stanowiska pracy:

− komputer z dostępem do Internetu, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6, dotycząca energii. Ćwiczenie 2

Zidentyfikuj zagrożenia, jakie mogą wystąpić w wyniku źle zorganizowanego stanowiska pracy we wskazanym zakładzie przetwórstwa spożywczego.



1) odnaleźć informacje o bezpiecznym wykonywaniu pracy, 2) przeanalizować, jakie zagrożenia mogą wystąpić w zakładzie przetwórstwa

spożywczego, 3) zapisać jakie mogą występować zagrożenia w wyniku źle zorganizowanych warunków

pracy, 4) zaprezentować efekty pracy na forum grupy.


Wyposażenie stanowiska pracy: − materiały piśmienne, − przykładowe schematy urządzeń, − wybrana literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić zadania ergonomii? 2) wymienić kierunki ergonomii? 3) scharakteryzować ergonomię korekcyjną? 4) scharakteryzować ergonomię projektową? 5) scharakteryzować wskazania ergonomii?


4.3. Środki ochrony indywidualnej. Instrukcje obsługi maszyn i instrukcje bezpiecznej pracy


Zgodnie z przepisami art. 237 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach: − jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, − ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne, oraz przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego pracodawca ustala w porozumieniu z zakładową organizacją związkową. Jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca dokonuje takich ustaleń w porozumieniu z pracownikami wybranymi w tym celu przez załogę, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Z wymagań prawa Unii Europejskiej dotyczących, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz jednolitego rynku wewnętrznego wynika, że środki ochrony indywidualnej stosowane w środowisku pracy i życia powinny zapewniać możliwie największe bezpieczeństwo w przewidywanych warunkach używania oraz być dostosowane do cech i potrzeb użytkowników.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z dnia 28 grudnia 2005 r.), środki ochrony indywidualnej powinny: Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Do środków ochrony indywidualnej zalicza się również: – zespoły składające się z kilku urządzeń lub rodzajów wyposażenia, które zostały ze sobą

połączone w celu ochrony człowieka przed jednym lub wieloma jednocześnie występującymi zagrożeniami,

– urządzenia lub wyposażenie ochronne, połączone z nie ochronnym środkiem wyposażenia indywidualnego noszonym lub też trzymanym przez osobę, w celu wykonania określonych czynności,

– wymienne składniki środków ochrony indywidualnej, które są istotne dla ich właściwego funkcjonowania, używane wyłącznie do takich środków. Warunkiem podstawowym prawidłowego funkcjonowania środków ochrony

indywidualnej w ramach zakładowego systemu ochrony pracy są: − właściwy dobór, − przeszkolenie pracowników w zakresie użytkowania tych środków oraz ich parametrów

ochronnych, − właściwe rozpoznanie czynników szkodliwych oraz ich stężenia i natężenia, − system monitoringu zagrożeń.


Środki ochrony indywidualnej stanowią jeden z elementów systemu bezpieczeństwa pracy. Ich funkcjonowanie w zakładzie pracy powinno być poprzedzone: − analizą zagrożeń oraz oceną ryzyka, − szkoleniem pracowników na temat zagrożeń występujących na stanowiskach pracy oraz

ich skutków dla zdrowia lub życia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, pracodawca ma obowiązek zapewnić

pracownikom bezpieczeństwo i ochronę ich zdrowia w każdym aspekcie związanym z pracą. W ramach swej odpowiedzialności pracodawca powinien m.in. stosować środki, według następujących zasad: − unikanie ryzyka, − ocena ryzyka, którego nie można uniknąć, − zapobieganie ryzyku u źródła (np. przez zastąpienie niebezpiecznych procesów

produkcyjnych bezpiecznymi lub zmianę organizacji pracy), − prowadzenie spójnej polityki zapobiegania ryzyku w zakładzie pracy, − dostosowanie stanowisk pracy do pojedynczego człowieka, − nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony

indywidualnej, − właściwe informowanie pracowników na temat zagrożeń na stanowiskach pracy – spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności (oznakowane znakiem bezpieczeństwa

"B", a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa UE – znakiem "CE"), – nie powodować same z siebie dodatkowego zagrożenia, – być udostępnione w odpowiedniej ilości, – być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących

w miejscu pracy, – być użytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta.

Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej

Według Polskiej Normy PN-Z-08053:1998 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod względem ich ogólnego przeznaczenia, na 9 grup oznaczonych odpowiednimi symbolami.

Tabela 1. Podział środków ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia [12]

Nazwa grupy Symbol oznaczenia

Odzież ochronna U

Środki ochrony kończyn dolnych N

Sprzęt ochrony głowy G

Sprzęt ochrony twarzy i oczu T

Sprzęt ochrony układu oddechowego D

Sprzęt ochrony słuchu S

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości W

Środki izolujące cały organizm I

Środki ochrony kończyn górnych R


Odzież ochronna – odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracownika przed jednym lub wieloma zagrożeniami. Do odzieży ochronnej nie zalicza się odzieży przeznaczonej do wykonywania prac, przy których występuje tylko intensywne brudzenie substancjami nieszkodliwymi dla zdrowia, działają czynniki powodujące przyśpieszone niszczenie odzieży lub wymagana jest specjalna czystość wytwarzanego produktu. Ten rodzaj odzieży, zaliczany jest do odzieży roboczej, która nie podlega obowiązkowej certyfikacji.

Do odzieży ochronnej zalicza się: płaszcze, peleryny, kurtki, kombinezony, fartuchy przednie, bluzy, ubrania, spodnie, kamizelki,ochraniacze klatki piersiowej, ochraniacze brzucha i części tułowia, kaptury, kapelusze, czapki, berety, stożki, chustki.

Środki ochrony kończyn dolnych – obuwie ochronne – produkowane jest w szerokim asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń jednocześnie. Jego parametry ochronne zależą głównie od materiałów użytych do ich produkcji, a także konstrukcji i ewentualnego wyposażenia w dodatkowe elementy (np. podnoski stalowe, wkładki stalowe, ochrony śródstopia, ochrony kostki).

Środki ochrony kończyn górnych to: rękawice ochronne, ochraniacze: palców, dłoni, nadgarstka, przedramienia, łokcia, dermatologiczne środki ochrony skóry. Dobór rękawic ochronnych zależy od rodzaju zagrożeń występujących na stanowisku pracy, rodzaju wykonywanej pracy, warunków otoczenia, materiału z jakiego są wykonane rękawice oraz ich konstrukcja. Dermatologiczne środki ochrony skóry tzw. „rękawice biologiczne” to specjalne kremy, żele, maści ochronne. Mogą być hydrofilowe – rozpuszczalne w wodzie, a chroniące przed olejami, smarami, rozpuszczalnikami i hydrofobowe – nierozpuszczalne w wodzie, a chroniące przed wodnymi roztworami soli, kwasów, zasad. Stosowane są jeżeli warunki pracy wykluczają używanie rękawic ochronnych: − podczas prac z urządzeniami wirującymi ze względu na możliwość pochwycenia

rękawicy, − gdy praca wymaga stałej dużej precyzji – podczas naprawy maszyn i ich podzespołów.

Środki ochrony kończyn górnych muszą być stosowane przy pracach stwarzających ryzyko urazów rąk, związanych z działaniem wysokiej temperatury, wibracji, substancji chemicznych, w kontakcie z wodą, substancjami toksycznymi, żrącymi, z materiałami gnijącymi, mogącymi być źródłem infekcji, w tym w szczególności: − prace z użyciem przedmiotów ostrych, tnących, kłujących, parzących, − czyszczenie, piaskowanie, śrutowanie przedmiotów, − przenoszenie ładunków o wysokiej lub niskiej temperaturze

Sprzęt ochrony głowy – przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy.

Sprzęt ochrony twarzy i oczu – dowolna postać środka ochrony indywidualnej osłaniającego, oczy wraz z ich najbliższym otoczeniem oraz twarz lub jej część (czasami łączonej z ochroną szyi, uszu, karku i głowy). Ze względu na konstrukcję, można wyróżnić: – okulary ochronne, – gogle ochronne, – osłony twarzy, – przyłbice spawalnicze, – tarcze ochronne ( np. tarcze spawalnicze).

Sprzęt ochrony układu oddechowego – sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza do strefy oddychania. Należy wyróżnić dwie podstawowe grupy zagrożeń dla układu oddechowego:


– zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek, gazów, par),

– niedobór tlenu (zawartość poniżej 17%). Wymienione wyżej grupy czynników determinują sposób ochrony oraz podział sprzętu

ochrony układu oddechowego. Sprzęt ten można podzielić na dwie grupy: – sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza) np. maski, półmaski,

hełmy powietrzne itp., – sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze źródła wolnego

od zanieczyszczeń). Dodatkowo można wyróżnić sprzęt ucieczkowy – przeznaczony do ewakuacji.

Maski

Półmaski

Rys. 1. Maski i półmaski [12]

Sprzęt ochrony słuchu – ochronniki słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości – pracownicy pracujący na stanowiskach zagrożonych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe np. pomosty, siatki ochronne, powinni być wyposażani w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości.

Pracodawca ma obowiązek wydać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. (art. 237(4) k.p. oraz rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp). Instrukcję należy umieścić przy maszynach i urządzeniach tak, aby była dostępna i czytelna. Pracownik powinien się zapoznać z jej treścią, a pisemne potwierdzenie przechowywane jest w jego aktach osobowych.

