PRZEOBRAENIA PRZEOBRAENIA PRZEOBRAENIA PRZEOBRAENIA RODOWISKA POD RODOWISKA POD

WPYWEM ROLNICTWAWPYWEM ROLNICTWA

Pocztki rolnictwaPocztki rolnictwa ROLNICTWO JEST JEDNYM Z NAJWANIEJSZYCH KULTUROWYCH CZYNNIKW ZMIAN RODOWISKA.

NARODZINY ROLNICTWA BYY MILOWYM KROKIEM W ROZWOJU LUDZKOCI.

Wpyno na

- WZROST PRZYROSTU NATURALNEGO,

- PODZIA PRACY,

- PRZEPYW ENERGII

- BIOCHEMICZNY OBIEG PIERWIASTKW.

NADEJCIE ROLNICTWA ODZWIERCIEDLA ROSNC ZDOLNO CZOWIEKA DO KSZTATOWANIA RODOWISKA

PRZYRODNICZEGO W KTRYM YJE.PRZYRODNICZEGO W KTRYM YJE.

PUNKT ZWROTNY - UDOMOWIENIE ROLIN I ZWIERZT OK. 10 000 LAT BP.

- KONTROLA CECH GENETYCZNYCH ROLIN I ZWIERZT,

- ROZWJ ROLNICTWA, DOPROWADZI DO ZNACZNYCH ZMIAN W SYSTEMACH SPOECZNYCH I UMOLIWI ROZWJ

NAJPOTNIEJSZYCH STAROYTNYCH CYWILIZACJI.

- WYKORZYSTYWANIE ZASOBW RUD MIEDZI, CYNY I ELAZA, UATWIAO INTENSYFIKACJE ROLNICTWA.

- W SUCHYCH REGIONACH WIATA POWSTANIE SYSTEMW IRYGACYJNYCH

W MIAR UYTKOWANIA ZASOBW RODOWISKA LUDZIE NAPOTYKALI NA TRUDNOCI ZWIZANE Z NADMIERNYM WYPASEM,

SPADKIEM YZNOCI I EROZJ GLEB ORAZ JEJ ZASOLENIEM. STANOWI ONE DO DZI JEDNE Z POWANIEJSZYCH PROBLEMW

RODOWISKOWYCH.

Pocztki rolnictwaPocztki rolnictwa OD OKOO 10 000 LAT, (UDOMOWIENIE ROLIN I ZWIERZT), ROLNICTWO WYWIERAO CORAZ WIKSZY WPYW

NA RODOWISKO PRZYRODNICZE W SKALI LOKALNEJ JAK I GLOBALNEJ. W MIAR PRZEKSZTACANIA

NATURALNYCH EKOSYSTEMW W AGROSYSTEMY, PRZEOBRAENIU I FRAGMENTACJI ULEGO WIELE

NATURALNYCH SIEDLISK I KRAJOBRAZW ORAZ ZWIKSZYO SI TEMPO WYMIERANIA GATUNKW.

POSTP W NAUCE, (UPOWSZECHNIENIE SI STOSOWANIA NAWOZW SZTUCZNYCH, CHEMICZNYCH RODKW

OCHRONY ROLIN I SYSTEMW NAWADNIAJCYCH) WPYN NA TROFICZNY PRZEPYW ENERGII,

BIOGEOCHEMICZNY OBIEG PIERWIASTKW I CYKL HYDROLOGICZNY.

- NAWOZY SZTUCZNE ZWIKSZAJ W GLEBIE ZAWARTO AZOTANW I FOSFORANW, NIEZBDNYCH DO

WZROSTU ROLIN. WZROSTU ROLIN.

- CHEMICZNE RODKI OCHRONY ROLIN UPRASZCZAJ ZWIZKI TROFICZNE, ELIMINUJC SZKODNIKI, KTRE

KONKURUJ Z ROLINAMI UPRAWNYMI O DOSTP DO ENERGII, SKADNIKW POKARMOWYCH I WIATA.

ZMIANY KRAJOBRAZU MOG BY GWATOWNE I OBSERWOWALNE, A INNE SKUTKI PRZEKSZTACANIA EKOSYSTEMU

MOG POJAWIA SI STOPNIOWO I NIEZAUWAALNIE, NP. JAKO WZMOONA EUTROFIZACJA. EROZJA GLEBY,

ZASOLENIE.

PRZEMYS ROLNICZY, ROZWIJAJCY SI W ODPOWIEDZI NA POLITYK ROLN I PRESJ EKONOMICZN, STANOWI I

NADAL STANOWI POWAN PRZYCZYN ZMIAN RODOWISKOWYCH I EKOLOGICZNYCH.

Rewolucja neolitycznaRewolucja neolitycznaPOCZTKI ROLNICTWA

NEOLIT - NAGA ZMIANA W STANOWISKACH ARCHEOLOGICZNYCH POZOSTAOCI UDOMOWIONYCH ROLIN I ZWIERZT, CO OZNACZAO ZAPOCZTKOWANIE CIGEJ PRODUKCJI YWNOCI. PRZEZ UDOMOWIENIE ROZUMIE NALEY STWORZENIE PRZEZ CZOWIEKA NOWEJ ODMIANY ROLINY LUB ZWIERZCIA RNICEJ SI OD ICH DZIKICH PRZODKW I KREWNYCH.

- NOWE ODMIANY ROLIN I ZWIERZT, KTRE WRAZ Z CZOWIEKIEM ROZPRZESTRZENIAJ SI W NOWE MIEJSCA, POWODUJC ZMIAN ZASIGU WYSTPOWANIA DOTYCHCZASOWYCH DZIKOROSNCYCH STANOWISK ROLINNOCI I OSTOI ZWIERZT.

- WPROWADZA SI NOWE TECHNIKI UPRAWY; SYSTEMY IRYGACYJNE, KARCZOWANIE LASW.

"REWOLUCJA NEOLITYCZNA" ZMIENIA TRYB YCIA PRZODKW Z WDROWNEGO NA OSIADY - MOMENT ZWROTNY ZARWNO W SFERZE KULTUROWEJ JAK I RODOWISKOWEJ - BUDOWANIE STAYCH OSAD, NADWYKI YWNOCI POZWALAY NA POWSTAWANIE NOWYCH GRUP ZAWODOWYCH. CZ LUDNOCI MOGA SI SKUPI NA INNYCH ZAJCIACH. NASTPI MG ROZWJ RZEMIOSA, GRNICTWA, HANDLU. POWSTAWAY TE CORAZ DOSKONALSZE NARZDZIA UATWIAJCE UPRAW ROLI.

UDOMOWIENIE ROLIN NAJWCZENIEJ NASTPIO NA BLISKIM WSCHODZIE, ALE RWNIE W INNYCH REGIONACH: PNOCNYCH ANDACH, AMERYCE RODKOWEJ, PNOCNYCH I POUDNIOWYCH CHINACH, AFRYCE PNOCNEJ I WSCHODNIEJ CZCI STANW ZJEDNOCZONYCH.

UDOMOWIONO ZNACZNIE MNIEJ ODMIAN ZWIERZT NI ROLIN, ORODKI UDOMOWIENIA ROLIN, SZCZEGLNIE NA BLISKIM WSCHODZIE I W PNOCNYCH ANDACH, BYY RWNIE ORODKAMI UDOMOWIENIA ZWIERZT.RWNIE ORODKAMI UDOMOWIENIA ZWIERZT.

OK. 8000 LAT BP NA BLISKIM WSCHODZIE WZROSA LICZBA STAYCH OSAD. NARZDZIA ROLNICZE WZBOGACIY SI O SIERPY I MOTYKI. W DOLINACH EUFRATU I TYGRYSU ZACZTO NAWADNIA ZIEMI, CO WZMOGO ODDZIAYWANIE CZOWIEKA NA RODOWISKO.

WYROBY KULTURY MATERIALNEJ I TECHNIKI BLISKIEGO WSCHODU PRZENIKNY DO EUROPY I AZJI, WPYWAJC NA TRANSFORMACJE KULTURY PALEOLITYCZNEJ I MEZOLITYCZNEJ.

PONAD 5500 LAT BP ROLNICTWO POWSZECHNE JU BYO NA OBRZEACH EUROPY; W WIELKIEJ BRYTANII, SKANDYNAWII I IRLANDII. W CIGU PIERWSZYCH 5000 LAT MIGRACJA BYA NAJWANIEJSZYM SPOSOBEM ROZPRZESTRZENIANIA SI INNOWACJI TECHNICZNYCH. PEWN ROL ODGRYWAA TE DYFUZJA IDEI,

MOLIWE, E WCZESNONEOLITYCZNI IMIGRANCI OSIEDLILI SI NA NIEZAMIESZKAYCH OBSZARACH, NP. W SE EUROPIE. WEDUG NIEKTRYCH W GRECJI I CZCI PWYSPU BAKASKIEGO WIKSZO OSAD NEOLITYCZNYCH BUDOWANO NA TERASACH ZALEWOWYCH. MIEJSCA TAKIE DLA NEOLITYCZNYCH ROLNIKW BYY SZCZEGLNIE CENNE, PONIEWA RZEKI EUROPEJSKIE WE WCZESNYM NEOLICIE NIOSY DUO POSTGLACJALNYCH OSADW TWORZCYCH WAY GRANICZNE RZEK I SYSTEMW KANAW. TERASY O SKONSOLIDOWANYCH OSADACH I NIE ZALEWANE PRZEZ DUSZY CZAS WIETNIE NADAWAY SI DO BUDOWANIA OSAD, ZAPEWNIAY BLISKO RDA WODY I POKRYWAA JE WARSTWA YZNEGO MUU. PODOBNY TYP KRAJOBRAZU WYBIERALI W CELU OSIEDLANIA SI ROLNICY W ANATOLII NA BLISKIM WSCHODZIE.

