Program Profilaktyki WZW typu Aw zakładach produkujących

i wprowadzających żywność do obrotu

Państwowa Inspekcja SanitarnaPolskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej

WZ

W/0

5/0

1/0

1

Program Profilaktyki WZW typu Aw zakładach produkujących i wprowadzających żywność do obrotu

W świetle zarówno regulacji prawnych UE*, jak i nowego polskiego prawa żywnościowego**,

pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo zdrowotne żywności ponosi jej wytwórca lub

wprowadzający do obrotu.

* Regulacja (EC) No 178/2002 Europejskiego Parlamentu i Rady z dn. 28.01.2002. Official Journal of the European Communities 2002; L 31/1: 01.02.2002.

** Turlejska H., Zasady GHP/GMP oraz system HACCP jako narzędzia zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności. Poradnik dla przedsiębiorcy., Warszawa 2003: 59

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A)

• Choroba jest wywoływana przez wirusa HAV

• Leczenie bywa uciążliwe i długotrwałe

• Źródłem zakażenia jest tylko człowiek

• Zakażenie przekazywane jest drogą pokarmową, wzw typu A jest nazywane „chorobą brudnych rąk”

• Jeden człowiek może zarazić wiele osób stanowiąc źródło epidemii

• Opisano wiele epidemii spowodowanych zakażoną żywnością*

* Fiore A. Food Safety CID 2004; 38:705-15

Budowa wirusa HAV

• Wirusy są widoczne tylko pod mikroskopem elektronowym

• Wirus HAV jest wyjątkowo odporny na warunki zewnętrzne

Adoptowane z: Juszczyk J. Hepatitis A. Lublin 1997:7 oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Atlanta, USA.

WZW typu Aodporność na warunki środowiska*

• Zakwaszeniestabilność w środowisku o wysokim stopniu zakwaszenia (pH=1) w temp. pokojowej przez 2 godziny brak inaktywacji przez soki żołądkowe podczas trawienia

• Rozpuszczalnikinierozpuszczalny w tłuszczach; stabilny w środowisku 20% eteru oraz w chloroformie

• Formaldehydinaktywacja w stężeniu 8% przez 1 min. w temp. 25°C

• Związki chloruinaktywacja w stężeniu 3-10 mg/l przez 5-15 minut w temp. 20°C

* WHO Hepatitis A. WHO/CDS/CSR/EDC/2000.7:12 dostępne na www.who.int/emc

• W sposób szczególny narażona jest żywność produkowana bez odpowiedniej obróbki termicznej

• Do zakażenia żywności obrabianej termicznie może dojść na etapie dystrybucji

• Zamrożona żywność może zawierać wirusy HAV

WZW typu A odporność na temperaturę

Temperatura-20°C

4°C

21°C

70°C przez 10 minut

85°C przez 1 minutę

Stabilnośćkilka lat*

kilka miesięcy*kilka tygodni*

stabilny**

całkowita inaktywacja**

* Juszczyk J. Hepatitis A Compendium. Warszawa 1997:11** WHO Hepatitis A. WHO/CDS/CSR/EDC/2000.7:12 dostępne na www.who.int/emc

WZW typu A groźna choroba zakaźna

• Objawy choroby występują u 73-90% zakażonych*– gorączka– wymioty– bóle brzucha– ciemny mocz, odbarwiony stolec– żółtaczka i inne objawy uszkodzenia wątroby

• 20% chorych leczonych jest w szpitalu*

Jacobs RJ i wsp. Arch Pediatr Adolesc Med, 2000; 154:763-770

Następstwa zakażenia WZW typu A

Bilirubinemianawrotowa

Posthepaticsyndrom

Żółtaczkacholestatyczna

Nawrotowe wzw typu Aok. 10-20% przypadków

Nadostre wzw typu Aok. 0,1-0,2%

bardzo wysoka śmiertelność ok. 50%

Następstwa wirusowegozapalenia wątroby typu A

Magdzik W. Wirusowe zapalenie wątroby typu A. 2004, w trakcie publikacji.

