PROGRAM OCHRONY RODOWISKA NA LATA 2004 -2007 · PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA...

G M I N A L U B R Z A

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 – 2007

Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

Wykonawca: EKOPOL - PROJEKT w Opolu ul. Stoińskiego 5 45 – 791 Opole

Opole, listopad 2004

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 -2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

EKOPOL - PROJEKT OPOLE

1

SPIS TREŚCI

I Wstęp……………………………………………………………………………………... 3 1. Podstawy formalno – prawne opracowania………………………………………………. 3 2. Forma realizacji zamówienia……………………………………………………………... 3 3. Konstrukcja Programu……………………………………………………………………. 3 4. Metodyka opracowania Programu………………………………………………………... 5 5. ZałoŜenia wyjściowe Programu…………………………………………………………... 7 5.1. Zasady polityki ekologicznej……………………………………………………………... 7 5.2. Podstawowe załoŜenia polityki ekologicznej…………………………………………….. 8 5.3. Uwarunkowania wynikające ze ,,Strategii rozwoju powiatu prudnickiego’’…………….. 9 5.4. Spójność Programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza

z dokumentami strategicznymi rangi gminnej……………………………......................... 11

5.4.1. Spójność Programu ze Strategią ekorozwoju gminy Lubrza …………….………………. 11 5.4.2. Spójność Programu ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego gminy Lubrza…………………………………………………………….. 13

5.4.3 Spójność Programu z opracowaniami planistycznymi oraz programowymi gminy…….. 15 6. Układ i zawartość Programu……………………………………………………………… 15 II. Diagnoza stanu środowiska………………………………………………………………. 17 1. Ogólna charakterystyka gminy Lubrza…………………………………………………... 17 1.1. PołoŜenie………………………………………………………………………………… 17 1.2. Rzeźba terenu……………………………………………………………………………... 17 1.3. Budowa geologiczna i warunki hydrologiczne …………………………………………... 18 1.4. Warunki klimatyczne……………………………………………………………………... 18 1.5. UŜytkowanie gruntów…………………………………………………………………….. 19 1.6. Gospodarka……………………………………………………………………………….. 20 1.7. Powiązania komunikacyjne………………………………………………………………. 21 2. Charakterystyka i diagnoza stanu środowiska……………………………………………. 22 2.1. Przyroda oŜywiona i krajobraz…………………………………………………………… 22 2.2. Zasoby wodne…………………………………………………………………………….. 29 2.3. Gleby……………………………………………………………………………………… 38 2.4. Surowce mineralne……………………………………………………………………….. 41 2.5. Powietrze atmosferyczne…………………………………………………………………. 42 2.6. Hałas……………………………………………………………………………………… 49 2.7. Promieniowanie elektromagnetyczne…………………………………………………….. 52 III. Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007

z perspektywą do roku 2011……………………………………………………………… 53

1. Ogólne załoŜenia polityki ekologicznej gminy Lubrza………………………………….. 53 2. Cele i zadania o charakterze systemowym……………………………………………….. 54 2.1. Integracja aspektów ekologicznych z rozwojem społeczno-gospodarczym……………... 54 2.2. Edukacja ekologiczna…………………………………………………………………….. 61 2.3. Współpraca w ramach wdraŜania Programu……………………………………………... 66 3. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych…. 67 3.1. Ochrona przyrody i krajobrazu…………………………………………………………… 67 3.2. Ochrona i zrównowaŜone wykorzystanie lasów oraz uŜytkowanie łowieckie…………… 77 3.3. Ochrona gleb……………………………………………………………………………… 83 3.4. Ochrona kopalin…………………………………………………………………………... 87 3.5. Racjonalne uŜytkowanie surowców……………………………………………………… 90 4. Jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne ………….............................................. 94 4.1. Jakość wód………………………………………………………………………………... 94 4.2. Ochrona jakości powietrza atmosferycznego…………………………………………... 102 4.3. Ochrona przed hałasem…………………………………………………………………… 110 4.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym………………………………... 113



2

4.5. Gospodarka odpadami……………………………………………………………………. 115 4.6. Ochrona przed powaŜnymi awariami przemysłowymi…………………………………. 118 4.7. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne………………………………………………... 120 5. Harmonogram zadań własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007

z perspektywą do roku 2011……………………………………………………………… 121

6. Ocena realizacji Programu………………………………………………………………... 129 6.1. Narzędzia i instrumenty zarządzania środowiskiem……………………………………… 129 6.2. Upowszechnianie informacji o środowisku………………………………………………. 131 6.3 Organizacja zarządzania środowiskiem…………………………………………………... 132 6.4. Zarządzanie Programem ochrony środowiska……………………………………………. 133 6.5. Monitoring wdraŜania Programu…………………………………………………………. 133 6.6. Harmonogram wdraŜania Programu……………………………………………………… 135 7. Aspekty finansowe wdraŜania Programu………………………………………………… 135 7.1. Wprowadzenie……………………………………………………………………………. 135 7.2. Ramy finansowe wdraŜania ,,Programu ochrony środowiska’’………………………….. 135 7.3. Koszty realizacji przedsięwzięć w latach 2004 –2007…………………………………… 139 8. Materiały źródłowe……………………………………………………………………….. 141



3

I. WSTĘP 1. PODSTAWY FORMALNO - PRAWNE OPRACOWANIA

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska” [Dz. U. 2001.62 poz. 627 z późn. zm.] nakłada na organ wykonawczy gminy obowiązek opracowania programu ochrony środowiska, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Z kolei, ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku [Dz.U.2001.62 poz.628.] wprowadza obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami, które stanowią integralną część odnośnych programów ochrony środowiska.

Do opracowania „Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla gminy Lubrza’’ przystąpiono w oparciu o wynik postępowania prowadzonego przez Zarząd Gminy w Lubrzy w dniu 29 marca 2004 r., zgodnie z wynikiem wyboru oferenta. Na jego podstawie w dniu 31 marca 2004 roku zawarto umowę Nr OŚ –7610/7/04, pomiędzy Gminą Lubrza a firmą Ekopol – Projekt z Opola, wybraną w drodze powyŜszego postępowania na wykonawcę projektu.

2. FORMA REALIZACJI ZAMÓWIENIA

Zamówienie zostało zrealizowane w postaci dwóch podstawowych dokumentów, którymi są:

• Plan gospodarki odpadami dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2011

• Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2011

Zarówno ,, Plan gospodarki odpadami dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2011’’ jak równieŜ ,,Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2011’’ spełnia wymagania powiatowego programu ochrony środowiska.

Biorąc powyŜsze pod uwagę, dalsza część niniejszego dokumentu dotyczy „Programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2011’’. W Programie tym zawarto takŜe najwaŜniejsze elementy wynikające z opracowanego jako oddzielny dokument „Planu gospodarki odpadami dla gminy Lubrza (…)”.

3. KONSTRUKCJA PROGRAMU

Konstrukcja Programu oparta jest głównie o zapisy takich dokumentów, jak:

1. ,,Prawo ochrony środowiska’’ z 27 kwietnia 2001 roku. Definiuje ono ogólne wymagania w odniesieniu do programów ochrony środowiska opracowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Zgodnie z ustawą (Art.14 ust.1 poś), program ochrony środowiska, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności:

– cele ekologiczne, – priorytety ekologiczne, – rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów,

w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.

2. ,,Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, dostosowana do wymagań ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z zapisami tego dokumentu Program winien definiować cele średniookresowe do roku 2011 (dla okresu 8-letniego) i zadania na lata 2004 – 2007 (okres najbliŜszych czterech lat) oraz monitoring (ocenę) realizacji Programu i nakłady finansowe na jego wdroŜenie.

3. ,,Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym", które podają sposób i zakres uwzględniania polityki ekologicznej państwa w programach ochrony środowiska szczebla wojewódzkiego oraz powiatu i gminy oraz



4

wskazówki co do zawartości programów. Zgodnie z wytycznymi w gminnym programie powinny być uwzględnione: – zadania własne gminy tzn. przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo

ze środków będących w dyspozycji gminy, – zadania koordynowane, tzn. finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków

zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim, bądź centralnym.

Według „Wytycznych (…)” programy powinny zawierać takie rozdziały jak:

– racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych, – poprawa jakości środowiska, – narzędzia i instrumenty realizacji programu, – współpraca przygraniczna, – harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, – kontrola realizacji programu.

Ponadto w niniejszym Programie, po akcesji z UE uwzględniono postanowienia Traktatu Akcesyjnego oraz akty prawa wspólnotowego (traktaty, rozporządzenia Rady UE).

Kierując się powyŜszymi zapisami, niniejszy Program formuuje:

– cele i zadania o charakterze systemowym, przedstawione za pomocą kierunków rozwojowych dziedzin gospodarki, ujętych w blokach tematycznych, takich jak: układ osadniczy, układ komunikacyjny, rolnictwo, przemysł, turystyka i rekreacja,

– cele edukacji ekologicznej, wraz z przyjętymi kierunkami działań,

– cele ekologiczne krótkookresowe do 2007 r. i średniookresowe do 2011 roku wraz z kierunkami działań, ujęte w blokach tematycznych, jak: ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych, w tym: ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona i zrównowaŜone wykorzystanie lasów oraz uŜytkowanie łowieckie, ochrona gleb, ochrona kopalin, racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych a takŜe jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne, w tym: ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią, ochrona jakości powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, gospodarka odpadami, ochrona przed powaŜnymi awariami przemysłowymi, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne,

– przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007, wyodrębniające zadania własne gminy oraz zadania koordynowane,

– harmonogram zadań własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektywą do roku 2011,

– ocenę realizacji Programu, w tym: narzędzia i instrumenty zarządzania środowiskiem, zarządzanie Programem, monitoring wdraŜania Programu wraz ze wskaźnikami realizacji Programu,

– aspekty finansowe wdraŜania Programu.

NaleŜy podkreślić, Ŝe niniejszy „Program...” ma otwartą formułę co oznacza, Ŝe w przypadku zmiany wymagań prawnych, pojawiania się nowych problemów, bądź nie wykonania niektórych przedsięwzięć w terminach przewidzianych w Programie, dokument ten będzie cyklicznie (co 4 lata) aktualizowany. ,,Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza ...’’ pozostaje w ścisłej relacji ze „Strategią rozwoju województwa opolskiego na lata 2000 – 2015”, „Programem ochrony środowiska dla województwa opolskiego”, ,,Strategią rozwoju powiatu prudnickiego”, „Programem ochrony środowiska dla powiatu prudnickiego na lata 2004 –2007 z perspektywą do roku 2011 ’’, ,, Strategią ekorozwoju



5

gminy Lubrza ’’, ze ,, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza ’’, oraz innymi opracowaniami, w tym uchwalonym przez Radę Gminy planem zagospodarowania przestrzennego dla wsi Trzebina. Z dokumentów tych wynikają główne kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego omawianego obszaru i związane z nimi kierunki presji na środowisko. Relację programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza do opracowań strategicznych, programowych i planistycznych przedstawiono na rys.1.

Rys.1. Relacje programu ochrony środowiska gminy Lubrza do opracowań strategicznych,

programowych i planistycznych.

4. METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU

Zgodnie z wymaganiami ustawy „Prawo ochrony środowiska” i „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” duŜy nacisk połoŜono na proces opracowania programu i na elastyczność jego treści. Generalną zasadą procesu jest włączanie społeczności lokalnych zarówno w przygotowanie programu jak i jego wdraŜanie. Dlatego juŜ w początkowych etapach prac nad Programem zwrócono szczególną uwagę na wymianę informacji i konsultacje pomiędzy przedstawicielami instytucji/organizacji włączonych w zagadnienie ochrony środowiska i rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. W procesie tym zwanym procesem otwartego planowania wykorzystano takie narzędzia jak: warsztaty robocze, spotkania robocze, bieŜące konsultacje ze specjalistami lokalnymi.

Opracowanie Programu przebiegało w dwóch etapach:

I etap - polegał na zgromadzeniu i analizie kilkudziesięciu opracowań wyjściowych oraz wielu dokumentów strategicznych szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i krajowego, na których podstawie wykonano kompleksowe opracowanie diagnostyczne będące oceną aktualnego stanu zasobów i ochrony środowiska gminy Lubrza. II etap – związany był z formułowaniem celów polityki ekologicznej gminy Lubrza do 2011 roku oraz programu wykonawczego na lata 2004-2007. Cele polityki ekologicznej gminy zostały określone

PROGRAMY OCHRONY

ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA

Strategia ekorozwoju gminy

Studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gminy

Lubrza

Miejscowe plany zagospodarowania

przestrzennego gminy Lubrza

Program ochrony środowiska dla

województwa opolskiego

Plan zagospodarowania przestrzennego

województwa opolskiego

Strategia rozwoju województwa opolskiego

Polityka ekologiczna państwa

Program ochrony środowiska dla

powiatu prudnickiego

Strategia rozwoju


Studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gmin




6

zgodnie z polityką ekologiczną państwa i województwa, wymaganiami Unii Europejskiej oraz specyfiką regionu.

Program wykonawczy sformułowano przede wszystkim w oparciu o zadania wynikające ze „Strategii ekorozwoju gminy Lubrza ’’, ,,Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, „Programu ochrony środowiska dla powiatu prudnickiego’’, a takŜe o zadania zgłoszone w ramach ankietyzacji przez podmioty gospodarcze, przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolne z terenu gminy Lubrza – stanowiące najpowaŜniejsze źródła zagroŜeń dla środowiska na terenie gminy. Ponadto w Programie umieszczono zadania zgłoszone przez samorządowe jednostki organizacyjne podlegające gminie, jak równieŜ uzgodnione podczas konsultacji z przedstawicielstwami instytucji i organizacji działających na jej terenie. W tworzenie Programu zaangaŜowanych było wiele stron. Nadzór nad przebiegiem prac Programu objął Zespół Konsultacyjny. W jego skład weszli przedstawiciele: Urzędu Gminy w Lubrzy, Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Lubrzy a takŜe przedstawiciele nadleśnictwa Prudnik. Metodyka konstruowania Programu została przedstawiona na rys.2.

Rys.2. Metodyka konstruowania Programu ochrony środowiska gminy Lubrza

Zgromadzenie danych nt. stanu środowiska

i aktualnych działań na rzecz jego ochrony

Konsultacje robocze z przedstawicielami

gminy Lubrza

Ocena aktualnego stanu środowiska, zagroŜeń

i tendencji zmian

Opracowanie załoŜeń Polityki ekologicznej

Przygotowanie propozycji listy przedsięwzięć na lata

2004 - 2007

Spotkanie Zespołu Konsultacyjnego

- przedstawienie oceny stanu środowiska

Wójt Gminy Lubrza

Prace projektowe

Rada Gminy

w Lubrzy

Publiczne ogłoszenie

przetargu na opracowanie

Programu

Wybór wykonawcy

na opracowanie Programu

Akceptacja projektu

Programu przez Komisje Rady

Gminy

Akceptacja projektu Programu przez Wójta Gminy

Lubrza

Uchwalenie Programu Ochrony Środowiska

Przygotowanie propozycji narzędzi i instrumentów realizacyjnych Programu

oraz kosztów jego realizacji i źródeł finansowania

Opracowanie wersji roboczej kompletnego dokumentu Programu


gminy oraz specjalistami lokalnymi

Spotkanie Zespołu Konsultacyjnego

Warsztaty robocze - dyskusja nt. Programu


gminy oraz specjalistami lokalnymi

Opracowanie projektu Programu

Przekazanie projektu Programu

do zaopiniowania przez Starostwo

Powiatowe Prudnik



7

Projekt Programu, opracowany we współpracy z wieloma partnerami i uzgodniony z Zespołem Konsultacyjnym, po akceptacji i przyjęciu przez Wójta Gminy w Lubrzy skierowany zostaje do zaopiniowania przez odpowiednie Komisje Rady Gminy oraz Zarząd Powiatu w Prudniku. Końcowym etapem proceduralnym, kończącym prace nad Programem jest przyjęcie Programu przez Radę Gminy w formie uchwały.

5. ZAŁOśENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU

ZałoŜenia wyjściowe do opracowania programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza opierają się na uwarunkowaniach, zarówno tych, które dotyczą wszystkich regionów i są uwarunkowaniami zewnętrznymi jak i tych, które wynikają z zamierzeń rozwojowych, determinujących przyszły kształt rozwoju gospodarczego, społecznego a takŜe środowiskowo-przestrzennego gminy Lubrza.

Zasady realizacji polityki ekologicznej, cele i zadania ujęte w dokumencie ,,II Polityka Ekologiczna Państwa”, ,,Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 – 2010’’ oraz w dostosowanej do wymagań ustawy ,,Prawo ochrony środowiska’’, ,,Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 –2010’’, zostały przyjęte jako podstawa niniejszego Programu.

5.1. ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ

Zasady polityki ekologicznej państwa są zasadami, na których oparta jest zarówno polityka ekologiczna województwa opolskiego, powiatu prudnickiego i polityka ochrony środowiska gminy Biała. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej, przyjętą w Konstytucji RP jest zasada zrównowaŜonego rozwoju, której podstawowym załoŜeniem jest integracja polityk i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i Ŝycia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, moŜliwości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenie, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych, oraz naturalnej róŜnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Oprócz generalnej zasady zrównowaŜonego rozwoju polityka ekologiczna państwa określa równieŜ szereg zasad szczegółowych, t.j.:

Zasadę prewencji, oznaczającą w szczególności: • zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych dostępnych

technik (BAT), • recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk, energii, wody i surowców

ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich składowania, • zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagroŜeń zgodnie

z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC),

• wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyraŜonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej produkcji i Odpowiedzialność i Troska itp.

Zasadę „zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innych zagroŜeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny wszystkie jednostki uŜytkujące środowiska a więc takŜe konsumenci, zwłaszcza, gdy mają moŜliwość wyboru mniej zagraŜających środowisku dóbr konsumpcyjnych.

Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczającą uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi.



8

Zasadę regionalizacji, oznaczającą m.in. skoordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. doliny rzeczne i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych).

Zasadę subsydiarności, wynikającą m.in. z Traktatu o Unii Europejskiej a oznaczającą przekazywanie części kompetencji i uprawnień decyzyjnych dotyczących ochrony środowiska na właściwy szczebel regionalny lub lokalny tak, aby był on rozwiązywany na najniŜszym szczeblu, na którym moŜe zostać skutecznie i efektywnie rozwiązany.

Zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej odnoszącą się do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska a następnie do oceny osiągniętych wyników a oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu. 5.2. PODSTAWOWE ZAŁOśENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ

VI Program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lata 2001 – 2010 podkreśla, Ŝe realizacja zrównowaŜonego rozwoju ma nastąpić poprzez poprawę środowiska i jakości Ŝycia obywateli UE. Komisja Europejska wśród czterech priorytetowych obszarów działań wymienia ,,środowisko i zdrowie’’. VI Ramowy program działań UE podnosi rangę ochrony gleb i powierzchni ziemi. Strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapobieganie zagroŜeniom zdrowia w środowisku i ograniczenie ryzyka dla zdrowia wynikającego z naraŜenia na szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiskowe. Aktualnie najwaŜniejszymi źródłami zagroŜeń zdrowia człowieka w województwie opolskim, w tym na obszarze powiatu prudnickiego, jak równieŜ na obszarze gminy Biała są: odpady przemysłowe i komunalne, zanieczyszczenia wód i jakość wody do picia oraz zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i hałas. Cele polityki ekologicznej państwa, a takŜe wojewódzkiego i powiatowego programu ochrony środowiska nakreślają konkretne wyzwania i obszary zainteresowania dla programu ochrony środowiska gminy Lubrza. Są to m.in.:

1. W zakresie zapewnienia wymaganej jakości wód: - ograniczenie emisji zanieczyszczeń, - zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych (rozproszonych),

trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi z terenów rolnych.

2. W zakresie jakości powietrza atmosferycznego: - systematyczna poprawa jakości powietrza.

3. W zakresie gospodarki odpadami: - stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi,

zapewniającego wzrost odzysku tych odpadów, - zwiększenie poziomu odzysku odpadów przemysłowych, - dopasowanie gospodarki odpadami niebezpiecznymi w powiecie do wojewódzkiego systemu

gospodarowania odpadami niebezpiecznymi.

4. W zakresie ochrony środowiska przed hałasem: - rozpoznanie stanu zagroŜenia hałasem, przede wszystkim emitowanym przez środki transportu

drogowego i kolejowego, oraz ograniczenie jego oddziaływania na obszarze gminy do poziomów normatywnych.

5. W zakresie racjonalnego uŜytkowania zasobów naturalnych: - racjonalne wykorzystywanie wód podziemnych na cele przemysłowe, - wprowadzanie nowoczesnych technologii w przemyśle i energetyce w celu zmniejszenia

wodochłonności, materiałochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji oraz redukcji emisji zanieczyszczeń do środowiska (BAT).



9

6. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - do 2010 roku co najmniej podwojenie wykorzystania tej energii w stosunku do roku 2000, zgodnie z celami Unii Europejskiej wyraŜonymi w Białej Księdze (COM(97)599).

7. Przeciwdziałanie zagroŜeniom środowiska (dyrektywa „Seveso II”), zwłaszcza z tytułu powaŜnych awarii przemysłowych, eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu awarii.

8. W zakresie współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej (transgranicznej): - współpraca z gminami sąsiednimi i Republiką Czech ukierunkowana m.in. na: poprawę stanu

czystości wód, ochronę przeciwpowodziową, ochronę zasobów i walorów przyrodniczych oraz obszarów przyrodniczo cennych.

9. Ochronę zasobów przyrodniczych, kształtowanie systemu ekologicznego gminy Lubrza oraz ekosystemów leśnych, a takŜe zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo w powiązaniu z rozwojem korytarzy ekologicznych.

10. Dostosowanie polityki, strategii rozwoju społeczno-gospodarczego gminy do zrównowaŜonego gospodarowania i ochrony zasobów naturalnych.

11. Kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji i zachowań mieszkańców w duchu zasady zrównowaŜonego rozwoju oraz zapewnienie dostępu mieszkańców gminy do informacji o środowisku, do udziału w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących ochrony środowiska, w tym udziału w procedurze opracowywania i wdraŜania ,,Programu ochrony środowiska’’ (konieczność dalszego rozwoju świadomości ekologicznej szerokich kręgów społeczeństwa, wzrost ich aktywnego uczestnictwa w konkretnych działaniach na rzecz środowiska i poprawa efektywności tych działań).

12. Doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem w skali gminy.

5.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE ,,STRATEGII ROZWOJU POWIATU PRUDNICKIEGO"

Istotnym dokumentem będącym podstawą programowania rozwoju gminy Lubrza jest „Strategia rozwoju powiatu prudnickiego ”. Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza odnosi się do następujących celów Strategii:

Cel strategiczny – Współpraca transgraniczna, głównie w dziedzinie gospodarczej Cele operacyjne:

- organizacja dobrej komunikacji i przejść granicznych, - dwukierunkowy, sprawny i efektywny przepływ informacji turystycznej, gospodarczej,

sportowo-kulturalnej, itd., - wzajemne poznanie się gmin i członków Euroregionu Pradziad poprzez wymianę róŜnych

grup: młodzieŜy, grup zawodowych, organizacji, itp., - wykorzystanie moŜliwości zbytu produktów rolnych polskich w Czechach i czeskich

w Polsce, - wykorzystanie imprez kulturalnych, wystawienniczych, sportowych do wzajemnego zbliŜenia, - opracowanie ścieŜek rowerowych w Euroregionie i opracowanie planistyczno-kartograficzne, - pozyskiwanie pracodawców czeskich.

Cel strategiczny – Edukacja dostosowana do rynku pracy i kształcenie ustawiczne Cele operacyjne:

- bilansowanie potrzeb rynku pracy, - przekształcenie kierunków kształcenie do lokalnych potrzeb, - wsparcie dla edukacji na poziomie ponad licealnym nowe inicjatywy edukacyjne.



10

Cel strategiczny – Aktywizacja przetwórstwa rolno-spoŜywczego i modelowanie restrukturyzacyjne rolnictwa

Cele operacyjne: - podjecie opracowania kompleksowego programu przetwórstwa płodów rolnych, itp., - współdziałanie wiodących w subregionie zakładów przetwórstwa rolno-spoŜywczego, - powołanie regionalnych finansowych pomocy dla wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw.

Cel strategiczny – Uporządkowanie środowiska naturalnego - wyposaŜenie w infrastruktur ę techniczną i rozwiązania systemowe

Cele operacyjne: - inwentaryzacja przyrodnicza Euroregionu Pradziad, - zmniejszenie skaŜenia środowiska poprzez kanalizowanie wszystkich wsi powiatu

prudnickiego, - zakończenie wodociągowania wsi, - opracowanie studium kanalizacji sanitarnej gmin powiatu prudnickiego, - poszukiwanie wspólnych rozwiązań polsko-czeskich zrzutu ścieków komunalnych w rejonie

pogranicza, - wdroŜenie systemu segregacji odpadów i ich powtórnego wykorzystania, - uporządkowanie systemów ciepłowniczych z punktu widzenia eliminacji niskiej emisji, - gazyfikacja wsi, - poprawa rozwiązań komunikacyjnych z punktu widzenia bezpieczeństwa człowieka

i uciąŜliwości oddziaływania na środowisko, - regulacja koryt rzecznych i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, - zwiększenia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego i zabezpieczenie potencjału wody

poprzez budowę zbiorników retencyjnych, - ochrona melioracyjna łąk i nasadzenia śródpolne otwartych przestrzeni, - poprawa jakości gleb, - zwiększenie estetyki naszego otoczenia, - uzbrojenie terenu pod inwestycje.

Cel strategiczny – Turystyka - wykorzystanie walorów historycznych, kulturowych

i środowiskowych Cele operacyjne:

- wszechstronna promocja walorów Ziemi Prudnickiej, - aktywizacja kulturalna gmin powiatu, - wykorzystywanie bogactwa kulturowo-historycznego do opracowywania edukacyjnych

programów autorskich, - wykorzystanie terenu do budowy ścieŜek rowerowych i pieszych szlaków turystycznych, - opracowywanie map, folderów, wydawnictwa regionalne, powiatowe i lokalne, - powiatowe i gminne centra informacji.

Cel strategiczny – Poprawa jakości Ŝycia oraz zapewnienie stabilności i perspektyw lokalnej społeczności

Cele operacyjne: - rozwiązania w zakresie infrastruktury.

KaŜdy z ww. celów operacyjnych jest poparty w „ Strategii...” odpowiednim projektem rozwojowym powiatu do wykonania, które po części zostały wykorzystane w niniejszym opracowaniu. Podsumowując, naleŜy stwierdzić, Ŝe istniejące zapisy prawne i dokumenty strategiczne stwarzają dobre podstawy dla wypracowania celów i priorytetów programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza, zgodnych z zasadami zrównowaŜonego rozwoju.



11

5.4. SPÓJNOŚĆ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI RANGI GMINNEJ

5.4.1. Spójność Programu ze Strategią ekorozwoju gminy Lubrza

Dokumentem będącym podstawą programowania rozwoju gminy Lubrza jest ,,Strategia ekorozwoju gminy Lubrza’’ przyjęta uchwałą Nr VI/145/99 Rady Gminy Lubrza z dnia 26 marca 1999 r. W pracach nad Programem wykorzystano cele i zadania związane z ochroną środowiska i uŜytkowaniem zasobów naturalnych, sprecyzowane w ramach ,,Strategii ekorozwoju gminy Lubrza’’. Obejmuje ona cele rozwojowe gminy Lubrza do 2010 r. Strategia Ekorozwoju Gminy Lubrza powstała w 1998r. w wyniku wielomiesięcznej wspólnej pracy przedstawicieli samorządu gminy, instytucji i liderów lokalnych, pracy wspieranej przez konsultantów Umbrelli Project w ramach programu ,,Opracowanie strategii ekorozwoju w gminach zgodnie z zaleceniami Agendy 2’’. SłuŜyły temu cztery warsztaty organizowane w okresie od kwietnia do listopada 1998r. w Urzędzie Gminy w Lubrzy. W wyniku ich pracy została opracowana strategia, której wizją jest:

,,Czysta, rolnicza, zasobna, nowoczesna i wielopokoleniowa gmina’’

Program Ochrony Środowiska dla gminy Lubrza’’ odnosi się do takich celów Strategii jak:

Cele środowiskowe

1. Czyste wody powierzchniowe i gruntowe, w tym:

- budowa kanalizacji w gminie 1999 – 2015, - edukacja ekologiczna mieszkańców 1999 – 2010, - egzekwowanie przepisów ochrony środowiska 1999 – 2010.

2. Bezpieczeństwo powodziowe, w tym:

- monitoring krajowy i regionalny oraz system ostrzegania przeciwpowodziowego 1999 – 2010, - koncepcja budowy zbiorników retencyjnych na rzece Prudnik “Jasiona” 2015, - koncepcja budowy zbiornika retencyjnego ”Dytmarów” 2014, - melioracja cieków wodnych z zachowaniem walorów przyrodniczych 1999 – 2010.

3. Krajobraz o wysokich walorach, w tym:

- koncepcja budowy zbiorników retencyjnych o walorach rekreacyjnych 2014, - zasadzenia śródpolne wzdłuŜ dróg, zalesianie nieuŜytków 1999 – 2005.

4. Poziom hałasu w odpowiednich normach, w tym:

- obwodnica miejscowości Lubrza 2001 -2010 - nasadzenia wzdłuŜ szlaków komunikacyjnych 1999 – 2005, - naprawa nawierzchni dróg gminnych 1999 – 2010.

5. Niezdegradowane gleby 1999 - 2015, w tym:

- budowa kanalizacji gminy 2004 – 2014, - poprawa jakości gleb 2000, - nasadzenia śródpolne 2005.

6. Zmniejszona ilość odpadów komunalnych, w tym:

- minimalizacja i segregacja odpadów komunalnych 2000 – 2005.

7. Czyste powietrze, w tym:

- gazyfikacja gminy 2000 – 2016, - modernizacja systemów grzewczych w budynkach naleŜących do urzędu gminy 2000 – 2005, - nasadzenia wzdłuŜ szlaków komunikacyjnych 1999 – 2005.



12

8. DuŜa bioróŜnorodność, w tym:

- inwentaryzacja przyrodnicza gminy, - pielęgnacja parków wiejskich 1999 – 2007, - nasadzenia śródpolne wzdłuŜ dróg, zalesienia nieuŜytków 1999 – 2005, - zorganizowanie punktu celnego gatunków Konwencji Waszyngtońskiej (równolegle z budową

przejścia granicznego) 2002 – 2006. Cele gospodarcze

1. Prawidłowo funkcjonujący lokalny rynek produktów rolnych, w tym:

- grupy producencki, - działanie Zrzeszenia i Grup Producenckich 1999 – 2010.

2. Dobrze rozwinięta przedsiębiorczość, w tym:

- powstanie w gminie zespołu ds. Infrastruktury przygranicznej 1999 – 2010, - doradztwo i szkolenia dla zainteresowanych rozwijaniem przedsiębiorczości 2000 – 2010, - program rozwoju agroturystyki w gminie Lubrza, - promocja gminy ukierunkowana na przyciągnięcie inwestorów zewnętrznych 2000 – 2010.

3. Wysoka świadomość społeczności lokalnej dotycząca zachodzących zmian gospodarczych, w tym:

- program edukacyjny dotyczący zachodzących zmian gospodarczych dla mieszkańców 2001 – 2010.

4. Działająca instytucja wspierająca rozwój gminy Centrum Rozwoju i Promocji Gminy, w tym:

- działanie Centrum 2000 – 2010.

Cele społeczne

1. WyŜszy poziom świadomości społecznej i ekologicznej, w tym:

- realizacja gminnego programu edukacji społecznej i ekologicznej w szkołach i przedszkolach gminy 1999 – 2010,

- realizacja działań ukierunkowanych na edukacje społeczną i ekologiczną mieszkańców, - egzekwowanie zapisów wynikających z ustawy o zachowywaniu porządku i czystości

w gminie, ustawy o odpadach ustawy o ochronie środowiska 2002 – 2010.

2. Niski wskaźnik bezrobocia, w tym:

- stymulowanie rozwoju działalności dodatkowej w gospodarstwach rolnych 1999 – 2010, - doradztwo i szkolenia dla chętnych podejmujących działalność gospodarczą i poszukujących

pracy 1999 – 2010, - stymulowanie inicjatyw gospodarczych tworzących nowe miejsca pracy 1999 – 2010, - zatrudnianie bezrobotnych w ramach robót publicznych, - ułatwienia w dostępie do środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej 2001

– 2010, - szkoły gminne kształcące zgodnie z potrzebami społecznymi i gospodarczymi 1999 – 2010, - wspieranie zdolnych absolwentów i młodych talentów 1999 – 2010.

3. Mały wskaźnik emigracji młodzieŜy ze wsi, w tym:

- łatwy dostęp do terenów uzbrojonych pod budownictwo dla młodych ludzi 1998 – 2010, - podnoszenie jakości Ŝycia poprzez infrastrukturę techniczną.

„Strategia ekorozwoju gminy Lubrza ’’ stanowi zasadniczy element procesu rozwoju gminy, jako wytyczna jej dostosowania do zmieniających się warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Stanowi podstawę programowania i realizacji długofalowego rozwoju gminy Lubrza w perspektywie najbliŜszych lat. Podstawowych przesłaniem „Strategii...” jest szybki rozwój cywilizacyjny, przy



13

czym istotne znaczenie obok działań o wymiarze gospodarczym posiadają równieŜ działania o wymiarze społecznym, w szczególności podnoszenie poziomu wykształcenia społeczności, dbałości o zachowanie toŜsamości regionalnej i narodowej.

Zapisany w „Strategii ekorozwoju gminy Lubrza ’’ zbiór celów strategicznych, operacyjnych i kierunków działań zmierzać będzie do realizacji podstawowych priorytetów rozwojowych, ukierunkowanych na wzmocnienie konkurencyjności gminy w stosunku do otoczenia zewnętrznego oraz do eliminowania niekorzystnych róŜnic w warunkach Ŝycia w miejscowościach gminy Lubrza. 5.4.2. Spójność Programu ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego gminy Lubrza

Istotnym dokumentem, który po części został wykorzystany w opracowaniu niniejszego ,,Programu...’’ jest ,, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, przyjęte uchwałą Nr XV/132/2000 Rady Gminy Lubrza z dnia 26 czerwca 2000 r. ZałoŜone w ,,Studium...’’ cele rozwojowe gminy są spójne z celami strategicznymi i kierunkami działań przyjętymi w niniejszym ,,Programie ...’’. Dla zapewnienia rozwoju przestrzennego i gospodarczego gminy Lubrza w ,,Studium...’’ ustala się następujące cele takie jak:

Cel rozwoju – odpowiadający problemom w sferze wyposaŜenia obszaru w systemy obsługi

technicznej:

ZAPEWNIENIE POśĄDANYCH STANDARDÓW śYCIA MIESZKAŃCÓW I WARUNKÓW ROZWOJU POZAROLNICZYCH FUNKCJI GOSPODARCZYCH

� Kształtowanie i organizacja układu komunikacyjnego w sposób zapewniający jego pełną sprawność w obsłudze ruchu tranzytowego oraz prawidłowe powiązania komunikacyjne gminy z Czechami , a takŜe wsi gminy z sąsiednimi ośrodkami miejskimi.

� Poprawa cywilizacyjnych warunków funkcjonowania terenów osadniczych poprzez zapewnienie współczesnego standardu wyposaŜenia w systemy infrastruktury technicznej, w tym szczególnie w zakresie odbioru i oczyszczania ścieków oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę.

� Zapewnienie poprawnego standardu wyposaŜenia terenu w systemy i urządzenia elektroenergetyczne i gazu przewodowego, umoŜliwiającego rozwój pozarolniczych funkcji gospodarczych gminy oraz zmniejszenie zagroŜeń dla środowiska przyrodniczego.

Cel rozwoju – odpowiadający problemom w sferze gospodarki:

KREOWANIE WIELOFUNKCYJNEGO ROZWOJU GOSPODARCZEGO, WYKORZYSTUJĄCEGO POŁOśENIE W REGIONIE I PODPORZĄDKOWANEGO

WARUNKOM PRZYRODNICZYM (EKOROZWÓJ)

� Ochrona terenów południowo- zachodniej części gminy dla potrzeb rozwoju rolnictwa ekologicznego oraz rozwój intensywnej produkcji rolnej (takŜe specjalistycznej) na pozostałym obszarze gminy, z uwzględnieniem Obszaru NajwyŜszej Ochrony wód podziemnych, obszaru wystąpienia wód mineralnych, zlewni chronionej rzeki Prudnik oraz strefy ochrony zewnętrznej pośredniej ujęć komunalnych miasta Prudnik, a takŜe ochrony gleb.



14

� Wzbogacenie struktury funkcjonalnej terenów wiejskich o dominującej funkcji rolniczej o funkcje związane z otoczeniem rolnictwa, w tym szczególnie przetwórstwa rolno - spoŜywczego oraz agroturystyki.

� Rozwój turystyki i wypoczynku, a takŜe lecznictwa balneologicznego na bazie istniejących walorów przyrodniczych Parku Krajobrazowego Góry Opawskie, planowanego zbiornika Jasiona oraz zbiorników poeksploatacyjnych po złoŜu Trzebina, walorów kulturowych wsi Trzebina oraz istniejących ujęć wód mineralnych.

� Rozwój urządzeń i obiektów obsługi komunikacji i ruchu turystycznego oraz powiązań gospodarczych z sąsiednim krajem - Czechami.

Cel rozwoju – odpowiadający problemom w sferze ekologicznej:

ZAHAMOWANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ORAZ DOSTOSOWANIE KIERUNKOWI SKALI ROZWOJU GOSPODARCZEGO

I PRZESTRZENNEGO DO WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA

� Likwidacja istniejących zagroŜeń i zahamowanie degradacji poziomu wodonośnego wód mineralnych – zapewniające moŜliwość ich gospodarczego wykorzystania.

� Przeciwdziałanie degradacji gleb, w celu zachowania ich moŜliwości produkcyjnych.

� Likwidacja zagroŜeń dla wód powierzchniowych , w tym szczególnie w zlewni chronionej rzeki Prudnik.

� ZrównowaŜony rozwój gospodarki - ograniczenie antropopresji ze strony intensywnego rolnictwa i innych działalności gospodarczych, w tym szczególnie na gleby, wody powierzchniowe i podziemne.

� Renaturyzacja środowiska przyrody oŜywionej oraz odtworzenie powiązań strukturalnych i funkcjonalnych lokalnego systemu ekologicznego.

Cel rozwoju – odpowiadający problemom w sferze społecznej:

KSZTAŁTOWANIE POśĄDANYCH WARUNKÓW śYCIA MIESZKAŃCÓW

� Zwiększenie podaŜy i róŜnorodności miejsc pracy poprzez tworzenie poŜądanych warunków infrastrukturalnych i planistycznych dla rozwoju nowych funkcji gospodarczych, w celu zahamowania odpływu ludności z terenu gminy.

� Poprawa cywilizacyjnych standardów Ŝycia mieszkańców , w tym szczególnie dostępności do infrastruktury technicznej, usług i zielni publicznej.

� Podniesienie standardów funkcjonowania (jakości) szkolnictwa podstawowego oraz poprawa dostępu do ponadpodstawowej bazy oświatowej na terenach sąsiednich.

Cel rozwoju – odpowiadający problemom w sferze zagospodarowania przestrzennego:

ROZWÓJ OSADNICZY ZRÓWNOWAśONY, ZAPEWNIAJĄCY ŁAD FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNY I SPRAWNOŚĆ UśYTKOWĄ ORAZ WZMACNIAJĄCY FUNKCJĘ

PRZYRODNICZĄ TERENÓW ZABUDOWANYCH



15

� Zachowanie ładu przestrzennego terenów osadniczych gminy- ochrona historycznej struktury przestrzennej i obiektów kultury materialnej oraz jako elementu toŜsamości miejsca.

� Poprawa sprawności funkcjonalnej poprzez rozwój uwzględniający warunki środowiska przyrodniczego, dostęp do istniejącej infrastruktury technicznej i społecznej oraz koszty realizacji nowej infrastruktury- kształtowanie atrakcyjnych i czytelnych przestrzeni publicznych (szczególnie centrum wsi) i krajobrazu kulturowego.

5.4.3. Spójność Programu z opracowaniami planistycznymi oraz programowymi gminy

Gmina Lubrza posiada aktualnie następujące opracowania planistyczne i programowe:

– Plan zagospodarowania przestrzennego dla wsi Trzebina, przyjęty uchwałą Nr XII/107/04 Rady Gminy w Lubrzy z dnia 23.04. 2004 r.,

– Plan Ograniczenia Skutków Powodzi i Profilaktyki Powodziowej Gminy Lubrza, przyjęty uchwałą Nr XXIV/2003/01 Rady Gminy w Lubrza z dnia 28 września 2001 r.,

– Wieloletni Program Inwestycyjny, przyjęty uchwałą Nr X/99/04 Rady Gminy Lubrza z dnia 27 stycznia 2004 r. z późn. zmianami.