POWSTANIE ROLNICTWA JEST CZSTO UWAANE ZA PRZYCZYN ROZWOJU WIELKICH PREHISTORYCZNYCH CYWILIZACJI: SUMERU I AKADU W MEZOPOTAMII, W DOLINACH RZECZNYCH TYGRYSU I EUFRATU, I CYWILIZACJI EGIPTU. TE TRZY CYWILIZACJE OPRACOWAY WASNE SYSTEMY IRYGACYJNE NA YZNYCH OBSZARACH, NAWADNIANYCH RWNIE WODAMI WIELKICH RZEK, KTRE JE PRZECINAY.

KWITNCE NEOLITYCZNE KULTURY ROZWINY SI RWNIE NA OBSZARZE CHIN. MONA TAM WYRNI CZTERY ORODKI REGIONALNE; W DOLINIE HUANG HE, NA PNOCNYCH STEPACH, W RODKOWY I DOLNYM BIEGU JANGCY I NA OBSZARZE POUDNIOWYCH WYYN.

EPOKA BRZUEPOKA BRZU

ISTNIEJ DOWODY INTENSYFIKACJI ROLNICTWA W WIELU CZCIACH EUROPY W OKRESIE MIDZY 4500 A 2500 LAT BP. SPOWODOWAO TO ZMIANY W RODOWISKU NATURALNYM: WYLESIENIE I DEGRADACJE GLEB.

W EPOCE BRZU NA ANGIELSKICH RWNINACH I OBNIENIACH NA TERENACH O PODOU KREDOWYM NASTPIO PRZYSPIESZENIE SEDYMENTACJI OSADW ALUWIALNYCH I KOLUWIALNYCH.

WYLESIENIA NASTPIY W NEOLICIE, ALE EROZJ GLEB SPOWODOWA WZROST INTENSYFIKACJI ROLNICTWA. WYLESIENIA NASTPIY W NEOLICIE, ALE EROZJ GLEB SPOWODOWA WZROST INTENSYFIKACJI ROLNICTWA. NAJWIKSZE POACIE LENE ZNISZCZONO OK. 3800 LAT BP NA SKUTEK ROZWOJU PASTERSTWA I UYTKOWANIA GRUNTW ORNYCH W ICH SSIEDZTWIE.

W MYKENACH OSUSZANO BAGNISTE TERENY WOK JEZIORA COPAIS, BUDUJC WIELE NASYPW W CELU ZWIKSZENIA POWIERZCHNI TERENW UPRAWNYCH. W OKRESIE TYM PROWADZONO MIESZAN GOSPODARK ROLN I UDOMOWIONO TE KILKA NOWYCH GATUNKW.

HISTORIA ZMIAN KRAJOBRAZU ARGOLIDY NA PWYSPIE PELOPONEZ W GRECJI RWNIE DOWODZI PRZEKSZTACE RODOWISKA NASTPUJCYCH W EPOCE BRZU, SZCZEGLNIE PRZYSPIESZENIA PROCESW ALUWIALNYCH W PNEJ EPOCE BRZU.

KOCZOWNICZE ROLNICTWO CHARAKTERYSTYCZNE W NEOLICIE DLA OBSZARU NIEMIEC, ZMIENIO SI PODCZAS EPOKI BRZU, W CIGE UYTKOWANIE GRUNTW. ROSCH TWIERDZI, E UKSZTATOWA SI W TYM CZASIE KRAJOBRAZ PODOBNY DO REDNIOWIECZNEGO.

EPOKA ELAZAEPOKA ELAZAOKRES INTENSYFIKACJI ZMIAN RODOWISKA, A NA OKRELONYCH OBSZARACH ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATYCZNYCH.

ZMIANY W ROLNICTWIE, ORGANIZACJI SPOECZNEJ I TECHNOLOGII BYY CILE POWIZANE I STWORZYY PODSTAWY DO POWSTANIA NAJPIERW CYWILIZACJI STAROYTNEJ GRECJI, A NASTPNIE CESARSTWA RZYMSKIEGO A W INNYCH REJONACH EUROPY POWSTAY LICZNE GRUPY KULTUROWE, NP. CELTOWIE.

WZROST ZNACZENIA KULTURY KLASYCZNEJ Z ORODKIEM NAD WSCHODNI CZCI MORZA RDZIEMNEGO NASTPI OK. 2800 LAT BP. POWSTAY TAM PASTWA MIASTA STAROYTNEJ GRECJI, A WRAZ Z ICH POWSTANIEM WZROSO ZAPOTRZEBOWANIE NA DOSTAWY YWNOCI, CO ZACHCAO DO ZDOBYCIA KOLONI W INNYCH MIEJSCACH WYBRZEA MORZA RDZIEMNEGO, RWNIE NA ZACHODZIE. JEDNOCZENIE FENICJANIE I ETRUSKOWIE STALI SI ZNAKOMITYMI EGLARZAMI, KUPCAMI I RYBAKAMI.

PRZYKADEM ROZWOJU SPOECZNOCI WIEJSKICH PNOCNEJ EUROPY I ZWIZKW POMIDZY GOSPODARKA A RODOWISKIEM PRZYRODNICZYM JEST DANIA EPOKI ELAZA. OSADY BYY STARANNIE ROZPLANOWANE, NAOKOO NICH W PROMIENIU KILOMETRA LEAY GRUNTY ORNE, MIAY ONE TAKE ZAPEWNIONY DOSTP DO WODY, K I RDE ZIMOWEJ PASZY. GSTO OSADNICTWA PODOBNA BYA DO DZISIEJSZEJ, CO WIADCZY O DUEJ LICZBIE LUDNOCI. WSIE W PENI YKORZYSTYWAY SWE ZAPLECZE ZIEMI UPRAWIANO W CAOCI. PRZY TAK EKSTENSYWNYM WYKORZYSTYWANIU ZIEMIA, E NIE MONA JU BYO ZNALE WOLNYCH GRUNTW, INNOWACJE W ROLNICTWIE I ZMIANY EKSTENSYWNYM WYKORZYSTYWANIU ZIEMIA, E NIE MONA JU BYO ZNALE WOLNYCH GRUNTW, INNOWACJE W ROLNICTWIE I ZMIANY TECHNOLOGICZNE STANOWIY JEDYNA MOLIWA REAKCJ SPOECZNOCI NA POTRZEBY ROSNCEJ LICZBY LUDNOCI I DEGRADACJE GLEBY.

UKAD WYDZIELONYCH PL, ODDZIELONYCH OD SIEBIE MIEDZAMI (ZWANYCH POLAMI CELTYCKIMI) POJAWI SI PO RAZ PIERWSZY NA POCZTKU EPOKI ELAZA (OK. 2500 LAT BP). WIADCZY TO O DUEJ GSTOCI ZALUDNIENIA W KOCU EPOKI BRZU. SPOECZNOCI PODTRZYMYWAY WYSOKI POZIOM SKADNIKW MINERALNYCH W GLEBIE PRZEZ STOSOWANIE NAWOZW NATURALNYCH I UGORW. TRZYMANIE ZWIERZT W ZAGRODACH UATWIAO ZBIERANIE NAWOZU NATURALNEGO, A POLA BYY PRAWDOPODOBNIE UPRAWIANE W SYSTEMIE ZMIANOWYM . ZNISZCZENIE GLEBY NA PEWNYCH OBSZARACH DANII SPOWODOWAO PORZUCENIE GRUNTW ORNYCH NA POCZTKU NASZEJ ERY.

W NIEKTRYCH REJONACH WIELKIEJ BRYTANII ISTNIEJ PALEOEKOLOGICZNE DOWODY KARCZOWANIA LASW, SZCZEGLNIE W WALII, PNOCNEJ ANGLII I POUDNIOWEJ SZKOCJI. ZDARZENIA TE NASTPIY MIDZY 45 R. P.N.E. A 64 R. N.E. OBECNO PYKW ZB SUGERUJE, E LAS WYKARCZOWANO W CELU UZYSKANIA ZIEMI POD UPRAWY.

PRODUKCJA ZB W GWNIE MIESZANEJ GOSPODARCE ROLNEJ STAA SI WANIEJSZA NI W EPOCE BRZU, A ZMNIEJSZYO SI ZNACZENIE OWIECTWA I ZBIERACTWA. TEN KIERUNEK ROZWOJU UTRZYMYWA SI W EPOCE ELAZA.

ROLNICTWO BYO NAJISTOTNIEJSZ FORM AKTYWNOCI, DECYDUJC O WZROCIE LICZBY LUDNOCI. CIGE POJAWIANIE SI NOWOCI W ROLNICTWIE, UAKTYWNIO SI JESZCZE W PNYM PRIA (LPRIA LOW PRE ROMAN IRON AGE).

