PODYPLOMOWE STUDIUM PUBLIC RELATIONS___INSTYTUT FILOZOFII I SOCJOLOGII PAN INSTYTUT STOSOWANYCH NAUK SPOECZNYCH UW FUNDACJA CENTRUM PRYWATYZACJI

Przegld technik manipulacji mediwna tle relacjonowania newsw 100 dni rzdu K. Marcinkiewicza i kampanii prezydenckiej 2005 r.

Renata Borcuch Wodzimierz Klata Radosaw Koodziej Zofia Kosiska Sylwia Krajewska Marta Krawczyska Marta Kukowska Anna Maciesowicz

Praca napisana pod kierunkiem: Geralda Abramczyka

Warszawa, 2006

1

Spis treciWstpMarta Kukowska

3

I. Manipulacja w telewizyjnych przekazach informacyjnychSylwia Krajewska

7

II. Manipulacja fotografi w przekazach prasowychRadosaw Koodziej

50

III. Pojcie, znaczenie i historia sonda y przedwyborczychAnna Maciesowicz

113

IV. Polacy o sonda ach; Sonda e i mediaZofia Kosiska

139

V. Opinie ekspertw wykorzystywane w mediachRenata Borcuch

170

VII. MebelgateMarta Krawczyska

185

VIII. Manipulacja w prasie lokalnejWodzimierz Klata

207

IX. Bibliografia Bibliografia (uzupeniajca)

49, 110, 138, 169, 184, 239 242

2

WstpFrancuski filozof wszechczasw Monteskiusz jest twrc teorii trjpodziau wadzy. Tworzy j na przeomie XVII i XVIII wieku. Nie wiedzia, e wyronie jeszcze jedna, obok sdowniczej, ustawodawczej i wykonawczej, wadza ktra bdzie skutecznie kreowa rzeczywisto? W dzisiejszych czasach wadza nale y do mediw, a dzisiejsza demokracja nazywana jest demokracj medialn. Media s realn czwart wadz, ktra wsptworzy i kreuje otaczajcy nas wiat. Czy media przedstawiaj nam wiat i zdarzenia takimi jakimi s naprawd? Czy te narzucaj swj punkt widzenia? W niniejszej pracy bdziemy si starali udowodni, e twrcy serwisw informacyjnych manipuluj przekazem tak, aby zosta odczytany w pewien cile okrelony sposb i aby wywoa okrelone reakcje. wiat dziennikarski nie pozostawia wyboru to dziennikarze codziennie dostarczaj nam informacji co jest wa ne i o czym powinnimy myle. Bernard Cohen w swoich badaniach w 1963 r. podsumowa, Media by mo e nie zawsze s skuteczne mwic ludziom jak maj myle, ale s oszaamiajco skuteczne w mwieniu swoim czytelnikm i suchaczom o czym maj myle. W. Lance Bennett spopularyzowa badania nad gwn rol odgrywan przez newsy w biegu polityki w ksi ce The Politics of Illusion, opublikowanej w 1983r. Pozycja ta ma ju szst edycj. Czym jest manipulacja? Manipulacja (z ac. manipulus) to ksztatowanie lub przeksztacanie pogldw i postaw ludzi, dokonywane poza ich wiadomoci 1. Polega na przekazywaniu informacji o okrelonym fragmencie rzeczywistoci i wywoywaniu okrelonych przez nadawc komunikatu reakcji zgodnych z jego intencjami. Ma dug histori, znana bya ju w staro ytnoci, apogeum osigna w ubiegym stuleciu w ustrojach totalitarnych. Manipulacja w mediach zaczyna si w momencie wybrania zdarzenia, ktre zostanie zrelacjonowane w serwisach informacyjnych. Codzienny news jest produktem wyborw podejmowanych przez dziennikarzy i redaktorw, w ktrychZa W. Kopaliski Sownik wyrazw obcych i zwrotw obcojzycznych z almanachem, Warszawa 2000 r.1

3

pewne rodzaje informacji s uwa ane za wa ne i istotne. ramkowanie newsu.

Naukowcy nazwali to,

Ramkowanie dotyczy wybrania niektrych aspektw i

podkrelenia ich jako bardziej widocznych, eby promowa definicje szczeglnego wizerunku. Sowa u ywane przez dziennikarzy opisuj tematy ustalajc, w jaki sposb czytelnicy je postrzegaj. Wzrastajca liczba naukowcw (G. Tychman, (1976), Girlin, (1980), D. Graber,(1989), W. Bennett, (1990), S Iyenger, (1991), T. Patterson, (1993), S Reese, (1994), K.

Jamieson (2003) bada co nazywane przez nich news-framing. Definiuj framing jako:

principles of selection, emphasis and presentation composedof tacit little theories about what exists, what happens and what matters. Inaczej mwic, framing jest codziennym wyborem dokonywanym przez dziennikarzy polegajcym na prostej decyzji, ktre ze zdarze jest wa ne i godne relacji a ktre nie, framing przesdza o medialnym yciu danego zdarzenia. Zdarzenie nie zrelacjonowane w serwisach informacyjnych po prostu nie istnieje. Jednak framing to jeszcze co wicej. To nie tylko poinformowanie o pewnych faktach, ale rwnie pokazanie ich z okrelonej perspektywy. Tak jak w malarstwie, rama ogranicza nasze pole widzenia, ogniskuje pewn perspektyw i zakrela obszar, z ktrym malarz chce nas zapozna. Tak samo jest z informacjami, dziennikarze nie tylko pokazuj to co chc i co w ich przekonaniu wydaje si wa ne, ale rwnie okrelaj perspektyw i sposb postrzegania danego wydarzenia. Naukowcy J. Cappella, (1997), D. Graber, (1998), S. Reese, (2003), i M. McCombs, (2004) udowodnili, e dla dziennikarzy dominujcym frame w polityce jest to, e kampanie s gr kto wygrywa, kto przegrywa. Ta gra jest cigle w ruchu i kandydaci s nieustannie korygowani dynamik wycigu i swoj w nim pozycj. Konkluzja jest taka: gra kampanii ustala bieg wydarze, w ktrych dzisiejsze rozwinicie odnosi si do wczorajszego i prawdopodobnie do wydarze jutrzejszych (Graber, The Politics of News). Na czym polega manipulacja poprzez media? Poni ej praca pokazuje sposoby, takie jak placement, wskazujc wa noci news przez umieszczenie na pierwszej stronie czy w rodku gazety, wybrane cytaty i komentatorw, monta zdj, opis pod zdjciem, kierujce tytuy, kolejno prezentacji, oraz w jaki sposb media

4

wykorzystuj fakty i interpretacj dajc znaczenie tym faktom, by wywiera wpyw na ksztatowanie kierunku mylenia. Media ju dawno zrezygnoway ze swojej zasadniczej, informacyjnej roli. Niegdy rol prasy byo przekazywanie podstawowych informacji tzw. 5W czyli kto co powiedzia, kiedy, gdzie i dlaczego (who said what, when, where and why) W historii dziennikarstwa idea obiektywnego newsu jest wzgldnie nowa. A do poowy 19 wieku zachodnia prasa miaa wyranie stronniczn orientacj przekazywania reporta y czytelnikom, ktrzy wiedzieli, po ktrej stronie stoi gazeta. W roku 1848 grupa gazet zorganizowaa Associated Press w celu obni enia kosztw reporta y. Poniewa

produkt AP wykorzysta r norodno prasy majc r ne perspektywy, AP przyja ideologi neutraln kto-co-gdzie-kiedy w podejciu do relacjonowania newsw. Wic powstao pojcie obiektywnoci, e fakty mog by oddzielone od oceny. Natomiast dziennikarze cigle mieszaj fakty i opinie, jak udowodni Tomasz Lis, kiedy powiedzia podczas jednego z wyda Faktw: Politycy korzystaj z wolnoci sowa, a my z wolnoci oceny tego, co mwi.. Obecnie najwa niejsze jest pokazanie dramatu i sensacji to, a nie skomplikowana polityczna rzeczywisto interesuje przecitnego widza i to staraj si mu dostarczy media. Nie sposb przekaza obiektywn informacj o otaczajcej nas rzeczywistoci, ka dy inaczej j postrzega i interpretuje. Dziennikarze w poszukiwaniu sensacji, konfliktu i dramatu manipuluj przekazem i stawiaj tezy, ktrych prawdziwoci dowodz w r ny sposb. W naszej pracy poddalimy szczegowej analizie 100 pierwszych dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza i ostatni faz kampanii prezydenckiej. Przyjrzelimy si, w jaki sposb gazety i telewizje relacjonoway wydarzenia z nimi zwizane. Analizowalimy ponad 300 artykuw (dzienniki: Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, ycie Warszawy, Puls Biznesu, Gazeta Prawna oraz

tygodniki: Wprost, Newsweek, Polityka), kilkadziesit godzin relacji w telewizji publicznej TVP i prywatnej stacji TVN. Prowadzilimy tak e analiz ponad 150

prasowych artykuw relacjonujcych wyniki sonda y opinii publicznej. Dziennikarze przede wszystkim operuj obrazem, std te tak obszern cz niniejszej pracy zajmuje rozdzia powicony fotografii dziennikarskiej oraz telewizji. Czsto nawet jeli tekst artykuu by obiektywny i relacjonowa tylko fakty, to ju

5

dobrze dobrana fotografia powodowaa,

e informacja nabieraa zupenie innego

znaczenia. Obok fotografii rwnie istotny jest tytu, nadajcy ton i wyobra enie o dalszym tekcie. Dochodzi do tego, e newsy i komentarze mieszaj si i staj si rdem krytyki, e prasa jest nieobiektywna. Poni ej w pracy przedstawione jest, e w Polsce, tak jak na Zachodzie gos dziennikarzy dominuje w serwisach informacyjnych i to, co Kiku Adatto z John F. Kennedy School of Public Policy udowodni:, w newsach gos dziennikarzy zastpuje gos polityka. Nasza praca tak e potwierdzi wczeniejsze badania (Center for Media and Public Affairs), e na ka d minut wypowiedzi polityka przypada sze minut wypowiedzi reportera. Zbadalimy tytuy prasy lokalnej; zaskakujce w jaki sposb gr sw mo na wywrze na czytelniku pierwsze wra enie, ktrego nie zmieni obiektywny i prawdziwy tekst artykuu. Kolejnym narzdziem w dowodzeniu stawianych tez i przekonywaniu do wasnych pogldw jest powoywanie si dziennikarzy na przeprowadzone sonda e oraz opinie ekspertw. W ostatniej kampanii sonda by narzdziem bardzo

popularnym i czsto wykorzystywanym, zaryzykujemy stwierdzenie, e nadu ywanym. Czsto zdarzao si, e sonda ksztatowa wasn opini czy dowodzi wczeniej postawionych tez. Podobnie z opiniami ekspertw. W kampanii prezydenckiej ka de sowo socjologa czy politologa przesdzao o tym, jak zachowa si w przyszoci wyborca. Gdy rzeczywisto okazywaa si odmienna wypowiedzi innych socjologw i politologw z rwn powag wyjaniay dlaczego tak si stao. Ktrym z nich nale ao wic ufa? Czasem technika manipulacji mediw polega na tym, ktry socjolog zostanie poproszony o komentarz. Przecie znane s pogldy niektrych ekspertw", np. bardziej lewicowe czy liberalne. Dziennikarze w nieustanny sposb komentuj oraz krytykuj wydarzenia polityczne. Nadaj im odpowiedni, w ich przekonaniu, sens. Jak dowioda ostatnia kampania, fakty broni si same wbrew dziennikarskim zabiegom. Tumaczenie i wyjanianie wielu zjawisk z ycia politycznego opiera si bowiem gwnie na

zudzeniu, a politykom i tak udaje si osign wygran.