Ustalenia w.w. opracowań planistycznych i programowych gminy Lubrza są zgodne z zasadami kształtowania i zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza, wynikającymi z celów i kierunków polityki przestrzennej, które przyjęte zostały przez Radę Gminy w Lubrzy w ,,Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, zatwierdzonym uchwałą Nr XV/132/2000 z dnia 26 czerwca 2000 r. Tym samym powyŜsze opracowania są spójne z ustaleniami ,,Programu...’’. Ponadto gmina Lubrza podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wsi Lubrza (uchwała Nr II/19/02 Rady Gminy Lubrza z dnia 12 grudnia 2002r.). Ponadto Rada Gminy podjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do opracowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Lubrza na lata 2004-2006 i lata 2007-2013.

6. UKŁAD I ZAWARTO ŚĆ PROGRAMU

Dokument ,,Programu...’’ oparty o schemat dokumentu rangi krajowej – ,,Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010” i jednocześnie dopasowany do specyficznych uwarunkowań gminy Lubrza, składa się z trzech części : Część I . WSTĘP

W Części I ,,Programu...’’ przedstawiono podstawy formalno - prawne opracowania, formę realizacji zamówienia, konstrukcję Programu, metodykę opracowania Programu, załoŜenia wyjściowe Programu, w tym: zasady polityki ekologicznej, podstawowe załoŜenia polityki ekologicznej, w tym uwarunkowania wynikające ze ,,Strategii rozwoju powiatu prudnickiego’’, spójność ,, Programu Ochrony Środowiska dla gminy Lubrza’’ z dokumentami strategicznymi rangi gminnej, w tym: ze ,,Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza’’, a takŜe z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza.

Część II. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA

W Części II ,,Programu...’’przedstawiono Diagnozę stanu środowiska w gminie Lubrza, jego najwaŜniejsze aspekty, tendencje zmian, zasoby i walory przyrodnicze oraz główne źródła zanieczyszczeń i degradacji. W części tej przedstawiono ogólną charakterystykę gminy Lubrza (w tym: połoŜenie, warunki hydrologiczne i klimatyczne, uŜytkowanie gruntów, gospodarkę,



16

powiązania komunikacyjne) a takŜe rozdziały poświęcone takim zagadnieniom jak: przyroda oŜywiona i krajobraz ( w tym: roślinność leśna i nieleśna, fauna, obszary i obiekty prawnie chronione), zasoby wodne (w tym: wody podziemne, powierzchniowe i opadowe), gleby, surowce mineralne, powietrze atmosferyczne ( w tym: źródła zanieczyszczeń powietrza, stan sanitarny powietrza, źródła energii odnawialnej) , hałas oraz promieniowanie elektromagnetyczne (niejonizujące).

Część III. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

Część III ,,Programu...’’ zawiera Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza na lata 2004 – 2007 z perspektywą do roku 2011, ujęty w następujących blokach tematycznych:

� Ogólne załoŜenia polityki ekologicznej gminy Lubrza, � Cele i zadania o charakterze systemowym, przedstawione za pomocą kierunków rozwojowych

dziedzin gospodarki, ujętych w blokach tematycznych, takich jak: układ osadniczy, układ komunikacyjny, rolnictwo, przemysł, turystyka i rekreacja. W rozdziale tym ujęto takŜe cele edukacji ekologicznej, wraz z przyjętymi kierunkami działań,

� Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uŜytkowanie zasobów przyrody. W rozdziale

przedstawiono następujące zagadnienia: ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona i zrównowaŜone wykorzystanie lasów oraz uŜytkowanie łowieckie, ochrona gleb, ochrona kopalin, racjonalne uŜytkowanie zasobów naturalnych,

� Jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne, ujmująca takie zagadnienia jak: ochrona wód

powierzchniowych i podziemnych, kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzią, ochrona jakości powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, gospodarka odpadami, ochrona przed powaŜnymi awariami przemysłowymi, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne,

� Harmonogram zadań własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007

z perspektywą do roku 2011, � Ocena realizacji Programu, w tym: zarządzanie Programem, kontrola wdraŜania Programu,

skaźniki efektywności Programu, harmonogram procesu wdraŜania Programu, � Aspekty finansowe wdraŜania Programu, w tym: koszty wdroŜenia przedsięwzięć

przewidzianych do realizacji w latach 2004 – 2007 i źródła finansowania.



17

II. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY LUBRZA 1.1. POŁOśENIE

Gmina Lubrza połoŜona jest w południowej części województwa opolskiego. Zajmuje powierzchnię 83 km2, co stanowi 0,9 % ogólnej powierzchni województwa (9412 km2). Zamieszkuje w niej 4 577 mieszkańców, co stanowi 0,4% ogólnej liczby ludności regionu – 1 061 009). Gmina Lubrza wchodzi w skład powiatu prudnickiego, do którego naleŜą równieŜ gminy: Biała, Prudnik oraz Głogówek. Gmina Lubrza obejmuje swoim zasięgiem 12 miejscowości wiejskich, w tym: Dobroszewice, Dytmarów, Jasiona, KrzyŜkowice, Laskowice, Lubrza, Nowy Browiniec, Olszynka, PręŜynka, Skrzypiec, Słoków, Trzebina. Gęstość zaludnienia utrzymuje się na poziomie 55 osób na km2. Od północy gmina Lubrza graniczy z gminą Biała, od południa z Czechami, od zachodu z gminą Prudnik, od wschodu z gminą Głogówek. Gmina Lubrza połoŜona jest na pograniczu dwóch krain geograficznych: Niziny Śląskiej i Sudetów Wschodnich, które zapewniają jej urozmaicone ukształtowanie powierzchni terenu oraz wysokie walory krajobrazu przyrodniczego. Południowo – zachodnią część obszaru gminy połoŜona jest w mezoregionie Góry Opawskie, a pozostały teren znajduje się w granicach mezoregionu PłaskowyŜ Głubczycki. Strukturę administracyjną gminy Lubrza przedstawia tab.1. oraz rys.1. Tab.1. Struktura administracyjna gmina Lubrza

Ludność Powierzchnia

2000 2001 2002 2002 Gmina/Powiat

km2 udział % w tys. w tys. w tys. udział %

Lubrza 83 15 4668 4678 4577 7

Powiat prudnicki

571 100 62619 62308 61524 100

Źródło: ,,Roczniki statystyczne województwa opolskiego 2001,2002,2003 Opole’’

1.2. RZEŹBA TERENU

Na terenie gminy Lubrza dominuje rzeźba płaskorówninna (o przewaŜających spadkach 0-1), która występuje na 49% powierzchni gminy. Niskofalista i niskopagórkowata rzeźba występuje na 37% powierzchni gminy, a rzeźba falista i pagórkowata występuje na 10% powierzchni terenu gminy. Najkorzystniejszą rzeźbę terenu dla gospodarki rolnej mają sołectwa połoŜone w północno –zachodniej i środkowej części gminy. Konfiguracja terenu jest silnie zróŜnicowana, rzędne terenu mieszczą się w granicach od 370,0 m n.p.m. ( Trzebina) do 215,0 –220,0 m n.p.m. (doliny cieków wodnych północnej i północno –wschodniej części gminy). Powierzchnia terenu generalnie opada z kierunku południowego – zachodu na północ i północny – wschód.



18

1.3. BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI HYDROGEOLOGICZ NE

Budowa geologiczna

W budowie geologicznej gminy Lubrza wyraźny jest naturalny podział obszaru na część południową, naleŜącą do Gór Opawskich, ukształtowaną przez wychodnie skał osadowych karbonu, oraz część środkową naleŜącą juŜ do makroregionu Niziny Śląskiej i wchodzącego w jej skład PłaskowyŜu Głubczyckiego. Sudety wschodnie, w skład których wchodzi południowo –zachodnia część gminy, zbudowane są głównie z silnie zmetamorfizowanych skał protezoiku i starszego paleozoiku. W środkowej części obszaru gminy PłaskowyŜ Głubczycki tworzy dolina rzeki Prudnik, charakteryzująca się wystepowaniem utworów aluwialnych. Na południu, w okolicy Trzebiny i KrzyŜkowic, odsłaniają się wzgórza zbudowane z utworów karbonu wyniesione na wysokość 300 m npm. W pobliŜu wzgórz rozwinęły się formy morfologiczne czwartorzędu - piaski zasypania wysokiego na karbonie tworzące kopulaste pagórki. W morfologii terenu zaznacza się wąska dolina rzeki Prudnik, płynącej w pobliŜu miejscowości Jasiona, Skrzypiec i Dytmarów. W budowie geologicznej udział biorą utwory czwartorzędowe i trzeciorzędowe zalegające na głębszym, paleozoicznym, podłoŜu a takŜe kreda (warstwa iłów, iłów marglistych i wapieni marglistych koniaku) oraz karbon dolny (kompleks łupkowo – piaskowcowy ). Trzeciorzęd reprezentowany jest głównie przez utwory miocenu lądowego. Tworzą je zalegające wartswą o zmiennej, wzrastającej w kierunku północnym, grubości utworu sarmatu reprezentowane przez iły, piaski róŜnoziarniste i osady jezierne. Osady czwartorzędu stanowią rozległą pokrywę, której miąŜszość waha się od zera do kilkudziesięciu metrów.Utwory czwartorzędowe to w większości osady moreny dennej, głównie w kopalnych dolinach rzecznych.

Warunki hydrogeologiczne

Pod względem hydrogeologicznym na terenie gminy Lubrza występują wody podziemne w czwartorzędowej i trzeciorzędowej formacji geologicznej oraz w utworach karbonu dolnego. Czwartorzędowe piętro wodonośne występuje powszechnie. Wydajność warstwy wodonośnej waha się od kilku do 90 m³/h, mieszcząc się najczęściej w granicach 10 –50 m³/h. Warstwy wodonośne czwartorzędu eksploatowane są w Skrzypcu, Stadninie Koni Lisy i PręŜynce. Wydajności jednostkowe od 13-27m3/h/1m depresji. Woda o dobrej jakości.

Trzeciorzędowe, zalegające w warstwach piasku, występuje na głębokości od kilku do 140 m, a przewaŜnie 30 –60 cm. Trzeciorzędowy poziom wodonośny eksploatowany jest w Olszynce. Wydatek jednostkowy 1,2m3/h/1m depresji-moŜliwość eksploatacji 20m3/h. Woda zawiera zawyŜone ilości Fe i duŜe Mn. Wydajność warstwy wodonośnej waha się od kilku do 70 m³/h, mieszcząc się najczęściej w granicach 30 –70 m³/h.

1.4. WARUNKI KLIMATYCZNE

Według regionalizacji klimatycznej Adama Schumaka gmina Biała leŜy w podsudeckim regionie pluwiotermicznym. Nieznaczne róŜnice cech klimatu moŜna występują pomiędzy południową częścią obszaru gminy, połoŜoną w granicach Gór Opawskich, a jej częścią centralną i północną, połoŜoną w granicach PłaskowyŜu Głubczyckiego. RóŜnice pomiędzy tymi częściami gminy uwidaczniają się w warunkach termicznych, ilości opadów, a takŜe w lokalnych warunkach mikroklimatycznych zaleŜnych od połoŜenia terenu. Warunki klimatyczne tego regionu, chociaŜ nieco gorsze w porównaniu z terenami centralnej części województwa, wpływają korzystnie na wegetację roślin oraz sprzyjają osadnictwu. Zasadniczy wpływ wywiera na nie bliskość Gór Opawskich. Uwidacznia się to wyraźnie w warunkach termicznych oraz opadach atmosferycznych. Średnia temperatura roczna wynosi 8,0 0 C, przy czym na terenach górskich jest ona niŜsza. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec (ze średnia temperaturą + 180C) i sierpień (+160C), a najzimniej



19

jest w lutym (kiedy średnia temperatura jest niŜsza od - 40C) i styczniu (ze średnia temperaturą - 10C). Średnia temperatura okresu wegetacyjnego na PłaskowyŜu Głubczyckim wynosi +14,20 C, a w rejonie Trzebini jest nieco niŜsza. Jego długość jest średnio wynosi 218 dni, przy czym w rejonie Trzebini jest on krótszy o 6 dni. W ciągu roku jest 115 dni z przymrozkami, które zaczynają się juŜ w październiku i trwają do maja. Temperatura ujemna notowana jest od listopada do marca i panuje przez 31 dni w roku. Pokrywa śnieŜna utrzymuje się przez 48 dni w ciągu roku. Wpływ wysokości terenu zaznacza się w przebiegu innych elementów meteorologicznych. Wraz z jej wzrostem spóźnia się nadejście termicznej wiosny i lata, a wcześniej nadchodzi jesień i zima. W północno - wschodniej części terenu gminy termiczne lato rozpoczyna się juŜ l czerwca, a w środkowej 3 czerwca. Najpóźniej przechodzi na tereny południowo-zachodniej części gminy, gdzie jego początek przypada dopiero na 7 czerwca. Koniec lata przypada w Górach Opawskich na 2 września, a na terenach równinnych gminy na 4 - 7 września. Tak więc lato na terenie górskim gminy trwa tylko 85 dni, a na pozostałym obszarze 90 (do 95 dnia na krańcach północno - wschodnich). DuŜe róŜnice wykazują równieŜ średnie roczne sumy opadów atmosferycznych. Rejon Gór Opawskich i ich przedgórza cechują się dobrymi warunkami zasilania meteorologicznego. Średnia roczna suma opadów z wielolecia wynosi w południowej części gminy (rejon wsi Trzebina) ok. 730 mm , i zmniejsza się w centralnej części jej terenu do 705 mm, a w północnej i północno - wschodniej do około 700 - 650 mm. Najwięcej opadów notuje się w lipcu, sierpniu i czerwcu, najmniej natomiast w styczniu. Na okres wegetacyjny przypada około 380mm rocznej sumy opadów. Na terenie gminy dominują wiatry zachodnie (25,8%). Jedynie w lutym przewaŜają wiatry południowo - wschodnie, a w kwietniu północno - zachodnie. Najsilniejsze wiatry zawsze mają kierunek południowy, a największą siłą wieją w maju. Z przedstawionych powyŜej danych wynika, Ŝe warunki klimatyczne na omawianym terenie są korzystne, szczególnie na obszarze równinnym gminy. Nieco gorsze warunki panują w rejonie wsi Trzebina, połoŜonej w Górach Opawskich.

1.5. UśYTKOWANIE GRUNTÓW

Jedną z głównych dziedzin rozwoju gospodarczego gminy Lubrza jest rolnictwo. Sytuację taką odzwierciedla w pewnym stopniu struktura uŜytkowania gruntów, w której dominują uŜytki rolne stanowiące ponad 79,0 % powierzchni gminy. Lasy i grunty leśne stanowią ponad 10% powierzchni gminy. Strukturę uŜytkowania gruntów przedstawia tab.2 oraz rys.2. Tab.2. UŜytkowanie gruntów w gminie Lubrza

UŜytki rolne Ogółem powierz chnia

razem grunty orne

sady łąki pastwiska Lasy

i grunty leśne

Pozostałe grunty

Gmina/ Powiat

w [ha]

Lubrza

8315

6638

6147

9

398

84

836

841

Powiat prudnicki

57116

44235

40453

75

3036

671

6525

6356

Źródło: ,,Rocznik statystyczny województwa opolskiego, 2003’’



20

Rys.2. Procentowy udział gruntów w gminie Lubrza

1.6. GOSPODARKA Gmina Lubrza to region o typowym charakterze rolniczym. Na terenie gminy działalność rolniczą prowadzą Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne, Ferma Drobiu w Trzebini oraz Stadnina Koni Lisy - Dobroszewice. Na terenie gminy nie ma duŜych zakładów przemysłowych, liczną grupę stanowią drobne przedsiębiorstwa z rozwiniętymi usługi: stolarstwo, betoniarstwo i rzemiosło drobne. Rolnictwo

WyróŜnikiem gminy jest bardzo wysoka w skali województwa wartość rolniczej przestrzeni produkcyjnej . Decydują o tym korzystne warunki naturalne: urodzajne gleby oraz sprzyjające warunki klimatyczne z długim okresem wegetacyjnym, będące podstawą dla intensywnej produkcji rolnej i opartego na niej przetwórstwa rolno-spoŜywczego. W strukturze uŜytkowania gruntów zdecydowanie dominują grunty orne, stanowiące ok.74 % powierzchni całej gminy. Na terenie gminy działają trzy Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne: Lubrza, Skrzypiec, Jasiona, Ferma Drobiu w Trzebini a takŜe Zakład Dobroszewice, w skład którego wchodzi Stadnina Koni Prudnik sp. z o.o. Przemysł

Do większych przedsiębiorstw na terenie gminy Lubrza naleŜą: Prefbet S.A., Rasamat sp.z o.o. , Rom Mac Przedsiębiorstwo Rem. Bud. Macioł Romuald, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Zakład Betoniarski Kęsek Stanisław, Zakład Mechaniki Pojazdów Macioł Sylwester, Zakład Kamieniarski Kornecki Wiesław, Zakład lakierniczo – blacharski Kowina Dariusz, Galant. PPUH S.C.Chadryś P. i M., Akart Produkcja wydawnicza Handel. Usługi, Samopomoc Chłopska Gminna Spółdzielnia, ,, Ma – Go’’ s.c. Skrzypiec, ,, Transdal’’ s.c Skrzypiec, ,,Samopomoc Chłopska’’ Gminna Spółdzielnia Dytmarów, Grupa Rolimpex sp. z o.o. , ,,Lba’’Przedsiębiorstwo Produkcyjno –Usługowo – Handlowe Trzebinia, ,,Spółdzielnia Kółek Rolniczych’ PręŜynka, ,,IGA’’ Wytwórnia Pierogów MroŜonych KrzyŜkowice.

74%

1%

4%

1%

10%10%

grunty orne sady łąki

pastwiska lasy i grunty leśne pozostałe grunty



21

1.7. POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE

Jednym z podstawowych czynników warunkujących rozwój społeczno – gospodarczy gminy Lubrza jest dostępność i funkcjonalność układów transportowych. Gmina posiada znaczny atut kreatywny wynikający z jej połoŜenia w obszarze transgranicznym pogranicza polsko – czeskiego, a takŜe z pooŜenia w krajowym systemie transportowym (drogowym i kolejowym) na tzw. szlaku podsudeckim. Głównymi elementami układu komunikacyjnego są:

– droga krajowa nr 41 relacji Nysa – granica państwa, która prowadzi bezpośrednio do pełnotowarowego przejścia granicznego Trzebina – Bartultovice,

– droga krajowa nr 40 zapewniająca dojazd do przejść granicznych osobowo-towarowych w województwie opolskim: Głuchołazy – Mikulovice, Konradów – Zlate Hory,

– droga wojewódzka nr 414 relacji Opole – Lubrza stanowiąca najkrótsze powiązanie gminy Lubrza, i jednocześnie przejścia granicznego Trzebina – Bartultovice ze stolicą województwa ( miasto Opole),

– pełnotowarowe przejście graniczne Trzebina – Bartultovice ( jedyne pełnotowarowe przejście w województwie ),

– pierwszorzędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – Kędzierzyn-Koźle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica,

– linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin.

Pozostałymi elementami układu komunikacyjnego na terenie gminy Lubrza są drogi powiatowe ( nr: 1202, 1229, 1231, 1250, 1253, 1257, 1267, 1275, 1279, 1280, 1614,1615 ) a takŜe drogi gminne ( nr: 107301, 107302, 107303, 107304, 107305, 107306, 107307, 107308, 107309, 107310, 107310, 107311, 107312, 107313, 107314, 107315, 107316, 107317, 107318, 107319, 10720). Układ komunikacyjny gminy Lubrza przedstawiono na rys.3.



22

2. CHARAKTERYSTYKA I DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA

2.1. PRZYRODA OśYWIONA I KRAJOBRAZ

Według podziału geobotanicznego Matuszkiewicza [Atlas ..., 1994] gmina Lubrza naleŜy do prowincji subatlantyckiej górskiej (podprowincja hercynsko-czeska) – Góry Opawskie. W ramach podprowincji Góry Opawskie i ich najbliŜszego sąsiedztwa gmina naleŜy do krainy Sudetów (Sudety Wschodnie) i Przedgórza Sudeckiego (Przedgórzy Sudetów Wschodnich). Obecny charakter roślinności to efekt przekształceń środowiska przez gospodarkę człowieka. Większość lasów została zastąpiona przez uŜytki rolne i tereny zabudowane ze specyficzną roślinnością synantropijną i obcego pochodzenia, a tereny podmokle odwodniono. Jedynym obszarem, najmniej przekształconym, w duŜej części o charakterze naturalnym są Góry Opawskie, w większej części objęte ochroną prawną w formie parku krajobrazowego i wskazane do ochrony w ramach sieci przyrodniczej NATURA 2000. Środowisko przyrodnicze na terenie gminy Lubrza przedstawiono na rys.4.

2.1.1. Szata roślinna

Roślinność potencjalną gminy Lubrza stanowią zbiorowiska leśne, a przede wszystkim: - na południu - grądy środkowoeuropejskie (Galio Carpinetum) - odmiana śląsko-wielkopolska,

forma podgórska, seria uboga, - w dolinie rzeki Prudnik – łęgi jesionowo-wiązowe (Ficario-Ulmetum typicum), - w dolinie rzeki Lubrzy – łęgowe lasy wiązowe {Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum), - w dolinie rzeki Białej – łęgi olszowe i jesionowo-olszowe (Circaeo-A Inetum), - w pozostałej części gminy – grądy środkowoeuropejskie (Galio Carpinetum), odmiana śląsko-

wielkopolska, forma podgórska, seria Ŝyzna. Lasy

W gminie Lubrza, ze względu na znaczące zasoby gleb o wysokiej jakości, lasy i grunty leśne stanowią jedynie 9,7 % (ok. 836 ha) powierzchni gminy. Przy lesistości 26,2% dla województwa opolskiego, stawia to gminę na jednym z ostatnich miejsc w województwie. Większością lasów w gminie zarządzają Lasy Państwowe reprezentowane przez nadleśnictwo Prudnik. Największe zwarte kompleksy leśne – znajdują się na terenie chronionego Parku Krajobrazowego ,, Góry Opawskie’’, w południowej części gminy Lubrza. Najcenniejsze drzewostany na terebie gminy znajdują się w obrębie miejscowości Trzebina. Reszta niewielkich i rozproszonych kompleksów leśnych na terenie gminy znajduje się na siedliskach świeŜych i wilgotnych, odznaczających się większym udziałem gatunków liściastych, bardziej złoŜonym składem gatunkowym, układem warstwowym od sztucznych drzewostanów iglastych. Tab.3 Powierzchnia gruntów leśnych i lesistość gminy Lubrza

Powierzchnia gruntów leśnych Gmina/ Powiat Ogółem [ha] na 1 mieszkańca w ha

Lesistość [%]

Lubrza 836 0,17 9,7 Powiat Prudnik 6 478 0,10 11,3 Województwo opolskie 253 586 0,23 26,9 Źródło: ,,Rocznik Statystyczny Województwa opolskiego, Opole 2003’’ W strukturze własnościowej lasów zdecydowanie dominują lasy publiczne stanowiące 98,2% powierzchni. Dominują Ŝyzne siedliska leśne. Przeciętna zasobność drzewostanów w Nadleśnictwie Prudnik wynosi 254 m3/ha, natomiast przeciętny przyrost odpowiednio 7,37 m3/ha i 4,06 m3/ha. Uwzględnienie w gospodarce leśnej ekologicznych i społecznych funkcji lasu, określanych jako pozaprodukcyjne, znalazło wyraz między innymi w wyróŜnieniu lasów o charakterze ochronnym. Łączna powierzchnia lasów ochronnych w gminie Lubrza wynosi 739,0 ha, co stanowi 88,4% powierzchni lasów. Objęcie funkcją ochronną tak duŜej powierzchni leśnej (przy średniej



23

w województwie 76,2%) jest w duŜej mierze skutkiem znacznych uszkodzeń drzewostanów przez emisje przemysłowe. Wszystkie lasy w gminie zaliczono do II strefy uszkodzeń (uszkodzenia średnie) przez oddziaływanie gazów i pyłów. Tab.4 Powierzchnia lasów ochronnych w gminie Lubrza

Powierzchnia lasów ochronnych Gmina/Powiat ha % powierzchni leśnej

Lubrza 739,0 88,4 Powiat Prudnik 5850,7 86,9 Województwo opolskie 174 500 76,2 Źródło: Dane z nadleśnictwa Prudnik (2003r.)

Z ekosystemów leśnych pozyskuje się w ciągu roku średnio 1000 m3 drewna, z tego około 50% stanowi drewno liściaste. Charakterystyczną cechą lasów gminy jest ich mieszany charakter wynikający ze zróŜnicowanego, stosunkowo Ŝyznego podłoŜa glebowego oraz połoŜenia w strefie podgórskiej.

Wszystkie lasy naleŜą do nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik) i skupione są w czterech kompleksach, dwóch większych połoŜonych na południu tuŜ przy granicy z Czechami, są to: - kompleks „Dębowiec’’ zlokalizowany na zachód od wsi Trzebina obejmujący las porastający

wschodnie stoki trzech gór: Okopowa (354 m npm), Zybult (349,8 m n.p.m.) i Sępik (356,2 m n.p.m.),

- kompleks „Lipowiec’’ zlokalizowany na wschód od wsi Trzebina obejmujący las porastający stoki gór: Lipowiec (369,3 m n.p.m.) i WęŜowa (362 m n.p.m.),

- kompleks „Dobroszowice’’ zlokalizowany na północ i północny-zachód od Dobroszowic obejmuje las mieszany porastający zachodnio-północne stoki wzniesienia (który przecina droga Opole - Prudnik) opadającego w kierunku prawego brzegu doliny rzeki Białej,

- kompleks „PręŜynka" zlokalizowany na północ od wsi PręŜynka obejmuje las porastający lewy brzeg doliny rzeki Białej.

Dwa powyŜej wymienione małe, sąsiadujące z sobą kompleksy leśne („Dobroszowice’’ i „PręŜynka’’) są zdegradowane. Lasy te mają I stopień degradacji, a wpływ na ich degradację mają czynniki biotyczne i antropogeniczne.

Pod względem fitosocjologicznym w omawianych kompleksach leśnych moŜna wyróŜnić za W. Matuszkiewiczem 5 zespołów leśnych: 1. Acidofilna dąbrowa (Lu2ulo — Quercetum petraeae), z takimi gatunkami jak dąb bezszypułkowy,

lipa drobnolistna, jarząb pospolity, naparstnica zwyczajna, smółka pospolita, 2. Dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy (Abieti - Piceetum montanum), zespól ten występuje na

najuboŜszym podłoŜu w miejscach podatnych na bielicowanie. Są to zbiorowiska zastępcze wprowadzone przez leśników w ubiegłym stuleciu na miejscu naturalnych zbiorowisk kwaśnej buczyny górskiej

3. Nadrzeczna olszyna {Alnełum incanae) jest to typowy ols nadrzeczny - w drzewostanach występuje olsza szara z domieszką świerka, jesionu i jaworu,

4. Grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici - Carpinetum), ten zespół leśny występuje w piętrze pogórza Sudetów,

5. Kwaśna buczyna górska (Luzulo nemorosae — Fagetum), las bukowy z niewielką domieszką świerka i ewentualnie jodły, z ubogim florystycznie, zwykle dość luźnym runem. Kwaśna buczyna górska występuje w piętrze regla dolnego, jest to zbiorowisko typowe dla Sudetów.

Najliczniej reprezentowanym gatunkiem w lasach gminy Lubrza jest dąb (ok. 65 %), modrzew (10 %) i świerk (10 %). Występuj ą tu takŜe, lecz w niewielkim zakresie, drzewostany sosnowe, lipowe,



24

brzozowe i olchowe. Pod względem siedliskowym w 1998 r. około 31 % powierzchni leśnej zajmują siedliska lasu świeŜego (Lśw), 22 % - lasu wyŜynnego (Lw), 15 % - las mieszany świeŜy (Lmśw) i 12 % lasu górskiego (Lg), sporadycznie występuje równieŜ w dolinie rzeki Biała i Prudnik las wilgotny i łęgowy. Największy udział posiadają drzewostany w III klasie wieku (35 %) i kolejno w IV (25 %), H (25 %), I, (5 %), V (5 %) i VI (5 %). Roślinność nieleśna

Roślinnośc nieleśna pełni w systemie ekologicznym regionu rolę niewiele ustępującą roli ekosystemów leśnych.Zbiorowiska nieleśne stanowią biotop wielu gatunków fauny, nie występującej na trerenach leśnych.Szczególną rolę naleŜy przypisać zbiorowiskom szuwarowym i łąkowym, zwłaszcza wilgotnym łąkom i zakrzewieniom. Struktura uŜytkowania gruntów w gminie Lubrza, w której zdecydowanie dominują grunty orne, wskazuje na niewielką obszarowo reprezentację zbiorowisk łąkowych. Dominującymi wielkoprzestrzennymi obszarami łąkowymi w gminie są łąki świeŜe klasy Arhenatheretalia. Występują one w większych zasięgach głównie w dolinach rzek. W połoŜeniu poza dolinnym występują bardzo sporadycznie pośród wielkopowierzchniowych gruntów ornych i wyłącznie w drobnoprzestrzennych formach. Wykazują się one intensywniejszym uŜytkowaniem kośnym i pastwiskowym, są zazwyczaj silnie nawoŜone. Ich wartość florystyczna i faunistyczna jest niewielka, w odniesieniu jednak do przewaŜających na terenie gminy ekosystemów agrocenoz gruntów ornych, znaczna. Łąki podmokłe klasy Molinetalia występują na terenie gminy rzadko, niemal wyłącznie w dolinach rzek. Przy stawach hodowlanych i w podmokłych częściach dolin współwystępują w mozaice ze zbiorowiskami szuwaru właściwego. Na terenach nienawoŜonych, mało dostępnych lub nieuŜytkowanych charakteryzują się znaczną bioróŜnorodnością. Ze względu na rzadkość występowania na terenie gminy łąki podmokłe stanowią znaczny walor przyrodniczy. Najcenniejszy kompleks tych łąk połoŜony jest nad Potokiem Trzebinieckim na skraju lasu w południowo - zachodniej części gminy. Jest to dobrze zachowany fragment łąki trzęślicowej z udziałem innych zespołów bagienno-łąkowych, w tym szuwarowych. Obszar posiada walory predestynujące do ochrony w formie rezerwatu przyrody. Łąki świeŜe i podmokłe w gminie Lubrza uzupełniają murawy kserotermiczne. Występują one na nasłonecznionych skarpach stromych fragmentów dolin rzecznych oraz lessowych pagórków. Ich wartość przyrodnicza nie jest dostatecznie poznana. Stanowią jednak cenne uzupełnienie dla przewaŜających łąk świeŜych i niewielkich enklaw wilgotnych gromadząc ciepłolubne formy florystyczne i faunistyczne. Przyczyniają się zatem do wzrostu bioróŜnorodności terenów gminy.

Gatunki chronione i rzadkie

Na terenie gminy Lubrza stwierdzono następujące stanowiska roślin chronionych i rzadkich: - Wzgórze Klasztorne: bluszcz pospolity (Hedera helix), centuria pospolita (Centaurium erythraed),

barwinek pospolity (Vinca minor), kłokoczka południowa {Staphylea pinnata), łuskiewnik róŜowy {Lathraea squamaria\ konwalia majowa (Convallaria majalis), podkolan biały (Platanthera bifolia), dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis),

- Trzebina: konwalia majowa (Convallaria majalis\ wawrzynek wiłczełyko {Daphne mezereum), przytulia wonna (Galium odoratum,

- Dobroszewice: lilia złotogłów (Lilium martagori), pierwiosnka wyniosła {Primula elatior), zimowit jesienny (Colchicum autumnale),

- KrzyŜkowice: bluszcz pospolity (Hedera helix), centuria pospolita {Centaurium erythraea), buławnik mieczolistny {Cephalanthera longifolia}, konwalia majowa (Convallaria majalis), sromotnik bezwstydny (Phallus impudicus).



25

Rzadka flora gminy Lubrza wykazuje niestabilność i deprecjację, wcielę gatunków wykazywanych historycznie obecnie wymarło, niektóre natomiast uznawane w przeszłości za pospolite są obecnie zaliczane do rzadkich, np. bluszcz pospolity czy barwinek pospolity. Obszary cenne florystycznie

Najciekawszymi pod względem florystycznym obszarami gminy Lubrza są: - kompleks leśny wraz z przyległymi zbiorowiskami łąkowymi na zachód od Trzebini, gdzie

proponowany jest rezerwat przyrody „Łąki krwiściągowe"; - kompleks leśny „Lipowiec"; - kompleks leśny „Dobroszowice" wraz z przyległymi łąkami i stawem; - ciąg łąk i pastwisk w dolinie rzeki Prudnik, a zwłaszcza łąki przylegające do jej południowej,

częściowo zadrzewionej krawędzi.

2.1.2. Fauna

Obszar gminy Lubrza charakteryzuje się silnym przekształceniem naturalnych ekosystemów i co się z tym wiąŜe stosunkowo niewielkimi walorami faunistycznymi. Pozostałości naturalnych zespołów faunistycznych związane są z wielkopowierzchniowymi ekosystemami leśnymi, nielicznymi kompleksami stawów oraz pozostałościami łąk i zadrzewień doliny Prudnika. Walorem gminy jest duŜe zróŜnicowanie siedlisk (sucholubne murawy, lasy gradowe, podmokłe doliny, stawy rybne), które wskazuje na duŜą potencjalną bioróźnorodność faunistyczną. Na obszarze gminy wykazywane są stanowiska następujących gatunków płazów i gadów chronionych: - jaszczurka zwinka {Lacerta agilis} - Wzgórze Klasztorne, - padalec zwyczajny (Anguis fragihs) - Wzgórze Klasztorne, - jaszczurka Ŝywo rod n a (Lacerta vivipara) - Wzgórze Klasztorne, - Ŝaba trawna (Rana temporaria) - podmokłe łąki okolic Dobroszowic i Dytmarowa, - ropucha szara (Bufo bufo) - dolina Prudnika, łąki koło PręŜynki, - rzekotka drzewna (Hyla arhored) - dolina Prudnika, skraj lasu koło Dobroszowic.

Znane są równieŜ stanowiska kilkudziesięciu gatunków chronionych ptaków, które zlokalizowane są głównie na obszarach leśnych i w dolinach rzecznych. Szczególnie cennymi taksonami ornitofauny są gatunki górskie i wodno-błotne. Osobliwością faunistyczną są zachodzące do kompleksów leśnych gminy muflony.

Za ostoje fauny na terenie gminy uznać naleŜy: 1. Kompleksy lasów liściastych na wschód i zachód od drogi PręŜyna - PręŜynka -

miejsce bytowania związanych ze środowiskami grądów bezkręgowców, gadów, ptaków, ssaków, a w miejscach podmokłych (dolinie Białej) takŜe płazów. Zinwentaryzowanymi na terenach leśnych ciekawszymi gatunkami są: rzekotka drzewna, ropucha szara, dzięcioł średni, myszołów, kruk. Obszar jest ostoją duŜej zwierzyny łownej - samy i dzika.

2. Wielkopowierzchniowy kompleks leśny połoŜony na południowy wschód od Trzebiny - jest to ostoja duŜej zwierzyny łownej oraz ptactwa w mieszanym lesie o charakterze podgórskim.

3. Wielkopowierzchniowy kompleks leśny na zachód od Trzebiny - jest to jeden z większych kompleksów mieszanych lasów górskich Gór Opawskich po polskiej stronie granicy.

4. Staw na północ od PręŜynki -jest to bardzo cenna ostoja ptactwa wodno-błotnego na obszarze pozbawionym większych cieków oraz zbiorników wodnych. Główne walory tego terenu wynikają z występowania tu elementów fauny róŜnych środowisk: lasu, otwartych wód oraz trzcinowisk. Podczas badań inwentaryzacyjnych stwierdzono występowanie populacji łabędzia, kilkudziesięciu osobników kaczki krzyŜówki oraz łyski.



26

5. Kompleksy stawów w dolinie Prudnika na północ i wschód od KrzyŜkowic -jest to najbardziej interesujący pod względem ptactwa wodno-błotnego teren gminy. Zinwentaryzowano tu występowanie populacji czapli siwej, kani rdzawej, łabędzia i innych ciekawych gatunków zwierząt.

Obok bardzo duŜych walorów faunistycznych związanych z występowaniem rzadkich i chronionych gatunków zwierząt gmina Lubrza charakteryzuje się średnimi w skali regionu walorami faunistycznymi dla rozwoju gospodarki łowieckiej. Orientacyjną liczebność zwierzyny łownej przedstawia tabela l. Przedstawione w tabeli bezwzględne wartości liczebności populacji duŜych ssaków łownych i współczynniki ich zagęszczenia naleŜą do średnich w skali regionu. W tabeli nie przedstawiono liczebności ptactwa łownego gnieŜdŜącego się nad brzegami stawów hodowlanych, rzek i starorzeczy. Wynika to z zaniechania wykazywania liczebności tych gatunków w oficjalnych sprawozdaniach z obwodów łowieckich. Polowania na te gatunki powinny podlegać ograniczeniu ze względu na moŜliwość zniszczenia lub płoszenia populacji innych rzadkich gatunków. 2.1.3. Obszary i obiekty prawnie chronione

Obszary o wysokich walorach przyrodniczych objęte ochroną prawną zajmują w gminie Lubrza 160,0 ha ogółem, co stanowi 1,90 % całkowitej powierzchni gminy.

Obszary i obiekty chronione na obszarze gminy Lubrza to:

o znaczeniu regionalnym:

- obszar Parku Krajobrazowego ,,Góry Opawskie’’ (160ha),

o znaczeniu lokalnym:

- pomniki przyrody (1), - parki (3). Tab.5 Obszary i obiekty prawnie chronione w gminie Lubrza

Obszary przyrodnicze prawnie chronione

ogółem

Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”

Gmina

Pow. [ha]

% pow. gminy

Pow. [ha]

% pow. ogólnej

Pomniki Przyrody [szt]

Parki [szt]

Lubrza 160 1,9 160 1,9 1 3

Źródło: ,,Rocznik Statystyczny, Opole 2003’’, dane z gminy Lubrza Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”

NajwaŜniejszym obszarem w powiecie o wysokich walorach przyrodniczych jest Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”, utworzony w 1988 r. [Uchwała nr XXIV/193/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 26 maja 1988r. w sprawie ochrony walorów krajobrazu] i połoŜony częściowo na terenie powiatu, w obrębie gmin Prudnik i Lubrza. Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” zajmuje w całości 4 903 ha powierzchni, a wraz z otuliną 10 275 ha [Dz.Urz.Woj.Op. z 2000r. nr 33, poz. 171]. Park połoŜony jest w południowo - zachodniej części województwa opolskiego i powiatu prudnickiego. Stanowi część makroregionu Sudety Wschodnie. Od południa graniczy bezpośrednio z Republiką Czeską. Nazwa parku przyjęta została od nazwy pasma gór rozciągającego się na terenie Polski na wschód od Głuchołaz i zajmującego powierzchnię około 30.0 km2.



27

Park krajobrazowy „Góry Opawskie” jest parkiem leśnym, 75% jego powierzchni to lasy, a tylko 25% zajmują uŜytki rolne i tereny zainwestowane. Bogactwem Parku są lasy o róŜnogatunkowym drzewostanie i złoŜonej strukturze wielopiętrowej.

Głównymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi Parku Krajobrazowego ”Góry Opawskie” są:

- charakterystyczna i urozmaicona rzeźba terenu, jedyny obszar górski w województwie z najwyŜszym szczytem Biskupią Kopą (890,3 m n.p.m.) i trzema wyodrębnionymi masywami: Góry Chrobrego k. Głuchołaz, Biskupiej Kopy i Srebrnej Kopy oraz Długoty i Kobylicy k. Prudnika,

- zróŜnicowana i bogata budowa geologiczna ze śladami eksploatacji Ŝwirów i piasków złotonośnych, wychodnie Gór Opawskich zbudowane ze skał krystalicznych wieku przeddewońskiego, dewońskiego i karbońskiego odsłaniają się pośród skał trzecio- i czwartorzędowych,

- cenne zasoby przyrodnicze, z uwagi na znaczne zróŜnicowanie i zachowanie fragmentów dobrze wykształconych, naturalnych i półnaturalnych siedlisk występuje tu wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt,

- bogate zasoby kulturowe, najcenniejsze obiekty znajdują się w miejscowościach: Głuchołazy, w tym pozostałości kopalnictwa złota z okresu średniowiecznego, zlokalizowane na terenie Głuchołaz oraz w rejonie Złotego i Bystrego Potoku, Droga KrzyŜowa na stokach Góry Parkowej, Jarnołtówek-Pokrzywna, na obszarze powiatu prudnickiego to: Łąka Prudnicka (zamek wzniesiony w XIV w., zabudowania folwarczne z pierwszej poł. XIX w., park dworski), Trzebina (ruiny późnorenesansowego dworku z 1600 roku, kościół Wniebowzięcia NMP, park podworski), zespół zabudowań klasztornych oo. Franciszkanów wraz z drogą krzyŜową na Klasztornej Górze.