W WIELKIEJ BRYTANII WPROWADZONO WIELE INNOWACJI, POCZWSZY OD NOWYCH UPRAW, A DO NOWYCH NARZDZI. UPRAWY ROLNE OSIGNY GRANICE WCZESNEJ WYDAJNOCI, PRZYNAJMNIEJ NA PEWNYCH OBSZARACH EUROPY. KONIECZNE BYY INNOWACJE W ROLNICTWIE POZWALAJCE ODWRCI PROCES DEGRADACJI GLEBY LUB MU ZAPOBIEGA I W TEN SPOSB SPROSTA POTRZEBOM YWNOCIOWYM ROSNCEJ LICZBY LUDNOCI.

ZMIANY RODOWISKA POD WPYWEM ROLNICTWA W OKRESIE ZMIANY RODOWISKA POD WPYWEM ROLNICTWA W OKRESIE HISTORYCZNYMHISTORYCZNYM

OKRES HISTORYCZNY W EUROPIE ROZPOCZYNA SI OD POWSTANIA STAROYTNYCH CYWILIZACJI GRECKIEJ I RZYMSKIEJ.

OBFITO ZNALEZISK ARCHEOLOGICZNYCH I RDE PISANYCH POTWIERDZA ZNACZNY WPYW STAROYTNEJ GRECJI NA KULTUR EUROPEJSK, ALE LADY WPYWU TEJ CYWILIZACJI NA ZMIANY KRAJOBRAZU S NIEZNACZNE.

ZACHOWAA SI ZNACZNA CZ LASW, SZCZEGLNIE W REGIONACH GRSKICH TRUDNO DOSTPNYCH I NIE NADAJCYCH SI POD POLA UPRAWNE. DIAGRAMY PYKOWE WYKAZUJ, ZE NA NIEKTRYCH STANOWISKACH ARCHEOLOGICZNYCH W GRACH GRECJI WIDA LADY WYLESIANIA I ROZPRZESTRZENIANIA SI ROLIN CHARAKTERYSTYCZNYCH DLA PL OTWARTYCH. NA POUDNIE OD ATEN, ISTNIEJ LADY EROZJI GLEB Z OSTATNICH 5000 LAT. GWNA FAZA EROZJI ODPOWIADA ROZPRZESTRZENIANIU SI ROLNICTWA W EPOCE BRZU, A NASTPNE LADY EROZJI POCHODZ Z OKOO 400 R. P.N.E. I 600 R. N.E.

WE WCZESNYM OKRESIE STAROYTNYM , W TZW. WIECIE HELLENISTYCZNYM, LICZBA LUDNOCI WYNOSIA OK. 12 000 I BYA JEDNA Z NAJWYSZYCH W OGLE NOTOWANYCH W TYM REGIONIE. ZASOBY ZIEMI UPRAWNEJ BYY JEDNAK ZNACZNE, REDNIO PRZYPADAO OK. 1 HA NA MIESZKACA. MIMO STOSOWANIA TARASOWEGO SYSTEMU UPRAW, ODOGOWANIA I TZW. UPRAW WSPRZDNYCH, NASTPIO POGORSZENIE JAKOCI GLEB. YZNO GLEBY BYA PRAWDOPODOBNIE PODTRZYMYWANA PRZEZ UYWANIE NAWOZW NATURALNYCH. NAWZ ZBIERANO Z RNYCH RDE, STANOWIY JE ODCHODY ZWIERZCE I LUDZKIE, ODPADY MIEJSKIE I Z GOSPODARSTW DOMOWYCH. NAWZ ZBIERANO Z RNYCH RDE, STANOWIY JE ODCHODY ZWIERZCE I LUDZKIE, ODPADY MIEJSKIE I Z GOSPODARSTW DOMOWYCH. PRAKTYKI TE KONTYNUOWANO W OKRESIE HELLENISTYCZNYM OD 323 DO 31 R. P.N.E. MCNEIL[3] OPISA GOSPODARK W GRACH PINDOS I NA NIZINIE EPIR MIDZY WYBRZEEM MORZA RDZIEMNEGO A GRAMI. GWNYM RDEM UTRZYMANIA BYA TAM HODOWLA OWIEC OPARTA NA OKRESOWYM WYPASIE ZWIERZT W GRACH I NA NIZINACH. UPRAWA ROLIN NA TARASACH DOSTARCZAA YWNOCI, A A DO INWAZJI RZYMIAN W 167 R. P.N.E. PRZEWAAY TU LASY.

RZYMIANIE PRZYCZYNILI SI DO WIKSZOCI ZMIAN RODOWISKA, JAKIE NASTPIY PODCZAS ICH PANOWANIA ZARWNO NA OBSZARZE DZISIEJSZYCH WOCH, JAK I W CAYM WCZESNYM CESARSTWIE.

DOSKONAYM PRZYKADEM WYSOKO ZORGANIZOWANEGO SYSTEMU ROLNICTWA W PASTWIE RZYMSKIM BY KRAJOBRAZ PNOCNYCH WOCH. NA ZDJCIU LOTNICZYM PRZEDSTAWIAJCYM NIZIN TAVOLIERE DOSKONALE WIDA POZOSTAOCI TEGO SYSTEMU: KWADRATOWY UKAD PL ROZDZIELONYCH DROGAMI I CIEKAMI. WZDU DRG POWSTAWAY ROWY WYKORZYSTYWANE DO PRZECHOWYWANIA OLIWEK.

W REJONIE RDZIEMNOMORSKIM ROLNICTWO OPIERAO SI NA PODOZMIANIE Z UPRAWAMI CO DRUGI ROK I RACJONALNYM WYKORZYSTYWANIEM OPADW Z DWCH LAT. OSZCZDNIE GOSPODAROWANO ZASOBAMI WODNYMI, SPULCHNIANO WIERZCHNIA WARSTW GLEBY, ABY ZMNIEJSZY PAROWANIE I POZWOLI WODZIE DESZCZOWEJ PRZENIKN GBOKO, ORAZ ODCHWASZCZANO POLA, CHCC ZMNIEJSZY TRANSPIRACJ. DZIKI STOSOWANIU ODOGOWANIA I WYPALANIA CIERNISK UTRZYMYWANO WYSOK ZAWARTO SKADNIKW MINERALNYCH W GLEBIE. PRAWDOPODOBNIE STOSOWANO TE NAWOZY NATURALNE, DO DZI ZACHOWAY SI POZOSTAOCI RZYMSKICH SYSTEMW IRYGACYJNYCH . NAWADNIANIE NA WIELKA SKAL STOSOWANO W DOLINIE PADU, CHCC ZWIKSZY POWIERZCHNI ZIEMI NADAJC SI DO UPRAWY. W INNYCH CZCIACH CESARSTWA, W DZISIEJSZEJ POUDNIOWEJ HISZPANII, SYSTEMY IRYGACYJNE DOSTARCZAY WODY NIEZBDNEJ DO UPRAWY DRZEW OWOCOWYCH, OLIWEK I WINOROLI.

WSPCZESNE PRZEOBRAENIA WSPCZESNE PRZEOBRAENIA RODOWISKA POD WPYWEM RODOWISKA POD WPYWEM

ROLNICTWAROLNICTWAROLNICTWAROLNICTWA

1. DEGRADACJA GLEB

Zasobno, yzno i urodzajno nie s waciwociami staymi. Istnieje wiele czynnikw je ograniczajcych, powodujcych jednoczenie degradacj rodowiska glebowego.

Degradacja niekorzystne zmiany rodowiska glebowego obniajce

jego aktywno biologiczn, co powoduje obnienie urodzajnoci.

Wskanikiem degradacji jest zmniejszenie produkcji masy rolinnej i Wskanikiem degradacji jest zmniejszenie produkcji masy rolinnej i obnienie jej wartoci.

Degradacja moe by powodowana przez naturalne czynniki przyrodnicze, lub dziaalno antropogeniczn.

DEGRADACJA GLEB

Pomniejszanie zasobw glebowych i ich degradacja wywoane s wieloma przyczynami, ktre podzieli mona na:

1. wyczanie gleb z uytkowania przyrodniczego i przeznaczanie ich pod budownictwo mieszkaniowe i przemysowe, szlaki komunikacyjne

2. erozja gleb3. przeksztacenia geomechaniczne4. przeksztacenia hydrologiczne5. przeksztacenia biologiczne6. przeksztacenia chemiczne7. przeksztacenia fizykochemiczne8. przeksztacenia termiczne

DEGRADACJA GLEB

Ilo gleb uytkowanych rolniczo stale si zmniejsza na rzecz terenw zabudowanych, przemysowych i pod infrastruktur komunikacyjn

Przykad:1946 r. 20,4 mln ha uytkw rolnych 24 mln mieszkacw (0,862 ha/mieszk.)1998 r. 18,5 mln ha uytkw rolnych 38 mln mieszkacw (0,49 ha/mieszk.)