6

Medialne manipulacje w telewizyjnychprzekazach informacyjnych na przykadzie analizy medialnej 100 dni rzdw Kazimierza Marcinkiewicza

Pojcie telewizji i jej rola w yciu spoeczno-politycznym.Newton Minow, szef Federal Communications Commission (FCC) za czasw prezydentury w USA Johna F. Kennedyego w swoim wystpieniu przed National Association of Broadcasters, wiek XX nazwa wiekiem samolotu, atomu i podr y kosmicznych, ale tak e przede wszystkim epok, ktra wynalaza telewizj. [3] Termin telewizja ma wiele znacze. Na przykad sownik A dictionary of film and television terms definiuje telewizj, jako system transmisji ruchomych obrazw wraz z dwikiem do domu odbiorcw cyt. za [6]. Potocznie telewizji nadaje si wiele okrele, odzwierciedlajcych emocjonalny stosunek jej zwolennikw jak i

przeciwnikw. Jedni uto samiaj telewizj

z medium stricte informacyjno-

edukacyjnym, kulturalnym lub czysto rozrywkowym, inni przyrwnuj j do wehikuu dziaa propagandowych czy wrcz nazywaj j opium dla mas. Podstawowymi cechami charakterystycznymi, odr niajcymi telewizj od pozostaych mediw jest jej globalny zasig oraz mo liwoci bezporedniej obserwacji, utrwalania oraz transmisji na ywo okrelonych zdarze [8]. Dziki tym cechom

telewizja zajmuje dominujc pozycj w hierarchii mediw oraz odgrywa istotn rol w procesie tzw. mediatyzacji spoeczestwa. Pionierem w rozwoju telewizji jako rodka masowego przekazu byy Stany Zjednoczone, a w Europie - Wielka Brytania. Pierwszy eksperymentalny przekaz telewizyjny zosta nadany w Stanach Zjednoczonych pomidzy Nowym Jorkiem a Waszyngtonem ju w roku 1927. Podobne pokazy odbyy si w Wielkiej Brytanii w roku 1929. Jednak e pierwsza publiczna prezentacja dziaania telewizji na Wyspach Brytyjskich odbya si 29 listopada 1930 roku w londyskim Colosseum.[2] W roku 1939 telewizja podbia Wystaw wiatow w Nowym Jorku [7]. Umasowienie tego rodka przekazu nastpio po II wojnie wiatowej. Z pocztkiem lat pidziesitych

7

rozpoczto w USA masow produkcj telewizorw, a w 1953 r. FCC zezwolia stacjom komercyjnym na stosowanie przez nie koloru [2]. Byskawiczna ekspansja znaczenia telewizji na nowe dziedziny spoecznego obja rwnie ycia

wiat polityki. Synna debata telewizyjna pomidzy

Richardem Nixonem a Johnem Fitzgeraldem Kennedym w roku 1960 przesza do kanonw politycznych przekazw telewizyjnych, ktre stworzyy nowe warunki dla walki politycznej o najwy sze stanowiska pastwowe, wcznie z Biaym Domem.[3] John F. Kennedy by pierwszym amerykaskim prezydentem, ktry brawurowo wykorzystywa systematyczne telewizyjne konferencje prasowe dla swoich celw politycznych. Symbolicznego znaczenia nabraa jego mier przed obiektywami kamer telewizyjnych. W cigu kilku godzin cay wiat obiegy wstrzsajce przekazy telewizyjne rejestrujce klatka po klatce szczegy zamachu na - cieszcego si ogromn popularnoci wrd Amerykanw - prezydenta. Od czasu prezydentury JFK aden kandydat na prezydenta ani aden prezydent pozbawiony telewizyjnego image nie mg liczy na sukces [3]. Od poowy lat 60 telewizja staa si integraln czci czwartej wadzy. Synne motto prezydentury Billa Clintona: Gospodarka! Gupcze! mo na by przeformuowa na Telewizja! Gupcze!. Uzasadnieniem dla powy szej konkluzji jest fakt, i z chwil objcia przez Clintona urzdu prezydenta Stanw Zjednoczonych w Waszyngtonie pracowao 1.700 reporterw i okoo 2.800 osb bdcymi producentami telewizyjnymi, technikami i czonkami ekip telewizyjnych. aciskie przysowie gosi: verba volant (t. sowa ulatuj). Do wyjtkw mo na zaliczy polityczne przekazy telewizyjne rejestrujce wypowiedzi przywdcw dwch supermocarstw bdcych na przeciwlegych biegunach tzw. zimnej wojny. Cay wiat wstrzyma oddech, kiedy 11.09.1984 r., prezydent Stanw Zjednoczonych Ronald Reagan owiadczy: Moi drodzy Amerykanie, ciesz si e mog wam oznajmi podpisanie dzisiaj prawa zakazujcego istnienia Zwizku Sowieckiego. Pi minut temu wydaem rozkaz zbombardowania ZSRR. -, bya to prba mikrofonu, mikrofon by wczony.

8

Jak wida telewizja odgrywa centraln rol w komunikowaniu politycznym. rodek ten decydujco wpywa na sposb postrzegania caej sfery polityki cznie z jej wszystkimi aktorami. Z pomoc telewizji potencjalni wyborcy poddaj szczegowej analizie programy wyborcze politykw a tak e ich wiarygodno. Materia audiowizualny, gwny or tego medium jest swoist gum do ucia dla oczu odbiorcw. Skupia ich uwag dziki szerokim mo liwociom technicznym jak i

manipulacyjnym, z ktrych chtnie korzystaj zarwno nadawcy prywatni jak i publiczni.

Problem niezale nej telewizji

Wok telewizji podobnie jak i wok pozostaych mediw masowych toczy si debata na temat autonomii tego medium wobec organizacji i systemw politycznych. Katodyczne rodki masowego komunikowania, w tym telewizja nierzadko peni su ebn rol wobec gospodarki i struktury politycznej.[8] Telewizja jako przewodnie medium masowe, jest przede wszystkim tub propagandowo-perswazyjn dla waciciela tego medium. Dlatego te mimo postpujcej liberalizacji, deregulacji i prywatyzacji rodkw masowego przekazu, w tym telewizji, istotnym aktorem komunikowania masowego pozostaje nadal pastwo. Pastwo traktuje telewizj jako ideologiczny rodek masowego komunikowania z milionami obywateli w tym potencjalnymi wyborcami dziki ktremu ksztatuje swj wizerunek, prowadzi polityk propagandow zarwno w kraju jak i za granic. Partie czy te inne siy sprawujce wadz w wikszoci krajw ywo s zainteresowane istnieniem telewizji publicznej, ktr bezporednio lub porednio zarzdzaj i kontroluj. Staraj si rwnie utrzymywa kontrol nad systemem koncesjonowania dziaalnoci telewizyjnonadawczej porednio wywierajc nacisk na prywatne stacje telewizyjne. Dobrym przykadem jest tutaj Polska. Przed transformacj systemow istnia pastwowy

monopol telewizyjny, ktry narzuca ideologiczno-propagandowy ton wszystkim programom telewizyjnym w tym szczeglnie wiadomociom. Po roku 1989, czyli w okresie demokratycznych przemian niemal nagminne byy manipulacje poszczeglnych

9

ekip rzdzcych zarwno przy ustawie medialnej jak i ustawie o Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji. Reasumujc, w kwestii telewizji publicznej i prezentowanych w niej serwisach informacyjnych podnoszone s zarzuty, i odzwierciedlaj one lini polityczn partii sprawujcej wadz. Zgoa inna sytuacja wystpuje w ustroju wolnorynkowym, opartym na wasnoci prywatnej. Media, w tym telewizja, s atrakcyjnym obszarem dla kapitau szukajcego mo liwoci inwestycyjnych i pomna ania zysku. Przedsibiorstwa medialne same zabiegaj o prywatny kapita kierujc si motywami czysto ekonomicznymi. Taka sytuacja sprzyja koncentracji mediw i scalaniu ich w tzw. koncerny medialne

nastawione na zysk ekonomiczny. Warto tu wspomnie o amerykaskich magnatach medialnych, tj. o Tedzie Turnerze, wacicielu CNN oraz Rupercie Murdochu, wacicielu sieci telewizyjnej Fox Broadcasting. Sia masowego czyt. medialnego

ra enia wspomnianych multimedialnych i interkontynentalnych koncernw jest tak wielka, e ich posiadaczy sytuuje si na rwni z przywdcami wiatowych potg gospodarczych. W stosunku do prywatnych stacji telewizyjnych, a w szczeglnoci tych, ktre wchodz w skad koncernw medialnych podnosi si zgoa inne zarzuty ni te, ktrymi obarcza si telewizj publiczn. Istnieje powszechne przekonanie, e media prywatne, w tym telewizja s niezale ne, bo wolne s od wpyww pastwa. To nie administracja pastwowa, lecz wanie waciciele z jednej strony i szeroko pojty rynek medialny z drugiej determinuj sposb funkcjonowania telewizji komercyjnej. Tutaj liczy si tylko rentowno i zysk. Ekonomizacja medialna jest najci szym zarzutem, jaki kieruje si pod adresem prywatnych stacji telewizyjnych. Jest ona przyczyn powstania daleko idcych manipulacji w zakresie telewizyjnych informacji. Dochodzi m.in. do tzw. hybrydyzacji dziennikarskiej polegajcej na zacieraniu si r nic midzy formami i gatunkami dziennikarskimi. [14] Na przykad w celu uatrakcyjnienia przekazu telewizyjnego

operuje si elementami fikcyjnymi i emocjonalnymi. Du y adunek emocji ma na celu zwrci uwag odbiorcw na dany gatunek dziennikarski (tzw. emotainment). Temu samemu ma su y umiejtne operowanie konfliktami w serwisach informacyjnych (tzw. confrotainment).[14] Poniewa niezwykle trudno jest oddzieli elementy fikcyjne od prawdziwych serwisw telewizyjnych informacyjnych, tym atwiejsza staje si

10

manipulacja zarwno w wymiarze przestrzennym (miejsce akcji) jak i czasowym (czas akcji). W celu osignicia zyskw i zwikszenia ogldalnoci swoich stacji koncerny medialne selekcjonuj materiay telewizyjne tak, by byy one zgodne z oczekiwaniami odbiorcw. Producenci serwisw informacyjnych i redaktorzy prywatnych stacji telewizyjnych kieruj dziennikarzy na tzw.none sfery medialne tj. elity wszelkiego typu, sdownictwo i prokuratur, katastrofy i przestpstwa. S to obszary, ktre staj si swoist gum do ucia dla oczu widzw okrelonego serwisu. Ekonomizacja mediw katodycznych oraz wysoka konkurencja wymusia pewne zmiany we waciwociach telewizyjnych wiadomoci. Podstawow ich funkcj obok informowania i komunikowania jest dostarczanie rozrywki (std termin infotainment pochodzcy od angielskich sw information informacja i entertainment rozrywka). Telewizyjne serwisy informacyjne s jednoczenie i gatunkiem dziennikarskim jak i show businessem, zara ajcym swoich odbiorcw fascynacj obrazami "nagrywanymi bezporednio", zdarzeniami wzbudzajcymi emocje, scenami wypadkw i katastrof oraz krwawych rozmaitoci. Popyt na tak rozrywk wymusza na realizatorach i dziennikarzach produkcj faszywej dokumentacji, niewaciwego odzwierciedlania rzeczywistoci, manipulacj i nadcie informacyjne. [4] Podobnie jest z ukazywaniem polityki w komercyjnych serwisach informacyjnych. Selekcja materiaw przede wszystkim odzwierciedla przekonania i sympatie redakcji. Linia redakcyjna popycha dziennikarzy serwisw informacyjnych w dziennikarstwo nastawione na sensacj, konflikty, kryzysy i dramaturgi wydarze. Powierzchowno relacji bierze gr nad pogbion analiz zjawisk i procesw. Innym zjawiskiem wypierajcym gbsz analiz wiadomoci telewizyjnych jest powszechnie stosowane przez komercyjne stacje nowatorstwo sowne. W celu uatrakcyjnienia przekazu i przykucia uwagi odbiorcy realizatorzy serwisw informacyjnych wprowadzaj do przekazu informacyjnego przer ne formy retoryczne, zagadki czy kalambury. Elementy te funkcjonuj jako wstp do czci filmowej i stosuj pewn gradacj rozwijania suspensu. [9]

11

W Polsce taki styl przekazywania informacji zosta spopularyzowany przez Fakty, serwis informacyjny nale cy do komercyjnej stacji TVN. Komentarze prowadzcych serwisy informacyjne dziennikarzy pene s dowcipnych i dynamicznych przekazw, ktre czstokro staj si te przyczyn wielu

niejasnoci i braku obiektywizmu w ocenie rzeczywistoci. Strategia bulwersowania, zaciekawiania i przycigania uwagi odbiorcy coraz bardziej zyskuje na znaczeniu w wiecie mediw katodycznych i stopniowo zostaje wdra ana przez telewizj publiczn. Nale y jednak umiejtnie dozowa elementy rozrywkowe w serwisach informacyjnych, bo jak stwierdzi Neil Postman w swojej ksi ce Amusing Ourselves to Death ryzykujemy tym, e mo emy ubawi si na mier. cyt. za [15]

Telewizyjne przekazy informacyjne oraz ich wpyw na wyborcw i procesy demokratyczne. Problem obiektywizmu w telewizyjnych serwisach informacyjnychJu w 1922 r. twrca teorii opinii publicznej (Public Opinion, New York,Harcourt Brace) Walter Lippmann stwierdzi, i media mog nadawa rang i znaczenie

okrelonym wydarzeniom, a nawet je tworzy cyt. za [14]. W du szej perspektywie tworzy si rzeczywisto medialna, ktra czsto bardzo odstaje od prawdziwego obrazu wiata. Telewizja jest tym medium, ktre dysponuje szerokim instrumentarium su cym kreowaniu nowej - wasnej rzeczywistoci. Mo liwo nadawania relacji w realnym czasie, niemal z biegu, umiejtne aran owanie wizji i fonii stwarza ogromne pole do manipulacji w licznych obszarach spoecznych a szczeglnie w sferze polityki. Istotn cech polityki jest jej statyczny charakter. W zwizku z tym kwestie zwizane z polityk tradycyjnie definiowane s poza obiegiem prawdziwych wiadomoci.[16] Telewizja informacyjna bdc medium szczeglnie znjusyzowanym czyli

nastawionym na wydarzenia, relacje dotyczce obszarw polityki wzbogaca o elementy dynamizujce i uatrakcyjniajce przekaz. Tutaj dotykamy delikatnego tematu jakim jest obiektywizm telewizyjnych serwisw i dziennikarstwa informacyjnego. Kwestie te w literaturze przedmiotu zostay w formie katalogu postulatw:

12

postulat prawdy: operowania faktami postulat kompletnoci: wiadomoci i sprawozdania powinny by pene, ujmowa stan rzeczy w sposb caociowy postulat rozdzielnoci: informacje dotyczce stanw rzeczy i wydarze musza byoddzielone od komentarza i ocen

postulat strukturyzacji: informacja powinna odzwierciedla struktury rzeczywistoci postulat prezentacji: opinie dziennikarskie powinny by wyranie podkrelone postulat jawnoci: rda informacji powinny by podane postulat prezentacji: ewentualne sprzecznoci pomidzy rdami powinny bypodane

postulat unikania emocji: informacje powinny by rzeczowe i wolne od emocji postulat neutralnoci: stosunek do prezentowanych wydarze i stanw rzeczypowinien by neutralny

postulat unikania tendencyjnoci: polityczne przesanki informacji i komentarzapowinny by odrzucone [14]

Obiektywizm medialny jest trudny do spenienia w wiecie zdominowanym przez informacj, bo jak susznie zauwa y Walter Lippmann Ka da relacja o danym wydarzeniu nie jest dokadnym odbiciem rzeczywistoci. Ka de postrzeganie zjawiska przez obserwatora jest ju jednoczenie jego interpretacj. cyt. za [14]. Problem narasta wwczas, gdy w celu przycignicia uwagi odbiorcw bd wpynicia na ich sposb postrzegania polityki serwisy informacyjne stosuj wiadom manipulacj przekazem informacyjnym wykorzystujc do tego celu: obraz, temat (dobr materiaw), czas relacji jak i poszczeglnych wypowiedzi na antenie (politykw, dziennikarzy), ekspertw, liderw opinii, znawcw tematu, bd adwersarzy politycznych, sonda e i statystyki, odpowiedni komentarz i system ocen.