Pomniki przyrody

Indywidualną formą ochrony przyrody na terenie gminy Lubrza jest pomnik przyrody oŜywionej (Dz. Urz. Woj. Op. 2000r., nr 6, poz. 23)chroniący lipy drobnolistne, tworzące aleję przydroŜną długości 2,2 km (najbardziej okazałą w województwie opolskim) na drodze z Opola do Lubrzy. Szacowany wiek - około 180 lat o obwodach pni - do 350 cm i wysokości 18-23 m (nr rej. 366). Tab.6 Pomniki przyrody na terenie gminy Lubrza L.p. Nr. rej. woj. Gatunek Lokalizacja Gmina Lubrza 1. 366 Aleja lip

drobnolistnych (Tilia cordata) – 360 szt.

Lubrza wzdłuŜ drogi nr 414

Źródło: Dane Wojewódzkiego Opolskiego Konserwatora Przyrody Parki

Spośród obiektów cennych kulturowo, a posiadających równieŜ duŜe walory przyrodnicze i krajobrazowe objęto ochroną konserwatorską parki uznane za zabytki kultury. Na terenie gminy Lubrza objęto ochroną konserwatorską park przypałacowy w Słokowie oraz park przypałacowy w Trzebini.

Tab.7 Parki objęte ochroną konserwatorską na terenie gminy Lubrza L.p. Nr rejestru Lokalizacja Gmina Lubrza

1. 111/84 Park przypałacowy w Słokowie 2. 92/84 Park przypałacowy w Trzebini 3. 121/84 Park przypałacowy w Olszynce

Źródło: Dane Wojewódzkiego Opolskiego Konserwatora Zabytków



28

2.1.4. Obszary o wysokiej bioróŜnorodności nie objęte ochroną prawną

Pomimo znaczących przekształceń środowiska przyrodniczego gmina Lubrza posiada w dalszym ciągu zasoby przyrodnicze i krajobrazowe o duŜej wartości.

Najcenniejszymi obszarami ze względu na wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe na terenie gminy Lubrza są: - fragment pasma Gór Opawskich (jedyny obszar górski w województwie opolskim, liczne

stanowiska chronionych roślin i zwierząt), - doliny rzek, w tym szczególnie Prudnika i Białej (mozaika pól i łąk, w tym łąk wilgotnych

z licznymi zadrzewieniami), - obszar źródliskowy rzeki Biała (okolice PręŜyny i PręŜynki).

Walory dziedzictwa przyrodniczego są często powiązane z dziedzictwem kulturowym i zasługują na wspólną ochronę. Ze względu na bardzo silne przekształcenie środowiska przyrodniczego gminy Lubrza oraz izolację najwartościowszych ekosystemów walory biocenotyczne gminy naleŜą do silnie zagroŜonych. W celu przeciwdziałania degradacji ostatnich cenniejszych ekosystemów proponuje się objąć je ochroną w postaci obszarowych i indywidualnych form ochrony przyrody.

Na obszarze gminy Lubrza proponuje powołać następujące formy: 1. Rezerwat przyrody Łąki krwiściągowe - Proponowany do ochrony teren o powierzchni

8 ha jest połoŜony na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Opawskich we wschodniej jego części na skraju lasu. Przedmiotem ochrony są jedne z najcenniejszych w granicach parku zbiorowisk roślinności typowej dla podmokłych łąk. Wśród walorów florystycznych obszar posiada dobrze zachowany fragment łąki trzęśłicowej z udziałem zbiorowisk szuwaru mózgowego i turzycowego. Zbiorowiska łąkowe uzupełniają łozowiska rozmieszczone wzdłuŜ Potoku Trzebinieckiego.

2. Zespól przyrodniczo-krajobrazowy PręŜynka - Proponowany do ochrony teren obejmuje 2 kompleksy leśne połoŜone na wschód i zachód od drogi PręŜynka - PręŜyna połączone częściowo zadrzewioną doliną Białej ze stawem oraz drobno powierzchniowymi ekosystemami łąkowymi. Obszar charakteryzuje się duŜą bioróźnorodnością florystyczną i faunistyczną związaną z bogactwem siedlisk. Bogata rzeźba oraz otoczenie wielkoprzestrzennymi gruntami ornymi sprawia, Ŝe ma duŜe walory fizjonomiczne krajobrazu. Ochrona terenu jest zbieŜna z ochroną znajdującego się tu ujęcia wody pitnej.

3. Zespól przyrodniczo krajobrazowy „Dolina Prudnika I - Proponowany do ochrony teren obejmuje fragment doliny Prudnika połoŜony na południe od Jasiony. Obszar charakteryzuje się mozaikowatością siedlisk związanych ze starorzeczami, łąkami zadrzewieniami zbliŜonymi do łęgowych w dnie doliny oraz zadrzewieniami gradowymi na skalpach. Uzupełnieniem tych seminaturalnych ekosystemów są drobnoprzestrzenne grunty orne. Teren wyraźnie wyodrębnia się w krajobrazie pod względem fizjonomicznym; moŜna prześledzić tu procesy tworzenia się doliny rzecznej. ZróŜnicowanie siedlisk sprzyja duŜej potencjalnej bioróŜnorodności.

4. Zespół przyrodniczo krajobrazowy Dolina Prudnika II - Proponowany do ochrony teren połoŜony jest w końcowym w Polsce odcinku doliny Prudnika, obejmuje równieŜ jego dopływ płynący przez KrzyŜkowice. Obszar charakteryzuje się bardzo duŜą bioróŜnorodnością florystyczną i faunistyczną związaną z róŜnorodnością siedlisk. Występują tu zbiorowiska zadrzewieniowe, łąkowe oraz największe w gminie kompleksy stawów rybnych. Teren ma po stronie czeskiej swoją kontynuację w postaci obszaru chronionego - ornitologicznego rezerwatu przyrody.

5. Pomnik przyrody Aleja przydroŜna Lubrza - Laskowice - Proponuje się objąć ochroną w postaci pomnika przyrody ciąg gęstych zadrzewień przydroŜnych zlokalizowanych przy drodze Lubrza - Głogówek. Zadrzewienia posiadają optymalną w warunkach PłaskowyŜu Głubczyckiego formę chroniącą przed erozją wietrzną gleby lessowe - Forma te jest godna rozpropagowania. Ciągi zadrzewień mają równieŜ duŜe walory krajobrazowe. Są wzorcowym rozwiązaniem w tej materii,



29

wartym zachowania ze względu na walory dydaktyczne. Stanowią cenny element krajobrazotwórczy w wylesionym terenie rolniczym.

6. Pomnik przyrody - platan klonolistny, znajdujący się na terenie zespołu pałacowe -folwarcznego we wsi Słoków.

2.2. ZASOBY WODNE 2.2.1. Wody podziemne

śaden ze zbiorników wód podziemnych na terenie gminy Lubrza nie został zaliczony do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Polski. Na terenie gminy Lubrza wody podziemne występują w czwartorzędowej i trzeciorzędowej formacji geologicznej oraz w utworach karbonu dolnego. Czwartorzędowe piętro wodonośne na analizowanym obszarze występuje powszechnie, lokalnie nawet na dwóch poziomach. Pierwszy poziom wód czwartorzędu, związany z utworami piaszczystymi, generalnie znajduje się na głębokości od 5 do 20 metrów p.p.t., tylko w rejonie wsi Stoków - Olszynka - Laskowice występuje poniŜej 20 m; a w rejonie wsi PręŜynka od 0 do 5 m p.p.t. Zwierciadło wody jest swobodne, w obrębie dolin kopalnych występuje pod ciśnieniem. MiąŜszość czwartorzędowych utworów wodonośnych na południu (w rejonie wsi Trzebina) i wschodzie gminy (Laskowice, Olszynka i Nowy Browiniec) jest mniejsza niŜ 5 m, a w jej części centralnej i zachodniej wynosi 5 - 15 m (rejon wsi KrzyŜkowice - Dytmarów - Skrzypiec , Jasiona, Lubrza i PręŜynka). Wydajność warstwy wodonośnej waha się od kilku do 90m3/h, mieszcząc się najczęściej w granicach 10-50 m3/h. Trzeciorzędowe piętro wodonośne, zalegające w warstwach piasku, występuje pod północno-wschodnią częścią obszaru gminy na głębokości od kilku do 140 m, a przewaŜnie 30-60m. Wody te znajdują się pod ciśnieniem, a wydajność warstwy wodonośnej waha się od kilku do 70 m3/h i wynosi najczęściej 30 - 70 m3/h. W podłoŜu warstwy trzeciorzędowej, w środowisku porowym i szczelinowo -porowym, występują ponadto wody podziemne w utworach kredy górnej. Warunki hydrogeologiczne tej warstwy wodonośnej na terenie gminy są słabo rozpoznane. Jest ona formalnie związana z tzw. besenem sarmackim, zaliczonym do głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP nr 332) w Polsce, obejmującym połączone hydraulicznie struktury trzeciorzędowe sarmatu i czwartorzędowe plejstocenu i holocenu. Wody podziemne w utworach karbonu dolnego występują na obszarze połoŜonym na południe od rzeki Prudnik, szczególnie w rejonie wsi Trzebina. Warstwa wodonośna zbudowana jest z szarogłazów, zlepieńców, piaskowców i łupków, a występuje na głębokości od kilku do 30 m. Zwierciadło wody jest swobodne lub pod niewielkim ciśnieniem. Wydajność warstwy waha się od 5 do 10 m3/h.

Budowa geologiczna północno - wschodniej części obszaru gminy wskazuje jednak na bezpośrednie kontakty hydrauliczne istniejącego tutaj czwartorzędowego i trzeciorzędowego piętra wodonośnego z wodami basenu sarmackiego, który stanowi Główny Zbiornik Wód Podziemnych Polski nr 332. Warunki hydrogeologiczne moŜna uznać za średnio korzystne, umoŜliwiające jednak pełne zaspokojenie obecnych i przyszłych potrzeb gminy.

Woda z ujęć czwartorzędowych i trzeciorzędowych dla celów pitnych wymaga uzdatnienia ze względu na zawartość związków Ŝelaza i manganu. Poziom wód gruntowych piaszczystych utworów czwartorzędowych wykazuje zwiększone zanieczyszczenie antropogeniczne. Jakość wód poziomu trzeciorzędowego zasadniczo jest stała i nie uległa zmianie w ostatnich latach.

2.2.1.1. Monitoring podstawowy wód podziemnych

W 2002 r. w sieci krajowej monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych na obszarze województwa opolskiego prowadzono badania w 20 punktach badawczych.



30

Wody podziemne na terenie powiatu prudnickiego, a tym samym na obszarze gminy Lubrza badane były w jednym punkcie pomiarowym w sieci krajowej, w miejscowości Dębina (gmina Biała). Wody gruntowe pobrane do badań w Dębinie charakteryzowały się niską jakością. W granicach II klasy mieściły się wyniki oznaczeń ChZT_Mn, azotu azotanowego, manganu i siarczanów, a pozaklasowe były kadm, nikiel i potas. Wody te nie nadawały się do picia z powodu przekroczenia norm siarczanów, azotanów, Ŝelaza, manganu, niklu, kadmu, pH, ChZT_Mn. 2.2.1.2. Monitoring wód podziemnych ujmowanych w celach uŜytkowych

W 2002 r. na obszarze województwa przeprowadzono ankietyzację 28 uŜytkowników ujęć, charakteryzujących się wysokim zakresem poboru wód. Na obszarze gminy Lubrza ankietyzację przeprowadzono w oparciu o ujęcie wody w Dobroszowicach. W poniŜszej tabeli wykazano najwyŜsze wyniki badań uzyskane z rocznych serii (2000r., 2001 r., 2002r.) w zakresie 6 wskaźników (utlenialność, azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, Ŝelazo ogólne, mangan). Odpowiednimi kolorami wyróŜnione zostały wartości odpowiadające klasie Ia, Ib, II,III oraz pozaklasowe.

Tab.8 NajwyŜsze wyniki badań uzyskane z rocznych serii ( 2000r., 2001 r., 2002 r.)

NajwyŜsze wyniki oznaczeń z serii badań w 2000r., 2001 r., 2002 r w zakresie:

Rok serii

CHZTMn

Azot amonowy

Azot azotynowy

Azot azotanowy

Źelazo ogólne

Mangan

2001 - 0,025 0,015 8,29 0,30 0,03

UŜytkownik Miejscowość Lokalizacja

studni

2000

Nr otworu stratygrafii

- 0,025 0,027 9,5 0,21 0,02 2002 - 0,005 0,0076 5,83 0,12 0,021 2001 - 0,025 0,015 3,65 0,20 0,018

Dobroszo- wice

2000

S1 (Q)

- 0,02 0,010 5,6 0,30 0,021 Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” 1,6 – wartości odpowiadające klasie Ia ( wody najwyŜszej jakości )

0,013 – wartości odpowiadające klasie Ib ( wody wysokiej jakości )

0,027 – wartości odpowiadające klasie II ( wody średniej jakości )

Podczas badań uzyskanych z rocznych serii (2000r., 2001 r., 2002 r.) większość spośród 6 wskaźników uległa poprawie w porównaniu do lat poprzednich. Ich wartości odpowiadają klasie Ia, Ib oraz klasie II. Jedynie w przypadku Ŝelaza ogólnego stwierdzono wartości odpowiadające klasie III klasyfikując je do wód niskiej jakości. 2.2.2. Wody powierzchniowe

Gmina Lubrza charakteryzuje się średnią gęstością sieci wód powierzchniowych. Jest to wynikiem budowy wierzchnich warstw geologicznych. Utwory powierzchniowe terenu gminy, lessy i płaty Ŝwirowe - piaszczyste w obrębie moren, sprzyjają szybkiej migracji wód opadowych w podłoŜe, a nieprzepuszczalne osady południowej części gminy sprzyjają szybkim ich spływom powierzchniowym. Wynikiem niezbyt korzystnych warunków hydrogeologicznych jest brak rozwiniętej sieci rzecznej oraz mała zasobność wodna cieków powierzchniowych. Cały obszar gminy Lubrza połoŜony jest w dorzeczu rzeki Osobłogi, która jest lewostronnym, bezpośrednim dopływem Odry. Jej podstawowymi lewostronnymi dopływami na terenie gminy jest rzeka Prudnik, Potok Lubrzanka oraz rzeka Biała, które odwadniają północno - zachodnią część PłaskowyŜu Głubczyckiego.



31

Biała

Rzeka Biała to największy dopływ Osobłogi. Wielkość jej zlewni wynosi tylko 51,9 km2. Całkowita długość rzeki wynosi 35,3 km. Na 31,3 km jest regulowana, szerokość koryta ok. 2,0 m, głębokość ok.1,5 m. Wypływa z duŜego źródliska, połoŜonego we wsi PręŜynka. Zlewnia górnej Białej, połoŜona na gruntach gminy Lubrza, charakteryzuje się nadzwyczaj korzystnymi parametrami hydrologicznymi i hydrogeologicznymi, co przejawia się nagromadzeniem duŜej ilości źródeł wody na małej powierzchni, duŜej ich wydajności i duŜej wydajności otworów eksploatacyjnych oraz dobrej jakości wody. W źródlisku rzeki (na gruntach wsi PręŜynka) występują intensywne dopływy wód podziemnych z poziomu czwartorzędowego, zasilanego wodami ze zlewni rzeki Prudnik. Mają one formę wycieków liniowych, którymi pocięte jest silnie zabagnione dno doliny rzeki. Świadczy to o niezgodności zlewni powierzchniowej z podziemną. W zlewni górnej Białej istnieje prawdopodobnie największe skupisko źródeł na NiŜu Polskim, wypływających z utworów czwartorzędowych. Większość z nich skupione jest na odcinku rzeki od PręŜynki do PręŜyny, wypływając u podnóŜa silnie wyerodowanych zboczy doliny. Ich wydajność waha się od l do 30 l/s i cechuje się małą zmiennością. Wody tej rzeki charakteryzują się znacznym zanieczyszczeniem.

Prudnik

Największym i podstawowym ciekiem powierzchniowym, odwadniającym teren gminy, jest przepływająca z zachodu na wschód rzeka Prudnik, której dolina stanowi główną osi obniŜenia obszaru. Zasilana jest ona wodą z licznych, niewielkich potoków oraz strumieni spływających ze wschodnich stoków Gór Opawskich. Rzeka Prudnik płynie w głębokiej dolinie, nacinającej przepuszczalne utwory czwartorzędu do głębokości podścielających je iłów trzeciorzędowych. Zaliczana jest do rzek mało zasobnych w wodę ze względu na duŜe straty (odpływ) wody w trakcie jej przepływu. Stan sanitarny wód rzeki Prudnik generalnie jest zły, choć na przestrzeni ostatnich lat uległ znacznej poprawie. Stan czystości wód rzeki, ze względu na udokumentowane powiązania hydrogeologiczne z rzeką Biała, nie pozostaje bez znaczenia dla istniejącego zespołu ujęć wody dla gminy Lubrza miasta Prudnik oraz miasta Biała. Zlewnia rzeki Prudnik o wielkości 65,5 km2 obejmuje częściowo przygraniczne tereny leśne Czech oraz obszar gminy Głuchołazy , Prudnik i Lubrza. Na terenie tej ostatniej zajmuje jej południową część (grunty wsi Trzebina, Jasiona, Skrzypiec, Dytmarów i KrzyŜkowice). W miejscowości Dytmarów wpływa na obszar Republiki Czeskiej. Jedynym jej znaczącym dopływem jest prawobrzeŜny Złoty Potok. Innym lewobrzeŜnym dopływem jest Potok Trzebiniecki. Długość rzeki po stronie polskiej wynosi ok. 14,0 km. Rzeka ma nieuregulowany przepływ, charakteryzujący się gwałtownymi wezbraniami powodziowymi. W rejonie miejscowości Skrzypiec planuje się budowę małej elektrowni wodnej.

Potok Trzebiniecki (Ttrzebinka)

Potok Ttrzebiniecki jest lewostronnym dopływem rzeki Prudnik. Przepływa on przez tereny zabudowane wsi Trzebina. Stan wód tego potoku nie jest kontrolowany, ze względu na jego przebieg przez nieskanalizowane tereny wsi Trzebina moŜna jedynie przypuszczać, Ŝe jakość jago wód me jest najlepsza. Potok Lubrzanka

Potok Lubrzanka jest bezpośrednim dopływem lewostronnym rzeki Osobłogi. Przepływają przez teren gminy z zachodu na wschód w rejonie wsi Lubrza. Stan czystości wód tego cieku powierzchniowego takŜe nie jest badany. Prawdopodobnie jego wody wykazują szereg zanieczyszczeń, pochodzących ze zrzutów ścieków bytowych z terenów zabudowanych wsi Lubrza, przez które przepływa.



32

Potok Browiniecki (Młyński) oraz Młynówka

W północno - wschodniej części gminy biorą swój początek prawobrzeŜne dopływy rzeki Białej tj. Potok Browiniecki (Młyński) oraz Młynówka. Wielkość ich zlewni jest równorzędna zlewni górnej Białej, lecz dopływy są przeszło dwukrotnie mniejsze. Fakt ten potwierdza tezę o niezgodności zlewni wód podziemnych ze zlewnią hydrologiczną (wód powierzchniowych). Badania stanu czystości wód Potoku Browinieckiego w Zielinie wykazały nieco wyŜszą zawartość fosforanów (II klasa czystości), a pozostałe wskaźniki były generalnie korzystniejsze w stosunku do wielkości z badań w 1988 roku, co moŜna interpretować jako symptom ograniczenia wpływu źródeł zanieczyszczenia badanych wód. 2.2.2.1. Monitoring wód powierzchniowych

Monitoring powierzchniowych wód płynących jest systemem mającym na celu pozyskiwanie, gromadzenie i przetwarzanie danych o jakości zasobów wód powierzchniowych oraz o przyczynach ich zanieczyszczenia. Podstawowymi zadaniami monitoringu wód powierzchniowych są: - ilościowy i jakościowy bilans zasobów wodnych, - dostarczanie danych o stanie czystości wód powierzchniowych, - zbieranie danych umoŜliwiających prognozowanie zmian hydrogeochemicznych zachodzących

w zlewniach, - prognozowanie zmian jakości wód zlewni w zmieniających się warunkach hydrologicznych, - zapewnienie dopływu wiarygodnych danych dla ustalenia kierunku oraz charakteru

i zakresu działań ochronnych, - naukowe udokumentowanie stanu i procesu zmian jakości wód, - kontrola realizacji i dokonywanie ocen skuteczności egzekwowania wymogów prawa

w zakresie ochrony wód, stworzenie bazy danych według światowych standardów dla wykonywania ocen i analiz porównawczych poziomu zanieczyszczenia wód dla potrzeb krajowych i międzynarodowych.

Na terenie gminy Lubrza realizowane są badania monitoringowe wód powierzchniowych płynących w przekroju pomiarowo – kontrolnym sieci krajowej. Badania monitoringowe wód powierzchniowych w przekrojach pomiarowo – kontrolnych sieci regionalnej nie były prowadzone ( stan na koniec 2002 r.). Na terenie gminy Lubrza ,, Program badań monitoringu podstawowego w 2002 r.’’ uwzględniał wody rzeki Prudnik w przekroju pomiarowo – kontrolnym w miejscowości Dytmarów – kilometraŜ ppk: km 6+000.

Zakres interpretacji i ocen uwzględniający wielkości wyjściowe obejmuje: • przeciętną jakość wód (PJW) – ustalaną na podstawie wartości środkowych ( SS ) z rozpatrywanej

serii, • najwyŜszy stopień zanieczyszczenia (NSZ) – dokumentowany ekstremalnymi (SE) wartościami

oznaczeń z rocznej serii badań. Decydujące dla końcowych rezultatów klasyfikacji przeciętnej jakości wód rzeki Prudnik w rejonie granicy z Czechami są wyniki oznaczeń azotu azotynowego (SS – 0,07 mg) i fosforu ogólnego (SS – 0,039 mg). Z ograniczoną częstotliwością rejestrowano przekroczenia granicznych wartości klasy trzeciej równieŜ dla Miana Coli (33%) i fosforanów (25%).Dla przewaŜającej ilości wskaźników zanieczyszczenia uwzględnionych w programie monitoringu podstawowego pełne wyniki ocenianej serii badań odpowiadają normom klasy pierwszej. NaleŜą do nich wartości : odczynu, tlenu rozpuszczonego, BZT5, CZD, wskaźniki zasolenia, Ŝelaza ogólnego, metale cięŜkie, chlorofil ,,a’’ oraz SPC (stan na koniec 2002 r.). Wskaźniki zanieczyszczeń dla wód rzeki Prudnik – przekrój graniczy Dytmarów – przedstawia tab.9.



33

Tab.9 Wskaźniki zanieczyszczeń dla wód rzeki Prudnik

Wyniki badań*

2001 2002 Lp

Wskaźnik zanieczyszczenia

SE SS SE SS 1 Tlen rozpuszczony 8,2 11,1 7,7 10,3 2 BZT5 5,6 2,2 4,0 2,6 3 CZN 10,4 4,7 6,0 4,9 4 Substancje rozpuszczone 432 316 468 365 5 Chlorki 63 35 63 42 6 Siarczany 123 86 140 100 7 PEW 736 528 731 564 8 Azot amonowy 0,64 0,45 0,83 0,41 9 Azot azotynowy 0,094 0,050 0,189 0,070 10 Azot azotanowy 9,1 4,0 5,1 2,8 11 Azot ogólny 10,2 5,1 6,1 4,0 12 Fosforany 1,25 0,51 1,70 0,78 13 Fosfor ogólny 0,63 0,33 0,66 0,39

* z wyjątkiem PEW w mg/dm3,a* pogrubiona kursywa - wartości nieodpowiadające normom klasy trzeciej Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” Zakres zmian przeciętnych wyników oznaczeń BZT5, azotu amonowego oraz fosforanów (wartości SS) dla rzeki Prudnik w przekroju pomiarowo – kontrolnym w Dytmarowie, kontrolowanych w okresie 1993 – 2002 przedstawiono w tab.10 Tab.10 Zakres oznaczeń BZT,, azotu amonowego, fosforanów dla wód Prudnika w przekroju

pomiarowo – kontrolnym w Dytmarowie Wartości SS (mg/dm3) dla przekrojów

Seria badań (rok)

Zakres oznaczeń BZT5

Zakres oznaczeń fosforanów

Zakres oznaczeń azotu amonowego

1993 9,7 2,93 4,1 1994 15,8 3,00 3,4 1995 6,6 1,19 1,9 1996 4,0 0,61 0,9 1997 3,8 1,45 1,0 1998 2,4 1,45 0,5 1999 3,2 1,27 0,4 2000 2,9 1,37 0,5 2001 2, 0,51 0,5 2002 2,6 0,77 0,4

Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002”

Przedstawiony zakres informacji pozwala na stwierdzenie, Ŝe w stosunku do stanu z lat 1993 – 1994 nastąpiły bardzo korzystne relacje zmian wartości SS wskaźników zanieczyszczeń . Zawartość azotu amonowego w wodach Prudnika uległa dziesięciokrotnemu zmniejszeniu (4,1 – 0,4 mg N / dm3), zawartości fosforanów (2,93 – 0,77 mg PO4 / dm3) i BZT5 (9,7 – 2,6 mg O2 / dm3) uległy prawie czterokrotnemu zmniejszeniu. 2.2.3. Wody opadowe

Koordynatorem monitoringu wód opadowych jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, natomiast nadzór merytoryczny nad jego realizacją prowadzi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział we Wrocławiu. Celem monitoringu jest określenie rozkładu ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do z mokrym opadem do podłoŜa w ujęciu przestrzennym



34

i czasowym za pomocą stacji pomiarowych. Spośród 25 stacji monitoringowych słuŜących do oceny jakości wód opadowych, Ŝadna nie jest zlokalizowania na terenie województwa opolskiego, a tym samym na obszarze gminy Lubrza. NajbliŜsze znajdują się stacje we Wrocławiu i na ŚnieŜce ( woj. dolnośląskie), w Raciborzu i Katowicach ( woj. Śląskie) oraz w Kaliszu ( woj. Wielkopolskie) i Sulejowie ( woj. Łódzkie).

2.2.4. Gospodarka wodno-ściekowa

2.2.4.1. Zaopatrzenie w wodę

Stopień zaopatrzenia w wodę mieszkańców gminy Lubrza jest wysoki i przekracza 99,0 %. Mieszkańcy gminy Lubrza zaopatrywani są w wodę ujmowaną przez studnie głębinowe. Na terenie gminy funkcjonują 2 ujęcia wód podziemnych: Olszynka oraz Skrzypiec, zaopatrujące mieszkańców gminy w wodę. Ponadto na terenie gminy Lubrza znajdują się ujęcia wody: PręŜynka oraz Lisy Dobroszowice, które zasilają w wodę miasto Prudnik. Eksploatacją wodociągów zajmuję się w gminie Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (ZGKiM) powstały w styczniu 1995 r. ZGKiM jest zakładem budŜetowym obsługującym: sieć wodociągową, usługi w zakresie wywozu odpadów stałych, gospodarkę komunalną, zimowe utrzymanie dróg i inne prace. W zakresie wodociągowania ZGKiM obsługuje dwie stacje wodociągowe tj. SUW Olszynka i Stację Wodociągową w Skrzypcu. W zakresie odpadów gmina wyposaŜona jest w pojemniki KP-7, którymi wywoŜone są odpady na Międzygminne Wysypisko Śmieci w Prudniku. W zakresie gospodarki komunalnej Zakład wykonuje prace powierzone z Urzędu Gminy Lubrza na które otrzymuje dotacje.

Maksymalna wydajność ujęcia Olszynka wg decyzji wynosi - 74,0 m3/h, ujęcia Skrzypiec – 55,6 m3/h.Z własnego ujęcia wody opartego na studniach wierconych do głębokości 53,50m, załoŜonych w czwartorzędowym piętrze wodonośnym korzysta Stadnina Koni LISY (Dobroszowice). Zasoby wody: 18,60 m3/h przy depresji 1,4m. Woda dobrej jakości.

Ponadto na terenie wsi Trzebina stwierdzono występowanie wód mineralnych o cechach leczniczych. Ich eksploatacja rozpoczęła się juŜ na początku XIX wieku (1809 r.), a zakończyła z nieznanych przyczyn w latach 50-tych tego wieku. Na ich bazie we wsi powstało niewielkie uzdrowisko, dziś nieistniejące, w którym leczono schorzenia reumatologiczne. Badania podjęte w 1994 roku przez firmę PROXIMA S. A. (Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu) na zlecenie Urzędu Gminy Lubrza, wykazały istnienie podziemnych wód mineralnych o cechach leczniczych. Prace dotyczyły istniejących studni (I i II) dawnego uzdrowiska, zlokalizowanych na terenie zespołu pałacowe - parkowego. Wody obu studni charakteryzują się mineralizacją powyŜej 200mg/dm3 i zbliŜonym składem fizyko-chemicznym, przy czym podstawową ich wartością jest występowanie pierwiastków i związków farmakologicznie czynnych (jodu i kwasu metakrzemowego), dających podstawę zakwalifikowania ich jako leczniczych.

� wodociąg Olszynka

Zasila w wodę miejscowości: Olszynka, Słoków, Laskowice, Nowy Browiniec, Lubrza. Ujęcie wody stanowią 2 studnie wiercone, eksploatujące trzeciorzędowy wodonośny. Głębokość studni wynosi 122 i 117,5m. Zatwierdzone zasoby wody w ilości: 40m3/h, przy depresji 17m. Pozwolenie na pobór wód wgłębnych i eksploatację urządzeń wodnych zostało wydane przez Wojewodę Opolskiego 3 czerwca 1988r nr OŚ.II/7211/103/88 z terminem waŜności 31. XII. 2010r.

Zezwolono na pobór wody w ilości: Qmaxh = 74 m3/h, Qmaxd= 802m3/d, Qśr.d = 634m3/d.

Ujęcie wody ma ustanowione strefy ochronne.



35

Woda jest uzdatniana ze względu na Fe i Mn. System działania wodociągu: studnie - filtry ciśnieniowe (Ŝwir, dolomit) - zbiornik - pompy IIo – hydrofory - sieć. Zbiornik wyrównawczy usytuowany jest w obrębie SUW, pojemność zbiornika - 200 m3 � wodociąg Skrzypiec

Zasila w wodę Skrzypiec, Dytmarów, Trzebina, Jasiona, KrzyŜkowice. Ujęcie wody stanowią 2 studnie wiercone o głębokości 28,5 m, eksploatujące czwartorzędowy poziom wodonośny. Zasoby wody zostały zatwierdzone w ilości: 55,60m3/h przy depresji 2,4-3,2m dla obszaru F= 0,199 km2.Pozwolenia na pobór wód wgłębnych i eksploatację urządzeń wodnych udzielono decyzją z dnia 18 stycznia1996r nrOŚ-III-6210/317/95/96 oraz 15 kwietnia 1998r nr OŚ.III-6210/86/98.

Zezwolono na pobór wody w ilości: Q maxh = 55,6m3/h, Qmaxd =1292 m3/d, Qśr.d =1016 m3/d. Pozwolenie jest waŜne do 31 grudnia 2010 r.

Woda czerpana jest do sieci bez uzdatniania. W obrębie strefy bezpośredniej ujęcia wody usytuowany jest Zbiornik wody o pojemności 330 m3. Zbiornik pośredni znajduje się na wschód od miejscowości Trzebina – na wzniesieniu. Pompownia wody usytuowana jest po zachodniej stronie wsi Trzebina.

Długość sieci rozdzielczej na terenie gminy wynosi 35 km + 19,7 km sieci magistralnej. Planuje się spięcie sieci 2 systemów wodociągowych łącząc rurociągi Lubsza i Dytmarów W tab.11 oraz tab.12 przedstawiono stan infrastruktury technicznej związanej z zaopatrzeniem w wodę oraz wielkość zuŜycia wody wodociągowej w gminie Lubrza Tab.11 Stan infrastruktury technicznej związanej z zaopatrzeniem w wodę oraz wielkość zuŜycia

wody wodociągowej w gminie Lubrza ZuŜycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych

Gmina/ Powiat

Długość rozdzielczej sieci wodociągowej

[km]

Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych

[-] ogółem [tys. m3]

na 1 mieszkańca

[m3] Lubrza 37,1 1154 104,3 22,8

Powiat prudnicki 332,1 9731 1983,6 32,1

Źródło: „Rocznik statystyczny województwa opolskiego, 2003”

Tab.12 Stan infrastruktury technicznej związanej z zaopatrzeniem w wodę oraz wielkość zuŜycia wody wodociągowej w w gminie Lubrza

Gmina/ Powiat

Długość sieci wodociągowej

[km]

Liczba przyłączy wodociągowych

[ szt ]

Stopień zwodociągowania

gminy [%]

ZuŜycie wody na cele konsumpcyjne

na 1 mieszkańca (m3/m/rok)

Lubrza 79,2 1066 99,0 20,3

Powiat prudnicki

443,5

10289

97,73

29,4

Źródło: „Ankietyzacja gminy Lubrza, 2004”

Jakość ujmowanej wody na terenie gminy Lubrza przedstawiono w poniŜszych tab.13,14,15,16,17.



36

Tab.13 Jakość wody surowej w gminie Lubrza

Badania fizyczne Badania bakteriologiczne Lp Gmina Ujęcie Studnia Rok badania Barwa

mgPt/l Mętność

mg/l Odczyn

Amoniak

mg/l Azotany

mg/l Azotyny

mg/l Mangan

mg/l Twardość

mg/l śelazo mg/l

Bakterie coli w

100cm3wody

Esherichia coli w

100m3 wody

1 Lubrza Olszynka 1 i 2 2003 10 0,6 7,24 0,71 n.w. 0,01 0,42 bd 1,26 0 2 Lubrza Skrzypiec 1 i 2 2003 1 0,1 6,73 0,15 6,56 0,01 n.w. bd n.w. 0

bd

Tab.14 Jakość wody uzdatnionej w gminie Lubrza


mgPt/l Mętność

mg/l Odczyn

Amoniak

mg/l Azotany

mg/l Azotyny

mg/l Mangan

mg/l Twardość

mg/l śelazo mg/l

Bakterie coli w

100cm3wody

Esherichia coli w

100m3 wody

1

Lubrza Olszynka 1 i 2 2003 1 0,1 7,39 0,35 0,08 0,025 0,02 bd 0,04 0 bd

Tab.15 Jakość wody u odbiorcy w gminie Lubrza


mgPt/l Mętność

mg/l Odczyn

Amoniak

mg/l Azotany

mg/l Azotyny

mg/l Mangan

mg/l Twardość

mg/l śelazo mg/l

Bakterie coli w

100cm3wody

Esherichia coli w

100m3 wody

1 Lubrza Olszynka 1 i 2 2003 1 0,1 7,29 0,11 1,36 0,001 n.w. b.d 0,01 0 bd 2 Lubrza Skrzypiec 1 i 2 2003 1 0,1 6,64 0,16 1,67 0,001 n.w. b.d. n.w. 0 bd



37

Tab.16 Jakość wody surowej na ujęciach PręŜynka oraz Lisy Dobroszowice ( zasilanie w wodę miasta Prudnik)


mgPt/l Mętność

mg/l Odczyn

Amoniak

mg/l Azotany

mg/l Azotyny

mg/l Mangan

mg/l Twardość

mg/l śelazo mg/l

Bakterie coli w

100cm3

wody 4 Lubrza Lisy S1

1z 1 Aw

2003 4 2 3

1 0 0

6,7 6,7 6,6

0,05 0,05 0,05

14,7 13,2 21,4

0,007 0,008 0,020

0,020 0,009 0,012

196 232 210

0,11 0,10 0,05

0 0 0

5 Lubrza PręŜynka zbiorcza 2003 0,4 0,1 6,7 0,18 25,4 0,016 0,014 216 0,05 0

Tab.17 Jakość wody uzdatnionej na ujęciu PręŜynka ( zasilanie w wodę miasta Prudnik)


mgPt/l Mętność

mg/l Odczyn

Amoniak

mg/l Azotany

mg/l Azotyny

mg/l Mangan

mg/l Twardość

mg/l śelazo mg/l

Bakterie coli w

100cm3wody

4 Lubrza Pompownia PręŜynka

zbiorcza 2003 5 0 6,7 0,05 30,1 0,03 0,009 272 0,07 0

Źródło: Ankietyzacja ZGKiM Lubrza Ankietyzacja ZWiK Prudnik


38

2.2.4.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych Gmina Lubrza nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania ścieków. Przewiduje się skanalizowanie gminy w oparciu o oczyszczalnię ścieków w Prudniku. Na podstawie rozeznania terenu proponuje się system kanalizacji grawitacyjnej – tłocznej z zakończeniem oczyszczalnią ścieków w Prudniku. Oczyszczalnia ścieków w Prudniku jest nowoczesną oczyszczalnią wybudowaną w latach 1992 – 1996r., typ MBB mechaniczno – biologiczna z usuwaniem biogenów, przepustowość 18650 m3/dobę. Docelowa przepustowość Q = 11 000,0 m³/d z pozwoleniem wodno-prawnym waŜnym do 31.12.2010r. 2.3. GLEBY 2.3.1. Charakterystyka gleb Właściwości gleby jako jednego z podstawowych elementów środowiska przyrodniczego decydują przede wszystkim o przydatności rolniczej, z czego wynika konieczność dogłębnego jej poznania oraz stosowania właściwych metod ochrony przed zanieczyszczeniem. Gleby analizowanego terenu wykazują znaczne zróŜnicowanie pod względem typologicznym. Wynika ono przede wszystkim z budowy geomorfologicznej terenu oraz z istniejących warunków hydrologicznych. W gminie występują bielice, gleby brunatne, czamoziemy zdegradowane oraz mady. Nie występują na terenie gminy Lubrza gleby pochodzenia organicznego (w tym takŜe gleby organiczne objęte prawną ochroną). W części północno - zachodniej przewaŜają czamoziemy zdegradowane, a w północno - wschodniej gleby brunatne. Na południowym terenie gminy dominują biełice. Mady występują w dolinach rzek szczególnie w dolinie rzeki Prudnik i Potoku Trzebinieckiego. Ogromna większość gleb gminy powstała z utworów lessowatych ilastych. Tylko w części południowej obszaru gminy spotyka się gliny niekiedy podścielone szkieletem. Ogólnie gleby gminy Lubrza moŜna ocenić jako bardzo dobre dla potrzeb rolnictwa, jedne z najlepszych w województwie. UmoŜliwiają one swobodny dobór roślin do uprawy. Sprzyjają uprawie w szerokim zakresie okopowych, w wśród nich buraków cukrowych oraz zbóŜ z pszenicą na czele. Ograniczyć naleŜy uprawę roślin pastewnych.

Ogromną przewagę w gminie mają najcenniejsze uŜytki, jakimi są okopowe z glebach mocnych (I). Występują one aŜ na 82,4% powierzchni gminy. UŜytki te są przydatne pod uprawę najbardziej wymagających roślin. Gleby średnie (II) spotykamy bardzo rzadko , gdyŜ występują tylko na 2,3% uŜytków rolnych. W niektórych wsiach (Nowym Browińcu, Jasionie, Trzebini) spotyka się gleby cięŜkie okresowo za wilgotne (VI), które zajmują tylko 3,3% powierzchni gminy. W związku z duŜym urozmaiceniem rzeźby terenu oraz dominującymi glebami lessopodobnymi występuje tutaj względnie duŜo gruntów naraŜonych na erozję powietrzno-wodną oraz Ŝlobinową (pogłębianie dolin przez cieki wodne). Najbardziej na zjawisko erozji są naraŜone grunty wsi Trzebinia (13,9%) i Nowy Browiniec (12,9%). W mniejszym nasileniu tereny zagroŜone erozją wodną występują we wsi Stoków (6,6%) oraz PręŜynce (2,1%). Głównymi przyczynami erozji są nieprawidłowo prowadzone zabiegi agrotechniczne (orka podłuŜna na skłonach, wadliwe płodozmiany), wadliwy układ pól (miedz), czynniki klimatyczne (nasilenie opadów atmosferycznych i szybkość topnienia śniegów), a takŜe skład granulometyryczny i struktura gleby. UŜytki zagroŜone erozją wymagają specjalnego doboru roślin do uprawy i agrotechniki, przeciwdziałającej temu niekorzystnemu zjawisku. Na uŜytkach zagroŜonych erozją naleŜy ograniczyć do minimum uprawę okopowych, których to agrotechnika nasila niekorzystne zjawiska erozyjne. Działania zapobiegające erozji obejmują ponadto wykonanie melioracji przeciwerozyjnych, zwiększających chłonność wodną gleby i zmniejszających spływ powierzchniowy, realizację pasów wiatrochronnych, tworzenie warstwicowego układu pól, stosowania orki równoległej do warstwie, tarasowania zboczy, stosowania specjalnych płodozmianów przeciwerozyjnych, zadarniania zboczy i pagórków, zakładania zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, zaniechania uprawy roślin sezonowych na rzecz roślin trwałych, a w skrajnych przypadkach zalesienie terenu.