Instrukcja BHP na stanowisku pracy powinna zawierać: 1. Uwagi ogólne.

Do samodzielnej pracy na stanowisku przy urządzeniu może przystąpić pracownik: – który uzyskał zezwolenie na pracę na stanowisku przy urządzeniu od bezpośredniego

przełożonego, – pełnoletni, – legitymujący się:

a) odpowiednim wykształceniem, b) przeszkoleniem zawodowym, c) przeszkoleniem wstępnym, d) przeszkoleniem ogólnym, e) instruktażem stanowiskowym bhp, f) przeszkoleniem w zakresie ochrony p.poż., g) dobrym stanem zdrowia, potwierdzonym zaświadczeniem lekarskim lekarza

medycyny pracy, h) inne wymagania.

– wypoczęty, – trzeźwy, – inne wymagania.


2. Przed rozpoczęciem pracy pracownik powinien: – szczegółowo zapoznać się ze stanowiskową instrukcją bhp znajdującą się na

stanowisku pracy, – ubrać się w odzież roboczą ochronną przewidzianą do użycia na danym stanowisku

pracy, – zdjąć z rąk wszystkie zbędne przedmioty takie jak biżuteria itp., – sprawdzić stan wyposażenia technicznego stanowiska w tym stan techniczny maszyn

i urządzeń, narzędzi, osłon i zabezpieczeń, – sprawdzić stan i ciągłość przewodów elektrycznych zasilających (zewnętrznych), – sprawdzić stan wtyczek i gniazd z bolcem zerowym, – sprawdzić czy oświetlenie jest odpowiednie, – włączyć wentylację lub inne urządzenie gwarantujące bezpieczną pracę, – zapewnić odpowiednią ilość materiałów potrzebnych do wykonania zadania, – usunąć wszystkie zbędne przedmioty znajdujące się w miejscu pracy, – upewnić się czy podłoga wokół stanowiska pracy jest czysta, – upewnić się czy rozpoczęcie pracy nie spowoduje zagrożenia dla osób

przebywających na tym stanowisku pracy lub w jego bezpośrednim otoczeniu, – inne wymagania, Uwaga: w razie stwierdzenia jakichkolwiek uszkodzeń czy usterek nie wolno

podejmować pracy. Należy niezwłocznie powiadomić o tym swojego bezpośredniego przełożonego w celu szybkiej ich likwidacji. Dopiero po upewnieniu się, że zostały one usunięte pracownik może przystąpić do wykonywania zadania. 3. W czasie pracy należy:

– ściśle stosować się do zaleceń, – stanowiskowej instrukcji bhp, – poleceń i wskazówek przełożonych, – dokumentacji techniczno ruchowej, – sprawdzić czy uruchomienie maszyny nie stworzy zagrożenia wypadkowego, – koncentrować całą swoją uwagę wyłącznie na czynnościach wykonywanych, – pracować z szybkością odpowiadającą naturalnemu rytmowi pracy, – odkładać narzędzia na wyznaczone miejsca, – w razie konieczności opuszczenia swojego stanowiska pracy pracownik

zobowiązany jest zatrzymać obsługiwane urządzenie lub maszyny, które mogą spowodować zagrożenie,

– w przypadku przerwy w dostawie prądu należy wyłączyć obsługiwane maszyny i urządzenia.

4. Pracownikowi nie wolno: – stosować niebezpieczne metody pracy, – korzystać z niesprawnej maszyny, – pracować bez nakazanych ochron osobistych, – usuwać osłon i urządzeń czy znaków zabezpieczających, – naprawiać samodzielnie maszyny, – dotykać części maszyn będących w ruchu (pasów, lin, kół), – czyścić i smarować maszynę będącą w ruchu, – naprawiać urządzeń elektrycznych będących pod napięciem, – dotykać przewodów elektrycznych będących pod napięciem, – przeszkadzać innym w pracy, – tarasować przejścia i dojścia do stanowiska pracy, sprzętu zabezpieczających p.poż., – inne wymagania.

5. Po zakończeniu pracy należy:


– zatrzymać obsługiwane maszyny i inne urządzenia, – wyłączyć dopływ energii je zasilające, – dokładnie oczyścić stanowisko pracy, – ułożyć narzędzia i przyrządy pomocnicze w miejscach na to przeznaczonych, – oczyścić używane ochrony osobiste i odłożyć je na stałe miejsce ich przechowywania, – upewnić się czy pozostawione stanowisko i urządzenia nie stwarzają żadnych zagrożeń

dla środowiska, – przekazać informacje o wykonanych pracach swojemu przełożonemu. Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dla obsługi pieca piekarniczego

Warunki dopuszczenia pracownika do pracy: – ukończone 18 lat, – ukończona co najmniej szkoła zawodowa w danej specjalności lub inne uprawnienia do

wykonywania zawodu, – przejście odpowiedniego instruktażu zawodowego, zapoznanie się z instrukcją obsługi,

przeszkolenie bhp, – stan zdrowia odpowiedni do wykonywanej pracy potwierdzony świadectwem wydanym

przez uprawnionego lekarza, – ubrany w odzież roboczą przewidzianą dla danego stanowiska w zakładowej tabeli norm

odzieży roboczej, – przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie można pracować w odzieży

z luźnymi (zwisającymi) częściami jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy Czynności przed rozpoczęciem pracy:

– przygotować urządzenia pomocnicze do składowania i transportu towarów, – zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności, – sprawdzić stan techniczny pieca, oświetlenia stanowiska i stan instalacji elektrycznej, – przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, przyrządy pomiarowe, narzędzia pracy,

zmiotki, haczyki oraz konieczne ochrony osobiste, np. okulary, maski itp. Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy nie wolno:

– na stanowisku pracy przechowywać surowców, gotowych wyrobów, materiałów pomocniczych i odpadów w ilościach większych od wynikających z potrzeb technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na zmianie,

– maszyn będących w ruchu: naprawiać, czyścić, smarować (z wyjątkiem przewidzianych w DTR - dokumentacja techniczno ruchowa),

– pieca podczas pracy pozostawiać bez obsługi lub nadzoru (chyba, że dopuszcza to DTR), – ręcznie zakładać i zrzucać pasy pędne, liny i taśmy, – wznawiać pracę pieca bez usunięcia uszkodzenia, – zdejmować osłony i zabezpieczenia z obsługiwanych maszyn i narzędzi, – wytwarzać parę wodną w komorach wypiekowych w sposób inny niż przewidziany

instrukcją pieca, – podczas obsługi paleniska dotykać narzędziami końcówek rur i nośnej ścianki paleniska, – czyścić rury grzejne bez użycia właściwego sprzętu ochrony osobistej, – składować w pomieszczeniu paleniskowym sprzętu nie przeznaczonego do obsługi

paleniska, – składować sprzęt przeznaczony do obsługi paleniska w sposób utrudniający obsługę

pieca, – zastawiać wylotu paleniska żadnymi przedmiotami

Nakazuje się: – przyłączenie pieca do źródła energii nie powinno stanowić zagrożenia dla obsługi,


– pasy pędne, liny i taśmy pędne mogą być napinane, naprawiane łączone, skracane i smarowane po unieruchomieniu przenośnika,

– ręczne przemieszczanie i przewożenie ciężarów o masie przekraczającej ustalone normy jest niedopuszczalne,

– używać tylko sprawnych narzędzi i pomocy warsztatowych, nieuszkodzonych, prawidłowo oprawionych,

– podczas wykonywania pracy zwracać uwagę tylko na wykonywane czynności, uwzględniając warunki bezpiecznej pracy dla siebie i otoczenia,

– przy przyjmowaniu pieczywa z form należy posługiwać się rękawicami ochronnymi, – do oświetlania komór wypiekowych w piecach piekarskich należy używać lamp

elektrycznych o napięciu do 24 V, – naparowanie ciasta należy wykonać przy zamkniętych drzwiach paleniska, – przy czyszczeniu kanałów dymowych i zbiorników wodnych (bojlerów) należy

posługiwać się przenośnymi schodkami z pomostem, Czynności po zakończeniu pracy:

– uporządkować stanowisko pracy oraz narzędzia i sprzęt ochronny, – wyłączyć piec ( odłączyć zasilanie energią),

Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych: – o wadach i / lub uszkodzeniach maszyny należy niezwłocznie zawiadomić przełożonego, – piec, którego uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinien być niezwłocznie

odłączony od zasilania, – bezwzględnie należy udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym, – w razie awarii maszyny stwarzającej zagrożenie dla otoczenia należy zastosować

zrozumiałą i dostrzegalną sygnalizację ostrzegawczą i alarmową, – każdy zaistniały wypadek przy pracy zgłaszać swojemu przełożonemu, a stanowisko

pracy pozostawić w takim stanie, w jakim nastąpił wypadek, Uwagi:

– narzędzia i urządzenia o napędzie mechanicznym podlegają okresowym przeglądom i badaniom na skuteczność zerowania,

– czyszczenie żarówek i kloszy znajdujących się w pomieszczeniach może odbywać się tylko po wyłączeniu prądu. Na podstawie art. 210 K.P. pracownik ma prawo- w razie gdy warunki pracy nie

odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom powstrzymać się od wykonywanej pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są środki ochrony indywidualnej? 2. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej? 3. Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej? 4. Co to jest odzież ochronna? 5. Jakie są zadania sprzętu ochrony głowy? 6. Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu? 7. Kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania ochronne? 8. Co powinna zawierać instrukcja bezpiecznej pracy stanowisku? 9. Co powinna zawierać instrukcja obsługi maszyn i urządzeń?