Manipulacja obrazem i jego zawartociTelewizj, a szczeglnie telewizj informacyjn rzdz odpowiednio: obrazy, muzyka, dwiki i dopiero sowa [5]. W spoeczestwie zmediatyzowanym o wa noci zdarze decyduje ilo i r norodno obrazw. Liczy si zdarzenie, ktre mo na pokaza bezporednio lub w realnym czasie przekazu. Fakty pozbawione obrazw

13

ignoruje si lub przemilcza. W nowym porzdku mediw sowa i teksty nie s rwne obrazom. [13] Dlatego w telewizji informacyjnej twrcy przekazw ongluj obrazami tak, by tworzyy spjn cao z wysnut przez dziennikarzy tez lub by wzbudzay w odbiorcach okrelone emocje. Najczciej stosowane techniki to aran acja kolejnoci obrazw i ich odpowiedni monta .

Manipulacja tematami politycznych w serwisach informacyjnychTelewizyjne przekazy informacyjne oddziaywaj na sposb postrzegania przez odbiorcw spraw zwizanych z okrelonych polityk. Poprzez podejmowanie czy pomijanie

tematw wywieraj istotny wpyw na ustanawianie kryteriw oceny

rzdw, prezydentw, politykw czy kandydatw na stanowiska pastwowe [12]. W celu uatrakcyjnienia zwykle monotonnego obrazu polityki reporterzy serwisw informacyjnych skupiaj si w swych relacjach na kontrowersyjnych, sensacyjnych czy wrcz skandalicznych aspektach gry politycznej. W tym zakresie prym wiod wiadomoci wyborcze, ktre kad szczeglny nacisk na kontrowersyjne wydarzenia z ostatnich 24 godzin, a nie na te, ktre maj stay i trway charakter. Relacje z wyborw przybieraj form wspzawodnictwa sportowego, a nie poruszaj zasadniczych kwestii zwizanych z polityk i przywdztwem. Wiadomoci wyborcze, zamiast przedstawia peny obraz sytuacji politycznej uwypuklaj to, co jest w polityce bulwersujce i niesmaczne. Istniejce wrd dziennikarzy powszechne przekonanie o wy szoci zej wiadomoci nad dobr, co si wyra a w zdaniu Za wiadomo jest dobr wiadomoci (ang. Bad news is a good news) spycha ich profesj w kierunku dziennikarstwa krytycznego. Warto tu przytoczy tu wypowied znanego amerykaskiego dziennikarza Michaela Robinsona: Jeli nie masz nic zego do powiedzenia na czyj temat, nie mw nic (ang. If you dont have anything bad to say about anyone, dont say anything at all) [15]. W Stanach Zjednoczonych w latach 1960 2000 ilo negatywnych relacji dotyczcych kandydatw na prezydenta USA wzrs z 25% do 62%. [15]

14

Thomas Patterson (Out of Order, 1994) wskaza na istniejcy tu pewien paradoks. Du e zainteresowanie newsami wi e si z du ym zainteresowaniem polityk. Gdy zainteresowanie polityk spada, co jest zwykle spowodowane negatywnym odbiorem polityki przez spoeczestwo, spada rwnie ogldalno newsw. Zatem krytyczny ton newsw politycznych narzucany przez serwisy informacyjne powoduje w efekcie spadek zainteresowania wiadomociami telewizyjnymi.

Manipulacja czasem antenowymWczeniej wspominaam o tym, i o jakoci telewizyjnych przekazw

informacyjnych decyduj metody selekcji wiadomoci uzale nione od formy wasnoci, stopnia ekonomizacji mediw, oddziaywania wiata gospodarki i polityki na stacj telewizyjn. Istnieje jeszcze jeden czynnik determinujcy rzetelno przekazw informacyjnych, a mianowicie szeroko rozumiany czas. Telewizja informacyjna jest uzale niona wydarzeniowo [10]. Pogo za newsem staa si chlebem powszednim zarwno twrcw serwisw informacyjnych jak i ich odbiorcw. W dzisiejszym wiecie sowa wiedzie i widzie uto samiane s z pojciem by. Wiadomoci, szczeglnie te dotyczce polityki podlegaj zabiegom, ktre maj nada im charakter dynamiczny, wrcz brawurowy. Relacje podlegaj ostrym ograniczeniom czasowym, a sam przekaz sprowadza si do bombardowania widza krtkimi i fragmentarycznymi wiadomociami (rednio dwadziecia w serwisie). W efekcie powoduje to podwjny efekt zarwno tzw. nadinformacji i dezinformacji (zbyt du o wiadomoci i rwnoczenie zbyt mao czasu przeznaczonego na analiz ka dej z nich). [13]. Podobnej cenzurze czasowej ulega wypowied antenowa polityka. Wyniki bada Harvardzkiego naukowca Kiku Addato nad tzw. sound bites, czyli telewizyjnym czasem antenowym relacji ujawniy, e redni czas wypowiedzi polityka skurczy si czterokrotnie tj. z 42 sekund odnotowanych w czasie kampanii prezydenckiej z w 1968 r. do 10 sekund w 1988 r. [1]. W 1992 r. w czasie kampanii prezydenckiej redni czas antenowy zarejestrowany przez amerykaskie stacje telewizyjne ABC, CBS, NBC spad poni ej

15

10 sekund.Wedug Lichtera, Noysa i Kaida w 1996 r. spad on do poziomu 8,2 sekundy[4].

Jak zatem wida news dotyczcy wydarzenia politycznego takiego jak np. kampania wyborcza przekazywany przez telewizyjny serwis informacyjny zosta okrojony do tego stopnia, i wtpi nale y, czy rzeczywicie telewizja jest doskonaym nonikiem informacji politycznych. Szczeglnie uwidocznio si to w relacjach z kampanii wyborczych w Stanach Zjednoczonych, ktrych zarwno ilo jak i dugo ulega zmniejszeniu o 20% w latach 1968 1988. [4] Nie byoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, e gos polityka zosta wypchnity przez gos dziennikarza. Potwierdzaj t tez wyniki bada opublikowane przez Center for Media and Public Affairs (Centrum ds. Mediw i Spraw Publicznych), ktre ujawniy e w cigu ostatnich dwch miesicy kampanii wyborczej 2000 r., 74% telewizyjnych relacji wyborczych zawierao wypowiedzi dziennikarzy, a tylko 12% zdawao relacj z wypowiedzi samych kandydatw. Czyli na ka d minut wypowiedzi polityka przypada a sze minut wypowiedzi dziennikarza. [15]

Dobr ekspertw, komentatorw, statystyk i sonda yNa antenie telewizyjnej reporterzy niejednokrotnie stawiaj tezy, w ktrych za pomoc odpowiednio skompilowanego materiau audiowizualnego, w ktrym zamieszczaj obiektywne wypowiedzi wyselekcjonowanych na potrzeby relacji ekspertw z dziedziny polityki, ekonomii, socjologii, prawa, marketingu politycznego czy wizerunku. Czstokro do studia w roli komentatorw zapraszani s publicyci, politolodzy i adwersarze polityczni. Manipulacja reporterzy w poszukiwaniu potwierdzenia dla dziennikarska polega na tym, e swoich tez zasigaj opinii

niezale nych ekspertw, ktrzy w rzeczywistoci zdradzaj okrelony wiatopogld i sympatie polityczne. Pojawiajca si w telewizji informacyjnej tendencyjno przejawia si rwnie w wiadomie stosowanej przez realizatorw serwisw asymetrii w

przedstawianiu opinii i argumentw przedstawicieli poszczeglnych opcji politycznych. Dla poparcia swoich tez reporterzy telewizyjni posuguj si najrozmaitszymi badaniami opinii publicznej i statystykami. Manipulacja w tym zakresie polega na wizji

16

ukazywane s wykresy przedstawiajce niepene wyniki bada, tj. te ktre potwierdzaj gwn informacj. Pomijane s natomiast te, ktre mogyby j podwa y. Pomija si rwnie wielko prby oraz jej reprezentatywno.

Komentarz i ocena. Brak oddzielenia informacji od komentarza. U ywanie sformuowa oceniajcych zamiast neutralnych.Zdaniem M. McLuhana Kiedy zesp dziennikarzy usiuje zosta rdem wiadomoci poprzez bezporedni dialog, a nie odlegy zapis z wydarzenia, odsania prawd o medium telewizyjnym, w ktrym komentarz ma wy sz rang od samego wydarzenia cyt. za [6] Telewizja informacyjna dziaa niczym filtr rozczonkowujcy i przesiewajcy ka d wypowied czy przesanie kierowane przez polityka do potencjalnego wyborcy. W miejsce odsianej czci informacji wbi si komentarz dziennikarski, ktry narzuca odbiorcy okrelon interpretacj wiadomoci lub oficjalnego rda informacji. Istotn rol odgrywa tutaj wanie perswazyjna zdolno komentarza, ktra pozwala identyfikowa przekaz telewizyjny z autorytatywn prawdziwoci[11]. Odbiorca jest zatem pozbawiony nie tylko penej informacji, ale i swobody jej interpretacji. To z kolei mo e powodowa, i potencjalny wyborca bdzie podejmowa decyzje takie, ktrych nigdy by nie podj dysponujc pen i rzeteln informacj. Natomiast nadawca informacji, w tym przypadku polityk, ktrego przekaz zosta poddany obrbce dziennikarskiej tj. uleg stosownej selekcji, ograniczeniu czasowemu oraz zosta opatrzony zewntrznym komentarzem (czy to dziennikarza sprawozdawcy czy to wyselekcjonowanego lidera opinii) postawiony zostaje wbrew swej woli w krzywym zwierciadle relacji medialnej. Kontekst wypowiedzi polityka, argumentacja, przedstawienie jego stanowiska wobec okrelonej sprawy czy wygld polityka tudzie kandydata mo e w istotny sposb wpyn na percepcj wyborcy, a w efekcie na przyszo polityka [4]. Obecnie reporterzy zwyczajowo wypowiadaj swoje osdy na temat tego, co politycy mwi i robi. Swobod ich wypowiedzi ogranicza jedynie zasada stronniczej

17

neutralnoci - nie istnieje jednak zasada, ktra ograniczaaby negatywizm takich wypowiedzi. [15]. Tomasz Lis na antenie Faktw tak t kwesti skomentowa: Politycy korzystaj z wolnoci sowa, a my z wolnoci tego co mwi. Dziennikarze bardzo czsto nie ograniczaj si tylko do funkcji organizacyjnych zwizanych z przekazem, lecz staraj si przej funkcje politykw starajc si wywiera wpyw na proces polityczny i decyzyjny. [14] Zwykle istnieje du e przyzwolenie spoeczne na misjonersk postaw dziennikarzy w yciu politycznym, poniewa zwyczajowo profesja dziennikarska

postrzegana jest jako wysoce wiarygodna. Z przeprowadzonego w 2005 r. przez PBS DGA sonda u wynika, e w Polsce zawd dziennikarski cieszy si du ym zaufaniem. W badaniu dziennikarze uzyskali 46% gosw, co ich uplasowao w rankingu na drugiej pozycji tu za nauczycielami - 59%. W tyle za dziennikarzami pozostay nastpujce grupy zawodowe: lekarze - 36%, wojskowi - 30%, ksi mi - 29%, policjantami - 18%, sdziami - 12%, urzdnikami - 7% czy wreszcie politycy, ktrzy osignli w badaniu najmniejszy odsetek gosw tj. zaledwie 2%. [PBS, Ranking wiarygodnoci mediw i dziennikarzy] Kolejny sonda PBS DGA ukazuje wpyw, jaki na wydarzenia w Polsce maj niektre osoby obecne w yciu publicznym. Na zadane pytanie: Czy [nazwisko osoby] ma Pan(a/i) zdaniem dobry, czy zy wpyw na to, co dzieje si w Polsce?, odpowiedzi ksztatoway si zgodnie z

przedstawionym rysunkiem. Rys. nr. 1. Wpywowi Polacy rdo: Sonda CATI zrealizowany przez PBS DGA 13.04.2006 r.

na 500-osobowej reprezentatywnej prbie dorosej ludnoci Polski. Z powy szego rankingu wynika, i dziennikarze telewizyjni tacy jak Kamil Durczok i Tomasz Lis

18

usytuowani s przez respondentw w pierwszej sidemce najbardziej wpywowych ludzi w Polsce. Wyprzedzaj ich autorytety kocielne i kulturalne oraz jeden polityk, cieszcy si w tym czasie w Polsce najwiksz popularnoci premier Kazimierz Marcinkiewicz. Dziennikarze pozostawili za sob w tyle politykw, obecnego prezydenta Lecha Kaczyskiego, byego prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego, najwikszego reformatora polskiej gospodarki i zarazem prezesa NBP Leszka Balcerowicza oraz legend Solidarnoci i byego prezydenta Lecha Was. Nic wic dziwnego, e cieszc si tak wysokim poparciem spoecznym, dziennikarze staj si liderami opinii wchodzcymi w polemiczne dysputy z politykami oraz forujcymi wasne komentarze i oceny na antenie telewizyjnej.