1. Zmniejszanie areau gleb

Wgry 0,59 ha/mieszk.bya NRD 0,358Czechosowacja 0,338Bugaria 0,655Rumunia 0,64

(Olszewski 1988)

DEGRADACJA GLEB

Jeden z zasadniczych procesw oddziaywujcych na skorup ziemsk. W jej skad wchodz zjawiska odspajania i odrywania materiau, jego transport i akumulacja. W transporcie materiau bierze udzia: wiatr, woda, sia grawitacji, lodowce (denudacja-akumulacja)

Erozja gleb jest procesem niszczenia pokrywy glebowej przyspieszonym przez czowieka.

W warunkach przyrodniczych Polski najwiksz rol odgrywa erozja wodna.

erozja wodna (roczny odpyw gleby z terenu Polski szacowany jest na 5.000.000 ton gleby, podobna ilo akumuluje si na podstawach erozyjnych co daje w sumie 20 cm miszoci warstw gleby na obszarze 1.500 ha)

2. Erozja gleb

miszoci warstw gleby na obszarze 1.500 ha) erozja powierzchniowa paska erozja powierzchniowa liniowa (e. obinowa, wwozowa) soliflukcja erozja podziemna (sufozja)

Wody roztopowe, intensywne opady letnie -> decyduj o nateniucharakter opadw -> due krople-wiksze rozbryzgiOpady przy braku rolinnoci -> zagszczenie gleby-> sabsze wsikanie -> wzrost

spywu powierzchniowego erozja wietrzna (eoliczna)

DEGRADACJA GLEB

2. Erozja gleb

S=ANGLJOZ

S- straty gleby [t/ha]A- wielko opadw atmosferycznychA- wielko opadw atmosferycznychN- nachylenie terenuG- podatno gleb na erozj wodnL- dugo stokuJ- ksztat zboczaO- okrywa rolinnaZ- zabiegi przeciwerozyjne

DEGRADACJA GLEB

6.2. Erozja gleb

- Spadek terenu (N)Zmywanie materiau

% liczba bezwzgldna

2 2,6

10 25,1

50 239,1

- Dugo zbocza (L)Zmywanie materiau

L [m] liczba bezwzgldna

5 4,05

- Ksztat zbocza (J)Najwicej materiau spywa ze zboczy wypukych,

najmniej wklsych

- Okrywa rolinna (O)Ogromna rola w zapobieganiu:

Do zmycia warstwy gleby o miszoci 18 cm ze zbocza o spadku 10% potrzeba:

Pod pierwotn puszcz 575 000

Pod trwa darni 82 150

Pod upraw polow )podozmian) 110

Pod czarnym ugorem 18 lat

5 4,05

30 9,92

300 31,37

- Podatno na erozj (G)Utwory lessowe

Utwory pyowe wodnego pochodzenia

Piaski lune i sabogliniaste

Gliny, iy, utwory szkieletowe

Gleby strukturalne i pulchne s odporniejsze na erozj

DEGRADACJA GLEB

Erozja wodna dzieli si na:

1. Erozj powierzchniow: woda spywajca ze zbocza unosi czsteczki gleby i rozpuszczone sole mineralne nie tworzc wyranych wci. Zachodzi na stoku ju do 3%.

Efekt: zmniejszenie iloci czci prchnicznych i ilastych, wymycie skadnikw pokarmowych, (obnia yzno gleby), udzia w rozprzestrzenianiu zanieczyszcze w glebach uytkowanych rolniczo w pobliu wysypisk odpadw, duy udzia w eutrofizacji wd powierzchniowych.

2. Erozja liniowa: obinowa, wwozowa - bardziej intensywny spyw wody, powstanie obin i wwozw, segregacja materiau u podna zbocza. Wwozy powstaj w terenach grskich, lessowych i strefie moreny czoowej

3. Erozja rzeczna: brzegowa, denna, wsteczna

2. Erozja gleb

3. Erozja rzeczna: brzegowa, denna, wsteczna

4. Sufozja: erozja podziemna na powierzchni widoczna w postaci zapadlisk (obszary krasowe i lessowe)

5. Soliflukcja: na stromych zboczach pow. 30% pokrytych utworami o duej wodochonnoci i plastycznoci

Erozja wietrzna (eoliczna) wystpuje przy wietrze 10-20 m/sek na glebach suchych o ukadzie lunym (obszary wydmowe w Polsce, mechaniczna uprawa roli w okresach suchych.

Osuwiska przemieszczanie duych mas skalnych pod wpywem siy grawitacji, wywoane przyczynami naturalnymi (podcinanie stokw przez rzeki erozja boczna, fale klify morskie) lub dziaalnoci czowieka

DEGRADACJA GLEB

Skutki na polach uprawnych:- Obnione plony na stokach (niedostatek wody i skadnikw pokarmowych, zmniejszenie miszoci poziomu prchnicznego, obnienie iloci prchnicy- Zanieczyszczenie wd powierzchniowych eutrofizacja- Rozprzestrzenianie zanieczyszcze staych, pynnych i gazowych

Zabiegi przeciwerozyjne:Zabiegi najlepiej wykonywa w oparciu o jednostk podstawow zlewni.

Dostosowa sposb uytkowania gruntw- Pola orne na stokach 12-15%

2. Erozja gleb

- Pola orne na stokach 12-15%- Uprawa mechaniczna w poprzek stokw (odkadanie w gr)- Nieobsianych na zim pl nie bronowa przed zim (mikrourzebienie hamuje spyw ze stoku)- Dobieranie rolin uprawnych- Poprzez upraw mechaniczn i zabiegi agrotechniczne poprawia zdolnoci retencyjne gleby podwysza zawarto humusu- Strome zbocza zadarnia (15-35%) lub zalesia (pow. 35%)- Nadmiar wody odprowadza systemem wzmocnionej sieci melioracyjnej- W razie koniecznoci uytkowania gleb na stromych stokach stosowa tarasowanie zboczy (awy o nachyleniu do 0,5%)- Zalesianie wydm i piaskw ruchomych- Na terenach bezlenych, ornych stosowa pasy wiatrochronne z drzew i krzeww- Zabiegi agrotechniczne wykonywa w okresach uniemoliwiajcych jej przesuszanie- Pozostawianie na zim powierzchni gleby przykrytej (ciernisko) lub pod rolinnoci ochronn

DEGRADACJA GLEB

2. Erozja gleb

DEGRADACJA GLEB

Przeksztacenia geomechaniczne polegaj na niszczeniu lub mechanicznym deformowaniu na skutek:

- Prowadzenie robt grniczych i budowlanych

- Tworzenie wysypisk, zwaowisk, zbiornikw retencyjnych i obwaowa

- Wydobyciu torfu i odkrywkowej eksploatacji kopalin

- Zniszczenia gleb w miastach, w otoczeniu zakadw przemysowych i cigw komunikacyjnych w wyniku likwidacji lub przysypania poziomu prchnicznego, zniszczenia ukadu poziomw glebowych, mechanicznym ubiciu przez ciki sprzt

3. Przeksztacenia geomechaniczne

ukadu poziomw glebowych, mechanicznym ubiciu przez ciki sprzt

- Zanieczyszcze mechanicznych (czci opakowa szklanych, plastikowych, metalowych, gruz budowlany)

W wyniku tych zabiegw gleby staja si trudne do uprawy, mniej yzne lub zupenie nieprzydatne

Przeksztacenia geomechaniczne wywouj zaburzenia stosunkw wodnych (kopalnie odkrywkowe), wspdziaaj z erozj gleb i zanieczyszczeniami chemicznymi.

Rolnicze uytkowanie rwnie moe pogorszy fizyczne waciwoci gleby (podeszwa puna)

DEGRADACJA GLEB

3. Przeksztacenia geomechaniczne

DEGRADACJA GLEB

Obejmuj zmiany stosunkw wodnych wywoane przeksztaceniami geomechanicznymi, a obejmuj:

1. Przesuszanie terenu. - Uszczelnienie podoa na terenach zurbanizowanych powoduje wikszy spyw powierzchniowy,

- gorsze zdolnoci retencji powoduj obnienie poziomu wd gruntowych,

- zmniejszenie zapasw wody dostpnej dla rolin (ziele miejska),

- niedobr wody w okresach suszy wzmagany przez susz fizjologiczn (zasolenie gleb w pobliu cigw komunikacyjnych)

- wadliwie wykonane systemy melioracji nastawione gwnie na odwadnianie

- Osuszanie przez gbokie wykopy w budownictwie lub kopalnictwie odkrywkowym

4. Przeksztacenia hydrologiczne

- Osuszanie przez gbokie wykopy w budownictwie lub kopalnictwie odkrywkowym powstanie lejw depresji (np. Przy wykonywaniu wykopu pod elektrowni w Szczecinie lej depresji osign 2 km rednicy). Roliny obszarw piaszczystych i tak cierpiay na niedobr wody, ale obnienie zwierciada wody gruntowej na glebach organicznych (torfowych i murszowych) wywoao katastrof ekologiczn.

- Leje depresji w zasigu uj wody pitnej

2. Zawodnienie terenu Spotykane rzadziej, gwnie na lsku- Wypenianie wod zapadnitego terenu na skutek tpni w kopalniach

- Powstawanie zbiornikw w pobliu zwaowisk, osadnikw (Gilw, elazny Most) , zbiornikw wodnych

DEGRADACJA GLEB

Nieumiejtne, jednostronne uytkowanie gleby prowadzi do spadku yznoci wskutek naruszenia rwnowagi biologicznej (wykoniczynienie, wytytonienie gleby). Spadki urodzajnoci sigaj 20-30%. Wywoane rozwojem organizmw pasoytniczych i jednostronnym wyczerpywaniem skadnikw pokarmowych.