4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dobierz odzież roboczą i/lub środki ochrony indywidualnej dla pracownika przemysłu spożywczego na określonym stanowisku pracy (piekarz, rzeźnik). Opisz stanowisko, na którym pracuje.



1) sporządzić opisy stanowisk pracy w przemyśle spożywczym (pracownik piekarni, rzeźni),

2) dobrać pracownikowi na określonym stanowisku pracy środki ochrony indywidualnej i odzież roboczą,

3) omówić wykonane ćwiczenie, 4) zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:: – komputer z dostępem do Internetu, – wykaz środków ochrony indywidualnej i ochronnej, – różna odzież robocza i ochronna, – literatura z rozdziału 6 poradnika, dotycząca środków ochrony indywidualnej. Ćwiczenie 2

Określ zasady przydzielania odzieży ochronnej pracownikom. Sposób wykonania ćwiczenia


1) sporządzić 3 opisy stanowisk pracy wymagające odzieży ochronnej, 2) przeanalizować sposoby przydzielania odzieży ochronnej, 3) omówić wykonane ćwiczenie, 4) zapisać wnioski, 5) przedstawić pozostałym kolegom proponowane zasady.

Wyposażenie stanowiska pracy::

– komputer z dostępem do Internetu, – wykaz środków ochrony indywidualnej, – materiały piśmienne, – notatnik, – literatura z rozdziału 6, dotycząc odzieży ochronnej.


4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak Nie 1) zdefiniować środki ochrony indywidualnej? 2) określić wymagania, jakie powinny spełniać środki ochrony

indywidualnej? 3) dokonać podziału środków ochrony indywidualnej na grupy? 4) dobrać odzież ochronną? 5) dobrać sprzęt ochrony głowy? 6) dobrać sprzęt ochrony twarzy i oczu? 7) określić, kiedy środki ochrony indywidualnej spełniają wymagania

ochronne? 8) określić zasady przydzielania odzieży roboczej? 9) określić zasady przydzielania środków ochrony indywidualnej?


4.4. Choroby zawodowe. Zasady ochrony środowiska 4.4.1. Materiał nauczania

Definicja choroby zawodowej zawiera art. 4 Ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 ze zm.), tzw. wypadkowej. Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt. 2 Kodeksu pracy, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Przy ocenie działania szkodliwych czynników należy uwzględnić rodzaj, stopień i okres narażenia zawodowego, sposób wykonywania pracy, bezpośredni kontakt z chorymi zakaźnie lub materiałem pochodzącym od tych chorych oraz z czynnikami powodującymi choroby inwazyjne, uczuleniowe i nowotworowe. Wykaz chorób zawodowych zawiera Załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. nr 132, poz. 1115). Przy każdej z chorób uznawanych za choroby zawodowe wskazano tam okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, pomimo wcześniejszego zakończenia narażenia zawodowego. Za choroby zawodowe uważa się wyłącznie choroby wymienione w wykazie chorób zawodowych. W celu stwierdzenia choroby zawodowej należy przede wszystkim dokonać oceny narażenia zawodowego, którą przeprowadza: – w związku z podejrzeniem choroby zawodowej – lekarz zgłaszający podejrzenie, – w toku ustalania rozpoznania choroby zawodowej – lekarz zatrudniony w jednostce

orzeczniczej I i II stopnia, – w toku podejmowania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzji o braku

podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej – państwowy powiatowy inspektor sanitarny, którego dalej określamy właściwym państwowym inspektorem sanitarnym. Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie może nastąpić

u pracownika lub byłego pracownika w okresie jego zatrudnienia w warunkach narażenia zawodowego lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, nie później jednak niż w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych. Pierwszym etapem postępowania w sprawie choroby zawodowej jest jej zgłoszenie. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową, dokonuje: – pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową, – lekarz, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej

u pracownika. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać:

– pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawujące go nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną,

– lekarz stomatolog, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie wystąpienia u pacjenta choroby zawodowej,

– lekarz weterynarii, który podczas wykonywania zawodu stwierdził u pracownika, mającego kontakt z chorymi zwierzętami, objawy, mogące nasuwać podejrzenie choroby zawodowej. Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się właściwemu państwowemu inspektorowi

sanitarnemu i właściwemu inspektorowi pracy.


Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są m.in.: – poradnie i oddziały chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy, – katedry, poradnie i kliniki chorób zawodowych akademii medycznych, – przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego w zakresie chorób

zawodowych, zakaźnych i inwazyjnych. Jedną z wielu chorób zawodowych, które występują u pracowników przetwórstwa

spożywczego jest alergiczny nieżyt nosa. Narażeni na tę chorobę są przede wszystkim pracownicy zbożowi oraz piekarze. Zawodowy nieżyt nosa można podzielić na nieżyt o podłożu immunologicznym (alergiczny) i nieżyt nosa z podrażnienia. U pracowników zbożowych i piekarzy narażenie na wystąpienie choroby zawodowej występuję ze strony roztoczy, mąki zbożowej i ryżowej. Pracownicy przemysłu spożywczego narażeni są również na alergeny ziarna kasztanowca, ziarna zielonej kawy, czarnego pieprzu, nasion kopru, papryki, jaj, grzybów. Głównymi czynnikami ryzyka rozwoju uczulenia i wystąpienia objawów choroby zawodowej nieżytu nosa są wielkości przebywania w środowisku zanieczyszczonym tymi alergenami oraz palenie papierosów..

Konieczność ochrony środowiska jest wynikiem rozwoju cywilizacji. Zasady ochrony środowiska reguluje Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Środowisko jest to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi, łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconych w wyniku działalności człowieka. Często również jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki architektury i kultury, a według niektórych koncepcji można zaliczyć przynajmniej część środowiska pracy. Działalność, głównie gospodarcza powoduje uciążliwości dla środowiska, jego zagrożenia i zanieczyszczenia. Uciążliwościami dla środowiska są zjawiska fizyczne lub stany utrudniające życie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska, zwłaszcza hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami. Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciążliwości szkodliwe dla środowiska, jeżeli występują w natężeniu utrudniającym życie także, gdy są dokuczliwe w stopniu powodującym zagrożenie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub zniszczenie środowiska. Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości obciąża jednostki organizacyjne, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska oraz stosować urządzenia ochronne.

Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska (powietrza, wody, ziemi) substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim składzie, że może to ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę, glebę, wodę lub spowodować inne zmiany w środowisku, w tym również kulturowym. Przez zanieczyszczenie rozumie się przekraczanie konwencjonalnych norm stanu środowiska lub dopuszczalnych wskaźników emisji zanieczyszczeń. Do najgroźniejszych rodzajów zanieczyszczeń należą dwutlenek węgla (CO2), tlenek węgla (CO), dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), fosfor (P), rtęć (Hg), ołów (Pb), ropa naftowa, DDT i inne pestycydy, promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące i jonizujące. Również hałas jest elementem destrukcyjnie działającym na środowisko. W technice rolniczej należy dbać o unikanie wprowadzania do gleby substancji olejowych: wycieki oleju napędowego, wycieki oleju przekładniowego, nadmiernych ilości smarów z mechanizmów. Ważne jest również nie przekraczanie dopuszczalnych stężeń substancji chemicznych podczas nawożenia i ochrony roślin.

Przedsiębiorstwo korzystające ze środowiska jest obowiązane zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony środowiska, w szczególności przez: 1) odpowiednią organizację pracy,


2) powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony środowiska osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje zawodowe,

3) zapoznanie pracowników, których zakres czynności bezpośrednio wpływa na ochronę środowiska, z wymaganiami w tym zakresie, gdy nie jest konieczne odpowiednie przygotowanie zawodowe w tym zakresie,

4) podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia szkód w środowisku wynikających z nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska przez pracowników, a także podejmowania środków w celu wyeliminowania takich przypadków w przyszłości,

5) obowiązkowe postępowanie pracowników w sposób zapewniający ochronę środowiska. Człowiek jest jednym z elementów środowiska ale często oddziałuje na miejsce,

w którym żyje – destrukcyjnie. Znaczną część tych niewłaściwych działań możemy jednak wyeliminować, przyjmując postawę przyjazną środowisku.

Bardzo często nie mamy bezpośredniego wpływu na zanieczyszczenie środowiska wynikające, z działalności gospodarczej. Możemy jednak, zmieniając własne zachowania, wykształcić nawyki takiego postępowania, które przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska w naszym otoczeniu. Często są to bardzo proste działania, niewymagające dodatkowych nakładów finansowych, dodatkowego czasu.