WZW typu A przebieg choroby w zależności od wieku

1-14 lat 15-39 lat > 40 lat

Żółtaczka 71,5% 80,0% 63,5%

Hospitalizacja 17,0% 24,5% 27,1%

Zgon 0,4% 0,3% 0,7%

• W statystykach raportowanych jest tylko około 10% przypadków zachorowań!

• Wraz z wiekiem rośnie ilość zachorowań wymagających pobytu w szpitalu i ciężkich powikłań choroby

Hepatitis Surveillance Report No 59. Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta, USA.2004:09

WZW typu A – epidemiologia

• Choroba szeroko rozpowszechniona na świecie

• Występuje częściej na terenach o gorszych warunkach sanitarnych

• W krajach rozwiniętych zakażenia występują u osób młodych / dorosłych

• Szerzy się endemicznie (epidemie lokalne)– zachorowania osób podróżujących w rejony o wysokiej

endemiczności– epidemie wśród dzieci szkolnych i przedszkolnych – gwałtowne epidemie z rzadko ustalonym źródłem zakażenia

Magdzik W. Wirusowe zapalenie wątroby typu A. 2004, w trakcie publikacji.

Polska staje się krajem o coraz niższej endemiczności WZW typu A

Poprawa warunków sanitarnych i standardu życia

Spadek ilości krążącego wirusa

Spadek częstości zachorowań na WZW typu A

Niższy odsetek populacji nabywający odporność w dzieciństwie

Wzrastające ryzyko zachorowania na WZW typu A szczególnie w populacji młodych dorosłych

WZW typu A wzrastająca podatność na zachorowanie• Systematyczny wzrost zagrożenia

• Ok. 70% osób do 30. roku życia zachoruje na WZW typu A, jeśli będzie miała kontakt z wirusem

Wrażliwość na zakażenie u osób do 25. r.ż.*

WrażliwiOdporni

70%

30%

* Cianciara J i wsp. w Hepatitis A Compendium pod redakcją Juszczyka J. Warszawa, 1997: 29-35

Wirus WZW typu A drogi przenoszenia choroby

Jedynym źródłem wirusa jest człowiek

Droga pokarmowa

• Bezpośredni kontakt z osobą zakażoną

• Zakażone przedmioty

• Zakażona woda

• Zakażona żywność(np. warzywa, owoce myte/płukane w zakażonej wodzie, ryby, owoce morza z wód zanieczyszczonych zakażonymi fekaliami)

Okres zakaźności WZW typu A

Średnio przez 30 dni zakażona osoba, mimo braku objawów chorobowych może rozsiewać wirusa i stać się źródłem epidemii

0 5015 30 DNI

Zakażenie

Okres bezobjawowy

dostawca żywności

inni dostawcy żywności

klienci

kontakty rodzinne

inne bliskie kontaktykontakty rodzinneinni dostawcy żywności

kliencikontakty

rodzinne

Model rozprzestrzeniania wirusa HAV przez dostawców żywności

WZW typu A ryzyko zakażenia żywności

WZW typu A rozprzestrzenianie wirusa w różnych grupach wiekowych

epidemia w szkole

+/- objawy żółtaczka / hospitalizacja

hospitalizacja

rówieśnicy

inne grupy wiekowe

rodzice sąsiedzi

Epidemie WZW typu A związane ze spożyciem zakażonej żywności (1)

• Spożycie zakażonych truskawek II-III 1997– 213 przypadków zachorowań w USA

w 23 szkołach w Michigan i

w 13 szkołach w Main

• Truskawki pochodziły od tego samego producenta i były zamrożone!