FOX News TV jako przykad telewizyjnego serwisu informacyjnego stosujcego manipulacje medialne na szerok skalSztandarowym przykadem stacji telewizyjnej stosujcej manipulacj informacj jest FOX News TV nale ca do amerykaskiego koncernu multimedialnego FOX Broadcasting. W 2004 r. na kanale telewizyjnym PLANETE wyemitowano film dokumentalny pt. FOX NEWS 2004, w ktrym przedstawiono kulisy i mechanizmy sukcesywnie realizowanej przez Zarzd Fox News polityki manipulowania

wiadomociami. Roger Ailes, Prezes Fox News przed kamerami telewizyjnymi zapewnia, i celem serwisu jest jak najlepsze, obiektywne dziennikarstwo, a

gwnym hasem marketingowym stacji jest Uczciwe i Wywa one (ang. Fair and Balanced), co w domyle odnosio si zarwno do prezentowanych na antenie wiadomoci jak i dziennikarstwa. Byli producenci, reporterzy i wsppracownicy Fox News zeznali, e stosowali przer ne metody manipulacji informacjami w celu

zagwarantowania stacji realizacj celw ekonomicznych, a tak e okrelonej ideologii politycznej, to samej z ideaami goszonymi przez amerykaskich Republikanw. Manipulacje medialne stosowane przez decydentw Fox News dotyczyy czterech gwnych obszarw tj., selekcji informacji, technik prezentacji wiadomoci, emocji i ideologii politycznej. Stacja Fox News stosowaa selekcj tzw. tematw dnia. Byy one narzdziem uprawianej przez stacj polityki. Manipulacje czynnikiem ludzkim sprowadzay si do

19

wywierania wewntrznej presji na dziennikarzy tak, by ich motywowaa do realizacji linii redakcyjnej stacji. Reporterzy i prezenterzy byli poddawaniu wewntrznej kontroli (nagrywano ich rozmowy telefoniczne, kontrolowano poczt elektroniczn),

cenzurowano teksty i udzielano szczegowych instrukta y co do sposobw prezentowania wiadomoci. dziennikarzom Ta ostatnia metoda znajdowaa wyraz w dostarczaniu

tzw. MEMOS, w ktrych instruowano dziennikarzy, ktre tematy

powinny byy by omawione na wizji, a ktre powinny by pominite, w jaki sposb komentowa wyselekcjonowane wydarzenia. Przykadowe memo z dn. 05.09.2003 r. Skupi si na sprawie nominacji sdziowskich, ktre podejmie dzi prezydent. Kandydaci obu stron maj by przedstawieni nie pod ktem deklarowanych , ale przypuszczalnych pogldw na aborcj. To gwny temat na dzi i na nastpne dni. Inna instrukcja 04.09.2003 r. zawieraa wskazwki co do skrcenia czasu antenowego wypowiedzi kandydata na prezydenta Johna Kerryego oraz aran acji informacji: W przemwieniu na tematy gospodarcze Kerry zapewne poruszy temat Iraku. Bierzemy pocztek przemwienia. Upewni si, czy nie ma pilniejszych wiadomoci. Nie relacjonujemy caoci. W zakresie technik informacyjnych posugiwano si tymi badaniami opinii publicznej, ktre uzasadniay wysunit przez reportera tez. Fox News jako pierwsza stacja informacyjna u ya flagi amerykaskiej jako ta do swoich wiadomoci (odwoywanie si do patriotycznych emocji widzw). Sprytnym zabiegiem byo umieszczenie tekstw perswazyjnych w dole ekranu. Manipulacja informacj polegaa rwnie na wiadomym zacieraniu r nic pomidzy informacj a komentarzem.

Zgodnie z polityk informacyjn stacji ka da wiadomo miaa wyra a jaki punkt widzenia, co byo o tyle niebezpieczne - zdaniem analityka rodkw przekazu Petera Harta - poniewa ludzie nie mog pozna faktw, ktre mogliby oceni. Metody selekcji goci zapraszanych do studia oparte byy na afiliacje polityczne rozmwcw. Badanie przeprowadzone pomidzy kocem czerwca a poow grudnia 2003 r. wykazao, e republikanie byli zapraszani do studia 5 razy czciej ni demokraci (83% rozmwcw to republikanie, 17% to demokraci). W stosunku do rozmwcw

goszcych pogldy sprzeczne z prezentowanymi przez stacj, stosowano stanowcze przerywanie wypowiedzi (prezenter Fox News do swojego gocia: Nie chcemy

20

oglda Pana programu, bo reprezentuje Pan odmienne przekonania), wyczanie mikrofonu i wiata. Stacja komercjalizujc bloki informacyjne zadbaa rwnie o waciwy infotainment. Program Fox News Alert, ktry w pierwotnych zamierzeniach jego twrcw mia by serwisem wa nych wiadomoci sta si rdem informacji o gwiazdach filmu, muzyki i telewizji. Manipulacja informacj stosowana przez Fox News polega na takim przedstawianiu wiadomoci, by budziy one w widzach okrelone emocje. Stacja wyspecjalizowaa si w zarzdzaniu strachem w serwisach telewizyjnych. Strach to pot na bro w rkach mediw, poniewa nieustanne poczucie zagro enia sprawia, i ludzie wpadaj w spiral paranoi, domagajc si silnej wadzy, silnego rzdu. Fox News prowadzia zatem kampani strachu przed imigrantami, homoseksualistami, ludmi innej rasy, wyznania wreszcie strach przed terroryzmem. Ten ostatni sta si najwikszym or em lku, a jednoczenie argumentem przetargowym stosowanym przez administracj prezydenta USA, Georgea W. Busha. Wedug amerykaskich medioznawcw Fox News przoduje w przedstawianiu wydarze zgodnie ze strategi Biaego Domu. Prezentowane przez stacj uzasadnienie dla inwazji amerykaskiej na Irak zostao przedstawione nastpujco: Wojna to ostateczno, ale jeszcze wikszymi konsekwencjami grozi bezczynno. Prowadzona przez Zarzd stacji propaganda ideologiczna skutkowaa siln korelacj midzy ogldaniem kanau Fox News a mylnym pojciem Amerykanw o wiecie, zwaszcza o Bliskim Wschodzie i polityce zagranicznej USA. W sonda u przeprowadzonym w dn. 02.10.2003 r. porwnano stosunek widzw dwch stacji Fox News i PBS/NPR do polityki administracji Busha wobec Iraku. Na pytanie: Czy w Iraku znaleziono bro masowego ra enia twierdzco odpowiedziao 33% widzw Fox News i 11% widzw PBS/NPR. Na kolejne pytanie: Czy wiatowa opinia publiczna popiera inwazj USA na Irak - pozytywnie odpowiedziao 7 razy wicej widzw Fox News ni widzw PBS/NPR. Na pytanie: Czy USA znalazy zwizki miedzy Irakiem a Al-Kaid? - twierdzco odpowiedziao 67% widzw Fox News i 16% widzw PBS/NPR.

21

Medialna analiza telewizyjnych przekazw informacyjnych przykadzie 100 rzdu Kazimierza Marcinkiewicza.To historyczne:

na

Wybory parlamentarne w Polsce odbyy si pod znakiem ostrej rywalizacji pomidzy licznymi ugrupowaniami. 25 wrzenia 2005 r. ku zdziwieniu wszystkich obserwatorw polskiej sceny politycznej jak i samego zwycizcy okazao si, e Prawo i Sprawiedliwo uzyskaa 26.99% gosw, co zagwarantowao jej 155 mandatw w Sejmie. Analogicznie: Platforma Obywatelska RP uzyskaa 24.14% gosw i 133 mandaty, Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej uzyskaa 11.41% gosw i 56 mandatw, Sojusz Lewicy Demokratycznej uzyska 11.31% gosw 55 mandatw, Liga Polskich Rodzin uzyskaa 7.97% gosw i 34 mandaty, Polskiego Stronnictwa Ludowego uzyska 6.96% gosw i 25 mandatw, "Mniejszo Niemiecka" uzyskaa 0.29% gosw i 2 mandaty. Wbrew oczekiwaniom koalicja PO-PiS nie zawizaa si, gdy zapowiadana przed wyborami

rozmowy koalicyjne zakoczyy si fiaskiem.

31 padziernika 2005 r. w Paacu Prezydenckim zosta zaprzysi ony mniejszociowy rzd Kazimierza Marcinkiewicza. W wygoszonym w Parlamencie w dniu 10 listopada 2005 r. expos nowo mianowany premier zaprezentowa gwne tezy swojego programu. Byy to: naprawa pastwa, ugruntowanie bezpieczestwa Polski, ekonomiczne i spoeczne wzmocnienie rodziny i skuteczna polityka spoeczna, solidarna polityka gospodarcza oraz rozwj rolnictwa i obszarw wiejskich. 100 dni gabinetu przypado w dniu 08.02.2006 r. W tym dniu rzd zwoa pierwsze w historii, otwarte dla mediw posiedzenie Rady Ministrw. W obliczu kamer w przecigu stu symbolicznych minut poszczeglni ministrowie skadali premierowi sprawozdania ze swej dziaalnoci. Po tym posiedzeniu zorganizowano uroczyst konferencj prasow. Owe medialne wydarzenia, nazwane przez opozycj akademi ku czci 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza zostay nieco przymione przez tzw. pakt stabilizacyjny. Ukad polityczny zosta zawizany sze dni wczeniej tj. 02.02.2006 r. pomidzy parti rzdzc a Samoobron i Lig Polskich Rodzin. Pomysodawc paktu by lider Prawa i Sprawiedliwoci Jarosaw Kaczyski, a sygnatariuszami on sam ze strony PiSu, przewodniczcy Samoobrony, Andrzej Lepper oraz lider Ligii Polskich Rodzin, Roman Giertych. Podpisanie owego kontrowersyjnego

22

paktu przez skrajnie prawicowe i populistyczne partie zostao zarejestrowane przez media zwizane z o. Tadeuszem Rydzykiem, tj. Telewizj Trwam i stacj radiow Radio Maryja. Fakt ten odbi si szerokim echem w wiecie polityki i mediw. Analiza stu dni dziaalnoci gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza poddana zostaa szerokiej analizie zarwno w krgach politycznych, gospodarczych oraz w poszczeglnych mediach. Wrd swych osigni rzd wymienia m.in.:

wynegocjowanie korzystnego dla Polski bud etu Unii Europejskiej, uchwalenie bud etu, w ktrym przewidziano 650 mln. z dopat do paliwa rolniczego, zniesienie akcyzy na paliwa, wprowadzenie tzw. becikowego tj. jednorazowego zasiku dla noworodkw, wydu enie urlopw macierzyskich, podjcie decyzji o budowie gazoportu. Opozycja i cz analitykw polityczno-gospodarczych zarzuca premierowi Marcinkiewiczowi zaniechanie zapowiadanych w expos dziaa na rzecz: budowy 3 mln. mieszka (rzd skorygowa t kwot i zadeklarowa budow 350 tys. mieszka w przecigu 6 lat), reformy finansw publicznych, podatkw i przewidzianych w myl koncepcji taniego pastwa oszczdnoci w administracji publicznej. Bilans stu dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza sta si tematem szeroko relacjonowanym zarwno w telewizji publicznej jak i prywatnej. Dokonaam analizy telewizyjnych form dziennikarskich w stacji TVP 1 i w TVN 24 w celu wyonienia manipulacji medialnych w kontekcie 100 dni gabinetu.. Dobr materiaw jak i stacji by celowy. W swych rozwa aniach skupiam si na wyemitowanym przez TVP 1 programie pt. 100 dni gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza, majcym formu wywiadu przeprowadzonego z Kazimierzem Marcinkiewiczem. Przeanalizowaam rwnie materiay w postaci licznych relacji, wywiadw, debat i serwisw

informacyjnych powiconych tematyce 100 dni rzdu. Wspomniane programy na bie co emitowane byy przez nadajc w systemie 24ro godzinnym stacj informacyjn TVN 24. Stacja ta transmitowaa na ywo posiedzenia Rady Ministrw z okazji 100 dni gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza, konferencj prasow

zorganizowan na t okoliczno w Urzdzie Rady Ministrw oraz konferencje prasowe najwikszych partii opozycyjnych tj. Platformy Obywatelskiej i Sojuszu Lewicy Demokratycznej.