Pierwszym krokiem w tym kierunku jest ograniczenie ilości odpadów oraz ich segregacja. Przyczyna jest prosta: rozdzielanie śmieci umożliwia często ich ponowne wykorzystanie, czyli recykling. Dotyczy to, na przykład szkła, wyrobów metalowych (puszek), makulatury. Segregowanie śmieci, zamiast – co się często zdarza – wyrzucanie je w jednym worku do wspólnego kontenera. Na osiedlach mieszkaniowych są często rozstawione specjalne, osobne pojemniki na szkło, plastik, metal i papier. Nie należy wrzucać śmieci do jednego worka, lecz podzielić je, a następnie wrzucić do pojemników. Umożliwi to ich ponowne przetworzenie i wykorzystanie. Szczególnie ważna jest utylizacja opakowań po substancjach chemicznych i resztek tych substancji (rozpuszczalniki, farby, środki ochrony roślin).

Kolejnym elementem jest poszanowanie energii i wody. Ważne jest, abyśmy maksymalnie korzystali ze światłą dziennego. Sprzyja temu odpowiednie oświetlenie miejsca pracy (do prac montażowych wystarczy intensywne oświetlenie punktowe wystarczy włączona lampka. Oszczędność energii elektrycznej może też wynikać z wykorzystania energii cieplnej. Podczas sezonu grzewczego ważne jest, by drzwi i okna były szczelne.

Trzeba zwracać uwagę na odpady elektryczne i elektroniczne. Odpady zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego powstają najczęściej w miejscach ich użytkowania, dlatego powinniśmy pamiętać o zapewnieniu zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku sprzętu elektronicznego, powierzając odbiór zużytego sprzętu wyspecjalizowanym firmom.

Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne należą do produktów, które po zużyciu stają się odpadami o charakterze niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Zbudowane z materiałów wysoko przetworzonych, zawierają substancje szkodliwe takie jak ołów, kadm i rtęć. Gospodarka odpadowymi akumulatorami i bateriami jest szczególnie trudna ze względu na fakt występowania ich jako różnorodnych źródeł prądu w bardzo szerokim asortymencie urządzeń, używanych w bardzo wielu dziedzinach życia. Nie należy wyrzucać baterii do odpadów komunalnych, a wyrzucać je do specjalnych pojemników. Baterie poddane procesom odzysku stanowią znaczne zasoby ochraniające naturalne złoża surowcowe.

Również rozwój nowych rozwiązań produkcyjnych wprowadza powszechne stosowanie do procesów technologicznych folii jako materiału opakowaniowego, zabezpieczającego, która wymaga recyklingu, a nie spalania, ze względu na wysoką emisję substancji rakotwórczych do atmosfery.



Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest choroba zawodowa? 2. Jaka jest zasada uznania choroby zawodowej? 3. Jaki akt prawny reguluje zasady ochrony środowiska? 4. W jaki sposób przedsiębiorstwo może zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony

środowiska? 5. Jak można oszczędzać energię elektryczną? 6. Jak należy postępować ze zużytymi akumulatorami i bateriami galwanicznymi? 3. Na czym polega zewnętrzny masaż serca? 4. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku złamania? 11. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku zranienia? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaplanuj sposób segregacji odpadów we wskazanym zakładzie przetwórstwa mięsnego. Sposób wykonania ćwiczenia


1) dobrać partnerów do pracy w zespole, 2) zastanowić się, jakie zagrożenia środowiska wynikają z działalności zakładu

przetwórstwa mięsnego, zapisać wszystkie pomysły na kartce, 3) uporządkować zapisane pomysły, ustalić, co można zrobić ze zużytymi elementami

urządzeń elektrycznych, opakowaniami, środkami chemicznymi i jakie metody wypracować na stanowiskach pracy, by doprowadzić do zmniejszenia zużycia energii elektrycznej,

4) zaprezentować efekty pracy zespołów na forum całej grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6 poradnika, dotycząc ochrony środowiska, – ustawa o ochronie środowiska. Ćwiczenie 2

Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych wypisz choroby zawodowe występujące w przetwórstwie spożywczym.



1) przeanalizować się z materiałem nauczania znajdującym się w poradniku, 2) odnaleźć rozporządzenie Rady Ministrów, 3) odnaleźć załącznik do rozporządzenia z wykazem chorób zawodowych, 4) wynotować choroby zawodowe występujące w przetwórstwie spożywczym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− komputer z dostępem do Internetu, − Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wykazu chorób zawodowych, − literatura z rozdziału 6 poradnika,


− materiały piśmienne, − notatnik. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) wyjaśnić co to jest choroba zawodowa? 2) okreslić akt prawny dotyczący o chorob zawodowych? 3) wymienić zasady ochrony środowiska? 4) określić zadania ochrony środowiska? 5) wymienić najgroźniejsze rodzaje zanieczyszczeń? 6) określić zadania przedsiębiorstwa korzystającego z środowiska?


4.5. Zagrożenia pożarowe oraz zasady ochrony przeciwpożarowej


Ochrona przeciwpożarowa polega na przedsięwzięciach mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem przez: − zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej, lub innego

miejscowego zagrożenia, − zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego

miejscowego zagrożenia, − prowadzenie działań ratowniczych. Przyczyny powstawania pożarów

Najczęściej spotykanymi przyczynami pożarów jest ludzka nieostrożność, która objawia się drastycznym lekceważeniem podstawowych zasad bezpieczeństwa oraz świadomym łamaniem przepisów przeciwpożarowych. Szczególnie powszechne jest nieprzestrzeganie zakazu palenia tytoniu w miejscach niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo oraz lekceważenie zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem częstotliwości przyczyną występowania pożarów są wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych. Objawia się to głównie nadmiernym obciążaniem obwodów zasilających, eksploatowaniem urządzeń niesprawnych technicznie oraz użytkowaniem przenośnych urządzeń grzewczych w sposób niezgodny z przeznaczeniem i określonymi zasadami użytkowania. Podstawowe przepisy prawne

Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym zagadnienia związane z ochroną przeciwpożarową jest Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2002r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.). Przepisy wykonawcze do Ustawy znajdują się w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z dnia 11 maja 2006 r.). Rozporządzenie określa między innymi warunki zabezpieczenie przeciwpożarowego zbioru, transportu i składowania palnych płodów rolnych. Obowiązki właściciela (kierownika zakładu pracy) w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

Właściciel lub kierownik zakładu pracy jest zobowiązany zapewnić jego ochronę przeciwpożarową, która polega głównie na: − przestrzeganiu przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych

i technologicznych, − wyposażeniu budynków, obiektów i terenu w sprzęt pożarniczy i ratowniczy oraz środki

gaśnicze, − zapewnieniu osobom przebywającym w zakładzie pracy bezpieczeństwa i możliwości

ewakuacji, − przygotowaniu zakładu pracy do prowadzenia akcji ratowniczej, − ustalaniu sposobów postępowania w razie powstania pożaru, klęski żywiołowej lub

innego miejscowego zagrożenia.


Obowiązki pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej Na pracownikach ciąży również wiele obowiązków związanych z ochroną

przeciwpożarową, gdyż są oni zobowiązani: − znać przepisy przeciwpożarowe, instrukcje o alarmowaniu straży pożarnej i ich

przestrzegać, − znać miejsce rozmieszczenia i sposobu użycia podręcznego sprzętu pożarniczego oraz

urządzeń przeciwpożarowych, − wykonywać wszystkie czynności związane z pracą w sposób gwarantujący pełne

bezpieczeństwo pożarowe, − utrzymać stale w należytym porządku swoje stanowisko pracy oraz czuwać nad

prawidłowym działaniem powierzonej sobie maszyny, urządzenia lub aparatury, aby nie spowodowały one pożaru,

− nie zastawiać i nie blokować dojścia do sprzętu pożarniczego i urządzeń przeciwpożarowych oraz przejść między stanowiskami pracy oraz maszynami i urządzeniami, a także wyjść z pomieszczeń,

− usuwać bezzwłocznie stwierdzone przyczyny mogące spowodować pożar, niedociągnięcia zaś, których nie można usunąć we własnym zakresie, zgłaszać natychmiast przełożonemu lub pracodawcy,

− brać udział w szkoleniach w zakresie ochrony przeciwpożarowej, − w razie pożaru uczestniczyć w akcji ratowniczej i wykonywać wszelkie polecenia

kierującego działaniami ratowniczymi, − uprzątnąć swoje stanowisko pracy, z chwilą zakończenia pracy, wyłączyć dopływ prądu

lub gazu do maszyn i urządzeń oraz sprawdzić, czy nie ma niebezpieczeństwa powstania pożaru.

Zasady ochrony przeciwpożarowej W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie

czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji.

Właściciele, budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, oznakowują drogi ewakuacyjne znakami zgodnymi z Polskimi Normami. Oznakowania wymagają pomieszczenia, w których w myśl przepisów techniczno-budowlanych konieczne są, co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne. Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione odpowiednie warunki ewakuacji, zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem. Warunki ewakuacji powinny być dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie, funkcji obiektu oraz jego konstrukcji i wymiarów.

Przy wytyczaniu dróg ewakuacyjnych należy uwzględnić wymogi w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, liczbę osób przewidywanych do ewakuacji nie tylko z poszczególnych kondygnacji obiektu, ale również z ich części. Istotne jest również właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych. Generalną regułą jest stosowanie poszczególnych wymienionych w Polskiej Normie PN-92 N-01256/02 pt. „Znaki Bezpieczeństwa. Ewakuacja” znaków ściśle z ich przeznaczeniem oraz takie ich rozmieszczanie, aby z każdego miejsca drogi widoczny był co najmniej kolejny jeden znak. Szczegóły dotyczące prawidłowego rozmieszczania znaków ewakuacyjnych określa natomiast Polska Norma PN-N-01256-5.