Zmczenie potgowane jest uywaniem cikiego sprztu, upraw mechaniczn w nieodpowiednich terminach, przedawkowaniem gnojowicy (zmniejszenie iloci tlenu), przedawkowanie nawozw mineralnych moe prowadzi do okresowego zasolenia gleby.

Przywracanie sprawnoci biologicznej gleby:

- Waciwa melioracja

5. Degradacja biologiczna (zmczenie gleby)

- Waciwa melioracja

- Waciwa uprawa mechaniczna (poprawa waciwoci fizycznych, wodnych gleby)

- Stosowanie odpowiedniego podozmianu.

DEGRADACJA GLEB

W przeciwiestwie do poprzednich, te przeksztacenia mog by dugo niezauwaalne, dopiero roliny swoim wygldem mog sugerowa niedobory okrelonych pierwiastkw lub nadmiar innych.

O tym, czy krytyczna dla rolin sytuacja nastpi szybciej lub wolniej, decyduje odporno gleb na degradacj. Wpyw na to ma:

- Skad granulometryczny (najodporniejsze s gleby ilaste i gliniaste, najmniej - piaszczyste)

- Zawarto prchnicy

- Skad mineraw ilastych

- Zawarto CaCO3- Stopie wysycenia gleby kationami zasadowymi

6.Przeksztacenia chemiczne

- Pojemno sorpcyjna gleby w stosunku do kationw

Siuta zaproponowa 10-cio stopniow skal odpornoci gleb w oparciu o pojemno sorpcyjn. Umoliwia to ocen a nawet wyliczenie, jaki adunek np. kwasu w postaci kwanego deszczu moe zniszczy cakowicie gleb o okrelonej pojemnoci sorpcyjnej.

Taka ocena odpornoci gleb na degradacj chemiczn oparta na pojemnoci wymiennej gleby w stosunku do kationw nazywa si zdolnoci buforow gleby.

Dodatkowo cz substancji wprowadzanych do rodowiska pobieraj organizmy ywe, powikszajc zdolno buforow gleby. Ta cz odpornoci to biogeochemiczna odporno gleb na degradacj chemiczn

DEGRADACJA GLEB

Odporno gleb na degradacj

Odporno gleb na degradacj zdolno gleby do samoobrony przeciwko ujemnym skutkom dziaania czynnikw niszczcych zasobno, yzno i urodzajno rodowiska glebowego

W Polsce gleby stosunkowo odporne na degradacj zajmuj 30% powierzchni, 70% zajmuj gleby sabo i rednioodporne na degradacj

Odporno gleb na degradacj zaley od wielu czynnikw zwizanych z: morfologi profilu glebowego jego waciwociami fizycznymi jego waciwociami fizycznymi waciwociami fizykochemicznymi waciwociami chemicznymi

Gleby zwize (o cikim skadzie granulometrycznym) i zasobne w prchnic s odporniejsze od gleb lekkich.

W glebach odporniejszych na degradacj pod wpywem zanieczyszcze przemysowych, skutki spadku yznoci ujawniaj si po duszym czasie i najczciej s trudne do usunicia

Odporno gleb na degradacj nie jest wielkoci sta i maleje w miar postpw degradacyjnych. Mona j zwikszy poprzez:- zwikszenie zasobnoci i zachowanie rwnowagi jonowej skadnikw pokarmowych- zwikszenie retencji wodnej przy zachowaniu optimum tlenowego- zwikszenie buforowoci w stosunku do zakwaszajcego dziaania zanieczyszcze przemysowych

DEGRADACJA GLEB

6.1. Wyjaowienie gleby

Spadek zasobnoci gleb na skutek systematycznego pobierania makroelementw przez roliny oraz wypukiwanie przyswajalnych form pierwiastkw przez wody. Czynnikiem sprzyjajcym moe by skad granulometryczny (gleby lekkie)

6.2. Naruszenie rwnowagi midzy skadnikami pokarmowymi

Wyczerpywane przez roliny zasoby gleby (roliny wywoone s poza teren upraw) uzupeniane s gwnie przez elementy najsilniej wyczerpywane (gwnie nawozy NPK). Z roku na rok pogarsza si proporcja midzy tymi skadnikami a pozostaymi, ktre nie s uzupeniane.

6. Przeksztacenia chemiczne - rodzaje

pogarsza si proporcja midzy tymi skadnikami a pozostaymi, ktre nie s uzupeniane.

Przykad naruszenia rwnowagi jonowej w roztworze glebowym jest niedobr przyswajalnego magnezu na glebach lekkich.

6.3. Zakwaszenie gleb

Roliny yj w okrelonym zakresie (uprawne przewanie 6-7 pH), adna nie yje poniej 3 pH. Przyczyny zakwaszenia gleb Polski:

- Klimat przewaga opadw nad parowaniem

- Ubywanie zwizkw zasadowych poprzez ich zabieranie z plonami

- Procesy glebotwrcze (bielicowanie, wymywanie, przemywanie)

- Opady o niskim pH (kwane deszcze) SOx, NOx- Nawozy mineralne (siarczan amonu, superfosfat)

- Charakter ska glebotwrczych

DEGRADACJA GLEB

6.4. Fitotoksyczne zanieczyszczenie glebW pobliu zakadw przemysowych, arterii komunikacyjnych, skadowisk odpadw dochodzi do

zanieczyszczenia gleb substancjami dziaajcymi toksycznie na roliny, w tym rwnie takimi, ktrych toksyczno wynika jedynie z nadmiernej koncentracji (mikroelementy).

W glebach ciszych, zasobnych w substancje organiczne i CaCO3 toksyczne dziaanie jest substancji toksycznych na roliny jest sabsze ni w glebach lekkich o niskiej pojemnoci sorpcyjnej.

6.5. Szkodliwe oddziaywanie zanieczyszcze gleby na warto pokarmow rolinDotyczy skadnikw nie wpywajcych na rozwj rolin, lecz szkodliwych dla ich konsumentw,

np. metale cikie (Hg, Cd, Pb, As, Zn, Cu), fluor, niektre wielopiercieniowe wglowodory aromatyczne, ale take pobrane w nadmiarze N, K.

6.6. Zasolenie gleb

6. Przeksztacenia chemiczne rodzaje c.d.

6.6. Zasolenie glebNa skutek nadmiernej koncentracji soli w roztworze glebowym utrudniajcej lub

uniemoliwiajcej pobieranie wody przez roliny. Zaley od iloci wody w glebie, std jest zjawiskiem zmiennym w czasie. Negatywna reakcja rolin na nadmiar sili (widnicie) wystpuje pow. stenia 0,3%, a pow. 0,5% roliny zamieraj (wyjtek sonorola). Zasolenie wywouj: chlorki, siarczany, wglany sodu, potasu. Zjawisko to w Polsce wystpi moe w czerwcu-lipcu, widoczne na liciach drzew przydronych

6.7. Alkalizacja glebZjawisko wystpujce na rdzinach wapiennych oraz w klimacie suchym i gorcym, gdzie moe

towarzyszy zasoleniu.W Polsce wystpi moe lokalnie aglomeracje miejsko-przemysowe (pyy naniesione przez

wiatr, lub zmywy z cementowni, hut metali nieelaznych, skadowisk popiow i uli. Na glebach alkalicznych roliny le rosn-obnione pobieranie fosforu i mikroelementw.

DEGRADACJA GLEB

6.8. Metaboliczna intoksykacja gleb

Zachodzi, gdy na skutek zmian warunkw glebowych (uwilgotnienie, utlenienie, redukcja, pH), zwizki dotychczas nieszkodliwe dla rolin, zmieniaj si w zwizki toksyczne, np. wskutek pojawienia si warunkw redukcyjnych (dusze stagnowanie wody, przedawkowanie gnojowicy lub ciekw (H2S, FeS2, Fe++, Mn++ i inne). Silniejsze

6. Przeksztacenia chemiczne rodzaje c.d.

przedawkowanie gnojowicy lub ciekw (H2S, FeS2, Fe++, Mn++ i inne). Silniejsze zakwaszenie uwalnia glin w ilociach toksycznych dla rolin.

6.9. Spadek zawartoci substancji organicznej

Intensywna uprawa mechaniczna, zmiana technologii nawoenia z organicznego na gwnie mineralne, powoduje ubytki prchnicy

Nieprawidowa melioracja (gwnie przesuszanie) powoduje mineralizacj nadmiernie odwodnionych torfw .

DEGRADACJA GLEB

6.7. Chemizacja rolnictwa

6.7.1. Pestycydy

6.7.2. Nawozy mineralne

6.7.3. Nawoenie gnojowic

6.7.4. Wykorzystanie ciekw do nawoenia i nawadniania gleb

6.8. Wpyw zanieczyszcze atmosferycznych na rodowisko glebowe

6.8.1. Wpyw zanieczyszcze atmosferycznych na roliny

Przykady degradacji gleb w wyniku gospodarczej dziaalnoci czowieka

6.8.1. Wpyw zanieczyszcze atmosferycznych na roliny

6.8.2. Wpyw zanieczyszcze atmosferycznych na gleby

6.9. Zanieczyszczenia gleb terenw zurbanizowanych

REKULTYWACJA GLEB

1. Rekultywacja gleb terenw grnictwa odkrywkowego

2. Rekultywacja gleb terenw grnictwa gbinowego

Rekultywacja gleb zniszczonych w wyniku gospodarczej dziaalnoci czowieka

Agro

Pola uprawne na pustyni w Arabii Saudyjskiej niedaleko miasta Hail.

INTENSYFIKACJA ROLNICTWA

Modernizacja rolnictwa, ktra nastpia po Drugiej Wojnie wiatowej i otrzymaa imi Zielonej Rewolucji, technologicznie opieraa si na produkcji ulepszonych hybryd kukurydzy i krtkoodygowego ryu oraz pszenicy, co dao w rezultacie wysok wydajno w poczeniu z nawadnianiem i nawoeniem, oraz ochron przeciw szkodnikom i chorobom, dziki uyciu pestycydw. Ten typ rolnictwa by oparty na uwarunkowaniach politycznych tj. dotacje do dochodu osigane przez sztucznie podtrzymywane ceny produktw, oraz dotowanie bada naukowych w dziedzinie podtrzymywane ceny produktw, oraz dotowanie bada naukowych w dziedzinie rolnictwa edukacja i due inwestycje szczeglnie w dziedzinie nawadniania. Zastosowanie nowych technik uprawy podnioso wydajno uprawianych gleb powodujc jednoczenie problemy, ktre dopiero si pojawiaj, a mog by wykrywane z biegiem czasu. Za najpowaniejszy z problemw moemy uzna niezdolno rolnictwa do nakarmienia caej populacji wiatowej, spowodowan nieregularnym rozmieszczeniem zasobw naturalnych, a w konsekwencji produkcji pokarmu. W ten sposb powstay kraje o duych nadwykach produkcyjnych ze stosunkowo niewielk populacj, a jednoczenie z drugiej strony przeludnione kraje wykazuj obnion produkcj. Wzrost produkcji ywnoci, ktry nastpi, pogbi tylko istniejc sytuacj, do tego stopnia, e kraje rozwinite czsto s zmuszone do niszczenia produkowanych dbr, podczas gdy Kraje Trzeciego wiata cierpi z powodu godu.

WPYW ROLNICTWA NA ZASOBY NATURALNE

Rezultatem rozwoju ludzkoci jest stworzenie i uksztatowanie miejsc i sposobw produkcji rodkw

spoywczych. Jednak gleba uytkowana w rolnictwie jest zasobem naturalnym, ktry wymaga szczeglnie wielkiej troski w celu utrzymania jej jakoci produkcyjnej na dugie lata. szczeglnie wielkiej troski w celu utrzymania jej jakoci produkcyjnej na dugie lata.

Wspczesne rolnictwo to technologiczny megasystem, ktry jest coraz bardziej podatny na niebezpieczestwa maj swe rdo w stosowanej technologii. Powstajce problemy wywodz si gwnie z wyczerpywania si zasobw naturalnych, zanieczyszczenia oraz degradacji rodowiska, jak rwnie z produkcji wyrobw, ktre nie zabezpieczaj zdrowia ludzi. zabezpieczaj zdrowia ludzi. Zanieczyszczenia gleb, degradacja yznoci gleb, przebudowa krajobrazu rolniczego, redukcja biornorodnoci oraz obecno substancji toksycznych w produktach spoywczych to wspczesna, codzienna rzeczywisto.

GLEBY

Gleba jest czsto uwana za nieaktywn cz, podtrzymujc ludzk aktywno. Jednak jest ona dynamicznym, ywym systemem, w ktrym zachodz wane procesy bio-geo-chemiczne. Przebieg procesw formowania gleby jest tak wolny, e mone przyj gleb jako nieodnawialny zasb naturalny. Intensyfikacja rolnictwa, majca na przyj gleb jako nieodnawialny zasb naturalny. Intensyfikacja rolnictwa, majca na celu podniesienie wydajnoci, popycha rolnikw zajmujcych si upraw do czstego uywania a nawet naduywania rodkw produkcji, takich, jak maszyny rolnicze, nawadnianie, stosowanie chemikaliw rolniczych itd. Podstawowym problemem degradacji gleby jest ugniatanie gleby oraz zniszczenie jej struktury, obnianie yznoci, wzrost zawartoci soli i kwasw, zanieczyszczenie chemikaliami, pestycydami oraz erozja.

Wpyw uprawy mechanicznej

Uprawa gleby czasami ma na celu poprawienie jej struktury, jednak wielokrotnie w zamian za to powodowane s wstpne warunki zmierzajce do jej degradacji. Import na pola duych, cikich specjalistycznych maszyn rolniczych, gwnie dla potrzeb uprawy ornej, daje w rezultacie degradacj struktury gleby, powodowan ugniataniem. Stosowaniu tych maszyn towarzyszy czasem tworzenie si pod ziemi nieprzepuszczalnej warstwy gleby, czego konsekwencj jest ograniczone nieprzepuszczalnej warstwy gleby, czego konsekwencj jest ograniczone napowietrzanie, przepuszczanie wody i filtracja gleby na poziomie wzrostu korzeni rolin (Polizopoulos, 1970). Ponadto, ciga obrbka gleby przyspiesza utlenianie substancji organicznych, co powoduje pogorszenie jej urodzajnoci. Wspomniane tu zmiany w naturalnych waciwociach gleby, oprcz tego, e wpywaj na wydajno plonw, w dalszej konsekwencji nasilaj erozj. Szczeglne problemy s powodowane uyciem maszyn rolniczych, takich jak maszyny do obrbki gleby na terenach grzystych. Brak zdolno maszyn uprawowych do kopiowania bruzdy w lad za kierunkiem orki, ktry koniecznie musi by prowadzony rwnolegle do warstwic i w gr pola, powoduje wzrost erozji na tych terenach, poniewa wywoywane s czynniki sprzyjajce szybkiemu usuwaniu powierzchniowej warstwy gleby.

WPYW NAWADNIANIA

Cige powikszanie si terenw nawadnianych sztucznie oraz due uzalenienie upraw od dostpnoci wody zuywaj jej zapasy. Rezultatem tych praktyk jest obnianie si poziomw wd gruntowych o okoo 0,5 do 1 metra rocznie.

Rwnoczenie akweny wd powierzchniowych s w stanie redukowa iloci wody, jak mog zgromadzi w miesicach wiosennych i letnich, jednak w przypadku rzek obserwuje si zmniejszenie zapasu wody na caych odcinkach a do ujcia. Tak, wic obserwuje si zmniejszenie zapasu wody na caych odcinkach a do ujcia. Tak, wic istnieje potrzeba znajdywania dodatkowych rde wody, dlatego czsto jest ona transportowana na due odlegoci z innych obszarw, lub pompowana z gbokich pokadw. Niedostatek wody powierzchniowej na terenach wybrzea i nadmierne pompowanie wd podziemnych prowadz do zjawiska tzw. zasalania wd podskrnych oraz zniszczenia rde.

Innym ciekawym zjawiskiem, ktre ma korzenie w naduywaniu wody oraz uywaniu jej w tempie znacznie wikszym ni w naturalnym rytmie jest osiadanie gleby. W delcie rzeki Missisipi osiadanie ziemi w zwizku z podnoszeniem si poziomu wody wywoao rezultaty, jakimi s zalanie wielu kilometrw kwadratowych terenu.

Nawet najagodniejsze formy nawadniania takie jak podlewanie metod kropelkow, wywouj czsto problemy zwizane z zasoleniem gleby w czasie aplikacji, poniewa w tym systemie sole obecne w wodzie s zagszczone i przewaaj te znajdujce si w glebie, szczeglnie dookoa korzeni rolin. Zastpowanie gleb, takimi, ktre nie byy zasolone wymaga ogromnego nakadu pracy, a sposobem na renowacj gleb zasolonych jest renowacj gleb zasolonych jest przepukiwanie wod, jednak wymaga to ogromnych iloci czystej wody. Zabiegi takie, gdy staj si konieczne intensyfikuj wyczerpywanie zapasw wody na terenach zagroonych susz.

Zuywanie ogromnych iloci wody na terenach objtych uprawa roln wywouje skutki wpywajce na struktur gleby. Gruzeki (drobnoziarniste elementy) gleby s wmywane gboko w grunt i tworz nieprzenikalna przestrze, ktra w konsekwencji zatrzymuje rozwj korzeni rolin, ograniczajc ich rozwj. Jednoczenie waciwoci przepuszczalnoci gleby zostaj ograniczone, co powoduje osabienie odnawiania wd podziemnych obniajc dostpn dla rolin wilgotna gleb w nastpnym okresie wegetacyjnym.Stosowanie tzw. wysokocinieniowych systemw irygacyjnych rwnie niszczy struktur gleb tak jak silne nawadnianie. Wysokie cinienie mechaniczne, ktre wprawia w ruch krople wody niszczy koloidalne czstki gleby dzielc je na due drobnoziarniste skadniki. Zastosowanie niszczy koloidalne czstki gleby dzielc je na due drobnoziarniste skadniki. Zastosowanie takich systemw powinno bra pod uwag mechaniczn struktur gleb, jak rwnie zapobiega wzmaganiu zjawiska erozji i unika niszczenia gleby. Wybr waciwego systemu nawadniania oraz okrelenie zalecanej jakoci wody (jako nawadniania) posiada bardzo wysok wag, szczeglnie w przypadku gleb na stokach.