23

Manipulacja obrazem i jego zawartociW relacjach powiconych stu dniom rzdu Kazimierza Marcinkiewicza dziennikarze nagminnie dokonywali umiejtnej selekcji oraz monta u materiau filmowego w taki sposb, by potwierdzi wysunit przez nich tez, a tak e by stworzy nowe fakty medialne. Do tego celu wykorzystywane byy najczciej odpowiednie fragmenty materiaw filmowych. W programie TVP pt. 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza dziennikarka zadaa pytanie premierowi, czy ten cieszy si podpisaniem paktu stabilizacyjnego, po czym nie czekajc na odpowied wskazaa fragment materiau filmowego, w ktrym premier Marcinkiewicz skanduje synne Yes, yes, yes. Fragment ten zosta zmontowany w taki sposb, e pado dziewiciokrotne Yes, yes, yes. Po emisji dziennikarka zapytaa: Tak byo po pakcie stabilizacyjnym?. Manipulacja polega na tym, e dla wysunitej przez tezy o tym, e Kazimierz Marcinkiewicz by zwolennikiem koncepcji podpisania paktu stabilizacyjnego dziennikarka posu ya si materiaem, w ktrym Kazimierz Marcinkiewicz zademonstrowa swoje zadowolenie z wyniku polskich negocjacji nad bud etem UE. Stacja TVN 24 dokonaa wasnej analizy stu dni dziaalnoci rzdu Kazimierza Marcinkiewicza poprzez kompilacj obrazw pt. 100 dni rzdu w 100 sekund. Kolejno obrazw bya nastpujc: Kazimierz Marcinkiewicz przedstawiany przez Jarosawa Kaczyskiego jako kandydat PiS-u na premiera (namaszczenie na Premiera przed mediami), ujcie premiera w samolocie, krtkie ujcie premiera nad dokumentami przy biurku, moment ucinicia doni z premierem Zjednoczonego Krlestwa Tonnym Blairem kolejne ujcia uciskw doni z urzdnikami unijnymi, synny okrzyk premiera: Yes, yes, yes po zakoczonym szczycie bud etowym UE, premier nad tortem, premier nioscy na posiedzenie Rady Ministrw synnego pluszaka, bohatera kampanii wyborczej PiS-u skierowanej przeciwko Platformie Obywatelskiej, ujcie przedstawiajce premiera witajcego si z kolejnym politykiem, fragment rejestrujcy Premiera w kasku,

24

wizytujcego fabryk, premiera odwiedzajcy domu dziecka, premier taczcy poloneza na studniwce w gorzowskim liceum, ujcie premiera lepicego pierogi, spotkanie premiera ze sportowcami i gra w halow pik no n, fragment rejestrujcy ferie premiera w grach (premier na wycigu narciarskim i lepicy bawana), ujcie premiera wizytujcego polski kontyngent stacjonujcy w Iraku, wizyta w budynku Giedy Papierw Wartociowych (premier bijcy w giedowy dzwon) migawka ze spotkania premiera z dziennikarzami w parku przy pomniku Chopina.

Na 17 uj skadajcych si na film pt. 100 dni w 100 sekund a osiem rejestrowao aktywnoci premiera zorientowane na ksztatowanie pozytywnego wizerunku. Nie przypadkowy wydaje si zatem taki dobr i aran acja fragmentw filmowych, bowiem kwestia autowizerunkowa z luboci podejmowana bya we wszystkich programach powiconych analizie 100 dni rzdu Marcinkiewicza. Materia filmowy pt. 100 dni rzdu w 100 sekund by wykorzystany trzykrotnie tj. w serwisie informacyjnym oraz w specjalnym wydaniu Magazynu 24 godziny, ktrego gociem by sam premier.

Manipulacja tematami politycznymi zarwno w serwisach informacyjnych jak i pozostaych formach dziennikarskichW programie TVP pt. 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza tematy podjte przez realizatorw programu oscyluj wok tych spraw, ktre budz w opinii redaktorw liczne kontrowersje lub ktre zostay zaniechane przez rzd Kazimierza Marcinkiewicza. S to w kolejnoci: pakt stabilizacyjny, fiasko koalicji PO-PiS, 100 dni w liczbach, PR polityczny premiera, budowa mieszka, marketing polityczny rzdu,

25

niepopularne decyzje takie jak np. finanse publiczne czy kwestia odbierania nieuczciwie przyznanych wiadcze byym prominentom i urzdnikom, reforma podatkw, naprawa su by zdrowia, zwalczanie korupcji i ukadw, ocena ministrw rzdu.

W tej ostatniej sprawie zapytano Premiera, czy jest zadowolony z Ministra Spraw Zagranicznych, Stefana Mellera. Szef dyplomacji w rzdzie Kazimierza Marcinkiewicza jako pierwszy publicznie przeciwstawi si zawieraniu jakichkolwiek ukadw z Samoobron i LPRem. Dziennikarka zapytaa Marcinkiewicza, czy zdaje sobie spraw z tego, e wadze PiS prowadziy rozmowy z Jackiem Saryuszem-

Wolskim na temat mo liwoci zastpienia przeze Stefana Mellera na stanowisku Ministra Spraw Zagranicznych. Podjcie tematu oceny ministrw i poruszenie przy tym kwestii Stefana Mellera byo o tyle celowe, i sugerowao widzom programu, i szefem gabinetu nie jest w rzeczywistoci premier lecz prezes partii stanowicej polityczne zaplecze dla rzdu, czyli Lech Kaczyski. Realizatorzy programu poo yli szczeglny nacisk na te tematy, ktre zaliczane s do tzw. pora ek rzdu. W programie, ktrego zao eniem bya ocena dziaalnoci rzdu pominito kwestie zaliczane do osigni tego gabinetu. Tematy dobrane byy w taki sposb, by wzmocni tez, e rzdu Marcinkiewicza zorientowany by nie na rozwizywanie aktualnych problemw spoeczno-gospodarczych, lecz na tworzenie pozytywnego wizerunku. Temat PR premiera zosta poruszony dwukrotnie. Stacja TVN 24 emitujca na bie co programy powicone 100 dniom gabinetu Marcinkiewicza midzy relacjami na ywo ze stu-dniwkowego posiedzenia Rady Ministrw i konferencji prasowych rzdu oraz Sojuszu Lewicy Demokratycznej a tak e Platformy Obywatelskiej wplota serwisy informacyjne oraz wywiady i debaty z ekspertami. Tematami przewodnimi byy analizy sukcesw i pora ek 100 dni rzdu ze szczeglnym naciskiem poo onym na ocen polityki medialnej rzdu (autokreacji wizerunku) oraz dziaalnoci gospodarczej. Kwestie te poruszane byy we wszystkich wyemitowanych tego dnia programach.

26

Skoncentrowanie si rzdu na ksztatowaniu pozytywnego wizerunku w okresie stu dni jego dziaania bya szeroko omawiana przez dziennikarzy i zaproszonych przez nich do studia publicystw. By to gwny temat rozmowy z Mariuszem Janickim publicyst Tygodnika Polityka w programie poprzedzajcym transmisj otwartego dla mediw posiedzenia Rady Ministrw. Janicki dokona analizy wanie kwestii zwizanych z wizerunkiem rzdu, jego relacji z publicznoci oraz jzyka premiera. Ocena dziaalnoci gospodarczej rzdu bya tematem rozmowy z Ryszardem Petru, gwnym ekonomist Banku BPH. Omwiono kolejno: rozwizywanie a raczej zaniechanie rozwizywania przez rzd problemw gospodarczych, ocen dziaalnoci Ministra Finansw w rzdzie Kazimierza Marcinkiewicza, Zyty Gilowskiej i zadeklarowan przez ni reform finansw publicznych, reform podatkow i kwesti taniego pastwa. Podsumowano rwnie wpadki i sukcesy gospodarcze rzdu.

Sprowadzenie analizy 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza do oceny decyzji rzdu w sferze gospodarki miao na celu ujawni forowan przez dziennikarzy tez, i rzeczywisto gospodarcza skrzeczy. Konstrukcja pyta zadawanych przez dziennikarza skierowaa ocen dziaalnoci gospodarczej rzdu na grunt pora ek. Generalnie w wikszoci programw wyemitowanych tego dnia w TVN 24 redaktorzy skoncentrowali si gwnie na wykazywaniu wpadek gabinetu Marcinkiewicza. W rozmowie z posem PiS, Tadeuszem Cymaskim tematy poddane przez dziennikarza znw uo yy si w zestaw dra liwych zagadnie, ktre po raz kolejny poo yy nacisk na niedocignicia gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza. Poruszane byy m.in.: zadeklarowane w kampanii wyborczej i expos premiera, synne 3 mln mieszka oraz wyuskane z konferencji prasowej SLD, podsumowujcej 100 dni rzdu: rosnce bezrobocie, brak dopat unijnych dla rolnikw, za prasa midzynarodowa jak cieszy si Polska, oraz przyrwnanie rzdw PiSu do AWS-bis, gdzie zasada TKM wci obowizuje. Wymienione tematy poruszane na konferencji prasowej SLD, dla potrzeb wywiadu z posem Cymaskim zostay krtko zrelacjonowane przez reportera Konrada Wachulca. Ograniczy si on w swojej relacji do wyszczeglnienia najbardziej nonych tematw, ktre przewijay si we wszystkich programach TVN 24. Pominite zostay

27

mniej chwytliwe tematy takie jak: podwy ki pac dla urzdnikw najwy szego szczebla administracji publicznej, upolitycznienie pastwa na przykadzie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Polskiej Organizacji Turystycznej, czystki personalne w sporcie, powoywanie na stanowiska publiczne osb nie posiadajcych odpowiednich kompetencji. Tematy, ktre zostay poruszone przez dziennikarza w trakcie debaty z socjologami i politologami tj. prof. Edmundem Wnukiem Lipiskim, dr Jackiem Kucharczykiem, prof. Wojciechem ukowskim oraz dr Radosawem Markowskim rwnie oscyloway wok nonych kwestii takich jak: medialne wydarzenie jakim byo zorganizowanie stuminutowego, otwartego posiedzenia rzdu, uroczystej konferencji prasowej z udziaem wszystkich czonkw Rady Ministrw, wpadki rzdu oraz jego zalety. Poruszona rwnie zostaa przyszo rzdu Marcinkiewicza. Kolejny temat, ktry zosta podjty przez redakcj TVN 24 to wizerunek Polski na arenie midzynarodowej. Redaktor relacjonujcy doniesienia prasy zagranicznej skupi si na tzw. zej prasie. Krytyka Polski w prasie zachodniej obja trzy kwestie: brak entuzjazmu z jakim prasa zagraniczna przyja zwycistwo PiSu w wyborach parlamentarnych, brak koalicji z PO oraz zawizanie si paktu stabilizacyjnego.

Wyszczeglnione tematy poruszane przez pras zachodni nie dotyczyy bezporednio dziaalnoci gabinetu Marcinkiewicza lecz jego zaplecza politycznego tj. PiSu. Reporter stwierdzi, e wizerunek samego Marcinkiewicza wychodzi nie najgorzej, a to z kolei nie korespondowao z ocenami wystawionymi przez redakcji TVN 24 rzdowi Kazimierza Marcinkiewicza. Tematem przewodnim wywiadu z Arturem Zawisz, posem PiS i jednoczenie przewodniczcym Komisji Gospodarki w Sejmie oraz z posem PO i jednoczenie czonkiem utworzonego przez Platform Obywatelsk Gabinetu Cieni, Zbigniewem Chlebowskim bya analiza dziaa gospodarczych rzdu, a w szczeglnoci: 3 mln. mieszka, zapowiedzianej przez ministra finansw reformy finansw publicznych i podatkw, postpujcego bezrobocia, oraz becikowego. Jak wida tematy te ju si przewijay we wczeniejszych programach. Jednak e cige powracanie do tych tematw miao wywoa w widzach wra enie, i s to problemy spoeczno-

gospodarcze, ktrych rzd si podj i ktrym do tej pory nie sprosta.

28

Polityka medialna, ilo przyjtych przez rzd ustaw, rosnce bezrobocie, podatki, krytyka dziaalnoci gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza ze strony Platformy Obywatelskiej to gwne tematy przeprowadzonej w studiu TVN 24 rozmowy z przewodniczcym SLD, Wojciechem Olejniczakiem oraz rzecznikiem prasowym rzdu, Konradem Ciesiokiewiczem. Oczywicie polityka medialna rzdu, rosnce bezrobocie i wysokie podatki, to stae elementy repertuaru dziennikarskiego. Nowym tematem podjtym przez dziennikarza byo natomiast omwienie krytycznych ocen wysunitych pod adresem rzdu Marcinkiewicza przez politykw Platformy Obywatelskiej. W tym celu posu ono si fragmentem konferencji prasowej PO, konferencji podsumowujcej 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza. Pytanie o potencjalny rzd SLD z PO skierowane przez dziennikarza do przewodniczcego SLD, Wojciecha Olejniczaka byo podjt prb stworzenia faktu medialnego ukierunkowanego na kontrowersj. Oczywicie odpowied pada zdecydowanie negatywna, ale w widzach wzbudzia pewn wtpliwo. Zupenie inne tematy zostay poruszone w rozmowie z posem Platformy Obywatelskiej i jednoczenie przewodniczcym Gabinetu Cieni, Janem Rokit. Co prawda pado haso becikowe, ale w kontekcie kontrowersyjnej ulgi, ktr popara Platforma Obywatelska. W wywiadzie podniesiono rwnie kwesti fiaska koalicji POPiS oraz totalitarnej krytyki jak uprawia Platforma w stosunku do gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza. Po raz pierwszy w programie powiconym analizie 100 dni rzdu poddano jednoznacznej krytyce ugrupowanie opozycyjne. Jakie byy motywy tej krytyki? Czy twrcom programu chodzio o zachowanie pewnej rwnowagi w forowaniu krytycznych ocen? Czy rkawica rzucona przez dziennikarza Janowi Rokicie, politykowi znanemu z ostrych ripost, bezpardonowych ocen i twrcy kontrowersyjnych hase politycznych typu Nicea albo mier, nie miaa wywoa pewnego napicia? Andrzej Morozowski do programu Skaner polityczny zaprosi dwch publicystw: Piotra Gabryela (Tygodnik Wprost) oraz Piotra Stasiskiego (Dziennik Gazeta Wyborcza). Obszary, ktre zostay przez nich szczegowo przeanalizowane to: polityka medialna rzdu i oprawa medialna 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza, system podatkowy, a konkretnie zapowiedzi zmian podatkowych, ilo

29

ustaw przyjtych przez rzd, pakt stabilizacyjny i Komisja Prawdy i Sprawiedliwoci, wkroczenie funkcjonariuszy Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego do firmy J&S i wreszcie cenzura obyczajowa. Te dwa ostatnie tematy to nowe zagadnienia poddane analizie. Nie mniej jednak wida, e realizatorzy programw TVN 24 trzymaj si typowego zestawu zagadnie dotyczcych 100 dni rzdu. W specjalnym wydaniu Magazynu 24 godziny, ktrego gociem by Premier Kazimierz Marcinkiewicz tematy oscyloway wok zestawu kontrowersyjnych kwestii takich jak: krytyka rzdu przez opozycj w tym nasilona krytyka ze strony najwikszej partii opozycyjnej, Platformy Obywatelskiej, ilo przyjtych przez rzd ustaw i oczywicie pakt stabilizacyjny. Koncentracja dziennikarza na dra liwej sprawie napitych stosunkw pomidzy PiSem a Platform Obywatelsk dodao caemu wywiadowi medialnej pikanterii. W zarejestrowanym materiale filmowym powiconym 100 dniom gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza odnotowaam manipulacje czasem antenowym.