Kierunek drogi ewakuacyjnej

Ciągnąć, aby otworzyć Pchać, aby otworzyć

Przesunąć w celu otwarcia Stłuc, aby uzyskać dostęp

Kierunek wyjścia schodami w górę Kierunek do wyjścia schodami w dół

Rys. 2. Znaki ewakuacyjne [13]

Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze Podręczny sprzęt gaśniczy stanowią: gaśnice, hydranty wewnętrzne, koce gaśnicze

i tłumnice. Podręczny sprzęt gaśniczy jest przeznaczony wyłącznie do gaszenia pożarów w zarodku. Przy doborze sprzętu gaśniczego należy brać pod uwagę następujące wskazania.

Tabela 2 Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego do palącego się materiału [12]

Grupa pożarów

Rodzaj palącego się materiału

Rodzaj środka gaśniczego

A

Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu, których występuje zjawisko żarzenia (drewno, papier itp. materiały)

woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla

B Ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne)

piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon

C Gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan)

proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon

E Pożary ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem

proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon

Symbolami literowymi oznakowane są gaśnice odpowiednio do gaszenia pożarów danej

grupy. Gaśnice są to przenośne urządzenia o masie brutto do 20 kg i masie środka gaśniczego do

12 kg. Napełnione są substancjami gaśniczymi, które są wyrzucane z gaśnicy pod ciśnieniem, z zasady w postaci strumienia. Na każdej gaśnicy znajduje się instrukcja jej użycia, oznaczenie rodzaju gaśnicy (np. GS – gaśnica śniegowa), masa środka gaśniczego podawana najczęściej w kilogramach oraz oznaczenie literowe wskazujące, do jakich grup pożarów


może być zastosowana (np. B,C, E). Polska Norma wyróżnia następujące typy gaśnic (w zależności od zawartego w gaśnicy środka gaśniczego): gaśnice wodne, gaśnice pianowe, gaśnice proszkowe, gaśnice śniegowe CO2, gaśnice halonowe.

Hydrant wewnętrzny to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej obudowany szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownice. Może być o średnicy 25 lub 52 mm. Ma on zastosowanie do gaszenia pożarów w zarodku wszędzie tam gdzie jako środek gaśniczy stosuje się wodę.

Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (np. z włókna szklanego) o powierzchni około 2 m2. Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu. Koc gaśniczy może być używany wielokrotnie.

Tłumice są to płaskie miotły wiklinowe, obszyte wsiąkliwą tkaniną i osadzone na długich drążkach. Służą do gaszenia (tłumienia) iskier i żagwi przenoszonych przez wiatr na obejścia i dachy. Zamoczoną w wodzie tłumicą uderza się w miejsca, na które padły iskry lub, z których wydostaje się płomień.

Pomocną rolę w gaszeniu pożaru odgrywają bosaki, topory, siekiery, kilofy, łomy, łopaty i szufle.

Do powszechnie stosowanych środków gaśniczych zalicza się: – wodę, – piasek, – pianę gaśniczą, – proszki gaśnicze, – gazy gaśnicze.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego jest specjalnym, opracowywanym indywidualnie na potrzeby konkretnego obiektu dokumentem, w którym właściciel zarządca lub użytkownik obiektu, zobowiązany jest szczegółowo określić obowiązujące w nim zasady ochrony przeciwpożarowej. Opracowanie tego dokumentu najlepiej powierzyć jest doświadczonemu specjaliście i po zatwierdzeniu go przez właściciela (administratora) wprowadzić w życie stosownym zarządzeniem wewnętrznym.

Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego powinna zawierać: – potencjalne źródła powstania pożaru i drogi jego rozprzestrzeniania, – zasady zapobiegania możliwości powstania pożaru, – zasady zabezpieczania prac niebezpiecznych pożarowo, – rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego, – obecność stałych i półstałych urządzeń gaśniczych oraz instalacji sygnalizacyjno-

alarmowej w obiekcie oraz związany z tym wymagany sposób zachowania się ludzi na wypadek ich uruchomienia,

– organizację i warunki ewakuacji z uwzględnieniem, – środków i sposobów ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie, – warunków ewakuacji przy wykorzystaniu dróg komunikacji ogólnej, w tym korytarzy

i klatek schodowych oraz drabin i zewnętrznych schodów ewakuacyjnych, sąsiednich tarasów, pomieszczeń, okien (parter),

– sposobów prowadzenia ewakuacji, – zasady postępowania na wypadek pożaru, w tym zasady postępowania pracowników

w przypadku powstania pożaru do czasu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych oraz współdziałania z kierującym akcją ratowniczą. Należy pamiętać, że o wiele łatwiej jest zapobiegać pożarom niż je gasić. Toteż ważnym

elementem ochrony przeciwpożarowej powinna być profilaktyka, czyli takie ostrożne i rozsądne postępowanie ludzi, które wyklucza możliwość powstania pożaru.



Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są zasady ochrony przeciwpożarowej? 2. Co to są podręczne środki gaśnicze? 3. Co zaliczamy do sprzętu gaśniczego? 4. Co to jest instrukcja bezpieczeństwa pożarowego? 5. Jakie są grupy pożarów? 6. Co powinna zawierać instrukcja bezpieczeństwa pożarowego? 7. Co zaliczamy do powszechnie stosowanych środków gaśniczych? 8. Jakie są przyczyny powstawania pożarów? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Sporządź wykaz podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych, znajdujących się w zakładzie przetwórstwa spożywczego.



1) przygotować tabelę roboczą z wykazem podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych w zakładzie przetwórstwa spożywczego,

2) sporządzić wykaz znajdującego się w zakładzie przetwórstwa spożywczego podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych,

3) sporządzić wykaz brakującego podręcznego sprzętu gaśniczego i środków gaśniczych, 4) wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy: − przybory do pisania, − podręczny sprzęt gaśniczy, − wybrana literatura z rozdziału 6 Poradnika, dotycząc sprzętu gaśniczego. Ćwiczenie 2

Wskaż obowiązki pracownika w zakresie ochrony przeciwpożarowej Sposób wykonania ćwiczenia


1) odczytać informacje w poradniku o obowiązkach pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej,

2) sporządzić wykaz obowiązków pracownika, 3) wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją, 4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.


− materiały piśmienne, − komputer z dostępem do Internetu, − literatura z rozdziału 6 Poradnika , dotycząca ochrony przeciwpożarowej.


4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) wymienić zasady ochrony przeciwpożarowej? 2) określić zadania ochrony przeciwpożarowej? 3) wskazać elementy planu ewakuacji? 4) rozpoznać znaki ewakuacyjne? 5) rozpoznać środki gaśnicze i sprzęt gaśniczy? 6) rozpoznać grupy pożarów? 7) określić obowiązki pracodawcy? 8) określić obowiązki pracownika? 9) wymienić podstawowe przepisy prawne?


4.6. Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadków przy pracy. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii lub zagrożenia pożarem


Wypadek, to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące śmierć lub uszczerbek na zdrowiu Wypadki pozazawodowe

Urazy przy czynnościach nie pozostających w związku z pracą zawodową, np. podczas wypoczynku, przy pracach domowych.

Do wypadków zawodowych zalicza się: − wypadek przy pracy, − wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, − wypadek przy innych czynnościach, w tym wypadek przy pracy świadczonej na innej

podstawie niż umowa o pracę, np. umowa zlecenie, umowa agencyjna, umowa o dzieło, − wypadek w drodze do pracy i z pracy, − wypadek przy pracy rolniczej.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: – podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub

poleceń przełożonych, – podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz

pracodawcy, nawet bez polecenia, – w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą

pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych

w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: – w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wykonywanie pracy, chyba że

wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

– podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, – przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje

związkowe. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane

przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca: – innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, – zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych, – zwykłego spożywania posiłków, – odbywania nauki lub studiów.


Procedura postępowania powypadkowego Jeżeli miał miejsce wypadek przy pracy wymagane jest:

– zgłoszenie wypadku, – zabezpieczenie miejsca wypadku, – zawiadomienie o wypadku, – powołanie zespołu powypadkowego, – postępowanie zespołu powypadkowego, – sporządzenie dokumentacji powypadkowej, – zatwierdzenie protokołu powypadkowego, – zarejestrowanie wypadku, – sporządzenie karty statystycznej GUS.

Wypadek w drodze do pracy wymaga podjęcia następujących czynności: – zgłoszenie wypadku, – sporządzenie dokumentacji powypadkowej. Pierwsza pomoc

Prawny obowiązek udzielania pomocy jest określony w artykule 162 Kodeksu karnego, którego zapis brzmi:

§.1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej. Reanimacja a resuscytacja

Terminów reanimacja i resuscytacja używa się często w języku potocznym zamiennie, jako równoznacznych określeń zabiegów ratunkowych mających na celu przywrócenie funkcji życiowych. Tymczasem czynnikiem różnicującym te pojęcia jest stan świadomości chorego.

Jeżeli w wyniku czynności ratowniczych oprócz przywrócenia krążenia, oddychania i czynności układu nerwowego, choremu wraca świadomość, to jest to stan reanimacji.