39

2.3.2. Stan czystości gleb

Monitoring gleb w sieci krajowej prowadzi Instytut Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2002 r. stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przedstawiła wyniki badań zawartości metali cięŜkich w próbkach gleb pobranych do oceny analitycznej w okresie 1992 – 1997. Podano informacje o ilościach próbek oraz zawartości całkowitej kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i cynku, wyraŜonej stęŜeniami średnimi (SS), najwyŜszymi (SW) i najniŜszymi (SN) jak równieŜ w pięciostopniowej skali zanieczyszczenia (I0 - V0 ). Łącznie do oceny analitycznej poddano 19 próbek z terenu gminy Lubrza. Syntetyczna charakterystyka tych danych stanowi waŜny element oceny stanu środowiska w gminie Lubrza. Zawartość metali cięŜkich w glebach

W glebach gminy Lubrza występuje szereg metali cięŜkich typu: kadm, miedź, nikiel, ołów oraz cynk. Zawartość kadmu i cynku przekracza wartość stęŜeń naturalnych w glebach gminy. Zawartość kadmu (Cd) w glebach gminy Lubrza jest większa od zawartości naturalnej o 15,8%, oraz cynku (Zn) o 5,3%. Wyniki badań zawartości kadmu w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników badań SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.18.

Tab.18 Zawartości kadmu w glebach gminy Lubrza Zawartość całkowita w mg Cd/kg Lp. Gmina Ilość próbek SS SW SN

1. Lubrza 19 0,53 1,17 0,33 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu Wyniki badań zawartości miedzi w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników badań SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.19.

Tab.19 Zawartości miedzi w glebach gminy Lubrza Zawartość całkowita w mg Cu/kg Lp. Gmina Ilość próbek

SS SW SN 1. Lubrza 19 12,4 15,6 8,0 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu Wyniki badań zawartości niklu w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników badań SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.20.

Tab.20 Zawartości niklu w glebach gminy Lubrza Zawartość całkowita w mg Ni/kg Lp. Gmina Ilość próbek

SS SW SN 1. Lubrza 19 14,8 20,0 10,1 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu Wyniki badań zawartości ołowiu w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników badań SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab. 21.

Tab.21 Zawartości ołowiu w glebach gminy Lubrza Zawartość całkowita w mg Pb/kg Lp. Gmina Ilość próbek

SS SW SN 1. Lubrza 19 26,0 45,6 17,6 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu


40

Wyniki badań zawartości cynku w glebach gminy Lubrza ( na podstawie wyników badań SCHR z lat 1992 – 1997 ) przedstawia tab.22.

Tab.22 Zawartości cynku w glebach gminy Lubrza Zawartość całkowita w mg Zn/kg Lp. Gmina Ilość próbek

SS SW SN 1. Lubrza 19 59,6 123,9 41,6 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Zanieczyszczenia gleb na terenie gminy Lubrza z udziałem próbek gleb o zawartości metali cięŜkich wyŜszej niŜ naturalna przedstawia tab.23.

Tab.23 Zanieczyszczenia gleb na terenie powiatu prudnickiego z udziałem próbek gleb o zawartości metali cięŜkich wyŜszej niŜ naturalna

Procentowy udział próbek gleb o zawartości metali cięŜkich Lp. Gmina Ilość zbadanych

próbek Kadm (Cd)

Miedź (Cu)

Nikiel (Ni)

Ołów (Pb)

Cynk (Zn)

1. Lubrza 19 15,8 0,0 0,0 0,0 5,3 Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu Zakwaszenie gleb

W latach 2000 - 2003 stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przeprowadziła na terenie gminy Lubrza kompleksowe badania na zawartość makroelementów gleb. Wykonywano łącznie 1313 prób na obszarze 2981ha. Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, iŜ na obszarze gminy Lubrza zdecydowana większość gleb ma odczyn lekko kwaśny (696 prób na powierzchni 53,0 ha). PrzewaŜają gleby o bardzo wysokiej zawartości fosforu (407 prób na powierzchni 31,0 ha), średniej zawartości potasu (462 prób na powierzchni 35,2 ha) oraz średniej zawartości magnezu ( 427 prób na powierzchni 32,5 ha).Wyniki tych badań przedstawiają poniŜsze tab.24, tab.25 oraz tab.26.

Tab.24 Wyniki badań gleb na zawartość makroelementów za okres 01.01.2000 r . do 31.12.2003

Odczyn (pH)

Potrzeby wapnowania Gmina Pobrano

prób/ Przebadano

ha bardzo kwaśny

kwaś ny

lekko kwaśny

obojęt-ny

zasado-wy

koniecz-ne

potrzeb- ne

wska zane

ograni -czone

zbędne

Lubrza

1313 2981

80 6.1

470 35.8

696 53.0

66 5.0

1

0.1

549 41.8

388 29.6

300 22.8

72 5.5

4

0.3

Tab.25 Wyniki badań gleb na zawartość makroelementów za okres 01.01.2000 r. do 31.12.2003 r. Zawartość fosforu

Zawartość potasu Gmina Pobrano

prób/ Przebada

no ha

bardzo niska

niska śred nia

wysoka bardzo wysoka

bardzo niska

niska śred nia

wyso ka

bardzo wysoka

Lubrza 1313 2981

43 3.3

245 18.7

360 27.4

258 19.6

407 31.0

76 5.8

179 13.6

462 35.2

234 17.8

362 27.6

Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu

Tab.26 Wyniki badań gleb na zawartość makroelementów za okres 01.01.2000 r. do 31.12.2003 r. Zawartość magnezu

Gmina Pobrano

prób/ Przebadano

ha bardzo niska

niska średnia wysoka bardzo wysoka

Lubrza

1313 2981

375 28.6

324 24.7

427 32.5

160 12.2

27 2.1

Źródło: Ankietyzacja Stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu


41

2.4. SUROWCE MINERALNE

Na terenie gminy Lubrza udokumentowano trzy złoŜa surowców mineralnych. NaleŜą do nich złoŜa:

- Skrzypiec - kruszywa naturalnego , o zasobach geologicznych wynoszących 3605 300 t., - Trzebinia - kruszywa naturalnego, o zasobach geologicznych wynoszących 9574 000 m3., - Jasiona - surowca ilastego, o zasobach geologicznych wynoszących 440 100 m3.

Ilość zasobów geologicznych wszystkich 3 złóŜ wynosi 14 899 tys. ton, a przemysłowych 43,35 tys. ton, w tym jedno jest obecnie eksploatowane (Jasiona). Tab.27 Ilość i zasoby złóŜ surowców mineralnych w gminie Lubrza

Ilość złóŜ Zasoby [tys. ton] Gmina/Powiat ogółem w tym

eksploatowa nych

geologiczne bilansowe

przemysło we

Wydobycie w 2001r.

Lubrza 3 1 14 899 43,35 - Powiat Prudnik 18 8 96 221 16 838 220 Województwo opolskie 203 76 3 568 144 1 041 479 11 479 Źródło: Diagnoza stanu środowiska naturalnego w woj.opolskim (UM, 2003r ) Wykaz wszystkich udokumentowanych złóŜ kopalin w gminie Lubrza przedstawiono w tab.28.

Tab.28 Wykaz udokumentowanych złóŜ kopalin na terenie gminy Lubrza Zasoby [tys. ton] Lp ZłoŜe Gmina

Geologiczne bilansowe

Przemysłowe Wydobycie

w 2001 r. [tys. ton]

Surowce ilaste ceramiki budowlanej 1. Jasiona

(eksploatowane okresowo) Lubrza 430 – –

Kruszywo naturalne 1. Skrzypiec (nieeksploatowane) Lubrza 4895 43,35 – 2. Trzebina (eksploatowane) Lubrza 9574 – –

Ogółem złoŜa eksploatowane: Źródło: Diagnoza stanu środowiska naturalnego w woj.opolskim (UM, 2003r ) 2.4.1. Szczegółowa charakterystyka bazy zasobowej ZłoŜe Jasiona

Kopalina – surowce ilaste ceramiki budowlanej - glina, złoŜe suche, poziom wodonośny (czwartorzędowy) - podzłoŜowy, ocenę wpływu eksploatacji na środowisko - nie opracowano, kopaliny towarzyszące nie występują.

Kierunek zastosowania kopaliny – do produkcji ceramiki czerwonej

Stan zagospodarowania złoŜa – złoŜe eksploatowane, data rozpoczęcia eksploatacji 1997 r., sposób eksploatacji odkrywkowy, zagroŜenia osuwiskami

Zasoby geologiczne – 440.100 m3 - zasoby bilansowe bez filarów ochronnych, 3.400 m3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym Zasoby ustalone na dzień 1988.11.10, zatwierdzone decyzją MOŚZNiL nr dec. KZK/012/W/5638/89/90 z dnia 23.01.1990r.

Powierzchnia złoŜa –9,92 ha, średnia głębokość spągu 4,6m średnia miąŜszość kopaliny 4,3 m, grubość nadkładu 0,3m.


42

ZłoŜe Skrzypiec

Kopalina – kruszywo naturalne - piasek, piasek ze Ŝwirem. ZłoŜe suche, poziomy wodonośne nie występują. Brak oceny wpływu eksploatacji na środowisko.

Sposób eksploatacji – odkrywkowy, system eksploatacji ścianowy, zagroŜenia osuwiskami.

Powierzchnia złoŜa – zasoby bilansowe w kat C1; - 101.920 m2 - piasek ze Ŝwirem, - 129.560 m2-piasek. zasoby bilansowe w kat C2; -1594.100 m2 - piasek ze Ŝwirem, - 494.560 m2 – piasek.

Zasoby geologiczne – - 4895.000 m3 - piasek ze Ŝwirem - 287.000 m3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym - 100.000 m3 - piasek - 58.000 m3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym - Zasoby ustalone na dzień 1985.07.01, zatwierdzone decyzją MOSZN KZŁ/012/W/5135/86 z dnia

1986.12.30

Zasoby przemysłowe – - 4335.700 m3 - piasek ze Ŝwirem - 871.200 m3 - zasoby bilansowe w filarze ochronnym - Zasoby ustalone na dzień 1986.12.31, zatwierdzone decyzją MMP/76/87 ZłoŜe Trzebina

Kopalina – kruszywo naturalne – Ŝwir, złoŜe częściowo zawodnione, poziom wodonośny czwartorzędowy na gł. 1,5 - 14,3 m, ciśnienie wody w poziomie, zwierciadło swobodne, ocenę wpływu eksploatacji na środowisko - nie opracowano, kopaliny towarzyszące nie występują.

Stan zagospodarowania złoŜa – złoŜe nieeksploatowane.

Zasoby geologiczne –

- 9574.000 m3 - zasoby bilansowe w kat.C2 - 2906.000 m3 - zasoby pozabilansowe bez filarów ochronnych - Zasoby ustalone na dzień 1975.12.31, zatwierdzone decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii

z dnia 1976.08.27 r.

Powierzchnia złoŜa – 43,0 ha, średnia głębokość spągu 16,6 m średnia miąŜszość kopaliny 8,3 – 19,6 ( średnio 12,9 m), grubość nadkładu 1,2 – m7,0 m ( średnio 3,7 m).

2.5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 2.5.1. Źródła zanieczyszczeń powietrza

Emisja niska Na terenie gminy Lubrza emisja niska obejmuje emisję ze źródeł niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemieślnicze i rolnicze. Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent dla rozwiniętej nowoczesnej sieci ciepłowniczej do kilkudziesięciu procent na obszarach nie wyposaŜonych w nowe instalacje. NaleŜy podkreślić, Ŝe mieszkańcy gminy nie korzystają w ogóle z przewodowego gazu sieciowego. Niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stęŜeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Z badań prowadzonych przez Inspekcję Sanitarną i Inspekcję


43

Ochrony Środowiska na terenie województwa opolskiego (w tym na terenie gminy Lubrza) wynika, Ŝe sezonowe róŜnice poziomu stęŜeń, zwłaszcza SO2, mogą być nawet kilkukrotne. Kotłownie Na terenie gminy Lubrza nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszkańców w ciepło, działają lokalne kotłownie dostarczające ciepło do budynków uŜyteczności publicznej (szkoły, urząd) a takŜe do drobniejszych przedsiębiorstw. Na terenie gminy Lubrza znajduje się kotłownia centralna ZEC Prudnik, sp.z o.o., pracująca jedynie na potrzeby miasta Prudnik o zainstalowanej mocy rzędu 30,7 MWt.

Emisja komunikacyjna Obok energetyki do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczana jest komunikacja. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory (szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. W Polsce emisja gazów ze źródeł mobilnych wynosi ponad 28% ogólnej emisji tlenku węgla, 42% emisji tlenku azotu i 28% niemetanowych związków organicznych. W gminie Lubrza nie prowadzono dotychczas szczegółowych badań związanych z określeniem udziału emisji pochodzącej z ruchu samochodowego w całkowitym zanieczyszczeniu powietrza. Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosnące. W ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby poruszających się na drogach. 2.5.2. Stan sanitarny powietrza atmosferycznego

W ślad za przyjętą w 2001 r. ustawą Prawo ochrony środowiska opublikowano rozporządzenie w 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu. Rozporządzenie to ustala dopuszczalne poziomy stęŜeń dla 7 substancji, określone dla 2 kryteriów: dla ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin; ustala teŜ sposoby, metody i zakres dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu. Dla ochrony zdrowia są to następujące substancje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, ozon, pył zawieszony PM 10 i tlenek węgla. Dla ochrony roślin: tlenki azotu, dwutlenek siarki i ozon. Dopuszczalne poziomy wartości stęŜeń substancji zanieczyszczających powietrze przedstawiono w tab.29. Tab.29 Dopuszczalne poziomy, górne i dolne progi oszacowania oraz dopuszczalne częstotliwości ich

przekraczania * Górny próg oszacowania Dolny próg oszacowania Nazwa

substancji Okres

uśredniania wyników

Dopuszczalny poziom [ ug/m3 ] wartość

[ ug/m3 ] dopuszczalna

częstość przekroczeń w

roku

wartość [ ug/m3 ]

dopuszczalna częstość

przekroczeń w roku

Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi Benzen rok

kalendarz. 5 3,5 - 2 -

1 godzina 200 140 18 razy 100 18 razy Dwutlenek azotu rok

kalendarz. 40 32 - 26 -

Dwutlenek siarki

24 godziny 150 1) 125 2) 75 3 razy 50 3 razy

Ołów rok kalendarz.

0,5 0,35 - 0,25 -

Ozon 8 godzin 120 120 - - - 24 godziny 50 30 7 razy 20 7 razy Pył

zawieszony PM 10

rok kalendarz.

40 14 - 10 -

Tlenek węgla

8 godzin 10 000 7 000 - 5 000 -


44

Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin Tlenki azotu rok

kalendarz. 30 24 - 19,5 -

Dwutlenek siarki

rok kalendarz.

20 12 - 8 -

Ozon okres wegetacyjny 1.05. -31.07

24 000 ug/m3 h

do 31.12.09

18 000 ug/m3 h

od 1.01.10

6 000 ug/m3 h

- - -

1) do 31.12.2004 r., 2) od 1.01.2005 r. Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” Pomiar stęŜeń zanieczyszczeń powietrza w gminie Lubrza ( jak równieŜ na obszarze całego powiatu prudnickiego) prowadzony jest w ramach monitoringu na bazie stacji pomiarowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE) zlokalizowanej w Prudniku, przy ul. Klasztornej 4. Stacja ta naleŜy do sieci nadzoru ogólnego Inspekcji Sanitarnej, funkcjonujących na obszarach miejskich, a ich zadaniem jest ocena naraŜenia ludności.

Klasyfikacja jakości powietrza

Klasyfikacja jakości powietrza w strefie prudnickiej, a tym samym w gminie Lubrza jest przygotowywana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu. Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza stanowią dopuszczalny poziom substancji w powietrzu oraz dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji [Dz.U. Nr 87/02, poz. 796]. Klasyfikacja jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w danej strefie (opracowywania programów ochrony powietrza).

Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: - ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Wg kryterium ochrony zdrowia dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza określono klasę C, gdzie poziomy stęŜeń substancji kształtują się powyŜej wartości dopuszczalnej, powiększonej o margines tolerancji. W tym przypadku konieczne jest określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnej i wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza. Tab.30 Wynikowe klasy strefy prudnickiej dla poszczególnych zanieczyszczeń (ochrona zdrowia) oraz

klasa ogólna strefy. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru

gminy Lubrza SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3

Klasa ogólna strefy

A B C A B A A C Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” Wg kryterium ochrony roślin dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza określono klasę A, gdzie poziomy stęŜeń substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej. Wymaganym działaniem dla strefy A jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie.


45

Tab.31 Wynikowe klasy strefy prudnickiej dla poszczególnych zanieczyszczeń (ochrona roślin) oraz klasa ogólna strefy.

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru gminy Lubrza

SO2 NOx O3

Klasa ogólna strefy

A A A A Źródło: „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza

W roku 2002 na bazie stacji pomiarowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE) zlokalizowanej w Prudniku, przy ul. Klasztornej 4, stęŜenia 24 – godzinne podstawowych zanieczyszczeń powietrza, posiadające określoną wartość dopuszczalną nie przekraczały jej ani razu, a zarejestrowana maksymalna ich wartość osiągnęła poziom 63% normy. Roczne stęŜenie dwutlenku azotu, kształtowało się w okresie 1997 – 2001 na stabilnym poziomie ok. 25% rocznej wielkości dopuszczalnej. W latach 1992 – 2001 pył zawieszony oznaczany był metodą reflektometryczną, a począwszy od 2002 r. oznaczany jest juŜ metodą refencyjną jako pył zawieszony o frakcji ziaren mniejszej od 10 um ( pył PM10).

Rejon powiatu prudnickiego, w tym gminy Lubrza w skali województwa wykazuje najwyŜszy poziom stęŜeń pyłu, mimo znikomej emisji przemysłowej. Prawdopodobnie wynika to ze specyficznych warunków geograficznych i związanych z nimi warunków meteorologicznych. StęŜenia pyłu zawieszonego zawsze przekraczały wszelkie obowiązujące wartości dopuszczalne, niezaleŜnie od stosowanej metody pomiarowej. W 2002 r. poziom stęŜenia pyłu PM10 osiągnął wartość 66,3 ug/m3, przekraczając normę o 65%. Wartość normowanego stęŜenia 24 –godzinnego przekroczona została w ciągu 43 dni w roku, przy dopuszczalnej częstości wynoszącej 35. W wyniku oceny wstępnej za okres 1998 – 2002 gminę Lubrza (jak równieŜ powiat prudnicki) zaliczono do klasy I ze względu na bardzo wysoki poziom stęŜeń pyłu zawieszonego PM i ozonu, do klasy II ze względu na poziom stęŜeń dwutlenku azotu i dla pozostałych ocenianych substancji – do klasy III b. Wynik ten określa konieczność prowadzenia pomiarów wysokiej jakości metodą referencyjną dla pyłu i dopuszcza manualną metodę oznaczania dwutlenku azotu. Dla kryterium ochrony roślin gmina Lubrza (jak równieŜ powiat prudnicki) zaliczona została: dla ozonu – do klasy I, dla dwutlenku siarki – do klasy II, dla tlenków azotu – do klasy IIIb. Ze względu na małą powierzchnię gminy nie jest wymagane wykonywanie pomiarów, stanowiących podstawę przyszłych ocen. 2.5.3. Źródła energii odnawialnej

Odnawialne źródła energii są źródłami wykorzystującymi w procesie przetwarzania nie zakumulowaną energię w rozmaitych postaciach, w szczególności energię rzek, wiatru, biomasy, energię promieniowania słonecznego. Energetyczne surowce, jak gaz ziemny, ropa naftowa, węgiel, są nieodnawialne, a ich zasoby kurczą się w zastraszającym tempie. Ceny tych źródeł energii stale rosną i za kilka lat będą wielokrotnie wyŜsze niŜ obecnie. Spalanie tradycyjnych surowców energetycznych w elektrowniach, zakładach przemysłowych, kotłach grzewczych i pojazdach powoduje m.in. efekt cieplarniany i niszczenie ozonowej warstwy atmosfery i z tego powodu jest główną przyczyną degradacji środowiska naturalnego. Konieczne zatem jest poszukiwanie i wykorzystywanie takich źródeł energii, które nie będą obciąŜały środowiska naturalnego. Odnawialne źródła energii nie zuŜywają się w procesie ich uŜytkowania, a ich wykorzystanie nie zubaŜa przyszłych pokoleń w zasoby energetyczne i walory środowiska naturalnego.


46

Obecnie podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanym na obszarze województwa opolskiego, jest energia pozyskiwana z biomasy oraz energia wodna, natomiast energia geotermalna, energia wiatru, promieniowania słonecznego, ma mniejsze znaczenie. Szacunkowe dane dotyczące wykorzystania energii odnawialnej w Polsce w 2002roku przedstawione zostały w tab.32.

Tab.32 Wykorzystanie energii odnawialnej w Polsce w 2002 roku Produkcja energii ze źródeł odnawialnych

Źródła energii odnawialnej PJ %

1. 2. 3.

Biomasa 101,8 98,05 Energia wodna 1,9 1,83 Energia geotermalna 0,1 0,1 Energia wiatru 0,01 0,01 Energia promieniowania słonecznego 0,01 0,01 Ogółem 103,82 100 Źródło: G. Wiśniewski – Stan wdroŜenia krajowej Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej. VI Międzynarodowe Targi Energetyki, Kielce, 25 – 26 marca 2003 r. Wykorzystanie istniejących zasobów energii z biopaliw Biopaliwem nazywamy paliwo o określonych parametrach z surowca roślinnego lub zwierzęcego uzyskanego jako odpad lub celowy produkt, bądź w procesie biologicznej degradacji biomasy lub w procesie rozkładu termicznego biomasy z niedomiarem tlenu. Bliskoznacznym pojęciem jest biomasa, często niesłusznie uŜywana zamiennie z biopaliwem. Biomasa jest bowiem surowcem do uzyskania biopaliwa, w pewnych przypadkach jest rzeczywiście biopaliwem (np. słoma). RozwaŜając moŜliwość energetycznego wykorzystania biopaliw naleŜy je podzielić na: stałe, płynne i gazowe ( biogaz). Biopaliwa mogą być uŜywane na cele energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stałych (drewna i odpadów drzewnych, słomy, upraw specjalnych roślin energetycznych, osadów ściekowych), gazowych w postaci biogazu lub przetwarzana na paliwa ciekłe (olej, alkohol). - Słoma Na obszarze gminy Lubrza produkuje się rocznie znaczne ilości słomy oraz siana. Słoma jest częściowo wykorzystywana jako ściółka i pasza w hodowli zwierząt oraz do nawoŜenia pól. NadwyŜki słomy mogą być wykorzystane dla celów energetycznych, przynosząc dodatkowe dochody lub oszczędności gospodarstwom rolnym. Obecnie słoma na cele energetyczne wykorzystywana jest w niewielkim stopniu, w związku z czym w stanie istniejącym na obszarze gminy Lubrza nie występują instalacje tego typu. Tab.33 MoŜliwości energetycznego wykorzystania słomy na obszarze gminy Lubrza Lp. Gmina Grunty orne

[ ha ] Grunty orne moŜliwe

do wykorzystania [ ha ]

Ilość energii moŜliwa do wykorzystania w ciągu jednego roku

[ GJ ] 1. Lubrza 6068 910 15 699 Źródło: ,,Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie opolskim do roku 2015

- Energoprojekt Katowice S.A.

- Odpady drewna Odpady drewna moŜna pozyskiwać w wyniku prowadzonej gospodarki leśnej, z zakładów przeróbki drewna oraz uprawy roślin energetycznych. W sektorze komunalnym na obszarze gminy Lubrza obecnie nie istnieją ciepłownie bazujące na odpadach pozyskiwanych w gospodarce leśnej.


47

- Specjalne rośliny energetyczne Uprawa specjalnych roślin energetycznych – szybko rosnących roślin drzewiastych, głównie z gatunku wierzby (Salix vinimalis) – daje moŜliwość wykorzystania mało urodzajnych lub skaŜonych gleb pod uprawę, co stwarza moŜliwości wdraŜania alternatywnej produkcji rolnej. Zaletą upraw energetycznych jest jednorodność dostarczanego materiału, a ostatecznie uzyskanego w ten sposób biopaliwa. W chwili obecnej, na obszarze gminy Lubrza nie stwierdzono plantacji upraw specjalnych roślin energetycznych działających na zasadzie komercyjnej produkcji biomasy. - Biogaz Potencjał energetyczny w biogazie odnosi się głównie do składowisk odpadów komunalnych i oczyszczalni ścieków sanitarnych. Biogaz pozyskiwany w procesie fermentacji metanowej dzieli się na trzy podstawowe kategorie, w zaleŜności od miejsca pochodzenia materiału wsadowego do fermentacji: - biogaz z oczyszczalni ścieków pozyskiwany z fermentacji osadu ściekowego stanowiącego produkt

końcowy po biologicznym oczyszczaniu ścieków, - biogaz wysypiskowy pozyskiwany z fermentacji miejskich odpadków organicznych na wysypisku śmieci,

- biogaz rolniczy pozyskiwany z fermentacji odpadów rolniczych takich jak: gnojowica, obornik, odpadki gospodarcze,odpadki poprodukcyjne z przemysłu spoŜywczego.

Na obszarze gminy Lubrza biogazownie w stanie istniejącym nie występują.

- Rzepak (biopaliwa płynne ) Do produkcji biopaliw płynnych stosuje się nasiona roślin oleistych i roślin o duŜej zawartości skrobi. Powiat prudnicki ma odpowiednie gleby oraz wysoki stopień upraw rzepaku, z którego uzyskać moŜna estry metylowe będące dodatkiem do uzyskania oleju napędowego. W stanie obecnym na obszarze gminy Lubrza nie występują instalacje w postaci tłoczni i rafinerii oleju rzepakowego. Wykorzystanie istniejących zasobów energii wodnej

W stanie obecnym na obszarze gminy Lubrza nie występują elektrownie wodne. Projektuje się małą elektrownię wodną (M. E.W.) Skrzypiec na rzece Prudnik o mocy ok. 0.04 MW. Wykorzystanie istniejących zasobów energii wiatrowej

Na obszarze województwa opolskiego, a tym samym na obszarze gminy Lubrza nie występują elektrownie wiatrowe o mocy mającej wpływ na system elektroenergetyczny. Przy obecnych warunkach ekonomicznych i technicznych, za teren przydatny do wykorzystania energii wiatru uznaje się taki, dla którego średnia roczna prędkość wiatru jest nie mniejsza niŜ 6,0 m/s. Efektywność wykorzystania energii wiatru rośnie wraz ze średnią prędkością wiatru i wtedy duŜe turbiny wiatrowe mogą efektywnie produkować znaczniejsze ilości energii elektrycznej. Na obszarze gminy Lubrza średnie prędkości wiatru wynoszą 2,5 – 3,5 m/s. Jest to prędkość zbyt mała dla uzyskania ekonomicznej efektywności instalacji wiatrowych dla potrzeb energetycznych. Aby udokumentować uzyskanie ekonomicznej efektywności instalacji wiatrowych, naleŜy wykonać specjalistyczne pomiary i obliczenia dla kilku miejsc. Obecnie pomiary takie wykonuje się za pośrednictwem masztów o wysokości 50 m z trzema poziomami pomiarów, ciągle przez okres 12 miesięcy. Wykorzystanie istniejących zasobów energii słonecznej

MoŜliwość wykorzystania promieniowania słonecznego w zakresie, który będzie miał znaczący wpływ na bilans energetyczny gminy Lubrza wydaje się bardzo ograniczona. Warunki meteorologiczne na obszrze gminy Lubrza charakteryzują się bardzo nierównym rozkładem promieniowania słonecznego letniego. Na obszar gminy dociera rocznie średnio ok. 1050 – 1100 kWh/ m2 energii słonecznej, przy średnim nasłonecznieniu ok. 1500 h.


48

Energia promieniowania słonecznego moŜe być zamieniana na energię elektryczną za pomocą ogniw fotowoltanicznych lub na ciepło w kolektorach słonecznych ( przejmowane przez pośredni czynnik grzewczy lub za pomocą biernych systemów grzewczych ogrzewając powietrze wentylujące). Stosowane są kolektory słoneczne (cieczowe i powietrzne). Kolektory powietrzne mają najczęściej zastosowanie w rolnictwie do suszenia płodów rolnych. Kolektory cieczowe znajdują zastosowanie przede wszystkim do podgrzewania wody w mieszkaniach, domkach kempingowych, letniskowych obiektach sportowych i rekreacyjnych, w budynkach inwentarskich, paszarniach, a takŜe do podgrzewania wody w zbiornikach, basenach oraz wody technologicznej w małych zakładach przemysłowych. Ogniwa fotowoltaiczne, w których dokonuje się konwersji promieniowania słonecznego na energię elektryczną praktycznie nie są uŜytkowane. Instalacje wykorzystujące energię promieniowania słonecznego moŜna traktować jako obiekty referencyjne dla przyszłych instalacji.

Wykorzystanie istniejących zasobów energii geotermalnej

Bogactwem naturalnym wykorzystywanym w niewielkim stopniu jest energia geotermiczna zawarta w wodach, parach wodnych i otaczających je skałach. Zasoby energii geotermalnej są odnawialne, tzn. przy właściwie prowadzonej eksploatacji, nie naraŜającej złoŜa na wychłodzenie następuje regeneracja zasobów energii cieplnej, a woda geotermalna, będąca jedynie nośnikiem ciepła, po jego oddaniu w wymienniku ciepła zostaje zatłoczona powrotnie do warstwy wodonośnej. Eksploatacja energii geotermalnej nie pociąga za sobą negatywnych skutków dla środowiska naturalnego, nie narusza stosunków wodnych panujących w złoŜach. Występowanie wód geotermalnych związane jest kompleksem skał podkenozoicznych, a parametry wód są uzaleŜnione od cech budowy geologicznej wyróŜnianych na danym obszarze jednostek.

Gmina Lubrza połoŜona jest w obrębie strefy śląsko –morawskiej, występującej w południowej przygranicznej części województwa opolskiego pomiędzy Głuchołazami – Prudnikiem i Głubczycami. W strefie tej na głębokości od ok. 3000 m mogą występować wody geotermalne o temp. powyŜej 900C.Procedurę projektowania, pozyskiwania i wykorzystania energii geotermalnej przedstawiono w tab.34. Tab.34 Procedura projektowania, pozyskiwania i wykorzystania energii geotermalnej

Faza Zakres Forma Cel 1. 2. 3. 4.

I Rozpoznanie regionalne

Studium regionalne Ocena zasobów bilansowych energii geotermalnej Wytypowanie obszarów dla rozpoznania lokalnego

II Rozpoznanie lokalne

Studium miejscowe Wstępna wycena zasobów dyspozycyjnych energii geotermalnej

Wytypowanie optymalnych miejsc dla budowy instalacji geotermalnych Ocena efektów

III Rozpoznanie szczegółowe

Projekt instalacji Ocena zasobów dyspozycyjnych Opracowanie projektu wierceń Projekt instalacji Ocena efektów ekonomicznych i ekologicznych Uzyskanie koncesji na poszukiwanie Organizacja projektu

IV Realizacja projektu

Dokumentacja powykonawcza instalacji

Wykonanie otworów Ustalenie zasobów eksploatacyjnych Uzyskanie koncesji na eksploatację Budowa instalacji powierzchniowych Organizacja marketingu i sprzedaŜy ciepła Ocena efektów końcowych

Źródło: J. Małko, H. Wojciechowski –Technologie energetyczne wykorzystujące zasoby odnawialne: tendencje i perspektywy rozwoju.


49

Wykorzystanie dla potrzeb energetycznych potencjalnych złóŜ geotermicznych mogących wystąpić na obszarze gminy Lubrza musiałoby zostać poprzedzone w/w procedurą. NaleŜy podkreślić, iŜ koszty związane z wdroŜeniem instalacji opartych na złoŜach geotermalnych (szczególnie koszty wierceń głębokich) są bardzo wysokie. Nie wyklucza to jednak moŜliwości podejmowania kroków w tym kierunku przez niezaleŜne podmioty gospodarcze oraz działań indywidualnych właścicieli gruntów i nieruchomości w kierunku wykorzystania energii zmagazynowanej w ziemi na niskich głębokościach. Działania takie powinny być wspierane przez gminę ze względu na korzyści dla środowiska naturalnego oraz wdraŜanie postępowych technologii, które w przyszłości będą odgrywały coraz większą rolę. Pompy ciepła

Pompy ciepła są urządzeniami, które czerpią energię cieplną ze źródła o temperaturze zbyt niskiej do bezpośredniego wykorzystania, a następnie transformują ją do postaci wysokotemperaturowej nadającej się do odbioru na cele uŜytkowe. Grzejnik o temp. powierzchni na poziomie 50 – 90 0C otrzymuje ciepło z otoczenia, które ma temp. 30 0C, 20 0C, 0 0C, – 5 0C . W obecnych strukturach cenowych trudno jest uzyskanie zadawalających efektów ekonomicznych gdyŜ generalne koszty wyposaŜenia w pompę ciepła w porównaniu do zastosowania równowaŜnego kotła konwencjonalnego są kilkukrotnie wyŜsze. Instalacje wykorzystujące energię pozyskiwaną z pomp cieplnych w gospodarce energetycznej, tak wojewódzkiej jak i w skali lokalnej nie mają większego znaczenia. MoŜna je traktować jako obiekty referencyjne dla przyszłych instalacji. RozwaŜając potencjalne moŜliwości dalszego wykorzystania energii biopaliw na terenie powiatu prudnickiego, naleŜy zwrócić szczególną uwagę na nośniki najbardziej popularne tj. drewno i słomę, które jednocześnie mogą mieć znaczący udział w ogólnym bilansie paliwowym oraz na rzepak, paliwo z odpadów komunalnych tzw. PAKOM i biogaz uzyskiwany na składowisku odpadów komunalnych i w oczyszczalni ścieków sanitarnych. 2.6. HAŁAS

Zagadnienie hałasu zewnętrznego na obszarze gminy Lubrza, ale takŜe całego województwa opolskiego stanowi istotny problem, lecz dotychczas kompleksowo nie rozpoznany.

W zaleŜności od pochodzenia hałasu rozróŜniamy kategorie hałasu takie jak: - hałas komunikacyjny (komunikacja samochodowa, kolejowa i lotnicza oraz obiekty z nią

związane), - hałas przemysłowy (zakłady przemysłowe, rzemieślnicze i usługowe emitujące hałas do

środowiska), - hałas komunalny (obiekty publiczne związane z hałaśliwą działalnością np. stadiony, tereny

zabaw itp., transport dostawczy, urządzenia oczyszczania miasta i maszyny budowlane).

Podstawowym wskaźnikiem oceny zanieczyszczenia środowiska hałasem jest wskaźnik tzw. równowaŜnego poziomu dźwięku –L Aeq , który jest uśrednionym poziomem dźwięku w funkcji czasu. Stanowi on wartość porównawczą z dopuszczalnym poziomem hałasu, określonym dla wyróŜnionego przeznaczenia terenu. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w środowisku, zaleŜnie od źródła hałasu, sposobu zagospodarowania i funkcji badanego terenu określa rozporządzenie Min. Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasów w środowisku [Dz.U. nr 66 poz.436]. Dla terenu zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi dopuszczalny poziom dźwięku „A” w dB, w odniesieniu do hałasu komunikacyjnego dróg i linii kolejowych wynosi: - 60 dB w porze dnia (godz. 6-22), - 50 dB w nocy (godz.22-6),

a emitowany przez pozostałe obiekty i źródła hałasu ( np. zakłady przemysłowe i rzemieślnicze): - 50 dB w porze dnia, - 40 dB w nocy.


50

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9.01.2002 w sprawie wartości progowych poziomów hałasu określiło wartości progowe poziomów hałasu w środowisku, których przekroczenie powoduje zaliczenie obszaru do kategorii terenu zagroŜonego hałasem. Dla hałasu komunikacyjnego dróg i linii kolejowych wartość progowa poziomu hałasu wynosi: - 75 dB – w porze dnia i 67 dB – w porze nocnej, - dla pozostałych źródeł odpowiednio 67 i 57 dB. Na terenie województwa opolskiego monitoring stanu akustycznego w środowisku prowadzi Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Opolu. 2.6.1. Hałas komunikacyjny 2.6.1.1. Hałas drogowy

Do najbardziej uciąŜliwych źródeł hałasu w środowisku naleŜy komunikacja drogowa, która emituje około 80 % wszystkich hałasów rozprzestrzeniających się w aglomeracjach miejskich. Na poziom hałasu drogowego mają przede wszystkim wpływ: natęŜenia ruchu komunikacyjnego, udział transportu cięŜkiego w strumieniu ruchu, prędkość ruchu pojazdów, stan techniczny pojazdów, odległość zabudowy mieszkaniowej, stan i rodzaj nawierzchni, płynność ruchu i sposób eksploatacji pojazdów.

Głównymi elementami układu drogowego są:

– droga krajowa nr 41 relacji Nysa – granica państwa, – droga krajowa nr 40 relacji : Granica Państwa – Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Ujazd

– Pyskowice, – droga wojewódzka nr 414 relacji Opole – Lubrza, – pełnotowarowe przejście graniczne Trzebina – Bartultovice. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadził pomiary oceniające hałas komunikacyjny w otoczeniu dróg krajowych i wojewódzkich na terenie gminy Lubrza. Orientacyjne badania na terenie gminy Lubrza zostały przeprowadzone na drogach krajowych, w ramach prac nad diagnozą stanu środowiska dla Programu ochrony środowiska województwa opolskiego (2003r.). Na terenie gminy badania pomiarowe przeprowadzono w 2 punktach pomiarowych. NatęŜenie i strukturę ruchu oraz poziom hałasu w punktach pomiarowych przedstawia poniŜsza tab.35. Tab.35 NatęŜenie i struktura ruchu oraz poziom hałasu w punktach pomiarowych

Punkt pomiarowy Pojazdy osobowe

Dostawcze i cięŜarowe

Inne Suma Średnio dobowe

natęŜenie ruchu

Poziom hałasu dB

(A)

Lubrza 41 24 2 67 2937 69,0 Trzebina 16 4 0 20 2264 68,1 Źródło: Badania na drogach krajowych, w ramach prac nad diagnozą stanu środowiska dla

Programu ochrony środowiska województwa opolskiego

W kaŜdym z powyŜszych punktów pomiarowych stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej wartości poziomu natęŜenia hałasu komunikacyjnego, co pozwala stwierdzić, Ŝe jest to bardzo powaŜny czynnik stwarzający zagroŜenia zdrowia ludzi i jakości środowiska. Największe poziomy hałasu stwierdzono w Lubrzy.

2.6.1.2. Hałas kolejowy

Zagadnienie hałasu kolejowego i ustalenie jego uciąŜliwości, jak do tej pory nie było przedmiotem szczegółowego rozpoznania ze strony słuŜb ochrony środowiska, w związku z czym nie istnieją podstawy do kompleksowej diagnozy problemu. Z uwagi jednak na aktualne rozmieszczenie sieci


51

kolejowej i intensywność przejazdów, zjawisko nadmiernej uciąŜliwości nie jest znaczące i ogranicza się do bezpośredniej bliskości ciągów komunikacyjnych. Według badań modelowych przeprowadzonych w 1999r. przez Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie, zagadnienie uciąŜliwości komunikacji kolejowej na obszarze województwa opolskiego występowało na głównych, magistralnych i drugorzędnych trasach kolejowych.

Głównym elementem układu kolejowego mogącym negatywnie wpływać na zanieczyszczenie hałasem na terenie gminy Lubrza jest: – pierwszorzędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – Kędzierzyn-Koźle – Nysa – Kamieniec

Ząbkowicki – Legnica, – linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin. 2.6.2. Hałas przemysłowy

Hałas przemysłowy, obok hałasu komunikacyjnego decyduje o ogólnym poziomie uciąŜliwości akustycznej na rozpatrywanym terenie. Z uwagi na lokalny charakter źródła hałasu przemysłowego źródła te mają charakter drugorzędny.