Dziennikarz prowadzcy wywiad z posami Arturem Zawisz (PiS) i Zbigniewem Chlebowskim (PO) czciej udziela gosu przedstawicielowi opozycji. W

dziewiciominutowym wywiadzie Chlebowski mwi 9 razy, Zawisza za 5 razy. Czas antenowy wypowiedzi przedstawiciela ugrupowania opozycyjnego to 4 min. 6 sek., natomiast czas antenowy wypowiedzi przedstawiciela partii rzdzcej to 2 min 9 sek. Dysproporcja w czasie wypowiedzi rozmwcw pokazuje, prowadzcy wywiad faworyzowa pogldy posa Chlebowskiego. e dziennikarz

Dobr ekspertw, komentatorw, statystyk i sonda yW celu dokonania oceny dziaa gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza twrcy programu wyemitowanego przez TVP pt. 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza, przytoczyli wypowiedzi r nych politykw. Oddano gos m.in.: obecnemu Marszakowi Senatu Bogdanowi Borusewiczowi, sprzyjajcemu PiSowi, Janowi Olszewskiemu, byemu premierowi, zwolennikowi PiSu, Jzefowi Oleksemu byemu Marszakowi Sejmu, byemu premierowi, obecnie politykowi SLD,. Wymienieni politycy wystawili

30

rzdowi pozytywn ocen. Reszta politykw bya albo umiarkowanie powcigliwa albo krytyczna w stosunku do dziaa rzdu Kazimierza Marcinkiewicza. Wrd politykw tych znaleli si: Lech Wasa byy Prezydent, przeciwnik braci Kaczyskich, Jarosaw Kalinowski, byy minister rolnictwa i przewodniczcy opozycyjnej partii PSL, Wadysaw Frasyniuk, byy dziaacz Solidarnoci i lider partii Demokraci oraz Jan Rokita, polityk Platformy Obywatelskiej, szef Gabinetu Cieni, stworzonego przez PO swoistego antyrzdu. Przewaga negatywnych ocen odzwierciedlaa sympatie czy te afiliacje polityczne poszczeglnych politykw. W tym samym programie przedstawiono rwnie krtkie opinie przedstawicieli wiata mediw, ktrzy dokonali krtkich ocen 100 dni rzdu Marcinkiewicza. Wrd nich znaleli si: Sawomir Wildstein (Tygodnik Wprost), znany ze swego poparcia dla PiSu, Piotr Zaremba (Tygodnik Newsweek), pozytywnie komentujcy polityk Prawa i Sprawiedliwoci, Janusz Rolicki (Dziennik Fakt), krytyk PiSu i Wiesaw S. Dbski (Dziennik Trybuna) zdeklarowany kontestator rzdu. Oceny trzech pierwszych publicystw byy pozytywne. Z tym, e pomimo lewicowych sympatii Janusz Rolickiego przytoczony zosta w programie ten fragment wypowiedzi dziennikarza, ktry dotyczy podjtych przez rzd negocjacji bud etu unijnego (...zaskoczy mnie (rzd) swoj sprawnoci w swoich rokowaniach z Uni

Europejsk). Ocena czwartego publicysty, jak mo na si byo spodziewa wypada negatywnie. Niezrozumiay jest fakt, i wrd przedstawicieli prasy oceniajcych 100 dni rzdu zabrako publicystw wiodcych, opiniotwrczych dziennikw takich jak Gazeta Wyborcza czy Rzeczpospolita. Wwczas bilans ocen wystawianych przez publicystw gabinetowi Marcinkiewicza ksztatowaby si zgoa inaczej. Trudno jest jednoznacznie wskaza motywy, jakimi kierowali si producenci programu przy doborze tzw. liderw opinii czy te ekspertw oceniajcych gabinet Marcinkiewicza. Sympatie polityczne i wiatopogld odgryway tu z pewnoci istotn rol. Jednak e twrcy tego programu dopucili si kolejnej manipulacji, ot przytoczyli te fragmenty wypowiedzi, ktre miayby zawiadczy o obiektywizmie zarwno realizatorw programu jak i komentatorw (przykad pozytywnej opinii wydanej przez Jzefa Oleksego i Janusza Rolickiego).

31

Wspomniany program wyemitowany przez telewizj publiczn zosta wzbogacony przez jego twrcw w elementy rozrywkowe. Ot przytoczone zostay krtkie wypowiedzi znanych satyrykw tj. Krzysztofa Skiby, Jerzego Kryszaka, Wojciecha Cejrowskiego, Marcina Wolskiego i Marka Majewskiego. Dotychczasowy repertuar polityczno-satyryczny wymienionych artystw znalaz wyraz w ich ocenach. Wystpienie Wojciecha Cejrowskiego i Marcina Wolskiego zawierao pozytywn ocen rzdu Marcinkiewicza, reszta wypowiedzi stanowia krytyczn satyr gabinetu.

Reasumujc, przewa yy negatywne wypowiedzi zaproszonych do programu satyrykw. Dziennikarze TVN 24 w setnym dniu rzdw gabinetu Kazimierza zaprosili do swego studia liczne grono niezale nych ekspertw, komentatorw ycia politycznego, posw bdcych zarwno stronnikami jak i oponentami politycznymi partii rzdzcej. Wrd ekspertw, ktrzy dokonali medialnej i polityczno-spoecznej analizy dziaalnoci rzdu znaleli si publicyci oraz socjologowie i politolodzy. W setny dzie gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza, wyemitowano osiem programw

przyjmujcych formu wywiadw i debat. Wzio w nich udzia 15 goci, z tym e zaledwie trzech z nich byo powizanych z parti rzdzc, kolejni trzej to byli przedstawiciele partii opozycyjnych PO i SLD, natomiast pozostali tj. eksperci ds. mediw i gospodarki oraz przedstawiciele nauk spoeczno-politycznych (9 osb) zdradzali wybitnie antypisowskie i liberalne pogldy. Pierwszym ekspertem zaproszonym do studia TVN 24 by publicysta Tygodnika Polityka, w ktrym nie szczdzi si krytyki dla partii rzdzcej, Mariusz Janicki. Podsumowa on dziaalno rzdu tymi sowami: To byo miodowe sto dni, swoboda wyboru podejmowania decyzjiatwych, chwytliwychpremier jeszcze nikomu niczego przykrego nie powiedzia ... Je eli te sto dni miao na celu zdoby zaufanie do rzdu to nale y oceni je pozytywnie. Kolejny przykad niezale nego eksperta zaproszonego do studia TVN 24 w celu oceny dziaalnoci gospodarczej rzdu by wspomniany wczeniej Ryszard Petru, gwny ekonomista Banku BPH, byy doradca Leszka Balcerowicza, dziaacz Unii Wolnoci i zwolennik liberalnego programu Platformy Obywatelskiej. Jak si mo na

32

byo spodziewa ekonomista podsumowa 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza: Nic wa nego w gospodarce w cigu tych ostatnich stu dni si nie wydarzyoRzd zepchn gospodark na dalszy tor. Petru wytkn rzdowi to, i nie podj adnych trudnych i niepopularnych decyzji oraz to, e zaniecha przeprowadzenia

zapowiadanych w expos reform gospodarczych, pozostawiajc je w sferze deklaracji. Program socjalny rzdu przyrwna do zagrania marketingowego i zaliczy do najwikszej wpadki gabinetu. Za sukces ekonomista uzna fakt, i rzd nie uleg fali populizmu, co byo bezporednim nawizaniem do podpisanego paktu

stabilizacyjnego. Wrd komentatorw przychylnych rzdowi by m.in. pose z ramienia Prawa i Sprawiedliwoci, Tadeusz Cymaski, Artur Zawisza, przewodniczcy Sejmowej Komisji Gospodarki oraz Konrad Ciesiokiewicz, rzecznik prasowy rzdu. Wymienieni politycy odpowiadali na krytyk pync ze strony dziennikarzy czy adwersarzy politycznych. Tak byo w przypadku wywiadu przeprowadzonego z posem Arturem Zawisz i Zbigniewem Chlebowskim, posem PO i jednoczenie czonkiem Gabinetu Cieni Platformy Obywatelskiej. Inny przykad to zaproszenie do studia obok wspomnianego Konrada Ciesiokiewicza lidera opozycyjnej w stosunku do PiSu, lewicowej partii SLD, Wojciecha Olejniczka. Oczywicie jak si mo na byo spodziewa, dokonane przez przedstawicieli ugrupowa opozycyjnych analizy i oceny gabinetu Marcinkiewicza byy w wikszoci negatywne. Do debaty powiconej stu dniom rzdu Kazimierza Marcinkiewicza gospodarz programu, Andrzej Mrozowski zaprosi - jak sam okreli kwiat polskiej socjologii i politologii: prof. Edmunda Wnuka - Lipiskiego (Instytut Studiw Politycznych PAN), dr Jacka Kucharczyka (Instytut Spraw Publicznych), prof. Wojciecha ukowskiego (Instytut Spraw Politycznych UW) oraz dr Radosawa Markowskiego (Szkoa Wy sza Psychologii Spoecznej). Wszyscy zaproszeni komentatorzy

niejednokrotnie gosili swoje liberalne pogldy oraz formuowali krytyczne opinie na temat polityki PiSu. Tym razem rwnie krytyce poddano: becikowe, dziaalno

ministra rolnictwa, Krzysztofa Jurgiela oraz ministra finansw Zyty Gilowskiej, polityczn korupcj (zwalczanie ukadw innymi ukadami), wzmocnienie roli pastwa kosztem osabienia roli spoeczestwa. Przyszo gabinetu rwnie zostaa skrytykowana, bowiem zdaniem ekspertw bdzie ona naznaczona pitnem: niespjnego programowo zaplecza rzdu, strachem partii koalicyjnych przed

33

wyborami,

parali em

decyzyjnym,

spowodowanym

dublowaniem

administracji

publicznej (urzdnikw bd pilnowa nowo powoani do tego celu inni urzdnicy). Najbardziej kontrowersyjnym komentatorem 100 dni rzdu zaproszonym do studia TVN 24 by pose Jan Rokita, ktry jednym tchem wylicza bdy i zaniechania jakich gabinet Kazimierza Marcinkiewicza si dopuci w przecigu stu dni swego dziaania. Na przytoczony przez dziennikarza zarzut, w ktrym premier wytkn Platformie brak choby jednego ciepego sowa dla jego dziaa, tak odpowiedzia: Rzd, ktry nic nie zrobi, jak ma usysze ciepe sowa?. Zaproszeni do programu Skaner polityczny publicyci, ktrym powierzono zadanie dokonania oceny dziaalnoci rzdu Kazimierza Marcinkiewicza to Piotr Gabryel, redaktor naczelny Tygodnika Wprost oraz Piotr Stasiski, dziennikarz Gazety Wyborczej. Publicyci ci s przedstawicielami prasy, ktra krytykuje dziaania rzdu i PiSu. W nieasce partii rzdzcej jest szczeglnie Gazeta Wyborcza, z ktr PiS toczy nieustanny dialog. Medialny rodowd zaproszonych komentatorw 100 dni rzdu pokry si z wygaszanymi przez nich ocenami: Piotr Stasiski: Rzd kryzysu politycznego. Ministrowie tego rzdu i Pis nie byli przygotowani do rzdzeniaprzykad z prof. Relig jest charakterystyczny. Rzdzi su b zdrowia czowiek, ktry ma cakowicie, diametralnie przeciwny pogld na temat, jak finansowa su b zdrowia, jak j organizowa od programu partii, ktra wyonia ten rzdA prof. Gilowska, obrzucana inwektywami przez PiS w kampanii liberaka, ktra ma nagle naprawi gwatem bud et. Piotr Gabryel: Najgorzej, e rzd ten jest du o lepszy ni obawiali si ci, ktrzy myleli, e bdzie fatalny i du o gorszy ni obawiali si ci, ktrzy myleli, e bdzie to rzd jakiegokolwiek przeomu. Nie jest to rzd adnego przeomuBrakuje jakiegokolwiek pomysu, konceptu. Takiego konceptu, z jakim szed do wadzy rzd Jerzego Buzka.