Jeżeli uzyskamy tylko przywrócenie podstawowych funkcji życiowych bez powrotu świadomości, to jest to stan resuscytacji. Występuje on wtedy, gdy czynności ratownicze zostały podjęte po upływie dłuższego okresu czasu od momentu zaniknięcia objawów życia.

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie, gdy u poszkodowanego wystąpią: zaburzenia w oddychaniu (bezdech), zatrzymanie krążenia, krwotok, wstrząs pourazowy.

W zależności od wyniku tej oceny należy przystąpić do udzielenia pierwszej pomocy w zakresie: – podjęcia sztucznego oddychania, – zewnętrznego masażu serca, – zatamowania krwotoku, – ułożenia poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, – zabezpieczenia poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu, – wezwania pogotowia ratunkowego, – wezwania policji. Instrukcja udzielania pierwszej pomocy

Podstawowym zadaniem ratownika (osoby udzielającej pierwszej pomocy) jest ocena stanu zdrowia osoby poszkodowanej w wyniku wypadku lub nagłego zachorowania.

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie, gdy u poszkodowanego wystąpią: – zaburzenia w oddychaniu (bezdech),


– zatrzymanie krążenia, – krwotok.

Podstawowym zadaniem jest ustalenie, czy zachowane są procesy decydujące bezpośrednio o życiu ofiary: wyczuwalne tętno, oddech, drożne drogi oddechowe, przytomność.

Rys 3. Badanie tętna [8, str. 264] Schemat postępowania podczas akcji ratunkowej:

1. Ocenić przytomność poszkodowanego (próba kontaktu słownego i jego orientacji w otoczeniu).

2. Udrożnić drogi oddechowe. 3. Ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej. 4. W razie bezdechu lub oddechu niewydolnego podjąć sztuczne oddychanie metodą "usta-

usta", a w razie zatrzymania krążenia przystąpić do zewnętrznego masażu serca. 5. W razie krwotoku, zatamować krwotok, płasko ułożyć poszkodowanego z uniesieniem

nóg powyżej tułowia (celem zwiększenia dopływu krwi do mózgu i serca). 6. Zabezpieczyć chorego przed wilgocią i utratą ciepła, (okryć kocem lub nieprzemakalnym

tworzywem). 7. Zabezpieczyć prawidłowe oddychanie. 8. Akcję ratowniczą prowadzić do czasu przybycia fachowego personelu medycznego.

Rys. 4. Pozycja boczna ustalona [8, s. 264]

Zaburzenia w oddychaniu Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiążą się z zaburzeniami czynności krążenia. Aby

uratować życie poszkodowanego należy przywrócić czynność obu układów. Jeśli jako pierwszy wystąpi zanik czynności oddechowej, krążenie może trwać jeszcze

przez krótki czas, ale jest ono wtedy coraz mniej wydolne i dochodzi do jego zatrzymania. Najczęstszą i bezpośrednią przyczyną zgonu po wypadkach jest bezdech. Do zgonu dochodzi po kilku minutach od jego wystąpienia. Bezdech przeważnie spowodowany jest uszkodzeniem mózgu, uszkodzeniem dróg oddechowych lub ich niedrożnością. W przeważającej części wypadków oddech, można przywrócić za pomocą prostych czynności, ratując życie poszkodowanemu, pod warunkiem, że przystąpi się natychmiast do udzielenia pierwszej pomocy.

Brak ruchów oddechowych klatki piersiowej oraz niemożność wyczucia na własnym policzku, wydychanego przez poszkodowanego powietrza, świadczą o bezdechu. Wówczas przystępujemy do udrożnienia dróg oddechowych i sztucznego oddychania.


Udrożnienie dróg oddechowych U osób nieprzytomnych, leżących na plecach, najczęstszą przyczyną niedrożności dróg

oddechowych jest zapadnięty język lub ciało obce tkwiące i zatykające drogi oddechowe. Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa, itp. Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę poszkodowanego do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają się. Czynność tą wykonujemy następująco: podkładamy jedną rękę pod szyję ratowanego i unosimy ją do góry, jednocześnie drugą rękę układając na czole, po czym odchylamy głowę do tyłu. Staramy się głowę odchylić maksymalnie, wykonując tę czynność ostrożnie.

W przypadkach podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi oddechowe udrażniamy poprzez uniesienie żuchwy lub wyciągnięcie języka.

Uniesienie żuchwy polega na wysunięciu jej w kierunku pionowym u poszkodowanego, leżącego na wznak. Można to uzyskać, naciskając do przodu obu kciukami kąty żuchwy, lub przez pociągnięcie za zęby dolne tak, aby wysunęły się one przed zęby górne. W przypadku, gdy nie osiągniemy udrożnienia dróg oddechowych za pomocą wyżej wymienionych metod, należy dokonać tego poprzez wyciągnięcie języka. Po wymuszonym otwarciu ust chwytamy język między kciuk i palec wskazujący, po czym wyciągamy go na brodę.

Ciała obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok i otworzeniu jego ust. Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby poszkodowanego przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek szczękościsku. Sztuczne oddychanie

Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne oddychanie "usta-usta", przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe bezpośrednio do ust ratowanego.

Rys.5. Sztuczne oddychanie usta-usta [8, s.265]

Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania należy głowę poszkodowanego odchylić

do tyłu, zatkać palcami jego nos i po wykonaniu głębokiego wdechu własnymi ustami wdmuchiwać powietrze do ust poszkodowanego (rys. 5). Unoszenie się ściany klatki piersiowej ratowanego świadczy o skuteczności sztucznego oddechu. Odjęcie ust od ratowanego umożliwia bierny wydech. Ratujący musi mieć pewność, że w czasie wydechu powietrze wydostaje się na, zewnątrz, bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny.

Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc wykonujemy z częstotliwością od 16 do 20 razy na minutę, do czasu powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub przejęcia poszkodowanego przez personel karetki reanimacyjnej.

Jeśli pod ręką mamy maseczkę, wówczas powietrze wdmuchujemy przez nią. Zapobiega ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami poszkodowanego. Maseczka taka znajduje się w Ratunkowym Zestawie Opatrunkowym PCK oraz w innych zestawach ratunkowych. Nie należy jednak tracić czasu na jej szukanie, gdyż zwłoka w przystąpieniu do sztucznego oddychania zmniejsza szansę uratowania poszkodowanego.


W przypadku wystąpienia trudności w przeprowadzeniu oddychania metodą "usta-usta" (spowodowanych np. szczękościskiem), równie skuteczne jest zastosowanie oddychania metodą "usta-nos". Przy tej metodzie ratownik ręką zatyka szczelnie usta, a powietrze wdmuchuje przez nos z większą siłą niż w metodzie "usta-usta", ze względu na większy opór podczas wdmuchiwania i przepływu powietrza. Podczas wydechu usta ratowanego odsłania się.

U dzieci i niemowląt oddech, można prowadzić metodą "usta-usta, nos". Wówczas ratujący obejmuje swoim ustami, zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka.

Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej. Zatrzymanie czynności serca

Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krążenia krwi w ustroju. Objawia się ono nagłą utratą przytomności, bezdechem pojawiającym się po kilku sekundach od zatrzymania krążenia krwi, brakiem tętna na dużych tętnicach w okolicy szyi i pachwin (brak tętna na tętnicach promieniowych nie świadczy o zatrzymaniu krążenia), poszerzonymi i niereagującymi na światło źrenicami oraz bladosinym wyglądem chorego.

Zatrzymanie krążenia krwi wymaga natychmiastowego przystąpienia do masażu zewnętrznego serca (nazywanego często masażem pośrednim serca) i równocześnie sztucznego oddychania. Zewnętrzny masaż serca

Zewnętrzny masaż serca polega na rytmicznym uciskaniu mostka w kierunku kręgosłupa tak, aby wymiar "mostek-kręgosłup" ulegał, zmniejszeniu o 3–5 cm (rys.6. Serce leżące między mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wyciśnięcie krwi z komór do małego i dużego krążenia.

Po zaprzestaniu ucisku na mostek następuje powtórne odkształcenie się ściany klatki piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca. Sytuacja powtarza się przy następnym ucisku mostka i jego zwolnieniu. Dostateczne krążenie krwi i ciśnienie tętnicze uzyskuje się wykonując masaż z szybkością 80 uciśnięć na minutę.

Rys.6. Masaż serca [8, s. 265] Technika masażu

Chorego układa się na plecach na twardym podłożu. Ucisk mostka powinien być silny, szybki i krótki. Dokonywany jest nadgarstkami ratownika ułożonymi jeden na drugim (rys 6).

Rys. 7. Technika masażu serca [14]


Miejscem ucisku jest linia środkowa ciała tuż poniżej połowy długości mostka. Masaż serca może być skuteczny tylko w połączeniu ze sztucznym oddychaniem. Jeżeli akcję ratowniczą prowadzi jeden ratownik, musi wykonać zarówno sztuczne oddychanie, jak i masaż serca. Po każdych dwóch wdmuchnięciach powietrza do płuc dokonuje się 15 uciśnięć na mostek. Liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16-20 na minutę.

Znacznie łatwiejsze jest wykonywanie reanimacji (ożywiania) przez dwóch ratowników Wówczas jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie, a drugi zewnętrzny masaż serca. Ratujące osoby powinny współdziałać tak, aby liczba wdmuchnięć powietrza do płuc w stosunku do uciśnięć mostka wynosiła 1:5.

Pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych lub udowych, a potem na tętnicach obwodowych, świadczy o powrocie czynności serca. Oparzenia

Oparzenie polega na uszkodzeniu skóry i tkanek pod nią leżących na skutek działania wysokiej temperatury, substancji chemicznych, a także prądu elektrycznego i promieniowania jonizującego.

Wyróżniamy trzy stopnie oparzeń: – stopień I – zaczerwienienie skóry, obrzęk i uczucie pieczenia, – stopień II – na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze wypełnione

płynem surowiczym, ostry ból, – stopień III – dochodzi do martwicy skóry na całej jej grubości, z towarzyszącym

uszkodzeniem głębiej położonych tkanek jak tkanka podskórna, mięśnie i ścięgna. Krańcową formą oparzenia III stopnia jest zwęglenie tkanek. Pierwsza pomoc w oparzeniach polega na schładzaniu czystą, zimną wodą miejsca

oparzenia przez okres 15–20 minut. Jeżeli odzież przylgnęła do ciała nie wolno jej odrywać. Następnie ranę osłania się jałowym opatrunkiem, nie może on jednak wywierać ucisku na miejsce oparzenia. Zranienia

Każdemu zranieniu przekraczającemu powierzchowne otarcie naskórka towarzyszy mniejsze lub większe krwawienie. Rozmiary krwawienia są uwarunkowane wielkością i głębokością rany oraz liczbą i przekrojem uszkodzonych naczyń. Silne krwawienia mogą zagrozić życiu rannego, jednak nawet nieznaczne mogą same w lub w połączeniu z bólem spowodować zaburzenia w krążeniu, tzw. wstrząs. Przy zranieniach mamy także do czynienia z niebezpieczeństwem zakażenia.

Lekkie krwawienie ustępuje samoistnie, należy tylko założyć jałowy opatrunek. Silne – należy zatamować miejscowym uciśnięciem rany. Można ucisnąć również tętnicę doprowadzającą krew.

Ta metoda stosowana jest głównie w przypadku krwawienia na kończynach i polega na: – uniesieniu kończyny do góry, powyżej serca, dzięki czemu zmniejsza się ukrwienie, – uciśnięciu odpowiednich tętnic powyżej krwawiącego miejsca.

Samo uciskanie tętnicy nie jest wystarczające. Na krwawiącą ranę należy nałożyć opatrunek uciskowy. – ranę nakrywamy jałową gazą, – jałowy opatrunek umocowujemy kilkoma okrążeniami opaski, – na ranę nakładamy poduszeczkę np. drugi, nierozwinięty bandaż, wszystko przyciskamy

następnymi okręceniami mocno naciągniętej opaski. Złamania

Objawy złamania w znacznym stopniu zależą od umiejscowienia i funkcji danej kości, od rodzaju złamania, przemieszczenia odłamów oraz rozległości uszkodzeń w sąsiednich tkankach. Do podstawowych, stałych objawów złamania należy ból (ostry ból w miejscu złamania, nasilający się przy najmniejszej próbie ruchu lub bolesność uciskowa w czasie


dotyku). Innym objawem jest zniekształcenie. Po uszkodzeniu kończyny może ona wydawać się krótsza lub być dziwnie przekręcona (ma ułożenie inne od naturalnego). Mogą na niej powstawać obrzęk i zasinienie.

Podstawową czynnością pierwszej pomocy przy złamaniu jest szybkie i właściwe unieruchomienie. Jest to z reguły unieruchomienie prowizoryczne, które ma na celu: zmniejszenie bólu w miejscu uszkodzenia oraz niedopuszczenie do dalszych uszkodzeń kości, stawów i innych tkanek znajdujących się w okolicy złamania.

Podczas wykonywania prac w gospodarstwach hodujących i użytkujących konie, szczególnie związanych z obsługą zwierząt oraz podczas jazdy konnej często dochodzi do złamań kończyn.

Do unieruchomienia poszczególnych części kończyny górnej stosuje się temblaki tzw. zwykłe (do podparcia uszkodzonych kości ramienia) oraz podnoszące kończynę (przy złamaniach obojczyka oraz kości dłoni i palców).

Złamania kończyny górnej mogą wystąpić na całej jej długości – od stawu barkowego do palców u rąk. Udzielanie pierwszej pomocy ma na celu zapobieżenie dalszym uszkodzeniom poprzez jej unieruchomienie i wezwanie kwalifikowanej pomocy medycznej. W przypadku złamania kończyny dolnej należy delikatnie położyć poszkodowanego i poprosić go, aby się nie poruszał. Jeśli kończyna jest nieco zgięta, to należy przed przystąpieniem do jej unieruchomienia, polecić pomocnikowi, aby podtrzymywał poszkodowanego podczas wykonywania wyciągu.

Unieruchamianie, podczas złamania kości podudzia kończyny dolnej, polega na przywiązaniu zdrowej nogi do uszkodzonej. Podczas wykonywania tych czynności należy: – delikatnie zbliżyć kończynę nieuszkodzoną do złamanej, – wsunąć podkładkę między kolana a kostki, aby zapobiec przemieszczaniu się złamanej

kości, – obwiązać trzema chustami, przygotowanymi jako bandaż szeroki, nogi poszkodowanego

nad kolanem, na nim i poniżej złamania (pomocnik w tym czasie trzyma poszkodowanego dwiema dłońmi za kostki w rejonie stawu skokowego),

– czwartą chustą, złożoną potrójnie, obwiązać nogi poszkodowanego w kostkach i po skrzyżowaniu na tzw. podbiciu wykonać węzeł na stopach poszkodowanego.

Postępowanie w razie wypadku Szczegółowe zasady postępowania w razie zaistnienia wypadku przy pracy określa

rozporządzenie RM i Kodeks Pracy w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy prac. Zgodnie z nim, po zaistnieniu wypadku, pracodawca jest zobowiązany do: – udzielenia pierwszej pomocy pracownikowi który uległ wypadkowi, – zabezpieczenia miejsca wypadku, – zbadania okoliczności i przyczyn wypadku, – sporządzenia właściwej dokumentacji wypadku.

Miejsce wypadku należy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w sposób wykluczający: – dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych, – uruchomianie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały

wstrzymane, – dokonywanie zmiany ich położenia, – dokonywanie zmiany położenia innych przedmiotów które spowodowały wypadek, – pozwalają odtworzyć jego przebieg.

Okoliczności i przyczyny wypadków bada zespół powypadkowy w składzie: – przy wypadkach śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych – kierownik zakładowej służby

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zakładowy społeczny inspektor pracy, – przy wypadkach pozostałych – pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

oddziałowy społeczny inspektor pracy.


Zespół powypadkowy jest zobowiązany zacząć działać niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku. Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół sporządza protokół powypadkowy według określonego wzoru. Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca niezwłocznie po jego sporządzeniu, nie później jednak niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia. Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego pracownika z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem. Poszkodowany pracownik ma prawo zgłosić uwagi i zastrzeżenia do ustaleń protokołu, o czym zespół ma obowiązek go poinformować. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie dostarcza pracownikowi, pouczając go o sposobie i trybie odwołania. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych należy doręczyć niezwłocznie właściwemu terenowemu organowi PIP. Protokół powypadkowy wraz z załącznikami (przesłuchania świadków i poszkodowanego, pisemne opinie lekarza i innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku) przechowuje się w aktach zakładu pracy przez 10 lat. Na podstawie protokołu powypadkowego stwierdzającego, że zaistniały wypadek jest wypadkiem przy pracy pracodawca jest zobowiązany do sporządzenia statystycznej karty wypadku przy pracy.

Proces pracy odbywa się w konkretnym, materialnym środowisku, w którym mogą występować czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne (jest to tzw. środowisko pracy). Czynniki te mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia osób wykonujących pracę. Najczęstszą przyczyną wypadków przy pracy jest “brak uwagi”, inne błędy i niedociągnięcia przy wykonywaniu pracy, brak lub niedostateczna kontrola warunków bhp, brak należytej współpracy. Dużą część działalności, obejmującej kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, można określić jako profilaktykę wypadków przy pracy. Działania w zakładzie pracy, które można zaliczyć do klasycznej profilaktyki wypadków przy pracy to: – bezpośredni nadzór, – system zarządzania, – działalność służb bhp, – komisje bezpieczeństwa, – kontrole warunków pracy, – szkolenie w zakresie bhp, – rejestracja danych o wypadkach, – zasady i przepisy bhp, – działalność propagandowa, – stosowanie sprzętu ochrony osobistej, – utrzymanie ładu i porządku w miejscu pracy.