UciąŜliwość akustyczna obiektów przemysłowych oceniana jest na podstawie pomiarów. Pomiary hałasu wykonywane są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w związku ze skargami mieszkańców lub zgodnie z przyjętym planem kontroli zakładów. Na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. [Dz.U. nr 62 poz.627] prowadzący instalację emitującą ponadnormatywny hałas do środowiska zobowiązany jest wystąpić do urzędu starosty o wydanie pozwolenia na emisję hałasu w przypadku, gdy pomiary stwierdzają przekroczenie normatywnej wartości poziomu hałasu w środowisku. W przypadku ponownego stwierdzenia przekroczeń wartości normatywnej, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska nalicza kary pienięŜne odpowiednią decyzją. Obecnie, większość źródeł hałasu na terenie gminy Lubrza ma charakter punktowy i nieustabilizowany w czasie, co w pewien sposób obniŜa jego uciąŜliwość dla środowiska. 2.7. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Promieniowanie jest zjawiskiem polegającym na emisji i przekazywaniu energii na odległość. Energia ta moŜe być wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnetycznych o róŜnej częstotliwości stwarzających róŜne zagroŜenie dla człowieka i środowiska. Promieniowanie elektromagnetyczne jest wytwarzane przez wiele źródeł, które występują w środowisku naturalnym człowieka (wyładowania elektryczne w atmosferze ziemskiej, promieniowanie radiowe słońca, w kosmosie. O wiele groźniejsze dla środowiska jest promieniowanie elektromagnetyczne pochodzące ze źródeł sztucznych, które emitują nieuchwytne przez nasze zmysły promieniowanie elektromagnetyczne i zanieczyszczają w ten sposób środowisko. RozróŜniamy promieniowanie elektromagnetyczne jonizujące - powyŜej 3x106 GHz i niejonizujące (wysokiej częstotliwości) - do 300 GHz. Obecnie, za jedno z powaŜniejszych zagroŜeń środowiska uwaŜa się promieniowanie niejonizujące (wysokiej częstotliwości). Promieniowanie to powstaje w wyniku działania urządzeń elektrycznych w miejscu pracy, w domu, urządzeń elektromedycznych do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, telekomunikacyjnych (uŜywane dwie częstotliwości: 860-900 MHz oraz 1800-2200 MHz ), radiolokacyjnych i radionawigacyjnych, urządzeń przemysłowych i gospodarstwa domowego (kuchenki mikrofalowe o przeciętnej mocy rzędu 1 kW –2 kW) oraz systemów przesyłowych energii elektrycznej.

Źródłem promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego są fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości (30 kHz - 300GHz). Emitują one zarówno fale o częstotliwości 300MHz-300GHz (1m-1mm) nazywane mikrofalami oraz fale o częstotliwości 30kHz-300MHz (10 km -1m) nazywane falami radiowymi.


52

Do sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych mających najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko na obszarze gminy Lubrza naleŜą: • jednotorowa linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV relacji Prudnik – Głubczyce

eksploatowana przez Zakład Energetyczny Opole S.A., • cywilne stacje radiowe – CB o mocy do 10 W, • radiostacje amatorskie kat. 1 i 2, o mocy: 15 W, 250 W i 750 W, • stacje bazowe trunkingowej sieci łączności radiotelefonicznej, • urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne będące w dyspozycji wojska, policji czy straŜy

poŜarnej. Brak pomiarów pola elektromagnetycznego w szerokim zakresie uniemoŜliwia dokładne opisanie tych „zanieczyszczeń” województwa opolskiego, w tym na obszarze gminy Lubrza. W celu dokładnego określenia wielkości problemu zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym oraz dynamiki jego wzrostu, niezbędne jest prowadzenie w ramach monitoringu szerokopasmowych pomiarów widma pól elektromagnetycznych.


53

Część III. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011

1. OGÓLNE ZAŁOśENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY LUBRZA

Polityka ekologiczna gminy Lubrza na najbliŜszy 8-letni okres programowania została sformułowana na podstawie dogłębnej analizy stanu istniejącego środowiska przyrodniczego w gminie. Przedstawiono ją w rozbiciu na najwaŜniejsze, z punktu widzenia ochrony środowiska dziedziny, dla których wyróŜniono cele i kierunki działań, rozwinięte i uszczegółowione do konkretnych przedsięwzięć w planie operacyjnym. Skuteczna realizacja polityki ekologicznej gminy wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym równieŜ udział obywateli. Podstawowe znaczenie dla społecznego udziału w realizowaniu celów ekologicznych ma przede wszystkim odpowiednia edukacja ekologiczna oraz powszechny dostęp do informacji o środowisku. Koniecznym uzupełnieniem powinno być takŜe dalsze rozszerzanie współpracy między instytucjami publicznymi, a organizacjami ekologicznymi i społeczeństwem (konsultowanie strategii i programów, przedsięwzięć i decyzji, rozwijania edukacji ekologicznej itp.). W odczuciu społecznym działania na rzecz ochrony przyrody i środowiska mają mniejsze znaczenie wobec wagi problemów gospodarczych i społecznych. Niska świadomość ekologiczna społeczeństwa, w tym takŜe przedstawicieli władzy stanowi jedno z największych zagroŜeń dla środowiska.

Najskuteczniejszym sposobem przekonania społeczeństwa do idei ochrony przyrody i środowiska jest ukazanie i pomoc w osiągnięciu korzyści, jakie moŜe osiągnąć gospodarstwo, wieś czy gmina wykorzystując zasoby przyrodnicze na swoim terenie. Ponadto waŜna jest takŜe ciągła misja edukacyjna wśród dzieci i młodzieŜy. Edukacja ekologiczna powinna dotyczyć wszystkich komponentów środowiska i powinna wykorzystywać wszelkie moŜliwe narzędzia takie jak: szkolenia, kursy, konkursy, wydawnictwa i akcje popularyzatorskie. Powinna skupić się na realizacji modelowych przedsięwzięć chroniących obiekty i obszary cenne przyrodniczo wraz z ich wykorzystaniem dla rozwoju wsi lub gminy, rozwoju infrastruktury turystyczno-dydaktycznej, w szczególności w parkach krajobrazowych, Lasach Państwowych i przy rezerwatach, w tym rozwoju sieci przyrodniczych ścieŜek dydaktycznych, realizacji cyklicznych prezentacji o treściach przyrodniczych w ramach publicznych środków przekazu oraz instytucji kultury, oświaty i wypoczynku, w tym organizowaniu programów, wystaw, imprez o tematyce związanej z ochroną środowiska.

WaŜnym narzędziem umoŜliwiającym informowanie społeczeństwa o stanie środowiska jest utworzenie w urzędach administracji publicznej systemu udostępniania informacji o środowisku w tym udostępnianie informacji o środowisku i działaniach proekologicznych, tworzenie bazy danych dotyczących ochrony środowiska.

Jednym z najwaŜniejszych narzędzi zrównowaŜonego rozwoju gminy Lubrza są plany zagospodarowania przestrzennego, które przy zachowaniu procedury ich tworzenia i uchwalania wraz z towarzyszącymi dokumentami (ekofizjografią i prognozą oddziaływania planu na środowisko) mogą stworzyć podstawy do zrównowaŜonego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Lubrza.

Współpraca z sąsiednimi gminami powinna polegać na rozwiązywaniu najwaŜniejszych problemów w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania środowiska, do których naleŜą: - zły stan czystości wód powierzchniowych poprzez wspólne rozwiązania gospodarki wodno-

ściekowej, - zagroŜenie powodziowe poprzez współpracę przy działaniach z zakresu ochrony

przeciwpowodziowej, - niewystarczająca ochrona transgranicznych obszarów cennych przyrodniczo oraz struktur

pełniących funkcję łącznikowe, w szczególności dotyczące obszaru Parku Krajobrazowego „Góry


54

Opawskie” oraz dolin rzek: Prudnika i Białej poprzez współpracę w zakresie ochrony zasobów i walorów przyrodniczych,

- wykorzystanie walorów przyrodniczych dla celów turystyczno-rekreacyjnych poprzez współpracę przy planowaniu i wykorzystaniu turystycznym całego obszaru pogranicza w tym obszaru Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie” ,

- ograniczanie niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez inicjowanie procesu rozbudowy nowoczesnych i ekologicznych źródeł ciepła, szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

2. CELE I ZADANIA O CHARAKTERZE SYSTEMOWYM

2.1. INTEGRACJA ASPEKTÓW EKOLOGICZNYCH Z ROZWOJEM SPOŁE CZNO- GOSPODARCZYM

Istotnym czynnikiem wpływającym na stan środowiska naturalnego gminy Lubrza jest jej rozwój społeczny i gospodarczy.

Cele i zadania o charakterze systemowym na obszarze gminy Lubrza zostały nakreślone w oparciu o analizę poszczególnych dziedzin gospodarki, tendencji i kierunków zmian w ich rozwoju w relacji do środowiska. Cele i zadania o charakterze systemowym przedstawiono za pomocą kierunków rozwojowych dziedzin gospodarki, ujętych w blokach tematycznych, takich jak: układ osadniczy, układ komunikacyjny, rolnictwo, przemysł, turystyka i rekreacja. 2.1.1. Sieć osadnicza 2.1.2. Układ komunikacyjny 2.1.3. Rolnictwo 2.1.4. Przemysł 2.1.5. Turystyka i rekreacja

Dla kaŜdego kierunku rozwojowego przedstawiono stan wyjściowy jak równieŜ tendencje zmian. Kierując się zasadą zrównowaŜonego rozwoju sformułowano średnioterminowy cel zintegrowany z ochroną środowiska, kierunki działań realizujące cel strategiczny , w tym działania minimalizujące zagroŜenia wynikające z danego kierunku rozwojowego.

2.1.1. Sieć osadnicza

2.1.1.1. Stan wyjściowy

Liczba mieszkańców w gminie wynosi 4 577 mieszkańców, co stanowi 7,0% ogółu mieszkańców powiatu prudnickiego a takŜe 0,4% ogólnej liczby ludności regionu. Gęstość zaludnienia utrzymuje się na poziomie 64 osób na km2. W skład gminy wchodzi 12 miejscowości wiejskich, w tym: Dobroszowice, Dytmarów, Jasiona, KrzyŜkowice, Laskowice, Lubrza, Nowy Browiniec, Olszynka, PręŜynka, Skrzypiec, Słoków, Trzebina. Koncentracja mieszkańców w największych wsiach jest zjawiskiem bardzo korzystnym, poniewaŜ ułatwia wyposaŜenie ich w infrastrukturę techniczną i powoduje zwiększenie dostępności do obiektów infrastruktury społecznej, co wpływa na poprawę jakości Ŝycia. Dominująca formą zabudowy jest mieszkalnictwo jednorodzinne oraz rolnicze zagrodowe.

Wśród czynników stanowiących barierę dla dalszego rozwoju sieci osadniczej naleŜy wymienić: - warunki przyrodnicze, zwłaszcza połoŜenie gminy w obszarze Parku Krajobrazowego „Góry

Opawskie” , - brak utwardzonych dróg, - słabo rozwinięta infrastruktura techniczna (sieć kanalizacyjna), - nieuregulowana gospodarka odpadami.


55

2.1.1.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie rozwoju sieci osadniczej jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Podniesienie warunków Ŝycia mieszkańców przy uwzględnieniu aspektów ekologicznych

2.1.1.3. Kierunki działań

NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie rozwoju sieci osadniczej w gminie Lubrza są:

– WyposaŜenie gminy w pełną infrastrukturę techniczną

Na terenie gminy Lubrza istotne znaczenie będzie miało dalsze porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej. Gmina jest całkowicie zwodociągowana. Problemem wymagającym rozwiązania jest skanalizowanie gminy. Przewiduje się skanalizowanie gminy Lubrza w oparciu o oczyszczalnię ścieków w Prudniku. Kolejnym waŜnym elementem jest ograniczanie emisji niskiej dzięki stopniowemu przechodzeniu gospodarstw indywidualnych na ekologiczne nośniki energii cieplnej. Kontynuowanie przedsięwzięć związanych z rozbudową i modernizacją wyposaŜenia w infrastrukturę musi być zgodne z załoŜeniami wynikającymi ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza. Dzięki postępom w rozwoju infrastruktury technicznej podniesie się poziom Ŝycia mieszkańców, wzrośnie atrakcyjność gminy, zarówno dla inwestorów jak i potencjalnych nowych mieszkańców, wzrośnie popyt na usługi turystyczne i agroturystyczne.

– Dostępność do terenów o duŜych walorach turystycznych gminy

Łatwy dostęp do terenów o duŜych walorach turystycznych ma istotne znaczenie dla dalszego rozwoju ruchu turystycznego i przyczyni się do zwiększenia liczby turystów polskich i zagranicznych na terenie gminy Lubrza. Dostępność do terenów turystyczno-rekreacyjnych gminy moŜliwa będzie poprzez m.in. modernizację i budowę nowych dróg. Korzyści odniosą równieŜ mieszkańcy, właściciele gospodarstw agroturystycznych itp. Sieci komunikacyjnej powinna towarzyszyć infrastruktura w postaci parkingów samochodowych i rowerowych, miejsc postojowych, obiektów małej gastronomii.

Działania na rzecz ochrony środowiska poprzez świadomość ekologiczą mieszkańców

Główną rolę w podejmowaniu działań zmierzających do poprawy warunków Ŝycia mieszkańców odgrywają sami mieszkańcy, ich zaangaŜowanie w problemy środowiska naturalnego, świadomość ekologiczna i chęć wprowadzania zmian słuŜących poprawie jakości Ŝycia. Udział mieszkańców w działaniach na rzecz ochrony środowiska zaleŜy od stanu ich świadomości ekologicznej. Stąd waŜne jest inicjowanie i wspieranie przez władze gminy działań zmierzających do jej podniesienia.Działania edukacyjne powinny być skierowane nie tylko do dzieci i młodzieŜy ale równieŜ do osób dorosłych, a formy i metody edukacji odpowiednio przystosowane do odbiorców.

2.1.1.4. Główne zagroŜenia środowiska i kierunki działań minimalizuj ących zagroŜenia

Główne zagroŜenia środowiska:

- emisja niska, - ścieki, - odpady komunalne, - rozproszenie zabudowy.


56

Kierunki działań minimalizujących zagroŜenia:

- wprowadzanie ekologicznych nośników energii (gaz płynny, biopaliwa), - szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (wiatr, słońce, woda), - uporządkowanie gospodarki ściekowej i odpadowej, - właściwa polityka zagospodarowania przestrzennego, - ochrona istniejących i tworzenie nowych enklaw zieleni wśród zabudowy, - edukacja ekologiczna mieszkańców.

2.1.2. Układ komunikacyjny

2.1.2.1 Stan wyjściowy

Gmina posiada znaczny atut kreatywny wynikający z jej połoŜenia w obszarze transgranicznym pogranicza polsko – czeskiego, a takŜe z połoŜenia w krajowym systemie transportowym (drogowym i kolejowym) na tzw. szlaku podsudeckim. Podstawowy układ drogowy w gminie tworzą 2 drogi krajowe: Nr 40 i Nr 41, droga wojewódzka Nr 414 a takŜe 12 dróg powiatowych ( Nr: 1202, 1229, 1231, 1250, 1253, 1257, 1267, 1275, 1279). Układ ten uzupełniony jest siecią 21 dróg gminnych. Przez teren gminy przebiega pierwszorzędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – Kędzierzyn-Koźle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica. Na terenie gminy Lubrza znajduje się jedyne w województwie opolskim pełnotowarowe przejście graniczne Trzebina – Bartultovice.


W zakresie rozwoju układu komunikacyjnego jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Poprawa dostępności komunikacyjnej


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie rozwoju układu komunikacyjnego w gminie Lubrza są:

– Rozwój układu drogowego

Rozwój układu drogowego wiązać się z będzie ze wzrostem liczby uŜytkowanych samochodów i natęŜenia ruchu. Znaczącym postępem w rozwoju sieci komunikacyjnej będzie podniesienie kategorii drogi wojewódzkiej nr 414 relacji Opole – Lubrza na drogę krajową ( stanowiącą najkrótsze powiązanie gminy Lubrza, i jednocześnie przejścia granicznego Trzebina – Bartultovice ze stolicą województwa), wraz z wykonaniem obejścia drogowego miejscowości Lubrza. W ramach planowanych działań w infrastrukturze drogowej przewiduje się równieŜ wybudowanie dróg i ulic gminnych w gminie Lubrza . Przewiduje się, Ŝe alternatywną formę przemieszczania się turystów i wypoczywających na terenie gminy stanowić będą trasy rowerowe.

– Rozwój układu kolejowego

NaleŜy rozwaŜyć moŜliwość zwiększenia wykorzystania istniejącej linii kolejowej nr 137 relacji Katowice – Kędzierzyn-Koźle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica oraz linii kolejowej Nr 306 relacji Prudnik – Gogolin oraz zwiększenia jej rentowności. Tereny przyległe do terenów kolejowych mogą być wykorzystane dla nowych przedsięwzięć transportochłonnych, obsługiwanych przez kolej.


57

Nie jest przewidywana rozbudowa układu kolejowego ani budowa nowych stacji kolejowych. W perspektywie do 2011 roku transport kolejowy nie będzie rozwijał się w sposób intensywny. Jednak intensyfikacja przewozów pasaŜerskich i towarowych mogłaby się przyczynić się do zmniejszenia ruchu drogowego, a w konsekwencji do zmniejszenia jego negatywnego wpływu na środowisko.



- emisja spalin, - emisja hałasu, - degradacja terenów cennych przyrodniczo, - nadzwyczajne zagroŜenia środowiska. Kierunki działań minimalizujących zagroŜenia:

- zwiększenie płynności i przepustowości sieci drogowej, - poprawa standardów technicznych sieci drogowej, - ograniczenie emisji spalin do powietrza, - eliminacja nadmiernej emisji hałasu, - zwiększenie bezpieczeństwa rowerzystów, - poprawa bezpieczeństwa mieszkańców.

2.1.3. Rolnictwo


Rolnictwo stanowi jedną z głównych dziedzin rozwoju gospodarczego gminy Lubrza. Sytuację taką odzwierciedla struktura uŜytkowania gruntów, w której dominują uŜytki rolne stanowiące ponad 79,0 % powierzchni gminy tj. 6638 ha. Grunty orne stanowią 73,9% powierzchni gminy tj. 6147 ha. Natomiast lasy i grunty leśne stanowią ponad 10,0 % powierzchni gminy tj. 841 ha. Łąki i pastwiska w uŜytkach rolnych wynoszą 5,79 % ( odpowiednio 398 ha i 84 ha). Na terenie gminy działają Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne: Lubrza, Skrzypiec, Jasiona a takŜe Ferma Drobiu w Trzebini oraz Zakład Dobroszewice, w skład którego wchodzi Stadnina Koni Prudnik sp. z o.o.


W zakresie rozwoju rolnictwa jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Restrukturyzacja produkcji rolniczej


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie rozwoju rolnictwa w gminie Lubrza są:

– Intensyfikacja produkcji rolnej DuŜe rozdrobnienie i niekorzystna struktura gospodarstw rolnych będzie wymagała przekształceń prowadzących do powiększenia indywidualnych gospodarstw produkcyjnych i tworzenia gospodarstw nowoczesnych, zmechanizowanych, o wyspecjalizowanym kierunku produkcji. Współpraca między rolnikami zmierzać będzie do tworzenia związków gmin w celu regulacji rynku


58

rolnego, tworzenia wspólnych programów pomocowych. W planach dotyczących rozwoju rolnictwa przewiduje się, w perspektywie długoterminowej, tworzenie duŜych gospodarstw produkcyjnych i nowoczesnych gospodarstw specjalistycznych przy zmniejszeniu liczby gospodarstw małych, utrzymujących się jedynie z rolnictwa. Mniejsze gospodarstwa będą przekwalifikowywać się w kierunku gospodarstw agroturystycznych lub zaniechają działalności rolniczej.

– Rozwój rolnictwa ekologicznego

Rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki związany jest ze stosowaniem małych ilości nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, a takŜe ze stosowaniem tylko i wyłącznie naturalnych nawozów i biologicznych środków ochrony. Atutem dla rozwoju rolnictwa ekologicznego jest niewielkie skaŜenie środowiska naturalnego, szczególnie gleb i dobre warunki do stosowania naturalnych metod produkcji. Rolnictwo ekologiczne, zwłaszcza połączone z turystyką stanie się szansą dla rolników. WaŜna stanie się wzajemna współpraca rolników, między sobą i konsumentami w produkcji i dystrybucji produktów rolnych. Rolnicy zajmujący się rolnictwem ekologicznym powinni tworzyć grupy producenckie, produkujące Ŝywność o jednakowych parametrach. Aby wspomóc rozwój tej nowej formy rolnictwa, musi być zorganizowana sieć dystrybucji zdrowej Ŝywności. Zharmonizowanie rolnictwa ekologicznego z przyjaznym dla środowiska przetwórstwem będzie waŜnym czynnikiem podnoszenia efektywności samego rolnictwa, poprzez pełniejsze wykorzystanie walorów ziemi, tworzenie miejsc pracy i aktywizację zawodową osób zamieszkałych na terenach wiejskich. Lokalna baza surowców stanie się jednocześnie podstawą dla rozwoju przetwórstwa rolno-spoŜywczego.

– Rewaloryzacja uŜytków rolnych

Rewaloryzacja uŜytków rolnych będzie prowadzić do podwyŜszenia ich wartości przyrodniczej i gospodarczej, jak równieŜ przyczyni się do poprawy struktury jakościowej gruntów. Systematycznie wyłączane będą z uŜytkowania rolniczego grunty marginalne – V i VI klasy. Z drugiej strony, ochronie podlegać będą grunty klasy II-III oraz grunty na glebach pochodzenia organicznego, nieuŜytki organiczne i oczka wodne. DąŜyć się będzie do jak największego zróŜnicowania środowiska przyrodniczego poprzez ochronę terenów podmokłych: szuwarów, oczek śródpolnych itp., kształtowanie miedz śródpolnych. Systematycznie prowadzone będą zalesienia gruntów klasy V i VI, co wpłynie korzystnie na środowisko ze względu na poprawę bilansu wodnego i przeciwdziałanie erozji.



- nieuporządkowany system melioracji, - zanieczyszczenia obszarowe, - niewłaściwe uŜytkowanie gruntów podatnych na erozję wodną i wietrzną, - chemizacja i intensyfikacja rolnictwa.


- modernizacja i odbudowa systemów melioracyjnych, - tworzenie duŜych gospodarstw produkcyjnych i nowoczesnych gospodarstw specjalistycznych, - poprawa struktury jakościowej, wartości przyrodniczej i gospodarczej uŜytków rolnych, - tworzenie gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych, - zalesienie obszarów o słabych glebach, - działania na rzecz edukacji rolników w tym wdraŜanie „Kodeksu dobrych praktyk rolniczych”.


59

2.1.4. Przemysł


Większość firm działających na terenie gminy związana jest z szeroko pojętymi usługami, branŜą przetwórstwa: mięsnego, paszowego, produkcja rolną i zwierzęcą. Do większych przedsiębiorstw na terenie gminy Lubrza naleŜą: Prefbet S.A., Rasamat sp.z o.o. , Rom Mac Przedsiębiorstwo Rem. Bud. Macioł Romuald, Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Zakład Betoniarski Kęsek Stanisław, Zakład Mechaniki Pojazdów Macioł Sylwester, Zakład Kamieniarski Kornecki Wiesław, Zakład lakierniczo – blacharski Kowina Dariusz, Galant. PPUH S.C.Chadryś P. i M., Akart Produkcja wydawnicza Handel. Usługi, Samopomoc Chłopska Gminna Spółdzielnia, ,, Ma – Go’’ s.c. Skrzypiec, ,, Transdal’’ s.c. Skrzypiec, ,,Samopomoc Chłopska’’ Gminna Spółdzielnia Dytmarów, Grupa Rolimpex sp. z o.o. , ,,Lba’’Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowo – Handlowe Trzebinia, ,,Spółdzielnia Kółek Rolniczych’ PręŜynka, ,,IGA’’ Wytwórnia Pierogów MroŜonych KrzyŜkowice.


W zakresie rozwoju przemysłu jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Stworzenie warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie rozwoju przemysłu w gminie Lubrza są:

– Restrukturyzacja istniejących zakładów

Zaostrzenie wymogów ekologicznych i wzrost konkurencyjności rynku stawia zakłady przed koniecznością restrukturyzacji. Z punktu widzenia ochrony środowiska waŜne będą wszystkie działania zmierzające do zminimalizowania wpływu przedsiębiorstwa na środowisko. Zakłady przemysłowe w coraz większym stopniu ponosić będą odpowiedzialność za ochronę środowiska. Zadania z tym związane nie będą ograniczać się do naprawy zaistniałych szkód i spełnienia wymogów zdefiniowanych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska ale będą zmierzać do zapobiegania powstawaniu negatywnych oddziaływań i szkód w środowisku. Jednym z koniecznych działań będzie dostosowanie się zakładów do tzw. zintegrowanych pozwoleń, obejmujących wszystkie elementy środowiska (zgodnie z Dyrektywą IPPC). Na terenie gminy Biała nie ma zakładów, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego. Istotne będzie podejmowanie przez przedsiębiorstwa dobrowolnych działań na rzecz środowiska jak równieŜ upowszechnienie systemów zarządzania środowiskowego.

– Rozwój przemysłu rolno-spoŜywczego

W miarę rozwoju wyspecjalizowanego rolnictwa jak równieŜ rolnictwa ekologicznego, istotny będzie rozwój przemysłu związanego z rolnictwem: przetwórstwo mięsa, mleka, zbóŜ, wytwarzanie pasz, przetwórstwo owoców i warzyw.

– Upowszechnienie systemów zarządzania środowiskowego

Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych przedsiębiorstwa i przypisanie tych zagadnień do kompetencji jego zarządu. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 000 EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej


60

Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia. Systemy zarządzania środowiskowego polecane są równieŜ dla Zakładów Gospodarki Komunalnej oraz instytucji publicznych, w tym Urzędu Gminy w Lubrzy.



- emisja zanieczyszczeń do powietrza, - nadzwyczajne zagroŜenia środowiska, - ścieki, - odpady przemysłowe, - emisja hałasu, - degradacja powierzchni ziemi.


- oszczędne korzystanie z surowców, - większa aktywność zakładów na rzecz ochrony środowiska, - wprowadzanie nowoczesnych technologii produkcji, - właściwe gospodarowanie terenami przemysłowymi.

2.1.5. Turystyka i rekreacja


Turystyka i rekreacja z uwagi na dogodne uwarunkowania środowiskowe i klimatyczne tej części regionu, w której połoŜona jest gmina Lubrza są szczególnie istotną, choć nie w pełni jeszcze rozwiniętą gałęzią tutejszej gospodarki. Na obszarze gminy znajduje się obszar chronionego Parku Krajobrazowego ,, Góry Opawskie’’ (w południowej części gminy), a takŜe 2 obiekty przyrodnicze prawnie chronione – pomnik przyrody oŜywionej (aleja przydroŜna chroniąca lipy drobnolistne o długości 2,2 km, tworząca najbardziej okazałą aleję w województwie opolskim na drodze z Opola do Lubrzy) oraz objęte ochroną konserwatorską parki przypałacowe: w Słokowie i w Trzebini. Wszystkie wymienione powyŜej obiekty naleŜą do podstawowych zalet gminy predysponujących ją do rozwoju turystyki i rekreacji.


W zakresie rozwoju turystyki i rekreacji jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza 2011 roku przyjęto:

Optymalne wykorzystanie walorów przyrodniczych gminy


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie rozwoju turystyki i rekreacji w gminie Lubrza są:

– Rozwój ekoturystyki

Szansą dla rozwoju turystyki przyjaznej środowisku jest turystyka harmonijna z zasobami środowiska czyli ekoturystyka. Podstawową ideą popierającą koncepcję ekoturystyki jest mniejsze zaangaŜowanie kapitału zagranicznego. Większy nacisk kładziony będzie na rozwój lokalny,


61

w których turystom serwuje się lokalnie wytworzoną Ŝywność i napoje oraz dysponuje się dobrze przeszkolonymi lokalnymi przewodnikami. Powstawanie gospodarstw agroturystycznych będzie dla indywidualnych rolników alternatywą poszukiwania innych źródeł dochodu. Dla uatrakcyjnienia bazy agroturystycznej konieczne stanie się wyposaŜenie gospodarstw w sprzęt do pływania, wędkowania i uprawiania czynnych form turystyki. Przemyślany rozwój ekoturystyki będzie się przyczyniał do zdrowego spędzenia czasu wolnego jak równieŜ do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego.

– Rozwój turystyki kwalifikowanej

Na terenie gminy Lubrza jak i całego powiatu prudnickiego istnieją warunki do rozwoju róŜnych form turystyki kwalifikowanej. Odrębność i róŜnorodność krajobrazowa gminy oraz lokalizacja obszaru chronionego Parku Krajobrazowego ,,Góry Opawskie’’, bliska odległość do miejsc o wysokich walorach przyrodniczych sprawiają, Ŝe istotne będzie sprecyzowanie rodzajów rozwijanej turystyki. Powinno być ono poprzedzone dokładną analizą istniejącego zaplecza, zainteresowań turystów, dostosowaniem oferty turystycznej do klienta. W ostatnich latach obserwuje się modę na uprawianie aktywnej turystyki. Dlatego niezbędne stanie się wyznaczanie kolejnych szlaków turystycznych, ścieŜek rowerowych, konnych, szlaków kajakowych oraz właściwe ich zagospodarowanie: wyznaczenie miejsc odpoczynku i biwakowania, uzupełnienie oznakowania.

– Rozwój infrastruktury towarzyszącej turystyce

Aby rozwój turystyki w jak najmniejszym stopniu oddziaływał na środowisko naturalne gminy Lubrza konieczna będzie rozbudowa infrastruktury technicznej w postaci kanalizacji, a takŜe zagospodarowanie odpadów stałych. Na jej bazie powstawać będą równieŜ nowe obiekty sportowe i rekreacyjne. Do powstawania nowych obiektów będą wyznaczane obszary selektywnie wybrane, odpowiednio przygotowane, o wysokim standardzie uzbrojenia. Akceptacja ich budowy będzie zaleŜna od spełnienia wymogów ochrony środowiska i krajobrazu. WaŜne będzie dostosowanie przyszłego budownictwa do wymagań architektonicznych, wynikających z planu zagospodarowania przestrzennego, istniejącej zabudowy i warunków krajobrazowych.



- infrastruktura techniczna nie spełniająca wymogów ochrony środowiska, - wzrastająca liczba turystów szczególnie zmotoryzowanych, - zaśmiecanie i niszczenie miejsc o duŜych walorach przyrodniczych, - „dzikie zagospodarowywanie” obszarów cennych przyrodniczo. Kierunki działań minimalizujących zagroŜenia:

- przestrzeganie wymagań ochrony środowiska, - ochrona cennych terenów przyrodniczych przed przeinwestowaniem, - rozwój ścieŜek rowerowych, szlaków pieszych i konnych, - odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego eliminujące dzikie

zagospodarowywanie obszarów cennych przyrodniczo, - edukacja ekologiczna mieszkańców. 2.2. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Główny dokument sektorowy, w którym zostały sformułowane cele edukacji ekologicznej to „Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej”. WyróŜnia ona następujące cele strategiczne: - kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie

powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi,


62

- umoŜliwienie kaŜdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska,

- tworzenie nowych wzorców zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństw, uwzględniających troskę o jakość środowiska.

2.2.1. Stan wyjściowy

Jednym z podstawowych warunków realizowania polityki ochrony środowiska jest włączenie w nią całego społeczeństwa. WiąŜe się to z potrzebą zmiany podejścia do spraw rozwoju gospodarczego, przyrody i środowiska. Stąd konieczność moŜliwie wszechstronnej edukacji ekologicznej zarówno wśród dzieci i młodzieŜy jak i dorosłych oraz róŜnych grup zawodowych.

Na terenie gminy działalność edukacyjna prowadzona jest w następujących formach działania: - teoretyczno-praktycznej – szkolna edukacja ekologiczna, - poznawczej – czynny udział w kształtowaniu środowiska, - popularyzacyjnej – imprezy, festyny, konkursy. Jednostkami biorącymi udział w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeństwa na terenie gminy Lubrza są: Starostwo Powiatowe Prudnik, Urząd Gminy Lubrza, szkoły a takŜe nadleśnictwo Prudnik oraz Zespół Opolskich Parków Krajobrazowych Góry Opawskie.

Działania podejmowane w z ramienia Urzędu Gminy Lubrza koncentrują się przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu akcji sprzątania świata. Uczniowie szkół opiekują się gminnymi pomnikami przyrody.

Formy edukacji są zróŜnicowane, a najwaŜniejsze z nich obejmują: zajęcia edukacyjne organizowane w salach dydaktycznych lub w plenerze przybliŜające walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe gminy, warsztaty terenowe m.in. dla nauczycieli, warsztaty ekologiczne, konkursy fotograficzne, wycieczki do rezerwatów przyrody, konkursy z wiedzy o ochronie przyrody oraz wiedzy o parkach krajobrazowych, programy przyrodnicze w mediach oraz artykuły w prasie.

2.2.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie edukacji ekologicznej jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa

2.2.3. Kierunki działań

NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie edukacji ekologicznej w gminie Lubrza są:

- realizacja szkoleń, kursów, konkursów, wydawnictw, akcji popularyzatorskich podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa, w szczególności rolników, leśników, nauczycieli oraz dzieci i młodzieŜy,

- gromadzenie pomocy dydaktycznej i rozpowszechnianie informacji dotyczących ochrony środowiska i edukacji ekologicznej, w szczególności przez biblioteki (pedagogiczne, szkolne, szkół wyŜszych, wojewódzkie itd.)

- realizacja modelowych przedsięwzięć chroniących obiekty i obszary cenne przyrodniczo wraz z ich wykorzystaniem dla celów naukowo-badawczych oraz promocji i rozwoju gminy oraz wsparcie modelowych projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe,

- rozwój infrastruktury turystyczno-dydaktycznej, w szczególności w parkach krajobrazowych, Lasach Państwowych i przy rezerwatach,


63

- realizacja cyklicznych prezentacji o treściach przyrodniczych w ramach publicznych środków przekazu oraz instytucji kultury i wypoczynku,

- utworzenie w urzędach administracji publicznej systemu udostępniania informacji o środowisku w oparciu o rejestry oraz interaktywne bazy danych o środowisku dostępne za pośrednictwem internetu,

- prelekcje wygłaszane w szkołach podczas lekcji przez specjalistów róŜnych dziedzin, - wydawnictwa opisujące w przystępny sposób walory przyrodnicze gminy Lubrza,

2.2.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.

PRZEDSIĘWZI ĘCIA POZANWESTYCYJNE

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Opis przedsięwzięcia

Sporządzenie Programu edukacji ekologicznej mieszkańców gminy

Jednostka realizująca

Urząd Gminy Lubrza, Placówki oświatowe

Rodzaj przedsięwzięcia

własne

Lata realizacji

2006

2004

2005

2006

2007

Razem

3 3

Szacunkowe koszty w tys. PLN

1

Potencjalne źródła finansowania

Środki własne gminy

Lp.

PRZEDSIĘWZI ĘCIA POZAINWESTYCYJNE



Organizacja konkursów wiedzy ekologicznej dla młodzieŜy szkolnej, współorganizowanie happeningów, festynów, biegów na orientację i innych form edukacji ekologicznej


Urząd Gminy Lubrza, Placówki oświatowe


własne

Lata realizacji

2005 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

1 1 1 3


Praca ciągła

2


Środki własne gminy, GFOŚiGW


64

Lp.




Przeprowadzanie akcji ekologicznych typu Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata


Placówki oświatowe


własne

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

0,5 0,5 0,5 0,5 2


Praca ciągła

3



Lp.




BieŜące informowanie na stronach internetowych o stanie środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

w ramach pracy Urzędu


Praca ciągła

4



Lp.




Zwiększenie oferty wydawniczej związanej z edukacją ekologiczną, walorami i zasobami przyrodniczymi gminy


Urząd Gminy Lubrza


własne

5

Lata realizacji

2006 – 2007


65

2004

2005

2006

2007

Razem

1,5 1,5 3




Lp.




Edukacja ekologiczna mieszkańców nt. proekologicznych zachowań w zakresie korzystania ze środków transportu, energooszczędności, zmniejszania emisji niskiej i inne


Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

6


WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW

Lp.




Szkolenia rolników w zakresie rolnictwa ekologicznego, agroturystyki i wdraŜania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


7




66

Lp.




Organizowanie cykli szkoleniowych odnośnie prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej dla właścicieli lasów prywatnych, wzbogacania i racjonalnego uŜytkowania zasobów leśnych


Nadleśnictwo Prudnik


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

8


BudŜet państwa

Lp.




Prowadzenie publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2011

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

9


PFOŚiGW

2.3.WSPÓŁPRACA W RAMACH WDRA śANIA PROGRAMU

Działania w zakresie ochrony środowiska i promocji gospodarczej gminy Lubrza w znacznym stopniu zaleŜą od współpracy z sąsiednimi gminami oraz starostwem powiatowym w Prudniku, a takŜe współpracy z władzami województwa, zwłaszcza w świetle moŜliwości wsparcia inwestycji ekologicznych ze środków Unii Europejskiej. Do głównych kompetencji samorządu gminnego w zakresie ochrony środowiska naleŜy: - gospodarka odpadami komunalnymi, - zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych, - oczyszczanie ścieków komunalnych, - tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej, - tworzenie niektórych obszarów chronionych,


67

- ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej, - wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, - prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych.

Współpraca z sąsiednimi gminami, oprócz pozytywnych efektów dla środowiska, moŜe przynieść takŜe wymierne korzyści ekonomiczne.

Współpraca ta powinna dotyczyć przede wszystkim: - poprawy stanu czystości wód rzeki Prudnik i Biała, - systemu powiązań komunikacyjnych, - tworzenia obszarów chronionych, - rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa: restrukturyzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej, - modernizacji infrastruktury i urządzeń melioracyjnych.

Posiadanie odpowiednich środków finansowych jest waŜnym warunkiem wdroŜenia programu ochrony środowiska.Podstawę tego systemu stanowią przede wszystkim fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te gromadzą wpływy z opłat płaconych przez podmioty gospodarcze za korzystanie ze środowiska (emisję zanieczyszczeń do powietrza, zrzut ścieków, pobór wody, składowanie odpadów) oraz z kar nakładanych za przekraczanie wymogów ochrony środowiska. Zebrane środki fundusze przeznaczają na dofinansowywanie, głównie w formie dotacji i preferencyjnych poŜyczek, proekologicznych przedsięwzięć, podejmowanych przede wszystkim przez samorządy lokalne i podmioty gospodarcze. System ten uzupełniają banki komercyjne, z Bankiem Ochrony Środowiska na czele. System ten podlega ciągłym przemianom, pojawiają się nowe źródła finansowania, zmieniają się ich udziały w łącznych wydatkach na ochronę środowiska w Polsce, rozszerzają się formy finansowania ochrony środowiska. 3. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE

UśYTKOWANIE ZASOBÓW NATURALNYCH 3.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Ochrona przyrody i krajobrazu realizowana jest przede wszystkim w oparciu o następujące przepisy prawne: - ustawę z dnia 16 października 1991r. o ochronie przyrody [Dz.U. nr 99 z 2001r., poz. 1079

w sprawie ogłoszenie jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, z późniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi,

- ustawę z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami],

- ustawę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 80, poz. 717].

W zakresie ochrony przyrody podstawowymi aktami prawnymi w UE są Dyrektywa Siedliskowa (dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) i Dyrektywa Ptasia (dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko Ŝyjących ptaków). Mają one na celu utrzymanie róŜnorodności biologicznej państw członkowskich poprzez ochronę najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory na ich terytorium. Podstawowym celem polityki ekologicznej państwa w obszarze ochrony przyrody i krajobrazu jest utworzenie europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 oraz ochrona obszarów wodno-błotnych – cennych siedlisk najbardziej zagroŜonych zniszczeniem w skali europejskiej . Cel ten realizowany będzie m.in. poprzez utworzenie spójnej Europejskiej sieci ekologicznej pod nazwą Natura 2000, złoŜonej z tzw. Specjalnych Obszarów Ochrony (SOO), wytypowanych na podstawie Dyrektywy Siedliskowej i Obszarów Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowanych na podstawie Dyrektywy Ptasiej.