Dobr cytatw przez dziennikarzy i twrcw telewizyjnych programw politycznych mia na celu podtrzymanie tezy, i rzd Kazimierza Marcinkiewicza jest zorientowany jedynie na ksztatowanie pozytywnego wizerunku gabinetu oraz na autopromocj jego szefa. Program TVP pt. 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza dziennikarka, Dorota Gawryluk, rozpocza cytujc prezydenta Stanw Zjednoczonych, Franklin

34

Delano Roosvelta, ktry stwierdzi, e Pierwsze sto dni jest najwa niejsze dla rzdu. Na fali popularnoci mo e on bowiem wprowadza reformy, zwaszcza te najtrudniejsze. Cytat ten zosta u yty jako punkt wyjcia do oceny dwch aspektw 100 dni rzdu tj. autopromocji i zaniedba w zakresie gospodarki. W dalszej czci programu wykazano, e pomimo popularnoci jak wypracowa sobie, z pomoc

konsultantw ds. wizerunku, premier Kazimierz Marcinkiewicz nie zdoa on wprowadzi reform gospodarczych. Kolejny cytat posu y rwnie jako podsumowanie programu. Sformuowana przez dziennikark puenta opara si na stwierdzeniu Jerzego Giedroycia, niekwestionowanego autorytetu, redaktora Paryskiej Kultury i : Gwnym zadaniem polityka jest osiganie celw, a nie popularnoci. A najlepiej gdyby udao si osign jedno i drugie. Poczym dodaa, I tego yczymy Pastwu i rzdowi. Przygotowane i przedstawione przez Jacka Paasiskiego, komentatora TVN 24, fragmenty doniesie prasy zagranicznej na temat sytuacji politycznej Polski wyoniy krytyczne nastawienie zachodnich mediw w stosunku do ugrupowania rzdzcego. Przytoczone zostay cytaty z czterech zagranicznych magazynw. Litewski wit: Polska zapomniaa o swym strategicznym partnerstwie z Litw. Ozibienie stosunkw midzy naszymi pastwami ma ju nie tylko wymiar symbolicznyWadze Polski coraz goniej mwi o czeniu si ale tyko z Grup Wyszehradzk, do ktrej Litwa nie nale y. Lewicowy Le Monde: tytu: Alarm w Polsce i dalej: Pakt stabilizacyjny nosi podopis ultrakonserwatyzmu polskiego, mieszanki nacjonalizmu, wrogoci do integracji europejskiej i obrony wartoci tradycyjnych czsto przesiknitych antysemityzmem. Prawicowy Le Figaro; Skrajny nacjonalizm w Warszawie niepokoi Uni Europejsk. Ewolucja polityczna Polski ku coraz wikszemu nacjonalizmowi powoduje ze samopoczucie w Brukseli. wiadczy to wszystko, co si dzieje w Warszawie o zakopotaniu, nieufnoci i niepokoju w jaki wprowadzi ssiadw zakrt na prawo w Warszawie. Financial Times: wnoszc w popiechu skarg na decyzj Komisji Europejskiej, sprzyjajcej poczeniu bankw UniCredit i HBV Polska nara a si na osabienie swojej wiarygodnoci w kontaktach ze swoimi unijnymi partnerami. Rzd powinien przesta krzycze i zacz rozmawia, zanim bdzie za pno.

35

Przytoczone przez Jacka Paasiskiego cytaty z zachodniej prasy zawierajce krytyczn ocen rzdu Marcinkiewicza a w tym przede wszystkim partii rzdzcej doskonale koresponduj z negatywnym nastawienie redakcji TVN 24 do PiSu. Manipulacji cytatem dokona rwnie dziennikarz, ktry w wywiadzie z Janem Rokit (PO) przytoczy sowa lidera PiSu dla poparcia tezy, i to Platforma nie chciaa koalicji z PiSem: To jest podobno prawd w 100%. Jarosaw Kaczyski tak mwi: media, ktre nie podaj tak, s nieobiektywne. W tym samym wywiadzie dziennikarz przytoczy fragment zarejestrowanej podczas konferencji prasowej rzdu wypowiedzi premiera Marcinkiewicza: Totalitarna krytyka jak dzi uprawia jedno z du ych ugrupowa politycznych w Polsce, to jest krytyka, ktra nie mo e odnie sukcesu, bo jeli kto uchwala ustawy z SLD w poprzedniej kadencji uwa ajc, e dziaa w imieniu interesu pastwa, a dzi nie jest w stanie powiedzie ani jednego ciepego sowa i zagosowa za ani jedn spraw, poprze ani jednej sprawy w cigu tych stu dni naszego rzdu, rzdu naprawy pastwa, tzn. e taka krytyka musi trafi do kosza. Powy sza wypowied jak i kolejna: Totalitarna krytyka mwi premier... Jarosaw Kaczyski mwi, e Platforma staa si awanturnicza i antypastwowa. posu yy dziennikarzowi jako gotowa ocena ugrupowania bdcego w opozycji do partii rzdzcej. Czy mamy tu do czynienia z ujawnieniem przez redaktora wasnych sympatii politycznych czy z kolejn prb nadania sprawom politycznym charakteru kontrowersji i napicia? W specjalnym wydaniu Magazynu 24 godziny reporter przytoczy premierowi fragment kontrowersyjnej wypowiedzi Jana Rokity, w ktrej powiedzia, e Pan (premier) mija si z prawd, i e Pan jest kamczuchem. W kolejnym fragmencie Jan Rokita dokonuje spektakularnego otwarcia synnej lodwki, ktr PiS wykorzysta w negatywnej reklamie wyborczej skierowanej przeciwko PO. Materia opatrzony jest stosownym komentarz Rokity: Chcemy zapyta co po 100 dniach dzisiaj si tak naprawd znajduje w tej lodwce . Pastwo pozwol, ze podejd do niej i sprawdz (polityk podchodzi do lodwki)To jest ta lodwka, ktra bya przedmiotem zobowiza Prawa i Sprawiedliwoci. To Platforma miaa odbiera ludziom produkty z tej lodwki. To Prawo i Sprawiedliwo miao zobowizanie, i ta lodwka bdzie peniejsza. Co dzisiaj jest w tej

36

lodwce? Telewizor. Telewizor, ktry jest symbolem propagandy, pustych wiadomoci. W tej lodwce nie przybyo dzisiaj po 100 dniach rzdu Kazimierza Marcinkiewicza zwykemu Polakowi nic. W tej lodwce, z tej lodwki wycieka pusta, wyborcza, pozbawiona prawd propaganda. Ten ostatni fragment zosta rwnie u yty jako komentarz w rozmowie z

rzecznikiem rzdu Marcinkiewicza i liderem SLD. Posu enie si przez redaktora tymi kontrowersyjnymi cytatami stanowio dopenienie analizy 100 dni rzdu oraz przydao wywiadowi dreszczyku emocji. Inny cytat posu y jako kpiarska ocena bardzo nonego tematu tj. polityki medialnej rzdu : A wie Pan (do Premiera) co mwi opozycja, co mwi SLD i Platforma, e dzisiaj zrobilicie sobie Pastwo tak

akademi ku czci wasnego rzdu. Ciekaw manipulacj cytatem zastosowa dziennikarz, kiedy przypisa wasn wypowied Janowi Rokicie i zacytowa j Premierowi: jest Pan Premierem, czowiekiem, ktry d y do zrealizowania okrelonych celw, czy jak mwi Jan Rokita: takim tanim propagandyst, ktry prowadzi od 100 dni, jedn wielk kampani wyborcz?.

Nieprecyzyjne sonda eW programie TVP pt. 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza przedstawione zostay sonda e porwnujce akceptacj dla rzdu Marcinkiewicza odnotowan w trzech pierwszych miesicach funkcjonowanie tj. listopadzie, grudniu i styczniu. Wyniki zostay zestawione z poziomami akceptacji jakie uzyskay rzdy Jerzego Millera i Jerzego Buzka. Drugie badanie przedstawio stopie poparcia dla wymienionych rzdw. Zarwno w pierwszym jak i drugim badaniu realizatorzy programu podali w rdle jedynie wykonawc tych bada CBOS, pominito natomiast rodzaj badania, wielko i reprezentatywno prby. Ponadto w badaniu pominito rzd Marka Belki, bezporedniego poprzednika gabinetu Marcinkiewicza. Posu ono si zatem niepenym badaniem opinii publicznej by udowodni tez, e rzd Kazimierza Marcinkiewicza cieszy si najwikszym poparciem spoecznym od 1997 r. W specjalnym wydaniu Magazynu 24 godziny zaprezentowano wyniki bada opinii publicznej. W pierwszym sonda u Polacy ocenili 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza. W drugim natomiast wypowiedzieli si, czy wierz, e przy pomocy

37

Samoobrony i LPRu rzd Kazimierza Marcinkiewicza przetrwa do koca kadencji Sejmu. Oczywicie realizatorzy programu podali rdo badania PBS (Pracowni Bada Spoecznych), pominli natomiast rodzaj badania, wielko i stopie reprezentatywnoci prby. Po raz kolejny posu ono si niepen informacj sonda ow.

Komentarz i ocena. Brak oddzielenia informacji od komentarza. U ywanie sformuowa oceniajcych zamiast neutralnychPrzykadem manipulacji medialnej polegajcej na umylnym zacieraniu granicy midzy informacj a komentarzem jest stwierdzenie redaktora stacji TVN 24 prowadzcego wywiad z posami Arturem Zawisz i Zbigniewem Chlebowskim, kiedy to dziennikarz owiadcza autorytatywnie: 3 mln mieszka, teraz 350 tys. w cigu 6 lat. W cigu 100 dni stracilimy prawie 3 mln mieszka. No to jest tempo! Natomiast w rozmowie z posem Janem Rokit dziennikarz stwierdza: To odniemy si do takiego schematu, e PiS, to jest taka partia, ktra chce silnego pastwa, przyjaznego narodowej tradycji, wspierajcego sabszych, a Platforma to jest taka liberalna partia, ktra chce sabego pastwa, ktre sabym nie pomo e, zostawi ich samym sobie. Jest to klasyczny przykad manipulacji medialnej polegajcej na przedstawiania komentarza dziennikarskiego jako informacji. Stosowne w tym miejscu jest zacytowanie twrcy teorii opinii publicznej Waltera Lippmanna, ktry stwierdzi, e informacja i prawda to nie to samo cyt. za [14] Tak jest te i w tym przypadku. Podsunity przez dziennikarza schemat nie znajduje adnego odzwierciedlenia w polskiej rzeczywistoci politycznej. U ywanie przez dziennikarzy relacjonujcych 100 dni rzdu sformuowa oceniajcych zamiast neutralnych miao dowie, e premier Marcinkiewicz nie

przeprowadzi rzetelnej analizy swoich pora ek i osigni. W programie TVP dziennikarka prowadzca wywiad z premierem, Dorota Gawryluk, powiedziaa premierowi wprost: Mwi Pan troszeczk na okrgo. W tym samym programie oceny dziaalnoci gabinetu Marcinkiewicza w czasie 100 dni dziennikarka dokonaa w nastpujcych sowach: Czy Pastwo przyszlicie do rzdu nieprzygotowani?!

38

Dlaczego te ustawy nie zostay wczeniej przygotowane?! oraz ...mwi si o tym, e jak na razie to Pastwo dzielicie bied. W dalszej czci programu dziennikarka zadajc pytanie Premierowi jaka bya jego odpowied na posiedzeniu Komitetu Politycznej Prawa i Sprawiedliwoci odnonie paktu stabilizacyjnego tak j skomentowaa: ...Pana wypowied bya ostatnia, dobra i krtka czyli powiedzia Pan, e jest pan przeciwny paktowi stabilizacyjnemu, ale Pan tego nie chce nam powiedzie otwarcie. W tym samym programie dziennikarka na antenie telewizyjnej u ya kolejnego stwierdzenia oceniajcego, dotyczcego faktu podpisania paktu stabilizacyjnego przed kamer Telewizji Trwam i mikrofonem Radia Maryja: Bya to pewna niefortunno w jednym pokoju, jedna kamera, jedno radio. Komentarz zawiera w sobie jednoznacznie negatywn ocen tego faktu. Kolejny przykad stwierdzenia oceniajcego to wypowied dziennikarki TVN 24 dotyczca przytoczonego w trakcie rozmowy z Ryszardem Petru fragmentu z konferencji prasowej podsumowujcej 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza, w ktrym to fragmencie Minister Finansw, Zyta Gilowska podsumowaa stan prac resortu w zakresie bud etu, organizacji aparatu pastwowego, wsppracy w ramach Unii Europejskiej, podatkw i systemu finansw publicznych. Tu po emisji materiau filmowego dziennikarka podsumowaa ten e materia nastpujco: Deklaracje. W debacie prowadzonej przez Andrzeja Morozowskiego z udziaem socjologw i politologw dziennikarz poprosi zaproszonych goci o dokonanie analizy pierwszego, otwartego posiedzenia Rady Ministrw z okazji 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza. Jednak e wczeniej pozwoli sobie na nastpujcy komentarz: Dla mnie to byo nieco operetkowe widowisko, kiedy ministrowie skadali meldunek swojemu premierowi, tak jakby on nie wiedzia, prawdaJak w teatrze, za czwart cian stali dziennikarze niewidoczni, a tak naprawd to si do nich odbywao. Andrzej Morozowski nie tylko dokona wasnej oceny tego wydarzenia

medialnego, ale co najwa niejsze zaopatrzy j w kpicy komentarz. W tej sytuacji bardzo atwo jest zarzuci dziennikarzowi stronniczo.