WPYW NAWOENIA

Nawozy sztuczne stanowi jeden z podstawowych czynnikw wzrostu plonw. Ciga i wzrastajca wydajno oraz stosowanie nawozw sztucznych powoduj obnianie urodzajnoci i trwaoci struktury gleby, jak rwnie moliwo skaenia. Pord stosowanych nawozw chemicznych najczciej uywane s saletry azotowe, sodowe i siarkowe oraz mocznik, a spord fosforowych zawierajce nadfosforany.

Stosowanie nawozw zawierajcych w skadzie formy amonowe (saletra siarkowa i azotowa) w wysokich steniach przez wiele lat moe powodowa wiele powanych problemw zwizanych z zakwaszaniem gleby. problemw zwizanych z zakwaszaniem gleby.

Nawozy sztuczne nie s czyst mieszank zwizkw, ale mog zawiera ladowe iloci substancji toksycznych, zazwyczaj rnego rodzaju metale, ktre s trudne do usunicia z gleby. Barrows (1966) twierdzi, e dodatek nawozw fosforowych powoduje wzrost zagroenia zatruwaniem terenw uprawowych. S to czsteczki o bardzo niskiej ruchliwoci, przez co koncentruj si w powierzchniowej warstwie gleby, gdzie rozwijaj si korzenie rolin. Tak, wic mog wpywa na powstawanie wielu problemw w produkcji rolinnej, ktre przejawiaj si wystpieniem objaww toksycznych (tj. chlorozy, plamy nekrotyczne na liciach) obniajcych jako produkowanych artykuw (zmiany w cechach organoleptycznych tj. wygld, smak i zapach) oraz obnienie produkcji .

Gleba, ktra zostaa skaona przez toksyczne zwizki nieorganiczne zostaje wykluczona z produkcji, czsto dotowana wsparciem finansowym dla wacicieli, aby unikn niebezpieczestwa przeniesienia poprzez acuch pokarmowy elementw toksycznych do ywnoci dla ludzi. Wykluczenie gleb skaonych z uprawy rolniczej jest uwaana za najbezpieczniejsze rozwizanie zabezpieczajce konsumentw, a jednoczenie pozwala na restaurowanie gruntw. Jednak renowacja skaonej gleby jest trudna, poniewa metale cikie cz si z koloidami glebowymi i staj si trudne do wypukania. Oszacowano, e ponad 100 lat jest potrzebnych do samoczynnego oczyszczenia gleby i przywrcenia jej pod uprawy. Wykluczenie gleb skaonych z uprawy rolniczej powoduje w konsekwencji intensyfikacj produkcji na innych terenach rolniczych, co prowadzi do bdnego koa. produkcji na innych terenach rolniczych, co prowadzi do bdnego koa.

Jeszcze jedn negatywn konsekwencj zanieczyszczenia gleb i uywania nawozw sztucznych jest niewystarczajca zasobno gleby w substancje organiczne. Chemiczne nawozy uniemoliwiaj waciwe wykorzystanie terenw po zbiorach. W tym przypadku konieczno wycofania pozostaoci rolinnych, lub uycie ognia do ich zniszczenia (w Polsce nie dozwolone) oraz odstpienie od wprowadzenia do acucha pokarmowego zwierzt, prowadzi do szybkiego obniania zawartoci zwizkw organicznych, co powoduje obnienie iloci humusu gwarantujcego yzno gleby.

Wpyw stosowania pestycydw

Stosowanie pestycydw w rolnictwie powoduje powstawanie problemw we wszystkich ekosystemach a w konsekwencji wpywa na cae rodowisko, nie tylko na gleb.

Wielu badaczy, ocenia, e prowadzi to do obnienia aktywnoci biologicznej mikroorganizmw glebowych, co ostatecznie prowadzi do degradacji gleby poprzez obnienie yznoci. Dugoterminowe uywanie pestycydw pochodnych triazyny do obnienie yznoci. Dugoterminowe uywanie pestycydw pochodnych triazyny do zwalczania chwastw w uprawach kukurydzy zmienia trwao zwizkw w koloidach glebowych oraz dziaanie mikroorganizmw. Zahamowanie dziaania mikroorganizmw glebowych obnia yzno gleby oraz redukuje jej waciwoci produkcyjne.

Niszczenie gleb moe rwnie nastpowa w wyniku stosowania pestycydw, ktre zawieraj metale cikie takie jak arsen, mied, cynk czy rne inne nieorganiczne zwizki toksyczne. Zwizki te s bardzo trudne do usunicia z gleby i s gwnie gromadzone w strefie systemu korzeniowego rolin; skd pobierane korzeniami przenikaj do wszystkich organw rolin, nastpnie do acuch pokarmowego, a ostatecznie trafiaj do czowieka.

Wpyw stosowania rnych praktyk rolniczych

Struktura gleby jest negatywnie dotknita przez rozwj monokultur rolniczych. Na przykad ciga uprawa zboa powoduje obnienie porowatoci, ograniczenie przepuszczalnoci i obnienie iloci wody, ktr gleba moe podtrzymywa tak, aby bya dostpna dla kolejnych plonw.dostpna dla kolejnych plonw.

Ponadto, na powierzchni tych gruntw gdzie techniki uprawy konsekwentnie nie s stosowane, powstaj spoecznoci biologiczne, ktre czsto objawiaj si jako wyoskooporne klony patogeniczne, ktre s trudne do wyeliminowania przez znane rodki.

Praktyki przywrcenia do uprawy gleb lecych odogiem maj ograniczone moliwoci odnowienia moliwoci produkcyjnych gleby a jednoczenie obciaj gleb cigym napywem nawozw, pestycydw itp.

Ostatecznie ujednolicenie uprawianych obszarw, likwidowanie miedz z rolinnoci odgradzajc, osuszanie bagien powoduj redukcj iloci gatunkw zwierzt, ktre zalen pokarmowo od tych rodowisk, co w konsekwencji powoduje osabienie biornorodnoci ekosystemw.

Wpyw stosowania rolin ulepszonych

Wprowadzenie do uprawy nowych rodzajw rolin i hybryd podnosi wpywy, w zwizku z ich

zdolnociami do osigania maksymalnych wydajnoci produkcyjnych plonw. W efekcie mamy zdolnociami do osigania maksymalnych wydajnoci produkcyjnych plonw. W efekcie mamy

jednak cigy wzrost zapotrzebowania na nawozy, pestycydy i energi, oraz obcianie

rodowiska skutkami ich uycia, co koczy si skutkami wspomnianymi wyej.

Woda

Woda, jak ju wspomniano, bya uywana przez ludzi w celu podniesienia wydajnoci produkcji upraw. Tak jak gleba, woda bya rwnie na pocztku traktowana jako niewyczerpane rdo i uywana bez oszczdnoci. Jednak, podczas ostatnich dziesicioleci i w wietle cigle wzrastajcych potrzeb, woda musi zacz by postrzegana jako zasb wyczerpywalny. Rolnictwo ma najwiksze zapotrzebowanie na wod. Na obszarach o nieregularnym wystpowaniu odpowiednich iloci opadw, na duych obszarach geograficznych, budowane s bardzo kosztowne konstrukcje do duych obszarach geograficznych, budowane s bardzo kosztowne konstrukcje do nawadniania, co powoduje wzrost kosztw w produkcji rolniczej. Znaczne osuszanie wd podziemnych na obszarach nadbrzenych powoduje obnianie jakoci wody, rezultaty, o ktrych ju wspominano.

Wspczesne praktyki rolnicze, zastosowane w intensywnym rolnictwie, czsto prowadz do zanieczyszczenia wd powierzchniowych i podziemnych, przez bakterie, odpady z upraw, albo odpady chemiczne, rodki chemiczne stosowany w rolnictwie i odpady z hodowli zwierzt

Wpyw odpadw z produkcji zwierzcej

Zaraenia typu bakteryjnego w praktykach rolniczych, czsto s spowodowane przez bakterie pochodzce z odpadw zwierzcych, produkowanych w ogromnych ilociach w gospodarstwach o hodowli tzw. przemysowej. Skaenie moe wynika bezporednio z odciekw powstajcych w trakcie magazynowania odpadw, albo odciekw z silosw, albo odciekw powstajcych w trakcie magazynowania odpadw, albo odciekw z silosw, albo bezporednio z wd deszczowych, ktre spywaj po brudnych kanaach do olbrzymich zbiornikw na wod. Problem staje si coraz trudniejszy do rozwizania z powodu bardzo duych rozmiarw jednostek oraz tendencji do umieszczania ich geograficznie blisko siebie, aby osign nisze koszty produkcji.

Wpyw chemicznych rodkw rolniczych

Zanieczyszczenia chemiczne moemy odnotowa zarwno w wodach powierzchniowych i podziemnych. Jako rezultat wymywania nawozw sztucznych i pestycydw, zauwaamy obecno sodu w wodzie. Te rodki chemiczne stosowane w rolnictwie, ktre intensywnie uywane s w rolnictwie konwencjonalnym do osigania wysokich plonw, mog by przenoszone przez wody deszczowe, rzeki, albo odcieki z zapasw, i plonw, mog by przenoszone przez wody deszczowe, rzeki, albo odcieki z zapasw, i mog zosta przefiltrowane do wd podziemnych. Niebezpieczestwo zanieczyszcze wzrasta na terenach o wysokich ilociach opadw w sezonie wegetacyjnym (kraje Europy rodkowej). Jednak, moliwe zanieczyszczenia wody pojawiaj si rwnie na terenach objtych erozj, poniewa rodki chemiczne s przenoszone z zanieczyszczonej powierzchni gleb do wd powierzchniowych. Ponadto naley wspomina o wypadkach zanieczyszczenia, ktre zdarzaj si z powodu amania zasad stosowania rodkw chemicznych w rolnictwie.

Obecno azotu w wodach powierzchniowych ma natychmiastowy wpyw na organizmy wodne, a jednoczenie obnia moliwo wykorzystania jako wody pitnej. W ostatnich latach obserwujemy niepokojcy wzrost zawartoci azotu w wodach powierzchniowych, a co za tym idzie wzrost obaw o to, czy woda jest zdatna do picia. Odpowiedzialnoci za taki stan obarczane jest rolnictwo. Tak, wic, w 1980 Unia Europejska wydaa zalecenie, w ktrym to zezwala si na zawarto azotu w wodzie pitnej nie przekraczajc 50 mg/lt.Ponadto, problemy rodowiskowe s wynikiem wysokiego stenia soli azotowych i fosforowych w ekosystemach wodnych, co powoduje ich eutrofizacj. Wysokie stenie tych zwizkw w wodzie zagraa zdrowiu zwierzt i ludzi (niebezpieczestwo zachorowania na nowotwory wodzie zagraa zdrowiu zwierzt i ludzi (niebezpieczestwo zachorowania na nowotwory spowodowane tworzeniem si amin amonowych). Przenawoenie, stosowane przez rolnikw, ktrzy nie s wiadomi potrzeb swoich upraw i zawartoci substancji nawozowych w glebie, powoduj zwikszone zanieczyszczenie wd. Na przykad, zostao oglnie przyjte, e naley jesieni nawozi pola z wykorzystaniem nawozw azotowych, przed upraw zboa. Mimo, e wiadomo, i to nawoenie nie jest uzasadnione, bo nagromadzenie si zwizkw azotowych w glebie i tak wskutek wystpowania zimowych deszczy mno niebezpieczestwo wymywania azotu do wody gruntowej

Krajobrazy rolnicze

Intensyfikacja rolnictwa przyczynia si do osabienia a wrcz do zniszczenia wanych siedlisk i krajobrazw wiejskich. Niektre praktyki rolnicze, ktre spowodoway to zjawisko s wci stosowane m.in. zniszczenie miedz i ywopotw, eksploatacja brzegw, zaniechanie rotacji upraw i odogowania, zastpowanie naturalnych pastwisk przez sztuczne uprawy, obcienie prac i redukcja obszarw ekosystemw wodnych.

W Wielkiej Brytanii, zmiany na obszarach uprawianych i krajobrazach wiejskich s bardzo znaczne. Badania wskazuj, e w latach 60 XX w, ilo usuwanych miedz wzrosa do 10.000 mil rocznie. Wielko szkd spowodowanych ta praktyk moe by atwiejsza do zrozumienia, jeli zauwaymy, obrzea i miedze, oraz ywopoty s siedliskami, dla co najmniej 20 gatunkw ssakw, 37 rodzajw ptakw i 17 typ motyli itd.

Osuszanie z ekosystemw wodnych na potrzeby wykorzystania rolniczego, stosujc czysto agro-ekonomiczne kryteria, byo pospolit praktyk w latach 60, XX wieku. Warto tych agro-ekonomiczne kryteria, byo pospolit praktyk w latach 60, XX wieku. Warto tych ekosystemw tkwi nie tylko w fakcie, e s one rodowiskiem dla gatunkw wanych i rzadkich zarwno flory jak i fauny, lecz take speniaj one rol zbiornikw wody i regulatorw wody oraz klimatu. Absorbowanie dwutlenku wgla i emisja tlenu to jedna z wielu wanych funkcji. Dlatego, ich zniszczenie powoduje pojawianie si wielu czynnikw niekorzystnych, poczynajc od wymierania gatunkw a do zmian klimatu na tych obszarach.

Atmosfera

Jest prawdopodobne, e szerokie wykorzystanie pestycydw powoduje zanieczyszczenia atmosfery przez uwalnianie oparw, albo przez rozprzestrzenianie rozpryskiwanych substancji i ich przenoszenie z wiatrem w inne, bardziej oddalone obszary. Na przykad, zauwaamy takie zjawisko w miejscach uprawy (magazyny, szklarnie itp.), w czasie stosowania trucizn miejscach uprawy (magazyny, szklarnie itp.), w czasie stosowania trucizn przeciw owadom i gryzoniom, substancje te s uywany w formie gazu albo pary. Naley pamita, e te substancje chemiczne s bardzo toksyczne.

Jak podaje Organizacja do spraw Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju, rolnictwo odpowiada za okoo 7% cakowitej antropogenicznej emisji gazw szklarniowych. W Unii Europejskiej, rolnictwo przyczynia si do okoo 11% emisji antropogenicznych gazw szklarniowych, wrd ktrych mona wyrni mniej ni 2% CO2, ale wicej ni 50% cao tlenkw azotu i prawie 45% to emisja CH4.

Wpyw hodowli zwierzt na rodowisko

Pogo za wysokim standardem ycia w sektorze spoywczym jest powizana z usiowaniem nadenia za cigle wzrastajc konsumpcj biaka zwierzcego. Ilo energia pochaniana przez produkcj misa powoduje rne problemy zwizane z zanieczyszczeniem i niszczeniem gleby, zdrowiem osb, ktre spoywaj nadmierne iloci misa oraz wzrost uzalenienia niektrych krajw od importu zb w zwizku ze wzrost uzalenienia niektrych krajw od importu zb w zwizku ze wzrostem iloci produkowanego misa. Najpowaniejsze zmiany, ktre niesie ze sob produkcja misa do profilu upraw na Ziemi to dominacja w uprawach rolin paszowych, z jednoczesnym eliminowaniem upraw dcych do produkcji ywnoci dla ludzi.

Z produkcj misa zwizane s nastpujce problemy: 1. Okoo 38% globalnej produkcji kukurydzy, jczmienia, sorgo i owsa jest zjadana przez zwierzta. Metody rolnicze wprowadzone przez mechanizacj do uprawy paszy zuywaj energi. Na przykad, kilo wieprzowiny potrzebuje porednio 30.000 kcal aby mogo powsta; to oznacza energetyczn rwnowarto 4 litrw benzyny. W USA poowa energii w sektorze rolnictwa pochaniana jest przez produkcj misa. Oszacowano, e 3.000 litrw wody wymagane do uprawy zboa, co koresponduje z jednym kilogramem misa woowego.do uprawy zboa, co koresponduje z jednym kilogramem misa woowego.2. Niewiele krajw jest okrelanych przez Uni jako kraje majce nadwyki w nawozach organicznych. Miliony zwierzt hodowanych w tych krajach produkuje wicej nawozu ni gleba jest w stanie przyj, prowadzi to do przenikania azotanw do wd gruntowych, szkodzc zdrowiu ludzi, ktrzy j spoywaj (nowotwory itp.).3. Intensywne uytkowanie pastwisk powoduje degradacj i pustynnienie gleb.

4. Wielkie obszary s oczyszczane z lasw i przeksztacane w pola do produkcji pasz, powodujc utrat biornorodnoci oraz moliw degradacj zwizan ze zymi praktykami administrowania. 5. Cakowita produkcja misa odpowiada za wzrost iloci gazw szklarniowych emitowanych do atmosfery, ok. 15-20% wiatowej iloci metanu pochodzi z odkw przeuwaczy oraz beztlenowej biodegradacji ich nawozu.6. Tzw. Legenda ywieniowa wskazuje, e wzrastajce iloci biaka s przyczyn lepszego zdrowia, pozwalajc wspczesnej populacji z krajw uprzemysowionych na konsumpcj podwojonej iloci biaek, ni potrzebuj. Tuszcze nasycone, ktre towarzysz tym biakom s odpowiedzialne za niektre z wielu chorb takich jak choroby serca, wylewy krwi do mzgu i zaway oraz wiele nowotworw jelita grubego.7. Uprawa rolin paszowych wypiera uprawy rolin pokarmowych, konsumowanych przez ludzi, 7. Uprawa rolin paszowych wypiera uprawy rolin pokarmowych, konsumowanych przez ludzi, szczeglnie n krajach Trzeciego wiata. Kukurydza zastpuje pszenic, ry i sorgo (Sorghum vulgare).

Naley sobie uwiadomi, e krowy oraz inne przeuwajce zuywaj do wypasu poow dostpnej powierzchni planety, w momencie gdy pasza, ktr spoywaj wraz z drobiem i winiami jest produkowana na 1/4 z globalnego terenu przeznaczonego do uprawy.