68

3.1.1. Stan wyjściowy Roślinność potencjalną gminy Lubrza stanowią zbiorowiska leśne, a przede wszystkim występujące na południu gminy lasy liściaste w postaci grądów środkowoeuropejskch Galio silvatici – Carpinetum, Występują równieŜ łęgi jesionowo-wiązowe (Ficario-Ulmetum typicum), łęgi olszowe i jesionowo-olszowe (Circaeo-A Inetum) a takŜe łęgowe lasy wiązowe {Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum). Obecny charakter przyrody w gminie Lubrza to efekt przekształceń środowiska przez gospodarkę człowieka. Jedynym obszarem, najmniej przekształconym, w duŜej części o charakterze naturalnym są Góry Opawskie, w większej części objęte ochroną prawną w formie parku krajobrazowego i wskazane do ochrony w ramach sieci przyrodniczej NATURA 2000. Zbiorowiska nieleśne stanowią biotop wielu gatunków fauny, nie występującej na trerenach leśnych.Szczególną rolę naleŜy przypisać zbiorowiskom szuwarowym i łąkowym, zwłaszcza wilgotnym łąkom i zakrzewieniom. Najciekawszymi pod względem florystycznym obszarami gminy Lubrza jest kompleks leśny wraz z przyległymi zbiorowiskami łąkowymi na zachód od Trzebini, gdzie proponowany jest rezerwat przyrody „Łąki krwiściągowe", kompleks leśny „Lipowiec", kompleks leśny „Dobroszowice" wraz z przyległymi łąkami i stawem a takŜe ciąg łąk i pastwisk w dolinie rzeki Prudnik. Szczególną rolę ostoi fauny odgrywa pasmo Gór Opawskich. Bogactwo i róŜnorodność zwierząt na tym obszarze jest unikalna w skali województwa. Występuje tu liczna grupa zwierząt chronionych i rzadkich. Szereg wykazanych gatunków jest zagroŜonych w skali kraju, a nawet Europy. Na obszarze Gór Opawskich, w tym na terenie gminy Lubrza, stwierdzono występowanie 114 gatunków ptaków lęgowych (48% wszystkich ptaków w Polsce). Jednym z najwaŜniejszych walorów faunistycznych na tym obszarze są kolonie rozrodcze nietoperzy a takŜe zachodzące do kompleksów leśnych gminy muflony. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych objęte ochroną prawną zajmują w gminie Lubrza 160,0 ha ogółem, co stanowi 1,90 % całkowitej powierzchni gminy. Na system obszarów i obiektów prawnie chronionych gminy Lubrza składają się: obszar Parku Krajobrazowego ,,Góry Opawskie’’ (160ha), pomnik przyrody oŜywionej chroniący lipy drobnolistne, tworzące aleję przydroŜną długości 2,2 km (najbardziej okazałą w województwie opolskim na drodze z Opola do Lubrzy) a takŜe objęte ochroną konserwatorską przypałacowe parki w Słokowie, Trzebini oraz Olszynce. Na terenie gminy Lubrza, zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Lubrza proponuje się objąć ochroną następujące takie formy jak : rezerwat przyrody Łąki krwiściągowe (połoŜony na obszarze Parku Krajobrazowego Gór Opawskich), zespól przyrodniczo-krajobrazowy PręŜynka, zespól przyrodniczo krajobrazowy „Dolina Prudnika I (fragment doliny Prudnika połoŜony na południe od Jasiony) a takŜe zespół przyrodniczo krajobrazowy Dolina Prudnika II ( połoŜony w końcowym odcinku doliny Prudnika).

Na terenie gminy Lubrza do objęcia ochroną w ramach projektu sieci NATURA 2000 zaproponowano (według regionalnej koncepcji) fragment obszaru Gór Opawskich , jako Specjalny Obszar Ochrony (SOO) wytypowany na podstawie Dyrektywy Siedliskowej.

Do obszarów o wysokiej bioróŜnorodności (wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe), którym naleŜy zapewnić ochronę prawną naleŜy fragment pasma Gór Opawskich (jedyny obszar górski w województwie opolskim, liczne stanowiska chronionych roślin i zwierząt), dolina rzeki Prudnik (mozaika pól i łąk, w tym łąk wilgotnych z licznymi zadrzewieniami) a takŜe obszar źródliskowy rzeki Biała (okolice PręŜynki). NajwaŜniejszym narzędziem pomocnym w ochronie obszarów cennych przyrodniczo przed zainwestowaniem jest procedura uchwalania planów miejscowych, która dzięki opracowaniom ekofizjograficznym pozwala wyróŜnić obszary występowania rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Ochrona wartościowych elementów przyrody i krajobrazu staje się coraz waŜniejsza ze względu na stale zwiększającą się skalę działalności rolniczej. NaleŜy chronić zagajniki, drzewostany nadbrzeŜne oraz inne naturalne elementy krajobrazu, które często ulegają zniszczeniu na skutek powiększania powierzchni gospodarstw. Równocześnie naleŜy promować rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki. Taki system związany jest ze stosowaniem małych ilości nawozów sztucznych


69

i środków ochrony roślin, bądź w przypadku rolnictwa ekologicznego - stosowaniem tylko i wyłącznie naturalnych nawozów i biologicznych środków ochrony. Przewiduje się wzrost intensywności rolnictwa, zwiększenie liczby duŜych, towarowych, wyspecjalizowanych gospodarstw rolnych, rozwój małych gospodarstw jako gospodarstw ekologicznych, gospodarstw agroturystycznych na terenach leśnych o funkcji turystyczno-rekreacyjnej, rozwój bazy turystycznej i agroturystycznej, rozwój infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej.


W zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Ochrona obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, wzrost róŜnorodności biologicznej i krajobrazowej


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu w gminie Lubrza są:

- ochrona prawna obszarów cennych przyrodniczo, - ochrona i renaturyzacja ekosystemów wodno-błotnych, - ochrona przed zainwestowaniem terenów występowania chronionych i zagroŜonych siedlisk

przyrodniczych, - utrzymanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu oraz wsparcie i rozwój rolnictwa

ekologicznego i zintegrowanego, - przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy, - ochrona elementów środowiska przyrodniczo-kulturowego dotycząca w szczególności zespołów

dworsko-parkowych (przypadkowość uŜytkowania, nieuregulowany stan prawny) oraz ochrona kompozycji układów zieleni,

- bieŜąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, - rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieŜek przyrodniczych, w szczególności w powiązaniu

z obszarem pogranicza polsko – czeskiego oraz przy wykorzystaniu istniejących walorów i obiektów przyrodniczych gminy.


Lp.


OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU


Przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2006 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

12,5

12,5

25

1



70



Lp.




Opracowanie projektu docelowej Gminnej Sieci Obszarów Chronionych


Urząd Gminy Lubrza Wojewoda, Nadleśnictwo Prudnik


własne

Lata realizacji

2006

2004

2005

2006

2007

Razem

5 5


2



Lp.




Opracowanie dokumentacji ekofizjograficznej gminy


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2007 - 2011

2004

2005

2006

2007

Razem*

Szacunkowe koszty w tys. PLN 10 10

3



* całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2007 – 2011 wynosi 50 000 tyś zł

Lp.




Powołanie co najmniej 2 nowych form ochrony przyrody (uŜytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne)


71


Urząd Gminy Lubrza, Nadleśnictwo Prudnik


własne

Lata realizacji

2006 - 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

2,5 2,5 5


4



Lp.




Sporządzenie gminnego programu rozwoju i pielęgnacji zieleni trwałej terenów gminy, w tym równieŜ roślin ozdobnych


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2006

2004

2005

2006

2007

Razem

5 5


5



Lp.




Sporządzenie studium krajobrazowo – kulturowego co najmniej jednej miejscowości, ze wskazaniem na miejscowość Trzebina


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2006

2004

2005

2006

2007

Razem

5 5


6




72

Lp.




Włączenie do sieci NATURA 2000 fragmentu obszaru Gór Opawskich, jako Specjalnego Obszaru Ochrony SOO na podstawie Dyrektywy Siedliskowej


Ministerstwo Środowiska


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


7


BudŜet państwa

Lp.




Utworzenie rezerwatu przyrody: „ Łąki krwiściągowe ’’


Wojewoda, Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


8


Środki wojewody – budŜet państwa

Lp.




Utworzenie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych: PręŜynka, Dolina Prudnika I, Dolina Prudnika II


Wojewoda, Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

9



73



Lp.




Powołanie pomników przyrody w postaci: drzewa platanu klonolistnego (teren zespołu pałacowo - folwarcznego we wsi Słoków) oraz alei przydroŜnej Lubrza – Laskowice (w ciągu drogi krajowej Nr 40)


Wojewoda, Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


10



Lp.




Opracowanie i wdroŜenie zasad ochrony Parku Krajobrazu Kulturowego dla rejonu wsi Trzebina


Wojewoda, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


11



Lp.




Ustanowienie strefy ochrony krajobrazu kulturowego dla rejonu Dytmarów – Skrzypiec oraz Olszynka




koordynowane

12

Lata realizacji

2004 – 2007


74

2004

2005

2006

2007

Razem




Lp.




WdroŜenie specjalnej strategii ochrony obszarów wodno-błotnych




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


13


BudŜet państwa

Lp.




Opracowanie i wdroŜenie jednolitych zasad ochrony krajobrazu kulturowego na wyznaczonych obszarach rezerwatów i parków kulturowych


Wojewoda


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


14



Lp.




Wyznaczenie obszarów wymagających renaturalizacji


Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwo Prudnik


koordynowane


75

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


15


WFOŚiGW, PFOŚiGW

Lp.




Promowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

16



Lp.




Prowadzenie rejestru pomników przyrody, uŜytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

Szacunkowe koszty w tys. PLN Praca ciągła

17


PFOŚiGW


76

Lp.

PRZEDSIĘWZI ĘCIA INWESTYCYJNE



Tworzenie nowych terenów zieleni oraz bieŜąca konserwacja i pielęgnacja istniejących


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2005 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

2 2 2 6


Praca ciągła

1



Lp.




W kaŜdym roku dokonanie nasadzeń, co najmniej 100 szt. zieleni trwałej w miejscowościach gminnych i wzdłuŜ dróg, w tym, co najmniej 80 szt. drzew szlachetnych (lipa, dąb, klon itp.)


Urząd Gminy Lubrza , Nadleśnictwo Prudnik, Mieszkańcy, Zarządcy Dróg


własne

Lata realizacji

2005 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

2 2 2 6


Praca ciągła

2



Lp.




Wprowadzenia zakrzaczeń i zadrzewień śródpolnych


Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza, Rolnicy


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

3

Szacunkowe koszty

2004

2005

2006

2007

Razem


77

w tys. PLN

Praca ciągła


WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW, środki rolników

Lp.




Tworzenie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych


Rolnicy


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

4


Środki własne rolników, fundusze pomocowe

3.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAśONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ U śYTKOWANIE

ŁOWIECKIE

Ochrona i racjonalne wykorzystanie lasów oraz uŜytkowanie łowieckie realizowane jest przede wszystkim w oparciu o następujące przepisy prawne: - ustawę z dnia 28 września 1991r. o lasach [Dz.U. z 2000r. nr 56, poz. 679 w sprawie ogłoszenia

jednolitego tekstu ustawy o lasach, z późniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę z dnia 13 października 1995r. Prawo Łowieckie [Dz.U. z 2002r. nr 42, poz. 372 w sprawie

ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy Prawo Łowieckie] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych [Dz.U. nr 16, poz. 78

z późniejszymi zmianami], - ustawę z dnia 08 czerwiec 2001r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia [Dz.U. nr 73,

poz. 764], - ustawę z dnia 16 października 1991r. o ochronie przyrody [Dz.U. nr 99 z 2001r., poz. 1079

w sprawie ogłoszenie jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, z późniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi.


Lesistośc gminy Lubrza na poziomie 9,7 % przy lesistości 26,2% dla województwa opolskiego, stawia gminę na jednym z ostatnich miejsc w województwie. Lasy i grunty leśne na obszarze gminy Lubrza zajmują powierzchnię 836 ha, przy ogólnej powierzchni lasów w województwie ( wg granic administracyjnych) wynoszącej 253 586 ha (wg US w Opolu – stan na 31.12.2002r.) Lasami w gminie zarządzają Lasy Państwowe reprezentowane przez nadleśnictwo Prudnik. Przeciętna zasobność drzewostanów w Nadleśnictwie Prudnik wynosi 254 m3/ha, natomiast przeciętny przyrost odpowiednio 7,37 m3/ha i 4,06 m3/ha. Największe zwarte kompleksy leśne – znajdują się na terenie chronionego Parku Krajobrazowego ,, Góry Opawskie’’, w południowej części gminy Lubrza. Najcenniejsze drzewostany na terenie gminy znajdują się w obrębie miejscowości Trzebina.


78

Reszta niewielkich i rozproszonych kompleksów leśnych na terenie gminy znajduje się na siedliskach świeŜych i wilgotnych, odznaczających się większym udziałem gatunków liściastych, bardziej złoŜonym składem gatunkowym, układem warstwowym od sztucznych drzewostanów iglastych. Łączna powierzchnia lasów ochronnych w gminie Lubrza wynosi 739,0 ha, co stanowi 88,4% powierzchni lasów.

Do najistotniejszych zagadnień problemowych na terenie gminy Lubrza, związanych z ochroną lasów naleŜą: - uszkodzenia i zmniejszenie odporności lasów na skutek oddziaływania zanieczyszczeń

(II strefa uszkodzeń), - mała lesistość gminy przy znaczącym zagroŜeniu gleb erozją wietrzną i wodną, - podatność nasadzeń porolnych na gradacje owadów, występowanie silnych wiatrów, zmiany

poziomu zwierciadła wód gruntowych.

W najbliŜszych latach, według danych z nadleśnictwa Prudnik nadal będzie kontynuowana przebudowa drzewostanu w celu zwiększenia odporności ekosystemu leśnego.


W zakresie ochrony i zrównowaŜonego wykorzystania lasów oraz uŜytkowania łowieckiego jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Zachowanie i zwiększanie istniejących zasobów leśnych


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony i zrównowaŜonego wykorzystania lasów oraz uŜytkowania łowieckiego w gminie Lubrza są:

- zwiększenie lesistości gminy do roku 2011 co najmniej o 1% tj. do poziomu 11,0 %, - lokalizacja zalesień i zadrzewień zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego,

z wyłączeniem obszarów łąk, gdzie występują zagroŜone gatunki roślin – głównie niektóre łąki podmokłe i kserotermiczne, w tym kształtowanie granicy polno-leśnej,

- zwiększanie ilości i powierzchni zadrzewień, w szczególności na terenach intensywnie uŜytkowanych rolniczo zagroŜonych erozją wietrzna i wodną,

- róŜnicowanie struktury gatunkowej i wiekowej lasów oraz przebudowa lasów uszkodzonych, - ochrona zieleni dolin rzecznych, - dostosowanie odstrzału zwierząt łownych do liczebności populacji, - stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepoŜądanym (poŜary,

choroby, szkody przemysłowe, degradacja). 3.2.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.


OCHRONA I ZRÓWNOWAśONE WYKORZYSTANIE LASÓW ORAZ UśYTKOWANIE ŁOWIECKIE


Realizacja Wojewódzkiego Programu Zwiększania Lesistości


Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza, Nadleśnictwo Prudnik, Właściciele gruntów


koordynowane


79

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


1


WFOŚiGW, BudŜet państwa, Fundusz leśny

Lp.




Opracowanie programu rozszerzenia zakresu zalesień poprzez weryfikację klasyfikacji gruntów oraz wprowadzenie, aktualizację granicy polno-leśnej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy


Wojewoda, Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza , Nadleśnictwo Prudnik


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


2


BudŜet państwa, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW

Lp.




Wspieranie i przeprowadzanie inicjatyw dotyczących porządkowania (utrzymania czystości) terenów leśnych i rekreacyjnych


Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza , Nadleśnictwo Prudnik, Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

3


Praca ciągła


80



Lp.




Aktualizacja programów ochrony przyrody




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


4


BudŜet państwa

Lp.




Prowadzenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa, w tym opracowanie nowych planów urządzania lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

5


WFOŚiGW, PFOŚiGW

Lp.




81


Określenie rocznego limitu zalesienia dla powiatu prudnickiego do 31 marca kaŜdego roku na rok następny


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

6


PFOŚiGW

Lp.




Koordynowanie i inicjowanie działań Programu Zwiększania Lesistości w celu promowania zalesień o funkcjach ochronnych (przeciwerozyjnej, glebochronnych, wodochronnych, ostoi przyrodniczych) i nie dopuszczanie do zalesienia łąk – ostoi chronionych lub zagroŜonych gatunków roślin


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


7


PFOŚiGW

Lp.




BieŜące zabiegi pielęgnacyjne zbiorowisk leśnych




koordynowane

1

Lata realizacji

2004 – 2007


82

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła


BudŜet państwa

Lp.




Przebudowa drzewostanów uszkodzonych przez emisje przemysłowe




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


BudŜet państwa

Lp.




Przebudowa monokultur sosnowych, dostosowanie drzewostanów do warunków siedliskowych i roślinności potencjalnej




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

3


BudŜet państwa


83

Lp.




Wprowadzanie bezpiecznych dla środowiska technologii prac leśnych




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

4


BudŜet państwa

Lp.




Ochrona i monitoring zbiorowisk leśnych


Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwo Prudnik, Właściciele lasów prywatnych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

5


BudŜet państwa, PFOŚiGW

3.3. OCHRONA GLEB Ochrona gleb realizowana jest przede wszystkim w oparciu o następujące przepisy prawne: - ustawę z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627

z późniejszymi zmianami], - ustawę z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych [Dz.U. nr 16, poz. 78

z późniejszymi zmianami], - ustawę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 80, poz.

717], - ustawę z dnia 16 marca 2001r. o rolnictwie ekologicznym [Dz.U. nr 38, poz. 452] wraz

z przepisami wykonawczymi,


84

- ustawę z dnia 26 lipca 2000r. Nawozy i nawoŜenie [Dz.U. nr 89, poz.991], - ustawę z dnia 12 lipca 1995r. Ochrona roślin uprawnych [Dz.U. z 2002r. nr 171, poz.

1398]. 3.3.1. Stan wyjściowy

Środowisko glebowe na terenie gminy Lubrza jest dosyć zróŜnicowane, co wynika przede wszystkim z budowy geomorfologicznej terenu oraz z istniejących warunków hydrologicznych. W gminie występują bielice, gleby brunatne, czamoziemy zdegradowane oraz mady. Nie występują na terenie gminy Lubrza gleby pochodzenia organicznego (w tym takŜe gleby organiczne objęte prawną ochroną).W części północno - zachodniej przewaŜają czamoziemy zdegradowane, a w północno - wschodniej gleby brunatne. Na południowym terenie gminy dominują bielice. Mady występują w dolinach rzek szczególnie w dolinie rzeki Prudnik i Potoku Trzebinieckiego. Ogromna większość gleb gminy powstała z utworów lessowatych ilastych. Ogólnie gleby gminy Lubrza moŜna ocenić jako bardzo dobre dla potrzeb rolnictwa, jedne z najlepszych w województwie. Zdecydowaną przewagę w gminie mają stanowią gleby mocne (I). Występują one aŜ na 82,4% powierzchni gminy. Gleby średnie (II) występują bardzo rzadko, gdyŜ stanowią tylko 2,3% uŜytków rolnych. Występują Występują równieŜ gleby cięŜkie (VI), które zajmują tylko 3,3% powierzchni gminy. Monitoring gleb w sieci krajowej prowadzi Instytut Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Na obszarze gminy Lubrza pomiary przeprowadza stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu. W 2002 r. stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przedstawiła wyniki badań zawartości metali cięŜkich w próbkach gleb pobranych do oceny analitycznej w okresie 1992 – 1997. Łącznie do oceny analitycznej poddano 19 próbek. Przeprowadzone pomiary dotyczyły zawartości w glebach kadmu, miedzi, niklu, ołowiu oraz cynku.. Pomiary wykazały najwyŜszą zawartość kadmu (0,53 mg Cd/kg), wśród gleb pozostałych gmin powiatu prudnickiego. Zawartość kadmu (Cd) w glebach gminy Lubrza jest większa od zawartości naturalnej o 15,8%. RównieŜ przekroczona została zawartość naturalna cynku (Zn) o 5,3%. W latach 2000 - 2003 stacja chemiczno – rolnicza oddział w Opolu przeprowadziła na terenie gminy Lubrza kompleksowe badania na zawartość makroelementów gleb. Wykonywano łącznie 1313 prób na obszarze 2981 ha. Uzyskane wyniki pozwalają na stwierdzenie, iŜ na obszarze gminy Lubrza zdecydowana większość gleb ma odczyn lekko kwaśny (696 prób na powierzchni 53,0 ha). PrzewaŜają gleby o bardzo wysokiej zawartości fosforu (407 prób na powierzchni 31,0 ha), średniej zawartości potasu (462 prób na powierzchni 35,2 ha) oraz średniej zawartości magnezu (427 prób na powierzchni 32,5 ha). 3.3.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony gleb jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Ochrona, racjonalne wykorzystanie i rekultywacja gleb

3.3.3 Kierunki działań

NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony gleb w gminie Lubrza są:

- ochrona gleb o wysokiej przydatności rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze, - ochrona gleb przed degradacją i rekultywacja terenów zdegradowanych,


85

- ochrona gleb przed negatywnym wpływem transportu i infrastruktury transportowej, - wapnowanie gleb i racjonalne zuŜycie środków ochrony roślin i nawozów, - zachowanie śródpolnych zadrzewień, zakrzaczeń, kompleksów leśnych i nieuŜytków podmokłych

jako waŜnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej i obiektów warunkujących utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych i przeciwdziałanie erozji wietrznej i wodnej,

- właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo, - utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych, zapewniających odpowiedni poziom wód

gruntowych i zabezpieczających uŜytki rolne przed okresowymi przesuszeniami lub zalaniami, - wdraŜanie i upowszechnianie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych (KDPR), - wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego.

3.3.4. Pzedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.


OCHRONA GLEB


Minimalizowanie przeznaczania gruntów ornych o najwyŜszych klasach bonitacyjnych na cele nierolnicze i nieleśne




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1


Środki Wojewody

Lp.


OCHRONA GLEB


Gromadzenie, archiwizowanie i przetwarzanie danych geologicznych


Wojewoda, Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


Środki Wojewody, PFOŚiGW


86

Lp.


OCHRONA GLEB


Okresowe badania jakości gleby i ziemi


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

3


PFOŚiGW

Lp.


OCHRONA GLEB


Prowadzenie i aktualizowanie rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleb


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

4


PFOŚiGW

Lp.


OCHRONA GLEB


Opracowanie programów rekultywacji i zalesiania zdegradowanych gleb na obszarach uŜytkowanych rolniczo


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

5

Szacunkowe koszty

2004

2005

2006

2007

Razem


87

15 15 w tys. PLN

Praca ciągła


PFOŚiGW

Lp.


OCHRONA GLEB


Wapnowanie gleb kwaśnych


Rolnicy


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1


Środki rolników

Lp.


OCHRONA GLEB


Przeprowadzenie bieŜących rekultywacji gleb zdegradowanych w tym ich zadrzewienie, zakrzewienie i zalesienie.


Starostwo Powiatowe, Właściciele terenów zdegradowanych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


PFOŚiGW, Środki właścicieli terenów zdegradowanych

3.4. OCHRONA KOPALIN Ochrona zasobów kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych realizowana jest przede wszystkim w oparciu o następujące przepisy prawne: - ustawę z dnia 04 lutego 1994r. Prawo Geologiczne i Górnicze [Dz.U. nr 27, poz. 96

z późniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi,


88

- ustawę z dnia 03 lutego 1995r. Ochrona gruntów rolnych i leśnych [Dz.U. nr 16, poz.78 z późniejszymi zmianami],

- ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami],

- ustawę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym [Dz.U. nr 80, poz. 717].

W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska regulacje dotyczące ochrony kopalin zapewniają ochronę złóŜ kopalin polegającą na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym kopalin towarzyszących.


Na terenie gminy Lubrza udokumentowano 3 złoŜa surowców mineralnych. NaleŜą do nich złoŜa:

- Skrzypiec - kruszywa naturalnego , o zasobach geologicznych wynoszących 3605 300 t., - Trzebinia - kruszywa naturalnego, o zasobach geologicznych wynoszących 9574 000 m3., - Jasiona - surowca ilastego, o zasobach geologicznych wynoszących 440 100 m3.

Ilość zasobów geologicznych wszystkich 3 złóŜ wynosi 14 899 tys. ton, a przemysłowych 43,35 tys. ton, w tym jedno jest obecnie eksploatowane (Jasiona).


W zakresie ochrony kopalin jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Ochrona złóŜ kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych

3.4.3. Kierunki działa ń

NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony kopalin w gminie Lubrza są:

- współdziałanie organów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalnego wykorzystania eksploatowanych złóŜ,

- wzmoŜenie działań kontrolnych dla wyeliminowania niekoncesjonowej eksploatacji kopalin, - uwzględnienie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Lubrza i planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich znanych złóŜ w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem,

- kontynuacja badań geologicznych i poszukiwanie nowych złóŜ kopalin, zwłaszcza surowców, mogących stanowić element rozwoju gospodarczego gminy,

- opracowanie wskazań ochrony i docelowego zagospodarowania terenów występowania rezerw zasobów kopalin,

- rekultywacja terenów poeksploatacyjnych i „dzikich” wyrobisk. 3.4.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.


OCHRONA KOPALIN


89


Kontrola stanu faktycznego w przypadku wydobywania kopalin bez wymaganej koncesji i naliczanie opłat eksploatacyjnych w przypadku nielegalnej działalności


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1


PFOŚiGW

Lp.


OCHRONA KOPALIN


Przeprowadzenie inwentaryzacji zasobów kopalin z likwidacją i rekultywacją wyrobisk nielegalnych


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


PFOŚiGW

Lp.


OCHRONA KOPALIN


Przeprowadzenie bieŜących rekultywacji terenów poeksploatacyjnych


Starostwo Powiatowe, Właściciele terenów poeksploatacyjnych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

1


Praca ciągła


90


PFOŚiGW, Środki właścicieli terenów poeksploatacyjnych

3.5. RACJONALNE UśYTKOWANIE SUROWCÓW Zagadnienia zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji regulowane są w sposób pośredni przez ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami]. Regulacje zawarte w powyŜszych przepisach oparte są na ogólnej konstrukcji oszczędnego wykorzystania surowców odnawialnych i nieodnawialnych, stanowiących podstawę koncepcji zrównowaŜonego rozwoju, a w szczególności w dyrektywie nr 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń IPPC.


Polityka Ekologiczna Państwa zakłada ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości produkcji. Określone krajowe limity przewidują: - uzyskanie 50 % redukcji zuŜycia materiałów i wytworzonych odpadów w stosunku do roku

bazowego 1990 oraz stopniowe ograniczanie w poszczególnych dziedzinach wytwarzania w zakresie umoŜliwiającym uzyskanie średnich wartości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB),

- zmniejszenie do 2010r. jednostkowego zuŜycia wody do celów przemysłowych o 50% w stosunku do 1990r. (w przeliczeniu na PKB),

- zmniejszenie zuŜycia energii (w przeliczeniu na olej ekwiwalentny) do 2010r. o 60% w stosunku do 1990r. (tj. do 0,8 tony na 1 tys.EURO PKB). Natomiast załoŜenia polityki energetycznej państwa przewidują, Ŝe w związku z urealnieniem cen energii, postępem w modernizacji i restrukturyzacji działalności gospodarczej oraz wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa, zuŜycie energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu (PKB) będzie się nadal zmniejszać i w 2010 roku zuŜycie powinno zmniejszyć się o ok. 25% w stosunku do 2000 r., i o ok. 50% w stosunku do stanu w 1990 r.

PoniewaŜ polityka ekologiczna państwa nie dokonuje podziału wyznaczonych pułapów w układzie regionalnym, dlatego teŜ, wobec braku istotnych przesłanek dla określenia innego poziomu redukcji, „Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza” uznaje za wskazane podejmowanie działań dla uzyskania 50% stopnia redukcji zuŜycia materiałów oraz 50% zmniejszenia zuŜycia energii. Pozostałe limity tj. uzyskanie 50 % redukcji wytworzonych odpadów w stosunku do roku bazowego 1990 oraz zmniejszenie do 2010r. jednostkowego zuŜycia wody do celów przemysłowych o 50% w stosunku do 1990 r. (w przeliczeniu na PKB) zostały juŜ osiągnięte na terenie województwa opolskiego (osiągnięcie limitu odpadowego podano za Planem Gospodarki Odpadami w województwie opolskim), w tym na obszarze gminy Lubrza. Mimo osiągnięcia zakładanych limitów wskazana jest kontynuacja działań we wszystkich wymienionych zagadnieniach.


W zakresie racjonalnego uŜytkowania surowców jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

ZrównowaŜone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii


91


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie racjonalnego uŜytkowania surowców w gminie Lubrza są:

- ograniczenie materiałochłonności i odpadowości produkcji przy wykorzystaniu mechanizmów prewencji i obciąŜeń ekonomicznych wytwórcy (zanieczyszczający płaci),

- wprowadzanie nowoczesnych mechanizmów zarządzania środowiskowego w produkcji, - wdroŜenie systemu bilansowania i weryfikacji materiałochłonności i odpadowości produkcji, - trwałe zmniejszanie strumienia odpadów wprowadzanych do środowiska, - kontynuacja działań zmierzających do zmniejszenia zuŜycia wody.


Lp.


RACJONALNE UśYTKOWANIE SUROWCÓW


Wprowadzenie systemów wskaźników materiałochłonności i odpadowości produkcji do statystyki publicznej, państwowego monitoringu środowiska oraz programów ochrony środowiska


Wojewódzki Urząd Statystyczny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


1


BudŜet państwa

Lp.




WdraŜanie pozwoleń zintegrowanych i mechanizmu najlepszych dostępnych technologii (BAT) w wybranych branŜach i sektorach gospodarki promujących oszczędność materiałową, energo i wodooszczędność oraz małą odpadowość produkcji.


Podmioty gospodarcze


koordynowane

Lata realizacji

2005 – 2006

2004

2005

2006

2007

Razem

10 17 27

2


Praca ciągła


92


Środki podmiotów gospodarczych

Lp.




Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskowego poprzez wdraŜanie norm ISO (seria 14 000), EMAS, programów „Czystej produkcji”, „Odpowiedzialność i troska”




koordynowane

Lata realizacji

2005 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

3 6 20 29


Praca ciągła

3



Lp.




Wymiana stolarki okiennej w budynku Szkoły Podstawowej w Dytmarowie


Urząd Gminy Lubrza, Zespół Ekonomiczno – Administracyjny Szkół i Przedszkoli (ZEASiP)


własne

Lata realizacji

2006 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem 100

100

200


1


Środki własne gminy – 50% Środki Pomocowe – 50%

Lp.




Wymiana stolarki okiennej w budynku Zespołu Publicznych Szkół w Lubrzy


93


Urząd Gminy Lubrza, Zespół Ekonomiczno – Administracyjny Szkół i Przedszkoli (ZEASiP)


własne

Lata realizacji

2006 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem 150

150

300


2


Środki własne gminy – 50% Środki Pomocowe – 50%

Lp.




Docieplenie budynku, wymiana okien i drzwi wejściowych na ul. Harcerska 1 w Lubrzy


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2005

2004

2005

2006

2007

Razem

134,1

134,1


3


Środki własne gminy – 25%, ERDF – 75%

Lp.




Wymiana stolarki okiennej w budynku ul. Opolska 3 48-231 Lubrza


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2004 – 2006

2004

2005

2006

2007

Razem

12 26 14 52

4



94


Środki własne gminy – 100%

Lp.




Modernizacja budynku Olszynka 36 w Lubrzy


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2004

2004

2005

2006

2007

Razem

169,1

169, 1


5


Środki Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego – 100%

Lp.




Modernizacja oświetlenia ulicznego na terenie całej gminy


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2005

2004

2005

2006

2007

Razem

486 486


6


Środki własne gminy – 100%

4. JAKOŚĆ ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWO EKOLOGICZNE

Zadania z zakresu jakości środowiska naleŜą do najistotniejszych i najbardziej kosztownych zadań , poniewaŜ obejmują tak waŜne dziedziny jak ochrona zasobów wodnych, ochrona powietrza atmosferycznego, gospodarowanie odpadami. 4.1. JAKOŚĆ WÓD

Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych realizowane jest przede wszystkim w oparciu o następujące przepisy prawne:


95

- ustawę z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne [Dz. U. nr 115, poz 1229 z późniejszymi zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi,

- ustawę z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami],

- ustawę z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków [Dz.U. nr 72, poz.747].

NajwaŜniejszym aktem prawnym z punktu widzenia ochrony wód i gospodarowania nimi jest Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 [Dz. U. z 2001 r. nr 115, poz. 1229 z późn. zm.], które reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju, a w szczególności zlewniowe kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi.

Wprowadzenie regionów zlewniowych jest zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną Unii Europejskiej (2000/60/WE) oraz dyrektywami: 96/61/EEC dotyczącą zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem, 91/271/EEC w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, 91/676/EEC w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami, pochodzącymi ze źródeł rolniczych a takŜe 76/464/EEC w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego 4.1.1. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych 4.1.1.1. Stan wyjściowy

Wody podziemne

Zasoby wód podziemnych

śaden ze zbiorników wód podziemnych na terenie gminy Lubrza nie został zaliczony do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych Polski. Wody podziemne występują w czwartorzędowej i trzeciorzędowej formacji geologicznej oraz w utworach karbonu dolnego. Monitoring podstawowy

W 2002 r. w sieci krajowej monitoringu jakości zwykłych wód podziemnych na obszarze województwa opolskiego prowadzono badania w 20 punktach badawczych. W 2002 r. wody podziemne na terenie powiatu prudnickiego, w tym na obszarze gminy Lubrza badane były w jednym punkcie pomiarowym w sieci krajowej, w miejscowości Dębina ( gmina Biała). Wody gruntowe pobrane do badań charakteryzowały się niską jakością – III klasa. W granicach II klasy mieściły się wyniki oznaczeń ChZT_Mn, azotu azotanowego, manganu i siarczanów, a pozaklasowe były kadm, nikiel i potas. Wody te nie nadawały się do picia z powodu przekroczenia norm siarczanów, azotanów, Ŝelaza, manganu, niklu, kadmu, pH, ChZT_Mn. Monitoring wód podziemnych ujmowanych w celach uŜytkowych

W 2002 r. na obszarze województwa przeprowadzono ankietyzację 28 uŜytkowników ujęć, charakteryzujących się wysokim zakresem poboru wód. Na obszarze gminy Lubrza ankietyzację przeprowadzono w oparciu o ujęcie wody w Dobroszowicach. Wykazano wyniki badań uzyskane z rocznych serii 2000r., 2001 r., 2002r. w zakresie 6 wskaźników: utlenialność, azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, Ŝelazo ogólne, mangan. Odpowiednimi kolorami wyróŜnione zostały wartości odpowiadające klasie Ia, Ib, II,III oraz pozaklasowe. Podczas badań, większość spośród 6 wskaźników uległa poprawie w porównaniu do lat poprzednich. Ich wartości odpowiadają klasie Ia, Ib oraz klasie II. Jedynie w przypadku Ŝelaza ogólnego stwierdzono wartości odpowiadające klasie III klasyfikując je do wód niskiej jakości.


96

Wody powierzchniowe

Cały obszar gminy Lubrza połoŜony jest w dorzeczu rzeki Osobłogi, która jest lewostronnym, bezpośrednim dopływem Odry. Jej podstawowymi lewostronnymi dopływami na terenie gminy jest rzeka Prudnik, Potok Lubrzanka oraz rzeka Biała, które odwadniają północno - zachodnią część PłaskowyŜu Głubczyckiego.

Monitoring wód powierzchniowych

W 2002 r. zrealizowano serię badań wód powierzchniowych Opolszczyzny w 21 przekrojach pomiarowo – kontrolnych (ppk) monitoringu podstawowego. Na terenie gminy Lubrza, badania monitoringu podstawowego przeprowadzono w miejscowości Dytmarów (kilometraŜ ppk: km 6+000) na wodach rzeki Prudnik. W stosunku do stanu z lat 1993 – 1994 nastąpiły bardzo korzystne relacje zmian wartości SS wskaźników zanieczyszczeń. Zawartość azotu amonowego w wodach Prudnika uległa dziesięciokrotnemu zmniejszeniu (4,1 – 0,4 mg N / dm3), zawartości fosforanów (2,93 – 0,77 mg PO4 / dm3) i BZT5 (9,7 – 2,6 mg O2 / dm3) uległy prawie czterokrotnemu zmniejszeniu.

Wody opadowe

Koordynatorem monitoringu wód opadowych jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, natomiast nadzór merytoryczny nad jego realizacją prowadzi Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział we Wrocławiu. Spośród 25 stacji monitoringowych słuŜących do oceny jakości wód opadowych, Ŝadna nie jest zlokalizowania na terenie województwa opolskiego, a tym samym na obszarze gminy Biała. Stosunkowo najbliŜsze to stacje we Wrocławiu i na ŚnieŜce ( woj. dolnośląskie), w Raciborzu i Katowicach ( woj. Śląskie) oraz w Kaliszu ( woj. Wielkopolskie) i Sulejowie ( woj. Łódzkie).

Gospodarka wodno-ściekowa

Zaopatrzenie w wodę

Stopień zaopatrzenia w wodę mieszkańców gminy Lubrza jest wysoki i przekracza 99,0 %. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę ujmowaną przez studnie głębinowe. Na terenie gminy funkcjonują 2 ujęcia wód podziemnych: Olszynka ( maksymalna wydajność ujęcia – 74,0 m3/h) oraz Skrzypiec (maks. wydajność ujęcia – 55,6 m3/h), zaopatrujące mieszkańców gminy w wodę. Ponadto na terenie gminy Lubrza znajdują się ujęcia wody: PręŜynka oraz Lisy Dobroszowice, które zasilają w wodę miasto Prudnik. Eksploatacją wodociągów zajmuję się w gminie Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (ZGKiM) Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych

Gmina Lubrza nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania ścieków. Na podstawie rozeznania terenu proponuje się system kanalizacji grawitacyjnej – tłocznej z zakończeniem oczyszczalnią ścieków w Prudniku. Oczyszczalnia ścieków w Prudniku jest nowoczesną oczyszczalnią wybudowaną w latach 1992 – 1996r., typ MBB mechaniczno –biologiczna z usuwaniem biogenów, przepustowość 18650 m3/dobę. Docelowa przepustowość Q = 11 000,0 m³/d z pozwoleniem wodno-prawnym waŜnym do 31.12.2010r.


W zakresie ochrony jakości wód jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Ochrona jakości wód powierzchniowych i podziemnych, racjonalne gospodarowanie zasobami wód, zapewnienie odpowiedniej jakości wody do picia wszystkim mieszkańcom gminy


97


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony jakości wód w gminie Lubrza są:

- racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych, - kształtowanie zasobów wodnych i ochrona przed powodzią, - poprawa stanu technicznego i konserwacja cieków wodnych, w tym przebudowa i udroŜnienie koryt

rzecznych z zachowaniem charakteru naturalnego odcinków cennych przyrodniczo, - odbudowa i utrzymanie właściwego stanu systemu melioracji szczegółowej i podstawowej, - poprawa jakości wód podziemnych i powierzchniowych, - intensyfikacja współpracy ponadlokalnej dotycząca rozwiązania problemu gospodarki ściekowej, - budowa sieci kanalizacyjnej zgodnie z opracowaną koncepcją skanalizowania gminy, w tym:

optymalizacja wykorzystania istniejących oczyszczalni ścieków w Prudniku oraz modernizacja istniejącej oczyszczalni w Białej,

- budowa oczyszczalni przydomowych wszędzie tam, gdzie nie ma moŜliwości technicznych lub ekonomicznych do prowadzenia kanalizacji zbiorowych,

- intensyfikacja działań związanych z budową, rozbudową i modernizacją wodociągów, - modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu dostosowania jakości wody do picia do

standardów UE, - przeprowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne

i przydomowych oczyszczalni ścieków oraz intensyfikacja kontroli szamb, w szczególności na obszarach dolin rzecznych i okolic ujęć wody,

- ograniczanie negatywnego wpływu na jakość wód zanieczyszczeń z rolnictwa, w szczególności w strefie źródliskowej rzeki Biała,

- wspieranie podmiotów gospodarczych, w realizowaniu programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej,

- budowa systemów podczyszczających wzdłuŜ modernizowanych i nowo powstających dróg, 4.1.1.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.


JAKOŚĆ WÓD


Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne i przydomowych oczyszczalni ścieków


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

w ramach pracy Urzędu


Praca ciągła

1



Lp.


JAKOŚĆ WÓD


98


Opracowanie projektu technicznego kanalizacji gminy na bazie oczyszczalni ścieków w Prudniku


Urząd Gminy Lubrza, Urząd Gminy Prudnik, Starostwo Powiatowe


własne

Lata realizacji

2007 – 2011

2004

2005

2006

2007

Razem*


2


Środki własne gminy, Środki pomocowe

*Zadanie na etapie konsultacji, ustalania partycypacji i kosztów przedsięwzięcia

Lp.