39

W rozmowie z Janem Rokit dziennikarz tak skomentowa stosunek Platformy Obywatelskiej do ulg rodzinnych: Platforma upominajca si o ulgi?! Dziwnie to wygldao. Inne sformuowanie oceniajce, ktre pado z ust dziennikarza to: Kamczuch o Premierze?! Brzmi strasznie. W tym ostatnim komentarzu dziennikarz nie tylko wyrazi wasn opini na temat obrzucania Premiera Marcinkiewicza inwektywami, lecz rwnie wzmg napicie towarzyszce tej wypowiedzi. W specjalnym wydaniu Magazynu 24 godziny z udziaem Kazimierza Marcinkiewicza dziennikarz wygosi szereg wasnych opinii. W odniesieniu do pojcia totalitarnej krytyki jakim premier okreli krytyk pync ze strony PO, dziennikarz zapyta: Panie Premierze, czy nie s to za mocne sowa? Totalitarne, totalitaryzm. To wszystko kojarzy si ze strasznymi czasami. Kolejny przykad oceny stosunkw rzdu z Platform Obywatelsk: I pomyle Panie Premierze, e razem mielicie rzdzi. Jan Rokita jako wicepremier i Kazimierz Marcinkiewicz jako premier. Niejedna wspaniaa rozmowa, niejedna sympatyczna wymiana uprzejmoci i nagle katastrofa. A mo e to tylko gra?. Reporter podda rwnie Samoobron i LPR paktu stabilizacyjnego: Podejrzewam, e gdyby zapyta Pana o wczeniej o to, jak powinien przedstawia si scenariusz wydarze, to byby Pan wrd tych, ktrzy niespecjalnie dobrze myl o pakcie stabilizacyjnymCzy myli Pan, e wsppraca , koalicja, pakt z Romanem Giertychem i Andrzejem Lepperem gwarantuje Panu realizacj Paskich pomysw? Czy to jest krok w dobrym kierunku? Rzeczywicie? Powy ej przeanalizowaam techniki manipulacyjne zastosowane przez ocenie fakt podpisania przez PiS,

dziennikarzy w programach powiconych tematyce 100 dniom gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza. Byy to r ne formy dziennikarskie: wywiad, debata, reporta . Zdecydowaam si podda osobnej analizie dwa serwisy informacyjne, ktre stacja TVN 24 wyemitowaa w setnym dniu dziaalnoci rzdu. Uzasadnieniem takiej decyzji jest fakt, i w wiadomoci telewizyjne s dynamiczn i wielowymiarow kompilacj obrazu, dwiku, sowa. Techniki manipulacyjne zastosowane w serwisach

informacyjnych zazbiaj si lub wrcz krzy uj. Tak jest np. z obrazem, ktry czsto spenia rol komentarza lub stanowi to dla komentarza dziennikarskiego. W tym ostatnim przypadku jest podstaw i jednoczenie uzasadnieniem dla wysunitej przez

40

dziennikarza tezy. Innym razem przytaczany przez dziennikarza fragment materiau filmowego, w ktrym zarejestrowano fragment wypowiedzi czy to polityka czy ekspera-komentatora stanowi mo e doskonae narzdzie do manipulacji informacj bd cytatem. W pierwszym serwisie informacyjnym, przygotowanym przez Rafaa Poniatowskiego tematem przewodnim byo 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza. Pierwsz poruszan kwesti bya ocena dziaalnoci rzdu dokonana przez Kazimierza Marcinkiewicza na otwartym posiedzeniu Rady Ministrw. Towarzyszy temu fragment materiau filmowego z otwartego dla mediw posiedzenia tego gabinetu oraz fragment wypowiedzi Premiera: Realizujemy program naprawy pastwa.... Po czym dziennikarz skomentowa te sowa nastpujco: Tak szef gabinetu ocenia prac swoich ministrw. W setny dzie urzdowania Kazimierz Marcinkiewicz zorganizowa po raz pierwszy w historii otwarte dla mediw posiedzenie rzdu. Czas wypowiedzi Kazimierza Marcinkiewicza to 3,72 sek., dziennikarza 10,04 sek. Jest to kolejne potwierdzenie tezy, e gos dziennikarza wypar z telewizji gos polityka. Kolejne ujcie to fragment stu-dniwkowej konferencji prasowej rzdu. Wypowied Marcinkiewicza uprzedzi komentarz dziennikarza: Jak mwi sam premier nie wszystkie obietnice rzdu udao si zrealizowa, po czym sam premier przemwi: ...prawie 90%. To nie jest 100. Dlatego powiedziaem, e rzd jest dobry - a nie bardzo dobry. Drugim tematem serwisu byy sukcesy rzdu. Tutaj dziennikarz posikujc si plansz wymieni m.in. zwycisk batali o bud et Unii Europejskiej, utrzymanie ni szej akcyzy na paliwa, becikowe oraz decyzj o budowie gazoportu. Komentarz dziennikarza: Ale jak mwi eksperci na tym koniec, jest rwnie zapowiedzi tego, i dalsza cze materiau bdzie powicona negatywnym aspektom 100 dni dziaalnoci gabinetu Marcinkiewicza. Niezale ny ekspert z Centrum im. Adama Smitha, Andrzej Sadowski uzasadni zaniedbania decyzyjne gabinetu Marcinkiewicza nastpujco: Rzd nie mia mo liwoci zajcia si wikszoci powa nych rzeczy, bo nie mia wystarczajcej wikszoci parlamentarnej. Tak e trudno mwi o 100 dniach rzdu. Bya to wypowied usprawiedliwiajca niedocignicia gabinetu

Marcinkiewicza.

41

Pora ki rzdu stay si kolejnym, szeroko rozwinitym tematem serwisu. Punktem wyjcia by krtki fragment wypowiedzi Premiera: Cigle brakuje nam do 3 mln troch. Wypowied t uci komentarz dziennikarski: To jedna z wikszych pora ek, jak na razie z 3 mln mieszka Premier za w miar pewne uzna zbudowanie 315 tys. Znw komentarz dziennikarza wdar si w sowa polityka. Wypowied premiera w tym przypadku trwaa 2 sek. 45 , natomiast reportera 6 sek. 69. Zaraz potem dziennikarz posikujc si plansz pt. Pora ki rzdu wymieni je w nastpujcej kolejnoci: reforma finansw publicznych, oszczdna administracja czy obni ka podatkw. Kolejnym tematem serwisu bya ostra krytyka gabinetu Marcinkiewicza pynca ze strony opozycji. Za punkt wyjcia posu y tutaj fragment konferencji prasowej Platformy Obywatelskiej. Obraz przedstawia Jana Rokit, ktry sta przy synnej lodwce, u ytej w reklamwce wyborczej PiS przeciwko PO, i wskazujc na umieszczony w niej telewizor powiedzia: Telewizor, ktry jest symbolem propagandy pustych wiadomoci.... U ycie tego obrazu i cytatu byo celowe, gdy by to dowd na krytyk, jakiej poddany zosta gabinet Marcinkiewicza, ale tak e uzasadnienie dla stronniczego komentarza dziennikarskiego: Opozycja zarzuca Premierowi rwnie to, e ka dy dzie jego rzdw to 1000 kolejnych osb bez pracy. Trudno si dziwi, e w tej sytuacji nie szczdzi mu krytyki. Potwierdzeniem tych sw byo krtkie ujcie modego czowieka czytajcego w jakim Urzdzie Pracy tablic z ogoszeniami o prac. Kolejny materia dokumentujcy krytyczne stanowisko opozycji wobec rzdu pochodzi z konferencji prasowej Platformy Obywatelskiej. Przytoczona zostaa wypowied lidera PO, Donalda Tuska: Pan Premier Marcinkiewicz zosta dziadkiem i to jest z ca pewnoci sukces wart gratulacji. Manipulacja polegaa tu na doborze obrazu i cytatu, ktry wspar wczeniejszy komentarz, lecz rwnie nis w sobie chwytliwe przekazy - taki polityczny mini infotainment. Podobnie byo z u ytym fragmentem zapisu konferencji prasowej Sojuszu Lewicy Demokratycznej, ktrej lider, Wojciech Olejniczak powiedzia: Pan Premier Kazimierz Marcinkiewicz mwi, e rzd jest zgrany. Ja myl, e rzd si zgrywa. Cytat ten posu y jako komentarz dotyczcy polityki medialnej rzdu. Do tego dziennikarz doo y kolejny: Ale

42

rwnie gra....Premier doskonale opanowa sztuk obcowania z mediami. Potrafi si znale w przer nych sytuacjach. Komentarzowi temu towarzyszyy r ne migawki ukazujce premiera, ktry przed kamerami zdmuchuje wieczki na torcie, lepi bawana w czasie zimowych ferii, artuje z dziennikarzami w parku, przy pomniku Chopina. Przytoczona wypowied kolejnego eksperta tym razem z zakresu marketingu politycznego, a tak e byego rzecznika prasowego Prezydenta Lecha Wasy, Andrzeja Drzycimskiego: Polityka jest teatrem, polityka jest teatrem, stanowia pretekst do bardzo kliwego komentarza podsumowujcego wydarzenie medialne jakim byo 100 dni rzdu Kazimierza Marcinkiewicza: Teatrem, w ktrym widzami s wyborcy, a zesp aktorski robi wszystko, aby skusi ich na kolejny seans. W czci

podsumowujcej serwis informacyjny dziennikarz posu y si doskona manipulacj obrazem, bowiem w pierwszej czci komentarza na ekranie pojawiy si ujcia instalowanej w punkcie wyborczym urny, a wypowiadanym przez dziennikarza sowom zesp aktorski towarzyszy obraz ukazujcy ministrw rzdu Marcinkiewicza, ktrzy wchodz do sali, gdzie za chwil miao si odby uroczyste posiedzenie Rady Ministrw z okazji 100 dni gabinetu Kazimierza Marcinkiewicza. Powy szy serwis informacyjny by wyemitowany dwukrotnie w cigu setnego dnia dziaalnoci gabinetu. Serwis trwa okoo 2 min 0 sek. 07. czny czas wypowiedzi Kazimierza Marcinkiewicza to 17 sek. 32, czny czas wypowiedzi

politykw opozycyjnych to 15, 34 sek., eksperci-komentatorzy zabierali gos w czasie 12 sek. 46. Gos reportera zdominowa serwis informacyjny, bowiem czny czas wypowiedzi antenowej dziennikarza to 1 min 5 sek. Zaletom rzdu powiecono w sumie 41 sek. 34 reszta serwisu tj. 1 min 18 sek. 73 miaa wydwik negatywny. W drugim serwisie informacyjnym, przygotowanym przez Krzysztofa Skrzyskiego, gwnym tematem by negatywna ocena rzdu Kazimierza Marcinkiewicza w zakresie realizowanej polityki taniego pastwa . Materia rozpocz si od pozytywnego akcentu tj. od komentarza dziennikarza, w ktry stwierdza: Dzisiejsze podsumowanie 100 dni rzdu wedug jego szefa wyszo bardzo dobrze . Obraz przedstawi ujcia z otwartego dla mediw posiedzenia

43

gabinetu i premiera wygaszajcego nastpujce sowa: Wykonalimy prawie 90% tego programu... Kolejna cz serwisu powicona bya pora kom i uchybieniom rzdu. Krytyk rozpoczto od kwestii oszczdnego pastwa. W tym miejscu dziennikarz u y stwierdzenia oceniajcego: Zdecydowanie gorzej ma si realizacja

najgoniejszego programu tego rzdu taniego pastwa . Za filmowe to do tej wypowiedzi posu yy obrazy: Premiera rozmawiajcego z politykami PiSu oraz Premiera wygaszajcego expos Sejmie: ... eby nas sta nie byo... Dziennikarz posikujc si tablic pt. Tanie pastwo wymieni instytucje, ktre zgodnie z obietnicami rzdu miay by zlikwidowane tj. Agencj Nieruchomoci Rolnych i Wojskow Agencj Mieszkaniow lub te, ktre miay si poczy tj. Agencj Rynku Rolnego z Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Na tablicy

wyszczeglnione zostay te inne instytucje, ktre miay ulec rozwizaniu: Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych, Delegatury Wojewdzkich Komend Policji ora z Delegatury Urzdw Wojewdzkich. Niestety w komentarzu zostay one podmioty pominite. Reporter wspomnia rwnie i oszczdnoci rzd chce szuka sprzedajc su bowe samochody czy pastwowe orodki wypoczynkowe. W trakcie tej wypowiedzi pojawiy si ujcia luksusowej limuzyny rzdowej ora niemniej luksusowego i malowniczego rzdowego orodka. U yty materia filmowy wietnie uzasadni konieczno spieni enia rzdowych zbytkw. Niezale ny ekspert, Marcin Mrz, ekonomista z Corporate & Investment Banking na poparcie powy szej tezy u yczy swojego komentarza: Zapowiadane oszczdnoci szy w miliardy zotych. Zapowiadane byy bardzo du e cicia w administracji publicznej. Jak do tej pory nic z tego nie wyszo. Dziennikarz dokadnie sprecyzowa, i oszczdnoci miay wynie blisko 5 mld. zotych. Na ekranie przedstawiono kolejn plansz pt.

Oszczdnoci, ktrej dziennikarz nie skomentowa. Zapisy, ktre si na niej pojawiy uo yy si w niejasny schemat:

44

Rys. 2 . Schemat oszczdnoci pastwowych OSZCZDNOCI ZWOLNIENIE 20% PRACOWNIKW = ok. 0,5 mld TANIE PASTWO ok. 5 mld z rocznierdo: Serwis informacyjny TVN 24 z dn. 08.02.2006 r. Red. Krzysztof Skrzyski.

Posu enie

si

tak

nieprecyzyjn

tablic

podwa y

postulat

kompletnoci

zastosowanych przez dziennikarzy materiaw. Tymczasem reporter stwierdzi, e ...rzd wci miliardowe cicia obiecuje i dla uzasadnienia tej tezy zaprezentowano ujcie ze stu-dniwkowej konferencji prasowej rzdu, na ktrej premier zapewni: Program tanie pastwo jest realizowany. W parlamencie s