• Skażenie truskawek nastąpiło na etapie zbioru

Hutin YJF i wsp., N Eng J Med, 1999; 340(8):595-602

Epidemie WZW typu A związane ze spożyciem zakażonej żywności (2)

• Spożycie zakażonych ostryg I-IV 1997– 467 przypadków zachorowań, Nowa Walia, Australia

• Ostrygi pochodziły od tego samego dostawcy• Władze sanitarne zamknęły zakład

na 10 tygodni: od 14 lutego do 18 kwietnia

Conaty S i wsp. Epidemiol. Infect. 2000,124:121-130

Epidemie WZW typu A związane ze spożyciem zakażonej żywności (3)

• Spożycie zakażonych kanapek V-VI 2002– 26 przypadków zachorowań, Puglia, Płd. Włochy

• Kanapki przygotowane były przez tego samego dostawcę

• Pochodzenie / tożsamość wirusa potwierdzone zostały na podstawie genotypu wirusa z próbek pobranych od pacjentów

Chironna M, J Clin Microb 2004,42(6):2825-2828

Epidemie WZW typu A związane ze spożyciem zakażonej żywności (4)

• Spożycie zakażonej żywności 1996– 5889 przypadków zachorowań, Puglia, Płd. Włochy

• Całkowite koszty epidemii > 15,5 miliona USD• Średni koszt / pacjenta 662 USD

• Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciwko WZW typu A w tym regionie Włoch

Lucioni C, PhEcon 1998,13 (2):257-266

Epidemie WZW typu A związane ze spożyciem zakażonej żywności (5)

• Spożycie zakażonej żywności przygotowanej przez firmę cateringową 1992

• Ok. 5 000 osób narażonych na kontakt z wirusem, Denver, USA

• Całkowite koszty akcji profilaktycznej ok. 700 000 USD

Dalton CB, Arch Intern Med 1996,156 (9):1013-1016

Epidemie WZW typu A związane ze spożyciem zakażonej żywności (6)

• Spożycie zakażonych kanapek przygotowanych w lokalnej restauracji

• 107 osób zakażonych wirusem, USA

Levy BS, JAMA 1975,234 (3)

Zakażona żywność odpowiedzialność prawna przedsiębiorstw

• Odpowiedzialność za szkody powstałe w wyniku spożycia zakażonej żywności

• Koszty zachorowania są bardzo wysokie– długotrwałe leczenie– hospitalizacja– długotrwała niezdolność do pracy

WZW typu Aregulacje prawne i zalecenia

Standardy sanitarne – regulacje krajowe i UE– techniczne warunki produkcji – stan zdrowia pracowników zatrudnionych przy

produkcji i obrocie żywnością

Min. Zdrowia rekomenduje szczepienia przeciwko WZW typu A *

– osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności

* Program Szczepień Ochronnych, Komunikat GIS, Dz.Urz.MZ. 04-02-24

Zalecenia WHOdla przemysłu spożywczego

Rekomenduje się, aby urzędnicy zdrowia publicznego

informowali o dostępności szczepionki przeciwko

wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A)

przedstawicieli przemysłu spożywczego oraz wszelkie

jednostki związane z produkcją żywności i organizacją

żywienia zbiorowego (np. szpitale, zakłady penitencjarne,

kuchnie szkolne, itp.)

* WHO Hepatitis A. WHO/CDS/CSR/EDC/2000.7:18 dostępne na www.who.int/emc

WZW typu A – szczepienia

• Jedyna szybka i długotrwała metoda zapobiegania chorobie

• Szczepienie jest bezpieczne (potwierdzają to liczne badania kliniczne)

• Tylko 2 dawki szczepionki

• Elastyczny schemat szczepieńdruga dawka podawana jest po 6-12 miesiącach od pierwszej

Szczepienia przeciwko WZW typu A korzyści dla pracodawcy

• Zaszczepiony pracownik nie będzie źródłem epidemii

• Poprawa wizerunku firmy, która w nowoczesny sposób podchodzi do problemu bezpieczeństwa swoich pracowników, produktów i klientów

• Firmy eksportujące żywność – wysokie standardy bezpieczeństwa oferowanej żywności