JAKOŚĆ WÓD


Opracowanie programu ochrony zasobów eksploatacyjnych wód mineralnych o cechach leczniczych we wsi Trzebina


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2007

2004

2005

2006

2007

Razem


3



Lp.


JAKOŚĆ WÓD


Monitorowanie stanu ilościowego i jakościowego głównych zbiorników wód podziemnych GZWP nr 332, GZWP nr 337 oraz GZWP nr 338


RZGW Wrocław, RZGW Poznań, RZGW Gliwice


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

4



99

Praca ciągła


BudŜet państwa

Lp.


JAKOŚĆ WÓD


Opracowanie programu likwidacji nieczynnych ujęć wody łącznie z weryfikacją pozwoleń wodno-prawnych


Wojewódzki Instytut Ochrony Środowiska, Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

0,75 0,75 0,75 0,75 3


Praca ciągła

5


BudŜet państwa, WFOŚiGW, PFOŚiGW

Lp.


JAKOŚĆ WÓD


Budowa tranzytu wodociągowego Skrzypiec – Lubrza – PręŜynka (strzelnica), uzbrojenie terenu: kanalizacja sanitarna, droga dojazdowa, zasilanie energetyczne


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2005 – 2009

2004

2005

2006

2007

Razem*

Szacunkowe koszty w tys. PLN 100 645 745

1


Środki własne przedsiębiorstwa, Środki AWRSP, Fundusze UE

* całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2005 – 2009 wynosi: 2 040 tyś zł w tym: w 2008r - 645 tyś zł , w 2009r. - 645 tyś zł


100

Lp.


JAKOŚĆ WÓD


Budowa nowoczesnych stanowisk do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę w gospodarstwach rolnych


Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Skrzypiec


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2011

2004

2005

2006

2007

Razem*


2


Środki własne przedsiębiorstwa, Środki AWRSP, Fundusze UE

* całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2004 – 2011 wynosi: 500 tyś zł

4.1.2. KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZI Ą


Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej zobowiązane są (zgodnie z ustawa Prawo wodne), sporządzić analizy: stanów zasobów wodnych oraz ekonomicznego gospodarowania wodami w regionach wodnych. W nadchodzących latach zostanie opracowana dokumentacja hydrogeologiczna zlewni Osobłogi. Istotną rolę w zarządzaniu zasobami wodnymi pełni baza danych i system wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej na obszarze województwa, co leŜy w gestii Urzędu Marszałkowskiego, RZGW, WIOŚ, przy współpracy ze starostwem powiatowym.

4.1.2.2. Cel średnioterminowy i kierunki działa ń do 2011 roku

W zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzią jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych, zmniejszenie zuŜycia wody podziemnej do celów przemysłowych


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzią w gminie Lubrza są:

- realizacja zadań z zakresu małej retencji, - opracowanie planów gospodarowania wodą w zlewniach (w naturalnych granicach

hydrograficznych), - współpraca z instytucjami szczebla wojewódzkiego w zakresie stworzenia systemu informacji

o gospodarce wodnej województwa, - bieŜąca konserwacja cieków powierzchniowych,


101

- minimalizacja wykorzystania wód podziemnych z ujęć własnych i wody wodociągowej do celów przemysłowych.

4.1.2.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.


KSZTAŁTOWANIE STOSUNKÓW WODNYCH I OCHRONA PRZED POWODZIĄ


Opracowanie dokumentacji hydrogeologicznej zlewni Osobłogi


RZGW Wrocław, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2011

2004

2005

2006

2007

Razem


1


BudŜet państwa

Lp.




Tworzenie bazy danych i systemu wymiany informacji z zakresu gospodarki wodnej na obszarze województwa


Urząd Marszałkowski, RZGW Wrocław, RZGW Gliwice, Urząd Wojewódzki, Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


BudŜet państwa

Lp.




Budowa zbiorników: Jasiona oraz Dytmarów – realizacja Programu Budowy Zbiorników Małej Retencji w Województwie Opolskim


Urząd Marszałkowski, WZMIUW


102


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2011


2004

2005

2006

2007

Razem

1


BudŜet państwa, WFOŚiGW, WFOGR

4.2. OCHRONA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Zagadnienie ochrony powietrza atmosferycznego regulowane jest przez następujące przepisy prawne: - ustawę z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi

zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy

o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, - ustawę z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne [Dz.U. nr 54 poz. 348 z późniejszymi

zmianami], - ustawę z dnia 18.12.1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych prowadząca do

zmniejszania zuŜycia energii w budynkach mieszkalnych [Dz.U. nr 162, poz. 1121 z późniejszymi zmianami].

Ustawa Prawo Ochrony Środowiska uwzględnia praktycznie wymagania wszystkich dyrektyw UE dotyczących ochrony powietrza. Istotne znaczenie posiadają jednak równieŜ podpisane i ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe, w szczególności:

- konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości z 13.11.1979 r. (konwencja genewska) z protokołami wykonawczymi (m. in. I i II protokół siarkowy, protokoły z Aarhus w sprawie TZO i metali cięŜkich),

- konwencja o ochronie warstwy ozonowej z 22.03.1985 r. (Konwencja wiedeńska) i Protokół Montrealski w sprawie substancji zuboŜającej warstwę ozonową z 1987 r. wraz z poprawkami londyńskimi i kopenhaskimi),

- ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 9.05.1991r. (konwencja klimatyczna w Rio) wraz z protokołem dodatkowym z Kioto (reguluje kwestie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych).

Ochrona powietrza związana jest równieŜ z wykorzystaniem energii odnawialnej, której zagadnienia regulowane są przez następujące przepisy prawne: - ustawę z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne [Dz. U. nr 54 poz.348 z późniejszymi

zmianami], - ustawę z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych [Dz. U.

nr 162 poz.1121 z późniejszymi zmianami]. Ustawy te poprzez odpowiednie rozporządzenia transponują Dyrektywy Unii Europejskiej, wśród których do najistotniejszych naleŜą: - Dyrektywa Rady 96/92/WE z dnia 19 grudnia 1996 r. w sprawie wspólnych zasad wewnętrznego

rynku elektroenergetycznego, - Dyrektywa Rady 2001/77/WE z dnia 27 września 2001 r. w sprawie promocji wykorzystania

energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej.

Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych znajduje zapisy równieŜ w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii


103

elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. 4.2.1. Stan wyjściowy Źródła zanieczyszczeń powietrza

Emisja niska Na terenie gminy Lubrza emisja niska obejmuje emisję ze źródeł niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemieślnicze i rolnicze. Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania: wynosi od kilku do kilkunastu procent dla rozwiniętej nowoczesnej sieci ciepłowniczej do kilkudziesięciu procent na obszarach nie wyposaŜonych w nowe instalacje. NaleŜy podkreślić, Ŝe mieszkańcy gminy nie korzystają w ogóle z przewodowego gazu sieciowego. Niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stęŜeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Kotłownie Na terenie gminy Lubrza nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszkańców w ciepło, działają lokalne kotłownie działające na potrzeby budynków uŜyteczności publicznej (szkoły, urząd) a takŜe przedsiębiorstw z terenu gminy. Na terenie gminy Lubrza znajduje się kotłownia centralna ZEC Prudnik, sp.z o.o., pracująca jedynie na potrzeby miasta Prudnik o zainstalowanej mocy rzędu 30,7 MWt.

Emisja komunikacyjna W gminie Lubrza nie prowadzono dotychczas szczegółowych badań związanych z określeniem udziału emisji pochodzącej z ruchu samochodowego w całkowitym zanieczyszczeniu powietrza. Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosnące. W ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby poruszających się na drogach. Stan sanitarny powietrza atmosferycznego

Pomiar stęŜeń zanieczyszczeń powietrza w gminie Lubrza ( jak równieŜ na obszarze całego powiatu prudnickiego) prowadzony jest w ramach monitoringu na bazie stacji pomiarowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (WSSE) zlokalizowanej w Prudniku, przy ul. Klasztornej 4. Stacja ta naleŜy do sieci nadzoru ogólnego Inspekcji Sanitarnej, funkcjonujących na obszarach miejskich, a ich zadaniem jest ocena naraŜenia ludności. Ocenę jakości powietrza w strefach dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: - ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi, - ustanowionych ze względu na ochronę roślin.

Wg kryterium ochrony zdrowia dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza określono klasę C, gdzie poziomy stęŜeń substancji kształtują się powyŜej wartości dopuszczalnej, powiększonej o margines tolerancji. W tym przypadku konieczne jest określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnej i wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji oraz opracowanie programu ochrony powietrza.

Wg kryterium ochrony roślin dla strefy prudnickiej, w tym dla gminy Lubrza określono klasę A, gdzie poziomy stęŜeń substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej. Wymaganym działaniem dla strefy A jest utrzymanie jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie.


104

Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza

Rejon powiatu prudnickiego, w tym gminy Lubrza w skali województwa wykazuje najwyŜszy poziom stęŜeń pyłu, mimo znikomej emisji przemysłowej. Prawdopodobnie wynika to ze specyficznych warunków geograficznych i związanych z nimi warunków meteorologicznych. StęŜenia pyłu zawieszonego zawsze przekraczały wszelkie obowiązujące wartości dopuszczalne, niezaleŜnie od stosowanej metody pomiarowej. W 2002 r. poziom stęŜenia pyłu PM10 osiągnął wartość 66,3 ug/m3, przekraczając normę o 65%. Wartość normowanego stęŜenia 24 –godzinnego przekroczona została w ciągu 43 dni w roku, przy dopuszczalnej częstości wynoszącej 35. Źródła energii odnawialnej

Odnawialne źródła energii są źródłami wykorzystującymi w procesie przetwarzania nie zakumulowaną energię w rozmaitych postaciach, w szczególności energię rzek, wiatru, biomasy, energię promieniowania słonecznego. W stanie istniejącym na obszarze gminy nie występują instalacje wykorzystujące odnawialne źródła energii działające na zasadzie komercyjnej produkcji. Projektuje się małą elektrownię wodną (M. E.W.) Skrzypiec na rzece Prudnik o mocy ok. 0.04 MW. 4.2.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony jakości powietrza jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Poprawa jakości powietrza atmosferycznego


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony jakości powietrza atmosferycznego w gminie Lubrza są:

- poprawa stanu technicznego dróg powiatowych i gminnych o małej przepustowości i złym stanie technicznym,

- modernizacja taboru komunikacji autobusowej, wymiana pojazdów na bardziej „ekologiczne”, - wprowadzenie i propagowanie systemu przewozów kombinowanych, - wsparcie budowy infrastruktury rowerowej: budowa nowych tras rowerowych i modernizacja

istniejących, w tym wyłączenie tras rowerowych poza pasy dróg samochodowych, budowa parkingów dla rowerów, itp.,

- wprowadzenie pasów zieleni izolacyjnej przy drogach, w szczególności w sąsiedztwie zabudowy, - ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze spalania paliw w sektorze produkcyjnym, - ujęcie zadań dotyczących modernizacji lub budowy nowych odcinków dróg w miejscowych planach

zagospodarowania przestrzennego, - identyfikacja obszarów występowania przekroczeń poziomów odniesienia jakości powietrza, - likwidacja lokalnych kotłowni i podłączenie do zbiorczej sieci cieplnej, - wprowadzanie niskoemisyjnych nośników energetycznych w gospodarce komunalnej, - modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych oraz zastosowanie instalacji ochronnych, - ograniczenie emisji zanieczyszczeń lotnych związków organicznych (LZO) powstających

w wyniku magazynowania benzyn oraz ich dystrybucji, - ograniczenie emisji metali cięŜkich do powietrza oraz trwałych zanieczyszczeń organicznych

do środowiska, - wspieranie przedsięwzięć dotyczących korzystania z ekologicznych źródeł energii

w indywidualnych gospodarstwach, - termorenowacja budynków, zwłaszcza uŜyteczności publicznej oraz stosowanie materiałów

energooszczędnych w budownictwie,


105

- wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem ISO 14000 oraz dobrowolnych działań nienormatywnych (np. czystsza produkcja),

- wdraŜanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT), - instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń powstałych w procesie spalania paliw

i procesach technologicznych oraz poprawa sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń redukujących zanieczyszczenia,

- przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, w tym ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do powietrza atmosferycznego (CO2, CH4, N2O, SF6),

- wprowadzenie handlu zbywalnymi jednostkami emisji do powietrza (w szczególności CO2 oraz SO2), zasad wspólnych przedsięwzięć (JI), mechanizmu czystego rozwoju (CDM) oraz systemów „zielonych certyfikatów” i „zielonych podatków,

- tworzenie warunków do wprowadzania i upowszechniania w gospodarce systemów zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych,

- dobrowolne uczestnictwo przedsiębiorstw w systemach zarządzania środowiskowego (EMAS, ISO seria 14 000 i 9 000, ruch czystszej produkcji,

- systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, - przeprowadzenie kompleksowej inwentaryzacji i oceny funkcjonowania instalacji oraz opracowanie

i wdroŜenie bazy danych o odnawialnych źródłach energii, - wsparcie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii

odnawialnej, - promowanie i popularyzacja modelowych rozwiązań w zakresie wykorzystania energii ze źródeł

odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych, - włączenie problematyki energii odnawialnej do wytycznych dotyczących sporządzania regionalnych

i lokalnych planów energetycznych oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego z analizą przyrodniczo-krajobrazową lokalizacji obiektów i urządzeń do produkcji energii odnawialnej.


Lp.


OCHRONA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO


Opracowanie „ZałoŜeń do planu zaopatrzenia w energię elektryczną, paliwa gazowe i ciepło ‘’


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2006 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


1




106

Lp.




Opracowanie i wdroŜenie systemu działań edukacyjno-informacyjnych dla mieszkańców gminy na rzecz zmiany nośnika energii, w szczególności wykorzystania energii odnawialnej


Urząd Gminy Lubrza, WFOŚiGW, Bank Ochrony Środowiska


własne

Lata realizacji

2006 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

Szacunkowe koszty w tys. PLN 1 1 2

2



Lp.




Upowszechnianie komunikacji przyjaznej środowisku




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

3


PFOŚiGW, GFOŚiGW

Lp.




Promowanie budownictwa stosującego materiały energooszczędne




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

4


Praca ciągła


107


PFOŚiGW, GFOŚiGW

Lp.




Promowanie projektów wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

5


PFOŚiGW , GFOŚiGW

Lp.




Modernizacja drogi wewnętrznej obręb wsi Dytmarów


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2004

2004

2005

2006

2007

Razem

339 339


1


Środki własne gminy – 19% FOGR – 81%

Lp.




Modernizacja drogi wewnętrznej obręb wsi KrzyŜkowice - Trzebina


Urząd Gminy Lubrza


własne

2

Lata realizacji

2005


108

2004

2005

2006

2007

Razem

600 600


Praca ciągła


Środki własne gminy – 19% FOGR – 81%

Lp.




Modernizacja drogi gminnej w miejscowości Trzebina


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2005 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

60 700 760


3


Środki własne gminy –15% ERDF – 75% BudŜet państwa – 10%

Lp.




Modernizacja drogi gminnej w miejscowości Lubrza


Urząd Gminy Lubrza


własne

Lata realizacji

2007 – 2008

2004

2005

2006

2007

Razem*

100 100


Praca ciągła

4


Środki własne gminy –15% ERDF – 75% BudŜet państwa – 10%

* całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2007 – 2008 wynosi 1 500 000 zł


109

Lp.




Wyznaczenie obszarów (odcinków dróg) bezpośredniego i znaczącego zagroŜenia dla okresowo migrujących zwierząt i ustanowienie stosownych ograniczeń dla ruchu pojazdów


Starostwo Powiatowe, Zarząd Dróg Powiatowych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

Szacunkowe koszty w tys. PLN 40 30 30 100

5


PFOŚiGW, Fundusze pomocowe

Lp.




Wymiana taboru autobusowego spełniającego normy Euro3, Euro 4 w sieci PKS


Starostwo Powiatowe, Zarząd Dróg Powiatowych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

Szacunkowe koszty w tys. PLN 3000

6


PFOŚiGW, Fundusze strukturalne

Lp.




Budowa obejścia drogowego wsi Lubrza w ciągu drogi krajowej Nr 40


Generalna Dyrektora Dróg Publicznych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem

7



110


BudŜet państwa, Fundusze pomocowe

Lp.




Budowa elektrowni wodnej na rzece Prudnik w miejscowości Skrzypiec o mocy 0,04 MW


Podmiot prywatny


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2011

2004

2005

2006

2007

Razem

Szacunkowe koszty w tys. PLN 200

8


Środki własne inwestora, WFOŚiGW

4.3. OCHRONA PRZED HAŁASEM

Ochrona przed hałasem realizowana jest przede wszystkim w oparciu o następujące przepisy prawne:

- directive 2002/49/EC on the European Parliament and the Council of 25 June 2002 relating to the assessment and management of environmental noise,

- ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62. poz. 627 z późniejszymi zmianami] wraz z aktami wykonawczymi:

- rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku [Dz.U. z dnia 01.06.1998, nr 66, poz. 436],

- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.01.2002 w sprawie wartości progowych poziomów hałasu [Dz.U. z dnia 31.01.2002, nr 8, poz. 81],

- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14.10.2002 w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem [Dz.U. z dnia 29.10.2002, nr 179, poz. 1498],

- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17.01.2003 w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji [Dz.U. z dnia 06.02.2003, nr 18, poz. 164],

- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23.01.2003 w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem [Dz.U. z dnia 28.02.2003, nr 35, poz. 308],

- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.02.2003 w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia, przekazywanych właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji [Dz.U. z dnia 08.04.2003, nr 59, poz. 529],

- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13.06.2003 w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji [Dz.U. nr 110, poz. 1057].


111


Do najbardziej uciąŜliwych źródeł hałasu w środowisku na terenie gminy Lubrza naleŜy komunikacja drogowa, związana przede wszystkim z drogami krajowymi Nr 40 relacji: Granica Państwa – Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Ujazd – Pyskowice oraz Nr 41 relacji Nysa – granica państwa a takŜe droga wojewódzka Nr 414 relacji Opole – Lubrza. Komunikacja kolejowa ma mniejszy wpływ na środowisko. Głównym elementem układu kolejowego mogącym negatywnie wpływać na zanieczyszczenie hałasem na terenie gminy Biała jest pierwszorzędna linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – Kędzierzyn-Koźle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Legnica a takŜe linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin. 4.3.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony przed hałasem jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Zmniejszenie uciąŜliwości hałasu


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony przed hałasem w gminie Lubrza są:

- dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc gminy, - określenie wielkości populacji zagroŜonej hałasem komunikacyjnym i przemysłowym oraz

powierzchni terenów przeznaczonych na cele rekreacyjne – objętych nadmierną uciąŜliwością akustyczną,

- podjęcie i systematyczne wykonywanie podstawowych badań pomiarowych, - wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych

ochronie przed hałasem z wyznaczeniem stref ograniczonego uŜytkowania wokół głównych dróg i linii kolejowych tam, gdzie przekroczony jest równowaŜny poziom hałasu w porze nocnej 55 dB,

- kontynuacja kontroli emisji hałasu do środowiska z obiektów działalności gospodarczej, - doskonalenie istniejących i kształtowanie nowych mechanizmów i procedur administracyjnych, - monitorowanie zmian przestrzennych stanu zagroŜenia hałasem i realizacji programów ochrony

przed hałasem, - budowa ekranów akustycznych, zwłaszcza na odcinkach istniejących tras o nadmiernym ruchu, - prowadzenie bazy danych obejmującej zagadnienia dotyczące emisji ponadnormatywnego hałasu.


Lp.


OCHRONA PRZED HAŁASEM


Analiza zapisów dotyczących ochrony przed hałasem w planach miejscowych na podstawie nowych pomiarów opracowanych przez zarządców dróg


Urząd Gminy Lubrza


własne

1

Lata realizacji

2006 – 2007


112

2004

2005

2006

2007

Razem


W ramach pracy Urzędu



Lp.




Systematyczne wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłuŜ dróg


Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza, Zarząd Dróg Powiatowych


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


PFOŚiGW, GFOŚiGW

Lp.




Prowadzenie monitoringu klimatu akustycznego i bazy danych


Starostwo Powiatowe, Wojewódzki Instytut Ochrony Środowiska


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

3


BudŜet państwa, PFOŚiGW


113

Lp.




Analiza wyników pomiarów i materiałów zewnętrznych dotyczących aktualnego stanu zagroŜenia hałasem na terenie powiatu prudnickiego, w tym gminy Lubrza


Starostwo Powiatowe


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

4


PFOŚiGW

Lp.




Ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dotyczące infrastruktury drogowej


Starostwo Powiatowe, Zarząd Dróg Powiatowych, Urząd Gminy Lubrza


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1


PFOŚiGW, GFOŚiGW

4.4. OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYC ZNYM W dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi za najistotniejsze naleŜy uznać zapisy w Dziale VI ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Ochrona przed polami elektromagnetycznymi). Ustawa obejmuje szereg unijnych uregulowań prawnych zawartych w dyrektywach, a najistotniejsze z nich to: Dyrektywa Rady 96/62/WE z 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu. Zagadnienia związane z ochroną przed promieniowaniem elektromagnetycznym znajdują równieŜ zapisy w Rozporządzeniu Ministerstwa Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować


114

w środowisku oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania [Dz.U. z 1998r. Nr 107 poz. 676].

Ponadto, zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są uregulowane w Polsce przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi, które pozwalają na kontrolowanie doboru lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych i ograniczenie ich oddziaływania na ludzi i środowisko do poziomów dopuszczalnych.


Promieniowanie jest zjawiskiem polegającym na emisji i przekazywaniu energii na odległość. Energia ta moŜe być wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnetycznych o róŜnej częstotliwości stwarzających róŜne zagroŜenie dla człowieka i środowiska. RozróŜniamy promieniowanie elektromagnetyczne jonizujące - powyŜej 3x106 GHz i niejonizujące (wysokiej częstotliwości) - do 300 GHz. Obecnie, za jedno z powaŜniejszych zagroŜeń środowiska uwaŜa się promieniowanie niejonizujące (wysokiej częstotliwości). Promieniowanie to powstaje w wyniku działania urządzeń elektrycznych w miejscu pracy, w domu, urządzeń elektromedycznych do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, stacji nadawczych, telekomunikacyjnych (uŜywane dwie częstotliwości: 860-900 MHz oraz 1800-2200 MHz ), radiolokacyjnych i radionawigacyjnych, urządzeń przemysłowych i gospodarstwa domowego (kuchenki mikrofalowe o przeciętnej mocy rzędu 1 kW –2 kW) oraz systemów przesyłowych energii elektrycznej.

Do sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych mających najbardziej szkodliwy wpływ na środowisko na obszarze gminy Lubrza naleŜą: • jednotorowa linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 110 kV relacji Prudnik – Głubczyce

eksploatowana przez Zakład Energetyczny Opole S.A., • cywilne stacje radiowe – CB o mocy do 10 W, • radiostacje amatorskie kat. 1 i 2, o mocy: 15 W, 250 W i 750 W, • stacje bazowe trunkingowej sieci łączności radiotelefonicznej, • urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne będące w dyspozycji wojska, policji czy straŜy

poŜarnej. Brak pomiarów pola elektromagnetycznego w szerokim zakresie uniemoŜliwia dokładne opisanie tych „zanieczyszczeń” województwa opolskiego, w tym na obszarze gminy Lubrza. W celu dokładnego określenia wielkości problemu zanieczyszczenia środowiska elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym oraz dynamiki jego wzrostu, niezbędne jest prowadzenie w ramach monitoringu szerokopasmowych pomiarów widma pól elektromagnetycznych. 4.4.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Monitoring źródeł pól elektromagnetycznych


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym w gminie Lubrza są:

- prowadzenie badań pól elektromagnetycznych,


115

- rozwój systemu badań pól elektromagnetycznych, - uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól

elektromagnetycznych.


Lp.


OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM


Prowadzenie cyklicznych badań kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku


Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1


BudŜet państwa

4.5. GOSPODARKA ODPADAMI

W ramach ,,Programu ochrony środowiska dla gminy Lubrza’’ opracowano ,,Plan gospodarki odpadami’’, który stanowi osobny dokument. Dlatego do niniejszego dokumentu „Programu ...’’ przeniesiono jedynie krótką charakterystykę stanu wyjściowego, cel strategiczny oraz kierunki działań, bez stosownych opisów. 4.5.1. Stan wyjściowy

Istniejący w gminie Lubrza system gospodarki odpadami komunalnymi obejmuje odpady powstałe w gospodarstwach domowych, w podmiotach działalności gospodarczej oraz obiektach uŜyteczności publicznej. Systemem nie jest objęta gospodarka odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi przez słuŜbę zdrowia, podmiotach działalności gospodarczej, w tym małe zakłady usługowe i rzemieślnicze. Odpady te, na podstawie informacji z Urzędu Gminy są przekazywane, w oparciu o stosowne umowy oraz zgodnie z odpowiednimi decyzjami, bezpośrednio specjalistycznym firmom zajmującym się ich unieszkodliwianiem. Sposób zagospodarowania gruzu z remontów, rozbiórek itp. zgodnie z i informacją Urzędu Gminy został rozwiązany poprzez bezpośredni ich wywóz przez firmy rozbiórkowe na składowiska odpadów. Usługi w zakresie usuwania odpadów komunalnych pochodzących z gospodarstw domowych, obiektów uŜyteczności publicznej wraz z zawartymi w ich strumieniu odpadami niebezpiecznymi na terenie gminy Lubrza świadczone przez Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Lubrzy. . Z danych ankietowych wynika, Ŝe w roku 2003 wszystkie gospodarstwa domowe miały podpisane umowy na odbiór odpadów. W roku 2003 ilość odpadów zebranych i wywiezionych z terenu gminy Lubrza wynosiła 1343 Mg.


116

4.5.2. Cel strategiczny średniookresowy Uwzględniając cel nadrzędny polityki ekologicznej państwa w zakresie gospodarki odpadami, którym jest zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystywanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwienie odpadów nie wykorzystanych, dla Gminy Lubrza określono następujący strategiczny cel gospodarki odpadami:

- minimalizacja ilości wytworzonych odpadów komunalnych oraz wdroŜenie nowoczesnego systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów

Cel ten jest zgodny równieŜ z celami krótkoterminowymi i długoterminowymi określonymi w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Opolskiego i Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Prudnickiego, a odnoszącymi się do podnoszenia świadomości społecznej obywateli, podniesienia skuteczności selektywnej zbiórki odpadów w szczególności odpadów ulegających biodegradacji, odpadów wielkogabarytowych, budowlanych, niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadów komunalnych oraz intensyfikacji działań związanych z zamykaniem i rekultywacją nieefektywnych składowisk. Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami komunalnymi

- objęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców gminy, a w szczególności mieszkańców zabudowy jednorodzinnej,

- objęcie wszystkich mieszkańców selektywną zbiórką surowców wtórnych, - wprowadzenie na terenie gminy Mobilnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych, - skierowanie na składowiska odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętnych 88% (wagowo)

całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, - podniesienie świadomości ekologicznej społecznej mieszkańców gminy, a przez to podniesienie

skuteczności selektywnej zbiórki odpadów, - uzyskanie 20 % odzysku odpadów wielkogabarytowych oraz 15% odzysku odpadów

remontowo-budowlanych do 2007 roku . Cele długoterminowe na lata 2007 – 2011 dla gospodarki odpadami komunalnymi

- dalsza organizacja i doskonalenie przyjętego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, - monitorowanie wdraŜania ustaleń Planu, - deponowanie na składowiskach odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętnych nie więcej niŜ

64% wytworzonych odpadów komunalnych, - skierowanie w roku 2011 na składowiska odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętnych 75%

(wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, - osiągnięcie w roku 2011 zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, - uzyskanie 50% odzysku odpadów wielkogabarytowych i 40% odpadów remontowo-

budowlanych do roku 2011.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami opakowaniowymi

- osiągnięcie w roku 2006 zakładanych limitów recyklingu poszczególnych odpadów w tym: � opakowania z papieru i tektury 48% � opakowania ze szkła 40% � opakowania z tworzyw sztucznych 25% � opakowania ze stali 20% � opakowania z aluminium 40%


117

Cele długoterminowe na lata 2007- 2011 dla gospodarki odpadami opakowaniowymi

- osiągnięcie poziomu odzysku i recyklingu w wysokości w granicach 60-75% oraz recyklingu w granicach 55-70%.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami komunalnymi ulegającymi biodegradacji

- osiągnięcie w roku 2006 zakładanego poziomu recyklingu organicznego odpadów komunalnych ulegających biodegradacji z terenu zabudowy wielorodzinnej w wysokości 12%,

- kompostowanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przez mieszkańców zabudowy jednorodzinnej we własnym zakresie.

Cele długoterminowe na lata 2007- 2011 dla gospodarki odpadami komunalnymi ulegającymi biodegradacji

- osiągnięcie w roku 2006 zakładanego poziomu recyklingu organicznego odpadów komunalnych ulegających biodegradacji z terenu zabudowy wielorodzinnej w wysokości 25%,

- kompostowanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przez mieszkańców zabudowy jednorodzinnej we własnym zakresie.

Cele krótkoterminowe na lata 2004 - 2007 dla gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytworzonymi w sektorze komunalnym

- organizacja selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych zarówno od mieszkańców jak i z sektora małych i średnich przedsiębiorstw,

- osiągnięcie w 2007 roku zakładanego limitu odzysku odpadów niebezpiecznych na poziomie 15%.


Podstawowymi działaniami zmierzającymi do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy Lubrza są:

- minimalizacja powstawania odpadów, - zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów, - działania wspomagające prawidłowe postępowanie w zakresie zbiórki, transportu oraz odzysku

i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, - działania zmierzające do redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji - bezpieczne składowanie odpadów których nie moŜna w danych warunkach techniczno-

ekonomicznych poddać procesom odzysku i unieszkodliwiania.

System zbierania odpadów opierać się będzie na systemie workowym w obrębie zabudowy jednorodzinnej i pojemnikowym na terenach zabudowy wielorodzinnej. 4.5.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Listę przedsięwzięć w zakresie gospodarowania odpadami przewidzianymi do realizacji w latach 2004 – 2007 przedstawionio w Planie gospodarki odpadami.


118

4.6. OCHRONA PRZED POWAśNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI

Zapobieganie powaŜnym awariom regulowane są przez: - ustawę z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi

zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę o ochronie przeciwpoŜarowej [Dz.U. nr 147, poz. 1229 z 2002 r.], - ustawę o Państwowej StraŜy PoŜarnej [Dz.U. nr 147, poz. 1230 z 2002 r.].

Obowiązujące przepisy prawne zharmonizowane są z dyrektywą Seveso II (dyrektywa 96/82/WE) – kontrola zagroŜeń wypadkami z udziałem niebezpiecznych substancji.


Istotne źródło zagroŜenia na terenie gminy Lubrza ma transport materiałów niebezpiecznych, drogowy i kolejowy, a szczególnie intensywny w ostatnich latach przewóz paliw płynnych autocysternami. Obowiązki związane z awariami przemysłowymi spoczywają głownie na prowadzącym zakład o zwiększonym ryzyku lub o duŜym ryzyku wystąpienia awarii oraz na organach Państwowej StraŜy PoŜarnej, a takŜe wojewodzie. Na terenie województwa opolskiego słuŜby ochrony przeciwpoŜarowej i inspekcji ochrony środowiska dokonały kwalifikacji zakładów produkcyjnych za względu na stopień zagroŜeń awariami przemysłowymi. Na ogólna liczbę 18 zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia powaŜnej awarii wyróŜniono 10 zakładów o zwiększonym ryzyku awarii i 8 zakładów o podwyŜszonym ryzyku awarii. Wśród nich ani jeden zakład produkcyjny nie leŜy na terenie gminy Lubrza. Istotne zagroŜenie niesie za sobą transport substancji niebezpiecznych przez teren gminy, w szczególności przez centrum miasta Biała. Ponadto Trasy przewozu materiałów niebezpiecznych stanowi istniejący układ komunikacyjny a takŜe kolejowa Nr 137.


W zakresie ochrony przed powaŜnymi awariami przemysłowymi jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Zapobieganie zagroŜeniom i zmniejszenie skutków ekologicznych i społecznych powaŜnych awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych


NajwaŜniejszymi kierunkami działań realizującymi cel strategiczny w zakresie ochrony przed powaŜnymi awariami przemysłowymi w gminie Lubrza są:

- ograniczenie zagroŜeń związanych z transportem towarów niebezpiecznych, - wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagroŜeń środowiska

z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych, - edukację społeczna o zagroŜeniach i zachowaniu na wypadek powaŜnych awarii przemysłowych

i transportowych.


Lp.


OCHRONA PRZED POWAśNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI


119


Systematyczna kontrola pojazdów do transportu materiałów niebezpiecznych


Policja


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1


BudŜet państwa

Lp.




Aktualizacja tras optymalnego przewozu materiałów niebezpiecznych




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

2


BudŜet państwa

Lp.




Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji wystąpienia zagroŜenia


Starostwo Powiatowe, Urząd Gminy Lubrza, StraŜ PoŜarna


koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

3


PFOŚiGW, GFOŚiGW


120

4.7. BEZPIECZEŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE Kwestie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego regulowane są przez następujące przepisy

prawne: - ustawę z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz. 627 z późniejszymi

zmianami] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych [Dz.U. nr 76

z dnia 25.07.2002 r., poz. 811] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych [Dz.U. nr 11, poz. 84

z 2001 r.] wraz z przepisami wykonawczymi, - ustawę z dnia 16.02.2001 r. o zmianie ustawy ochronie roślin uprawnych [Dz.U. nr 22, poz. 248]

wraz z przepisami wykonawczymi. 4.7.1. Stan wyjściowy

Obowiązujące przepisy prawne zharmonizowane są z obowiązującymi na terenach państw członkowskich dyrektywami o organizmach zmodyfikowanych genetycznie oraz o niebezpiecznych substancjach i preparatach chemicznych. Generalnie zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego i chemicznego sprowadza się do pełnej kontroli zagroŜeń środowiskowych związanych z wytwarzaniem, przetwarzaniem, dystrybucją, składowaniem oraz stosowaniem substancji i preparatów chemicznych oraz genetycznie modyfikowanych organizmów (GMO). 4.7.2. Cel strategiczny średniookresowy

W zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego jako strategiczny cel średniookresowy dla gminy Lubrza do 2011 roku przyjęto:

Zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego społeczeństwa i środowiska gminy


Szybki rozwój technologiczny, w szczególności w zakresie biotechnologii i inŜynierii genetycznej oraz wykorzystania substancji i preparatów chemicznych powoduje konieczność podejmowania działań zapewniających bezpieczeństwo ludzi i środowiska przed ich negatywnymi oddziaływaniami, stworzenie sprawnego systemu nadzoru i kontroli w zakresie produkcji, wykorzystania oraz unieszkodliwiania pozostałości (w tym odpadów i środków przeterminowanych) przy wykorzystaniu specjalistycznych laboratoriów, dysponujących wysokokwalifikowaną kadrą i stosujących dobre praktyki laboratoryjne. Kluczowe znaczenie posiadać będzie biuro Inspektora ds. Substancji i Preparatów Chemicznych jak równieŜ Urząd ds. Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Komisja ds. GMO, współpracujące z istniejącymi strukturami administracji: Inspekcją Sanitarną, Inspekcją Ochrony Środowiska, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Handlową, Państwową StraŜą PoŜarną, StraŜą Graniczną, Urzędem Celnym. Niezwykle istotne znaczenia posiadać będzie podnoszenie świadomości społecznej w zakresie wykorzystania bezpiecznego korzystania z biotechnologii, substancji i preparatów chemicznych, dostęp do informacji o środowisku oraz do rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR). 4.7.4. Przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2004 – 2007

Lp.


BEZPIECZEŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE


121


Opracowanie planów postępowania na wypadek awarii powodujących niekontrolowane rozprzestrzenianie się GMO zagraŜających zdrowiu ludzi lub środowiska




koordynowane

Lata realizacji

2004 – 2007

2004

2005

2006

2007

Razem


Praca ciągła

1



Większość z przewidywanych do realizacji zadań naleŜy do zadań własnych Wojewody i jego słuŜb zespolonych oraz organów centralnych, w niewielkim zakresie do zadań koordynowanych i ma charakter pozainwestycyjny. Przewidywane koszty realizacji przedsięwzięć obciąŜać będą budŜet Wojewody, w niewielkim stopniu podmioty gospodarcze. śadne z zadań priorytetowych nie wymaga angaŜowania budŜetu samorządu województwa. 5. HARMONOGRAM ZADA Ń WŁASNYCH PRZEWIDZIANYCH DO REALIZACJI

NA LATA 2004 –2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2011 Harmonogram zadań własnych przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektywą do roku 2011 przedstawiono w tabeli 1. Ogółem w latach 2004 – 2007 koszty na realizację zadań związanych z ochroną środowiska wyniosą: 4 188 575 PLN, w tym środki własne 1 617 055 PLN.


122

Tab. 1. Harmonogram finansowo-rzeczowy zadań własnych gminy przewidzianych do realizacji na lata 2004 –2007 z perspektywą do roku 2011 Szacunkowy koszt zadania na lata 2004 –2007 w PLN Źródła

finansowania Uwagi Zadania przewidziane do

realizacji Jednostki

realizujące i współpra-

cujące

Termin realizacji

Całkowity koszt na lata 2004 -2007

2004 2005 2006 2007

Ochrona przyrody i krajobrazu Przeprowadzenie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy

Gmina

2006 – 2007

25 000 12 500 12 500 Srodki własne

Opracowanie projektu docelowej Gminnej Sieci Obszarów Chronionych

Gmina Wojewoda Nadleśnictwa

2006 5 000 5 000 Srodki własne

Opracowanie dokumentacji ekofizjograficznej gminy

Gmina

2007 – 2011

10 000 10 000 Srodki własne całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2007 – 2011 wynosi 50 000 zł

Powołanie co najmniej 2 nowych form ochrony przyrody

Gmina Nadleśnictwa

2006 – 2007

5 000 2 500 2 500 Środki własne

Sporządzenie gminnego programu rozwoju i pielęgnacji zieleni trwałej terenów gminy, w tym równieŜ roślin ozdobnych

Gmina 2006 5 000 5 000 Środki własne

Sporządzenie studium krajobrazowo – kulturowego co najmniej jednej miejscowości, ze wskazaniem na miejscowość Trzebina


Tworzenie nowych terenów zieleni oraz bieŜąca konserwacja i pielęgnacja istniejących

Gmina 2005 – 2007

6 000

2 000 2 000 2 000 Środki własne

W kaŜdym roku dokonanie nasadzeń, co najmniej 100 szt. zieleni trwałej w miejscowościach gminnych i wzdłuŜ dróg, w tym, co najmniej

Gmina Nadleśnictwa Mieszkańcy Zarządcy dróg

2005 – 2007

6 000

2 000 2 000 2 000 Środki własne GFOŚiGW


123

80 szt. drzew szlachetnych (lipa, dąb, klon itp.) Razem na działanie ochrona przyrody i krajobrazu 67 000 4 000 34 000 29 000

Koszty całkowite na działanie Ochrona przyrody i krajobrazu w latach 2004 – 2007 wynoszą 67 000 PLN, w tym ze środków własnych 67 000 PLN

Racjonalne uŜytkowanie surowców Wymiana stolarki okiennej w budynku Szkoły Podstawowej w Dytmarowie

Gmina ZEASIP

2006 -2007

200 000 100 000

100 000 50 000

100 000 50 000

Środki własne – 50% Środki Pomocowe – 50%

Wymiana stolarki okiennej w budynku Zespołu Publicznych Szkół w Lubrzy

Gmina ZEASIP

2006 -2007

300 000 150 000

150 000 75 000

150 000 75 000

Środki własne – 50% Środki Pomocowe – 50%

Docieplenie budynku, wymiana okien i drzwi wejściowych ul. Harcerska 1 48-231 Lubrza

Gmina

2005

134 103 33 525

134 103 33 525

Środki własne – 25%, ERDF – 75%

Wymiana stolarki okiennej w budynku ul. Opolska 3 48-231 Lubrza

Gmina

2004 - 2006

52 000 12 000 26 000

14 000 Środki własne – 100%

Modernizacja budynku Olszynka 36 48-231 Lubrza

Gmina

2004 169 140 169 140 Środki Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego – 100%

Modernizacja oświetlenia ulicznego na terenie całej gminy

Gmina 2005 486 037 486 037 Środki własne –100%

Razem na działanie Racjonalne uŜytkowanie surowców

1 341 280 821 562

181 140 12 000

646 140 545 562

264 000 139 000

250 000 125 000

Koszty całkowite na działanie Racjonalne uŜytkowanie surowców w latach 2004 – 2007 wynoszą 1 341 280 PLN,

w tym ze środków własnych 821 562 PLN Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych Prowadzenie ewidencji Gmina 2004 – w ramach pracy urzędu Środki własne


124

zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne i przydomowych oczyszczalni ścieków

2007

Opracowanie projektu technicznego kanalizacji gminy na bazie oczyszczalni ścieków w Prudniku

Gmina Gmina Prudnik Starostwo

2007 – 20011

Środki własne, Środki pomocowe

Zadanie na etapie konsultacji na temat partycypacji i kosztów przedsięwzięcia

Opracowanie programu ochrony zasobów eksploatacyjnych wód mineralnych o cechach leczniczych we wsi Trzebina


Budowa tranzytu wodociągowego Skrzypiec – Lubrza – PręŜynka (strzelnica), uzbrojenie terenu: kanalizacja sanitarna, droga dojazdowa, zasilanie energetyczne

Gmina 2005- 2009

745 000 186 250

100 000 25 000

645 000 161 250

Środki własne –25% ERDF – 75%

całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2005 – 2009 wynosi: 2 040 000 w tym: w 2008r - 645 000, w 2009r. - 645 000

Razem na działanie ochrona wód podziemnych i powierzchniowych

775 000 216 250

100 000 25 000

675 000 191 250

Koszty całkowite na działanie Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych w latach 2004 – 2007 wynoszą 775 000 PLN, w tym ze środków własnych 216 250 PLN

Ochrona powierzchni ziemi, gleb i kopalin Działania związane z racjonalnym zagospodarowaniem odpadów i utrzymaniem czystości i porządku opisano w Planie Gospodarki Odpadami dla gminy Biała Ochrona jakości powietrza, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej Opracowanie „ZałoŜeń do planu zaopatrzenia w energię cieplną”

Gmina 2006 – 2007

30 000 30 000 Środki własne Zadanie obligatoryjne zgodnie z Ustawą z 10. 04. 1997 r. Prawo energetyczne [Dz. U. z 2003r. nr 153, poz. 1504]

Opracowanie i wdroŜenie systemu działań edukacyjno-informacyjnych dla mieszkańców

Gmina WFOŚiGW BOŚ

2006 – 2007

2 000 1000 1000 Środki własne


125

gminy na rzecz zmiany nośnika energii, w szczególności wykorzystania energii odnawialnej Modernizacja drogi wewnętrznej obręb wsi Dytmarów

Gmina

2004 339 095 63 928

339 095 63 928

Środki własne – 19% FOGR – 81%

Modernizacja drogi wewnętrznej obręb wsi KrzyŜkowice - Trzebina

Gmina 2005 600 000 113 115

600 000 113 115

Środki własne – 19% FOGR – 81%

Modernizacja drogi gminnej w miejscowości Trzebina

Gmina 2005- 2007

760 000 114 000

60 000 9 000

700 000 105 000

Środki własne –15% ERDF – 75% BudŜet państwa – 10%

Modernizacja drogi gminnej w miejscowości Lubrza

Gmina 2007- 2008

100 000 15 000

100 000 15 000

Środki własne –15% ERDF – 75% BudŜet państwa – 10%

całkowity koszt przedsięwzięcia w latach 2007 – 2008 wynosi 1 500 000 zł

Razem na działanie ochrona powietrza, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej

1 831 095 338 043

339 095 63 928

660 000 122 115

731 000 136 000

101 000 16 000

Koszty całkowite na działanie Ochrona jakości powietrza, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej w latach 2004 – 2007 wynoszą 1 831 095 PLN, w tym ze środków własnych 338 043 PLN

Ochrona przed hałasem Analiza zapisów dotyczących ochrony przed hałasem w planach miejscowych na podstawie nowych pomiarów opracowanych przez zarządców dróg

Gmina

2006 – 2007

W ramach pracy urzędu Środki własne

Zbieranie danych o zagroŜeniu hałasem w gminie

Gmina Zarządcy dróg

2005 – 2007

Zadanie przewidziane w dziale zarządzanie Programem ochrony środowiska jako „Budowa bazy danych …”

Środki własne

Nasadzenia drzew wzdłuŜ dróg Gmina Zarządcy Dróg

2004 – 2007

Zadanie przewidziane w dziale ochrona przyrody i krajobrazu Środki własne

Edukacja ekologiczna i udostępnianie informacji o środowisku Sporządzenie Programu edukacji ekologicznej mieszkańców

Gmina Placówki

2006 3 000

3 000

Środki Zadanie wyznaczone przez


126

gminy

oświatowe

własne Narodową Strategię Edukacji Ekologicznej

Organizacja konkursów wiedzy ekologicznej dla młodzieŜy szkolnej, współorganizowanie happeningów, festynów, biegów na orientację i innych form edukacji ekologicznej

Gmina Placówki oświatowe

2005 – 2007

3 000 1 000 1 000 1 000 Środki własne GFOŚiGW

Zadania zgłoszone przez placówki oświatowe

Przeprowadzanie akcji ekologicznych Dzień Ziemi, Sprzątanie Świata

Placówki oświatowe

2004 – 2007

2 000 500 500 500 500 Środki własne Zadanie zgłoszone przez placówki oświatowe

BieŜące informowanie na stronach internetowych o stanie środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony

Gmina 2004 –2007

W ramach pracy Urzędu Środki własne

Zwiększenie oferty wydawniczej związanej z edukacja ekologiczną, walorami i zasobami przyrodniczymi gminy

Gmina 2006 – 2007

3 000 1 500 1 500 Środki własne GFOŚiGW

Razem na działanie edukacja ekologiczna i udostępnianie informacji o środowisku

11 000 1500 6 000 3 000

Koszty całkowite na działanie edukacja ekologiczna i udostępnianie informacji o środowisku w latach 2004 – 2007 wynoszą 11 000 PLN, w tym ze środków własnych 11 000 PLN

Planowanie przestrzenne i strategiczne jako podstawowe narzędzia zrównowaŜonego rozwoju Opracowanie Programu Rozwoju Lokalnego Gminy na lata 2004 -2006 i na 2007 -2013

Gmina 2004 – 2005

w ramach pracy Urzędu Środki własne

Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla wsi Trzebina

Gmina 2004

56 000 56 000 Środki własne

Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w PręŜynce dla terenu po byłej strzelnicy wojskowej z przeznaczeniem ich pod przemysł

Gmina 2004 – 2005

24 000 24 000

Środki własne


127

Sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wsi Lubrza wraz z opracowaniem dokumentacji ekofizjograficznej

Gmina 2006 – 2007

40 000 20 000 20 000

Środki własne

Ocena aktualności Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza


Razem na planowanie przestrzenne i strategiczne 130 000 56 000 24 000 20 000 30 000

Koszty całkowite na działanie planowanie przestrzenne i strategiczne w latach 2004 – 2007 wynoszą 130 000 PLN, w tym ze środków własnych 130 000 PLN

Monitoring i zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska Sporządzenie gminnego programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami na lata 2004-2007

Gmina 2004 12 200 12 200 Środki własne Zadanie obligatoryjne (ustawa Prawo Ochrony Środowiska)

Sporządzenie raportu z wykonania celów i zadań Programu na lata 2004-2005, 2006-2007 i przedstawienie go Radzie Miejskiej

Gmina 2005 2007

4 000 2 000 2 000 Środki własne Zadanie obligatoryjne (ustawa Prawo Ochrony Środowiska)

Sporządzenie gminnego programu ochrony środowiska na lata 2008-2011

Gmina 2008 15 000 Środki własne Zadanie obligatoryjne (ustawa Prawo Ochrony Środowiska)

Budowa bazy danych o stanie poszczególnych elementów środowiska


Razem Monitoring i zarządzanie Programem Ochrony Środowiska

33 200 12 200 2 000 2 000 2 000

Koszty całkowite na działanie monitoring i zarządzanie Programem Ochrony Środowiska w latach 2004 – 2007 wynoszą 33 200 PLN, w tym ze środków własnych 33 200 PLN


128

Ogółem w latach 2004 – 2007 koszty na realizację zadań związanych z ochroną środowiska wyniosą:

4 188 575 PLN, w tym środki własne 1 617 055 PLN

GFOŚiGW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

FOGR – Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

ERDF – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

ZEASIP – Zespół Ekonomiczno – Administracyjny Szkół i Przedszkoli

100 000 – w tym środki własne gminy


129

6. OCENA REALIZACJI PROGRAMU

6.1. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM

Instrumentarium słuŜące realizacji polityki ochrony środowiska wynika z szeregu ustaw wśród których najwaŜniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróŜnia instrumenty o charakterze prawnym, finansowym i społecznym oraz strukturalnym. 6.1.1. Instrumenty prawne Do instrumentów prawnych naleŜą przede wszystkim: - pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji i energii, w tym pozwolenia zintegrowane, - decyzje dotyczące korzystania ze środowiska przewidziane ustawowo, - koncesje geologiczne, - procedury planowania przestrzennego, - procedury ocen oddziaływania na środowisko, - obligatoryjne badania monitoringowe wprowadzone przez regulacje prawne.

Z dniem 1 stycznia 1999 roku kompetencje do wydawania pozwoleń w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami i uciąŜliwościami podzielono pomiędzy wojewodę i starostę, przyjmując za podstawowe kryterium skalę uciąŜliwości danego podmiotu. Wojewoda zachowuje dotychczasowe kompetencje w omawianym zakresie tylko w odniesieniu do podmiotów, naleŜących do tzw. szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia człowieka. Kompetencje do wydawania pozwoleń, dotyczących obiektów zaliczonych do inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska posiada Starosta. NaleŜy podkreślić, Ŝe wprowadzenie wymogów Dyrektywy IPPC (ang. Integrated Pollution Prevention and Control) do polskiego systemu prawnego ochrony środowiska wpłynie na funkcjonowanie znacznej części przedsiębiorstw, zwłaszcza wszystkich przedsiębiorstw traktowanych dotychczas w polskim prawie jako szczególnie szkodliwe dla środowiska i co najmniej połowy obiektów zaliczanych do kategorii mogących pogorszyć stan środowiska. WdroŜenie wymagań tej Dyrektywy spowoduje konieczność stosowania zintegrowanego podejścia do zapobiegania i ograniczania emisji z prowadzonych procesów technologicznych oraz zasady ochrony środowiska jako całości. Oznacza to odejście od stosowanej dotychczas praktyki wydawania pozwoleń i decyzji administracyjnych, odnoszących się do poszczególnych mediów (pobór wody, gospodarka odpadami), komponentów środowiska (emisje do powietrza, odprowadzanie ścieków) czy uciąŜliwości (hałas, promieniowanie) na rzecz wydawania pozwoleń zintegrowanych. Zawarte w pozwoleniach ograniczenia emisji będą uwzględniały wymogi BAT. Ponadto bardzo waŜnym instrumentem słuŜącym właściwemu gospodarowaniu zasobami środowiska są raporty oddziaływania na środowisko oraz plany zagospodarowania przestrzennego. Szczególnym instrumentem prawnym stał się monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska, jak teŜ w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią je instrumentem o znaczeniu prawnym.

6.1.2. Instrumenty finansowe

Do instrumentów finansowych naleŜą: - opłaty za korzystanie ze środowiska (za emisję zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody

powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków i pobór wód, za składowanie odpadów), - administracyjne kary pienięŜne,


130

- kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych funduszy ekologicznych i unijnych oraz pomoc publiczna na ochronę środowiska w postaci preferencyjnych poŜyczek i kredytów, dotacji, odroczeń, rozłoŜenia na raty i umorzeń płatności wobec budŜetu państwa, zwolnień i ulg podatkowych,

- odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska pełnią funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zachęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane są za: wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza ,pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, składowanie odpadów, wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, usuwanie drzew i krzewów. Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy) lub, jak w przypadku gruntów rolnych i leśnych, wnoszone są bezpośrednio do funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość naleŜnej opłaty (według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. NaleŜy takŜe wspomnieć, Ŝe podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną.

Kary pienięŜne pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyŜsze niŜ opłaty i trafiają do funduszy celowych. Zapisy ustawy Programu Ochrony Środowiska przewidują moŜliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pienięŜnych.

W skali gminy moŜliwe jest wykorzystanie instrumentów, poprzez porozumienie się z partnerami w kompetencjach których znajdują się dane instrumenty (województwo, powiat)

6.1.3. Instrumenty społeczne

Instrumenty społeczne to przede wszystkim edukacja ekologiczna, dostęp do informacji o środowisku i włączanie obywateli i organizacji pozarządowych w procedury decyzyjne oraz szeroko pojęta współpraca – zarówno pomiędzy samorządem województwa i administracją rządową, samorządem róŜnych szczebli, między społeczeństwem i władzami (wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi), jak i władzami, a podmiotami gospodarczymi. Współpraca taka jest konieczna przy opracowywaniu i skutecznym wdraŜaniu programów ochrony środowiska, w tym takŜe niniejszego Programu. Działania edukacyjne realizowane są w róŜnych formach i na róŜnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Działalność ta prowadzona jest od wielu lat, lecz ciągle wymaga dalszego poszerzania sposobów aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych i społecznych. Czynnikami decydującymi o sukcesie realizowanej edukacji ekologicznej są rzetelna informacja o stanie środowiska i działaniach na rzecz jego ochrony oraz umiejętność komunikowania się ze społeczeństwem.

NajwaŜniejszym zadaniem, dla administracji rządowej i samorządów, który pozwoli na pełną realizację ustaleń zawartych w ustawie Poś, jest rozwój sprawnego systemu udostępniania i upowszechniania informacji. Konieczne będzie stworzenie komputerowych baz danych o środowisku zarówno na szczeblu wojewódzkim, jak i powiatowym oraz gminnym.


131

Współdziałanie jest niezbędnym instrumentem w przypadku konieczności uczestniczenia kilku podmiotów w finansowaniu przedsięwzięcia objętego programem ochrony środowiska. 6.1.4. Instrumenty strukturalne

Instrumenty strukturalne rozumiane są jako narzędzia dla formułowania, integrowania i wdraŜania polityk środowiskowych. Są to przede wszystkim strategie, programy wdroŜeniowe, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz systemy zarządzania środowiskowego.

Strategie, programy wdroŜeniowe, plany zagospodarowania przestrzenego

Strategia ekorozwoju gminy Lubrza jest dokumentem wytyczającym główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten daje ogólne wytyczne co do kierunków działań w zakresie ochrony środowiska.

,,Program ochrony środowiska dla gminy Lubrza’’ jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2011 roku, jak i programem wdroŜeniowym na najbliŜsze 4 lata (2004 - 2007). RównieŜ plan gospodarki odpadami opracowany w ramach niniejszego projektu jest planem strategicznym i wdroŜeniowym. Podaje on zarówno projektowany system gospodarowania odpadami, ale takŜe rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz harmonogram uruchamiania środków finansowych i ich źródeł.

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza, określają i uszczegóławiają cele i kierunki działań określone w strategii rozwoju gminy, a przede wszystkim stanowią rozwinięcie problemów i kierunków działań poprzez umiejscowienie ich w przestrzenni.

Systemy zarządzania środowiskowego

Działania na rzecz ochrony środowiska wymuszane były przez czynniki zewnętrzne: społeczeństwo, przepisy prawne, administrację publiczną zajmującą się ochroną środowiska, a takŜe międzynarodowe otoczenie. Koncepcja zrównowaŜonego rozwoju stwarza podstawę do zmiany nastawienia przedsiębiorców do ochrony środowiska, polegające na samodzielnym definiowaniu problemów i szukaniu (z wyprzedzeniem) środków zaradczych. Stąd powstała koncepcja zarządzania środowiskowego. Cechą zarządzania środowiskowego jest włączenie środowiska i jego ochrony do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 000 EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Powinny być prowadzone działania inspirujące firmy do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, wskazujące na niewątpliwe korzyści wynikające z jego wprowadzenia. 6.2. UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska organy administracji są obowiązane udostępniać kaŜdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w ich posiadaniu (art. 19 poś). Urząd Gminy w Lubrzy będzie maksymalnie wykorzystywał nowoczesne środki komunikowania się. W pierwszej kolejności rozszerzony zostanie zakres informacji dostępny na stronach internetowych o dane dotyczące oceny stanu środowiska w gminie i informacje nt. realizacji niniejszego programu. Wstępem będzie umieszczenie na stronie internetowej Programu, po jego przyjęciu Uchwałą przez Radę Gminy w Lubrzy. Zostaną podjęte działania zmierzające do udostępniania społeczeństwu danych poprzez elektroniczne bazy łatwo osiągalne poprzez publiczne sieci telekomunikacyjne.


132

6.3. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM Zarządzanie Programem powinno odbywać się z uwzględnieniem zasad zrównowaŜonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania, zgodnie z kompetencjami i obowiązkami podmiotów zarządzających. Realizacja zarządzania programem powinna utoŜsamiać się z zarządzaniem środowiskiem, który realizuje przede wszystkim administracja rządowa dysponująca instrumentami prawnymi, a takŜe samorząd województwa opracowujący wieloletni program ochrony środowiska. Oprócz szczebla wojewódzkiego, działania podejmowane są takŜe w skali powiatu i gminy przez jednostki organizacyjne oraz podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska.

Zarządzanie środowiskiem w okresie początkowym będzie wymagało wyodrębnienia struktury zarządzania środowiskiem od struktury zarządzania tym programem. Docelowo Program ten powinien utoŜsamiać się z systemem zarządzania środowiskiem w gminie. Jest to jeden z najwaŜniejszych celów postawionych przed zarządzającymi Programem. Program powinien wypracować instrumentarium, które umoŜliwi osiągnięcie unifikacji zarządzania programem z zarządzaniem środowiskiem. Dotychczasowy rozwój teorii i praktyki zarządzania ekologicznego wskazuje, Ŝe system zarządzania realizujący cele ekologiczne powinien opierać działania na następujących zasadach: zanieczyszczający płaci, uŜytkownik płaci, przezorności, współodpowiedzialności, pomocniczości. Są to zasady powszechnie juŜ akceptowane i stosowane w wielu krajach.

Jednocześnie z istoty koncepcji zrównowaŜonego rozwoju wynikają reguły zarządzania ekologicznego: - nieodnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane w takim zakresie, w jakim

istnieje moŜliwość ich substytucyjnego kompensowania zasobami odnawialnymi, - odnawialne zasoby środowiska powinny być wykorzystywane tylko w zakresie nie

przekraczającym stopnia ich odnawialności, - chłonność środowiska nie powinna być w Ŝadnym zakresie przekroczona, - róŜnorodność biologiczna środowiska nie powinna maleć. Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez: - racjonalne planowanie przestrzenne, - kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska, - porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska.

Przepisy przewidują tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu dokumentów planistycznych wytyczających generalne kierunki polityki rozwoju w kontekście ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Zarządy województw, powiatów i gmin sporządzają programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyŜ tylko miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, Ŝe wszelkie programy, plany i strategie formułowane na róŜnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Samorząd gminny określa strategię rozwoju gminy, na którą składa się m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju. Ustawowy jest równieŜ obowiązek uchwalenia powiatowego programu ochrony środowiska.


133

6.4. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Podstawową zasadą realizacji programu ochrony środowiska powinna być zasada wykonywania zadań przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska, świadome istnienia programu i swojego uczestnictwa w nim. Szansę na skuteczne wdroŜenie Programu daje dobra organizacja zarządzania nim. Z punktu widzenia pełnionej roli w realizacji Programu moŜna wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących w nim. Są to: - podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem, - podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące, - podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu, - społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.

Główna odpowiedzialność za realizację Programu spoczywa na Wójcie Gminy Lubrza , który składa co dwa lata Radzie Gminy raporty z wykonania Programu, zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska [Dz.U. nr 62, poz.627]. Dla niniejszego Programu raport powinien być sporządzony na koniec 2005r. i 2007 r. Wójt Gminy współdziała z organami administracji rządowej i samorządowej, które dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji. Wojewoda (oraz podległe mu słuŜby zespolone) dysponuje instrumentarium prawnym umoŜliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. W dyspozycji Zarządu Województwa oraz Starostwa Powiatowego znajdują się instrumenty finansowe na realizację zadań programu (WFOŚiGW, PFOŚiGW). Ponadto Wójt Gminy współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (WIOŚ), prowadzą monitoring wód (RZGW). Wypracowane procedury i strategie powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się rutyną i podstawą zinstytucjonalizowanej współpracy pomiędzy partnerami róŜnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru gminy Lubrza.

W ramach Realizacji Programu naleŜy wyznaczyć osobę, która będzie pełniła rolę Koordynatora/ Kierownika WdraŜania Programu. Koordynator ten będzie na bieŜąco śledził postęp w zakresie wdraŜania poszczególnych zadań i realizacji celów, a na tej podstawie co dwa lata będzie przygotowywał raport z wykonania Programu (na koniec roku 2006 i 2008), Koordynator/Kierownik (pracownik Wydziału Ochrony Środowiska w gminie) będzie ściśle współpracował z Wójtem gminy Lubrza.

6.5. MONITORING WDRA śANIA PROGRAMU

WdraŜanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie: - określenia stopnia wykonania przedsięwzięć / działań, - określenia stopnia realizacji przyjętych celów, - oceny rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, - analizy przyczyn tych rozbieŜności.

Wójt Gminy w Lubrzy będzie oceniał co dwa lata stopień wdroŜenia Programu, natomiast na bieŜąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w Programie.

Pod koniec 2005 roku nastąpi weryfikacja i aktualizacja przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla nowej listy przedsięwzięć, obejmujących okres 2008 - 2011. Ten cykl będzie się powtarzał co kaŜde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu.


134

W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych w tym dokumencie dla okresu do 2011 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie ,,Prawo ochrony środowiska’’, a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska.

Procedura: - ocena postępów we wdraŜaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu (co

dwa lata), - aktualizacja listy przedsięwzięć ( co dwa lata), - aktualizacja polityki ochrony środowiska, tj. celów ekologicznych i kierunków działań (co cztery

lata).

Sporządzenie nowego Programu na podstawie zaktualizowanych celów i kierunków działań nastąpi w 2008 roku.

Zakres monitoringu wdraŜania Programu powinien obejmować: - ocenę i zakres wykonania zadań ujętych w harmonogramie rzeczowo-finansowym, - ocenę i stopień wykonania działań realizujących główne cele na lata 2004-2007, - stopień realizacji przyjętych celów średniookresowych (do roku 2011), - rozbieŜności między przyjętymi celami, działaniami i zadaniami, a stopniem ich wykonania, - przyczyny nie wykonania załoŜonych zadań, działań i celów.

Wskaźniki realizacji Programu

Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach stanu środowiska.

PoniŜsza tabela zawiera propozycję najistotniejszych wskaźników mówiących o stopniu realizacji Programu. Lista ta nie jest ostateczna, moŜe być weryfikowana w trakcie realizacji Programu, a takŜe powinna być zweryfikowana przy aktualizacji i sporządzaniu nowego Programu za 4 lata. Tab.2 Proponowane wskaźniki realizacji Programu L.p. Wskaźniki Stan wyjściowy

(dane statystyczne na koniec 2002 r.)

Raporty z realizacji Programu na koniec

2005r.

Raporty z realizacji Programu na koniec

2007r. 1 Powierzchnia prawnie chroniona -

ogółem 160ha / % 1,9 pow. gminy

2 Lesistość 836 ha / 9,7 % pow. gminy 3 Jakość wód podziemnych klasa III 4 Jakość wód powierzchniowych klasa III, pozaklasowe 5 Stopień zwodociągowania gminy 99,3% 6 Stopień skanalizowania gminy - 7 Ścieki przemysłowe i komunalne

oczyszczane wymagające oczyszczenia 100%

8 Ilość zuŜycia wody z wodociągów w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca

22,8 m3/ m/rok

9 Ilość odpadów zebranych i wywiezionych z terenu gminy

1343 Mg

10 Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska ze środków GFOŚIGW

62 925 zł


135

6.6. HARMONOGRAM WDRA śANIA PROGRAMU Harmonogram wdraŜania Programu ochrony środowiska na lata 2004 -2007 z perspektywą do 2011 dla gminy Lubrza został przestawiony w poniŜszej tabeli. Tab.3 Harmonogram wdraŜania Programu

Zadania 2004 2005 2006 2007 2008 kolejne lata

Program ochrony środowiska

Cele strategiczne średniokresowe

do 2011

Cele strategiczne średniokresowe

do 2014

Lista przedsięwzięć proponowanych do realizacji w

latach 2004 -2007

Lista przedsięwzięć

proponowanych do realizacji w latach 2008 -

2011

Monitoring Wdra Ŝania Programu

Raporty z realizacji Programu

Weryfikacja i aktualizacja

przedsięwzięć przewidzianych do

realizacji w latach 2004 -

2007.

Ocena realizacji celów

strategicznych średniokresowych

do 2011 i kierunków działań

7. ASPEKTY FINANSOWE WDRA śANIA PROGRAMU

7.1. WPROWADZENIE

W niniejszym rozdziale omówiono potencjalne źródła finansowania i ich szacunkowy udział w kosztach realizacji przedsięwzięć zdefiniowanych w ,,Programie...’’. Koszty wdraŜania ,,Programu ...’’ zostały określone dla okresu 2004 – 2007. Dla dalszych okresów (po 2007 roku) koszty powinny być szacowane w następnych etapach realizacji Programu, w ramach uściślania informacji i korygowania działań na podstawie badań monitoringowych. 7.2. RAMY FINANSOWE WDRAśANIA ,,PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA’’ Niezbędnym elementem ,,Programu ochrony środowiska’’ jest wskazanie ram finansowych wdraŜania ,,Programu ...’’ poprzez szacunek wielkości środków, które mogą być zaangaŜowane w realizację przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Są to środki własne gminy, powiatu, środki podmiotów


136

gospodarczych, środki budŜetu Państwa i budŜetu województwa opolskiego, a takŜe środki pochodzące z funduszy celowych i środki pomocowe. 7.2.1. Analiza moŜliwości gminy w zakresie finansowania zadań w dziedzinie ochrony środowiska

BudŜet Gminy Lubrza na rok 2003 uchwalony został uchwałą Nr II/27/02 Rady Gminy w Lubrzy z dnia 12 grudnia 2002 r. Dochody budŜetowe zostały skalkulowane w oparciu o wskaźniki Zarządu Gminy w Lubrzy, a takŜe na podstawie prognozowanych kwot dochodów własnych, dotacji celowych na realizację zadań zleconych oraz subwencji ogólnej z budŜetu państwa w wysokościach zgodnych z wielkościami podanymi przez dysponenta głównego i z wytycznymi Ministra Finansów. Tab.4 Dochody budŜetu gminy Lubrza na 2003 r.

Lp Treść Plan – rok 2003 1 2 3

1. Dotacje na zadania zlecone 552 907 2. Dotacje na zadania realizowane na podstawie porozumień

z organami administracji rządowej 3 224

3. Dotacja celowa na realizację własnych zadań bieŜących gminy 12 995 4. Dochody z tytułu wydawania zezwolenia na sprzedaŜ napojów

alkoholowych 40 000

Razem 5 052 445 W poniŜszej tab.5 przedstawiono dochody budŜetowe gminy Lubrza w układzie działowym za rok 2003. Zagadnienia związane z ochroną środowiska znajdują miejsce w takich działach, jak: rolnictwo i łowiectwo, leśnictwo, gospodarka komunalna i ochrona środowiska. Tab.5 Dochody budŜetowe gminy Lubrza w układzie działowym na rok 2003

Lp. Dział Nazwa działu Plan na 2003 rok w tym zadania zlecone

1 2 3 4 5

1

010 Rolnictwo i łowiectwo 11 100 ---

2 020 Leśnictwo 2 050 ---

3 700 Gospodarka mieszkaniowa 54 300 ---

4 750 Administracja publiczna 68 664 61 640

5 751 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa

667 667

6 754 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpoŜarowa

600 600

7 756 Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nie posiadających osobowości prawnej

2 015 355 ---

8 758 RóŜne rozliczenia 2 263 114 ---

9 801 Oświata i wychowanie 21 595 ---

10 851 Ochrona zdrowia 40 000 ---

11 853 Opieka społeczna 435 000 435 000

12 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 85 000 ---


137

13 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

55 000 55 000

Razem dochody 5 052 445 552 907

Przychody 400 000 ---

OGÓŁEM BUDśET 5 452 445 552 907

W tab.6 przedstawiono wydatki budŜetowe gminy Lubrza w układzie działowym za rok 2003.

Tab.6 Wydatki budŜetowe gminy Lubrza w układzie działowym na rok 2003

Lp.

Dział

Treść Wykonanie w 2002 r.

Plan wydatków na

2003 r.

w tym zadania zlecone

%

6:5

1 2 3 4 5 6 7 1 010 Rolnictwo i łowiectwo 26 750 20 500 76,6 2 600 Transport i łączność 120 900 100 000 82,7 3 700 Gospodarka mieszkaniowa 68 000 60 000 88 4 750 Administracja publiczna 851 723 846 000 61 640 99 5 751 Urzędy naczelnych organów władzy

państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa

684 667 667 97

6 754 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpoŜarowa

393 698 64 600 600 16

7 757 Obsługa długu publicznego 38 000 18 000 47 8 758 RóŜne rozliczenia 10 000 9 801 Oświata i wychowanie 1 871 745 2 027 142 109,1 10 851 Ochrona zdrowia 57 700 42 000 72,7 11 853 Opieka społeczna 575 884 570 000 435 000 98,9 12 854 Edukacyjna opieka wychowawcza 889 939 960 000 96,1 13 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

w tym ZGKiM 40 000 851 911 266 900 55 000 26,9

14 921 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 234 800 245 000 105,8 15 926 Kultuta Fizyczna i sport 25 000 25 000 100

Razem wydatki 6 006 734 5 255 809

Rozchody- spłata kredytu i poŜyczek 357 003 196 636 55 Ogółem budŜet 6 363 737 5 452 445 552 907 85,4

Wykonanie budŜetu gminy Lubrza z lat 2000 –2003 z uwzględnieniem środków GFOŚIGW przedstawia tab.7. Tab. 7 Wykonanie budŜetu gminy Lubrza z lat 2000 –2003 z uwzględnieniem środków GFOŚIGW Wyszczególnienie Wykonanie

2000r. Wykonanie

2001r. Wykonanie

2002r. Wykonanie

2003r. Plan

2004 r. BudŜet gminy ogółem 4 785 843 4 924 943 5 894 248 5 725 789 5 992 159 GFOŚIGW ogółem 40 498 59 441 55 279 54 150 154 224 Wydatki funduszu, w tym na:

170 142 33 028 62 925 75 475 153 000

gospodarka odpadami - - 7 705 27 000 21 000 gospodarka ściekowa - 2 080 35 097 37 855 118 000 ochrona powietrza - 300 7 252 4 917 - ochrona powierzchni ziemi

189 197 27 700 10 471 - -

edukacja ekologiczna - - - - 5 000


138

ochrona przyrody 950 2 948 2 400 5 703 9 000 Wydatki na utrzymanie dróg gminnych

2 562 28 975 21 329 4 000 1 224

Stan funduszu na koniec okresu

36 954 47 544 125 200 52 000 114 500

Plan przychodów i wydatków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej za rok 2003 przedstawia tab.8. Tab.8 Plan przychodów i wydatków GFOŚIGW za rok 2003

Lp. Wyszczególnienie kwota I. PRZYCHODY

1. Stan środków obrotowych na dzień 01.001.2002 r. 2. Wpływy z tytułu kar i opłat z terenu gminy za nielegalne usuwanie drzew i krzewów

3. Wpływy z opłat i kar za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska i dokonywanie w nim zmian, oraz szczególnego korzystania z wód i urządzeń wodnych.

6 000 zł

100 zł

40 000 zł

Razem przychody 46 100 zł II. WYDATKI

W zakresie gospodarki odpadami: 1. Uporządkowanie dzikiego wysypiska w PręŜynce. 2. Usuwanie i unieszkodliwianie padliny i odpadów pochodzenia zwierzęcego. 3. Usuwanie nieczystości płynnych z toalet na Granicy

W zakresie urządzania i utrzymania terenów zielonych, zadrzewień i parków: 1. Zalesienie działki w PręŜynce. 2. Zalesienie dziełki w Olszynce. 3. Prace porządkowo – pielęgnacyjne w parku w Trzebinia. 4. Zagospodarowanie terenu zieleni przy remizie w Laskowicach. 5. Zagospodarowanie terenów zielonych przy WDK w PręŜynce

W zakresie gospodarki wodnej : 1. Odwodnienie terenu przy ul. Szkolne w Lubrzy

5 000 zł 6 000 zł 4 500 zł

3 200 zł 1 000 zł 5 000 zł 1 400 zł 1 400 zł

7 500 zł

Razem wydatki 45 000 zł

Fundusz obrotowy na koniec roku 1 100 zł

Razem wydatki 46 100 zł

7.2.2. Potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć Programu

Specyfiką systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe większą część wydatków ponoszą samorządy terytorialne, fundusze ekologiczne i przedsiębiorstwa, natomiast udział środków budŜetu państwa jest mały. W poprzednich latach przeciętny udział funduszy ochrony środowiska oraz dopłat do kredytów uruchamianych przez Bank Ochrony Środowiska wynosił około 30% wartości inwestycji.


139

W najbliŜszych latach rola funduszy ekologicznych (przede wszystkim Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) powinna polegać na koncentrowaniu środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE. Jednocześnie oczekuje się spadku udziału funduszy ochrony środowiska, ze względu na ogólną poprawę stanu środowiska, a co za tym idzie zmniejszenie wpływów z tytułu opłat i kar ekologicznych. Natomiast oczekuje się większego niŜ dotychczas zaangaŜowania środków pomocowych, - funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności (2004 - 2006). 7.3. KOSZTY REALIZACJI PRZEDSI ĘWZI ĘĆ W LATACH 2004 –2007

Kalkulacja kosztów dotyczy wykonania zadań, które będą realizowane w latach 2004 – 2007, poniewaŜ szacunek kosztów w okresach dłuŜszych jest obarczony tak duŜym błędem, iŜ staje się mało przydatnym. W okresie tym przewiduje się działania z zakresu:

- zarządzania środowiskiem zgodnie z celami i strategią Programu Ochrony Środowiska, koordynacja / zarządzanie, monitoring wdraŜania programu, doskonalenie przepływu informacji, edukacja ekologiczna,

- inwestowania w techniczną infrastrukturę ochrony środowiska (zgodnie z listą przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2004 - 2007 ).

Szacunkowe koszty wdraŜania ,,Programu...’’ w latach 2004 - 2007 przedstawiono w tab 9. Koszty te zostały określone w oparciu o szczegółowe dane zgłoszone przez róŜne jednostki na temat kosztów realizacji konkretnych przedsięwzięć lub szacunek kosztów przeprowadzony w oparciu o średnie wskaźniki dotyczące budowy i eksploatacji urządzeń. Tab.9 Szacunkowe koszty wdraŜania Programu w latach 2004 - 2007

Koszty w latach 2004-2007 w zł PLN Lp. Zagadnienie Poza inwestycyjne Inwestycyjne Razem

1. Ochrona Przyrody i Krajobrazu 55 000 12 000 67 000 2. Racjonalne uŜytkowanie surowców 1 341 280 1 341 280 3. Ochrona wód powierzchniowych

i podziemnych 30 000 745 000 775 000

4. Ochrona jakości powietrza atmosferycznego

32 000 1 799 095 1 831 095

5. Gospodarki Odpadami Szczegółowe dane w Planie Gospodarki Odpadami 6. Edukacja ekologiczna i dostęp do

informacji o środowisku 11 000 11 000

7. Planowanie przestrzenne i strategiczne jako podstawowe narzędzie zrównowaŜonego rozwoju

130 000 130 000

8. Monitoring i Zarządzanie Programem ochrony środowiska

33 200 33 200

Szacunkowe koszta wykonania zadań własnych gminy Lubrza na lata 2004-2007 przedstawiono w tab 10. Tab.10 Szacunkowe koszta wykonania zadań własnych gminy Lubrza na lata 2004-2007

Koszty w latach 2004-2007 w zł PLN Lp. Zagadnienie Poza inwestycyjne Inwestycyjne Razem

1. Ochrona Przyrody i Krajobrazu 55 000 12 000 67 000 2. Racjonalne uŜytkowanie surowców 821 562 821 562 3. Ochrona wód powierzchniowych 30 000 186 250 216 250


140

i podziemnych 4. Ochrona jakości powietrza

atmosferycznego 32 000 306 043 338 042

5. Gospodarki Odpadami Szczegółowe dane w Planie Gospodarki Odpadami 6. Edukacja ekologiczna i dostęp do

informacji o środowisku 11 000 11 000

7. Planowanie przestrzenne i strategiczne jako podstawowe narzędzie zrównowaŜonego rozwoju

130 000 130 000

8. Monitoring i Zarządzanie Programem ochrony środowiska

33 200 33 200

Szacunkowe koszty wdraŜania ,,Programu...’’ w latach 2004 - 2007 ( w tym: środki własne, środki podmiotów gospodarczych, środki budŜetu państwa i budŜetu województwa opolskiego, a takŜe środki pochodzące z funduszy celowych i środki pomocowe) wynoszą 4 188 575 zł. Szacunkowe koszta wykonania zadań własnych gminy Lubrza na lata 2004-2007 wynoszą 1 617 055 zł. Z przeprowadzonej analizy budŜetowej ostatnich lat gminy Lubrza uwzględniającej wydane środki na ochronę środowiska, w tym środki z funduszu GFOŚIGW a takŜe wydatki na utrzymanie dróg gminnych – wynika, Ŝe gmina z duŜym prawdopodobieństwem jest w stanie zrealizować zadania własne określone w w.w. Programie.


141

8. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE 1. ,,Strategia rozwoju powiatu prudnickiego ’’, Prudnik 2000 r., 2. ,,Strategia ekorozwoju gminy Lubrza ’’, Lubrza 1998 r. , 3. ,,Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Lubrza’’,

Lubrza styczeń 2000 r., 4. II Polityka Ekologiczna Państwa, Warszawa, 2001 r., 5. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo

Środowiska, Warszawa, 2002 r., 6. Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Państwowy Instytut Geologiczny, Zakład

Geologii i Hydrologii InŜynierskiej, Warszawa, 2000 r., 7. Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, 1998 r., 8. Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2000 - 2006; Ministerstwo Środowiska, 2000 r., 9. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 - 2010 (Projekt),

Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r., 10. Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, Ministerstwo Rolnictwa

i Rozwoju Wsi, 1998 r., 11. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej, Ministerstwo Środowiska, 2000 r., 12. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym,

Instytut Ochrony Środowiska, Zakład Polityki Ekologicznej, 2002 r., 13. ,,Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego ’’, Biuro Planowania

Przestrzennego w Opolu. Opole, 2002 r., 14. ,,Program ochrony środowiska województwa opolskiego na lata 2003 – 2006 z perspektywą na

lata 2007 – 2010’’, Urząd Marszałkowski Opole, 2003 r., 15. ,,Plan gospodarki odpadami w województwie opolskim’’, IMMB Opole, 2003 r., 16. „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2002” , WIOŚ Opole, 2003r., 17. „Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2001” WIOŚ Opole, 2002 r., 18. ,,Koncepcja rozwoju energetyki w województwie opolskim ’’, Regionalna Agencja

Poszanowania Energetyki, Opole, 2002 r., 19. ,,Studium rozwoju systemów energetycznych w województwie opolskim do roku 2015’’,

Energoprojekt Katowice S.A. 2003 r., 20. Kryza J., RóŜkowski A. - Główne zbiorniki wód podziemnych SW Polski. Mat. VIII Symp.

Strategia ochrony głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce. Częstochowa, 1989r., 21. Przewodnik po polityce klimatycznej dla przedsiębiorstw. Centre for Clean Air Policy.

Washington DC, 2002 r., 22. Weryfikacja programu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w województwie opolskim na

lata 1986 – 2010. INTEREKO Sp. z o.o. Opole, 1997 r., 23. Spałek K. 1997. Czerwona lista roślin naczyniowych zagroŜonych w województwie opolskim.,

Natura Silesiae Superioris1: 17-32., 19. ,,Roczniki statystyczne województwa opolskiego 1999r., 2000r.,2001r., 2002 r.’’, Urząd

Statystyczny w Opolu., 24. Materiały uzyskane w ramach ankietyzacji jednostek samorządowych oraz przedsiębiorstw

z terenu gminy Lubrza., 25. Ogólnodostępne strony internetowe.

PROGRAM OCHRONY RODOWISKA NA LATA 2004 -2007 · PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA...

Documents

Transcript of PROGRAM OCHRONY RODOWISKA NA LATA 2004 -2007 · PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY LUBRZA NA...