Przyczynami wypadków przy pracy w przetwórstwie spożywczym mogą być zagrożenia ze strony ruchomych elementów maszyn i urządzeń technicznych. Urządzenia te stanowią zagrożenie powstania urazów na skutek uderzenia, wciągnięcia, pochwycenia lub zgniecenia. Inną przyczyną mogą być czynniki chemiczne, do których będziemy zaliczali substancje toksyczne, drażniące, uczulające, mutagenne. Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego środowiska. Pracownik ma do czynienia z wieloma urządzeniami elektrycznymi, które, jeśli są niewłaściwie użytkowane, stają się przyczyną wielu wypadków oraz chorób

Zasady postępowania w przypadku powstania pożaru w obiekcie 1. W przypadku zaistnienia pożaru w obiekcie należy bezwzględnie podporządkować się

poleceniom kierującego akcją ewakuacyjną lub innych osób obsługujących akcję. 2. Wyjść z pomieszczeń i zgodnie z kierunkiem ewakuacji udać się do najbliższego wyjścia

ewakuacyjnego prowadzącego na zewnątrz obiektu. 3. W razie braku możliwości opuszczenia pomieszczenia należy szczelnie zamknąć drzwi

i wyraźnie sygnalizować o miejscu przebywania do czasu przybycia ratowników. 4. Zachować spokój i nie wywoływać paniki. 5. Udzielić pomocy osobom poszkodowanym.


Zasady postępowania w razie awarii maszyny i urządzenia O wadach lub uszkodzeniach maszyny lub urządzenia należy niezwłocznie zawiadomić

przełożonego. W maszynach lub urządzeniach gdzie stwierdzono uszkodzenie w czasie pracy należy bezzwłocznie zatrzymać i odłączyć od zasilania. Jeśli maszyna stwarza zagrożenie dla otoczenia należy zastosować zrozumiałą i dostrzegalną sygnalizację ostrzegawczą oraz alarmową.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co kryje się pod określeniem wypadki zawodowe? 2. Jakie zdarzenie uważa się za wypadek przy pracy? 3. Jak należy postępować z osobą poszkodowaną? 4. Jaka jest różnica pomiędzy reanimacją a resuscytacją? 5. W jaki sposób można udrożnić drogi oddechowe? 6. Jak wykonuje się sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”? 7. Na czym polega zewnętrzny masaż serca? 8. Na czym polega udzielenie pierwszej pomocy w przypadku złamania? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie zgodnie z obowiązującymi zasadami udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia i zdrowia.



1) przygotować stanowisko ćwiczeń, 2) wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją, 3) dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy: – fantom , – instrukcja wykonywania sztucznego oddychania, – apteczka pierwszej pomocy wyposażona zgodnie z obowiązującymi standardami, – wybrana literatura z rozdziału 6 poradnika, dotycząca pierwszej pomocy. Ćwiczenie 2

Wskaż obowiązki pracodawcy w razie zaistnienia pożaru. Sposób wykonania ćwiczenia


1) odczytać informacje w poradniku o obowiązku pracodawcy w razie zaistnienia pożaru, 2) sporządzić wykaz obowiązków pracodawcy i pracownika, 3) dokonać oceny wykonania ćwiczenia, 4) przedstawić pozostałej części grupy efekt swojej pracy.


Wyposażenie stanowiska pracy: – materiały piśmienne, – komputer z dostępem do internetu, – Kodeks pracy. Ćwiczenie 3

Zainscenizuj z kolegą (koleżanką) wypadek przy pracy, w wyniku, którego nastąpiło złamanie kości podudzia i udziel pierwszej pomocy zgodnie z obowiązującymi zasadami.



1) wyznaczyć pomocnika, 2) przygotować stanowisko ćwiczeń, 3) wykonać ćwiczenie zgodnie z instrukcją, 4) dokonać samooceny.


– instrukcja udzielania pierwszej pomocy w przypadku złamań, – apteczka pierwszej pomocy wyposażona zgodnie z obowiązującymi standardami. 4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić, co uważa się za wypadek przy pracy? 2) określić, co uważa się za wypadek przy pracy w rolnictwie? 3) odróżnić reanimację i resuscytację? 4) udrożnić drogi oddechowe? 5) udzielić pierwszej pomocy w przypadku złamania? 6) wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta-usta”? 7) udzielić pierwszej pomocy osobie zranionej?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.

Powodzenia!


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi

a) pracownik. b) pracodawca. c) osoby kierujące pracownikami. d) Państwowa Inspekcja Pracy.

2. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagrożeniami

występującymi na stanowisku pracy o a) ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami. b) trudnościach występujących w związku z pracą. c) potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywaną pracą. d) ochronie przeciwpożarowej w zakładzie pracy.

3. Przystosowaniem budynków i ich wyposażenia, narzędzi, maszyn, urządzeń do

możliwości psychofizycznych pracowników zajmuje się a) fizjologia. b) socjologia. c) ekonomia. d) ergonomia.

4. Zgodnie z prawem pracy pracownik ma obowiązek

a) organizować stanowisko pracy zgodnie ze swoimi potrzebami. b) zaopatrywać się środki ochrony indywidualnej. c) poznawać przepisy i zasady bhp. d) informować pracodawcę o ryzyku zawodowym.

5. Osoba młodocianą w myśl kodeksu pracy jest osoba która ukończyła

a) 14 lat a nie przekroczyła 16 roku życia. b) 15 lat a nie przekroczyła 17 roku życia. c) 18 lat a nie przekroczyła 21 roku życia. d) 16 lat a nie przekroczyła 18 roku życia.

6. Skrót PIP oznacza

a) Prywatne Instytucje Prawne. b) Państwowe Instytucje Pracodawców. c) Państwowa Inspekcja Pracy. d) Przedsiębiorstwo Inżynieryjno Polonijne.

7. Do Zadań PIP należy między innymi

a) ustalanie przerw pracy. b) nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy. c) nadzór i kontrola nad produkcją. d) zwolnienia pracowników z pracy.


8. Do środków ochrony indywidualnej możemy zaliczyć a) odzież osobistą. b) odzież chroniącą pracownika przed zagrożeniami. c) płaszcze przeciwdeszczowe. d) zużytą odzież roboczą.

9. Do sprzętu ochrony układu oddechowego zaliczamy

a) sprzet zanieczyszczający. b) sprzęt oczyszczający. c) filtry kominowe. d) wentylatory miejscowe.

10. Przedstawione urządzenia na rysunku to

a) półmaski. b) nakrycia głowy. c) pompy powietrza. d) nakolanniki.

11. Definicję choroby zawodowej możemy odnaleźć w

a) regulaminie pracy. b) kodeksie karnym. c) kodeksie pracy. d) wykazie chorób.

12. Do wypadków zawodowych zaliczamy

a) jazdę samochodem po zakupy. b) wypadek w czasie zakupów w dniu wolnym od pracy. c) wypadek w drodze do pracy i z niej. d) wykonywanie pracy nie pozostającej w związku z pracą zawodową.

13. Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej u pracownika dokonuje

a) żona pracownika. b) dzieci pracownika. c) pielęgniarka zakładowa. d) pracodawca zatrudniający pracownika.

14. Obowiązek udzielania pierwszej pomocy jest określony w artykule Kodeksu karnego

a) 162. b) 159. c) 165. d) 160.


15. W trakcie wykonywania sztucznego oddychania i masażu serca na każde1wdmuchnięcie powietrza do płuc przypada 5 uciśnięć mostka, w przypadku, gdy pomocy udziela a) jeden ratownik. b) dwóch ratowników. c) trzech ratowników. d) liczba ratowników jest bez znaczenia.

16. Ochrona przeciwpożarowa polega na

a) zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru. b) zawiadomieniu o powstałym pożarze. c) podniecaniu pożaru. d) uszkadzaniu i zawalaniu dróg dojazdowych do pożaru.

17. Do gaszenia pożarów grupy E użyjemy środka gaśniczego

a) wody, halonu. b) piany gaśniczej, proszku gaśniczego. c) proszku gaśniczego, dwutlenku węgla,. d) dwutlenku węgla, piany gaśniczej.

18. Do gaszenia palącej się odzieży należy użyć

a) koca gaśniczego. b) wody z hydrantu. c) gaśnicy pianowej. d) gaśnicy proszkowej.

19. Podręcznym sprzętem gaśniczym jest

a) zawór bezpieczeństwa. b) koc gaśniczy. c) armatka śnieżna. d) kurtyna wodna.

20. Szczegółowe zasady postępowania w razie zaistnienia wypadku określa

a) Kodeks pracy. b) ustalenia dyrektora. c) pracownik. d) poszkodowany.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko............................................................................... Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa, higieny i prawa pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20. a b c d

Razem:


6. LITERATURA

1. Baranowicz W.: Wytyczne w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz wzór instrukcji

bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów szkół. MEN, Warszawa 1997 2. Buchfelder A., Buchfelder M.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 1993 3. Gałusza M.: Pracowniku uważaj. Wydawnictwo TARBONUS, Tarnobrzeg 1998 4. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998 5. Kodeks Pracy 6. Korczak C. (red.): Higiena i ochrona zdrowia. PZWL, Warszawa 1997 7. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1999 8. Pruchniewicz W.: Akademia jeździecka. Część I. Wydawnictwo Chaber PR – Akademia

Jeździecka, Warszawa 2003 9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dz. U. Nr 129, poz. 844 z póź. zm 10. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17.09.1999 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych Dz. U. Nr 80, poz. 912 z .póź. zm

11. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska”, Dz. U. 2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001, z póź. zm

12. www.ciop.pl 13. www.komers-bhp.pl 14. www.czkw.kielce.uw.gov.pl Literatura metodyczna 1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994 2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000 Czasopisma 1. Nowa Edukacja Zawodowa 2. Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php

http://www.ciop.pl

http://www.komers-bhp.pl

http://www.czkw.kielce.uw.gov.pl

http://www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony...

Education

Transcript of Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony...